Book Title: Jain Darshanma Kelavani Vichar
Author(s): Gunvant Barvalia
Publisher: Arham Spiritual Centre
Catalog link: https://jainqq.org/explore/034391/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jema darzanamAM keLavaNI vizAra guNavaMta baravALiyA 5 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzanamAM keLavaNI vicAra saMpAdana :guNavaMta baravALiyA prakAzaka :ahaMma spIrIcyuMala seMTara saMcAlita saurASTra kesarI prANaguru jaina philosophikala ane liTararI risarca seMTara 2, mevADa, pATanavAlA esTeTa, lAlabahAdura zAstrI mArga, ghATakopara (ve), muMbaI - 400086. phona naM. 022-42153545 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Darshanma Kelvani Vichar Edited by: Gunvant Barvalia Feb. 2017 Courtesy: Shri Khimjibhai Chhadva arpaNa jainadarzanamAM keLavaNI vicAra (jaina sAhitya jJAnasatra-15 nA prApta zodhapatrono saMcaya) saMpAdana: guNavaMta baravALiyA jemaNe varSo sudhI jaina sAhitya samArohanuM saphaLa mUlya : rUA. 100/ Ayojana karyuM, jJAnasatromAM ciMtanasabhara zodhapatro prastuta karavAno samyak puruSArtha karyo, evA prabuddhajIvana' nA vidvAna taMtrI DaoN. dhanavaMtabhAI zAhanI pAvana smRtine prakAzaka: ahaMma spIrIcyuMala seMTara saMcAlita SKPG jena philosophikala enDa liTararI rIsarca seMTara, ghATakopara, muMbaI. phona naM. 022-4ra153545 gunvant.barvalia@gmail.com vinamra bhAve ....... mudraNa vyavasthA: sastu pustaka bhaMDAra, amadAvAda. Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana ahama spIrIcyuMala seMTara saMcAlita saurASTra kesarI prANaguru jaina philosophikala enDa liTararI rIsarca seMTara Ayojita, DaoN. ratanabena khImajIbhAI chADavA prerita, padmazrI DaoN. kumArapALa desAInA pramukhasthAne amadAvAda gujarAta vizvakoza bhavanamAM tA. 18 ane 19 phebruArI 2018 mAM jaina sAhitya jJAnasatra-15 yojAI rahyuM che. vidvAno dvArA satramAM prastuta thanAra "jenadarzanamAM keLavaNI vicAra" viSayaka zodhapatro ane nibaMdhone graMthastha karI ApanI samakSa mUkatAM AnaMda anubhavuM chuM. 2016 jUnamAM amarelI khAte yojAyela jena sAhitya jJAnasatra 14 mAM prastuta thayela keLavaNI aMgenA lekho paNa AmAM samAviSTa karyA che. jJAnasatrano bIjo viSaya "vinayadharmI paranA zodhapatro alaga graMtho dvArA pragaTa karela che. jainadharmamAM zikSaNa ane keLavaNIne eka alaga ja deSTibiMduthI jovAmAM Ave che. A lekhomAM zikSaNanA alaga alaga pAsAone ujAgara karavAmAM AvyA che. vidvAnoe zodhapatro pAThavyA che ane prastuti mATe upasthita rahevAnI saMmati darzAvI che. te mATe teono AbhAra mAnuM chuM. saMpAdanakAryamAM mArA dharmapatnI DaoN. madhubahenano sahayoga maLyo che. jJAnasatranA Ayojana kAryamAM khImajIbhAI chADavA, DaoN. nalinIbahena desAI tathA prakAzabhAI zAhano puruSArtha anumodanIya jainadarzanamAM keLavaNI vicAra - anukramaNikA krama viSaya lekhakanuM nAma 1. jainadarzanamAM keLavaNI vicAra DaoN. ratanabena chADavA 7 2. jaina zikSaNa dvArA dharmamUlyo mitezabhAI zAha 3. vartamAnamAM asarakAraka jainazikSaNanI DaoN. chAyAbena zAha paddhatio 4. jaina dharmamAM keLavaNInuM mahattva pradIpakumAra TolIyA 29 5. jainadarzanamAM zikSaNa keLavaNInA mArge DaoN. sejala zAha 6. Adarza pAThazALA smitA pinAkIna zAha 46 7. keLavaNImAM mAnavIya mUlyo ane guNavaMta baravALiyA naitika zikSaNa 8. jaina zikSaNa ane bALamAnasa DaoN. bhAnubena satrA 9. jaina dharmamAM zikSaNa aMgenI vicAraNA jitendra kAmadAra 10. mUkti apAve te ja vidyA cetana caMdulAla zAha 11. jaina dharma ane zikSaNamAM tenuM avagAhana sudhAbena khaMDheriyA 12. sAMprata samayamAM jaina dharmanA zikSaNanI pArulabena gAMdhI rUparekhA 13. jaina zikSaNa saMskArita zikSaNa khImajIbhAI chADavA 90 14. jaina dharmamAM keLavaNInI vicAraNA bhAratI dIpaka mahetA 93 15. jaina dharma saMdarbhe tapovana gurukuLa mitezabhAI zAha 103 zikSaNa paddhati 16. samUha mAdhyamo ane jaina dharmanuM zikSaNa DaoN. prIti zAha 17. jaina zikSaNa : eka vizleSaNa surezabhAI paMcamIyA 118 18. suvratI, dIkSArthI vi. ne jaina zikSaNa DaoN. madhubahena baravALiyA 122 19. eka viziSTa jaina zikSaNa paddhati zaileSI ajamerA 125 109 jAnyu. 2010 guNavaMta baravALiyA Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saurASTra kesarI prANaguru jaina phliosophikla enDa liTararI risarca senTara, muMbaI - ghATakopara saurASTra kesarI pU. prANalAlajI mahArAjasAhebanI zrutaprabhAvanA viziSTa hatI. zAstragraMthonuM parizIlana, tADapatrIya graMthono saMgraha ane jALavaNI, zAstrabhaMDAro ane pAThazALAnI sthApanAmAM emanuM aneruM yogadAna hatuM. A saMdabhamAM pariprekSyamAM adhyAtmayoginI pU. lalitabAI ma.sa. nAM vidvAna pU. DaoN. tarulatAjInI preraNAthI saurASTra kesarI pU. prANaguru janmazatAbdI samiti, mubaMInA sahayogathI gurudevanI smRti ciraMjIva rAkhavA pUjyazrInI janmazatAbdI prasaMge saMsthAe saurASTra kesarI prANaguru jaina philosophI enDa liTararI risarca senTaranI sthApanA karI che. senTarano uddeza A pramANe che : * jaina tattvajJAna ane sAhityanuM adhyayana, saMzodhana, saMpAdana ane prakAzana karavuM. * saMskRti, dharma ane adhyAtmanAM sAhityanuM prakAzana karavuM. * jaina dharmanAM tattvonI vaijJAnika rIte rajUAta karavI. * prAcIna hastalikhita ane tADapatrIya graMthonuM saMzodhana ane pustakAlayanI pravRtti karavI. * jaina dharmane kendramAM rAkhI mAnavadharmanI pravRttino vikAsa karavo. * jaina sAhityamAM adhyayana ane saMzodhana mATe Workshop kArya-zALAnuM Ayojana karavuM. * jaina sAhitya jJAnasatranuM Ayojana karavuM. * vidvAno ane saMtonAM pravacanonuM Ayojana karavuM. dharma ane saMskArano vikAsa ane saMvardhana thAya tevI zibira ane anya kAryakramonuM Ayojana karavuM, saMskAralakSI, sattvalakSI ane ziSTa sAhityanuM prakAzana karavuM. * abhyAsa nibaMdha vAMcana (Paper Reading), lipi-vAMcana ane prAcIna jaina graMtho (OldJain Manuscript) nuM vAMcana. * jaina dharma para saMzodhana M.A., Ph.D., M.Phill karanArAM jijJAsu, zrAvaka, saMtasatIjIone sahayoga ane saMzodhita sAhityanuM prakAzana. * jaina prAcIna graMtho, citro, zilpa, sthApatyanA phoTAo vagere sI.DI. taiyAra karAvavI. * deza-videzanamAM jaina dharma para parisaMvAda, pravacana - Ayojana, InTaraneTa para 'vebasAITa' dvArA jaina tattvajJAna ane sAhitya viSayaka mAhitIno pracAra karavo. saurASTra kesarI prANaguru ApanA sahayoganI apekSA sAthe jaina philosophikala enDa TrasTI ane mAnad saMyojaka liTararI risarca senTara, arhama spIrIcyula senTara guNavaMta baravALiyA mo. 09820215542 E-mail:gunvant.bharvalia@gmail.com jainadarzanamAM keLavaNI vicAra jainadarzanamAM keLavaNI vicAra DaoN. ratanabahena khImajI chADavA cInI bhASAmAM eka kahevata che ke - jo eka varSano vicAra karavo hoya to dANA vAvo, jo dAyakAno vicAra karavo hoya to vRkSa vAvo ane jo sadIno vicAra karavo hoya to zikSaNa Apo - keLavaNI Apo.' khetaramAM Ugela kapAsa sIdhesIdhuM ApaNI maryAdA jALavavAnuM kAma karI zakato nathI, tema ja ThaMDIthI paNa e ApaNane rakSaNa ApI zakato nathI. paraMtu jyAre vaNakara dorArUpe pheravI kApaDanuM rUpa Ape che, tyAre te ApaNA kAmamAM Ave che. ApaNuM jIvana paNa pelA khetaramAM UgelA kapAsa jevuM che. emAMthI ApaNane kApaDa banAvavuM paDe che. kApaDa banAvavAnuM kAma keLavaNIrUpe zikSaNa kare che. e ja ApaNane ane samAjane upayogI banAve che. eTale ja jIvana mATe khorAka jeTalo anivArya che, teTaluM ja mahattva keLavaNInuM che. manuSyanI suSuptazaktine jagADanAra keLavaNI ja che. keLavaNInuM AkharI ane sAcuM lakSya to mAnavane sAco mAnava banAvavAnuM ja che. keLavaNIno udbhavaH keLavaNI 'ka' no udbhava kevI rIte thayo te jANavuM paNa jarUrI che. jaina saMskRti Adi saMskRti gaNAya che. tenA AdyasthApaka vartamAna covIsInA prathama tIrthaMkara bhagavAna RSabhadeva hatA. temaNe lokone prathama keLavaNIrUpe asi, misa ane kRSinuM jJAna ApyuM. 'asi' eTale zastranuM jJAna, 'misa' eTale lekhanakaLAnuM jJAna temaja 'kRSi' eTale khetIvADInuM jJAna. temaNe potAnI putrI brAhmIne lipijJAna ApyuM ane suMdarIne aMkajJAna ApyuM. sAthe-sAthe strIo Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzanamAM keLavaNI vicAra mATe cosaTha kaLAo ane puruSo mATe botera kaLAonuM jJAna vikasAvyuM. Ama, bAhmI-suMdarI kalA, zilpa ane aMkagaNitanI pravartikA banI. abajo varSa pahelAM A jJAnanI gaMgotrI prathama RSabhadevathI zarU thaI ane Aje e vIsamI sadImAM AvatAM-AvatAM vaTavRkSa banI phUlIphAlI che. keLavaNInI prAcIna paddhatiH prAcInayugamAM AjanA yuganI jema kharcIlI keLavaNI na hatI. tyAre AjanI mAphaka na to phI ApavI paDatI hatI, ke na to pustakono bhAra upADavo paDato hato. kudaratanA khoLe nadInA taTe Avela AzramamAM - gurukuLamAM vidyArthIo bhaNatA. nAnA-moTA dareka vidyArthIone guru samAnabhAve bhaNAvatA, pachI bhale e vidyArthI koI rAjAno putra hoya ke zreSThIputra ke pachI garIbano putra hoya, guru badhA pratye samabhAva rAkhatA; tema vidyArthIo paNa guru pratye pragADhazraddhA dharAvatA. gurukuLamAM vidyArthIo zikSaNa sAthe zrama ane svAvalaMbananA pATha paNa bhaNatA temaja AdhyAtmika jJAna saheje maLI rahetuM. Ama, bauddhikajJAna sAthe-sAthe zArIrika, naitika ane dhArmika jJAna paNa maLatuM. tethI temano sarvAgI vikAsa thato hato, jethI temanAmAM susaMskAronuM ghaDatara thatuM. keLavaNInI arvAcIna paddhatiH samayanA vaheNa vahetAM gayAM tema-tema keLavaNI paddhatimAM paNa pheraphAra thavA lAgyA. gurukuLanA sthAne prAthamika zALAo AvI gaI ane vividha kSetramAM uccazikSaNa mATe vidyAlayonI sthApanA thaI. keLavaNInA prAcIna AdarzamAM vadhatA jatA vikAsamAM evI rIte pheraphAra thavA lAgyo ke nityano guru-ziSyano saMsarga ghaTavA lAgyo. bhAratIya saMskRtinI chAyA dhIre-dhIre jhAMkhI jainadarzanamAM keLavaNI vicAra thavA lAgI ane pAzcAtya zikSaNano prabhAva paDyo. AjanuM zikSaNa mANasane vakIla, DaoNkTara, zikSaka vagere banAve che, paNa duHkhanI vAta e che ke te mANasane mANasa banAvI zakatuM nathI. AjanI keLavaNI manuSyane phakta peTapUrti sudhI ja sImita banAvI de che. vadhumAM vadhu paisA ekaThA karavA ane vaibhava-vilAsamAM vRddhi karavI e ja ekamAtra jIvanano uddezya banI gayo che. keLavaNIno dhyeya paNa A ja banI gayo che. Ajano vidyArthI vicAre che ke - 'te ja keLavaNI uttama che, je sArAmAM sAro arthopArjana karAve.' paisAnuM AkarSaNa jJAnamAM UMDA UtaravA detuM nathI, eTale ja Ajano keLavAyelo varga thoDA paisA meLavI le che, paNa mAnasika zAMti pAmI zakto nathI. vartamAna zikSaNa parIkSAlakSI che, jIvanalakSI nathI. parIkSAmAM uttIrNa thavuM e ja jANe zikSaNanuM AkharI dhyeya che. jenA kAraNe zikSaNa vidyArthInA jIvanamAM UMDe UtaratuM nathI, saMskAronuM siMcana thatuM nathI. eTale ja zaikSaNika parIkSAomAM UMcA guNAMka sAthe uttIrNa thanAra vidyArthIo paNa jagata ane jIvananI pAThazALAmAM niSphaLa puravAra thAya che. vaLI, uccazikSaNa paNa moTe bhAge bekAro ane sAmAnya kArakuno sarje che. e hakIkta zikSaNanA AkhA mALakhAno pAyAno kacAzano bolato purAvo che. zikSaNa pUruM karyA pachI kevI paristhitino sAmano karavo paDaze' e vicAre Ajano vidyArthI UMDI hatAzAmAM DUbI jAya che. aMdhakAramaya bhAvi e AjanA vidyArthInI sauthI gaMbhIra samasyA che. vidyArthInI A samasyAono ukela vidyArthInA hAthamAM nathI, paraMtu samAja ane sarakAranA hAthamAM che. ApaNI samagra zikSaNa-vyavasthA vadhu sadhdhara ane sthira bane, vidyArthIono sarvAgI vikAsa thAya evI zikSaNapraNAlI jainadarzanamAM jovA maLe che. Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzanamAM keLavaNI vicAra 'jainadarzana' nI mUlyaparaka keLavaNI : vartamAna yugamAM manuSyane pratidina aneka viSamatAono sAmano karavo paDe che. enA jIvanamAM aneka vikaTa paristhitio paNa AvyA ja kare che. je manuSyanA magajamAM niraMtara taNAva (sTresa) pedA kare che. manuSyamAM A taNAvane sahana karavAnI zakti nathI. AvI paristhitimAM zuM e saMbhava che ke zikSaNa ene madada karI zakaze ? javAba 'nA' mAM ja haze eTalA mATe AjanA zikSaNa sAthe evuM zikSaNa joDavuM joIe ke - jenAthI manuSyamAM manobaLa vikasita thAya. sahiSNutA vadhe, mAnasika saMtulana banI rahe ane ciMtanamAM vidhAyaka dRSTi temaja samyakdaSTi hoya. zikSaNa pratyeka kSetranA vikAsano AdhAra che. saMtulita zikSApraNAlI eTale ke vyaktino sarvAMgIya vikAsa. jemAM vyaktinA cAra pAsAno jema ke - 'zArIrika, mAnasika, bauddhika ane bhAvAtmaka saMtulitarUpamAM vikAsa thAya.' AjanA zikSaNamAM A cAra pAsAmAMthI be ja para dhyAna ApavAmAM Ave che - te che zArIrika ane bauddhika vikAsa bAkInA be pAsA upekSita che. Aje zArIrika vikAsa khUba thayo che ane bauddhika-vikAsa paNa pratidina AgaLa ne AgaLa vadhI rahyo che paraMtu mAnasika ane bhAvAtmaka vikAsa saMpUrNapaNe thato nathI. eTale ja zikSaNapaddhatino A asaMtulana dUra karavAnI jarUra che; kAraNa ke A asaMtulana potAno prabhAva lagabhaga badhAM ja kSetro jema ke - cikitsA, prazAsanika, rAjanaitika, audyogika, nyAyataMtra vageremAM dekhADI rahyo che. ApaNe apekSA karIe chIe ke - 'zikSaNathI sArI peDhInuM nirmANa thAya. svastha ane sAro samAja bane.' zikSaNazAstrI paNa e ja icche che ke Ajano vidyArthI susaMskArI bane, sAro nAgarika bane, paraMtu A dhAraNA saphaLa thatI nathI; kAraNa ke AjanI zikSaNapaddhatino mArga sAco nathI. sAthe-sAthe 10 jainadarzanamAM keLavaNI vicAra darekanA moDhe paNa sAMbhaLavA maLe che ke 'AjanI zikSaNapaddhati' apUrNa ane aparyApta che. jainadarzananA jIvanavijJAnanA paripekSyamAM AjanA zikSaNamAM kyAM-kyAM truTio che tenuM spaSTatAthI vivaraNa karavAmAM AvyuM che. jema ke - pravRtti ane nivRtti H 1. pratyeka vyaktinA jIvanamAM pravRtti ane nivRttinuM saMtulana hovuM jarUrI che. jyAM A saMtulana bagaDe che, tyAM samasyAo UbhI thAya che. jema ke - phakta pravRtti mANasane pAgalapaNAnI tarapha laI jAya che, jyAre phakta nivRtti mANasane nakAmo banAvI de che. eTale ja sakriyatA ane niSkriyatAnuM saMtulana hovuM jarUrI che. 2. jIvananI upekSA: manuSya potAnI bhautikakriyAo jevI ke khAvuM, pIvuM, saMpatti vagere jIvanajarUriyAto pUrI karavAmAM sahAyaka thavAvALuM zikSaNa prApta kare che ane e ja zikSita kahevAya che. A badhI ja vAto zikSaNanI sImAmAM AvI gaI che, paraMtu svayaMnA viSayamAM paNa jANavuM jarUrI che. potAnA jIvananuM mUlya zuM che ? evI dhAraNA sAmAjika zikSaNamAM thaI nathI. 3. mana ane prANazaktinI upekSA AjanI zikSaNapaddhatimAM bauddhikavikAsane ja zikSaNanuM aMga mAnavAmAM AvyuM che. paraMtu manane zikSaNano viSaya banAvyo nathI. AjanA zikSaNathI buddhi bhale teja thaI che, paraMtu vikRtione, doSone dUra karI zakAtA nathI. mananI caMcaLatAnA kAraNe ja A vikRtio utpanna thAya che. jenA kAraNe manuSyamAM saMskAritA AvatI nathI. manane prazikSita karyA vagara vikAro dUra thaze nahi. paraMtu AjanA zikSaNamAM badhA ja viSayo Ave che, paraMtu manane prazikSita karavAno koI upakrama Avyo nathI. evI ja rIte prANazaktinA viSayamAM paNa 11 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzanamAM keLavaNI vicAra koI ciMtana karavAmAM AvyuM nathI. koIpaNa vidyArthI jANato nathI ke tenI aMdara asIma zaktio chupAyelI che. je evA samaye kAma Ave che ke jyAre zarIranI zakti kAma na Ave, arthAt kamajora vyakti paNa prANazaktinA AdhAre baLavAna vyaktithI vadhAre kAma karI zake che. Ajano vidyArthI prANazaktithI ajANa hovAthI tene enA para bharoso nathI; kAraNa ke AjanA zikSaNamAM prANazaktinuM koI prazikSaNa ApavAmAM AvatuM nathI. 4. prANazaktinuM asaMrakSaNa cittanI jeTalI caMcaLatA, asaMtulana eTalI viSamatA. jenA kAraNe prANazaktino vyaya paNa vadhu thaze. Aje hiMsA-ahiMsA, parigraha-aparigraha, brahmacarya-abrahmacarya vagerenI carcA vadhAre thAya che; paNa enuM mULa kAraNa prANazaktinuM saMrakSaNa e vAta Aje bhulAI gaI. prANazaktinA saMvardhana mATe jarUra che samabhAvanI arthAt priya-apriya, anukULa-pratikULa vagere dareka paristhitimAM mananuM saMtulana bagaDe nahi, samabhAva rahe. samatAthI ja prANazaktinuM saMvardhana thAya che. prANazaktinA abhAvamAM dhyAna sAdhanA temaja bIjI zaktio paNa vikasI zaktI nathI, mATe prANazaktinuM rakSaNa paNa jarUrI che. 5. asaMtulananuM duSpariNAma : Aje vyakti bhaNIne vaijJAnika, DaoNkTara, vakIla vagere banI jAya che; tema chatAM te jhagaDA kare che, IrSA kare che, niMdA kare che. are ! AtmahatyA karavA paNa taiyAra thaI jAya che; kAraNa ke AjanuM zikSaNa tene anukULa-pratikULa paristhitimAM kema jIvavuM te zIkhavI zakatuM nathI. AjanI zikSAno uddezya phakta bauddhika praznono samAdhAna karavAnuM hoya che, zAMti nahi. 6. sahiSNutAH AjanA zikSaNamAM sahiSNutAnA vikAsa saMbaMdhita sAmagrIno abhAva jovA maLe che. je kaSTa sahana kare che, dareka paristhitino sAmano kare che te ja 12 jainadarzanamAM keLavaNI vicAra sahiSNutAno vikAsa karI zake che. jeTalI paNa vidyAonI zAkhAo che, te badhI bhaNo chatAM paNa tenAthI sahiSNutAnI zakti jAgRta karI zakAtI nathI. jJAtAthI ajJAta : 7. Aje zikSaNamAM duniyAbharanI jANakArI prApta thAya che, paraMtu svayaMnI zakti vize te ajANa rahe che. vAstavamAM svayaMmAM chupAyelI zaktinI upekSA karavAmAM AvI che. 8. anuzAsanano abhAva AjanA vidyArthImAM anuzAsanano abhAva jovA maLe che; kAraNa ke anuzAsana bauddhikatAno viSaya nathI. ane zikSaNa buddhinA dAyarAmAM ja baMdhAyela che. tethI vyakti icche to paNa anuzAsana sudhI pahoMcI zakatI nathI. buddhinuM pariNAmaH 9. AzcaryanI vAta e che ke Ajano bhaNelagaNela AdamI paNa smagaliMga (corI) karatAM jarA paNa acakAto nathI, lAMca letA paNa te zaramAto nathI; kAraNa ke emAM buddhino vikAsa thayela hovAthI buddhi tene tarka karatAM zIkhavADe che. ane je tarka zIkhe che te potAnuM ghara bhare che ane bIjAne dago Apavo tenA mATe sAhijaka hoya che. uparyukta A badhI ja truTio AjanI zikSaNapaddhitamAM jovA maLe che, ane enuM samAdhAna paNa 'jainadarzana' nA jIvanavijJAnanI aMtargata mUlyaparaka zikSAnuM vargIkaraNa karI suMdara rIte darzAvavAmAM AvyuM che jema ke - mUlyaparaka zikSA ane tenuM vargIkaraNa : (1) sAmAjika mUlya : kartavyaniSThA, svAvalaMbana (zrama). (2) (3) bauddhika-AdhyAtmika mUlya: satya, samanvaya, nirapekSatA, mAnavIya ekatA. mAnasika mUlya : mAnasika saMtulana, dhairya. 13 Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzanamAM keLavaNI vicAra (5) Ai naitika mUlya : prAmANikatA, karuNA, sahaastitva. AdhyAtmika mUlya : anAsakti, sahiSNutA, mRdutA, abhaya ane AtmAnuzAsana. A pAMca vargonAM soLa mUlyo (guNo) no vikAsa karavo e ja 'jainadarzana' nuM dhyeya che. sAmAjika ane naitikatAnI dRSTithI paNa eno vikAsa thavo jarUrI che; tyAre ja vidyArthI sAcI keLavaNI meLavI zake che. tevI ja rIte adhyAtma ane vijJAnano samanvaya karavo paNa eTalo ja jarUrI che. adhyAtma ane vijJAnano samanvayaH phakta AdhyAtmika vyakti ke phakta vaijJAnika vyaktitva lAbhadAyI banI zakatuM nathI. paraMtu baMnethI saMyukta vyaktitva vadhAre lAbhadAyI banI zake che. jema ke - eka vaijJAnikane piniyalanA zArIrika phaMkzananI khabara che, paraMtu tenA para dhyAna-ekAgratA karIne krodha zAMta karI zakAya che e vAtanI khabara hotI nathI. paraMtu emAM AdhyAtmika mUlyaparaka zikSAnuM jJAna emAM joDAya, to cokkasa bhAvaparivartana thaI zake che ane enAthI vyavahAra avazya badalAvI zakAya che. guNono vikAsa be paddhati dvArA thaI zake che - vyavahAra dvArA bhAva badalAvI zakAya che, athavA to te bhAva dvArA vyavahAra badalAvI zakAya che. vijJAna baMnene joDatI kaDIrUpa che. bhAva dvArA rasAyaNa badalAya che ane rasAyaNa dvArA vyavahAra badalAya che. Ama siddhAMta ane prayoganA samanvayathI vidyArthIomAM parivartana lAvI zakAya che. Adato badalAvI zakAya che. bhAvaparivartana mATe anuprekSAnA prayoga ane vyavahAra parivartana mATe vyAvahArika-prayoga karavAthI keLavaNInuM kSetra vadhu tejasvI banaze, ane sArA vyaktitvanuM nirmANa thaze. satya e che ke - vijJAnano ItihAsa 800 varSa purANo che, jayAre AdhyAtmikano ItihAsa abajo varSa purANo che. tema chatAM jainadarzanamAM keLavaNI vicAra baMnenuM adhyayana ane adhyApana Avazyaka ja nahi paNa anivArya che. adhyAtma ane vijJAnanA samanvayathI ja eka abhinava saMskRtino abhyadaya thaI zakaze. Aje "jainadarzana' nI A prAcIna paNa abhinava mUlyaparaka keLavaNI upara ciMtana jarUra thayuM che, ane koI-koI vizvavidyAlayamAM A keLavaNIne pAThyakramanA rUpamAM prastuta karavAmAM AvI che. A pAThyakrama nAta-jAtanA koI bhedabhAva vagara badhA mATe khullo mUkI bhAratIya zikSAjagatamAM eka stutya kArya karavAmAM AvyuM che. 'jainadarzana' mAM nArI keLavaNI upara paNa eTaluM ja mahattva ApavAmAM AvyuM che, kema ke - keLavaNInI pravartikA ja brAhmI ane suMdarI hatI ke - jeo cosaTha kalAmAM nipuNa hatI. vaidikayugamAM paNa strI-keLavaNIno ucita avakAza hato. lopAmudrA, maitreyI, gArgI jevI aneka vidUSIo e samayanA pracalita nArIkeLavaNInA uttama udAharaNo che. rAmAyaNakALamAM strIo mATe cAra prakAranI zikSAnuM vidhAna hatuM - nAnapaNamAM ja emane AyudhasaMcAlana, rathacAlana vagere vidyAo zIkhavavAmAM AvatI. prAthamika cikitsAno paNa abhyAsa karAvavAmAM Avato hato. Ama, jaina-saMskRtimAM jeTaluM yogadAna puruSonuM rahyuM che, eTaluM yogadAna nArIonuM hatuM. paraMtu videzI AkramaNo thatAM dhIme-dhIme paristhitimAM badalAva AvavA lAgyo, tema chatAM strIkeLavaNInuM mahattva jaLavAI rahyuM ane Aje Adhunika yugamAM pravezatAM strIe puruSa samovaDInuM pada paNa prApta karI lIdhuM che. Ama, strIkeLavaNIno vikAsakrama sadA parivartanazIla rahyo che ane parivartana e ja jIvananuM parAkrama che. AvI rIte AjanI zikSaNapaddhatimAM paNa parivartana Ave ane vidyArthIono sarvAgI vikAsa thAya e ja jIvanano zAzvata vaibhava che. (lekhikA "jainaprakAza' nA taMtrI che. zrAvaka kavi RSabhadAsanA rAsa para saMzodhana karI pI.eca.DI. karela che ane jainazikSaNamAM khUba ja rasa dharAve che.) 14 15 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenadarzanamAM keLavaNI vicAra jenazikSaNa dvArA dharmamUlyo mitezabhAI e. zAha pravartamAna paristhiti "koIe mane pUchyuM ke 21 mI sadI kevI haze ? to meM jaNAvyuM ke TIyaragesa vinA mANasa kadAca AMsu nahi pADI zake ane lAphiMga gesa vinA mANasa hasI nahi zake." pU. AcAryazrI ratnasuMdarasUrIzvarajI ma.sA. nA uparokta vidhAnamAM saMvedanA gumAvI rahelA AjanA mAnavI para kaTAkSa karyo che. ApaNA dezamAM pazcimI saMskRtinA vAyarA vAI rahyA che. bhautikavAdanI bhISaNa bhIDamAM Ajano mAnavI bhIMsAI rahyo che. bhAratIya saMskRtino Aje hAsa thaI rahyo che. mAnava Aje phezana tathA vyasanano gulAma banI rahyo che. TI.vI., vIDiyo, cenalonA durupayoge Aje bhAratIya saMskRtinA lIrelIrA uDADI dIdhA che. misa InDiyAnI spardhAo, popasaMgIta, udbhaTa (kaDhaMgI) vezabhUSA, nArInI ardhanagna tasavIro, klabo, katalakhAnAnI vadhatI jatI saMkhyA, phAIva sTAra hoTelo - A badhI bAbato ApaNe pazcimI saMskRtithI raMgAIne ApaNI saMskRtinI bhAre avahelanA karI che tema sUcave che. ApaNA jIvanamAM jaDa padArthonuM sAmrAjaya chavAI gayuM che. AvA vAtAvaraNamAM Aje 'dharma' ne dhatiMga ane "mokSa' ne gappASTaka mAnavAmAM Ave che ! duniyAmAM ghaNA manuSyo nAstika che. teo to je dekhAya tene ja satya mAne che. dharma, Aloka, paraloka, paramAtmA, pApa-puNya jevI bAbatomAM teo jarA paNa zraddhA dharAvatA nathI. thoDAka loko je dharmamAM zraddhA dharAve che teo zuSkajJAna ke kriyAjaDatvamAM rAce che, paraMtu dharmano temanA jIvana sAthe koI saMbaMdha hoto nathI. dharma e jainadarzanamAM keLavaNI vicAra derAsaramAM, upAzrayamAM ke evA dhArmika sthaLe karavAnI vastu che tema ApaNe mAnIe chIe, paNa teno jIvanamAM prAyogika dhoraNe amala karatA nathI. dharmasthAnakomAM jaIne dhArmika kriyAo karanArA dukAnamAM gharAkane chetare che, khoTo mAla Ape che, bheLaseLa kare che, kALAbajAra kare che, InkamaTekSanI corI kare che, potAnA hAtha nIce kAma karatA mANasonuM zoSaNa kare che - temane pUrato pagAra ApavAmAM Avato nathI, nokarI karato hoya to temAM kAmacorI kare che, IrSA, adekhAIne kAraNe bIjAne herAna karavAmAM pAchuM vALIne joto nathI. zuM dharma karanAranuM jIvana AvuM hoya? kharekhara to teo dharmane kharA arthamAM samajyA ja nathI. dharma eTale jIvana jIvavAnI kaLA. ApaNe jIvana ane dharmane alaga pADI dIdhAM che ! upAzrayanA vyaktitva ane dukAna paranA vyaktitvamAM AsamAnajamInano phera paDI jAya che ! kharekhara to ApaNuM jIvana ja dharmamaya hovuM joIe. ApaNI vartaNUka, raheNIkaraNI, bhASA, pozAka vagere joIne bIjAne lAgavuM joIe ke ANe kharekhara dharmane jIvanamAM utAryo che. jema phUlamAM sarvatra suvAsa vyApela hoya che tema ApaNA jIvanamAM dharmanI suvAsa vyApelI hovI joIe. dharma ane mUlyo tANAvANAnI jema jIvanamAM vaNAI javA joIe. dharma ane jIvanane judAM pADavAnA nathI. kSamA, vinaya, saraLatA, sAdagI, saMtoSa, sevA, paropakAra jevA saguNonI suvAsathI jIvanarUpI bagIco maheke to jANavuM ke dharmanI prApti thaI che. pravartamAna viSama paristhitimAM samAjamAM dharmanA mUlyone prasthApita karavAnuM kArya vikaTa che, chatAM prayatnasAdhya che. samAjanA zrImaMta ane dhImaMta loko sahakArathI kArya kare to jainazikSaNa dvArA samAjamAM dharmamUlyo prasthApita - 16 - 10 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzanamAM keLavaNI vicAra thaI zake che. paramakRpALu zrImad rAjacaMdrajI 'zrI mokSamALA' aMtargata zikSApATha 99 'samAjanI agatya' mAM jaNAve che, "sarvajJa bhagavAnanuM kaheluM gupta tattva pramAdasthitimAM AvI paDyuM che, tene prakAzita karavA tathA pUrvAcAryonA gUMthelA mahAna zAstro ekatra karavA, paDelA gacchanA matamatAMtarane TALavA temaja dharmavidyAne praphullita karavA eka mahAna samAja sadAcaraNI zrImaMta ane dhImaMta bannee maLIne sthApana karavAnI avazya che ema darzAvuM chuM. pavitra syAdvAdamatanuM DhaMkAyeluM tattva prasiddhimAM ANavA jyAM sudhI prayojana nathI, tyAM sudhI zAsananI unnati paNa nathI. lakSmI, kIrti ane adhikAra saMsArI kaLAkauzalyathI maLe che, paraMtu A dharmakaLAkauzalyathI to sarva siddhi sAMpaDaze. huM icchuM chuM ke te nRtyanI siddhi thaI jainAMtargaccha matabheda TaLo, satya vastu upara manuSyamaMDaLanuM lakSa Avo; ane mamatva jAo.'' AjanI zikSaNapaddhati ane jainazikSaNanuM prayojana satya che ke Aje mAnavIe bhautikajagatanA saMbaMdhamAM sUkSmatama jJAna prApta karyuM che, paraMtu durbhAgya che ke zikSaNa ane zodhanA vividha upakramonA mAdhyamathI ApaNe sabhya, susaMskRta tathA zAMtipriya mAnavasamAjanI racanA karI zakyA nathI. AjanuM zikSaNa bAhya jagata saMbaMdhI jANakArI to pradAna kare che, paraMtu jIvananA ucca mUlyone prasthApita karavAmAM UNuM UtaryuM che. Aje zikSaNanA mAdhyamathI ApaNe vidyArthIone mAhitInA khajAnAthI to bharI daIe chIe, paraMtu jIvananA uddeza tathA jIvanamUlyonA saMdarbhamAM koI mAhitI ApatA nathI. Aje samAjamAM je svArthaparAyaNatA, saMgharSa ane hiMsAnA tAMDava khelAI rahyA che tenuM kAraNa mUlyahIna-dizAhIna zikSaNa che. AjanuM zikSaNa vyaktitvanirmANamAM pAchuM paDyuM che. zikSaNakSetramAM arAjakatA ane dizAhInatA jovA 18 jainadarzanamAM keLavaNI vicAra maLe che. DIgrI ane rojagAralakSI zikSaNa banI gayuM che. vartamAna sAmAjika saMgharSa ane tanAvanuM kAraNa vyaktino jIvanano uddeza, mUlyo saMbaMdhI ajJAna athavA galata dRSTikoNa che. svArthaparaka bhautikavAdI jIvanadRSTi mAnavaduHkhonuM mULa che. dharmanirapekSatAnA nAme Aje dezamAM zikSaNanA kSetre nIti ane caritranirmANane paNa bahiSkRta karavAmAM AvyA che. 