Book Title: Ardhamagadhi kosha Part 2
Author(s): Ratnachandra Maharaj
Publisher: Motilal Banarasidas
Catalog link: https://jainqq.org/explore/016014/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sacitra ardha-mAgadhI koSa AN ILLUSTRATED ARDHA-MAGADHI DICTIONARY Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sacitra ardha-mAgadhI koSa saMskRta, gujarAtI, hindI evaM iMgaliza paryAyoM, sandarbhoM tathA uddharaNoM sahita bhAga 2 zatAvadhAnI jainamuni zrI ratnacandrajI mahArAja pUjyapAda zrI svAmI gulAbacandrajI mahArAja ( lImbar3I sampradAya) ke ziSya bhUmikAkAra e0 sI0 vUlnara motIlAla banArasIdAsa dillI vArANasI paTanA baMgalaura madrAsa For Private Personal Use Only Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AN ILLUSTRATED ARDHA-MAGADHI DICTIONARY with Sanskrit, Gujarati, Hindi and English Equivalents, References to the Texts and Copious Quotations VOLUME 2 SHATAVADHANI JAIN MUNI SHRI RATNACHANDRAJI MAHARAJ Disciple of Swami Shri Gulabchandraji (Limbdi) WITH AN INTRODUCTION BY A. C. WOOLNER MOTILAL BANARSIDASS Delhi Varanasi Patna Bangalore Madras For Private Personal Use Only Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ First Edition: Indore, 1923 Reprint: Delhi, 1988 MOTILAL BANARSIDASS Bungalow Road, Jawahar Nagar, Delhi 110 007 Branches Chowk, Varanasi 221 001 Ashok Rajpath, Patna 800 004 24 Race Course Road, Bangalore 560 001 120 Royapettah High Road, Mylapore, Madras 600 004 ISBN: 81-208-0 506-2 (Part 1) ISBN: 81-208-0507-0 (Set) PRINTED IN INDIA BY JAINENDRA PRAKASH JAIN AT SHRI JAINENDRA PRESS, A-45 NARAINA INDUSTRIAL AREA, PHASE 1, NEW DELHI 110 028 AND PUBLISHED BY NARENDRA PRAKASH JAIN FOR MOTILAL BANARSIDASS, DELHI 110 007. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citra sUci. nAma. paSTa saMkhyA. 1 zrAvalikAbaMdha vimAna 2 zrAsana 104 .... 201 3 urdhvaloka 5 upazamazreNI 5 kanakAvalI 265 360 kRSNarAjI kAlacakra ... 461 662 ...67 8 kSapakazreNI 2 ghn 10 ghanodadhi... 11 caudaha ratna 12 caMdramaNDala 13 caMdrasUryamAlikA 14 jaMbudvIpa ... 15 nakSatra ... 16 nakSatramaNDala ... 685 ... 660 ... 773 ... 605 ...605 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // shriiH|| rec namo'stu mahAvIrAya. Dr * sacitra * // arddhmaagdhii-koss|| prA. [zrAda bhA. a. (prA) mayI1; &; sImA. sImA; eha.su. ca0 2, 164; uvA0 1,81%B maryAdA. Limit. "bhAmaraNaMtaM" paraha. 2, ehI. bha0 sa0 ca0 1, 283; 20 maM0 2, 20; ka. pa. 1, 14; panna0 36; essaMti. sUya. 1, 1, 1, 25, (2) pAyAsaM2. vAkyAlaMkAra. an eDa. saM. kR. utta04, 10; expletive. nAyA0 2; (3) sanbhuma. ettae. he 0 kR0 vaya0 1, 46; dasA0 7, 1; sanmukha; sAmane. in front of. rAya0 (4) vava0 6,1; thoSu pitA 2. thor3A; ISat ; kama. a ejaMta. va. kR. utta. 12, 4; uvA0 5, little. panna. 