'sA vidyA yA vimuvattaye' sUtra to bolIe chIe, paraMtu zikSaNano tenI sAthe koI saMbaMdha rahyo nathI. kharekhara to zikSaNamAM AdhyAtmika ane naitika mUlyone vizeSa sthAna hovuM joIe. jaina zikSaNa dvArA vyaktimAM naitika ane AdhyAtmika mUlyono vikAsa thaI zake che. kAraNa ke vItarAga vANI tIrthaMkara dvArA prarUpita thayela che ane AcArya paraMparA dvArA te ApaNA sudhI pahoMcI che. jaina zikSaNa mAnavInA sAcA vyaktitvanuM nirmANa karI zake che, vyaktine mAnasika tanAvathI dUra kare che, zArIrika svAsthya saMprApta karAve che. vyaktimAM samatA, anAsakti, sahiSNutA, kartavyaparAyaNatA jevA guNono vikAsa karI svArthaparAyaNatA para aMkuza lAve che, mAnavIya mUlyono vikAsa kare che, uttama cAritranuM nirmANa kare che, naitika ane AdhyAtmika mUlyo saMsthApita kare che. zikSaNane mAnavIya mUlyo, caritranirmANa ane saMskAra sAthe joDavAmAM nahi Ave to vidyAlayarUpI kArakhAnAmAMthI sAkSara nahi, paNa rAkSaso pedA thaze. sAkSarA viparItA eva bhavanti rAkSasAH / sAkSara lokonI hRdayahInatA gAMdhIjIne paNa khUMcatI hatI. DaoN. sarvapallI rAdhAkRSNane kahyuM che ke copaDIo magajamAM bharavI enuM nAma vidyA nathI, copaDIonA jJAnane magajamAM utArI jIvanamAM mUkavuM e ja sAcI vidyA che. 19 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzanamAM keLavaNI vicAra jainavidyA samasta vidyAomAM uttama che. A vidyAnI samyapha ArAdhanAthI samasta duHkhothI mukti maLe che. AtmAnA zuddha svarUpano sAkSAtkAra karAve tene ja jaina AcAryo sAcI vidyA kahe che. AtmasaMtoSa ane AtmAnaMda e jainazikSaNanuM prayojana che. jaina zikSaNa duHkhonA svarUpane samajAve che, duHkhonA kAraNonuM vizleSaNa karI duHkhonA nirAkaraNanA upAyo batAvI sarva duHkhothI mukti apAve che. jainazikSaNanuM prayojana cittavRttio ane AcAranI vizuddhi che ane te dvArA '3mAtmAnaM viddhi' AtmAnA sAcA svarUpane jANI teno sAkSAtkAra karavAno che. sUtrakRtAMga sUtramAM kahyuM che, "vijJAcara vmova " arthAt vidyA ane AcaraNathI muktinI prApti thAya che. zrI uttarAdhyayana sUtramAM kahyuM che ke zrutanI ArAdhanAthI jIva ajJAnano kSaya kare che ane saMklezane prApta thato nathI. jainadarzanamAM keLavaNI vicAra 'AyaparalenIya sutta mAM traNa prakAranA AcAryono ullekha che - (1) zilpAcAryanuM kArya artha puruSArtha saMbaMdhI zikSaNa ApavAnuM hatuM (2) kalAcAryanuM kArya bhASA, lipi, gaNitanA zikSaNa sAthe kAma puruSArthanI zikSA ApavAnuM hatuM. (3) dharmAcAryanuM kArya mAtra dharma ane mokSa puruSArtha saMbaMdhI hatuM. paramakRpALu zrImad rAjacaMdrajI jaNAve che, "jaina jevuM eke pUrNa ane pavitra darzana nathI; vItarAga jevo ekka deva nathI, tarIne anaMta du:khathI pAra pAmavuM hoya to e sarvajJa darzanarUpa kalpavRkSane sevo." mahApuNyanA udayathI jainadharma prApta thayo che to ApaNe prathama to jainadharmanuM UMDuM adhyayana karI ApaNAmAM dharmamUlyo prasthApita karIe ane samAjamAM paNa jainazikSaNa dvArA dharmamUlyono pracAra karIe. jainazikSaNa dvArA dharmamUlyone prasthApita karavAnA upAyo (1) naitikatA ane sadAcAranuM AcaraNa ApaNe svayaM karavuM. ApaNA upadeza karatAM AcaraNano samAja para vizeSa prabhAva paDe che. vicAra, vANI ane vartanamAM je vyakta thAya e vyakti. Athought without action like a body without a soul. gharamAM saMskArapreraka vAtAvaraNa UbhuM karavuM. ApaNA AcaraNanI bALako para asara thAya che te yAda rAkhavuM. kAraNa ke bALako anukaraNazIla hoya che. gharamAM kleza, kaMkAsa na thAya tenI takedArI rAkhavI. gharanA badhA sabhyoe bhegA thaI dharmacarcA karavI, bhagavAnanI AratI karavI. (3) jaina kathAonA mAdhyamathI samAjamAM dharmamUlyono pracAra-prasAra thaI zake che. kAraNa ke kathA sAmAnya rIte mAnavIne rucikara hoya che. vyakti krodha, mAna, mAyA, lobha vagerethI dUSita cittavRttio para aMkuza rAkhe te jainazikSaNano uddeza che. jainazikSaNano hetu vyaktine vAsanA ane vikArothI mukta karAvavAno che. jainAgama zrI uttarAdhyayana sUtramAM zikSAprAptimAM bAdhaka pAMca kAraNo batAvyAM che - (1) abhimAna, (2) krodha, (3) pramAda, (4) ALasa, (5) roga. te sivAya ATha kAraNono paNa ullekha che ke jene ApaNe zikSA prApta karavAnA sAdhaka tattva kahI zakIe - (1) je adhika hasI-majAka na kare, (2) potAnI vAsanAo para niyaMtraNa rAkhato hoya, (3) koInI gupta vAta pragaTa na karato hoya, (4) je AcArahIna na hoya, (5) je dUSita AcArathI yukta na hoya, (6) je rasalolupa na hoya, (7) je krodha karato na hoya, (8) je satyamAM anurakta hoya. A parathI phalita thAya che ke jainadharmamAM zikSaNano saMbaMdha cAritrika mUlyothI che. 20 21 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzanamAM keLavaNI vicAra (4) bhautika samRddhinI tIvra lAlasAne kAraNe Aje ApaNI pAThazALAo paDI bhAMgI che, pariNAme bALakomAM dhArmika saMskAronuM siMcana thatuM nathI. bALakone ApaNe TyUzana klAsa, komyuTara ane DAnsiga klAsamAM to mokalIe chIe, paNa pAThazALAmAM mokalatA nathI. A manovRtti badalavAnI jarUra che. sarvatra pAThazALAonA nirmANa ane pracAraprasAranI samAjamAM tAtI jarUriyAta che. pAThazALAnA sarvAgI vikAsanI AvazyakatA che. (5) dareka vistAromAM svAdhyAyamaMDaLanI sthApanA karavI. vidvAno ane paMDitone bolAvIne jainazikSaNa ApavAnI vyavasthA karI zakAya. jaina vidvAno ane paMDitonI AjIvikA sArI rIte cAle te takedArI jaina saMghoe rAkhavI joIe. samaye samaye jaina vidvAno tathA paMDitono Adara sanmAna karavuM joIe. (7) jaina AgamonA adhyayananI - svAdhyAyanI Teva pADavI joIe. sArA pustako mAnavInA mitro che. AgamapremI sauthI sukhI hoya che. saMtasamAgama karavo, saMtonA pavitra AbhAmaMDaLanI ApaNA para asara thAya che ane dhIre dhIre dharmamUlyo ane saddaguNono ApaNAmAM vikAsa thAya che. (9) dharmamAM ruci dharAvatA manuSyono saMga karavo, teonI sAthe dharmacarcA karavI to 'saMga tevo raMga' kahevata anusAra ApaNAmAM paNa dharmamUlyono vikAsa thaze. (10) vidvAno ane paMDito videzamAM jaI jainazikSaNa dvArA videzamAM vasatAM lokomAM dharmamUlyono vikAsa karI zake. - jainadarzanamAM keLavaNI vicAra (11) mahApuruSonA jIvananA prasaMgo ghaNA preraNAdAyaka hoya che. A prasaMgomAMthI bodha laI, tenA pracAra-prasAra dvArA dharmamUlyo vikasAvI 21614. Lives of great men all remind us, we can make our lives sublime. (12)dharmanI vaijJAnika samajaNa ApavI. dA.ta. rAtribhojanathI thatAM zArIrika, mAnasika ane AdhyAtmika nuksAnane samajAvavA. evI rIte ukALeluM pANI pIvuM, krodha na karavo, hoTelamAM khAvAthI thatA nuksAno, saMyama tapanuM mahattva vagere bAbatonI vaijJAnika samajaNa ApavI. (13)nokarI-dhaMdhAmAM prAmANikatA rAkhavI, AraMbha-parigrahanuM alpatva karavuM, IndriyonA viSayamAM lubdha na thavuM, kaSAyo ghaTADavAM, pAMca pApo (hiMsA, jUTha, corI, kuzIla, parigraha) no tyAga vagere bAbato samajAvIne lokomAM dharmamUlyono pracAra thaI zake. (14) jainazikSaNanA kAryamAM rahIe sadA vyasta vyasta, enA jevuM bIjuM koI kArya nathI masta masta; aMtaranA AziSa maLe jo guru bhagavaMtonA, jJAnano sUraja thavAno nathI asta asta. (amadAvAda sthita jainadharmanA abhyAsumitezabhAI 'divyadhvani'nA taMtrI che. temanA lekho sAmayiko ane vartamAnapatromAM avAranavAra prasiddha thAya che.) - 23 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - jainadarzanamAM keLavaNI vicAra - vartamAnamAM asarakAraka jenazikSaNa mATenI paddhatio DioN. chAyA zAha asarakAraka paddhatio vize vicAratA pahelAM 'jainazikSaNa' nI vyAkhyA vicAravI ucita gaNAze. dareka covIsImAM tIrthaMkara prabhu sarvakarmano kSaya karI muktAtmA bane che. temane lokAloka prakAzaka evuM 'kevaLajJAna' utpanna thAya che. A jJAnanA prakAzamAM teo traNe lokanuM svarUpa, padravyanI kAryapaddhati, navatattvonuM nirUpaNa (hAthamAM rahelA AmaLAnI jema) joI zake che. satyanI pratIti kare che. lokonA Atmahita mATe prabhu potAnI mAlakoSa rAganI vANI vaDe A badhuM dezanA dvArA sUtra rUpe saMbodhe che. pracaMDa prajJAnA svAmI evA gaNadhara bhagavaMto prabhunI dezanA artharUpe gUMthI dvAdazAMgInI racanA kare che te aMgapraviSTa Agama. tyAra pachI ghaTatA buddhibaLa ane AyuSya joI zuddhabuddhi AcAryo tenA para yukti-niyukti, bhASya, cU vagere graMthonI racanA kare che te aMgabAhya Agamo. Ama, tIrthaMkara prabhuthI pravAhita thaIne ApaNA sudhI pahoMceluM jJAna eTale 'jainazikSaNa', emAM keTalAMka gaNadhara bhagavaMtoe racelA sUtro che, keTalAMka AgamomAMthI uccarelA sUtro che, to keTalAMka maMtrasarabhara sUtro che. A batAve che ke satyanI pratIti karAvanAra A jaina zikSaNa keTaluM gahana che, keTaluM arthagaMbhIra che. tethI A zikSaNane asarakAraka banAvavA mATe pahelI AvazyaktA e che ke te gurugamya hovuM joIe. guru pAsethI ja prApta kareluM hovuM joIe. guru dvArA prApta kareluM jJAna ziSyamAM vinaya pragaTa kare che ane guru ziSyanI pAtratAne mApI te pramANe jJAna Ape che. jainadarzanamAM keLavaNI vicAra AthI zikSaNane asarakAraka banAvavA bIjI AvazyakatA ApoApa UbhI thaI ke AvuM samRddha jJAna ApanAra guru saMpUrNapaNe saphaLa ane sabaLa hovA joIe. jJAnasamRddha hovA joIe. Akho divasa nokarI kare ne sAMje AvI eka kalAka pAThazALA bhaNAvI de tevA guru zikSaNane asarakAraka na ja banAvI zake. meM jemanA jIvana para thIsIsa lakhela che te paMDitavarya prabhudAsabhAI mahesANAmAM 'yazovijayajI pAThazALA' mAM bhaNyA hatA ne bhaNAvatA hatA. te sthaLanI huM mulAkAta levA gaI hatI. tyAM bhaNatA vidyArthIone joI ema lAge ke jANe jJAnano bhekha lIdho che. UThe tyArathI sAMja sudhI badhI ja pravRttio jJAna meLavavA mATenI. jJAnaprAptine saMpUrNa samarpaNa. duniyAdArIthI dUra AvI rIte pAMca-cha varSa bhaNIne jayAre te bahAra nIkaLe tyAre kAM to dIkSA le kAM to eka ucca kakSAnA paMDita bane. AvA paMDito jo jainazikSaNa Ape to te ApoApa asarakAraka banI jAya. vAlakezvara (muMbaImAM) AvA be paMDitavaryo zrI muktibhAI ane zrI pravINabhAI bhaNAve che. tyAM sAme cAlIne moTI saMkhyAmAM sukhI gharanI beno Ave che. roja cAra kalAka pAThazALA dhamadhamatI rahe che. mArI dIkarI pAyale paMDitavarya dhIrajabhAIne tenA ghare AmaMcyA hatA tyAre A pAThazALAnI baheno sAMbhaLavA AvI hatI. B.M.W. calAvatI A bahenoe jainadharmanA vividha siddhAMto para dhIrUbhAIne je savAlo pUchaDyA te joIne dhIrUbhAI paNa Azcarya pAmI gayA. temane kahevuM paDyuM ke, "lakSmI ane sarasvatInuM milana pahelIvAra joyuM.' A banne paMDitavaryone AbhArI hatuM. jo saMgha AvA paMDitonA jIvananirvAhanI javAbadArI upADI le to paMDito potAnI saghaLI zaktino upayoga bhaNAvavAmAM kare. | prabhudAsabhAI vize zodhanibaMdha lakhatI vakhate meM temanA hAtha nIce bhaNelA vidvAno sAthe miTIMga karI, temAMthI eka paMDitavarSe mane kahyuM ke prabhudAsabhAI 25 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzanamAM keLavaNI vicAra amane pAMcamo karmagraMtha (atyaMta kaThina) bhaNAvatA tyAre AMkho gherAI nA jAya mATe UbhA UbhA bhaNAvatA. Ama chatAMya te eTaluM rasaprada hatuM ke ame jamavAnuM paNa bhUlI jatA. mATe jaina zikSaNa asarakAraka banAvavA AvA paMDitonI AvazyakatA che. trIjI vAta e paNa che ke koIpaNa vastune asa2kA2ka banAvavI hoya to enuM mALakhuM AkarSaka hovuM joIe. dhArmika zikSaNa ApatI pAThazALAo eTale upAzraya ke derAsaranA prAMgaNamAM eka nAno aMdhAriyo rUma ApI dIdho hoya. pUrI cokhkhAI paNa na hoya, lakhavA mATenI paNa vyavasthA na hoya. AvuM kema ? A mATe traNa-cAra rUma vALI nAnI jagyA hoya, sAthe lAIbrerI hoya. vaLI, savAre 12 thI sAMja sudhI dhamadhamatI hoya. judA judA vargamAM sujJa paMDito judA judA viSaya letA hoya. praznottarI cAlatI hoya. AvuM vAtAvaraNa hoya to te darekane AkarSe. vaLI, kyAreka sUtro bhaNAvavA navI paddhatio apanAvavI joIe. paMDitavarya jItubhAInI AjJAthI meM amadAvAda operA upAzraya pAThazALAmAM A prayoga karyo. mane dara maMgaLavAra maLyo. zrAvakanA ja pahelA pAMca vrato lIdhA ne siddhAMta mUkyo 'asatya bolavuM joIe nahIM.' pachI e viSe vArtAo kahI. asatya bolavAnA nuksAno ane satya bolavAnA phAyadA jaNAvyA. pachI kahyuM ke A AkhuM vIka tamAre asatya nahIM bolavAno prayoga karavAno che. AvatA maMgaLavAre tamAre ja tamArA anubhavo kahevAnA che. mArA AzcaryanI vacce vidyArthIo asatya bolyA nahIM ane tethI zuM phAyadA thayA te svAnubhavo kahyAM. A rIte dareka maMgaLavAre navo siddhAMta ne pachI tenA amalanI vAto. pachI to vidyArthIo maMgaLavAranI rAha jovA lAgyA ne sAthe temanA mAtA-pitA paNa sAMbhaLavA AvavA lAgyA. Ama (cothI) zikSaNa ApavAnI paddhati badalIe to jarUra te asarakAraka bane che. pAMcamI vicAraNA e che ke paMDitavaryone ApaNA ghare Tyuzana ApavA bolAvIe to paNa gharanA bALako, vaDIlo bhaNI zake che. 26 jainadarzanamAM keLavaNI vicAra dhArmika zikSaNane asarakAraka banAvavA mATechaThThI vAta sAmUhika pravRttio bahu agatyano bhAga bhajave che. huM nAnI hatI tyAre muMbaImAM 'dhArmika zikSaNa saMsthA' nA upakrame samagra muMbaImAM vakatRtva spardhA yojAtI. nAnA ane moTA be grupa banAvAtA. amArI spardhAmAM pU. ramaNabhAI ane anya vidvAno jaja tarIke AvatA. A evI suMdara pravRtti hatI ke dharmanA viSayo vistRta rIte vicArAtA, bolAtA. aMte A pravRttinA pariNAma rUpe jaina samAjane uttama vaktA maLyA ke jemaNe deza-paradezamAM jaina zikSaNano phelAvo karyo. thoDA samaya pahelA mArA patideva pravINabhAI zAhe jaina nATakonI spardhA yojI. kaoNlejanA vidyArthIoe bhAga lIdho. jaMbukumAranA nATakamAM jaMbukumAra banelo 22 varSano yuvAna lagnanI rAtrie ja 8 patnIone je rIte saMsAranI asAratA samajAvato hato. te joI ApaNA rUMvADA khaDA thaI jAya. AvI rIte judA judA aitihAsika pAtro, dharmanA siddhAMtone bhajavI batAvI tenI prabhAvanA karatA hatA. zibiro paNa zikSaNa ApanAra sAmUhika pravRtti che. AjathI 50 varSa pahelAM mArA pitAzrI sva. kezavalAla mohanalAla zAhe prathama zibirano AraMbha acaLagaDhamAM pU. bhuvanabhAnusUrIzvarajInA sAnnidhyamAM karyo hato. vidyArthIo samagra divasa daramyAna vividha viSayo para dharmano abhyAsa karatA, bhakti karatA. mahinA sudhI cAlanAra A zibire suMdara pariNAma ApyuM. aneka vidyArthIone jJAnanA abhyAsu banAvyA, jemAMthI eka 'ratnasuMdara' pAkyA. ApaNe zarU karela A seminAro paNa dhArmika zikSaNane asarakAraka banAvanAra baLa che. judA judA viSayonA niSNAMta vidvAno mahenata karI nibaMdha lakhIne lAve. jANe ke jJAnanA khajAnAnI lahANI thAya. e nibaMdhonA samUhane pustakarUpe guNavaMtabhAI bahAra pADe che tenI bahu moTI asara paDe che. 20 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzanamAM keLavaNI vicAra vartamAna samayamAM keTalAka buddhijIvIo dhArmika zikSaNane asarakAraka banAvavA sUtronuM aMgrejImAM bhASAMtara no prayatna kare che :bhASAMtara karatI vakhate nIcenI bAbato dhyAnamAM levI. :(1) sUtro gaNadhara bhagavaMtonA mukhethI bolAya che. arihaMta paramAtmAe prarUpelA che. A sUtronA zabdomAM temanI sAttvikatA, pavitratA samAyelI che; je bhASAMtara thavAthI vilIna thaI jAya che. aMgrejImAM lakhAyela sUtro sattva gumAvI de che. (2) sUtro svara ane vyaMjanonA banelA che. A svara ane vyaMjana sAmAnya nathI.darekamAM alabhya zakti samAyelI che. dA.ta. vyAkaraNa zAstrIoe puravAra karyuM che, "2' agnibIja che. 1OOOvAra '2' bolavAthI zarIranuM tApamAna 1 DigrI selsayasa vadhI jAya che, 'I' vAraMvAra bolavAthI harSanI lAgaNI pedA thAya che. 'lA' bolavAthI peDhumAM kaMpa upaje che. Ama, darekamAM potAnI zakti che. aMgrejImAM bhASAMtara karavA jatA '2' no Ara (R) banI jatAM e niSNANa banI jAya che. (3) mahApuruSoe keTalAMka sUtromAM gUDha maMtro chupAvyA che, je bhASAMtara thavAthI vilIna thaI jAya che. (4) sUtromAM saMdhi hoya che. dA.ta. 'cauvihAra' = cauvi + AhAra. AvI saMdhionuM zuM thaze. joDAkSaronA artha samajAze ja nahIM. cheda, prAsa, samAsa badhuM ja naSTa thaI jaze. (5) aMgrejImAM "A" e ja che. "a' ke 'A' che ja nahIM. navakAranuM bhASAMtara thatAM navo arihaMtANuM thaze - bolaze. bhASAMtara karatAM 3 prakAranA za, Sa, sa ne kevI rIte judA pADaze? ja, jha ne kevI rIte badalazo? jainadarzanamAM keLavaNI vicAra (6) chelle bhASAMtara karatA enuM mULabhUta tattva na badalAI jAya che. arthano anartha na thAya tenuM dhyAna rAkhavuM joIe. jo zikSaNane asarakAraka banAvavuM hoya to dareka bALakane samajaNo thAya ke tarata tene ka, kha, ga, ..... no Akho kakko pharajiyAta zIkhavADI do. te badhuM vAMcI zakaze. pU. ramaNabhAI kahetA, "pyAso pANI pAse jAya, pANI pyAsA pAse na Ave." upasaMhAra :- dhArmika zikSaNa mAtra dharma sAthe saMkaLAyeluM nathI. e jIvana sAthe paNa saMkaLAyeluM che. te jIvana jIvavAnI kaLA zIkhave che. kaSAyone kAbUmAM rAkhI svasthatA bakSe che. te adhama pravRttio aTakAvI sajjanatA zIkhave che. te UrdhvagAmI banAve che. tethI dareka jaina mAtA-pitAe temanA saMtAnane vyavahArika zikSaNa sAthe dhArmika zikSaNa paNa ApavuM ja joIe. ApaNuM saMtAna pUrvabhavamAM puNya karIne ApaNA ghare janma lIdho. zAsana pAmyo, sAmagrI pAmyo, to have tene urdhvagAmI banAvavo te dareka mAtA-pitAnI pharaja banI jAya che. bALakomAM dhArmika zikSaNa pratye bALapaNathI ja rasa keLavavo joIe. pU. bhuvanabhAnusUrIzvarajI ma.sA. kahetA ke manuSya janma pAmI savaLo puruSArtha ja karavo joIe. dhArmika zikSaNa e savaLo puruSArtha che. jo A bAbata- hakIkata saMghamAM vyApaka bane to ApoApa dhArmika zikSaNa asarakAraka bane. ghera ghera dharmanA siddhAMtonI carcA thAya, sUtro bhaNavA maMDAya, anuSThAno thAya, tapa thAya ne jainazAsana jayavaMtu bane. (amadAvAda sthita jaina dharmanA abhyAsu chAyAbahena paMDita prabhudAsa pArekhanA jIvana ane sAhitya para saMzodhana karI pI.eca.DI. karela che. teozrI jaina zikSaNa kSetramAM khUba rasa dharAve che.) - 29 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzanamAM keLavaNI vicAra jaina dharmamAM keLavaNInuM mahattva pradIpakumAra e. TolIyA artha :- "keLavaNI eTale susaMskAra" prakAra :- (1) dhArmika saMskAra (2) jJAyika saMskAra (3) vyavasAyika saMskAra (4) vyavahArika saMskAra (5) vaMzIya saMskAra sAMsArika prakriyAmAM dharma - artha - kAma - mokSa ne pravadhAna apAyuM che. A prakriyAne jo suAyojita rIte vaNIne jIvana jIvAya to te keLavaNIprada kahevAya che. te nasIba mujaba je rIte thatuM hoya tema jIve to te aNadhaDa jIvanamAM lekhAya che. to ApaNe viSayane sparzIne keLavaNIpradattAne ahIM sthAna apAyuM che. hindu - jaina - bauddha - muslima - zIkha ke IsAI dharmanA paMtha mujaba, temanA dharmaguru - maulavIo mujaba keLavaNIne rajU karAya che. paraMtu ApaNe atre jaina dharmamAM kaI rIte, kevI rIte keLavaNInuM mahattva apAyuM che te jovAnuM rahyuM. jaina dharma eTale anekAMtavAdano dharma, tyAgano dharma, tapano dharma, jJAnadarzana-cAritrya ne tapane pIchANavAno dharma. anAdi A dharmamAM covIsa - covIsa tIrthaMkaro ne temanA gaNadharo thayA che, thAya che ne thatA raheze. tenA dvArA je lokAloka, paraloka ne adholokanI vistRtI apANI che, te jotAM jJAna - 30 jainadarzanamAM keLavaNI vicAra kevaLI - kevaLajJAnanuM mahattva samajAyuM che. kALa-kALanI vyAkhyA ne kALanI krUratAne paNa utsarpiNI ne avasarpiNI kALanA kramo rajU karIne ArAomAM rajU karI che. A kALanA chellA tIrthaMkara mahAvIra prabhue saMghanI sthApanA karI ne je pAyo nAMkhyA che te ja jaina dharmanI keLavaNInI sIDI darzAve che. prabhunA sAdhu e ja gaNadharapada pAme che ne prabhunA sAdhvIo tenuM vistRtIkaraNa kare che. sAdhusAdhvI dvArA prabhu pAsethI kevaLajJAna avasthAnuM saMpUrNa mAhitIjJAna, lekho, prato - pustakonuM pravacano dvArA saMghanA trIjAne cothA sabhya zrAvaka ne zrAvikAne apAya che ne keLavaNInI gADI AgaLa cAle che. zrAvaka-zrAvikA jo suyogya rIte dharmane samajyA haze to te potAnA parivAramAM yogya susaMskAro phelAvI zakaze. e dhoraNe saMghonA sahayogathI keLavaNInI zubha zarUAta parivAramAM thAya che. garbhanA saMskArothI jainakuLe janmela bALakane peTagRhe to khUba dharma sAMbhaLyo, paraMtu janma thatAM ja 'namaskAra mahAmaMtra' no sAda kAnagRhe saMbhaLAvAya che ke jenAthI janmojanmanA AgalA bhavonI tenI smRti tAjI thatI rahe ne pote jIva kyAM padhAryA che tenI anubhUtine jANI zake. gaNadharoe prarUpelI keLavaNInI nIti mujaba jaina dharmamAM jainazALA ke pAThazALAnuM khUbaja mahattva apAyuM che. aneka jAtanA jinabhagavaMtonA bhaktonA jIvanacaritrothI mAMDI namaskAra maMtrano artha, zAzvato maMtra, pApa-puNyanI vyAkhyA ne pratikramaNa jevI pAyAnI oLakha bAlamAnasamAM chavAI jAya tevI rIte pIrasavAmAM Ave che. je mATe sAdhu-sAdhvIne paNa paMDito pAse abhyAsa karAvAya che ne pAThazALAnA sAhebone paNa suvyavasthita abhyAsune ja zaikSaNika kAmagIrI 31 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - jenadarzanamAM keLavaNI vicAra soMpAya che. Arthika mUlya karatA temanI dharmanI kAmagIrIne ahIM vizeSa mahattva apAyuM che. saMskRta - prAkRta ke ardhamAgbI bhASAmAM jaina dharmanuM zikSaNa purANI - navI pratone AdhAre prAdezika bhASAmAM anuvAdo karIne pIrasAya che. jaina zALAmAM taiyAra thayelo jaina bALaka jIvanamAM eTalo ghaDAyelo jovA maLe che ke kharA-khoTAnI, pApa-puNyanI, hiMsA-ahiMsAnI oLakha meLavI potAnI eka AgavI chApa UbhI kare che. eTale to Aje prabhunA 2543 varSe paNa jaina dharmane, jainatvane loko eka sunajarathI jove che. bhagavAna AdinAthe paNa asikRSi-masinuM mahattva samajAvI Ayojanabaddha jIvana jIvavAnI kaLA te samaye zIkhavADI hatI. bhUla-bhUlanuM prAyazcittane puNyanuM upArjana jIvonI sadgatine je rIte loko samakSa mUkIne jotAM keLavaNI to tyArathI ja AlekhAyelI jovA maLe che. to pachI Ajano jaina - jaina dhama ne jainIjhama thiyarI keLavaNIthI rasaprada ladAyelI ja hoya temAM zaMkAne sthAna nathI. eka guruvaryanA kathana mujaba jainadharmamAM pAyAthI ja evI keLavaNI maLe che ke bALaka ApoApa jIvananA dhArmika - jJAyika- vyavasAyika - vyavahArika ne vaMzIya saMskArothI susajja banI jAya che. tenA mATe jIvanaghaDataranA alaga alaga tabakkA che ja nahi. kAraNa ke saMskAranA ghaDatara mATe pAThazALAo to che ja, paraMtu je guruvaryo mAraphata zibiro dvArA je saMskAro apAya che te ja mukhya keLavaNInuM pAyAnuM caNatara che. A take e paNa kahevuM jarUrI che te jainadharmamAM zibiro 'AbAlavRddha ne varelI che. dareka mATe alaga alaga zibiro yojAtI ja hoya che. dAkhalAnA sAnnidhye jatAHsthAnakavAsI saMpradAyanADuMgarasiMhajI guruvaranI pAse ja birAjela lavajI AcArya munine tenA paTTaziSya kAMti RSijI ane tenA ziSya zrI jitendra muni - 32 jainadarzanamAM keLavaNI vicAra 'nija' nI saMvata 1997 navembaranI khaMbhAta (gujarAta) mukAmenI bAlazibira ane tenI pragaTa thayelI pustikAnI prathama 20OO tyArabAda 1998 me mAsamAM 3COO prato tyArabAda eprila 1999 mAM tRtIya AvRttie 3OO0 prato, tyArabAda caturtha AvRttie julAI 20OO mAM 5OOO prato je rIte prakAzita thaI te jotAM e buka meLavavAnI tAlAvelI jANIne bukanI prAptithI jANyuM ke e amUlya vastu to 'keLavaNInI pArAzIzI' sAbita thaI. sAdhu bhagavaMto dvArA saraLa bhASAmAM pratijJApatrathI zarU thaI stavano 100 sudhInI zRMkhalAe kharekhara amone dhanya banAvI dIdhA. e pustakanuM nAma che, "zibiranA mAdhyame saMskAranuM ghaDatara" lekhaka : zrI jitendra muni 'nija' prApti sthAna : khaMbhAta, amadAvAda, muMbaI mArA jIvane to lAgyuM ke ApaNA nasIbe kadAcit thokaDA, Agamo, prato, vyAkhyAno, pratyAkhyAno ke sAdhu-sAdhvInuM sAnnidhya na maLe to gabharAvAnI jarUra nathI. ApaNA jIvane jo A eka buka maLI jAya, ApaNA bALakane jo A buka maLI jAya, ApaNA bhAIne, putrane, mA-bApane jo A buka maLI jAya to ahobhAgya gaNAya. kAraNa je rIte bAlasahaja saMskAra keLavaNInI je rajUAta thaI che te kharekhara jJAnanA ojasa pAtharyA vinA rahetI nathI. sAmAyikanA zuddha bhAve A vAMcana jarUra jaina darzana pragaTa kare che. bukanI keLavaNInI vistRti karatAM zarUAtamAM ja guru bhagavaMta jainI tarIkenI pratijJA levaDAve che. tyArabAda ApaNA covIsa tIrthakaronA nAma, vIsa viharamAna tIrthakaronA nAma, soLa satInA nAma, nava tattvanA nAma, ATha karmanA nAma, cha kAyanA nAma, devaguru dharma, namaskAra maMtramAM devagurunuM sthAna, mALA, jaya - 33 - Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - jainadarzanamAM keLavaNI vicAra jinendra, muhapati, pApanA pagathiyA, kaMdamULanA, geralAbha, dasa bola, asAtanAthI bacavAnA upAyo, pAMca abhigama, zrAvaka-zrAvikAnI oLakhANa, gurudevo samakSanI bhASA, prabhu mahAvIrano parivAra, parvo, dhArmika upakaraNo, na bolavAnA guNa, guruvaMdana, vaMdaNAnA lAbha, bArAkhaDI, 16 bola, jIvanamAM karavAnuM kArya thI mAMDI prabhuno samIpa pahoMcavAnA stavanonI zRMkhalA ApI 100 nI anukramaNikA pUrI karI che. uparokta zIrSako to 1 thI 30 ja hatA. so sudhI zuM zuM maLaze tenI to kalpanA ja karavI rahI.. basa A ja batAve che ke eka jainIne ghaDavA mATe jainazALA-pAThazALA ne zibira ja mahattvanI che. bIjA koI mAdhyamanI jarUra nathI. jaina dharmanI tamAma keLavaNI AmAM maLI jAya che ane temAM ja tenuM saMpUrNa mahattva - vicAra samAI jAya che. koI anya dharmanA mAdhyamo, guruo, dRSTAMto ne zilAlekhonI koI jarUra nathI. jainadharmano potAno ja advitIya vAraso che ke jenI kiMmata AMkI zakAya tema nathI. jainone maLelo navakAra maMtra "ajara amara' che, te ja teno pAyo che. koI zakti tene parAsta karI zakaze nahIM. chAnI rIte prakAzita karatA bhUtapUrva vaijJAniko jaina Agamo mujaba ja vAta karatA hatA, paraMtu have khulleAma jainadharmanA siddhAMto, namaskAra maMtra (zAzvato maMtra) ne jainI Agamone svIkAre che. abajo varSa pahelAM zuM hatuM, hAla zuM che ne have zuM thaze te badhuM jainadarzanamAM AvI jAya che. tethI tamAma dezanI sarakAro paNa jainIjhama thiyarIne sarvocca sthAna ApyuM che. kaMIka che nahi, badhuM ja che, tevuM bolAtuM thayuM che. bIjA mATe jIvatA jaina jIvo ahiMsAnA pUjArI gaNAya che. "ApI jANe' tevA TAITalathI navAjAyA che. dezanA rASTrapitA mahAtmA gAMdhI paNa vaiSNava vaNika hatA. AjAnabAhunA adhikArIo Aja kAraNe rASTrapitAnuM biruda pAmyA hatA. - 34 jainadarzanamAM keLavaNI vicAra bhUtakALamAM DokiyuM karIe to prabhu AdinAthanA bhUpati kheDUto jainadharma ja pALatA ne jainI kahevAtA. bhagavAnanI ja keLavaNI pAmelA. uttarottara rAjAzAhInA pradhAnika pada jaina vaNikone ja soMpAtuM. vartamAna sarakAranA aneka ucca sthAnoe jainone buddhidAyaka khAtAo ja soMpAya che. dharmamAM paNa jaina dharma mahAna gaNAya che. eka ke aneka vyApAramAM sAhasika jainonuM ghaNuM ja pradAna che. are... kamAvAmAM to zreSTha paNa dAnI tarIke paNa jaino ja prakhyAta che. aitihAsika amara pAtromAM paNa dAnavIro ne zUravIra jainonuM AdAna-pradAna che. anya dharma karatAM jainono dharma tyAgano ne sIdho mokSa pAmavAno mArga batAvanAro che. kAraNa mAtra vaNikone ja prAdhAnya nathI. kAraNa tamAma tIrthaMkaro kSatriya ja hatA. hAla dIkSA grahaNa karatA sAdhu-sAdhvIomAM paNa ajaino che. are... vepArIvarga tenA vArSika copaDe paNa zrI gaNezAya namaH bAda abhayakumAranI buddhi (jainanI) hojo lakhe che. kahe che ke lakSmIdevI paNa jainonI ArAdhanAe vadhAre varase che. saMkSiptamAM lakhIe ke vistArathI paNa e mahattvanuM che ke jainadharmamAM maLatuM zikSaNa ne keLavaNI eka ajoDatAne varelI che ke je koI jainadharmanI keLavaNI ane dharma svIkAre teno beDo pAra thayA vinA raheto nathI. paMcamakALa kaThina che" sau jANe che. paLepaLa muzkelI ne kAMTALI jaNAya che. Avaka sAme jAvaka vadhAre che. satya sAme asatya vadhAre jora karI rahyuM che. hiMsAnI to e ja hAramALA jovAya che. dharma ke karmanI koIne bIka nathI ke koIne paDI nathI. are... yuvAnone phAsTa jiMdagImAM motano paNa bhaya nathI. khoTuM, khurazI ne khaDakadhArI ne ja badhA sparzatA jaNAya che. to A take eTaluM to jarUra kahevAze.... - 35 - Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzanamAM keLavaNI vicAra jaina dharma, jainIjhama, jainakuLa, jainagRha, jainatva, jaina guru, jaina keLavaNIne je pAmI gayo, te A saMsArane jarUra pAra karIne mokSa sukha vahelo pAmaze te niHzaMka che. jaina dharmanI keLavaNI eTalI ucca kakSAnI che ke temAM vargavigraha ke rAjakAraNane pravezano koI cAnsa nathI; ane e mATe javAbadAra che 'Let Go' nI thiyarI. je jIte teNe jatuM ja karyuM hoya tema ja mAnavuM. bhagavAna mahAvIranA saMtAnonA zAsanamAM cUMTAyelA pramukhathI zAsana cAle che ne saMgha, saMghapatinI AjJAne ziromAnya gaNe che ane e paNa tyAM sudhI ke sAdhu-sAdhvI paNa saMghapatinI AjJAne anusare che. pratyeka saMghanA saMghADAnA pramukha tenI lAyakAta ne dharmanI maryAdAne samajIne cAle che. tenI saratacUkathI te pada parathI ApoApa dUra thaI jAya che. anya dharmanA maMdiromAM dharAto prasAda dharanArA ne bhAviko badhA prasAda svarUpe laI zake che. jyAre jainadharma prabhune, pUjAthI dharAyelA phUla-phaLa ke prasAda mAtra pUjArI-garIbone ja apAya che. je eka evI keLavaNI che ke yenakena prakAre garIbone dAna maLatuM rahe. sArA-mAThA prasaMge pAThazALAnA bALakone zikSakone bhojana karAvavuM, gIphTa ApavI ke jethI dharma pratyeno teno rAga ne niSThA jaLavAI rahe. prabhunI bhakti karanArAne anumodanA svarUpe prabhAvanA karavI te paNa dharmane protsAhakarUpa Ayojana che. zibiro yojIne samagra kharca uThAvavo. uchAmaNI dIkSAnI hoya ke kALadharma pAmelAnI hoya, sahu koI umaMgabhera bhAga laI zake che. 39 jainadarzanamAM keLavaNI vicAra rASTrIya ApattinA samaye dAnasahAya mokalAvIne samAjanA nabaLA vargone rAhatarUpa anna-vastrarUpa mAsika sahAya apAya che. abhyAsa karatAM bALako-yuvAnone temaja videza jatA abhyAsune paNa skolarazIpa apAya che. samAjanA dhArmika ke Arthika samAcAro ne mAsika graMthone mAsika patro - buko dvArA mAhitagAra karAya che. sAdhu-saMto kyAM birAje che, kyAM cAturmAsa che. tithi paMcAMgo, vArSika vinAmUlye bahAra paDAya che. zAstro-Agamone saraLa bhASAmAM rajU karIne jJAnano phelAvo karAya che. varSamAM be-cAra-cha saMgho ne sAdharmika bhakti yojAya che. saMmelano yojAya che, kSatio zodhIne dUra karAya che. samAjanA zreSThIonA sanmAna karAya che. saMsthAonI kAryazaktine biradAvAya che. bAlAzramo, maMDaLo, vRddhAzramonuM saMcAlana karAya che. vartamAna zibira, amarelI mukAme yojAIne je jainadharmanA vicAranI Apa-le thaI rahI che te pratyakSa jainadarzanano dAkhalo che. to cAlo ApaNI dharma pratyenI pharajone vadhAre jAgrata karIne saunuM kalyANa karIe. (jainadarzananA abhyAsu rAjakoTa sthita pradIpabhAInA saune game te saccAI' tathA 'lAgnika samasyA' pustako pragaTa thayA che. teo jaina seminAromAM avAranavAra bhAga le che.) Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzanamAM keLavaNI vicAra jaina darzanamAM zikSaNa : keLavaNI taraphanA mArge | DaoN. sejala zAha keLavaNI' zabdano artha joDaNIkoza anusAra zikSaNa, tAlIma sAthe khilavaNI vagere thAya che. sAcI keLavaNI manuSyane jIvananA vizALa pariprekSyamAM jhaMpalAvavA mATe taiyAra thAya che. zikSaNa vyakti, samaSTi ane sRSTine AvarIne manuSyane taiyAra kare che. Russeh writes "Children are not the means but the purpose. Educators must love children more than the nation or the church. What is required of the educators and what the children should acquire is Knowledge dominated by love." The problem of bullying that is a major problem nowadays cannot occur if the children are taught Knowledge dominated by love as Russell processes.' prakhyAta vijJAnI ane gaNitazAstrI banDa rasele lakhyuM che, "bALako e sAdhana nathI, paraMtu hetu - dhyeya che. zikSaNaviddae deza ane dhArmika saMsthAno karatAM vadhu kone cAhavA joIe. zikSaNaviddano prema ane jJAna paNa prema dvArA prApta thAya te jarUrI che, tema jo thAya to moTA bhAganA prazno dUra thaI jAya." AkhI zikSaNa-vyavasthAmAM premabharelI tAlImanuM mAdhyama umeravAmAM AvavuM joIe. mAhitI ane jJAna vacceno bheda samajI ThAMsI-ThAMsIne mAhitI bhareluM zikSaNa nahi paraMtu AMtarika khilavaNInA mArge doranAruM zikSaNa hovuM joIe. manuSyanA sarvAgI vikAsanI dRSTie zikSaNanA siddhAMta sthApita thavA joIe. bhAratadeza pAse eka samaye pAThazALAnI paraMparA hatI. bALako vanamAM jaI guru pAse rahetA ane jJAna meLavatA. A jJAna samagra jIvanane AvarI - 38 jainadarzanamAM keLavaNI vicAra letuM. pAkazAstra, zArIrika mahenata, hathiyAranI tAlIma vagere jevI aneka bAbato AmAM samAviSTa rahetI. prajAnA eka cokkasa varga mATe A vyavasthA hatI. anya prajAjano dhArmika saMsthAnomAM tAlIma meLavatA. ApaNe jANIe chIe ke zikSaNamAM kuTuMba, dhArmika saMsthAna, skUla, rAjakIya saMsthAna ane vyApArI sattA mahattvano bhAga bhajave che. vaidikanA samayathI zikSaNavyavasthA kAryarata che. jainasAhityamAM aneka udAharaNo maLe che, jemAM jainakuTuMbamAM ja zikSaNanI levAnI pravRtti maLe che. bALakone nAnapaNathI ja pAThazALAmAM bhaNavAnI tAlIma jainabALakone maLe che ane bIjI tarapha jaina sAdhu-sAdhvI roja traNa kalAka jeTalo samaya svAdhyAyamAM gALe che. Ama, saMsArI ane sAdhu baMne mATe zikSaNa Avazyaka che. eka tarapha zikSaNa aMge gahana vicAra karanAra aneka ciMtako A dezamAM thaI gayA. bIjI tarapha dharmamAM paNa zikSaNane AgavuM mAhAbhya prApta thayuM che, chatAM ApaNe aMgreja maeNkolenIe ApelI zikSaNa vyavasthAnA bhAga banI beThA chIe, kAraNa aMgrejo je khokhuM ApaNe tyAM mUkI gayA teno AdhAra ApaNe choDI zakyA nahi. jema temaNe bAMdhelAM sTrakvara ApaNane choDI zakyA nahi temaja temaNe ApelI vyavasthAmAM paNa ApaNe jakaDAI gayA hatA. bhAratIya paraMparAmAM dharma mAtra kriyAo pUrato maryAdita nathI paraMtu jIvanadarzanano paNa e bhAga bane che. jainadarzanamAM keLavaNI aMge bahu ja UMDANapUrvaka carcA karI che, je aMge AjanA saMdarbhamAM carcA thavI jarUrI che. koI dezanI rASTrIya zikSaNaprathAnA mULamAM joIe to amuka zraddhA, amuka dRSTi ane tene anurUpa prayojana ne uddeza rahelAM hoya che. zikSaNa- prathA te uparathI khIle che ne potAno ghATa pakaDe che. pAyAnI keLavaNI AtmavikAsa mATe che. jainadarzane e pratye pUratuM dhyAna ApyuM Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - jainadarzanamAM keLavaNI vicAra jaina dharmamAM keLavaNInuM mAhAtma pahelethI ja hatuM. svAdhyAyane mahattva ApanAra ane tAttvika carcA karavAmAM A dharma kadI pAchaLa paDyo nathI. eka tarapha dhArmika zikSaNa ApatI pAThazALA ane bIjI tarapha sAdhuo dvArA thato dharmano pracAra, paraMtu zikSaNa eTale mAtra dharma eTaluM ja nahi, paraMtu ethI vadhu jIvanalakSI hoya ane jIvanane yogya AkAra ApanAruM hoya ane sakSama samAja racI zake tevuM hoya, e dRSTikoNa vicArAyo che. jainacaritronA graMthomAM joI zakAya che ke tIrthakarane nAnapaNamAM keLavaNI apAya che. tIrthakara ajitakumArane kaLA ane zabdazAstra vagere vize jJAna apAtuM. dareka tIrthakarone jJAna ane kauzala ApavAnI vAta caritromAM Ave che. tIrthaMkara janmathI traNa jJAnavALA hoya ja che. ethI A prakriyAno lAbha temanI AjubAjunAM kuTuMbIjanone maLe che, jema ke - ajitakumArane jJAna hovAthI sagarakumAra upAdhyAya pAse adhyayana e kare che ane potAnA saMzayo ajitakumArane pUchI aMdhakAra dUra kare che. moTAbhAge dareka uttama AtmAnA janma pachI mahotsava sAthe upAdhyAya pAse adhyayana karAvavAno AraMbha karAvAya che. upAdhyAya pAse zabdazAstra, sAhityazAstra, kaLA, nyAya vagere vize abhyAsa kare che. tIrthaMkara prabhu kSatriya hovAne kAraNe astra-zasono abhyAsa paNa kare che. triSaSThi zalAkA puruSamAM ApaNe joI zakIe chIe ke tIrthakara bhagavAnanA adhyayananI vAta Ave che. abhyAsanuM varNana joIe to khyAla Ave ke adhyayana aMge keTalI UMDI samaja e samaye paNa hatI. auSadhi, rasa, vIrya ane tenA vipAka saMbaMdhI jJAnanA dIpaka samAna aSTAMga AyurvedanuM adhyayana karyuM, vAghazAstra grahaNa karyuM, vAhanavidhi, cikitsA, azvalakSaNa, zastra, dhanurveda vagerenuM adhyayana karyuM. adhyayananuM kSetra vizALa ane aneka prakAranAM kauzalathI sabhara jovA maLe che. jainadarzanamAM keLavaNI vicAra abhyAsa uparAMta bauddhika puruSo mATe jJAnaprazno uttaranA rUpe paNa upalabdha hoya che. AgaLa varNana Ave che ke - 'potAnA mananA saMzayo dUra karavA mATe sAgarakumAra ajita svAmIne pUche che ane ajitakumAra mati, zruti ane avadhijJAna vaDe tenA saMdehane sUryanAM kiraNothI aMdhakAranI jema tatkALa chedI nAkhe che. sagarakumArane kaLAmAM je kAMI nyUna hatuM te ajitakumAre zikhavyuM." tevA puruSane tevA ja zikSaka hoya che. ApaNe ema vicArI zakIe ke je tIrthaMkara che te to sarvakALathI paricita che temane A jJAnanI zuM jarUra ! paraMtu eka manuSyanA jIvanamAM A kALanuM mahattva sAbita karatI vakhate jainadarzana potAnA bhagavAnane paNa manuSyarUpamAM zikSaNa ApavAnuM cUkatA nathI. A vicAra ja eTalo moTo che ke ApaNane anubhUti thAya che ke - 'zikSaNane jainadarzane AgavuM sthAna ApyuM che." jainonA mahAparva paryuSaNanI ujavaNI vakhate paNa adhyayanano mahimA jovA maLe che. paryuSaNa mahAparvamAM moTAbhAge pAMcamA divase arthAt bhAdaravA suda-ekamanA divase mahAvIra janma kalyANaka ujavavAmAM Ave che, tyAra pachInA divase bhagavAnane skUlamAM besADavAmAM Ave che ane e nimitte jJAnanI pUjA karAya che. A pratIkAtmaka utsava ApaNI aMdara e vicArane ropI de che ke tIrthakarane skUle javAnuM hoya to ApaNe kema na jaIe ? koI eka prathA mAtra upadeza dvArA ja nahi, paraMtu amalamAM mUkIne ja calaNI banAvAno A cIlo jaina dharmanI mahattA sthApe che. A paraMparA AjakAlanI nathI, paraMtu varSo jUnI che. ApaNe eka tarapha joI zakIe chIe ke - tIrthaMkaranA udAharaNa dvArA ja zikSita thavuM ke skUle javuM evo saMdeza maLe che, to bIjI tarapha keTalAka graMtho paNa zikSaNanuM mahattva samajI e vize emAM lakhAyuM che. 'samaNasutta' mAM zikSaNanuM mahattva ane e aMgenI vicAraNA karAI che. Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzanamAM keLavaNI vicAra manuSyane saMpUrNa banAvavA ane enA vyaktigata vikAsa mATe dharmanuM zAstra sajAga che ja. A graMthamAM zikSaNanA saiddhAMtika ane prAyogika pakSane ujAgara karAyA che. koI graMtha mAtra zikSaNa para hoya evI zakyatA ochI hoI zake. paraMtu e graMthamAM zikSaNanuM mahattva sthApyuM hoya evuM jarUrI bane. ahIM je darzananI cAra zAkhAo kahI che te zikSaNavidone prabhAvita kare tevI che. ahIM tattvamImAMsAnI zikSA prApta karavAno uddeza, jJAnamImAMsAthI pAThyakrama ane pAThyavidhi nakkI thAya che. mUlyamImAMsAnA AdhAra para guruziSyanI AcArasaMhitA ane anuzAsana aMgeno nirNaya thAya. ane tarkazAstranA upayogathI pAThyakrama nirdhArita thAya che. Ama "samaNasutta' mAM zikSAnAM vividha aMgo arthAtu zikSAnuM svarUpa, zikSAno uddezya, ziSyanI AcAra- saMhitA, gurunuM svarUpa, pAThyaviSaya, pAThyavidhio vagere vize vipula sAmagrI maLe che. A graMthamAM jJAna, zikSA, vidyA ane adhyayana vagere zabdono prayoga samAnArthI rUpe karAyo che. zikSA prApta karavAnI yogyatA e ja prApta kare che jene vinaya varelo hoya. ahIM je bahu ja mahattvanI ane AjanA saMdarbhamAM lAgu pADI zakAya evI e vAta karI che ke - "je prakAranI zikSA che jemAM eka to gurumukhe sAMbhaLIne grahaNa karAya che ane bIjI abhyAsane AcaraNamAM utArIne je prApta thAya che. Aje prAyogika zikSaNanuM mahattva vadhI rahyuM che, pustakanA jJAnane anubhavamAM rUpAMtarita kare enI jarUra che. vyAsapITha para birAjamAna guru sudhI pahoMcavuM eTale aMdaranA rajabharyA ajJAnane dUra karI AMtarika prakAza prApta karavo. Avo hetu jo zikSAno na hoya to zikSA kaI rIte upayogI kahI zakAya ? jaMgalamAM rahetA mogalI ane zaheramAM rahetA mogalI vacce jo pAyAno bheda hoya to te che ke ekane zikSaNanuM ajavALuM prApta thayuM che, tethI te unnatinA mArge jainadarzanamAM keLavaNI vicAra saraLatAthI pahoMcI zake ane anya jene hajI be bhedane samajavAnI taka prApta nathI thaI to te kaI rIte potAnI avasthA samajI zakaze. ApaNe eka vAta bahu spaSTapaNe samajI levI joIe ke manuSyanuM dhyeya AMtarika vikAsa hoya ke bhautika vikAsa, paraMtu tene te maMjila sudhI e ja laI jaI zakaze, jenI aMdara samajaNa ane jJAnano sumeLa thayo haze. jainadarzana A jJAnano mahimA samaje che. teNe aneka prakAranI kuzaLatA ane jJAnane zikSaNano bhAga banAvyA che. graMthomAM ane jIvanacaritromAM A zikSaNanuM mahattva ADakatarI ke sIdhI rIte sAmela karAyuM ja che. potAnA Izvarane skUle mUkavAnI ceSTA karato pAmara manuSya eTale darzAvyo che ke jema tIrthaMkaraprabhu je sarvajJAnane pAmela che, te paNa jo adhyayana kare to manuSya tArI zuM visAta? adhyayana ane svAdhyAya ja manuSyane saMskRta mAnavI banAvaze, e vAta aneka vAra kahevAI che. je graMtha jainadarzananA sAra samo che temAM paNa zikSaNane bAkAta nathI rAkhyuM. jemAM zikSaNanA uddezya paNa Ave che, je mAtra bhautika upalabdhi nahi paraMtu AMtarika upalabdhi darzAve che. emAM Ave che ke jJAna ja cittane ekAgra kare che, jIvanamAM uttama sukhanI prApti thAya che. have A vidhAnane ApaNe abhidhA ane lakSaNo baMne saMdarbhamAM laI zakIe ke je mAtra bAhya AnaMda jhaMkhe che. tene jJAna dvArA sArI nokarI, pagAra vagere prApta thAya che ane je AMtarika AnaMda jhaMkhe che te jJAna dvArA aMdhakArane oLakhI dUra karI zake che. zikSaNa manuSyane Adarza nAgarika banAve che, ALasa khaMkherI kAryazIla banAve che, zArIrika vikAsa sadhAya che ane Indriyo paNa zikSita bane che arthAta sAcuM jovAnI, yogya samajavAnI dRSTi prApta thAya che. - 43 - Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenadarzanamAM keLavaNI vicAra samaNasutta' graMtha gurunA svarUpa vize paNa spaSTatA kare che. sAcA gurunI zodhane mahattva madhyakAlIna kavi akhAe ApyuM hatuM ane madhyakAlIna paraMparAmAM guru vize aneka pado paNa lakhyAM che. jo guru yogya maLe to ziSya jIvana tarI jAya, anyathA mArgamAM aTavAI jAya. ahIM be bAbata samajavAnI jarUra che - eka gurunuM mahattva ane gurunI yogyatA. jainaparaMparAmAM gurune AcArya, upAdhyAya vagere padavI apAya che ane temanI pAsethI jJAna meLave che. tIrthakarone bhaNAvavA mATe upAdhyAya ghare AvatA, samakAlIna jainasaMtAno pAThazALAmAM bhaNavA maMdira jAya che, jyAM temane mAtra dhArmikajJAna prApta thAya che. A benI vacceno eka mArga svAdhyAya che; jayAM kutUhalatAne AdhAre ziSya guru pAse jaI potAnI zaMkAnuM nivAraNa kare, paraMtu A badhI rIto hajI sarvAgapUrNa nathI lAgatI. 'samaNasutta' mAM gurunI je vizeSatA kahI che, tene AdhAre ApaNI sarvAgapUrNa zikSA aMgenI mahecchA pUrNa thAya che. guru samatAvAna, niSparigrahI, nirmamatva, niHsaMga, svaparahitakArI vaktA ane bhogo pratye udAsIna hovo joIe. eka tarapha guru mATenI vizeSatA kahyA bAda ziSya mATenI Avazyaka bAbato kahe che ke zistabaddha hoya, sevA karanAra hoya, ajJAnIothI dUra rahe arthAt sAcI saMgatamAM rahe, Aje dareka mAbApa satata e ciMtA karatAM ja hoya che ke - 'enA bALakanA mitro koNa che? sAcI saMgatamAM che ke nahi?" ziSya ciMtana-manana karanAra hovo joIe, AhAra ane nidrA je zarIra sAthe joDAyelI bAbata che, je svAthya anukULa rAkhe che, te aMge paNa vicArAyuM che. have Aje ApaNe madhyAhna bhojananI vyavasthA joIe chIe; jemAM Arthika paristhitine kAraNe skUlamAM ja bhojana apAya che ane jethI bALako skUla tarapha AkarSAya, evo uddezya paNa rahyo che. paraMtu Aje je jainadarzanamAM keLavaNI vicAra jarUriyAtanA bhAgarUpe apAI rahyuM che, te eka samaye svAthya saMdarbhothI vicAratuM hatuM ane temAM e kAryanI garimA hatI, je Aje hota to emAM bhraSTAcAranA prazno na naData. ziSyanI lAkSaNikatAo vize vAta karatI vakhate uttama jJAna meLavavAnuM pAtra ziSya bane tevI ja apekSA che. khristI dharmamAM je 'kanvesa' nI paraMparA che, tema ahIM paNa kahevAyuM che ke - 'potAnA guru pAse potAnA doSo kabUla karavA joIe.' ane ethI eka pagaluM AgaLa vadhI jainadarzana e gunA mATe AlocanA levAnuM kahe che, jenuM kAraNa e che ke pharI e raste javAya nahi. to AjanA samaya jevI paristhiti thaI jAya ke "sorI' kahI visarI jAo, pharI "sorI' kahI bhUlo karatAM raho. zikSaNano uddezya je manuSyane AMtarika rIte nirmaLa banAvavAno che, te hetu ahIM pAra paDe che. DigrInA thothAM laI bahAra paDatAM anekonI vacce AMtarika ujAza zodhavo agharo thaI paDyo che. buddhinA zikSaNano vicAra karatAM eka bhrAmaka khyAla dUra karavo jarUrI che. Aje ApaNe tyAM moTebhAge ema mAnIne calAya che ke - 'bALakanA magajamAM jeTalI mAhitI ThAMsIe teTaluM te vadhu prazikSita thayuM. ApaNI parIkSAo paNa jANe ke smaraNazaktinI kasoTI levAnI hoya evI ja hoya che ane pAThyakrama paNa evo goThavAya che ke jene lIdhe bALako potAnI pITha para pustako ane noTabukono bhAra upADatAM thAya che." saheje parvatArohaka zramikonI yAda Ape tevA. aMgrejonA samayamAM cAlatuM hatuM te mekolene to evuM ja zikSaNa khapatuM hatuM ke - "jemAM enA vidyArthIonAM magajamAM ThAMsI-ThAMsIne mAhitI bharI hoya.' gAMdhIjIe nayI tAlIma aMgenA je vicAro vyakta karyA, temAM ema kahyuM ke - 'bALakanuM zarIra, tenI buddhi ane tenA AtmAno jemAM vikAsa thAya te ja sAcuM zikSaNa." DaoN. jhAkIra husene buniyAdI tAlIma aMge je yojanA ghaDI, - 45 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzanamAM keLavaNI vicAra temAM udyoga, samAja ane prakRtine zikSaNanAM mAdhyamo mAnyAM. vinobAjIe eka nayI tAlIma saMmelanamAM yoga, sahayoga ane udyoga evA zabdaprayoga karyA. A tamAma mahAnubhAvonA vicAromAM ApaNane ekasarakho pravAha jovA maLaze. ApaNe ApaNA samagra zikSaNano vicAra A muddAone dhyAnamAM rAkhIne karIe. jainadarzanamAM have 'samaNasutta' graMthanI dRSTie vicAra karo to samajAze ke - 'A buniyAdI tAlIma ke keLavaNInI vAta ApaNe tyAM thaI gaI che, paraMtu ApaNe aMgrejoe ApelA vArasAmAMthI mukta thavAmAM nabaLA paDIe chIe. A graMthamAM AgamajJAna, sRSTijJAna, bhUgoLa, prANIzAstra, tattvamImAMsA, jJAnamImAMsA, nItizAstra, vyAkaraNa, svAsthyavijJAna ane manovijJAna jevA aneka viSayonA zikSaNa para bhAra mukAyo che. zikSAno uddezya vidyArthInA sarvAMgI vikAsa tarapha hovo joIe, ane te aMge jainadarzana jAgRta hatuM. nIti, rIti ane pramANano samanvaya emAM sadhAto hato. jene keLavaNI kahI zakAya e arthanuM e jJAna hatuM. paraMtu Aje A darzana 'dhArmika' zabdanA AvaraNa heThaLa nakAravAmAM Ave che, Ano hArda pakaDavAne badale ApaNane mazInamAMthI taiyAra thatAM ekasarakhA cetanAvihIna utpAdanamAM rasa che. jethI mAtra samAjavyavasthA ja nahi, deza para paNa avaLI asara paDavAnI saMbhAvanA taiyAra thatAM ekasarakhA cetanAvihIna uptAdanamAM rasa che. jethI mAtra samAjavyavasthA ja nahi, deza para paNa avaLI asara paDavAnI saMbhAvanA che. zikSaNane keLavaNImAM pheravavAno A samaya che, upalabdha mAhitInA apAra DhagalA vaccethI khapanI mAhitI meLavavI, e meLavatAM zIkhavuM ane e vacceno bheda karavo e ja moTuM kAma che. nArAyaNa desAIe kahyuM che te mujaba - "AtmAno vikAsa e koI pAThyapustaka ke upadezathI karI zakAze nahi. AtmAno vikAsa to zikSakanA cAritrya parathI ja jainadarzanamAM keLavaNI vicAra thaI zakaze.'' ane tethI zikSake A bAbatamAM pAThyapustakono AdhAra zodhavAne badale Atmazodhanano ja prayAsa karavo rahyo. A bAbata ApaNe bahArathI nahi, ApaNA mULamAMthI maLaze. ApaNI paraMparAthI maLaze. dharmano saMbaMdha manuSyanA jIvatAM jIvana sAthe sIdho che, mATe enA dArzanika graMthomAM je lakhyuM che tene ApaNe vAMcatAM ane samajatAM zIkhI gayA hota to Aje je sahuthI mahattvano staMbha che te aMge ApaNe carcA na karatA hota. ApaNe to ApaNA ja staMbhane avagaNI ApaNI jAtane pokaLa banAvI. anyanAM AkarSaNamAM ApaNA mULa siddhAMtane bhUlI gayA. jainadarzana e mAtra dharmadarzana nathI, paraMtu e jIvanadarzana che, eTaluM samajyA pachI moTAbhAganA prazno ApoApa ukelAI jaze. A prakAranI zikSaNa aMgenI vicAraNA anya dharmamAMthI paNa haze ja ane mULa sudhI sparzanArI haze, have e aMge carcA thAya ane dharmano e rIte svIkAra karatAM zIkhIe, e samaya AvI gayo che. aMte nArAyaNa desAInA zikSaNa aMgenA lekhamAM vAMcelo eka prasaMga mUkI vAta pUrI karuM chuM. duniyAnA sarvocca zikhara mAunTa evaresTa para be vyaktio ekasAthe caDhI, baMnee nakkI karyuM hatuM ke - 'amArAmAMthI koI pahelo ane bIjo nahi, baMne sAthe.' e khUba DahApaNabharelo nirNaya hato, nahi to A spardhAtmaka duniyAmAM hilerI ane tenasiMga vacce paNa loko spardhA khaDI karata ! paNa A baMne vyaktioe potapotAnI manobhAvanAo te divase je rIte pradarzita karI, te prakRti ane manuSyanA saMbaMdho vize be valaNo dekhADI Ape che, e bhUlavuM joIe nahi. hilerIe mAunTa evaresTa para jhaMDo pharakAvyo. tenasiMge evaresTanI capaTIka mATI upADI potAnA mastaka para caDhAvI. ApaNe e nakkI karavAno samaya AvI pahoMcyo che ke manuSya prakRtinA svAmI banavuM che ke saMtAna?' 47 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzanamAM keLavaNI vicAra Adarza pAThazALA mitA pinAkina zAha jainadarzanamAM keLavaNI vicAra thoDA divasa pahelAM chApAmAM AvyuM hatuM ke - 'bAramAnI parIkSA khUba sArA mArkasa sAthe pAsa karanAra vidyArthI enjiniyariMga kaoNlejamAM ghaNI vAra sAruM nathI karI zakato; kAraNa moTAbhAganA vidyArthIone gokhIne pAsa thavAnI Adata paDI gaI hatI paraMtu zIkhavAnI bAbatamAM teo pAchaLa paDatA hatA. keLavaNI e zikSaNa mATe sAco zabda che. jainadarzane sarvAgapUrNa zikSaNanI jarUriyAta para bhAra mUkyo hato. e mATe tAlIma, naitikatA, mUlyo AdhArita zikSaNanI jarUriyAta para bhAra mukAyo che, jene jainaciMtanamAM vaNI levAyuM che. have A samaye A ciMtanane koI pUrvagraha vagara have svIkAravAno samaya AvI gayo che !' (DaoN. sejala zAha 'maNibahena nANAvaTI vimensa kaoNleja' nA gujarAtI bhASAnA adhyApaka ane vibhAgAdhyakSa che. "prabuddhajIvananA taMtrI che. emaNe be pustako lakhyAM che. - 'muThThI bhItaranI AjhAdI' ane 'AMtarakRtitva ane gujarAtI kavitAmAM teno viniyoga' uparAMta gujarAtI padyavimarza phAgu, bAramAsInuM saMpAdanakArya karyuM che.) jinazAsananA sarva aMgonA vikAsanA mULamAM pAThazALA eka agatyanuM aMga che. emAM karAvavAmAM Avato abhyAsa temaja zIkhavADavAmAM AvatA dhArmika AcAra-vicAra mAnavajIvananA bAgane mahekAvavAmAM uttama kAma kare che. puSyanuM sauMdarya ane suvAsa AkhA bAgane suvAsamaya karI zake che, tevI rIte bALapaNamAM sasaMgarUpI dharmanuM bIja ropavAmAM Ave to te jIvanapuSpa jayAre khIle tyAre samagra vAtAvaraNane anaMta AtmasukhanI anubhUti karAve che. pAThazALAmAM apAtA zikSaNathI bALakane sarbodha maLe che. sodhathI tenAmAM savivekano vikAsa thAya che ane sadvivekanA vikAsathI sadvartanano prAdurbhAva thAya che ane "Apa bhalA to jaga bhalA' nI dRSTithI Adarza samAja racAya che. vartamAna samayamAM palaTAyelI jIvanapaddhati temaja zikSaNapaddhatinA lIdhe pAThazALAmAM jaIne dhArmika abhyAsa karavAnI ApaNI uttama prAcIna praNAlIne moTuM nuksAna pahoMcyuM che. zALA-kaoNleja abhyAsamAM ja moTA bhAgano samaya vitAvatA bALako pAThazALAmAM jaIne dhArmika abhyAsa karavAno samaya phALavI zakatA nathI. pariNAme janma jaina hovA chatAM jaina abhyAsanA abhAve jainadarzananA Atmahitakara amUlya tattvajJAnathI vaMcita rahe che ane tenAthI dhArmika AcAronA mahAmUlyavAna vArasAne gumAvI bese che ane durgatimAM paDe che. jaina dharmanA tAttvika abhyAsa ane AcArothI vaMcita rahenArA bALako AvatIkAle moTA thaIne saMghanuM sukAna kevI rIte saMbhALaze ? teno vicAra karavo khUba ja jarUrI che. 48 - Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenadarzanamAM keLavaNI vicAra vartamAnakALamAM cAlatA sahazikSaNa, TI.vI., sinemA, mobAIlanA varcasvamAM AjanA bALako eTalA to prabhAvita thaI gayA che ke temane A badhA vagara jarAya cAlatuM nathI. AvA viSamakALamAM paNa ApaNA gurudevo bALakanA manamAM dhArmika saMskAra reDavAnA athAga prayatno karI rahyA che ane rAtribhojana, abhakSya bhojana, TI.vI., sinemA, kusaMga vagere dUSaNothI pAchA vALI zakavAmAM saphaLa paNa rahyA che. zrI jinazAsananI ArAdhanA mATe tathA caityavaMdana, guruvaMdana, sAmAyika, pratikramaNa, pauSadha Adi anuSThAna karavA mATe temaja tenA svarUpane samajavA mATe sUtro eka anivArya aMga che. e sUtro jo azuddha hoya to tenA artha paNa yathArtha thaI zake nahIM, enA kAraNe ArAdhanA, vidhi ane svarUpamAM paNa vikRti Ave che. sUtronA uccAraNanI zuddhinA viSayamAM karavAmAM AvatA prayatnone vega maLe, samaja vadhe ane jAgRti Ave evA AzayathI pAThazALAmAM javAnuM che. pAThazALAmAM bhaNanAra vidyArthIo ane bhaNAvanAra zikSaka zuddha uccAraNapUrvaka pratikramaNa, caityavaMdana, stutio, gAthAo karavAno ane karAvavAno Agraha rAkhe te jAgRti khAsa lAvavAnI che. ApaNI mAtRbhASA ApaNane janmathI ja AtmasAt thayelI hoya che. eTale e zIkhavA bALakane bahu mahenatanI jarUra nathI. paNa ApaNA paMca pratikramaNanA moTAbhAganA sUtro prAkRta bhASAmAM che. bahu thoDA sUtro saMskRta bhASAmAM che. enA joDAkSaronuM uccAra karavAnuM kAma kyAreka paMDito mATe paNa kaThaNa thaI paDatuM hoya che. mATe 'pAyacchitta', "kAussaga', 'paccakhAmi', javaNirja ca bhe', 'samadiddhi' jevA zabdonI eka yAdI banAvI sUtro kaMThastha karAvavAnI sAthe bALako pAse te yAdIvALA zabdo paNa zuddha uccAraNapUrvaka jainadarzanamAM keLavaNI vicAra alaga gokhAvavA joIe. uccAraNa zuddhinI avagaNanA nA karIe. azuddha uccAraNa pratye manamAM khaTako rAkhIe. utAvaLathI gokhavAmAM pAra vagaranI azuddhio Ave che. te ApaNI bedarakArI che. e bedarakArIne TALavAno saMkalpa karIe. zAMtithI eka divasamAM amuka ja gAthA gokhavAthI azuddhi AvatI nathI. uMmara vadhe chatAM paNa bhUlAtuM nathI. ApaNe bhale dararoja pratikramaNa nA karIe paNa jyAre jJAnapaMcamI - mauna ekAdazI - saMvatsarI jevA moTA parvanA divasomAM pratikramaNa karIe tyAre zuddha uccAra ane madhurapaNe bolIe to badhA ja zAMtithI sAMbhaLe ane manamAM sAro bhAva paNa jAge. mATe uccArazuddhi paratve khAsa dhyAna rAkhavAnuM che. bALakone zikSaNa ane saMskAra ApavAnI javAbadArI vAlIonI che. chatAM paNa moTAbhAganA vAlIo potAnA bALakone pAThazALAmAM niyamita bhaNavA mokalavA pUrato paNa sahayoga ApatA nathI. saMgha yathAzakti prayatno kare che. paNa saMghanuM Ayojana ekabIjAnA sahakAra vagara vyavasthita cAlI zakatuM nathI. pAThazALAnuM saMcAlana Arthika sahayoga vagara zakya nathI. eTale saMghanA zrImaMta movaDIoe Arthika sahAya karavAmAM potAnuM parama kartavya samajavuM joIe. bALakono utsAha jaLavAI rahe te mATe nAnI nAnI bheTa dA.ta. pustikA, pensila, noTa vagere prabhAvanA rUpe ApavAthI ghaNo lAbha thAya che. ApaNI pAThazALA kevI hovI joIe ? to jema moTarane cAra paiDA che ane te cAreya paiDAnuM mahattva sarakhuM che tevI rIte pAThazALAnA paNa cAra mahattvanA aMga che, jenA dvArA dhyeya siddha thAya che : 1. bALako 2. bALakonA mA-bApa 3. vidyAguruo (jJAnadAtA) 4. pAThazALAnA kAryavAhako - 51 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzanamAM keLavaNI vicAra jainadarzanamAM keLavaNI vicAra pAThazALAnA saMcAlanamAM A cAreya aMganuM sarakhuM mahattva che. A cAreya aMgonI pharaja A pramANe che. bALakoe vicAravuM joIe ke ApaNane mAnavabhava maLyo che - jinazAsana maLyuM che - sAcA deva-guru ane dharma maLyA che te badhuM ja mArA AtmakalyANa mATe maLyuM che, mATe mArA AtmAnA kalyANa mATe dharmanuM AcaraNa karavuM joIe. jema zALAnuM gharakAma karavA mATe samaya kADhuM chuM tevI rIte thoDo samaya paNa kADhI devadarzana, svAdhyAya vagere karavA joIe. je mA-bApa jinazAsanane pAmelA che, sadgurune mAna ApanArA che - jinezvara bhagavAne cIdhelA mArgane anusare che - teo Adarza mA-bApa che. bALakane dharmanA saMskAra ApavA mATe sakSama che. zubha prasaMge paNa dharmana bhUlatA nathI. vidyAguruone bhUlatA nathI, ane prasaMgopAta pAThazALAomAM dAna Ape che. te mA-bApa dhananA vArasA sAthe dharmano amUlya vAraso paNa bALakone ApatA jAya che. vidyAguru, jJAnadAtAnI pharaja paNa vidyArthIo pratye premabhAva rAkhavAnI che. teo pote paNa zreSTha AcaraNavALA hovA joIe ane bALakone rasa paDe tevI daSTAMta kathAo dvArA darzana ane jJAna-cAritranuM evuM zikSaNa Ape che bALakamAM dharmanA saMskAra- bIja UMDA ropAI jAya. temane temanA kAmanuM yogya vaLatara maLavuM joIe. te jovAnuM kAma pAThazALAnA kAryavAhakonuM che. pAThazALAnA kAryavAhakonuM jIvana paNa heya-upAdeyanA vivekavALuM, dharmaparAyaNa, sAduM, saMtoSI ane sadAcArI hovuM joIe. pAThazALAnI mulAkAta lenAra kAryavAhake bALakomAM protsAhana vadhe, jAgRti vadhe evI rIte kadara karIne bakSisa ApavI joIe. zikSakonI paNa kadara karavI joIe. - para game tevo rogI mANasa zakya hoya tyAM sudhI zuddha davA ane vizuddha havAnI madadathI potAnA durbaLa dehane taMdurasta karavAno prayatna kare che tevI rIte vivekI ane dharmapremI puNyAtmAoe paNa jAtajAtanI AkarSaka yojanAo rajU karIne bALako ane mAbAponuM samyakajJAna pratye AkarSaNa vadhArI pAThazALAnI hAlata sudhAravAno prayatna karavo joIe. pAThazALA saMbaMdhI thoDo viveka jALavavo paNa khUbaja agatyanuM che. pAThazALAmAM kyAre paNa snAna karyA vagara, melA athavA maryAdA rahita vastro paherIne javAya nahIM. hAthapaga dhoI, zuddha vastro paherI, vALa vyavasthipaNe oLIne ja pAThazALAe javuM. moDA kyAreya nA javuM. haMmezAM samayasara javuM ane varga pUro thAya tyAre zikSakane praNAma karIne ja bahAra nIkaLavuM. vargamAM vAto karavI nahIM, temaja