23; 215; Aa. puM0 (prAya) sAma; prApti. lAbha; prApti. ejamANa. va. kR. bhaga05, 4, 12, 1; 11, Gain; acquisition. ( 2 ) jenAyA 1; nAyA. 1, 2, 3, 4, 5; t; jJAna AdinI prApti thAya tenuM adhyayana 14; 16; aMta0 6, 3; vivA0 1; 54291. jisasa jJAna Adi kI prApti ho vaha; | aAi. puM0 ( Adi ) Adi prathama; za0.2pAta. adhyayana; prakaraNa. means of gain- | Adi; prathama; prAraMbha. Beginuing. ka. ing knowledge etc.; chapter; gaM0 1, 15; 21, 28; ova0 27; aNujo. section vize0 161, 1228; ka. 198; nAyA. 1; 5; 7; 10; 14; bhaga. 2, ga01, 23. 1; 4, 1; 40, 1; panna. 11; jaM050 2, zrA + i. dhA* I. (prA+iNNa ) mA. 16; (2)nAlInInIyA bhAga. nAbhI ke zrAnA. To come. nIce kA bhAga-hissA. the part below ei-ti vize0 431; dasA0 7, 1; piM0 ni0 the navel ThA0 6; (3) tyAdi kore; 208; prava0 606; vgair|. bagairaha; ityAdi. et cetera. bhaga0 eMti. vize0 1986 6, 7; nAyA0 14; 15; 16; dasa0 7, 7; eu. prA. vize0 136; (4) saMsA2. saMsAra. the world; ehi. A. vivA0 1; nAyA0 2, bhaga015, worldly existence. sUya0 1, 7, 22; 1; dasa07,47 -gara. puM0 (-kara) (prAdau prathamataH zruta une. Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAi ] dharmAcArAdi sandhAtmakaM karma karoti tadartha praNAyakatvena praNayatItyevaMzIlaH ) mahi zarU ApatamAM AcArAMga Adi zruta dharmanA 32nAra, tIrtha:2. AcArAMgAdi zruta dharma ke racayita', tIrthaMkara the first author of Acharanga etc.; a Tirthankara. "te sanve pAyAuyA zrAigarA dhammAsUya02, 2, 41; kapa0 2, 15; nAyA0 dha0 bhaga0 1, 1, nAyA0 1, 16; sama0 1; - titthayara. puM0 (- tIrthakara ) Rpalaheva svAbhI. RSabhadeva svAmI. Risabhadova Swami " bhagavazro ussaha sAmissa zraititthayarassa " naMdI * duga. na0 (- dvika ) yA sUkSma ne hara thoDeMdriya rUpa se amRti aparyApta sUkSma aura bAdara ekendriyarUpa do prakRtiyAM the two Karmic natures ( Prakritis) viz Aparyapta Sukshma and Badara Ekendriya. ka0 pa0 1, 15; - mau. tri0 (- mRdu ) AraMbhA bhava prAraMbha meM komala. soft in the beginning. aNujo0 128; muhupta. na0 (- muhUrta ) prathama muhUrta sUrya yA pachI ghaDI sudhIna samaya. prathama muhUrta ; sUryodaya ke bAda kA do ghaDI kA samaya the first Muhurta; the first period of 48 minutes after sunrise. 1 Muhurta=48 minutes ==2 Gha - dis. " zrabhitarazro thAi muhUtte charaNa ui gulacchA parANate " sama0 - - mokkha. puM0 ( - mokSa - zrAdiH saMsArastasmAnmokSaH zrAdi mokSaH ) mAhi- saMsArathI chuTamA thote. sasAra se chuTakArA-mukta honA. emancipation from worldly existence. itthi jeNa sevaMti zrai mokkhAhite " < ( 2 ) For Private " jaNA sUya0 1, 1, 223 - rAya. puM0 ( - rAja ) Rpalaheba prabhu mero sAthI pahelAM rAjyanI sthApanA karI oMsa, masi, kRSi bhUmiyA avatI RSabha deva, jinhoMne saba se pahile rAjyakI sthApanA kI aura asi, masi, kRSi