khAvuM ke pIvuM nahIM. dhyAna rAkhIne bhaNavuM. zikSaka sAme bolavuM nahIM. ekabIjAne 'tame' kahIne AdarathI bolAvavA, jethI paraspara premabhAva raheze. zakya hoya tyAM sudhI pAThazALAno samaya divasa daramiyAna rAkhavo. sUryAsta pachIno hoya to khAdya padArthanI prabhAvanA karavI nahIM. bALakane lAlaca thAya evuM karavuM nahIM. dharmano AdhAra jJAna che. mATe dharmajJAnane vadhumAM vadhu mahattva ApIe ane zrImaMtone preraNA ApIe ke temanI saMpattino upayoga dharmajJAnanA pracAramAM, svAdhyAyapITha jevI saMsthAomAM ane pAThazALAomAM kare. pAThazALAo jinazAsanane jayavaMtu banAve che. AjanA viSamakALamAM tenI khUba jarUra che. jainone potAnA dharmasiddhAMtonI jANakArI maLe-gatizIla jIvana sAthe tANamukta loko jaina dharmane anusarIne zAMtimaya sahaastitva, ciMtAmukta jIvana ane sarvAga vikAsano rAha cIMdhe. ahiMsA, aparigraha ane anekAMtanA siddhAMtone 53 Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - jainadarzanamAM keLavaNI vicAra keLavaNImAM mAnavIya mUlyo ane naitika zikSaNa guNavaMta baravALiyA jainadarzanamAM keLavaNI vicAra sAcA arthamAM apanAve ane samagra samAjanuM kalyANa thAya emAM koI zaMkAne sthAna nathI. pAThazALAmAM bhaNavA AvatA bALako sArI rIte bhaNIgaNIne taiyAra thAya, jinazAsananuM UMDuM tattvajJAna meLave, tenA dvArA sva-para kalyANa kare ane jinazAsanane dIpAve e ja abhyarthanA ! (amadAvAda sthita jainadarzananA abhyAsu smitAbahene ema.e. sudhI abhyAsa karyo che ane temanA anuvAda ane saMpAdananA cAra pustako pragaTa thayA bhAratIya saMskRti ane zramaNa saMskRtinA puraskartAoe haMmezAM keLavaNImAM mAnavIya mUlyo ane zikSaNamAM naitikatA para bhAra mUkyo che. pratibhAbIjanI mAvajata karanArAM paribaLomAM zikSaNanuM sthAna prathama haroLamAM che. zikSaNa jIvananA pratyeka kSetrane sparzato viSaya che. zikSaNa ane saMskAra ekabIjAnA paryAya che, mATe ja bALakanA garbhasaMskAra sAthe ja zikSaNanI prakriyA zarU thAya che. zrIrAma, mahAvIra, hanumAna, abhimanyu, zivAjI jevI vizvanI mahAna pratibhAone garbhamAM ja zikSaNa ane saMskAra maLyA hatA. potAnA AcAra, vicAra ane vihAra dvArA mAtA potAnA bALakane garbhamAM zikSaNa-saMskAra Ape che. bALakanA janma pachI tenI zaizava avasthAmAM paNa mAM bALakane satata zikSaNa ApatI pavitra vidyAlaya che. bALaka thoDuM moTuM thatAM mA potAnA ja staranI vyaktine bALakane zikSaNa ApavA mATe zodhe che ane A mAnA staranI vyakti te "mAstara' che. bALakanA bhItaranA khajAnAnAM jANatala ane tene zodhavA mATe preranAra prerakabaLa mAstara che. bhagavAna RSabhadeve khetI, ojAro, hathiyAro ane agnino upayoga jevI pAyAnI keLavaNI A mAnavajAtine ApI ane temanI be putrIo brAhmI ane suMdarIe lipi ane 64 kaLAo zIkhavI. - 54 - 55 - Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzanamAM keLavaNI vicAra bhAratavarSanI prAcIna zikSaNapaddhatimAM DokiyuM karIzuM to jaNAze ke e samayamAM RSikuLa, gurukuLa, tapovana jevA AzramomAM RSio bALakone jIvanopayogI vividha prakAranI vidyAonuM zikSaNa ApatA. kramekrame zikSaNanI kSitijano vistAra thayo. vidyAlayo ane mahAvidyAlayo sthapAyA. bhAratavarSamAM takSazilA ane nAlaMdA jevI vizvavidyAlayo paNa banI. mukti apAve te ja sAcI vidyA che. sAcI keLavaNI to bALakonI aMdara raheluM hIra pragaTAvavAmAM rahelI che. keLavaNInuM kharuM kAma vyaktimAM rahela bIjabhUta vyaktitvane pragaTa karavAnuM che. zikSaNa ane keLavaNInI sAmAnya samaja evI hoya che ke dhArmika zikSaNa ApavAthI putrInA vevizALa ane sagAI samaye sAmA pakSane lAgaze ke dIkarI dharmanuM ATaluM bhaNI che to te saMskArI ane dhArmika haze ja. "mArA bALakane mAre evuM zikSaNa ApavuM che ke tene moTI ane UMcI DigrI maLe ane e DigrI paNa evI hoya ke samAjamAM mAna mobho to maLe, khUbaja zrImaMta kuTuMbanI rUpALI kanyA maLe ke zrImaMta kuTuMbano muratiyo maLI jAya. khUba ja sArI, UMcA pagAravALI nokarI maLe athavA te DigrI dvArA potAno vyavasAya karI khUba UMcI kamANI karI zake." zikSaNa ke keLavaNI pAse ApaNI A ja apekSA che. zikSaNa, vidyA ke keLavaNI mAtra paisA kamAvavAnuM sAdhana nathI. zikSaNa jIvanalakSI hoya to ja jIvana unnata bane. zikSaNa ane saMskAra eka sikkAnI be bAju che te bhUlavuM na joIe. keLavaNInuM aMtima dhyeya to jJAnamAMthI zANapaNa sudhI laI javAnuM che. je zikSaNamAM nIti ane dharmanA saMskAra abhipreta hoya te keLavaNI ja kalyANakArI banI zake. 56 jainadarzanamAM keLavaNI vicAra koI eka vyakti vijJAnakSetranI UMcI keLavaNI prApta karI vinAzakArI baoNmba banAvavAnI zodha kare. e zodha vecI karoDo rUpiyA raLe ane lAkho mAnavasaMhArano nimitta bane. karoDo rUpiyA dvArA e gADI, baMgalo ane saMpattinI hAramALA UbhI karI de. pote meLavela zikSaNa ke vidyAnA upayoga-durupayoga dvArA e bhavya jIvanazailI pAme ane pote ene vidyAnI bhavyatA paNa kaheze. bIjI vyakti tabIbIvijJAnamAM zodha karI bIjAnA jIvana bacAvavAnuM kArya kare che. garIba dardInI phI lIdhA vagara davA paNa kare che. ochA paisA kamAvAthI sAdI jIvanazailI che, ApaNe Ane vidyAnI divyatA kahIzuM. zALAmAM bhaNatA tyAre gaNitanA zikSaka amane dAkhalo zIkhavADatA. gAmaDethI eka vepArI potAnI dukAna mATe kharIdI karavA Avyo. teNe potAnI dukAna mATe baso nevuM rUpiyAnA mAlanI kharIdI karI, tyAMthI eka baLadagADIvALo potAnA gAma tarapha gADAmAM lAvela mAla khAlI karI jato hato. teNe kahyuM ke mAre mAla sAthe gAmaDe javuM che. to tArA gADAmAM laI jA. sAMja thavA AvI che. jo tuM hamaNAM ja laI jAta to tane rUpiyA dasa ApIza. baLadagADIvALAe 'hA' pADI ne badhA gAmaDe pahoMcyA. be divasamAM pelA vepArIe badho ja mAla vecyo ane vecANanA rUpiyA sADA cAraso AvyA. to vepArIne A vecANamAM keTalA TakA vaLatara maLyuM tevo prazna sAhebe amane pUchyo. vidyArthIe AMgaLI UMcI karI javAba Apyo ke sAheba, ekaso pacAsa rUpiyA maLyA. eTale pacAsa TakA napho thayo. amArA gaNitanA zikSaka zeTha sAheba Akroza sAthe kahetA ke A napho nahIM paNa naphAkhorI kahevAya. pAThyapustaka banAvavAvALAe dAkhalAmAM vAjabI 57 Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzanamAM keLavaNI vicAra naphAnuM udAharaNa ApavuM joIe. tame moTA thaIne vepAra karo tyAre dhyAna rAkhajo. dhaMdhAmAM vAjabI napho lejo, paNa naphAkhorI karatA nahIM. ahIM zikSaNamAM mAnavIya mUlyo ane naitikatAnI vAta abhipreta che. jaina zAstrakAra parAmarzIo haMmezAM evA zikSaNanI himAyata kare che ke jemAM mAnavIya mUlyo ane naitikatAne sthAna hoya. zoSaNa ane parigrahamAM Asakti hiMsAmAM pariName che. evA zikSaNanA pAThamAM Adarza keLavaNInuM upaniSada abhipreta che. saMskAra ke vivekabuddhivihIna zikSaNa, vidyA ke keLavaNI na banI zake. lUkhuM zikSaNa vivekahIna bhavyatAnuM pradarzana karI zake, paraMtu saMskAra ane vivekasaha prApta karela zikSaNa pavitra vidyA ke keLavaNI banI divyatAnuM darzana karAvI zake. divyatAnuM darzana karAvanAra vidyArthI para zrutadevatA ke mA sarasvatInA AzIrvAda ja hoya. Adhunika zikSaNe saMskArahIna sAkSarane janma Apyo che, jenI rAkSasI tAkAta aneka vikRtiothI khadabade che. zikSaNanI samagra prakriyAmAM zikSaNavido, vidvAno, sArasvato ane zikSakonuM pavitra ane agrasthAna che. satya, ahiMsA, acaurya, aparigraha ane brahmacaryanA zikSaNa dvArA ja AvatI peDhImAM mAnavIya mUlyo ane naitikatAne prasthApita karI zakAze. mATe ja jainonI pAThazALAmAM bALakane nAnapaNathI ja vinaya, viveka, svacchatA ane jayaNA (jatanA) nA pATha zIkhavavAmAM Ave che. samAjazAstra evI rIte bhaNAvAya ke e samAjano hitaciMtaka banI jAya. bhagavAna mahAvIranuM arthazAstra nirALuM che. ahIM mAtra Arthika vikAsa 58 jainadarzanamAM keLavaNI vicAra nathI jovAto, hiMsA, zoSaNa ane anItinA mArge Arthika vikAsa khapato nathI. ahiMsA, zoSaNamukta paddhati ane nImimattAnI jALavaNI sAthe jo Arthika vikAsa thAya to ja te kalyANakArI che. jaina dharma Arthika vikAsane samAjotthAnanA saMdarbhe mUlave che ane nyAyasaMpanna AjIvikA meLavavAnA zikSaNanI himAyata kare che. tene mAnavIya mUlyo ke nItimattAne bhoge udyogadhaMdhA ke mUDIno vikAsa khapato nathI. ApaNe sau jANIe chIe ke yugapuruSa zrImad rAjacaMdrajI jyAre jhaverAtano dhaMdho karatA hatA tyAre eka vyakti sAthenA kAyadesara dhaMdhAnA karAra (konTrAkTa) nuM pAlana karAve to temane jaMgI napho maLe tema hatuM, paraMtu ema karatAM sAmevALI vyaktinI mUMjhavaNa vadhe ane tenA jIvanuM paNa jokhama thAya. tyAre zrImadbhu e konTrAkTa phADI nAkhI rada kare che. ahIM Arthika karatAM mAnavIya mUlyone prAdhAnya apAyuM che. mahAtmA gAMdhIjIe to 'naitika manuSyanuM nirmANa e keLavaNIno paripAka che' ema kahIne noMdhyuM ke - 'mananI keLavaNIne hRdayanI keLavaNIne vaza vartavuM joIe.' gAMdhIjI kiMmatI AbhUSaNo, bhautika saMpatti, rAjakIya sattA tathA korI taniSThA karatAM premALa hRdayane vadhAre mUlyavAna gaNe che. hRdayanI keLavaNImAM mANasanI bhAvanAo ane AvegonuM saMskaraNa, prema, samabhAva ane bhrAtRbhAva jevI lAgaNIo jAgRta thAya che. hRdayanI A keLavaNI eTale gAMdhIjInI dRSTie cAritryanI khilavaNI. gAMdhIjIe phiniksa AzramamAM kaheluM ke - 'meM hRdayanI keLavaNI eTale cAritryanI khilavaNIne haMmezAM prAdhAnya ApyuM che. cAritryane meM bALakonI keLavaNImAM pAyArUpa mAneluM. pAyo pAko thAya to pachI bIjuM to bALako ApabaLe meLavI le.' 'kharI keLavaNI' nAmanA graMthamAM 59 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - jainadarzanamAM keLavaNI vicAra - jena zikSaNa ane bALamAnasa DaoN. bhAnubena je. zAha (bA) jainadarzanamAM keLavaNI vicAra cAritrya-nirmANane mATe teo dharma ane nItine AdhyAtmikatA sAthe joDatAM kahe che ke - 'hiMdustAne jo AdhyAtmika devALuM kADhavuM na hoya to tenAM mUlyo ane dhArmika keLavaNI ApavAnuM dunyavI keLavaNI ApavA jeTaluM ja Avazyaka gaNavuM joIe.' Ama dharma, saMskRti ane adhyAtmabhAva sudhI gAMdhIjIe naitikazikSaNanI saMkalpanAnI kSitijane vistArI che. jainazAsanano caturvidha saMgha zikSaNanA sarva aMgonI tarapha lakSa Ape che. pAThazALAonA dhArmika zikSaNanA zikSako - jJAnadAtAo, upAdhyAya, bhagavaMto pAsethI ane zAstra svAdhyAya dvArA zikSaNanuM sarvAgI adhyayana karI zIkhave che. kAraNa ke vyavahArika zikSaNa to A bhavamAM sukha-sadAcArane saMpannatA Ape paNa dharmanuM zikSaNa bhava paraMparA sudhAre che. jJAnadAtA vartanathI bALakomAM rahelI sukha cetanAne divyazaktine jagADI zake che, jethI cetanAnI khetI karavAnuM pavitra kArya emanA zire che, te saMpanna karIza. (guNavaMtabhAIe sI.e. sudhI abhyAsa karyo che. teo zaikSaNika, dhArmika ane Arogyane lagatI saMsthAo sAthe saMkaLAyelA che. temanA lakhelA ane saMpAdita thayelA 60pustako pragaTa thayA che. jJAnasatronA AyojanamAM rasa le che.) zikSaNa eTale keLavaNI. zikSaNanA Adya saMsthApaka A apasarpiNI kALanA prathama tIrthakara zrI AdinAtha bhagavAna che. temaNe potAnI putrI brAhmIne akSarajJAna ane bIjI putrI suMdarIne gaNitanuM jJAna ApyuM. zikSaNanA be prakAra che - (1) laukika zikSaNa (2) lokottara zikSaNa. laukika zikSaNamAM DIgrIne pradhAnatA apAya che. A zikSaNa zALA ane kaoNlejomAMthI prApta thAya che. A zikSaNamAM mAnavatAnA ke naitikatAnA guNonI vikAsanI guMjAIza nizcitapaNe na kahI zakAya kAraNa ke bhautika zikSaNe moTA Ijanero, tabIbo, vaijJAniko, senApatio, vakIlo, nyAyAdhIzo ane UMcI DIgrIdhArIo aneka pedA karyA che paraMtu chAzavAre samAcArapatromAM temanA kaubhAMDo vAMcavA maLatA hoya che. dhArmiktA ane nItimattAnA abhAvamAM teo mAnavajAti sAthe ceDA karI zetAnanA ziSyonI peThe varte che. kharekhara ! dharma vinAnA artha ane kAma unmatta AkhalA samAna che. anAryatAnA viSa pAnAra che. lokottara zikSaNa eTale evI keLavaNI je zarIra, mana ane AtmAmAM rahelA sarvazreSTha tattvone bahAra ANe. eTale ja pUrvAcAryo kahe che - sA vidhA yA vimuvAre mukti apAve e ja vidyA. AvI vidyA mAnavIya cetanAnuM aizvarya che; jIvanayAtrAmAM AvatI pratikULatA - anukULatAmAM sAmyabhAva rAkhI ramya visAmArUpa bane che. A vidyA mokSanI sArthakatAnI dyotaka che. jemaNe rAga-dveSathI saMpUrNa chuTakAro meLavyo che tevA "jina" no dharma eTale 'jaina dharma.' jaina dharmanuM tattvajJAna e lokottara zikSaNa che. prathama mAnava, 60 - 61 Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzanamAM keLavaNI vicAra tyAra pachI mahAmAnava ane aMte atimAnava banAvI bhavasamudrathI pAra utAre che. jaina zikSaNa saMskAronuM kArakhAnuM che. bhAratIya kuTuMbamAM bALaka kendrasthAne che. enAmAM sArA saMskAronuM siMcana karavAnuM satata ciMtana gharano vaDIlavarga karato hoya che. bALaka khUba ja prabhAvakSama hoya che. te je jue te zIkhe che. zaizavakALa evo paDAva che ke jemAM AgAmI kALanuM bhAvi dharabAyeluM che. eka Adarza nAgarika banavAnI bhUmikA hovAthI zaizavakALanuM mahattva adakeruM che. zaizava eTale jenAmAM duniyAnI aTapaTI rItonI hoziyArI AvI nathI te. jevA saMskAronuM bIjAropaNa thaze te pramANe vaTavRkSa banI pAMgaraze. ApaNA vaDIlo paNa bolacAlamAM kahetA hoya che ke - 'pAke ghaDe kAMThA na caDe.' pAkaTa uMmare koI vAta jaldIthI svIkArAtI nathI. Ama, zaizavakALa e kumaLA choDa samAna che. tene jema vALo tema vaLe. jaina zikSaNamAM sauprathama sopAna vinaya che. nAnAne sneha ane moTAno vinaya. jemAMthI zIkhavA maLe che premanuM amRta! je jIvananA ghaDataramAM khUba upayogI thaI paDe che. jaina zikSaNanuM mALakhuM ahiMsA, satya, acaurya, brahmacarya ane aparigrahanI sAthe kSamA, dayA, vinaya, saMtoSa, sAdagIthI racAyuM che. jaina dharmanA pratyeka vidhividhAnamAM jIvadayAno bhAva abhipreta che. zrAvakanA pAMca aNuvrata, sAdhunA pAMca mahAvrata, samiti-guptinA pAlanamAM ahiMsA sarvoparI che. jaina dharmanI ahiMsA mAtra trasa ane sthAvara jIvonI rakSA pUratI sImita nathI. enAthI AgaLa vadhI mana, vacana ane kAyAthI paNa koI jIvanI hiMsA na karavI eTalI vyApakapaNe vistarelI che. jaina zikSaNanA pAyAmAM ahiMsA apratima che. je ahiMsaka bhAvo bhaNI dorI jAya che. kara jainadarzanamAM keLavaNI vicAra jaina zikSaNa jaina pAThazALAomAM, gurukuLomAM ja apAya che. ahiMsAnA sarvottama pATha bhaNelA bALakanI saMvedanA eTalI sUkSma kakSAe pahoMcelI hoya che ke koI choDa parathI pAMdaDuM toDavAmAM tene krUratA jaNAya che. pANInA anAvazyaka veDaphATathI te dhrujI UThe che. parvatithinA divasomAM asnAna ane lIlotarI na khAvAnA pratyAkhyAna karI jIvone abhayadAna Ape che. dharmaruci aNagAra ane bALamuni aIvaMtAnI kathAo tenA hRdayapaTalane komaLa banAvI temAM vasudhaiva anujam nI bhAvanA janmAve che. are ! marIne paNa bIjAne jIvADe che. tenI saMvedanA AthamyA vagaranA sUryodaya jevI hoya che. samagra sRSTinA prANIo sAthe jJAtmavat sarva bhUteSu nuM bhArobhAra manovalaNa dezadroha, AtaMkavAda, duzmanAvaTa, bhraSTAcAra ke dANacorI jevA patananA pagathAre kaI rIte vaLI zake ? ekendriyathI paMcendriya jIvone jeNe svajana mAnyA che tenuM ahita karavAno tene svapnamAM paNa khyAla Avato nathI. hA, kadAca mitronA saMgathI avaLe mArge jAya to paNa tenuM suMvALuM mana DaMkhe che. Avo vyakti samaya Ave sArA mitro ke satsaMgathI avazya sudharI jAya che. e moTo thaI dukAne bese paNa dukAna derAsara banI jAya che. koIne chetaravAmAM rahelI hiMsA karanArane lohI na dekhAya ema bane paNa chetarapiMDI chUTI jAya che. A che bALamAnasamAM ropAyela ane amalamAM mUkAyelA ahiMsAnuM phaLa ! vamaLonI vacce tenI naiyA bhale hAlakaDolaka thAya, paraMtu saMskAronuM pota cIrAtuM nathI. bALapaNamAM satyavAdI harizcaMdranI kathA sAMbhaLI hoya ke nATaka joyuM hoya to eno jabaradasta prabhAva bALamAnasa upara paDe che. satyanA raste cAlatAM rAjA harizcaMdra jevI kasoTImAMthI temaNe pasAra thavuM paDe tevAM sapanAM 93 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzanamAM keLavaNI vicAra Ave che. bALapaNanA A saMskAra ja gAMdhIjIne satyano pUjArI banAve che. AvuM bALaka kharAba mitronA sahavAsathI mAMsAhAra, dhUmrapAna Adi kuTevonI late caDhe ane tenA kharcane pahoMcI vaLavA sonAnA ghareNAMmAMthI kaDalI core che. corI karyA pachI koI satya na bole te pahelAM ja satyanA bIja ropAI gayAM hoya che. bacapaNamAM ropAyelAM bIja nAbUda thatAM nathI. te vakhate paDelA saMskAronA bIjA vikalpa hotA nathI mATe ja corI karyA pachI paNa sAcuM bolavAno mArga apanAve che. ciThThI lakhI doSa jAhera karI sajAnI mAMgaNI kare che. ciThThI pitAjIne ApI temanI sAme bese che. pitAjI ciThThI vAMce che. AMkhamAMthI motInAM biMdu Tapake che. e motInAM premabANe bALaka viMdhAya che. potAnI bhUlano ekarAra karI zuddha thAya che. rAjA harizcaMdranI kathAthI 'satyameva gayate" nI zraddhA nizcala bane che. 'satya e ja Izvara che;' evA saMskAro daDha bane che. AjanI taro-tAja peDhIno jhAjhero saMbaMdha DijiTala TekanolojI sAthe che. 'khula jA sIma sIma' nI jema mobAIlanuM amuka baTana dabAvatAM ghaNuM badhuM hAthavaguM thaI jAya che. Aje bhautika zikSaNanA kSetre TekanolojIe haraNaphALa bharI che. AkhuM vizva DijiTalanI pUrepUrI pahoMcamAM keda thaI gayuM che. haoNspiTalo, dardInI tapAsa, sarjarI, davAo, TikiTo vageremAM icche te pramANenI mAhitI maLI jAya che. dareka upayogI vastuno vadhu paDato vaparAza vinAzaka che. mobAIla ane lepaTopanA kAraNe svAsthya sAme saMkaTo UbhA thayAM che, te suvidita che. temAM paNa mAnasika ane bhAvanAtmaka saMkaTo vadhu bhayAnaka che. avakAzanA samayamAM bALako gema rame che. bALakonA ramatanuM vizva badalAI gayuM che; jemAMthI moTAbhAganI gema hiMsaka bhAva janmAvanArI hoya che. uMmara vadhavAnI sAthe ceTIMga thAya ane ramatanuM sthAna azlIla sAhitya le che; je tenA mana * jainadarzanamAM keLavaNI vicAra upara ghAtaka asara kare che. bhogavAdanI A vRtti para kAbU meLavavo duSkara che. gharanA vaDIlo trIjI AMkha dekhADe to aLakhAmaNA thaI paDe che. zIla ane saMvedanAnuM acyuttama thaI rahyuM che. jaina zALAmAM brahmacaryanA saMskAro ghUMTAyA hoya, satsaMga thayo hoya to A gaMbhIra prazna saheje ukelAya che. brahmacArI nema-rAjula, vijaya zeThavijayA zeThANI, sthUlibhadra jevI virala vibhUtionA kathAnako brahmatvanI akhilAIne pragaTa karavAmAM sakSama che. AtmA svayaM brahma svarUpa che. temAM ramaNatA karavI e ja sAcuM brahmacarya che. vaLI, eka vakhata abrahmanuM sevana karavAthI 2 thI 9 lAkha saMzI jIvonI ghAta kare che. parvatithimAM brahmacaryanuM mahattva, 'parapuruSa bhAI-pitA samAna ane parastrI mAtA-bahena samAna che' - AvA saMskArothI avadAta thayela bALaka raghavAyo banI anaitika AcaraNa karatAM ke lIluMchama jIvana saMkelI letAM acakAya che. kAraNa ke tenI pAse sadAcAranA saMskAronI milakata che. Avo mAnava moTo thaI bhrUNahatyA, zIlakhaMDana, kanyAvikraya, nAnI nAnI bAbatomAM lagnaviccheda jevA akRtyo ke aTakacALAnI durvedhatAthI cheTuM rahe che. sattvazIla cAritryanuM nirmANa thAya che. Avo mAnava potAnI AsapAsanA vartuLane sadAcArI banAvI svaccha samAjanuM nirmANa kare che. anItithI paiso bhego karavo, lAMca-ruzvata ApI anyanuM kAsaLa kADhI nAkhavuM, bIjAnI saMpattine haDapa karavI, garIbo upara ropha jamAvI temanI mAlikInI vastuo paDAvI levI e saMgrahavRtti - parigraha che. jaina ane rAjayoga paraMparAmAM vastuo uparAMta paraMparAgata khoTI mAnyatAo, Tevo, gamo-aNagamo vageremAMthI mukta thavuM e aparigraha che. ati tRSNA, lAlasA, 5 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzanamAM keLavaNI vicAra mamatvabhAva e parigraha che. gIdha jyAre marelI bheMsa upara besIne ujANI kare che tyAre pAMkho prasArIne evI rIte cAMca mAre che ke bIjuM prANI ke pakSI temAM bhAga na paDAve. tAjetaramAM rASTramAMthI saMgrahavRtti ane ghUSaNakhorInI ghelachAne DAmavA ane samavibhAjana karavA vaDApradhAna narendra modIe noTabaMdhI abhiyAna calAvyuM che. dezanA netAo gerakAnUnI rUpiyA saMgrahI karacorI to karI ja rahyA che te uparAMta dezane vadhu kaMgALa banAvI rahyA che. jaina zikSaNamAM parigraha e narakanuM nezanala hAIve lekhAyuM che. thoDA kALanI majA ane asaMkhyAta kALanI sajA ! jaina zAstromAM puNiyA zrAvakanuM dRSTAMta aparigrahanI mizAla che. bhagavAna mahAvIranA samayamAM thayelA AnaMda Adi dasa zrAvako bAra vratadhArI hatA. temAM pAMcamuM aparigraha vrata che. khapapUratuM rAkhI bAkInA pratyAkhyAna karavAthI padArthanI achata vartAtI nathI. uparokta dRSTAMto svaccha kamANI, dAna ane sAdagInI khumArI pragaTAvI garIba-tavaMgaranA bhedo naSTa kare che. AvA saMskArothI parivRtta bALamAnasa yauvanavayamAM 'nyAyasaMpanna vaibhava' tarapha teno jhoka vadhu haze. bhraSTAcAramAM saMDovaNI ke kaubhAMDonA saNakA karatAM tenA saMskAro tene rokaze. prAmANikatAnuM jatana karI umadA nAgarika tarIkenI amITa chApa pADaze. jaina zikSaNa samatAne agrasthAne mUke che. anukULatA ke pratikULatA, sukha ke duHkha e jIvananI vaNathaMbhI ghaTamALa che. anukULatAmAM porasa ke abhimAna nahIM ane pratikULatAmAM hatAzA ke nirAzA na karatAM madhyasthatA rAkhavI e ja samatA che. bhagavAna mahAvIre sAdhanAkALamAM upasargo ane pariSado samabhAve sahana karyA tyAre kevaLajJAna rUpI siddhi temane hAMsala thaI che. je samatA rAkhe che te khATI jAya che. vaLI, bharatI ane oTa, caMdranI - 66 jainadarzanamAM keLavaNI vicAra kaLAmAM vadhaghaTa, sUryano udaya ane asta prAkRtika tattvomAM paNa dRSTigocara thAya che. e ja jaNAve che ke paristhiti parivartanazIla che. rAjA hoya ke raMka saune karmAnusAra sukha-du:khanuM vedana karavuM ja paDe che. AdhyAtmikatAnuM adbhuta anupAna karanAra bALaka jiMdagInA dhAradAra nirNAyaka potIkI ghaTanAnA prasaMge potAnA romeromane badalI nAMkhe che. jIvaleNa rogo ke zokonI thapATo tene lAcAra banAvI zakatI nathI. te saphaLatA-niSphaLatA, caDhAva-utAranA vAvAjhoDAnA prasaMge anya pratye IrSALu, svArthI ke saMkucita abhigama rAkhavAne badale taTastha rahe che. anyanA mAThA prasaMge tene hUMpha Ape che. AvA umadA mAnasane lokasamUha devatvanI dRSTie nihALe che. jaina zikSaNa mana, vacana ane kAyAnA yoganuM niyaMtraNa svIkAre che kAraNake yogonuM niyaMtraNa haze to svayaM Tharaze ane anyane ThAraze. vANInA saMyama mATe ja bhASAsamiti ane vacanaguptinuM nirUpaNa thayuM che. jIbha e kaDavAzano kUpo ThAlavavAnuM sthaLa nathI. jIbhane vivekano svAda pArakhavAnI tAlIma jaina zALAmAM ApavAmAM Ave che. bolavAnA pratyeka prasaMge satya, hita, mIta ane priya vacana bolavAthI saMbaMdhonA guNAkAra thAya che. krodhavazaahaMkArathI dAhaka vANIthI duzmanAvaTa pAMgare che. saMbaMdhonI bAdabAkI thAya che. saMpa ane sumeLa jokhamAya che. "AMdhaLAnA jAyA AMdhaLA' - draupadInA A kaThora veNathI mahAbhAratanA zrIgaNeza maMDAyA. jainazALAmAM janAro bALaka lAbha-nuksAnane jANI ucita vANI uccarI, prema ane snehanI velane navapallavita kare che. te jANe che ke talavArano ghA thatAM pATo bAMdhI teno IlAja thaI zake che paraMtu jIbhanA ghAnI ratIbhara davA upalabdha nathI. suthAra paNa be vAra mApyA pachI ja lAkaDuM vahere che, tema saMskArI bALaka asabhya, nakAmo bakavATa karato nathI. AvA kabIravaDa jevA vizALa dilanA vyaktine go Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenadarzanamAM keLavaNI vicAra sau koI AvakAre che. bIjI bAju vartaNUMkamAM sekerIna jevI kaDavAza choDanArA 'bonsAI' vRkSa jevA svakendrI, gaNatarIbAja ane tejodveSI sAbita thAya che. jaina zikSaNa kSamApanAne agrasthAna Ape che. saMvatsarI parva e kSamApanA parva che. 'khAmemi sabve jIvA, sabbe jIvAvi khamaMtu me; mittIme sababhUesu vairaM majjhaM na keNai / ' A padomAM sarva jIva sAthe maitrIbhAvanuM prasaraNa che. je bALakanA rageragamAM, hRdayanA dhabakArAmAM maitrIbhAva vaNAyelo hoya teno A lokamAM koI zatru na hoI zake. nAnA haMmezAM moTAno malAjo sAcave, vinaya kare te svAbhAvika che paraMtu moTA paNa nAnAnI Ijjata kare evuM zikSaNa mAtra jaina zikSaNa ja ApI zake. tenI pramANatA gautamasvAmInA dRSTAMtamAM puravAra thAya che. bhagavAna mahAvIra svAmInA prathama ziSya, prathama gaNadhara, 14OOO sAdhuonA agresara, AjIvana chaThThanA tapasvI aNagAra evA gautamasvAmI dvArA AnaMda zrAvakane tapalabdhithI utpanna thayela avadhijJAna saMbaMdhI zaMkA thatAM prabhu mahAvIra dvArA tenuM nirAkaraNa karyuM. gautamasvAmIne potAnI bhUla samajANI. teo pAraNuM karavA na rokAyA paraMtu prathama kSamApanA levA AnaMda zrAvaka pAse pahoMcyA. AvI kathAo gaLathuthImAM ja sAMbhaLavA maLI hoya tyAM haThAgraha, kadAgraha kaTTaratA na hoya paraMtu saraLatA, kSamA ane bhUlonA svIkAranI udAtta bhAvanA jarUra hoya. Ama, jainazikSaNamAM dharmAtara nathI paraMtu svanuM rUpAMtaraNa che. bahetara manuSya banavAnI cAvI che. ahiMsA, pramANikatA, levaDadevaDanI zuddhi, svaccha kamANI, gaMdo napho, dhArmika kaTTaratA ane kaSAyonI tIvratA na hoya te ja jainadarzanamAM keLavaNI vicAra sAco jaina che. tenAmAM ja jainazikSaNanuM pariNamana thayuM gaNAya. jaina zikSaNa sAcA manuSyatvanI saMprApti karAve che. A jevuM tevuM zikSaNa nathI. ApaNI mekolo zikSaNanI paddhati karatAM jaina zikSaNanI pratiSThA ghaNI UMcI che. je zikSaNa uttarottara zuddha, sAttvika, madhumaya ane premamayanI akhilAIne pragaTa karavAmAM samartha che te ja sAcuM zikSaNa che. jaina zikSaNa temAM kharuM utare che. A saMskAro tene sAco zrAvaka ke sAco zramaNa banAve che. pU. zrI namramuni mahArAja sAhebe gAmegAma 'luka enDa larna' nA nAme pAThazALAo zarU karI che temaja saMskAravardhaka megejhIna dvArA suMdara tattvajJAna, kathAo, saMskAro, parvatithionuM surekha zikSaNa apAya che, je bALamAnasanA ghaDataramAM mahattvanuM yogadAna che. zrI ThANAMgasUtra anusAra mAtA-pitA, zeTha ane guruno anahada upakAra ApaNA upara che. temanA upakArano badalo ApaNe kadI na vALI zakIe. zibironA mAdhyame Aje saMta-satIjIo bALamAnasanuM ghaDatara karI rahyA che. bhagavAna mahAvIre garbhAvasthAmAM mAtAno kevo vinaya karyo tenI kathAo sAMbhaLI bALako vinayavAna bane che. yuvAnavaye jeNe potAne sahakAra Apyo te zeThano upakAra kadI cUkatA nathI. kyAreka to evuM bane che ke e nokara ja zeThanA kaparA kALamAM upayogI bane che. vaLI, guru to A bhava ane parabhava banne sudhAre che. AvA saMskArothI raMgAyelo deDha zraddhAnaMta AtmA hRdayamAMthI kRtajJatA bhUMsI nAMkhe che. nAnAmAM nAnA upakAro prati sabhAna rahe che. Ama, guNavattAnI dRSTie jainazikSaNa caDiyAtuM che. (jaina darzananA vidvAna DaoN. bhAnubena zAha (satrA) e zrAvaka kavi RSabhadAsanA sumitra rAjazrI rAsa para saMzodhana karI pI.eca.DI. karela che. teone hastaprata saMzodhana kAryamAM ghaNo ja rasa che.) 69 - 68 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - jainadarzanamAM keLavaNI vicAra - jaina dharmamAM zikSaNa aMgenI vicAraNA jitendra kAmadAra jainadarzana e jJAnano vizALa mahAsAgara che. tIrthakara bhagavaMtoe ApelI dezanAo, gaNadharoe vahevaDAvelI jJAnagaMgA. prasiddhi jainAcAryoe racelA zAstro, graMtho, vartamAnamAM vicaratA sAdhusaMto dvArA karAyelI sAdhanA ane svAsthanuM dohana temaja vidvAnoe potAnI vANI dvArA sAmAnya jana sudhI A jJAnagaMgA pahoMcADavAnuM je bhagIratha kArya karyuM tenuM zreya uparokta sau jJAnIjanone jAya che. manuSyonA sAmAjika ke AdhyAtmika jIvananA evA koI viSayo nathI ke jenI chaNAvaTa jainadarzanamAM thayelI na hoya, evA koI prazno nathI ke jeno ukela jainadarzanamAM na hoya. keLavaNIno viSaya e paNa jJAnano, zikSaNano vizALa khajAno che. tIrthakara bhagavaMto ane AcAryoe sAdhujIvana ane zrAvakajIvananA utkarSa mATe, vikAsa mATe ghaNuM badhuM mArgadarzana ApyuM che. koIpaNa jIva jJAnI, paMDita, vidvAna hoya ke sAmAnya samajaNa dharAvatA alpamati jIvo hoya - sau potapotAnI kSamatA pramANe temAMthI jJAnakeLavaNI - zikSaNa meLavI zake che. jainadharmanA dareka phirakAone sarvamAnya graMtha 'tattvArtha sUtra' nA prathama adhyAyamAM eka sUtra ApeluM che - sIna jJAnavAritrALa mosamaf; I samyagu darzana, samyapha jJAna ane samyapha cAritra e mokSamArga che. vizALa arthaghaTana dharAvatA A sUtrano sAdo sIdho artha ATalo ja che - samyakajJAna eTale samajaNanuM parivartana. jainadarzanamAM keLavaNI vicAra samyadarzana eTale bhAvanA ane rucionuM parivartana. samyakracAritra eTale AcaraNanuM parivartana. ApaNI samajaNamAMthI bhramaNAo dUra thAya, jIva ane jagata viSe sAcuM jJAna maLe te mATe jIvanamAM samajaNanuM parivartana karavuM te jJAna. ApaNA jIvana mATe je hitakArI che tevI ApaNI pharaja ane kartavya pratye ruci vadhAravI, zraddhA dharAvavI te darzana. saMsAranI javAbadArIo nibhAvatA nibhAvatA jarUrI lAge tevuM AcaraNamAM parivartana karavuM te cAritra, basa, tattvArthasUtranA A sUtranI saraLa samajUtI e ja jainadharmanI pAyAnI keLavaNI che. A rIte jainadarzana eka virATa darzana che. temAM keLavaNI viSe pracUra mAtrAmAM zAstro, graMtho ane sAhitya racAyelAM che. Ajano yuga bhautika vikAsa ane vijJAnano yuga che. bALakone ke yuvAnone mAtra vaDIlonA AdezathI ke sAdhusaMtonA upadezathI dharma tarapha vALavA saraLa nathI. bALakone jainazALAmAM jainazikSaNa pratye ruci jAge te mATe vaijJAnika ke IlekTrIka upakaraNono upayoga karI, suMdara pustako ke dezyazrAvya kAryakramo vaDe temanAmAM dharmasaMskAronuM siMcana karavuM jarUrI che. yuvAnone vidyAlayomAM dharmanA saMskArI vAtAvaraNa vacce rahIne InTaraneTa, kamyuTaranA mAdhyamathI adyatana keLavaNI maLI zake tevo prabaMdha thavo joIe. samAjane mAtra jaina paMDito sAthe DokTarsa, vakIla, IjaneronI paNa jarUra rahe che. te ja rIte vidyArthInA jIvananA pAyAmAM dhArmika saMskAronuM Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzanamAM keLavaNI vicAra siMcana na thayuM hoya to Adhunika zaikSaNika sAdhano vaDe meLavelI keLavaNI e uparachallI banI raheze. mAtra vidyArthIonA zikSaNa mATe ja nahIM, sAdhusAdhvI ane dIkSArthIonA adhyayanamAM paNa navI draSTi apanAvavI paDaze. paraMparAgata graMthonA adhyayana mAtrathI saMtoSa mAnI na levAya. zikSaNa eTale mAtra dharma eTaluM ja nahi, paraMtu ethI vadhu jIvanalakSI hoya ane jIvanane yogya AkAra ApavA sAthe vikAsa karAvanAra hoya. jainadharma aMgenuM zikSaNa, zALA-kaoNlejamAM apAtuM zikSaNa ke vyavasAyalakSI mArgadarzana variSTha ane anubhavI nAgariko ApatA hoya che, paraMtu potAne mATe paNa kaMIka navuM zikSaNa ke keLavaNI meLavavAnI jarUra che ke kema? te mATe temaNe kyAreya kaMI vicAryuM che kharuM? sA vighA yA vimuvattaye sAcI vighA jJAna ke keLavaNI tene ja kahI zakAya ke je jIvananI viSamatA ochI kare. jIvana svastha ane pavitra banAve. AjanA yuganuM mAtra bhautika zikSaNa meLavelo mAnavI jayAre vyavasAyika pravRttithI nivRtta thAya tyAre potAnA jIvananI uttarAvasthAmAM mAtra bhogavilAsa ane sukhasagavaDo vacce rahIne jIvana pUruM kare che. koI sAdhanA, svAdhyAya, satsaMga ke sevAnA guNo vikasAvyA na hoya to pAchalI jiMdagImAM te samajI zakato nathI ke have kharekhara mAre karavA jevuM zuM che ! keTalAka zANA ane samaju nAgarikoe nivRttimAM karavA yogya pravRtinI yogya vyavasthA goThavI lIdhI hoya che. dharma ane adhyAtma ruci dharAvanArA zrAvako potAnI dinacaryAmAM sAmayika pratikramaNa - tapa - vyAkhyAnazravaNa devadarzana maMtrajApa - svAdhyAya - dhyAnanI kriyAne goThavI letA hoya che. to jainadarzanamAM keLavaNI vicAra keTalAka nAgariko niHsvArtha samAjasevA, vAMcana-lekhana, sAMskRtika pravRttio ane tenuM Ayojana, sAttvika manoraMjana, sugama yAtrA pravAsa vigerethI potAnA nivRttajIvanane bharyuMbharyuM banAvatA hoya che, temaja potAne maLela anubhavajJAnano lAbha samAjamAM anyone paNa ApatA rahe che. paraMtu A badhuM tyAre ja zakya bane jyAre loko potAnI zArIrika taMdurastI ane mAnasika svAthya sAruM dharAvatA hoya. moTA bhAge pa5-6065 varSanI vaya vaTAvyA bAda zarIra vyAdhiothI gherAyeluM hoya, smRtizakti, zravaNazakti, daSTi kSINa thayelI hoya tyAre jIvana bojIluM lAge che. joza ane utsAha ThaMDA paDI jAya che. zarIranA aMgo - upAMgo jakaDAyelA hoya, gAtro zithila thaI gayA hoya, Indriyo para niyaMtraNa na hoya, mAnasika samatulA jaLavAtI na hoya tyAre jIvanamAM lAcArI, paravazatA anubhavAya che. AvI sthitinI hajI zarUAta thAya tyAra pahelA vyaktie sAvadhAna thaI zArIrika vyAyAma ane yogasAdhanA aMge jAgRta thavAnI khAsa jarUra che. yogya jANakAra ane anubhavI sAdhaka pAse vidyArthI jevA banI vividha Asano ane prANAyAma zIkhI levA ane rojanI dinacaryAmAM tene avazya sthAna ApavuM joIe. zarIra, zvAsa, Indriyo ane manane rojeroja A sAdhanA vaDe keLavavA paDaze. jIvananA uttarArdhamAMthI pasAra thatA dareka nAgarike potAnA jIvananA aMtima divasomAM paravaza ke pathArIvaza na thavuM hoya to rojeroja avazya karavA jevI A yogasAdhanA apanAvavI paDaze. A dainika sAdhanAne tame keLavaNI kaho, vidyA kaho ke svadharma kaho, paraMtu vyaktinA jIvanane yogya AkAra ApanAra, teno vikAsa karanAra jIvanalakSI zikSaNa eTale taMdurasta jIvana ane yogasAdhanA che. * @ 3 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzanamAM keLavaNI vicAra vartamAna samayamAM mArA nivRtta jIvanamAM rojeroja niyamita huM yogasAdhanA karAvuM paNa chuM. AgaLa upara meM vayaska nAgariko mATe rojeroja karavA jevI kriyAomAM yogasAdhanAne je mahattva ApyuM che te mAtra korA salAhasUcana nathI, paraMtu mArA jIvananA anubhavano nicoDa che. have mArA jIvanano uttarArdha ane nivRttikALa tIthala jevA prakRtinI godamAM vaselA nAnakaDA gAmamAM AnaMdapUrNa, zAMtimaya ane prasannatAbharyo vite che. Apa saunuM jIvana paNa taMdurasta sAdhanAmaya bane ane jIvanane pUrepUruM mANo evI zubhecchA. bAkI kudarata jevuM koI vidyAlaya nathI. jIvana jevuM koI pustaka nathI ane keLavaNI ke vidyAno koI aMta nathI. (jaina darzananA abhyAsu jitendrabhAI kAmadAra jaina sAhitya satromAM bhAga le che. yoganA prazikSaNanuM mAnada kArya kare che. zAMtiniketana sAdhanA kendra, tIthala sAthe saMkaLAyelA che.) jainadarzanamAM keLavaNI vicAra mukti apAve te ja vidhA cetana caMdulAla zAha "sA vidyA yA vimuktaye" vidyA, keLavaNI te ja ke je mukti tarapha laI jAya. jainadarzana e vizvamAM prasarelI anekavidha saMskRtio ane dharmaparaMparAomAM sarvazreSTha ane ajoDa che. te aMge koI matabheda ke matAMtara nathI. jainadarzanamAM keLavaNI vicArano mukhya siddhAMta adhyAtma prApta karavAno ane mithyAtva dUra karavA aMge che. mAnavIya jIvana jIvavAnI zreSTha kaLA prApta karavAno zreSTha rAjamArga eTale jainadarzanamAM keLavaNIno vicAra ane paddhati. jainadarzanamAM keLavaNInA vicAranI paddhati mukhyatve cAra rIte jovA maLe che ane A paddhati hajAro varSothI eka paraMparA rUpe Aje paNa yathAvata rIte tenuM asarakAraka tattva dhAraNa karI eka sunna ane zikSita samAja vyavasthAne poSaNa ApatI rahI che. aneka bhavabhramaNa daramyAna A jIva, AtmAe je jJAnanuM vahana karyuM che, te A vartamAna bhavamAM yogya rIte ujAgara thAya ane muktimArganA sAdhaka AtmAnA jJAnasaMpuTane ughADatI cAvI eTale ja jainadarzanamAM keLavaNI vicArapaddhati. jainadarzanamAM keLavaNInA pAyAnA cAra kAryakSetra mukhyatve A pramANe che : (1) bAlyakALa ane kizora avasthAmAM bALako ane bAlikAone uttama cAritra ghaDatara sAthe Avazyaka sUtro ane jainadarzananA prAthamika avagAhana mATe uttama zikSako ane zikSikAo dvArA pAThazALAmAM niyamita abhyAsa. jenA lAbho aMge vigate joIzuM. to5 Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzanamAM keLavaNI vicAra (2) jainadarzanamAM keLavaNI vicAranuM dvitIya pada eTale zeSa kALa ane cAturmAsa daramyAna upasthita AcArya bhagavato, sAdhu bhagavaMto ane sAdhvIjIo, mahAsatIjIo dvArA apAtA pravacano; je dharmajJAna zruta-zravaNa ane satsaMganuM keLavaNI arpatuM, sudRDha samAjanuM ghaDatara karatuM amodha sAdhana che, mAdhyama che. (3) jainadarzanamAM keLavaNI vicAranuM anokhuM ane cirakAlIna mAdhyama eTale jJAna bhaMDAro. jainadarzanamAM keLavaNInuM atiprAcIna ane cirakAla sudhI A dharmazAsanane TakAvanAra koI mAdhyama hoya to te pUrvAcAryo ane aneka vidvAnoe racelA prAcIna, arvAcIna ane vartamAnamAM racAyela jainadarzana sAhityanA graMthAlayo che. jainadarzanamAM prAthamika jJAna meLavyA bAda satata ane satata sAhitya svAdhyAyanI sAdhu, sAdhvIjI, zrAvaka ane zrAvikA mATe atiAvazyaka paraMparA rahI che. vizvanA dareka dharmaparaMparAmAM keLavaNI e dharmaguruo mATe prAthamika kartavya rahyuM che. zilpa, sthApatya, graMtha, sAhitya ane pravacana-vyAkhyAna e dareka saMskRti ane dharmane TakAvanArA pAyAnA tattvo rahyA che. Aje paNa atyaMta Adhunika vyavahArika zikSaNanI bharamALa vacce paNa vizvanI agrima dharma paraMparAo jemake khristI, muslima, bauddha, jarathoSTra, yahudI, tAo ke anya nAnA nAnA dharma samudAyo potAnA bALakone dharmanA prAthamika saMskAra, rIta-rivAja ane aitihAsika paraMparAnuM jJAna ane saMskAra khUbaja cIvaTapUrvaka pharajiyAta svarUpe Ape che. potAnA dharmasthAna, dharmaguru, dharmagraMtha ane dharohara pratye mAna ane prema bALapaNathI ja tenA mana-hRdayamAM pragaTAve che. 75 jainadarzanamAM keLavaNI vicAra jainadarzanamAM keLavaNI vicAra sarvazreSTha rahyA che. prathama tIrthaMkara AdinAtha prabhue zarU karela A keLavaNI paMraparA carama tIrthaMkara mahAvIra svAmInA kALamAM bhASA, lipi, AcAra ane vicArathI samRddhatA pAmI ane teoe samovasaraNanA svarUpe, dezanA svarUpe jIvamAtrane samajAya ane jIvamAtrane kalyANarUpa thAya te rIte A dharmakeLavaNInI paraMparAno majabUta staMbha racyo, je Aja paryaMta teoe prarUpela svarUpe AcArya bhagavaMto, sAdhubhagavaMto, sAdhvIjI bhagavaMto ane vidvAna zrAvaka zrAvikAo dvArA askhalitapaNe akhaMDa che. carama tIrthaMkara mahAvIra svAmI bAda gaNadhara bhagavaMtoe sudharmA svAmIjInI agrimatA - sthApanA karI ane mahAtejasvI jJAnI AcArya bhagavaMtonI paraMparA racI, je cirakALathI cAlu che ane cAlu raheze. ucca prakAranI vaMzIya zrRMkhalA Genetical Chain dharAvatA A dharmasAmrAjyamAM satata ne satata jainadarzana keLavaNIne prAdhAnya ApatuM AvyuM che. jogathI zuddha thayela nUtana sAdhu-sAdhvIjIne khUbaja khevanA ane khaMtathI dharmaabhyAsa karAvavAmAM Ave che ane keLavaNI vicArane prAdhAnya Apato A jainadarzana dharohara Aje paNa vizvamAM zreSTha ane sarvottama che. samovasaraNamAM dezanA rUpe prarUpela zreSTha samAja racanAnA dharma saMskAronI paraMparA e tIrthaMkara bhagavaMto dvArA pote prApta karela kevaLajJAnano vizvane je lAbha apAyo te adbhuta jJAnakoSane gaNadhara bhagavaMtoe AgamagraMtho dvArA lipita karyA ane aneka meghAvI yuvAcAryoe te AgamonA udhdhAra karI ApaNA sudhI pahoMcADyA. A paNa jainadarzanamAM keLavaNIno sarvottama vicAra che, je vizvamAM ajoDa che. 66 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenadarzanamAM keLavaNI vicAra pUrvAcAyae jainadarzana paraMparAmAM Agama graMtho ane tIrthaMkara bhagavaMtonI AjJAonuM vahana ane prasAraNa karatAM utkRSTa parizramathI vyAkhyAno, anuSThAno, tattvacarcAo dvArA paraMparA e dareka yugamAM sudI samAjaracanAnA ghaDatara mATe potAnA jIvanano mahattama bhAga vilIna karyo. A samAjaghaDatara ane keLavaNI e potAnuM mukhya kartavya-dhyeya rAkhIne vAraMvAra A jainadarzana paraMparAne navapallavita karI ane A keLavaNI prakriyA Aje paNa niraMtara dezyamAna thaI rahI che. dhanya dhanya A mahAna paraMparA ! "AcAryA jinazAsannonatikarA." jayAM sudhI sUrya, caMdra AkAzamAM potAnI kAMtithI prakAze, jyAM sudhI sthAvara jainatIrtho ane caityo sahita A bhUmi dharmathI ujjavaLa rahe, jaMgamatIrtha samAna upAzrayo, jJAnabhaMDAro, AcArya bhagavaMto ane sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMto dharmatattvathI sabhara, jainadarzanamAM vizvamAM ajoDa anekAMtavAda ane syAdvAdathI sabhara zrI vIraprabhunI vANI vilAsa kare che, tyAM sudhI cirakALa sudhI A vizvanI zreSTha keLavaNI paraMparA A dharAne pApanA tApamAM zAtA ApatI raheze ja, A yugamAM dharmaparaMparAnI keLavaNI ane vyavahArika keLavaNI e samAjanuM agatyanuM avibhAjaya aMga gaNAya che. bALako ane bAlikAone banne prakAre keLavaNI prApta thAya te vyavasthA jovAnuM ane jALavavAnuM kartavya e samAjanuM prAthamika kartavya jaNAya che, je mATe AMkha ADA kAna karI zakAya nahIM, jarA paNa gAphela rahI zakAya nahIM. chellA 10 varSa daramyAna kanyA keLavaNInI sauthI vadhu khevanA jaina samAjoe adbhuta rIte pAra pADI che. laghumatI saMkhyA dharAvatA jaina samAjamAM strI sAkSaratA sauthI vadhu che. tenuM kAraNa jainadarzanamAM keLavaNIno vicAra e vizvamAM sauthI vadhu puSya ane pramANika rahyo che. jainadarzanamAM keLavaNI vicAra pAThazALA, zibira, meLAvaDA ane anekavidha kAryakramo dvArA kanyAkeLavaNI vicArathI strIone AtmasanmAna apAtuM. are, vyavahArika pUchaparachamAM paNa dhArmika abhyAsa e prathama lAyakAta gaNAtI, je ApaNA koIthI ajANa nathI. thoDA ja varSo pahelAM vyavahArika bhaNatara e bhAra vagaranuM bhaNatara hatuM; bALapaNa ane kizora avasthAmAM sAhajika rIte bhaNatara prApta thatuM. sAthe sAthe dhArmika bhaNatara paNa prApta thatuM ane yuvAnImAM pravezyA bAda kArakIrdinI zarUAta thatAM vAstavika jIvanamAM praveza thato ane yogya rIte, kSamatA pramANe jIvananI goThavaNa thaI jatI. A vAstavikatAno AjanA vartamAna samayamAM jANe cheda ja uDI gayo che. Aje vartamAna samayamAM bALaka janme ane be-aDhI varSanuM thAya tyArathI ja tenA uchera ane vikAsane khUbaja gaMbhIratAthI laI ane tANabharyuM tathA harIphAI yukta vAtAvaraNa sarjavAmAM AvI rahyuM che. yuvAna mAtApitAne bALakanA uchera ane pAzcAtya zailInA zikSaNa mATe khUbaja vikaTa saMgharSa karavo paDe che. keLavaNInA nAme aDhaLaka samaya ane nANAMno vyaya karavo paDe che; khUbaja mAnasika tANano anubhava karavo paDe che ane saravALe jIvananA naitika mUlyone visarIne AdhunikatA ane pazcimI zailInA bhaNataranA bhAra nIce dabAvuM paDe che. skUla, Tyuzana ane anya klAsIsanI doDadhAma vacce tathA anyo sAthenI guNAMkanI sarakhAmaNI uparAMta rijharvezana paddhati sAme potAnA bALakane yogya zAkhAmAM praveza karAvavA Hard earned money no bhoga uparAMta laoNna laI devuM karavAnI paristhitino sAmano karavo paDe che. AmAM mekolee varSo pahelAM je uddezathI saMskRta bhASAne lupta karavA Ayojana karyuM Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzanamAM keLavaNI vicAra hatuM te saphaLa thayuM jaNAya che. briTiza hakumata daramyAna zikSaNanItimAM hakArAtmaka bIjatattva nAkhavA saMskRta ane anya prAcIna bhASAo na bhaNAvavAnI kuTilanIti dAkhala karI, saMskRta ane sAMskRtika bhASAonI dharohara AmajanatA mATe mahattvahIna thaI jAya, e dRSTie samagra prAcIna saMskRta sAhitya ane prAcIna anya bhASAonuM sAhitya ne karmakAMDI sAhityanuM nAma ApI elopethI ane enjIniyarIMgane pUjya banAvavAnI ane sAmAjika tathA Arthika vyavasthAnI anivAryatA mAnI levAmAM AvI che. A dhUrta upakramone ApaNe aMgrejInI kRtajJa upalabdhi mAnI lIdhAnuM satya svIkArI ja levuM paDe tema che; have baccuM kucyuM kema bacAvavuM, jALavavuM e ja prANaprazna che. khUbaja ciMtAno viSaya che. adhUrAmAM pUruM paMcamahAvratadhArI sAdhu-sAdhvIjIne avagaNIne, adhUrA jJAna ane aLavItarAM AcAradhArI paMDitoe navI peDhIne AkarSavA ane potAnA tarapha vALavA kaMIka akhADA kholI nAkhyA che, je ghaNuM ja duHkhadAyaka ane zaramajanaka che. samAje tenI gaMbhIra noMdha levAnI tAtI jarUriyAta UbhI thaI che. AgamavANInA dharmaprasAra sivAyanuM badhuM ja mithyAtva hAnikAraka sAbita thaI zake che. paraMtu navazikSaNa prApta karela yuvaka-yuvatIone to temane game tevuM ane temane insulation, social protaction pUruM pADe tevA spiritual keLavaNIkAranI jarUriyAta che. dharmaparaMparA, dharma anuzAsana, dharma dharoharanuM anukaraNa A kaMI temane khape nahIM. mukta, svataMtra ane svaicchika dharma keLavaNInA teo saMmatipUraka che. jainadarzanamAM keLavaNI vicAranI mULabhUta paddhatie zaizavakALanA bhAra vagaranA bhaNatara sAthe sAthe niyamita rIte 4 varSathI 15 varSanI vaya daramiyAna pAThazALAnuM jJAna, tyArabAda kizora avasthAmAM guru .. jainadarzanamAM keLavaNI vicAra bhagavaMto dvArA Ayojita zibiro, yAtrAdhAmomAM cAritra ghaDatara zibiro, veMkaizana daramyAna khAsa prakAranI keLavaNI zibira, jJAna abhyAsa, kathAzravaNa, tattva jANakArI, tapa, vrata, jApa dvArA cAritraghaDatara. yuvA avasthAmAM gaMbhIra tattvajJAna viSayaka vyAkhyAno ane pravacanonA Ayojana, kramabaddha rIte prAcIna sAhitya graMthonuM niyamita vAMcana, vayaska avasthAmAM tattvaciMtana, vAMcana, lekhana ane jJAnakSetramAM potAnuM anudAna ane prauDha tathA vRddhAvasthAmAM yathAzakti vAMcana, zravaNa dvArA dharmatattvonuM cittapradezamAM ramaNa e sAcA zrAvakanI jIvanazailInuM ujaLuM pAsuM rahetuM. jainadarzanamAM keLavaNI vicAramAM pAThazALAmAM javAthI thatA lAbhonuM eka vistRta svarUpa ApaNe joI laIe. pAThazALAmAM abhyAsa karavAthI jainadarzanamAM keLavaNI vicArano mukhya AdhArastaMbha e vidvAna zrAvaka-zrAvikA, prAdhyApako dvArA pAThazALAmAM apAtuM jJAna che. saMskRta, prAkRta, apabhraMza, mAgadhI, ardhamAgadhI, devanAgarI, mAravADI, gujarAtI, marAThI temaja bhAratabharanI anya bhASAomAM racAyela zAstra sAhityano abhyAsa ane AsvAda prApta thAya che. jainadarzananA Avazyaka sUtro, Avazyaka kriyAonI paddhatinuM jJAna, jaina bhUgoLa, gaNita, ItihAsa kathAonuM zravaNa-vAMcana, sajjAI, stuti, rAsa, anuSThAna paddhatio, vyAkhyAna, caritra, AgamaTIkAo tathA anya aneka viSayonuM talasparzI jJAna pAThazALAmAM prApta thAya che. pAThazALAnA vAtAvaraNanuM anuzAsana ane vaibhava anerA hoya che. pAThazALAmAM abhyAsa karavAthI buddhi-vicAronuM majabUta ghaDatara thAya che. zrAvakonA ziSTAcArano pAyo naMkhAya che. manamAM zubhabhAvonuM ropaNa ane siMcana thAya che. anubhavI ane anuzAsanapriya zikSako dvArA jJAnano khajAno prApta thAya 81 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzanamAM keLavaNI vicAra che. sadvyavahAra ane savRtti janmAvavAnuM vAtAvaraNa prApta thAya che. pAThazALAmAM zikSako dvArA jIvananI sAcI dizA prApta thAya che ane dezanuM jJAna thAya che. deza-samAja-kuTuMba ane parivAra pratye premabhAvanA jAgavAnA pATha bhaNavA maLe che. mAnavatA, sahanazIlatA ane saMvedanazIlatAnuM bhAna pAThazALA karAve che. parAdhInatA, paravazatA ane bhayabhItatAthI mukta karAvato sadAcAra e pAThazALAnI keLavaNIno prANa che; prApti che. svastha manasthiti ane prasannatA dhAraNa karavAnI cAvIo pAThazALAnA mAdhyamathI ja prApta thAya che. yogya rIte saMpattinuM sarjana ane saMpatti dvArA sukRta kAryonuM jJAna pAThazALAmAM ja keLavaNIthI prApta thAya che. pAThazALAmAM keLavaNI prApta karavAthI satkAryo ane puNyadharmanA bhAvo anAyase ja prApta thAya che. saMskAritA, zAlInatA, suMdaratA ane sadAcAritAnA bhAvonuM AropaNa pAThazALAmAM ja thAya che. pAThazALAmAM keLavaNI meLavela bALaka-bAlikAnuM vidharmI pratyenuM kheMcANa ke AkarSaNa nahIMvat hoya che; 'lapasI javAnuM jokhama' ghaTI jAya che. potAnA zAsanano vaibhava joyo hoya te anyothI AkarSAya nahIM te svAbhAvika che. sadguNo, subuddhi ane sAcA nirNayo levAnuM sAmarthya pAThazALAmAM bhaNavAthI prApta thAya che. nirarthaka vahI jatAM samaya, zakti ane saMpatti bacAvavAnuM jJAna pAThazALAmAMthI prApta thAya che. sAcI svAdhInatA Atma sanmAna ane svataMtratAnA pATha pAThazALAmAMthI zIkhavA maLe che. jaina dharma darzananI saMskRti, ItihAsa, gaurava ane mahattA viSaye pAThazALAmAMthI jJAna maLe che. jaDa pratyeno rAga ane cetana pratyeno dveSa mithyAtva che te jJAna sarva prathama pAThazALAmAMthI ja prApta thAya che. pAThazALAmAM javAthI ajJAnatA, mUrkhatA, jaDatA, durAgrahAdi doSonuM nivAraNa thAya che ane sadguNo pragaTe che. jainadarzanamAM keLavaNIno jainadarzanamAM keLavaNI vicAra vicAra karavAthI, pAThazALAnA mAdhyamathI jJAna upAsanA, dhyAna kriyA, tapaguNa ane tyAgabharI sAttvika vRttio jAgRta thAya che. pAThazALAmAM javAthI adhyAtmano AsvAda ane AtmajJAnanI bhUkha jAge che; aMtaranI nirmaLatA ane cittanI vizuddhimAM vRddhi thAya che. pAThazALAmAM jJAnadazA, yogadazA ane bhAvadazAno bodha apAya che. pAThazALAnuM jJAna sarvakarmabaMdhananA AvaraNothI mukta thavAnI buddhi jagADe che; viratibhAvamAM vRddhinuM kAraNa bane che. pAThazALAmAM prApta thayela mitrasaMbaMdho AjIvana kalyANamitro banI rahe che ane dareka paristhitimAM ekabIjA mATe anukaMpita rahe che. A sarve anubhUti thayela bAbato che. mAnavIya jIvananI zreSTha zilpazALA eTale jainadharmadarzanamAM keLavaNI vicArano pAyAno AdhArastaMbha evI pAThazALA. aneka pUrvAcAryo ane zreSTha zrAvaka-zrAvikA ane aneka sAdhu-sAdhvI bhagavaMtonA hRdayamAM virati-pravajyA dhAraNA karavAnA bhAvonI janmabhUmi eTale pAThazALA. (bhAvanagara sthita cetanabhAI jaina darzananA abhyAsu che. jaina sAhitya jJAnasatromAM avAra navAra zodhapatro prastuta kare che. bhAvanagara jaina AtmAnaMda sabhA graMthAlayanA saMcAlana sAthe saMkaLAyelA che.) 83 Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzanamAM keLavaNI vicAra jainadharmane zikSaNamAM tenuM avagAhana sudhAbahena khaMDheriyA dhArmika zikSaNa jarUrI che; paNa pustako ke vAMcana dvArA zakya nathI. zikSako dhArmika jIvana jIvIne ja zikSaNa ApI zake. dhArmika zikSaNa eTale saMpradAyanuM zikSaNa nahi, dharmamaya jIvana jemAM jIvananA mULabhUta pAyAnA siddhAMto ja sarvakAlIna che, teno jIvanamAM viniyoga karavo te. jyAM sudhI dharmamaya jIvana na hoya, vANI-vartana tana-mana AtmA dvArA susaMgata na hoya tevA jIvanano prabhAva paDe. zikSaka zikhave juduM, mAne juduM, bole juduM ne vartanamAM juduM valaNa hoya te mAtra vANIno bagADa ja che, to prabhAvaka na bane. mAnavajAtinA vikAsamAM badhAM dharmoe dareka samaye samaye phALo Apyo che tethI mAro dharma zreSTha, anya utaratA' tevo bhAva upayogI thato nathI ane dharma samabhAvamAMthI sahiSNutA pragaTe che. kAraNa ke prema, karuNA, mAnavatA, satya, saMyama, nekI jevAM pAyAnA sanAtana satyono badhAM ja dharmamAM svIkAra che. mAtra dareka dharma koI eka vastu para vadhu prAdhAnya Ape che, koI bIjA u52. A vastu samajAvI paDaze. zikSaNano hetu vAMcana, gaNana, lekhana ane manana ja mAtra nathI, zikSaNa to keLavaNI che ke jemAM vartana dvArA vyaktinuM parivartana karavAnuM che. evI vyakti ja samabhAvI, sahiSNu, satyapaMthI ane saMyamita jIvana jIvI zake eTale ke utkrAMti dvArA jema manuSyamAMthI pazutva ghaTatuM gayuM ne * jainadarzanamAM keLavaNI vicAra mAnavI ane AjanA pUrNamAnavamAM rUpAMtara thatuM gayuM. tevI ja zikSaNa dvArA tenI buddhine sateja karavI, samajaNa keLave ane je zIkhe te jIvanamAM Acare te mULabhUta zikSaNanuM kArya che. eka sAmAnya bALakamAMthI kramazaH paripakva buddhimAna, sazakta ne saMskRta mANasanuM sarjana zikSaNanuM kartavya che. mULabhUta hetu cAritryanirmANa karavuM ne saritravAna vyaktinI samAjane, rASTrane ane vizvane bheTa ApavI e zikSaNanuM mahattvanuM kArya hovuM joIe. zArIrika, mAnasika, sAMvegika ne AdhyAtmika rIte tene suyojita vikAsa karavo jethI eka samatola vyakti banI zake. dareka vastune jue, sAMbhaLe, parakhe ane tene apanAve tevI tAlIma zikSaNa Ape che. bIjI rIte tene zIkhavAnI prakriyA zIkhavADe che. AjanuM vAtAvaraNa juduM che. mAtra dhanopArjana sukha-sagavaDo ne padapratiSThA prApta karavA mATenI keLavaNI thaI rahI che. spardhA, huMsAtuMsI, nijasvArtha yena kena prakAre lakSya hAMsala karavuM te hoziyArI gaNAya che. pariNAme vyaktimAM khAmI, UNapa rahe che. eka adhUrA, virodhI mANasanuM sarjana thAya che; je kuTuMba, samAja, rASTra ke vizva mATe nakArAtmaka banI rahe che. AkramakatA, tanAva, azAMti svAbhAvika bane che. je che te sAMprata samAjamAM badhA samaje che, paraMtu upAya maLato nathI. SYSTEM badalI zakAtI nathI. bahArathI karelA kAnUno, pratibaMdho, niyamo, AkarSaka prabhAvaka lAlaca ke InAma paNa asarakAraka nathI banI zakatA kAraNa ke jema ImAratamAM pAyAnI majabUtAI ja ImAratane jALave che tema jIvananA pAyAnA mUlyo zikSaNa 5 Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzanamAM keLavaNI vicAra dvArA sucAru rIte vyavahArika rUpe apAtA thaze. vidyArthImAM te dRDha thaze ane AcaraNamAM Ave tyAre ja upayogI manuSyanuM nirmANa thaI zakaze. TUMkamAM, mAnava ghaDataramAM zikSaNanuM keLavaNInuM zALIya zikSaNa mahattvanuM paheluM sopAna :- mAtA, pitA, kuTuMba. bIjuM sopAna :- zALA, zikSaka, paryAvaraNa. trIjuM sopAna :- dharma, dharmanA vaDAnuM samAjamAM pradAna. cAritranirmANa keLavaNIno mULabhUta hetu che. mAnavIne sAco, sAro mAnavI banAvavAno che; pachI bhale DaoNkTara, vakIla, enjiniyara, zikSaka, sainika ke vepArI bane. A ghaDatara jaina dharmanuM zikSaNa kaI rIte kyAM upayogI thaI zake te vicAravuM rahyuM. jainadharmamAM pAyAnA siddhAMto satya, ahiMsA, corI na karavI (asteya) vaNa jotuM na saMgharavuM (aparigraha), brahmacarya, saMyama ne zista, jAte mahenata eTale puruSArthI banavuM, dareka pratye karuNA-saMvedanA. A dareka mUlyo jIvanamAM pAyAnA che, je dareka mAnavI mATe Avazyaka che. eka mAnavInA mAnava banavA mATenA naitika mUlyo samagra mAnavajAta mATe upayogI che. vizvazAMti mATe amUlya che. zAMti, sthiratA ne salAmatI tyAre ja maLaze. mahAtmA gAMdhIe harizcaMdra nATakamAMthI satyanA pATha zIkhyA. ahiMsAnA pATha vyaktigata jIvanamAM ja nahi, samagra sAmUhika jIvanamAM tene vaNIne - AcarIne eka krAMti sarjI. jagatane satyAgraha ane ahiMsAnA zastra dvArA eka navI keDI, navo saMdeza Apyo te A zikSaNanI saphaLatA che. bALamaMdirathI prAthamika, mAdhyamika ne kaoNleja jIvanamAM bALakanA kramika vikAsa sAthe A pAyAnA mUlyonuM zikSaNa maLatuM raheze to ja arAjakatA, yuddho, 86 jainadarzanamAM keLavaNI vicAra azAMti ke anyAya, asamAnatA jevA dUSaNo dUra thaI zakaze. pRthvI mAnavajAta mATe jIvavA jevI rahI zakaze. A vAta samajIne teno samAvaze karI zakAya. bALapaNamAM zIkhelI rUDha thayelI bAbato, Adato, Tevo, vicAro vyaktinA jIvanamAM lAMbAgALA sudhI asarakAraka bane che. nAnapaNamAM zIkhelA AMkanA pADA moDhe bolatA, pAkA karatA jema taddana pAkA thaI jAya che, bacapaNamAM gAyelI kavitA vRddha thAya tyAM sudhI smaraNamAM rahe che, tema pAyAnA mUlyonA deDhIkaraNathI vyaktinA jIvanamAM te khIle che, anusarAya che. jevuM bIja vAvIe tenuM saMvardhana karIe tevuM vRkSa khIle ne tevA ja phaLa prApta thAya. e kudaratanA niyamanuM ahIM avalaMbana jarUrI che. Aja vAvelA sArA saMskAra bIja vicAronuM vAvetara moTI uMmare suphala pAme che. bALaka jema dAkhalo gaNe ne pachI tALo meLave, tema zIkheluM - samajeluM jIvananA pravAhomAM toLIne, anubhavIne, tAraveluM navanIta apanAve tema zikSaNa dvArA eka sArA, sAcA, saMskArI manuSyanA nirmANa mATe mUlyonuM jatana karavuM paDe. (dhoLasthita jainadarzananA abhyAsu sudhAbahena ema.DI. mahetA ejyukezana TrasTa dhoLa (jAmanagara) nA saMcAlakamaMDaLamAM sekreTarI tarIke sevA Ape che.) Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - jainadarzanamAM keLavaNI vicAra sAMprata samayamAM jena dharmanA zikSaNanI rUparekhA pArUlabena bharatakumAra gAMdhI prAstAvika: koI vyakti anya dharma svIkAre to te parivartana badhAne najaramAM Ave che. paraMtu AjakAla eka anya parivartana cAlI rahyuM che - saMskRti parivartana. A parivartana evuM che ke je bIjAne to nathI samajAtuM, paraMtu vyaktine khudane paNa jaldI khyAla nathI Avato ke huM kyAM jaI rahyo chuM. dAvAnaLanI jema phelAI rahelA saMskRti parivartananA vikRta ane jAlima dUSaNane rokavuM hoya to eka ja upAya che ane te che - jainazALAno vikAsa. A sAthe jaina dharmanI vaijJAnikatA ane vartamAne rahelI tenI upayogitAno prabhAvaka rIte deza ane duniyAmAM pracAra-prasAra karavo paNa atyaMta jarUrI che. zIla - sadAcAra - saMskRti ane saMskAro A tamAma uttama paribaLo sAme Aje zAsako, zikSaNazAstrIo ane pracAra mAdhyamoe jANe raNaziMgu phUMkyuM che. zIlamaMdira, saMskAra maMdira ane sadAcAramaMdirane dhvasta karavA teoe hoDa bharI che, jethI dharmanA mULa saMskAro dhIme dhIme lupta thatA javAnA. AvA samayamAM jo jaina dharmane tenI lAkSaNikatAo sAthe bacAvI levI hoya to eka ja upAya che ke bALako ane yuvAnomAM saMskAra - saMskRti - sadAcAranuM evI rIta deDhIkaraNa thAya ke pazcimI saMskRtinuM game tevuM joradAra vAvAjhoDuM phUMkAya to paNa tene UnI AMca paNa na Ave. jaina dharma AcArapradhAna dharma che. AcAranI prabhAvakatA hoya te ja potAnuM sAmarthya puravAra karI zake che. ApaNA dharmano ujajavaLa bhUtakALa joIe to khyAla Avaze ke seMkaDo rAjAoe A dharmanA siddhAMtothI abhibhUta thaI A dharmane rAjayAzraya Apyo hato. evA aneka jainadarzanamAM keLavaNI vicAra sAdhu - sAdhvIjIo thayA ke jemanA AcArathI prabhAvita thaI lAkho lokoe jaina dharma svIkAryo hato. jaina dharmanI prabhAvaktA jALavI rAkhavA vartamAne teno yogya rIte pracAra-prasAra thAya eTaluM ja jarUrI nathI. e paNa jarUrI che ke AcAre dharma che te jaLavAI rahe. pracArako evA hovA joIe ke jemanuM jIvana paNa Adarza sAdhu-sAdhvI-zrAvaka ke zrAvikAnuM hoya. mAtra daMbha ane vAto nahi, dharmano AbhUSaNa tarIke upayoga nahi tema ja teno mukhavaTo paNa nahi. je vAstavikatA che te ja lokonA roma-romamAM vaNAI javI joIe. sAMprata samayamAM jaina dharmanA zikSaNanI rUparekhA: AjakAla lokomAM dhArmikatA ochI thatI jAya che. jayAre dharmI dekhAvAno daMbha ane kriyAo vadhatA jAya che, tyAre jaina dharmanA pAyAnA zikSaNano abhyAsakrama taiyAra karI bALakomAM, yuvAnomAM, mahilAomAM teno pracAra-prasAra karavo joIe. A mATe prathama to jainazALAo, yuvakamaMDaLo, mahilAmaMDaLo, kanyAmaMDaLo vagerenI sthApanA kare temAM A abhyAsakrama zIkhavADavo joIe. abhyAsakrama nakkI karatI vakhate keTalIka nIcenI bAbato para khAsa dhyAna ApavuM joIe kAraNa to ja jaina dharma mULa svarUpamAM TakI raheze. (1) sAmAyika ane pratikramaNa e baMne Avazyaka che. te dareke zIkhavA ja joIe. jevI rIte jIvana jIvavA mATe khorAka, pANI, havA jarUrI che tenA vagara cAlI ja na zake tevI rIte zrAvaka-zrAvikAne dharmamArgamAM AgaLa vadhavA mATe sAmAyika-pratikramaNa pAyArUpa che, tenA vagara cAlI ja na zake. dareka jaina game te phirakAno hoya, sAmAyika-pratikramaNa teNe zIkhI ja levA joIe. to ja tenuM mahAvIranA zAsanamAM Asana jamAvI zakAya. (2) sAmAyika ane pratikramaNa Avazyaka hovAthI zIkhavA jarUrI che. Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzanamAM keLavaNI vicAra vaLI tenuM mahattva khUba vadhAre che. ubhayakALa pratikramaNa jo zuddha rIte bhAvathI karavAmAM Ave to jIva tIrthaMkara nAma-gotra karmanuM upArjana karI zake che. sAmAyika ane pratikramaNa baMnenuM mahattva keTaluM che te yogya rIte loko samakSa mUkAya to A baMne pAyAnI kriyAo karavAvALAnI saMkhyA vadhe ja. Aje jAhera kAryakramomAM zuddha sAmAyika ke pratikramaNa karavA muzkela thatA jAya che. A bAbata para durlakSa sevAya che, jenI dUragAmI gaMbhIra asaro ApaNA bhaviSyane aMdhakAramaya banAvaze. (3) zrI vItarAgadeva trikALajJAnI hatA. temaNe je siddhAMtonI prarUpaNA karI te bhavya jIvone mokSamArge AgaLa vadhAre che. tattvanuM jANapaNuM, zubhAzubha karmamAM phaLa, karmaphaLa bhogavavAnA sthaLo, sukha-du:kha vagere zAthI maLe che - A badhI bAbato AgamomAM sUmarUpe varNavela che, paraMtu e siddhAMtone vAMcanAra ane samajanAra ghaNA ochA hovAthI viziSTa jJAnIjano siddhAMtamAMthI bhavya jIvonA uddhAra mATe karuNA ane upakArabuddhithI artharUpe prakaraNo racyA che, je zloka - thokaDAnA nAmathI oLakhAya che. A thokaDAono abhyAsakramamAM vayajUtha anusAra samAveza karavo joIe. cha kAya, cha ArA, navatattva, karmaprakRti, vezyAsvarUpa, gatAgata, cAra gatinuM svarUpa vagere bAbato yogya rIte zIkhe to vyakti adhyAtmamArge avazya AgaLa vadhI zake. (4) A badho abhyAsakrama je abhyAsamAM AvarI levAya tenuM jJAna mAtra ne mAtra zIkhavA pUratuM ja na hovuM joIe. jIvanamAM te AtmasAt thAya te paNa eTaluM ja jarUrI che. jaina dharma e AcArapradhAna dharma che te vAta darekanA hRdaya soMsaravI utarI jAya ane e pramANe vartana thAya te AjanA yuganI mAMga che. (5) bALako, yuvAna, yuvatIomAM kuTuMba, samAja, dezaprema vadhe te mATe evA saMkalpo karAvavA joIe ke teo kadI sagA bhAI-baheno para korTa kesa - jainadarzanamAM keLavaNI vicAra nahIM kare, mAtA-pitAne vRddhAzramamAM nahi mUke,garbhapAta pote karaze nahIM ane karavAnI preraNA Apaze nahIM. e mATe te darekanuM jIvanamAM kevuM ane keTaluM mahattva che te bAbata para prakAza pADavo joIe. (6) saMgIta e AtmAno prANa che. saMgIta dvArA aneka rogo maTADI zakAya che. evo eka-be nahIM, paNa seMkaDo lokone anubhava che. jaina dharmanA aneka stroto, stutio, chaMdo, maMtro, stavano, covIsIo vagere che, je suMdara rAga ane AlApathI gAI zakAya che. Aje mAnasika tANa, AdhivyAdhi-upAdhio divase divase vadhatI jAya che tyAre navakAra, logassa, pucchisurNa, bhaktAmara, kalyANamaMdira, AnaMdaghanajInA pado, covIsIo vagerene yogya rAgamAM gAI zakAya tevI tAlIma ApavI joIe. jainadharmanI A adbhuta racanAone judA judA DhALo, dezIo, rAgomAM gAvAthI teno bhautika lAbha to maLaze ja, sAthe sAthe Adhibhautika lAbha maLaze ke je AtmAne paramAtmA banAvI deze. (7) jaina dharmanuM pAyAnuM jJAna jema ke 64 zalAkA puruSo, zrAvako, satIo, cha dravya, pApanA pagathiyA, upakaraNonuM mahattva, deva-guru-dharma viSenuM saMpUrNa jJAna, dasa bola durlabha, jJAnaprAptinA upAya, jJAna AzAtanAthI bacavAnA upAyo, abhigama, manoratha, ApaNA parvo, vaMdanAnuM mahattva, 12 prakAranA tapa, zrAvakanA 12 vrata, loka-alokanuM svarUpa, pAMca gati, paryApti, prANa, saMjJAnuM svarUpa vagere badhI bAbatonuM samajaNa sAthe vistRta jJAna ApavuM joIe. (8) jaina Agamo e jJAnano agAdha sAgara che, jenA peTALamAM aneka motIono khajAno bharelo che. khagoLa, bhUgoLa, rasAyaNa vijJAna, jIvavijJAna, jayotiSa vijJAna, yoga, dhyAna, gaNita, nyAya vagere badhI ja bAbatonuM UMDANathI jJAna meLavavuM hoya teo je te AgamanA abhyAsa dvArA - 90 - - 91 Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - jainadarzanamAM keLavaNI vicAra AvuM jJAna meLavI zake che. A AgamonuM saMzodhana karIne temAMnI janahitanI, lokopayogI bAbatone deza-duniyA samakSa AcAravaMta banI mUkI zakAya che. tenI vartamAne upayogitA sAbita karAvIne ja yogya pracAra-prasAra thaI zakaze. (9) ahiMsA, satya, acaurya, brahmacarya ane aparigraha e mahAvIra svAmInA pAMca mahattvanA siddhAMto che. vizvanI moTAbhAganI samasyAonuM samAdhAna A pAMca siddhAMtonA AcaraNamAM nihita che. A pAMcamAMthI mAtra eka ja siddhAMtano sahAro laI mahAtmA gAMdhIe bhAratane aMgrejonI gulAmImAMthI mukta karAvI sArvabhaumatva apAvyuM. AvA A mahAna siddhAMtonI vartamAne upayogitA kevI rIte che, kaI rIte tenA dvArA samasyAonA samAdhAna meLavI zakAya te bAbatone khAsa vaNI levI jarUrI che. (10) saMskRta - prAkRta - ardhamAgadhI e traNa bhASA evI che ke jemAM jainadharmanuM moTAbhAganuM sAhitya racAyeluM che. madhyakAlIna yuganuM jaina sAhitya e bhAratIya sAhitya jagatamAM saMpUrNapaNe chavAI gayeluM che. e sAhityane bAda karo to bhAratIya sAhitya jagatamAM kazuM ja nathI. ema paNa kahIe to atizayokti nahi gaNAya. AvA A sAhityanI lAkho hastaprato bhaMDAromAM sacavAyelI paDI che. te hastaprato ukelanArA saMzodhakonI vartamAne ghaNI khoTa che. jainazALAmAM, yuvAnomAM, mahilAmaMDaLomAM A traNe bhASAnuM jJAna yogya rIte maLe tevI vyavasthA karavAthI eka mahattvanI dizAmAM AgaLa vadhI zakAze. A tAlIma pAmelA lokone yogya vaLatara ApI hastaprata saMzodhananI dizAmAM sArI rIte AgaLa vadhI zakAze, jenAthI eka ati mahattvanA kAryane vega maLaze. (11) Aje Ama juo to mAnavI saMvedanA-karuNA vagarano thato jAya che. TIvImAM hajAro loko marI gayAnA samAcAra joto joto te majethI batrIsa jainadarzanamAM keLavaNI vicAra jAtanA bhojana ArogI zake che. A prakAranI saMvedanahInatA mAnavIne kyAMyano nahi rahevA de, karuNA-anukaMpA-saMvedanAnA guNane keLavavA pAMjarApoLa, vRddhAzramo, mAnasika vikalAMganA Azramo jevA sthaLonI mulAkAte bALakone, yuvAnone, mahilAone laI jaI temanI sevA-suzruSA karI zake tevA kAryakramo goThavavA joIe, jenAthI bhAvAtmaka vikAsa sAdhI zakAya che. (12) jaina dharmano ItihAsa paNa bALakonA-mahilAonA abhyAsakramamAM levAnI khUba jarUriyAta che. jaina dharmano bhavya bhUtakALa, temanA zuddhadharmI cAra jaMgama tIrtho vizenI vizeSa jANakArI haze to vartamAne paNa lokomAM tevA saddaguNo khIlaze. dharmanA mULa tattvo jaLavAze. (13) jaina dharmamAM ghaNA parvo ujavavAmAM Ave che jemake paryuSaNaparva, AyaMbila oLI, gurupUrNimA, mahAvIra jayaMti, mahAvIra nirvANadina, jJAnapaMcamI, vagere. jaina dharmanA A parvo lokottara parvo che. anya laukika parvothI judA che. te alaga kaI rIte che ? zA mATe che ? tenuM mahattva zuM che ? A badhI bAbatonuM jJAna abhyAsakramamAM AvarI levAnI khUba jarUra che. dIpAvalI jevA parvanuM mahattva eka jaina mATe alaga ja hoya e anubhUti jainone thavI jarUrI che to ja jaina dharmanI viziSTatA ujAgara thaI zakaze. (14) vyasanamuktinuM zikSaNa paNa abhyAsakramamAM AvarI levAnI jarUra che. divase divase pAzcAtyanuM AMdhaLuM anukaraNa thatuM jAya che, tema tema mAMsAhAra, dArU, pAna-mAvA, guTakA vagere pratye lokonI sUga ochI thatI jAya che. ghaNI vakhate to dArU vagerene status symbol mAnI ghaNA loko tenA ravADe caDI jAya che. vyasanathI kevI barabAdI thAya che tenI yogya samajaNa abhyAsakramomAM AvarI levI jarUrI. (15) vartamAne jo koI ciMtAjanaka ane sAthe ciMtanAtmaka paNa banyo hoya - 93 Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzanamAM keLavaNI vicAra to e prazna che TI.vI., InTaraneTa, mobAIla vagereno durupayoga ane tenA vagara cAle ja nahi tevI mAnasikatA. A bAbata bhale Aje mullaka ane nagaNya lAgatI hoya paraMtu A eka evo taNakho je bhaviSyamAM dAvAnaLanuM svarUpa laI samagra samAjane naDatararUpa banaze. atyArathI ja AnA tarapha lAlabattI dharI te jIvanane kaI rIte pAyamAla karI deze tenuM jJAna devuM jarUrI. (16) pRthvI, prANI, agni, vAyu ane vanaspati - A pAMca kudaratI saMpatti jene jaina dharma pAMca sthAvara tarIke oLakhe che teno durupayoga divase divase vadhato jAya che. covIsa kalAka A chakAyanA jIvonI hiMsA koIne koI svarUpe thatI ja hoya che. kudaratI saMpattino bephAma durupayoga pradUSaNa vadhAre che. tene kAraNe paryAvaraNane je nuksAna thAya che te akalpanIya che. moTAbhAganA jaino paNa AmAM sAmela che. are ! have to cAre jaMgama tIrtho paNa eka yA bIjI rIte tenA bhAgIdAra banatA jAya che. A bAbata tarapha dhyAna ApI yogya pagalA levAnI vartamAne khUbaja jarUriyAta che. AraMbha-samAraMbha ghaTaze to ja pAMca sthAvaranI dayA paLAze e vAta samajavAnI jarUra che. upasaMhAra H sAMprata samayamAM jaina dharmanA zikSaNamAM kevI kevI bAbato AvarI levI joIe te viSe upara viSayAnusAra vigate carcA karI che. Aje ghaNI jainazALAo, mahilAmaMDaLo, zibiro vagere yojAtA hoya che ane temAM jainadharmanA pAyAnA abhyAsakramane AvarI levAyo hoya che, paraMtu khedanI vAta e che te temAM bhAvanAtmakatA ane AcAravaMtatAne prAdhAnya nathI apAtuM. Ane kAraNe jaina dharmano je prabhAva paDavo joIe te paDato nathI. Aje je rIte AdhunikatAnA aMcaLA heThaLa dharmanA mULa tattvane bhUlAtuM e jainadarzanamAM keLavaNI vicAra jAya che athavA tenA tarapha AMkha ADA kAna thAya che tenAthI jaina dharmane ghaNuM nuksAna thAya che. kyAreka to evA vicAro Ave che ke je rIte ApaNe dharmane sagavaDiyo banAvI dIdho che te jotAM upAzrayonuM svarUpa AkhuM badalAI jaze. najIkanA bhaviSyamAM ja TAunahaoNla jevA upAzrayo jovA maLaze to temAM navAI nahi hoya. evA upAzrayamAM sAmAyikanA upakaraNo paherIne sAmAyika - pratikramaNa ke pauSadha karatAM zrAvaka-zrAvikAo to kyAMthI jovA maLaze ? Aje aneka parIkSAo zreNIonI, jainazALAonI vagere levAya che. tenA abhyAsakramo taiyAra thayelA ja che. A abhyAsakramo jeTalA magajamAM utare enA karatAM jIvanamAM utare te vadhAre jarUrI che. jainazALAmAM chakAyanA svarUpano abhyAsa karanAra ghera jaIne pAMca sthAvaranA upayogamAM yatnA rAkhato thavo ja joIe. A ja zikSaNanI sAcI phalazruti che. evuM zikSaNa e ja bhavanI bhAvaTa bhAMgI nAkhanAruM banI raheze. Ama, abhyAsakrama taiyAra karavAmAM uparanI saghaLI bAbatonuM dhyAna rAkhavuM paDaze. evo abhyAsakrama ja jIvane ziva banAvavAmAM upayogI thaze. (jainadarzananA abhyAsu rAjakoTa sthita pArUlabena jainazALA ane jaina zikSaNa sAthe saMkaLAyelA che. emaNe cAra pustakonuM sarjana saMpAdana karela che. temanA nibaMdhane muMbaI patrakAra saMghano evorDa prApta thayo che.) 95 Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - jainadarzanamAM keLavaNI vicAra jena zikSaNa - saMskArita zikSaNa zrI khImajI maNazI chADavA hAlanA samayamAM zikSaNane eNkeDemika eTale ke phakta kamAvAnA sAdhanarUpa banAvI devAmAM AvyuM che, jenAthI phakta bauddhika ja vikAsa thaI rahyo che; mAnasika bilakula nahIM. pariNAme ucca zikSaNa meLavela vyaktio satata tANa anubhavatA hoya che ane rasa vagaranuM jIvana vitAvatA hoya che. A uparathI phalita thAya che ke hAlanI zikSaNa prathAmAM kaMIka khUTe che. A kaMIka eTale saMskAralakSI zikSaNa. prAcIna samayamAM gurukuLamAM je zikSaNa ApavAmAM AvatuM hatuM te saMskAra sAthe kauzalya vikasAvavArUpa hatuM, je hAla zakya nathI. mATe hAlanI zALA | kaoNlejanI puravaNIrUpe pAThazALAo vikasAvavAnI jarUra che, je bALako | yuvAnomAM saMskAronuM paNa siMcana kare. pAThazALAnuM zikSaNa svAbhAvikapaNe ja dhArmika hovAnuM. dharma ja mANasane saMskArI banAvI zake che. temAM paNa jainadarzana mANasane jIvana jIvavAnI kharI kaLA zIkhave che. jainadarzana AhAra, vihAra, AcAra, vicAra vagere jIvananA anekavidha pAsAothI samRddha che. jainadarzanamAM bALa, yuvAna, prauDhane upayogI sAhitya puSkaLa pramANamAM che. phakta jarUra che yogya samaye, yogya rIte Adhunika sAdhanonA sahAre vividhatAbharyuM jaina zikSaNa apAvuM joIe. prathama to bALakamAM jaina dharmanuM siMcana nAnapaNathI ja tenA mAtApitAe karavuM joIe, je mATe mAtA-pitAne jainadharmanuM pAyAnuM jJAna hovuM joIe. je pAThazALA dvArA temane ApI zakAya. bALakamAM jainatvanuM bIja vavAya pachInI javAbadArI jaina zALAnI banI jAya che. jainatvanA saMvardhana mATe bALakane jainazALA | pAThazALAmAM lAvavAnI jarUra che. kutUhalavaza bALako kevI rIte jainazALA tarapha AkarSAya te samajavuM bahu jarUrI che. prabhAvanA varSothI AkarSaka rahI che, paNa hAlanA jamAnAmAM te apUratI jainadarzanamAM keLavaNI vicAra che. bALakane AkarSavA mATe navA navA puSkaLa gejheTsa cAre bAju vikasI rahyA che. pariNAme A IlekTronIksanA yugamAM jainazALAmAM evA sAdhano vasAvavA paDaze. vyavahArikatAmAM bALakone kheMcatA anya AkarSaNo jevA ke citrakaLA, nRtyakaLA, saMgIta vagerenA vargone jainazALAe paNa apanAvavA paDaze. AjathI paccIseka varSa pahelAM apAtuM jainazALAnuM zikSaNa hAla bilakula zuSka lAgavAnuM, je ApaNe barAbara samajavuM joIe. eTale AdhunikatA lAvavAnI khAsa jarUra che. have to dezya-zrAvyano jamAno che. e dvArA bALakanI grahaNazakti vikAsa pAme che. jainadarzananA pAyAnA siddhAMto vinaya-viveka, satya, ahiMsA, saMyama, ziSTAcAra vagere bALakamAM nAnapaNathI ropAvA joIe ane krame krame temAM vikAsa thavo joIe. je kAma jainazALAo sArI rIte karI zake, tevA saMsAdhano to vasAvavA ja joIe, paNa jJAnadAtA paNa prazikSita hovA joIe. teo satata parivartanazIla hovA joIe. kAraNa A phAsTa badalatA jamAnA sAthe tAla meLavatAM meLavatAM nitanavI TekanikathI jainazALAne dhabakatI rAkhavI paDaze. prAthamika zALAnA bALakone jainatvanA saMskAra reDavAmAM AvyA pachI mAdhyamika zALAnA bALakomAM saMskAra deDha karavA joIe eTale te pramANe pAThazALA prazikSaNa ApavuM jaIe. dharmakriyAne prekTikala jJAna sAthe joDavI joIe. A vayanA navayuvAnone vijJAnanA eMgala sAthe jaina thiyarI vyavasthita samajAvavI joIe. jaina AgamamAM AjanA zikSaNanA badhA viSayo samAviSTa che, je prakAzita karavA joIe. zArIrika temaja mAnasika taMdurastI mATe jaina dharmanI vividha kriyAonI jemake khamAsaNA, kAusagga dhyAna, khAnapAna saMyama, vividha Asano vagerenI chaNAvaTa sAthe samajaNa ApavI joIe. mAdhyamika zikSaNa vaya pachIno kaoNlejakALa zarU thAya che, jemAM yuvAno mukta vihAra karavA lAgatA hoya che tyAre teo lapase nahi e hetu barAbara samajI jaina dharma - marmarUpa lAlabattI satata temanA magaja sAthe jhabakyA karavI joIe. jenA mATe viziSTa zibironuM Ayojana thavuM joIe. - 96 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - jainadarzanamAM keLavaNI vicAra jainadharmamAM keLavaNInI vicAraNA | bhAratI dIpaka mahetA | jainadarzanamAM keLavaNI vicAra kaoNlejakALa pachI yuvAno saMsAramAM goThavAvA lAge che. A tabakko eTalA mATe mahattvano che ke teo bALako ane vaDIlo mATe kaDIrUpa banatA hoya che. vaDIlo pratyeno viveka jaLavAI rahevo joIe ane saMsAramAM padArpaNa karatA vaMzane vAraso ApavAno che. potAnI saMtatimAM jainatvanA bIja ropavAnA hoya che, je saMtonA sAnnidhya dvArA meLavI zakAya che. A evo tabakko che jayAre abhimAna-ghamaMDa-potApaNuM jora karatA hoya che ane evA vakhate saMyamasanmAnanA pATha bhaNAvavAnI jarUra che. pAThazALAmAM A kaDI khUTe che. sAmAnya rIte devadarzana, saMtasatIjI sanmAna, samAjasevA vagere pravRttio supere samajI apanAvavAmAM Ave to saMsArI avasthA AnaMdita banI jAya, aviveka ke klezanA daravAjA ja na khUle. pachInI avasthA jaDa saMskAronI che. parivartanane pArakhI na zakanArA A avasthAmAM aLakhAmaNA thavA lAge che. mATe AdheDa vayanAoe saMyamita kriyAkAMDa ane sAdhu-saMtanA vaiyAvaccamAM ja racyApacyA rahevuM joIe evuM mAruM mAnavuM che. hAlanA duSkara samayamAM sAdhu-sAdhvIonI vaiyAvacca khUba jarUrI che. zaherIkaraNamAM sAdhutA TakAvavA uttama zrAvaka-zrAvikAo ja sahAyarUpa thaI zake che ane sAdhu-saMta-satIjIo ja jainadharmane jIvaMta rAkhavAmAM mahattvano phALo ApI rahyA che. saMpUrNa jIvajagata mATe teo ja AzIrvAdarUpa che. svAdhyAya-sAdhanA dvArA teo vAtsalya varasAvatA hoya che. temanA thakI premakaruNAnA jharaNA vahetA rahe che. A vizleSaNa parathI phalita thAya che ke pAThazALA phakta nAnA bALako pUratI maryAdita na karatAM vividha vayanA tabakkA pramANe prazikSaNa vikasAvatAM javuM joIe ane manuSyabhava sArthaka karAvavo joIe. (jainadarzananA abhyAsu khImajIbhAI tAradeva jaina saMgha tathA muMbaI mahAsaMghanA TrasTI che ane mahAsaMgha saMcAlita chADavA dhArmika zikSaNa borDanA prerita dAtA che.) - 98 - / na hi jJAnena sadRzam pavitram iha vidyate / A saMsAramAM jJAna sama pavitra koI anya bAbata nathI. e sarvavidita che ke koIpaNa bALaka AnaMda, kutUhala ane vismayanuM vizva laI janme che ane jo temAM susaMskAra tathA samyaka jJAna bhaLe to ja bhAvimAM anekono Adarza tathA mokSamArgano vAhaka banI zake. AvatI peDhInAM bALakonAM saMskAramULane deDha karavA tathA dharmanAM parApUrva mULIyAnuM siMcana karavA anokhI paddhatie jJAnadAna karI keLavavA sajaja che jaina dharma. jinabhakti evaM jIvamaitrInI be mAtrA sAthe banelA jaina zabdanuM mULa che - jana. jana-jana uparAMta pratyeka jIva karma thakI mukti pAmI siddhagati meLave tevA dhyeya sAthe racAyelo che jaina dharma, je koI saMpradAya nathI. It is a way of life. jaina darzana e jIvana darzana che. .... ane "keLavaNI' zabdano vicAra karIe to "je keLave te keLavaNI.' bhagavadgomaMDaLa kahe che tema keLavaNI eTale zArIrika, bauddhika, naitika ane dhArmika prakAre tAlIma, vAMcana, lekhana-paThana-pAThana vagere. pUrve to lazkarI kauzalya, sAduM gaNita ane gAyana-vAdanane paNa keLavaNInA aMgo manAtA. TUMkamAM keLavaNI eTale bhaNataravidyAthI thatI mAnavanI AMtara-bAhya khilavaNI. keLavaNImAM abhyAsa Ave ane abhyAsamAM samAviSTa hoya che ciMtana-mananadhyAnapUrvaka aneka viSayonAM daDha saMskAra paNa. mahAbhAratanA samayamAM e daDha saMskAra meLavavA nagara bahAranA AzramonI kuTiromAM rahI zreSThIonAM saMtAno keLavaNI pAmavA jatA. tyAre Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzanamAM keLavaNI vicAra puruSonI 64 ane strInI 72 kaLA zIkhavAnI keLavaNI apAtI. te hunnara ane kasaba zIkhIne varSo pachI jyAre bALako yuvAna thaIne svagRhe parata pharatA tyAre te keLavaNIthI khIlela samajaNa zakti, sAmarthya, vidyAnuM teja ane tananI kAMti ItyAdimAM sUkSma ane sthUla rIte keTalI vRddhi thaI te paNa kasoTI dvArA mapAtA. kautuka ane navAI vacce uttama evI gurukuLanI te RSi paraMparA kALakrame vilIna thatI gaI ane vidvAna paMDito samIpa jaI keLavaNI pAmavAnuM zarU thayuM. AcAra-vicAra, rItabhAta, cAritrya ghaDatara uparAMta anya aneka viSayonI sarva vidyA zIkhavA mATeno bodha grahaNa karI, zikSita thaI, jJAnadAna svIkArI e bALako samAjamAM eka Adarza nAgarika banI jIvananirvAha karavA pravRtta thatA. te kALe te samaye A jaMbudvIpanA bharatakSetre, avasarpiNIkALanAM suSamaduSamA nAmanA cothA ArAnAM 72 varSa ne sADA ATha mahinA bAkI rahyA tyAre AjathI 2614 varSa pUrve uttarAphAlgunI nakSatramAM kSatriyakuMDa (bihAra) nAM rAjA siddhArthanAM trizalArANInI kukSIe jainonAM covIsamA tIrthaMkara zrI vardhamAna mahAvIrano prAdurbhAva thayo. sAMpratakALe jeonuM zAsana cAle che tevA A aMtima tIrthaMkara zrI vardhamAnakumAra jyAre ATha varSanA thayA tyAre utsava ane ullAsasahita, zubhamuhUrte vastrAbhUSaNathI sajja karI, vAjiMtronAM sUro sAthe sainyathI parivarelA evA teone paMDitone tyAM bhaNavA-keLavavA mokalAyA. zrI bhadrabAhu svAmIjIe 45 AgamonAM cAra chedasUtra mAMhenA bRhadkalpanA zrI kalpasUtramAM lakhyuM che ane harmana jekobIe paNa aMgrejImAM jeno khUba suMdara anuvAda karyo che te pramANe AgaLa vAta ema che ke : devalokamAMthI zakrendrae A dRzya joyuM ne janmathI ja matijJAna-zrutajJAnaavadhijJAna ema traNa jJAnanA dhAraka evA prabhuno avinaya na thaI jAya ema 100 jainadarzanamAM keLavaNI vicAra vicArIne Indra mahArAjA svayaM eka brAhmaNanuM rUpa dhAraNa karI e pAThazALAmAM padhAryA. AMbA upara toraNa bAMdhavA jevI ke sarasvatI devIne ja bhaNAvavA jevI A vAtane sau samakSa prakAzita karavA Indrae to nyAyazAstra ane vyAkaraNane lagatAM je kaThinatama prazno A paMDitonAM manane paNa muMjhavatA hatA te ja prazno avadhijJAnathI jANI laIne yogya Asane ArUDha thayelA vardhamAnakumArane pUchyA. saunAM Azcarya vacce spaSTa svare phakta 8 varSanAM vardhamAnakumAre te sarva praznonAM sacoTa uttaro ApyA, te ja Aje jainendra vyAkaraNa' tarIke upalabdha che.' Ama, kalpasUtranI A vAta pramANe to te kALe, te samaye keLavaNI zarU karavAnI vaya hatI 8 varSa. eka vAra parama satyanI anubhUti karI lenAra AtmA mATe prAcIna maharSioe potAnI paribhASAmAM 'srotApanna' zabda vAparyo che. muktinAM srotamAM-pravAhamAM pahoMcI gayela AtmA. 'srotApanna' hatA zramaNa bhagavAna mahAvIra paNa. anukrame 42 varSanI vaye teoe parama maMgala kevaLajJAna prApta karI samovasaraNanI dezanAmAM kahyuM ke : "je pudgala che... je para che, temAM 'huM' ane 'mAruM' evI buddhi karI harSa-zoka karavA e avidyA che ne tethI bhavanuM bIja che. mATe mumukSuoe tenA tarapha anAsakti keLavavI ane potAnA AtmAne jANavo te ja kharI vidyA che.' A ja keLavaNIno maMgala prAraMbha che. ApaNe ane tiryaMco khorAka laIe chIe, prajotpatti karIe chIe, harIe-pharIe chIe.. pharaka che to phakta sabhAnatAno, sajAgatAno. pariNAmanI sAcI oLakhano. durlabha manuSyabhava vyavahArika jJAna meLavI phakta AjIvikA kamAvAmAM veDaphAI na jAya te mATe bahuzruta vidvAno pAsethI aucityapUrvaka muktipathano mArga jANIne anusaravAnI keLavaNI Ape che jaina dharma. jIvananAM prathama vIsa varSa saMsthAomAM jaI aMte tenuM pramANapatra meLavavuM te ja che zuM sAcI keLavaNI ? * 101 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzanamAM keLavaNI vicAra have paMDito paNa ochA thatA dekhAya che ane paMcamakALane AdhIna evI gerasamaja paNa pravarte che ke bhaNaze to ja sAruM kamAzuM, tyAre jaina zAsro to parApUrvathI kahetA AvyA che ke lakSmI to mAtra puNyathI ja maLe che ane puruSArtha to karavo paDe che dharma karavA mATe. Aje samAjamAM viparIta dezya darzAya che. kevuM ajIba lAge jyAre vicAra Ave ke 84 lAkha jIvayonimAM mAtra eka mAnava ja dhana kamAvAno puruSArtha kare che ! anya koI jIva kyAreya bhUkhane kAraNe maraNane zaraNa thato nathI ane mAnavanuM peTa to kyAreya bharAtuM nathI ! tethI ja have tAtI jarUra che evA jaina vidyAkendro vadhu ne vadhu sthapAya ke jemAM bhASA, ItihAsa, bhUgoLa, gaNita, vijJAna ke kampyUTara jevA viSayo sAthe-sAthe bhaNAvAya, saMskArarakSaNa sahitanuM mUlyazikSaNa, tathA ghaDAya jyAM jIvananA aMtima dhyeya viSayaka adhyAtmanA suzikSaNanI gatividhi. zA mATe ApaNe vAtAnukUlita oraDAmAM, mA-pitAnI zItaLa chAyAmAM, uttama raheNIkaraNI sAthe, ucca sukha-sagavaDatA tathA abhyAsa vagere prApta karI zakyA chIe ? ApaNA ja ghara ke sosAyaTI samIpa phUTapAtha upara nabhatA aneka parivAro ane ApaNAmAM Akhare phera zuM che ? jaina dharmAnusAra cAlatA vidyAkendromAM jo prathama divase ja pUchAya AvA prazno to te thakI vidyAnAM arthIo vaLI zake karmanA siddhAMta upara. jaina zAsanamAM jIva thakI thatA AThe karmanI eTalI to vizada ne vistRta chaNAvaTa karAyelI che ke bALakamAM bAlyavayathI ja karmabaMdhanAM mukhya pAMca kAraNo rUpa mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya ne yoga dUra thatAM janmamaraNanAM mULa bIja ja nAza pAmI zake ne karma mATe paMDita vIravijayajIe je kahyuM che te samajI zake : baMdha samaye citta cetIe, udaye zo saMtApa ? zoka vadhe saMtApathI.... zoka narakanI chApa ! * 102 jainadarzanamAM keLavaNI vicAra vaLI karmamuktino upAya che saMvara ane nirjarA. ema A vidyAkendromAM samajAvAya to sAthe-sAthe sArA karma mATe kaI rIte puNyanA nava prakAromAMthI puNya vadhAratA javuM ane pApanA 18 sthAnakothI cetatA rahevuM enI keLavaNI maLatAM roja-barojanuM jIvana maMgaLa ane kalyANanAM AvAsa rUpa banI zake. AtmasAkSAtkAranAM caturaMga mArgarUpa AcAramAM ahiMsA, vicAramAM anekAMta, vyavahAramAM aparigraha ne hRdayamAM kSamApanA dhAraNa karI zake. jainadarzananI A pAyAnI keLavaNI sAme hAla bhaNAvAtA viSayo khUbaja chIcharA lAge che. | nArUM na mama | Being nobody - going nowhere. kaMI thavuM nathI ane kyAMya javuM nathI. A saMdeza ekavIsamI sadInA bALakone khUba vicitra lAge. Ambition, comparison ane competition nA A samayamAM jaina dharma keLavI zake che vartamAnamAM jIvavAnI kaLA. A mATe yoga-dhyAna-kAyotsarga-samAdhinI sAdhanA keLavavI jarUrI che. bRhatsaMhitAnA racayitA zrI varAhamihiranAM baMdhu, uvasaggaharaM srotanAM racayitA aMtima pUrvadhara AcAryazrI bhadrabAhusvAmI paNa mahAprANa dhyAna sAdhavA 12 varSa nepALa dezamAM gayelA tevo ItihAsa maLe che. bhautika jagatanI bahirmukhatA ane rAga-dveSa jevA kaSAyonI pakkaDa kaI rIte DhIlI pADavI tenI keLavaNI Ape che jaina dharma. Artta ke raudradhyAnano parityAga karIne kaI rIte dharmadhyAna ane zukladhyAnane ArAdhIne mokSa pamAya teno paMtha darzAve che jaina dharma. cAra prakAranI autpAtikA, vainayikA, kArmikA ane pAriNAmikA buddhi kaI rIte keLavavI ane AtmakeLavaNI arthe avagraha, IhA, avAya ane dhAraNA prakAranI cAra sumati kaI rIte pragaTAvavI te keLave che jaina dharma. mahApApakArI ke hiMsAmayI vartana ke vyavasAya karavA choDI daIne 103 Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzanamAM keLavaNI vicAra nirdoSa vyavahAramAM vyasta rahevuM, niMdA karavI to potAnA avaguNonI ja karavI, sthAvaranikAyanAM pRthvIkAya, apakAya, vAyukAya, agnikAya, vanaspatikAyanA jIvo ke beIndriyomAMthI, jayAM 'nayaUTI rUva impo' ke "jayaNA e ja dharma' nuM rahasya samajAI zake che. vaLI parisaramAM ja derAsara, upAzraya, AyaMbila zALAdi hovAthI zramaNa bhagavaMtonI upasthiti zakya bane che ne jIva, ajIva, puNya, pApa, Asrava, saMvara, nirjarA, baMdha, mokSa samA mUlyavAna navatattvonI samajaNa paNa bALajIvo pAmI zake che. 72 lAkha nADIo ApaNA sthULa zarIramAM che ane emAMthI 72OOO nADIo mukhya che. temAMye atimukhya che 10 nADI ane tenI aMdara paNa IDA, piMgaLA ane suSuNNA nADIone prANAyAma dvArA sAdhavAthI ekAgra thaI deha mahAkAraNamAM praveze tyAre 'samAdhi' avasthAmAM jIvananA mULa uddezyano rahasyasphoTa ane viziSTa AtmazaktionuM pariphoTana zakya bane che. sthULa zarIra, prANazarIra, kAraNazarIrano taphAvata ane kAraNa zarIramAM rahela paMcendriyo tathA karmendriyonuM rahasya zramaNonI nizrAmAM ke paMDitonI upasthitimAM samajAI zake che. A dareka pAmavA mATe kaI rIte AhArazuddhi, vihArazuddhi, vicArazuddhi ane bhAvanAzuddhi Avazyaka che tenI samaja paNa keLave che jaina dharma. - dhana, pada, pratiSThA ane yazamAM ja jIvana mAnanAra mATe mRtyu jarUra gabharATa pedA karI zake, paraMtu tenI pAranA, potAnI aMdaranAM, aMtaranAM, alakhanAM svayaMno sAkSAtkAra karI lenAra samakSa to mRtyu svayaM parAjita thAya che. mRtyune jItavAnI kaLAnuM jJAna, jIvanavINA ajhaMkRta paDI na rahe tenuM jJAna, 'amRtasya putraH' sama jIvananA amRtane pAmavAnuM jJAna ane aMdaranI ahAleka saMbhaLAya pachI pAmavA maLatI saMpadAnuM jJAna paNa pIrasAyuM che jaina AgamomAM. - jainadarzanamAM keLavaNI vicAra jaMgama tIrthasvarUpa 45 Agamone cAra anuyogamAM vibhAjita karavAmAM AvyA che te mujabaH AtmAne lagatI vAto je zrI kevaLI bhagavaMtoe kahI ane gaNadhara bhagavaMtoe gUMthI tene munioe sAcavIne dravyAnuyoga vibhAgamAM mUkI. AcAra-vicArane lagatI vAto samAviSTa thaI caraNakaraNAnuyoga vibhAgamAM. brahmAMDanuM ne kALacakra AdinuM gaNita samajavA maLe che gaNitAnuyogamAM saMmilita AgamomAMthI ne prAMta addabhuta upadezarasa dharAvatI kathAo sahitanAM Agamone mukAyA dharmakathAnuyogamAM. tyAga-vairAgya ane aparigrahane samajAvatI eka prAcIna kathA jaina zAstromAM najare paDe che. amarAvatInA sauthI dhanika vaDIlanuM mRtyu thatAM tenA putra sumedae pitAnAM aMtima saMskAra karyA. parivArajanonI vidAya bAda peDhInAM vRddha munIma sumeda samakSa vyavasAyo - mAlamilakata - makAnomAM karela Aja sudhInAM rokANono hisAba mUkIne kahyuM, "peDhInAM A hisAba uparAMta nIce bhoMyarAmAM Apa padhAro. tijorInI cAvI have huM Apane soMpI dauM ane ApanA pitA je bhAra mane soMpI gayA che te tamone soMpIne haLavo banuM." badhI khAtAvahIo jovAthI sumedane khyAla Avyo ke pote have karoDonI saMpattino mAlika che. bhoMyarAmAM jaIne vaLI khabara paDI ke tijorIomAM bharelA bahumUlya ratnoe to tene abajonI saMpattino mAlika banAvela che. AnaMda ne vismayanI jagyAe sumedanAM mukha uparanAM haLavA azru, rahasyamaya mauna ne vyagratAnI rekhAo joI munImajI bolyA, "ApanI AMkhomAM azruo tagatage che. mane to samajAtuM nathI ke Apa kema vedanAmayI ane vyAkuLa cho? atyAre to Apa A pRthvInA atyaMta dhanika lokomAMnA eka cho. ApanA pUrvajonI saMpadAnA ekamAtra mAlika ! A saMpattine dareka peDhI vadhAratI gaI che. Apa te chatAM prasanna kema nathI ?" ka 104 - 105 Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - jainadarzanamAM keLavaNI vicAra sumede hyuM : "mArA dAdAnA dAdA ke dAdA ke pitAjI mRtyu pAmyA tyAre temAMthI koI A saMpattine sAthe laI jaI zakyA nathI. have huM ema icchuM chuM ke mArA mRtyu pachI A badhI saMpattio mArI sAthe Ave. ahIM badhuM paDyuM rahe teno zo artha che? A saMpatti huM ke mAro putra ke teno putra paNa jo sAthe laI jaI zakavAnA na hoya to saMpattinI A vAta huM Aje ahIM ja samApta karavA icchuM chuM." munImajIe kahyuM : "mRtyu pachI Ane sAthe laI javI te to kaI rIte saMbhavI ja zake?" kRtanizcayI thaI sumeda bhoMyarAmAMthI upara Avyo ane tene anusaryA munImajI. sumere to te ja divase potAnI samagra saMpatti dAna karI dIdhI. saMpatti sAthe laI javAnI A ja hatI eka yukti... ke pragaTI aMtaramAM eka krAMti ane bAhya jagatanI saMpattinA tyAga pachI te ja kSaNe aMtaramAMthI UgI prazAMti, dharmakathAnuyoga dvArA Ama ADakatarI rIte aparigrahanI keLavaNIno vicAra gUMthelo che jaina dharmae ja. te e paNa zIkhave che ke : maitrI, pramoda, karuNA ane mAdhyastha bhAve jIvana jIvAya to AtaMkavAdane nAthI zakAya.... kAraNa ke pachI krodha, mAna, mAyA, lobha, IrSyA, ahaMkAra vagere niSedhAtmaka lAgaNIone nitya jIvananI sAmAcArImAM sthAna ja na maLe. deva, guru ane dharmanI tatvatrathI saune jIvana jIvavAnI evI to keLavaNI Ape ke e pachI potAnA jIvanamAM darzana, jJAna ne cAritryanI ratnatrayI jhagamagATa karyA viNa achatI rahe ja nahIM. sahastralakSa jIvonAM mArgadarzaka ane jIvana parivartaka pUjaya prabhAvako zrI haribhadrasUrIzvarajI, pAdaliptAcArya, skaMdIlAcArya ke pachI vRddhavAdIsUrIjInAM ziSya zrI siddhasenadivAkarasUrIzvarajI- darekanA dharmapuruSArtha ne upadeza e ja hatA ke 14 guNasthAnako pAra karI siddhi pAmavI. pachI to.... 26 var Acarati zreSThaH, lokaH tad anuvartate / jainadarzanamAM keLavaNI vicAra zAlibhadrajI ke jaMbusvAmI samAna tyAga, zrI kumArapALa rAjAnI gurubhakti, puNiyA zrAvaka samI sAdharmika bhakti, zrIpALa-mayaNA jevuM siddhacakra dhyAna, sulasA zrAvikA jevI samyaka zraddhA, pethaDa zAha jevI prabhubhakti, jagaDu zAha samuM dAna, jIrama zeTha samI bhAvanA, dharmaruci aNagAra jevI dayA, AcArya hIrasUrIzvarajI jevuM amAri pravartana, bhAmAzA samI rASTrabhakti, mahAmahopAdhyAya yazovijayajI jevI zrutapAsanA, saMprati mahArAjA jevI jinabhakti, pethaDa zAha samI tIrtharakSA ane anupamAdevI samo lakSmIno sadupayoga ApaNAmAM kema na Ave - te prazna thAya tyAre vicAra Ave ke 14 rAjalokamAM 'AtmA anAdi tathA mokSagAmI che' e saMdezo ApanAra jaina dharma jo mahApuNyodaye prApta thayo che to AtmaguNa vighAtaka pudgalone dUra karavAnI keLavaNI paNa e lokottara dharma ja ApI zake. e prApta karavA mATe koI uMmara-deza-kALa-saMpradAya-jAti naDatA nathI. ATalA zreSTha dharmane je rIte jana-jana samakSa mUkAvo joIe te mATe pAyAthI ja keLavaNI ApavA dareka nagaramAM tapovana samA paMDitonA Azrayo ane jaina vidyAkendro khUlavA ja rahyAM, jethI siddhagati taraphanI ApaNA saunI yAtrA bane sArtha. samaMtabhadrajIe 'ratnakaraMDa zrAvakAcAra' mAM ke pachI prAkRta 'yogasAra' graMthanA 53 kramAMkanA dohAmAM lakhAyuM che tema : 'je zAstrajJa hoya paNa ene AtmAno anubhava na thayo hoya to e ajJAnI che. ene nirvANa kaI rIte prApta thaI zake ?' hA, te mATe Avazyaka che AgamAnusAra suyogya dharma-arthakAma ne mokSapuruSArtha. tenI keLavaNInA mULamAM samatA che. mAre banne rivoTiM parva | AryapuruSoe samabhAvane ja dharma kahyo che. + 106 1oo. Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzanamAM keLavaNI vicAra Adhunika samaya sAthe kadama milAvI jaina sAhityanAM prasAra mATe AvA vidyAkendromAM Adhunika TekanolojInA upayoga mATe jarUrI sahayoga maLavo paNa eTalo ja jarUrI che. zramaNonAM sUcana ane mArgadarzanathI jo zrAvako ApaNI prAcIna hastaprato ane graMthabhaMDAromAM rahela graMthonI jALavaNI karavA tenuM DijiTalAIjhezana karAve to moTuM pradAna thayuM gaNAya. pUrve I.sa. 453 mAM devardhigaNi kSamAzramaNanAM adhyakSasthAne je "vallabhIvAcanA' ke mathurAnI 'mAdhurIvAcanA' thayelI te samaye jaina zAstrone lipibaddha karIne tenI pratilipio dezanA vividha bhAgomAM mokalAvAyela. ArabonAM AkramaNa pachI vallabhIpuramAM bacelI hastapratonI nakala karIne siddhapura pATaNa rAjA siddharAja jayasiMhe I.sa. 1094 thI 1143 nAM gALAmAM utkRSTha goThavaNa karelI. vaLI temaNe lahiyAo pAse 'siddhahema zabdAnuzAsanam' nAme vyAkaraNanI paNa savA lAkha nakalo taiyAra karAvIne Thera-Thera mokalAvela. vaLI, bAramI sadImAM kalikAlasarvajJazrI hemacaMdrAcAryajInI nizrAmAM to mahAvidvAna paMDitonI dekharekha heThaLa satata graMtharacanA thatI. eka moTA sthAnamAM rAkhela khaDiyo eTale lipyAsana ke masipAtramAMnI zAhInI paDanALamAMthI zAhI vAparIne kalama eTale varNatiraka ke lekhinI ane AMkavAnI mApapaTTI eTale ke phAMTiyAnI madadathI 3OO lahiyAo ekasarakhA akSare te graMthonI nakala utArI 'kaMbikA' nAmanA be lAkaDAnA pATiyAnAM AvaraNa vacce jALavIne mUkatA. Aje DijiTalAIjhezanathI graMtho-prato ne punaH racavAsAcavavA-mokalavAnI ciMtA rahe kharI ? have hastapratonuM samArjana ane saMvardhana ghaNuM ja saheluM banyuM che - kamyuTaranI kamAlathI. AvatI peDhI mATe have saMskAra keLavaNI ApavA baMdha jainadarzanamAM keLavaNI vicAra paDI rahelA graMthabhaMDAro karatA kapyuTaramAMthI tattvaprasAra karavo sahela nathI banyo zuM ? AjanI nUtana peDhI jayAre graMtho ke pustakone hAthamAM levA taiyAra nathI ane kayUTara eksesa karavA khUba ja tatpara che evA samaye teomAM mUlyo sIMcavA ne ApaNA prAcIna vArasAne saMbhALavA zrutaprasAranAM nUtana mAgane svIkAravA Avazyaka thaI paDyA che. suvu phri vahunA ? sarvajanahitAya - sarvajanasukhAya - sarvajanamuktAya che jaina dharma, binasAMpradAyika, samaSTinuM kalyANa icchanAra, vizvamaitrInI bhAvanA jenI AdhArazilArUpa che tevA jaina dharmanI keLavaNIne sAcI rIte vistRta karavI te ApaNuM kartavya che ane yuvAnono Ajano shoutche. to gharma- tato : / maNikAMcana yoga che A zikSaNa - saMskaraNano; khIlI zake jayAM AtmadharmanAM sAcA pratinidhio. (rAjakoTa sthita jaina darzananA abhyAsu bhAratIbahenanA cAra pustako pragaTa thayA che. temAM pArasamaNi graMtha jainazrutasaMpadAne samRddha kare che. teo prophezanala DIjhAInala TImanuM netRtva kare che.) - 108 - 109 Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - jainadarzanamAM keLavaNI vicAra - ( jainadharma saMdarbhamAM tapovana gurukuLa zikSaNapaddhati ( mitezabhAI e. zAha "bhAratIya asmitAne punaH dhamadhamatI karavA mATe ane prajAnA moM upara lAlI camakAvavA mATe mAtra be tapovano ja nahi, paraMtu dareka jillAmAM eka tapovana maoNDela UbhuM karavuM joIe. aneka jaina-ajaina saMtoe A rItanA tapovana maoNDelanA preraka banavuM paDaze. tenI sAthe sAthe dharma, saMskRti ane rASTrapremI zrImaMta gRhasthoe jagaDuzAo ke bhAmAzAo banavuM paDaze. temaNe dharma, saMskRti ane rASTranA rakhopAone taiyAra karanArI saMsthAo tarapha dAnano pravAha aviratapaNe vaheto karavo paDaze." - uparokta vidhAna tapovana zailInI zikSaNa paddhatinI prAcIna paraMparAne punaH ujAgara karI, gujarAtanI prajA para upakAronI varSA karanAra pUjya paMnyAsa zrI caMdrazekhara vijayajI ma.sA. nuM che. navI peDhImAM dezarakSA, saMskRtirakSA ane dharmarakSAnI bhAvanA jAgRta thAya ane temanAmAM susaMskAronuM siMcana thAya te hetuthI pU. paM. zrI caMdrazekharavijayajI ma.sA.nI preraNA ane mArgadarzana heThaLa sane 1983 mAM navasArI mukAme tapovana saMskAradhAma tathA sane 1994 mAM amiyApura (sAbaramatIthI Azare 5 ki.mI. dUra) mukAme tapovana saMskArapIThanI sthApanA karavAmAM AvI. mahAtmA gAMdhIjInA AdhyAtmika mArgadarzaka zrImad rAjacaMdrajIe 16 varSanI vaye "mokSamALA' nAmano graMtha lakhyo hato. graMthanA prAraMbhe teozrI jaNAve che, "A pustaka prasiddha karavAno mukhya hetu ucharatA bALayuvAno avivekI vidyA pAmI AtmasiddhithI bhraSTa thAya che te bhraSTatA aTakAvavAno jainadarzanamAM keLavaNI vicAra paNa che." teozrInA A vidhAna parathI spaSTa thAya che ke AtmakalyANa sAdhavA mATe viveka-vinaya Adi saguNonuM siMcana kare tevI vidyAnI AvazyakatA che. ane AvI aparA vidyA saddagurunA sAnnidhyamAM tapovana ke evA AzramomAM saMprApta thaI zake che. tapovana zikSaNa paddhati e bhAratanI prAcIna kALathI cAlI AvatI bhavya paraMparA che. takSazilA ane nAlaMdA vidyApIThamAM hajAro deza-videzanA vidyArthIo gurunA sAnnidhyamAM rahIne saMskAralakSI vidyA saMprApta karatA hatA. zrIkRSNa sAMdipani RSinA AzramamAM rahIne keLavaNI prApta karI hatI, to zrI rAme vaziSTha RSinA sAnnidhyamAM, pAMDavoe guru droNAcAryanA Azraye rahIne vidyAbhyAsa saMpanna karyo hato. vedAMta paddhatimAM mAnavajIvanane cAra vibhAgomAM vaheMcIne cAra AzramanI vAta karI che; jemAM prathamanA brahmacaryAzramamAM gurunA sAnnidhyamAM AzramamAM rahIne vidyAupArjananI vAta sAmela che. jaMgalamAM -tapovanamAM ziSya sadgurunA sAnnidhyamAM raheto, jene kAraNe vidyArthInA samuccaya vyaktitvano vikAsa thato. jainadharmamAM paNa prAcIna kALathI tapovana gurukuLa zikSaNa paddhati cAlI AvI che. jaina dharmanA mahAna AcArya apramatta yogIzvara zrI kuMdakuMdAcArye mAtra 10varSanI vaye potAnuM jIvana gurucaraNe samarpita karyuM hatuM. prAcIna kALamAM jaina AcAryo potAnA ziSyo sAthe jaMgalamAM rahetA ane gurumukhethI 12 aMga 14 pUrvanuM jJAna prApta karatA. ApaNI saMskRtimAM guru-ziSya paraMparA prAcIna kALathI cAlI AvI che. AvA sadgurunA upakArano apUrva mahimAgAna karatAM zrImad rAjacaMdrajI "zrI Atmasiddhi' mAM jaNAve che, "je saddaguru upadezathI, pAmyo kevaLajJAna; guru rahyA chadmastha paNa, vinaya kare bhagavAna." 110 * 111 Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzanamAM keLavaNI vicAra tapovana zikSaNapaddhatimAM guru-ziSya sAthe rahetA hovAthI guru ziSyamAM rahelA doSadarzana karAvI tenAthI choDAve che, tenAmAM sadguNo saMsthApita kare che. jIvananA sarvAMgI vikAsa mATe AvA sadgurunI preraNA ane mArgadarzana atyaMta Avazyaka che. sadgurunI zaraNAgati svIkAravAthI viSaya-kaSAya, svacchaMda Adi doSo alpa prayAse nAza pAme che. sadguru mokSamArganA anupama bhomiyA che. gurukuLamAM rahetA vidyArthIonA ahaMbhAva ane mamatvabhAva para sadguru ghA kare che, vizALa dRSTi Ape che ane adhyAtmarUpI gaganamAM UDavA mATe jJAna-vairAgya rUpI be pAMkho Ape che. sadguru kASTha svarUpa hoya che ke jeo pote paNa saMsArasAgarathI tare che ane sAcA ziSyone tAravAmAM nimitta bane che. AdhyAtmika vikAsa mATe to pratyakSa sadgurunuM avalaMbana ati Avazyaka che. sadgurunuM vyaktitva cetanAsabhara hoya che. teonA samagra vyaktitvamAMthI pavitratAnA spaMdano nIkaLatA hoya che, jenI asara teonA saMparkamAM AvanAra para thatI hoya che. teonuM pavitra AbhAmaMDaLa (AURA) ziSyanA jIvanavikAsa mATe sahaja sahAyabhUta thAya che. sadguru AtmAnuM svarUpa samajAvIne ziSyane saddharmamAM saMsthApita kare che ane aMte paramapadanI prApti karAve che. "guru bina jJAna na Upaje, guru bina miTe na bheda; guru bina saMzaya nA miTe, jaya jaya jaya gurudeva." jeoe potAnA jIvanamAM viziSTa siddhio hAMsala karI che ane tene kAraNe jemanuM nAma ItihAsamAM amara banyuM che tenI pAchaLa teoe lIdhela zrI gurunuM zaraNa ane temanI kRpAprasAdI che. zrI caMdragupta mauryanA guru zrutakevaLI bhadrabAhu svAmI, kumArapALa rAjAnA guru zrI hemacaMdrAcArya, zivAjInA guru svAmI rAmadAsa, sikaMdaranA guru erisToTala hatA. * 112 jainadarzanamAM keLavaNI vicAra nArita vidyA samuM cakSu | paNa bhAratIya paraMparAmAM sAcI vidyA kone kahI che ? sA vidyA yA vimuktaye / - mukti apAve te sAcI vidyA. AvI vidyA kevI che ? maLe che. "na corahAryaM na ca rAjahAryaM na bhAtRbhAjyaM na ca bhArakArI / vyaye kRte vardhate eva nityam vidyAdhanaM sarva dhanaM pradhAnam // " 'zrI sAra samuccaya' graMthamAM mAnavajIvanano sAra jaNAvatA kahyuM che, sRjanmanaH phalaM sAraM yadetad jJAnasevanam / anigUhita vIryasya saMyamasya ca dhAraNam // vidyA, dhana ane zaktino sadupayoga karavAnI kaLA gurukuLamAMthI zIkhavA vidyA vivAdAya dhanaM madAya zaktiH pareSAM paripIDanAya / khalvasya sAdhorviparItametat jJAnAya dAnAya ca rakSaNAya // vartamAna zikSaNapaddhatimAM tapovana zikSaNapaddhatinI atyaMta AvazyakatA che. vartamAna zikSaNapaddhatimAM vidyArthInuM lakSya saMskAraprAptinuM na rahetA mAtra DigrI ke nokarI prApta karavAnuM rahe che; jene kAraNe vyaktigata, kauTuMbika ane sAmAjika prazno upasthita thAya che. tena caktena muMjhIyA: / no ApaNo mULa Adarza Aje jovA maLato nathI. phezana ane vyasanano zikAra banatA vidyArthIjIvana naSTa pAme che. Aje samAjamAM kahevAtA sAkSaroe anIti, bhraSTAcAra Adi dvArA dezane nuksAna pahoMcADyuM che. 'sAkSarA viparItA va matti rAkSasA: / ' Ama banavAnuM kAraNa susaMskAravihIna keLavaNI che. AjanuM zikSaNa vidyArthIone uttama nAgarika banAvIne teno sarvAMgI vikAsa sAdhavAmAM niSphaLa rahyuM che. eTale ja Aje prAcIna gurukuLa paddhatinI ati AvazyakatA che. paradu:kha pratye sahiSNu banavA aMgenI keLavaNI, uttama manuSya banavAnI keLavaNI tapovana-gurukuLa paddhati sucAru ApI zake. 113 Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenadarzanamAM keLavaNI vicAra 'uttamAnAM svabhAvo'yaM paraduHkhAsahiSNutA / ' vinaya, viveka, kSamA, karuNA, saraLatA, saMtoSa jevA anekavidha sadguNono vikAsa tapovana zikSaNa paddhati dvArA thaI zake che. cIlAcAlu zikSaNapaddhati vidyArthIomAM viveka jagAvI zakatI nathI ane vivemaSTAnA" bhavati vinipAtaH shtmukhH| AjanuM zikSaNa mAhitIpradhAna che. tapovana zikSaNa paddhati dvArA Information + Knowledge+ Wisdom + Self-relization 34 all zakAya che. copaDIonA jJAnane magajamAM utArI jIvanamAM prayoga karavAnI kaLA tapovana paddhati zIkhavADe che. AThought without action is like a body without soul. gurukuLa paddhatimAM guru potAnA vartanathI ziSyone bhaNAve eTale tenI ziSyo para bhAre asara thAya che. vidyArthIomAM guNo - saMskArosuTevonI khilavaNI thAya che ane keLavaNIno hetu sAkAra thAya che. vidyArthI potAnA mana para kAbU rAkhatA zIkhe che. mAtmavat sarvabhUteSu : parata sa pazyata: ane tmina: prativanana pareSAM na samAyarelU - AvA pATha vidyArthIne gurukuLamAM zIkhavA maLe che. vartamAnamAM je vRddhAzramonI samasyA che te tapovana - gurukuLa paddhatithI teno ukela AvI zake che. kAraNa ke tapovana-gurukuLamAM zIkhavavAmAM Ave che - "sarvatIrthamayI mAtA sarva devamaya: pitaa| mAtaraM pitara tasmAt sarva yatnena pUjayet / / " nyAyamArgathI calita na thavAnuM baLa gurukuLamAMthI maLe che. tapovanamAM kevA guru hoya che? mukha malatuM jenuM sadA, hoya jJAna nItaratuM re, evA gurunI sanmukha, ziSyanuM zIza sadA namatuM." vartamAnamAM gurune zikSaka paNa kahe che. Adarza zikSakamAM kevA guNo hovA joIe? - 114 - - jainadarzanamAM keLavaNI vicAra T-Tactpul-vyavahArakuzaLa E-Efficient-kAryakSama A-Adorable - AdaraNIya C-Courteous - Carell H-Honest - prAmANika E-Exemplary-anukaraNIya R- Resourceful - El-1046 tapovana gurukuLa paddhatine svIkAravAthI vidyArthI dhArmika vRttino bane che. gurunA mukhe saMskArapreraka vArtAo sAMbhaLIne bALakone TI.vI.nuM sahaja vismaraNa thaI jAya che. satsaMgano setu niraMtara raheto hovAthI bALakomAM saheje dhArmika saMskAronuM bIjAropaNa thAya che. vidyArthInI vakatRtva zaktino vikAsa thAya che, prabhubhaktimAM lIna bane che, mAtA-pitAnA upakAro jANI kRtajJatAno guNa vikase che. garIbo, abola pazuo, vanaspati pratye hRdayanI saMvedanAo jAgRta thAya che, svAzrayano guNa keLavAya che, phezana ane vyasanothI mukta rahI deza, saMskRti ane dharmanI rakSA mATe te jAgRta bane che, sahajatAthI saMskAronuM siMcana thAya che, rASTradAjha, saMskRtidAjha ane dharmanI khumArI pedA thAya che, vividha ujavAtA utsavone kAraNe vidyArthInuM mana sadA praphullita rahe che, vidyArthIonuM bhaNatara sAthe jIvana ghaDatara thAya che, zuddha paryAvaraNa ane kudaratI sauMdarya mANavAno lAbha maLe che, sAttvika AhArathI tana ane mana svastha rahe che, vividha kaLAomAM pAraMgata thAya che, gurunuM vizALa jJAna joIne vAMcanabhUkha jAge che, ApoApa saMyama keLavAya che. Ama, tapovana | gurukuLamAM zikSaNa levAthI vidyArthIono sarvatomukhI vikAsa thAya che. jo bALakanuM sAcuM hita icchatA hoya to dareka mA-bApe potAnA saMtAnane tapovana | gurukuLamAM bhaNavA mUkavo joIe. AjanA yugamAM tapovana e ja taraNopAya che. (amadAvAda sthita jainadharmanA abhyAsumitezabhAI 'divyadhvani'nA taMtrI che. temanA lekho sAmayiko ane vartamAnapatromAM avAranavAra prasiddha thAya che.) * 115 Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzanamAM keLavaNI vicAra ( samUha-mAdhyamo ane jaina dharmanuM zikSaNa prIti zAha mAnavajAtinA ItihAsamAM satata cAlI AvatI avirata krAMti ane parivartanazIlatA mAnavajIvananI dazA, dizA ane dRSTine dharamULathI palaTI nAkhe che. eka samaye kaThapUtaLIno khela, bhavAI jevAM paraMparAgata mAdhyamo lokasamUhanI sAmAjika, naitika ane bhAvanAtmaka AvazyakatAone tRpta karatAM hatAM. emAM sauprathama parivartana tyAre AvyuM ke jayAre pustako prakAzita thavA lAgyA. samUha-mAdhyamanI krAMtino prAraMbha 15 mI sadImAM chApakAmanI zodha thaI tyArathI thayo ane hajI avirata cAlu che. tenAthI madhyayuganI dIvAlo tUTI ane samAjamAM jJAnano prasAra thayo. AmAM eka pachI eka navAM mAdhyamono praveza thayo ane jJAnanI navI-navI kSitijo UghaDatI gaI. TeknolojInI haraNaphALane kAraNe navI avanavI paristhitionuM sarjana thatuM gayuM. nAnAM copAniyAMmAMthI akhabAro ane pustako sudhI pragati thaI. mudraNa-mAdhyama pachI samUha-mAdhyamono bIjo prakAra che vIjANumAdhyamono. jemAM philma, reDiyo, Telivijhana ane InTaraneTa vagereno samAveza thAya che. A dareka samUha-mAdhyama paraspara sAthe saMkaLAyelAM che. vyakti eka mAdhyamamAMthI bIjA mAdhyamamAM saraLatAthI gati karI zake che. vaLI A mAdhyamono samanvaya paNa thato jovA maLe che. vIsamI sadI samUha-mAdhyamonI banI rahI to 21 mI sadImAM soziyala mIDiyAM chavAI gayuM. vIsamI sadInA paroDha pUrve philmane yAMtrika ramakaDuM' gaNavAmAM AvelI, to Telivijhanane 'IDiyaTa baoNksa' tarIke navAjavAmAM AvyuM. atyAre InTaraneTanA jainadarzanamAM keLavaNI vicAra durupayoga aMge kAgAroLa macAvIe paNa samAjanA pratyeka pAsAne asara karanAra InTaraneTa vinAnI jiMdagInI kalpanA karavI muzkela che. ApaNA jIvananI pratyeka kriyA-prakriyA, AvazyakatAo, vyavasthA, Arthika vyavahAro e badhA para InTaraneTanuM prabhutva vadhatuM jAya che. 20mI sadIe eka navI peDhIne 'TI.vI. janarezana" nI bheTa ApI to 21 mI sadIe neTa janarezana' nI ! Ajano mAnavI mAhitI ane TekanolojInA supara hAI-veno nAgarika banI gayo che. kAnamAM selaphona, Tebala para kayUTara ane DroIMgarUmamAM Telivijhana - covIse kalAka mIDiyA sAthe joDAyelo che. enAthI AgaLa Aje to InTaraneTa, kemerA, reDiyo, TI.vI. - badhuM selaphonamAM upalabdha che. pahelAM phona sAthe vAyara joDAyelo raheto, Aje phona sAthe ApaNe joDAyelA rahIe chIe. AjanI peDhI enA aneka upayogone jANe che ane potapotAnI rIte mobAIla paribhASita kare che. TekanolojIe mAhitI ane jJAnanA badhA daravAjA kholI ApyA che - A badhAthI mAnavI zakti che ke A badhAMnuM zuM karavuM ? pratyeka vyakti potAnI AvaData pramANe A TekanolojIno upayoga kare che. jenA manamAM je Ave teno prayoga kare che ane zIkhe che. Aje soziyala mIDiyAe anya mAdhyamo para paNa prabaLa prabhAva pADyo che. patrakAratvanI ghaNI mAnyatAone toDI nAkhI che. reDiyo ane philmanuM svarUpa badalAtuM jAya che. nAgarika sabhyatA, samAja ane kuTuMbanI vyavasthA para paNa asara karI che. navA mAdhyamanI vyApaka ane UMDI asara loko para jovA maLe che. koIpaNa viSayanA pakSamAM ke vipakSamAM janamata banAvavo, janamatane prabhAvita karavo ane koI pakSanI tarapheNamAM ke viruddhamAM laI javo - e mATe A mahattvapUrNa sAdhana che. pustaka, sAmayika, reDiyo, philma ke Telivijhana 116 + 110 Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenadarzanamAM keLavaNI vicAra ekamArgI che, jyAre A mAdhyama InTarekTiva che. eka sAthe eka ja saMdezo agaNita loko sudhI pahoMcADavAnuM kAma mAtra A mAdhyamo ja karI zake che ane pratibhAva meLavI zake che. bIjo eka mahattvano muddo e che ke atyAra sudhInAM mAdhyamo jevAM ke mudraNa mAdhyama, philma, reDiyo, Telivijhana para koI vyakti ke sarakArano aMkuza hato, jyAre Aje soziyala mIDiyA niraMkuza banyuM che. A mAdhyamamAM dareka vyaktine abhivyaktinI pUrI mokaLAza che. abhivyaktinI A AjhAdI badhAne samAna rIte maLI che ane sthaLa ke samayanuM baMdhana paNa nathI. ApaNe sahu globala vilejamAM rahIe chIe, jemAM alaga alaga rASTronI sImA lopAtI jAya che. Aje neTavarka dvArA eka "sAyabara vizva' banI raheluM che. enI asara duniyAnA rASTronI dainika paristhitio para paDI rahI che. phesabuka e vizvanAM rASTro uparanuM eka vaizvika rASTra banI cUkyuM che. pratyAyananI navI prakriyAthI navAM dhArmika saMgaThana ke vyavasthA astitvamAM AvyAM che. InTaraneTa para dharma ane adhyAtma e navI UbharI rahelI vaizvika ghaTanA che. DijiTala yugamAM eka navo varga Ubho thaI rahyo che; je sIdhesIdho dharma saMsthAna sAthe joDAyelo nathI, paNa soziyala mIDiyAnAM judAM judAM pAsAMo sAthe joDAyelo che. te loko potAnI jAtane koIpaNa dharma ke saMpradAyanA baMdhana vagara abhivyakta kare che. ghaNA yuvAno judI judI epa dvArA joDAya che, to bIjI bAju TviTara, phesabuka ane InsTAgrAma para potAnA vicAronI abhivyakti kare che. vyakti A mAdhyama para kaMIpaNa kahe athavA vIDiyo mUke eTale samAna vicAra dharAvatA ke anubhava dharAvatA bahu moTA samUha sAthe te joDAI jAya che. dhArmika ke AdhyAtmika anubhavonI Apa-le karI zake che. AjanA yuvAno jainadarzanamAM keLavaNI vicAra reDiyo ke Telivijhanano upayoga karatA nathI, paraMtu smArTaphona, AIpeDa, AIpoDa ane kiMDala jevAM sAdhano dvArA ekabIjA sAthe joDAyelA rahe che. paraMparAgata dharma ane atyAranA lokone joDanAruM A mAdhyama che. A paristhitinA pariprekSyamAM Aje ApaNe jaina dharmanA zikSaNanI vAta karavAnI che. bhAratIya saMskRtimAM AzramamAM rahIne vidyAbhyAsa karavAnI ane guru-ziSyanI paraMparA hatI. zALA-kaoNlejo sthapAtAM te saMbaMdha zikSakavidyArthInA saMbaMdhamAM parivartana pAmyo. gaIkAla sudhI zikSaka pAse je hatuM, te vidyArthI pAse nahotuM. Aje evuM che ke zikSaka pAse je mAhitI che, e ja mAhitI vidyArthIne upalabdha che. vaLI e vidyArthI bIjA mAhitIstroto dvArA ghaNuM zIkhato hoya che. A rIte pratyeka vidyArthInI pAse potAno jJAnasaMcaya che. jaina pAThazALAmAM apAtuM zikSaNa eka AtmIya saMbaMdha sthApI Ape che to InTaraneTa dvArA apAtuM zikSaNa vyApakatA arpe che. pahelAM dharmane mATe vyAkhyAnamAM javuM paDatuM. Aje emAM parivartana AvyuM che. e vyAkhyAna onalAIna mukAtAM vizvanA koIpaNa khUNe vasato mAnavI te ja kSaNa vyAkhyAna sAMbhaLI zake che. koI moTA ane mahattvanA kAryakramono sAkSAt anubhava thAya che. jainazikSaNano vicAra karIe tyAre prazna e thAya ke dharmanuM zikSaNa eTale zuM? temAM mUlyo ane karmakAMDa mahattvanA banI rahe che. mUlyathI ja vyaktino AtmA dhabakato hoya che. to AvAM mUlyo mAnavImAM kaI rIte ropI zakAya? maMtro ane tenA artha ApIne, prasaMgo darzAvIne, dhArmika bhAvanAnuM vAtAvaraNa sarjIne, vyAkhyAna ApIne dharmanA siddhAMtonuM zikSaNa ApI zakAya. A badhAM vacce eka vAta yAda rAkhavI joIe ke jaina dharmamAM keTalAka niSedho che. tIrthakara batAvI na zakAya. sAdhuone jIvaMta vyakti dvArA na batAvI zakAya. eTale jaina + 118 - 119 Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzanamAM keLavaNI vicAra dharmamAM aDhaLaka ane amUlya evuM kathAsAhitya hovA chatAM khristI dharmane vArtAkathana dvArA je lAbha maLe che, teno lAbha ApaNane maLato nathI. ApaNe tyAM jaina dharmaviSayaka aneka vebasAITo upalabdha che. jaina spiriTa, jaina varlDa, jinavANI, jaina graMtha, ahiMsA, zAkAhAra, jaina yunivarsiTI, jaina maMdiro, jaina tIrthasthAno, jaina DirekTarI, lagnaviSayaka mAhitI, Agamo, jaina sthApatyo, jaina samAcAro, dareka jagyAnA jaina samAja vize - AvI aneka vebasAITo jovA maLe che. keTalAka dharmaguruo veba-sevI hoya che. temanI vebasAITa, bloga, TviTara ane phesabuka jovA maLe che. jaina dharmanA zikSaNamAM sau prathama to paribhASAnI muzkelI rahevAnI. AvAM mAdhyamomAM tenI spaSTatA karavI jarUrI che. Ama thAya to ja jainetara loko tenuM yogya arthaghaTana karI zake ane yogya saMdarbhamAM samajI zake. dharmanA zikSaNa ane anya prakAranA zikSaNamAM mahattvano bheda che. dharmanA zikSaNamAM je zAstro che temAM bhUlo na cAle. jayAre anya korsamAM thoDI bhUlo hoya to vidyArthI sudhArIne vAMcI le che. A badhAM mAdhyamone kAraNe dharmano vyApa ghaNo vadhyo che, paNa UMDANa vadhyuM che kharuM? mAnavI TreniMgathI TekanolojI to zIkhI jAya che, paraMtu tenI sAthe naitikatAnA pATha TekanolojI zIkhavatI nathI. dharmamAM 'bhAva' nuM vizeSa mahattva che. bhagavAnanI pUjA karavA Ubho rahelo bhakta tyAMnA vAtAvaraNathI ane te sthaLanA zubha bhAvothI AMdolita thaze. te vAta varcyuala pUjAmAM nahIM Ave. somanAtha maMdira ke aMbAjI mAnA darzana ane AratI ghare beThA thaI zake che, paraMtu te sthaLe je bhaktibhAvanuM vAtAvaraNa sarjAya che tenI anubhUti nahIM thAya. jainadarzanamAM keLavaNI vicAra Aje Telivijhana para dhArmika cenalonuM pUra AvyuM che tyAre vicAra e karavAno rahe ke A cenalo jaina dharmanI bhavya ane samRddha dhArmika paraMparAne pragaTa kare che ke pachI philma, hAsya, sporTsa ane phezananuM TelivijhanamAM vyavasAyIkaraNa thayuM che evuM dhArmika cenalonuM vyavasAyIkaraNa thaI rahyuM che? jaina dharmanI sAcI oLakha A cenala Ape che ? bhArata para pAzcAtya saMskRtinuM prabaLa AkramaNa thaI rahyuM che, tyAre A cenala eno sAmano karavA mATe darzakone sajaja kare tevI che? ApaNI pAse Agama graMtho ane vipula sAhitya che. bhAgye ja koI bIjA samAja jaina samAjanI jema jJAnabhaMDAromAM potAno sAhityika vAraso sAcavyo che, paNa AvA tattvajJAna-samRddha athavA to jIvanaghaDatara kare tevA mUlyavAna graMthonI jhAMkhI A cenala karAve che kharI? Telivijhana dvArA ApaNA dIvAnakhaMDamAM ApaNI bhAvanAo ane mUlyono nAza karanAra daitya AvIne beTho che evI kAgAroLa ghaNAe macAvI che. A samaye jaina dharmanI cenala dvArA ApaNAM mUlyo ujAgara kare ane mULabhUta saMskAro dRDha kare evA kAryakramo prasArita thAya che kharA? A prazno vize vicArIe tyAre cittamAM nirAzA jAge che. AnuM kAraNa e che ke cenala para dhArmika pravacana prasArita karavA mATe caeNnalanA saMcAlakane sArI evI rakama ApavI paDe che. sAmAnya rIte kalAkanA kAryakramanA prasAraNa mATe samayanI phALavaNI mujaba pacAsa hajArathI eka lAkha rUpiyAnI rakama levAya che. AthI je saMta athavA to emanI saMsthA ke emanA anuyAyI A rakama cUkavI zake, e ja vyakti cenala para pravacanane pAtra bane che. rakama pramANe kAryakramano samaya phALavavAmAM Ave che. ochI rakama ApanArane vahelI savAre 4 ke 5 vAgye kAryakrama maLe ane vadhu rakama ApanArane savAre 8.30 nI 120 + 121 Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzanamAM keLavaNI vicAra AsapAsa ke sAMje 6.30 nI AsapAsano samaya maLe. AvI paristhitine kAraNe koI rAga ke saMgItano khyAla na hoya evA gAyakonAM bhajana tamAre sAMbhaLavA paDe che. keTalAka thoDuMka dhArmika vyAkhyAna karIne pachI potAnI sevAbhAvI pravRttinAM guNagAna darzAvIne darzako pAse sevAkArya mATe phaMDaphALAnI mAgaNI karatA hoya che. kyAreka vyAsapITha parathI dhArmika vyAkhyAna prasArita thatuM hoya che. ane nIce koI audyogika pratiSThAnanuM vijJApana hoya che. koI svAmIjInI pATa para ke AgaLa mUkelA Tebala para ja A vijJApana laTakatuM hoya che. sAthosAtha pazcAdabhUmAM paNa e audyogika pratiSThAnanI moTI jAherakhabara camakatI hoya che. AnuM pariNAma e AvyuM che ke ghaNI dhArmika caeNnalo cAlatI hovA chatAM e dharmasaMskAro ApavAmAM ochI prabhAvaka banI rahI che. AtmasAdhanAmAM DUbelI ke dharmazAstronuM gahana jJAna dharAvatI vyaktinI vAta A caeNnala parathI prasArita thavI joIe. vaLI caeNnala para rajU thatuM sIdhesIdhuM upadezAtmaka pravacana darzakanI koI jijJAsAne saMtoSatuM nathI. kyAreka to e sAva kaMTALAjanaka lAge che. emAM vaLI saMtonuM thatuM sanmAna ke saMto dvArA thatuM sanmAna darzakone mATe kazA kAmanuM hotuM nathI. e saMsAra choDIne AvI hovAthI ene potAnA prabhAva ke pratiSThA vadhAravAno koI dhakhAro hoto nathI. kahevAyuM che ke, "saMta svabhAva vyakta kare ane saMsArI prabhAva vyakta kare.' paraMtu A dhArmika cenalomAM saMto khuda mAyAno tyAga karavAnuM kahe che ane chatAM prasiddhino tyAga karI zakatA nathI. Ama, dhArmika caeNnalamAM Arthika kAraNosara paNa sArA kAryakramo ApI zakAtA nathI. caeNnala calAvavA mATe eNe maulika kAryakramonuM nirmANa karavuM paDe, paraMtu eTalI nANAMkIya sadhdharatA enI pAse nathI. AthI ghaNI vAra agAu jainadarzanamAM keLavaNI vicAra thayelA kAryakramonI upalabdha vIDiyo laIne paNa A caeNnalomAM darzAvavA Ave che. kyAreka to koI gharamAM thato nAno utsava hoya to paNa "rASTrIya' ane dhArmika' darzako samakSa prastuta karavAmAM Ave che ! AvI dhArmika cenala calAvanArAone Arthika pIThabaLa pUruM pADavAnI javAbadArI dhArmika saMsthAoe levI joIe. je saMsthAo Aje dharmanA saMskAronI vAta kare che ane dharma-saMskAronA prabhAva mATe prayatna kare che evI saMsthAoe AvI caeNnalone maulika kAryakramo mATe Arthika sahayoga ApIne uttejana ApavuM joIe. AvA kAryakramo darzAvIne ja prajAmAM dharmatattvanI sAcI jijJAsA jagADI zakAya. Telivijhana para AvatAM pravacanothI keTaloka lAbha jarUra thAya che. vahelI savAre jeone dhArmika vyAkhyAna sAMbhaLavAM hoya che teone AvAM vyAkhyAna sAMbhaLavA maLe che. dhArmika utsavomAM jAte sAmela nahIM thaI zakanArAne paNa Telivijhana dvArA eno anubhava pAmavA maLe che. e ja rIte keTalAka jJAnI saMtonI vANI paNa sahune upalabdha thAya che. pU. morAribApu, AcArya mahAprajJa, zrIzrI ravizaMkara, pU. namramunijI mahArAja, A. ratnasuMdaravijayajI, pU. rAkezabhAI jhaverI jevAnAM pravacano ke rAmadeva bAbAnAM yogAsanono lAbha maLe che. dhArmika cenalonuM A jamApAsuM che. TekanolojInA ghaNA badhA lAbhanI vacce mULabhUta prazna mAhitInI pramANabhUtatAno che. InTaraneTa para maLatAM 'sAmAyika sUtra' nA pustakamAM tenA gujarAtI artha sAthe aMgrejImAM paNa eno artha samajAvavAmAM Avyo che tethI AjanI peDhI teno artha to samajaze, paNa mULa pAThamAM ghaNI bhUlo rahelI che. emAMthI be-traNa joIe. - 122 - 123 Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzanamAM keLavaNI vicAra 'AgArehiM' ne badale 'AgorehiM', 'saMtANA' ne badale 'saMtANAM', 'sayaM saMbudhdhANaM' ne badale 'sayaM saMbudhdhANuM'. e ja rIte bAramA tIrthaMkara zrI vAsupUjayasvAmIno mokSa caMpApurImAM thayo che, paraMtu temanA vizenI mAhitI kholatA mokSanA sthaLa tarIke zikharajI lakhyuM che ane aMdara vistArathI vAMcatA caMpApurI lakhela che. Ama, mahattvanI bAbata e pramANabhUtatA che. rajU thayelAM maMtro, vicAro ke kathanonI pramANabhUtatA cakAsavAmAM AvatI nathI. pariNAme ghaNI adhakacarI mAhitI maLe che. bIjo prazna sAMpradAyikatAno che. jo mULa dharmane badale sAMpradAyikatAno pracAra thAya to mUlyonuM zikSaNa na maLe. jaina dharmanI ghaNI mAhitI neTa para upalabdha che. mahArAjasAhebonAM pravacano, stavano Ave che, paNa koI gaMbhIra carcA jovA maLatI nathI. sAMprata praznonI carcA thAya to ghaNI samasyAono ukela maLe. jaina dharmanA zikSaNa mATe spaSTa rUparekhA paDavI joIe ane kvIjha, citro, grApha vagere jevAM sAdhano dvArA tene amalamAM mUkI zakAya. enA samAjane zikSita karI zakAya. kharekhara to ApaNe e jANavuM joIe ke InTaraneTa para kaI mAhitI che ? te mAhitI koNa mUke che ane teno hetu zo che ? keTalA loko ane kayA prakAranA loko Ano upayoga kare che ? keTalA samayanA aMtare ane kayA mAdhyamano upayoga kare che ? sauthI mahattvanI vAta e che ke A badhAno upayoga karanArA para zuM asara thAya che, e jANavuM muzkela che. InTaraneTa para A badhI vebasAITa ane yU-TyUba para mUkavAmAM AvatA vIDiyomAM vAMdho nathI, kAraNa ke emAM uccArazuddhi ane bhASA jaLavAya che. - 124 jainadarzanamAM keLavaNI vicAra jaina stavano, AratI, maMgala dIvo Aje tamane yU-TyUba para maLe che. azakta vyakti, vRddho ke AMkhanI takalIphavALA mATe AzIrvAdarUpa che, paraMtu tenA para mukAtA likhita zabda mATe cokasAI jarUrI che. AvA ghaNAM nakArAtmaka pAsAM hovA chatAM A mAdhyama aneka kSamatAo dharAve che te vAta niHzaMka che. e kSamatAono vikAsa sAdhIne judI judI dizAomAM uDDayana karavAnuM che. (jaina dharmanA abhyAsu DaoN. prItibene 'samUha mAdhyamonA vikAsa' viSaya para pI.eca.DI. karela che. gujarAta samAcAramAM temanI lokapriya kolama pragaTa thAya che. teo gujarAta vizvakoza sAthe joDAyelA che.) 125 Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzanamAM keLavaNI vicAra jaina zikSaNa : eka vizleSaNa sureza paMcamIyA AjanA kompyuTara, lepaTopa, InTaraneTa, mobAIla, voTsaepa ane TvITara vagere vIja-upakaraNanA yugamAM kaho ke, 21 mI sadImAM kaho ke kaLiyugamAM kaho -AdhyAtmika vicAradhArAne anusaravAvALA ane AgaLa dhapAvavAvALA bahoLA pramANamAM jovA maLe che. 'bahuratnA vasuMdharA' nA nyAye keTalAye tattvasabhara, dharma-jJAnano pracAra ane prasAra karavAmAM temaja teno vyApa vadhAravA mATe tatpara evA yuvAno, yuvatIo, bALa-vRddha sahu dharmanA paMthe AtmalakSma prayatnazIla che. AvA tattvajJAnasabhara samUhane sAcI dizA batAvavA mATe temaja temanI vicArasaraNIne vega ApavA mATe temaja temanA kAryomAM sahAyaka thavA mATe saMsthAo, saMgho temaja Organised Associations temaja vidyApITho (University) nI tAtI jarUra che. AvI suniyojita saMsthAonA nirmANa mATe dharmAnurAgI, kuzaLa-anubhavI, dIrghadRSTA saMcAlakonI jarUra paDe che. sAthesAthe saMta-satIjIo, tattvajJAnIo ane suzrAvakonA sahakAranI paNa eTalI ja jarUra paDe che. saMsthAonI sthApanA mATe ane tenA sucAru vahIvaTa mATe arthanA anudAnanI paNa eTalI ja AvazyakatA che. zAsanadevanI kRpAthI AjanA A bhautika yugamAM paNa bhAmAzA, jagaDuzA, pethaDazA, dedaLazA jevA udAra hRdayI dAtAo maujUda che ane teone Convience karI saMsthAnI dhArmika pravRttionI mAhitI ApavAmAM Ave to teo mAtabara anudAna ApavAmAM pAchI pAnI karatAM nathI. paNa ahIMyA jarUra che saMsthAnA saMcAlakonA pAradarzaka vahIvaTanI ane suniyojita saMcAlananI. 126 jainadarzanamAM keLavaNI vicAra have vAta karavI che uparokta batAvela saMsthAonI pravRttio ane teonI javAbadArIonI : (1) bhagavAna mahAvIre zrI dazavaikAlika sUtramAM jaNAvyuM che ke paDhamaM nALa to ya eTale ke pahelA jJAna prApta karo pachI dayA pALo. jo jJAnano ja abhAva haze to dayA kevI rIte pALIzuM ? 21,000 varSa sudhI prabhunuM zAsana cAlavAnuM che to te calAvavAmAM, prabhue pragaTAvelI jJAna-rUpI jyotane prajvalita rAkhavA mATe ApaNe paNa yathAzakti prayatna karavo joIe ane AbAla-vRddha sahu jJAna meLavI zake te mATe Agama-AdhArita dhArmika pustakonuM nirmANa ane prakAzana karavuM ane Thera-Thera jainazALAo kholI, mahilA-maMDaLonI sthApanA karI sahune dhArmika jJAna ApavuM. jJAna ApavA mATe yogya zikSaka-zikSikAo taiyAra karavA, dhArmika-zreNI Certificate - Course no abhyAsa krama Syllabus taiyAra karavo, dhArmika parIkSAo levI. Ama karavAthI samAjane zrAvaka-zrAvikAo, zramaNa-zramaNIo, vyAkhyAtAo ane saMta-satIjIo prApta thAya che ane A rIte zAsananI prabhAvanA thaI zake che. A rIte bhagavAna mahAvIranI AjJAne anusarIne AjanI yuvAna peDhI AgamathI (jaina siddhAMtothI) paricita thAya che. (2) dhArmika parIkSAno hetu ane tenuM Ayojana :- bhagavAna mahAvIranI AjJAne jIvaMta rAkhavA temaja AgaLa dhapAvavA svAdhyAya e eka sazakta mAdhyama che. svAdhyAya e parIkSAnI pUrvataiyArI rUpe che ane parIkSA e harIphAI mATe nathI paNa jJAna prApta karavA mATenuM uttama sAdhana che, te eka prakAranuM AvyaMtara tapa che ane jenA vaDe jJAnAvaraNIya 127 Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzanamAM keLavaNI vicAra karmono kSaya thAya che. mATe parIkSArthIoe vicAravuM joIe ke A parIkSA (dhArmika jJAnAbhyAsa) mArA AtmAnI surakSA mATeno samyak puruSArtha che, je mArA bhaviSyanI mUDI che. je A bhavanI vRddhAvasthAmAM ane parabhavamAM paNa anaMta sukha apAvaze. bhagavAna mahAvIre paNa zrI bhagavatIjI sUtramAM kahyuM che ke jJAna ane darzana Ihabhavika (A bhavamAM sAthe rahenAruM) parabhavika (bIjA bhavamAM sAthe jAya tevuM) ane tadubhayabhavika (bhavAMtaramAM trIjAcothA bhavamAM sAthe jAya tevuM) che. mATe ja vadhune vadhu jJAna prApta karavA mATe AvI dhArmika-zreNIonI parIkSAnuM Ayojana karavuM atyaMta jarUrI che. AjanA bALako English Medium mAM abhyAsa kare che. mATe teo mATe English ane Hindi mAM peparo kADhavA joIe, jethI teo paNa parIkSA ApI zake. (3) dhArmika-zibiro, prazna-maMco, dhArmika vArtA AdhArita saMvAdo ane nATakonuM Ayojana karavuM joIe. dhArmika kathAo para AdhArita nATakonA pAtra bhajavavA bALako temaja yuvAnone taiyAra karavAM, jethI teomAM dhArmika saMskAro Ave ane je-te satpuruSonA caritra bhajavatA teomAM saMyamanA bIja ropAya ane temanA jevA banavAnA bhAva jAge. dhArmika saMvAda, jJAna-spardhA ke praznamaMconA AyojanothI teo bhaviSyamAM sArA pravacanakAra paNa banI zake che. (4) pradarzano (Exibitions) ane citra-harIphAIonuM Ayojana karavuM ane tenA mAdhyamathI paNa bALako ane yuvAnomAM dharma-ruci jAge, dharmanI zraddhA vadhe teomAM dharmano rasa jAge. * 128 jainadarzanamAM keLavaNI vicAra (5) vyAkhyAnamALAonuM Ayojana :- paryuSaNa-parva daramyAna athavA prasaMgopAta vyAkhyAnamALA tathA jJAna-satranuM Ayojana karI samAjamAM dharmajAgRti lAvavAno prayatna thavo joIe. alaga-alaga jagyAoe, vividha viSayo upara jJAna-satranuM Ayojana karavuM, jethI tenA vaDe kuzaLa vaktA ane prakhara vyAkhyAtA taiyAra thaI zake. aMtamAM agatyanA sUcano H A jamAnAnA vAyarA pramANe bALako ane teonA Parents mAM aMgrejI bhASA taraphano jhoka (valaNa) hovAthI dhArmika jJAnavardhaka pustakone English mAM rUpAMtarita karavA atyaMta jarUrI che. Agamone paNa English mAM translate karI deza-videzamAM mokalavA, sAthe C.D., D.V.D. ne (dhArmika pravacano) paNa videzomAM upalabdha karAvavAM, jenA pariNAme dharmano pracAra vadhe ane teo dharmAnurAgI bane. zArIrika rUpe sakSama hoya tevA nivRtta, zraddhAvaMta dharma-rucivALA bhAIbahenone saMsthAmAM joDI temanA anubhavano ane sevAno lAbha levo joIe, jethI teone paNa nivRttimAM paNa pravRtti maLI rahe. aMtima paNa agatyanuM sUcana ke saMghomAM ke dhArmika-saMsthAomAM dharma pratye ruci rAkhanArA, jaina dharmanA pAyAnA siddhAMtone jANanArA temaja tenuM yathAyogya AcaraNa karavAvALA zrAvaka-zrAvikAoe ja kamiTImAM sAmela thaI sevA ApavI joIe, jethI saMsthAne sAcI dizA prApta thAya ane saMsthA pragatinA paMthe AgaLa vadhe. (jaina dharmanA abhyAsu surezabhAI muMbaI jaina mahAsaMgha saMcAlita chADavA dhArmika zikSaNa borDanA pramukha che ane teoe ghATakopara sAMghANI jaina saMghamAM TrasTI-maMtrI tarIke varSo sudhI sevA Apela che.) * 129 Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - jainadarzanamAM keLavaNI vicAra - suvatI, dharma prabhAvaka, dIkSArthI ane navadIkSita mATe jena zikSaNa ane prazikSaNanI suvidhA { DaoN. madhubahena jI. baravALiyA ApaNA bALakone jaina dharmanuM zikSaNa maLe tenI agatyatAno prAthamika ane mULabhUta svIkAra karyA pachI jaina zikSaNa mATe anya je vyaktio ke varga mATe jarUrI che tenI upekSA karI zakAya tema nathI. jaina dharmanA zikSaNanA AyojananuM nIce pramANe vargIkaraNa karI zakAya. - jaina zALAnA bALakone jaina zikSaNa. - yuvAno ane yuvatI mATe jaina zikSaNa. - mahilA maMDaLo ane putravadhU maMDaLa mATe jaina zikSaNanuM Ayojana. - yuvaka maMDaLa, sInIyara sITIjhana grupa, svAdhyAya maMDaLa mATe jaina zikSaNanuM Ayojana. vividha dhArmika zikSaNa borDa upara lakhelA tamAma vibhAgo mATe upAzraya ane lagabhaga badhA ja caturvidha saMgho dvArA jaina zikSaNanI vyavasthA karavAmAM Ave ja che, paraMtu have je varganA zikSaNa ane prazikSaNanI vAta karavI che tenI khUbaja agatyatA che. jinazAsananA utkarSa mATe jaina zramaNa saMskRtinI jALavaNI ane saMvardhana mATe A varganI upekSA pAlave tema nathI. - suvatI dharma prabhAvaka, dharma pracAraka ane samaNa samaNI zreNI mATe zikSaNa ane prazikSaNa. - dIkSArthI bhAI baheno eTale dIkSA laI saMyama mArga svIkAra karavAnI icchA dharAvatA bhAva dIkSArthI zrAvaka-zrAvikA mATe zikSaNa prazikSaNanI vyavasthA. - dIkSA aMgIkAra karyA pachI navadIkSita saMta-satIjIonA zikSaNa ane prazikSaNanI vyavasthA. - 130 - - jainadarzanamAM keLavaNI vicAra vartamAne Arthika, bhaugaulika, sAmAjika ane rASTrIya paristhiti badalAI che. jaino deza-videzamAM cotarapha vasavATa karI rahyA che. sAdhujInI samAcArI ane saMyama jIvananI maryAdAne kAraNe saMto badhI jagyAe javA asamartha hoya che. jayAM jainonA thoDA ghaNAM kuTuMbo vasavATa karatA hoya paraMtu vihAranI vikaTatAne kAraNe dUra ke durgama sthaLe saMta satIjIo na jaI zaktA hoya ane AvuM lAMbo samaya cAle to navI peDhI vitarAga dharmathI vaMcita rahI jAya mATe, dharma prabhAvaka ke samaNa samaNI zreNInI AvazyakatA che. A samaNa samaNI vargane ahiMsA pAlanamAM AMzika chUTa kAraNa ke vAhana vyavahAra phona vigereno upayoga karavo paDe, satya vratanuM pUrNa pAlana karavAnuM, acaurya ane brahmacarya vratanuM pUrNa pAlana karavAnuM hoya che. jayAre parigraha vratamAM AMzika chUTa ApavAmAM Ave che. kAraNa ke musApharI - paribhramaNa mATe, dhana pracAranuM sAhitya, phona, lepaTopa vigere rAkhavA paDe che. sAdhu, sAdhvIjI mahAvrata, zrAvaka zrAvikA aNuvrata ane AvI zreNI suvratanuM pAlana kare che. madhyakAlIna jaina sAhityamAM "vidyAputro" no ullekha che. je zAsana prabhAvanAnuM kArya karatA hatA. A vargane jaina dharmanA sUtra, siddhAMto, niyamo, anuSThAno, tapa-japasAdhanA vigerenuM saMpUrNa jJAna ApavuM joIe. vividha bhASAonuM jJAna ApavuM - temane sarva dharmonA siddhAMtonI jhalaka meLavavI joIe. temane Adarza vakratA banAvavAnuM prazikSaNa ApavuM joIe. A vinayavAna samaNa-samaNI jayAM dharma pracAramAM jAya tyAM tenI evI suMdara chApa paDavI joIe ke jina zAsananI A zreNImAM badhA vizvAsa mUkI zake. A vyaktinA tamAma kharca ane yogakSemanI javAbadArI ApaNI saMsthAoe ja upADI levI joIe. to ja e TakI rahe. dIkSA letAM pahelAM dIkSArthIne ochAmAM ocho pAMca varSano dhArmika abhyAsa karAvavI jarUrI, zrAvakonA vrata pAlana sAthe kezaluMcana, rAtribhojana tyAga ane pAdavihAranuM prazikSaNa paNa maLavuM joIe. temaNe saMtonI sAthe + 131 Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - jainadarzanamAM keLavaNI vicAra jena zikSaNanI viziSTa paddhati : Look N Learn tol Sllal $112 zaileSI ajamerA jainadarzanamAM keLavaNI vicAra rahIne saMtonI jIvana caryA sevA ane vaiyAvaccano anubhava levo joIe. jethI tene prAyogika rIte saMyama jIvanano anubhava maLI rahe. dIkSA lIdhA pachI navadIkSitane ochAmAM ochA pAMca varSa sudhI jaina zikSaNa ane prazikSaNanA abhyAsanI javAbadArI zrI saMghe ke ApaNI mahAjana saMsthAoe levI joIe. jethI teo jaina zAstro, vaizvika dArzanika paraMparAo ane vividha bhASAono abhyAsa karI zake. vaLI, samayAMtare vidvAna sAdhujI sAdhvIjInI nizrAmAM zibironuM Ayojana karavAthI A kAryane khUbaja vega maLe che. AvA abhyAsathI zithilAcArathI bacI zakAze, cAritryamAM sthira rahevAmAM A zikSaNa madada karaze. A tamAma varganA zikSaNa mATe samUha mAdhyamo, InTaraneTa lepaTopa jevA sAdhanono upayoga jarUrI jaNAya tyAM karavo joIe. A varga chellI vaijJAnika zodhothI vAkepha haze to te yuvAnone ane pAzcAta saMskRti tarapha DhaLelA vargane dharmAbhimukha karI zakaze. mahesANAnI yazovijayajI pAThazALA, ghATakoparanI zramaNI vidyApITha, amadAvAdanI tArAbAI AryA TrasTa, paramadhAmanI saMbodhi jevI aneka saMsthAo dvArA tenuM sucAruM saMcAlana karavAmAM Ave to kalyANakArI bane. pariSado, mahAmaMDaLo, mahAsaMgho, mahAjana saMsthAoe AvI aneka sthaLoe AvA zikSaNa ane prazikSaNanA kendro kholavA joIe ane temAM vizALa graMthAlaya ane I. lAyabrerInI paNa vyavasthA karavI joIe. tyAM rahIne dharma pracAraka ke prabhAvaka, dIkSArthI ane saMta satIjIo, zikSaNa ane prazikSaNa laI zake, IMglizamAM paNa sulabha karAvavuM jarUrI che. ApaNA dhanano pravAha tyAM vahevaDAvIzuM to bhaviSyamAM ApaNA mATe e bhavya ane divya sthAvara ane jaMgama milakata rUpe ApaNA dharma ane saMskRtinA saMvardhana ane rakSaNanuM tIrtha banI raheze. (jaina dharmanA abhyAsu DaoN. madhubahena uvasaggaharaM bhakti grupa tathA sohama zrAvikA maMDaLa sAthe joDAyelA che.) + 132 Look N Learn jaina jJAna dhAma eka viziSTa ane Adhunika jaina pAThazALA che. jemAM 3 thI 15 varSa sudhInA bALako lAbha laI zake che. AjanA Modern generation nA bALako jeo electronic gadgets jemake Mobile, Laptop ane Tablets thI gherAyelA hoya che, temane paramAtmA mahAvIranA parama jJAnanuM pAna karAve che. "Look N Learn" jaina darzanamAM bhAva ane prabhAva bannenuM mahattva che. jJAnI bhAvathI dharmakSetramAM Ave che ane aNasamaju bALa prabhAvathI Ave che. 2600 varSa pahelAM paramAtmA mahAvIranA kevalajJAnanI prApti thavA para devo divya ane prabhAvazALI samavasaraNanI racanA kare che. jethI ajJAnI jIvo samavasaraNanI bhavyatA joIne AkarSita thAya che ane pachI prabhAvathI bhAva tarapha vaLI paramAtmAnA caraNa ane zaraNamAM samarpita thaI jAya che. tevo ja susaMskAra sabhara prayatna Look Learn jaina dhAma karI rahyo che. jenA dvArA bhagavAnanA dharmano prabhAva prasarAvA bALa jIvone prabhAvathI bhAva tarapha laI javAnI yAtrA zarU thAya che. dIrgha dRSTA, parama upakArI rASTrasaMta pUjaya gurudeva zrI namramuni mahArAja sAhebe AjanI pAThazALAonI sthiti joI, bALamAnasanI Psychology no abhyAsa karyo ane bALakone zuM rUce che. tenA upara research ane varSonA athAga parizrama bAda eka viziSTa ane modern dhArmika course ane syllabus sAthe Look N Learn jaina jJAna dhAmanI sthApanA 2007 mAM karI. Look N Learn nA jJAnadAtA moTA bhAge young and educated hoya che. samayAMtare pUjya gurudeva svayaM dareka teachers ne zibiro dvArA prazikSaNa (training) - 133. Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzanamAM keLavaNI vicAra pradAna kare che. jethI A teachers nI quality upgrade thAya che ane bALakone utkRSTa kakSAnuM dhArmika zikSaNa maLI rahe. Teachers (Didi's ane Sirs) nI AdhyAtmika unnati hetu sarva dIdIone whatsapp dvArA every week eka nityakrama AjJA mokalavAmAM Ave che. je temanA Atma vikAsa mATe lAbhadAyI banI rahe che. Look N Learn mAM jatA bALakonA vartana ane jIvanazailImAM parents ne parivartana dekhAvA lAgyuM. tithinA divase (AThama / caudasa | pAkhI) kaThoLane joI moDhuM bagADato pahelAno e ja bALaka have ghare AvIne mAtA-pitAne samajAvA lAgyo ke tithinA divase to AyuSyanuM baMdha thAya che. eTale ApaNe green Vegetables na khavAya. bALakonI sAthe sAthe parents mAM paNa jAgRkatA AvavA lAgI ane Look N Learn nI lokapriyatA vadhavA lAgI. Aje bhArata ane vizvabharamAM 100 thI vadhu centres pUjya gurudevanA nirdeza ane preraNAthI sucAru rUpathI cAlI rahyA che. Arya saMskRtithI dUra evA AMtararASTrIya kSetro jemake yu.esa. yu.e.I., dubaI, sudAna, maleziyA vigere sthAnomAM paNa Look N Learn nA seMTaro dvArA bALakomAM jaina dharmanA saMskAronA bIjAropaNa thaI rahyuM che. Look N Learn nA klAsa aThavADiyAmAM eka vakhata 1.30 kalAka mATe hoya che. klAsamAM sau prathama bALakomAM jaina dharmanA concept pratye jijJAsA utpanna karavAmAM Ave che. tyArabAda premALa ane mRdu dIdIo ane sara temanA bALasahaja manamAM uThatA dareka praznonA javAba vaijJAnika dRSTikoNa (scientific reasons) thI khUbaja rasaprada rIte samAdhAna kare che. bALakone jaina dharmanA gUDha rahasyo ekadama sarala ane anerI paddhati dvArA zIkhavavAmAM Ave che. short animated movies, power point presentations, colourful flex, models vigerenI sahAyathI klAsane attractive banAvavAmAM Ave e jethI bALakono 134 : jainadarzanamAM keLavaNI vicAra rasa jaLavAya rahe. sAmAyika ane pratikramaNanA sUtrane kaMThastha zuddha uccAraNa sAthe karAvavAmAM Ave che. sUtranA dareka akSarano artha colourful picture nA mAdhyamathI samajAvI sUtrano bhAvArtha paNa samajAvavAmAM Ave che. vividha kriyAo jemake, vaMdanA, namotthaNaM, kAusagga vigerenI proper mudrA, vidhi ane technique zIkhavavAmAM Ave che. enI sAthe tenAthI thatA lAbho ane tenI pAchaLanA ane scientific angles paNa jaNAvavAmAM Ave che. jethI dareka concepts nI clarity thAya che. Look N Learn no dareka klAsa alaga alaga rIte levAmAM Ave che. bhakti, yogA, meditation, story, quiz vigerethI ne bALakone jJAna prApti sAthe relaxation paNa thaI jAya che. Arts and Crafts dvArA temanAmAM creativity lAvavAmAM Ave che. dareka topic pachI attractive, colourful work sheets je ke english mAM hoya che te solve ka2vAmAM Ave che. Look N Learn mAM sUtra kaMThasthanI sAthe jaina dharmanA mULabhUta siddhAMto jemake vinaya, dAna, zIla, tapa, dayA, karUNA, pAMca abhigamo vigerenI vigatavAra samaja ApI temanA AtmAmAM guNo prajvalita karavAno prayAsa thAya che. jainatvanA saMskAronI sAthe mAnavatAnA guNo je temane bhaviSyamAM eka Adarsa zrAvaka banAvaze. tevA Concepts zIkhavavAmAM Ave che. jemake Positive Thinking, Anger Management day-to-day life i successful i upayogI bane che. Look N Learn mAM AvatA bALakanuM eka overall vikAsa thAya che. te bALaka vinayavAna, saMskArI, sevAbhAvI ane disciplined hoya che. tenA hRdayamAM eka apUrvayoganuM sarjana thAya che. jenAthI ene svayaM AtmA pratyenI jAgRti ane mokSayAtrA zarU karavAnI taDapa ane samajaNa jAge che. * 135 * Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - jainadarzanamAM keLavaNI vicAra Look N Learn Nx :: dharmakSatra ane dharmathI vimukha thatI AjanI yuvA peDhI mATe Look N Learn Nx_AzIrvAda rUpa che. Look N Learn Nx 15 varSathI moTA yuvAno mATe 15 divase eka vAra Ayojita karavAmAM Ave che. ahIMyA AvatA yuvAnone dharmano marma samajAvavAmAM Ave ane e te dharma emane daily life kaI rIte lAbhadAyI thaI zake tenuM jJAna ApavAmAM Ave che. rojanI fast life, hectic schedule, school, class ane tution thI thAkelo yuvAna Look N Learn Nx mAM AvIne nirAMtano zvAsa le che. kemake ahIMyA zIkhavatA dIdI ane sara zikSaka nahIM paNa yuvAnone mitro jevA lAge che. eTale temanI ApelI zIkha paNa mAne che. ahIMyA yuvAno upayogI topics jemake stress management, time management, vyasanothI kevI rIte dUra rahevuM, kevI saMgata rAkhavI te samajAvavAmAM Ave che. A sarvanI sAthe yuvAno temanA jIvananuM dhyeya zuM hovuM joIe tenuM mArgadarzana ApavAmAM Ave che. temanA jIvananuM lakSa mAtra career banAvavuM ja nahIM, paraMtu bhavobhavanuM plAnIMga kema karavuM, jethI paramAtmAnuM zaraNa kyAreya gumAvuM na paDe evuM ananya zikSaNa ApavAmAM Ave che. Look N Learn Nr mAM eka viziSTa jainonI generation taiyAra karavAnI kSamatA che je jaina dharmanuM bhaviSya che. Look Learn e bhAvinA zrAvaka-zrAvikA ane bhaviSyanA bhagavAna banAvavAnI factory che ! (cennaI sthita jaina dharmanA abhyAsu zaileSIbahene muMbaI yunivarsiTImAM Microbiology ane Biochemistry mAM graduation karela che, jaina vizvabhAratI InsTITyuTano jIvana vijJAna, prekSAdhyAna ane yogano abhyAsa karyo che. muMbaI yunivarsiTIno DiplomA Ina jainolojI korsa karela che.Look Learn ane saMbodhI satsaMga sAthe joDAyelA che.) - 136 jainadarzanamAM keLavaNI vicAra guNavaMta baravALiyAnA pustako sarjana tathA saMpAdana khAMbhA (amarelI) nA vatanI guNavaMtabhAIe C.A. sudhI abhyAsa karyA bAda, hAla TeksaTAIla InDasTrImAM pravRtta che. jaina konpharansanA maMtrI, munizrI saMtabAlajI prerita vizva vAtsalya prAyogika saMgha, muMbaI - cIMcaNI, kalpataru sAdhanA kendra-devalAlI, pArasadhAma saMgha-ghATakopara, prANaguru jaina senTara, ema.bI. baravALiyA phAunDezananI aMdana holIsTika InsTiTyUTavageremAM TrasTI che. ghaNI saMsthAonAM mukhapatramAM taMtrI tarIke sevA Apela che. amerikA, siMgApora vageremAM temanAM saphaLa pravacano yojAyAM che. temanAM dharmapatnI madhubahene hindI sAhityamAM DokTareTa karela che. jaina vizvakoza tathA jaina Agama mizana sAthe saMkaLAyelA che. * hRdayasaMdeza * prIta-guMjana zrImad rAjacaMdra eka darzana amRtadhArA kAmadhenuM * samarasena vayarasena kathA saMkalpa siddhinAM sopAna Glimpsis of world Religion * Introduction to Jainisim * Commentray on non-violence. Kamdhenu (wish cow) * Glorry of detechment. 862-Hilugell ( 2 * upasarga ane pariSaha pradhAna jainakathAo : bhAratIya saMskRtimAM dAnabhAvanA - bhAratIya saMskRtimAM gurumahimA Agama avagAhana jJAnadhArA (bhAga - 1 thI 15) (jaina sAhitya jJAnasatramAM vividha vidvAnonA prastuta thayelA nibaMdho ane zodhapatronA saMgraha) - kalApIdarzana (DaoN. dhanavaMta zAha sAthe) * adhyAtmasudhA (DaoN. madhubahena baravALiyA sAthe) * vicAramaMthana * dArzanika dRSTA jaina dharma (paricaya pustikA) * ahiMsA mImAMsA (DaoN. kanubhAI zeTha sAthe) * caMdrasena kathA (DaoN. kanubhAI zeTha sAthe) * amaratAnA ArAdhaka jainadarzana ane gAMdhIvicAradhArA - adhyAtmaniSTha saMtabAlajI ApanI sanmukha * marma sparza (DaoN. jayaMta mahetA sAthe) : vItarAga vaibhava * Agamadarzana * jJAnasAdhanA * Agamadarzana jJAnasAdhanA ane sarasvatI vaMdanA vizva vAtsalyano saMkalpa * vinayadharma * vAtsalyanuM amIjharaNuM (mAtRvAtsalyanAM vividha svarUpo) * sarvadharmadarzana (vizvanA mukhya dharmono paricaya) * Adarza keLavaNIne upaniSada * aNagAranAM ajavALAM (pro. pravINAbahena gAMdhI sAthe * uranijharA (kAvyasaMgraha) * tapAdhirAja varSItapa che dAmpatyavaibhava (dAmpatyajIvanane lagatA lekhono saMcaya) * uttama zrAvako bhagavAna mahAvIra ane saMyamajIvana mRtyunuM smaraNa (mRtyucitana) * Aagam An Introduction Development & Impact of Jainism is India & abroad * jIvana saMdhyAe aruNodaya H jaina patrakAritva adhyAtma AbhA che zrI uvasagnahara stotra : eka adhyayana zrutajJAnanAM ajavALAM * zaileSI (AlocanA ane upAsanA) * jaina dharmanA covIsa tIrthaMkaro E-mail: gunvant.barvalia@gmail.com 022-42153545 + 130 7 ,