Adi vANijya rUpa karma - bhUmipana kA prAraMbha kiyA. Lord Risabhadeva who first started the institution of a kingdom ( government ) and established the military, the literary and the agricultural departments. ThA 6; - lesatiga. na. ( - lezyAtrika ) zarUAtanI traNa lezyA; kRSNe nIla ane apota lezyA. prArambha kI tIna lezyAeM; kRSNa, nAla aura kApota. the first three Lesyas, i. e. thought and matter tints viz black, blue and grey. ka0 gaM0 3,22, - saMghayaNa. na0 ( - saMhanana) prathamanuM saMdhyA para,RSala, nArAya saMghayaNu. prathama kA saMhanana, vajra, RSabha, nArAca. the first or primitive physical constitution called Vajra Risabha Naracha Sanghayana (i. e. adamantine character of the bones etc.) ka0 gaM0 2, 21; zraaMtiyamaraNa na0 ( zrAtyantikamaraNa ) deDu ane jIva atyaMta judA paDe te; mRtyu. jIva aura zarIra kA sarvathA pRthaka honA; mRtyu. Death; total separation of soul from body. bhaga0 12, 6; prava0 1023; AI. a0 ( AI ) vAsyA 2. vAkyAlaMkAra. [ zrAraMkhiNI An expletive. bhaga0 15, 1; iMkhiNI. strI0 ( zrI cakSaNA ) pizA Personal Use Only Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAikkha ] [prAiza cikA vidyA, ke jene yoge sAmA mANasanI 33; 11, 12, AyA0 1, 6, zubha pAta nI zAya. karNa pizAcikA 5., 165; ova* 35; vidyA, jisaka bala se dUsare ke mana kI gupta | zrAikkhaga tri. (zrAkhyAyaka ) zubhAzubha bAta jAnI jA sakatI hai. An art known ! hanA2. zubhAzubha kahane vAlA. A as Karna pisachika Vidya by | messenger or teller of good or which other persons' secrets evil. jaM. pa. zrova* aNujo. 52; can be fathomed and known. | zrAikkhiya. tri. (* pAkSita - zrAkhyAta) praba. 113; muM; - . kahA huA. Told; prAikkha. ghA* I-II (prA+cas ) he; related. bhaga0 2, 1; nAyA. 1; mAyA- 42; dhAvI pI. kahanA; A. zrAikkhiyatva. tri. (zrAkhyAtavya ) he| khyAna karanA; vadhAI denA. To te}}; to/ dAya; a5421| lega. kahane lAyaka; describe; to inform about some | upadeza karane yogya. Worth being good events. told; worth being advised. sUya0 mAikkhai. bhaga0 3, 1; 7, 6; aova. 27; | 2, 7, 15; 34; sUya0 2, 6; 1; nAyA0 1; zrAica. puM0 (prAditya ) sarya; su24. sUrya. 1,8; 13; 16; jaM. pa. 7, The sun. " sekeNaTeNaM bhaMte evaM vubaha 178; dasa0 6, 3; sama0 34; sUre zrAice goyamA sUrA diyANaM samayAi vA dasA. 10, 11; nira. 1, 1; zrAvaliyAivA " bhaga0 12, 6, 15, 1; mAikkhaMni. bhaga0 1, 6; 2, 5, 5, 2H utta. 26, 8; aNujo0 147; dasa0 8, nAyA. 1, 2,6; 16; pAyA. 28; vize0 1568; zrAva0 2, 7; sU. 50 1, 6,4, 160 20; prava0 (2) 512467 nAmAMtarAmA 29 bAikvemi. sUya0 2, 1, 11; amAlI nAmanA vimAna nA vArasI le kAMmaaikkhaami. bhaga0 1,6; 10; 2, 5, 3, tihevatA. kRSNarAjI pradeza ka aMtara meM 1;7.6; 16,5; rahA huA arcimAlI nAmaka vimAna vAsI mAikkhe. dasa0 8, 51; sUya. 2, 1, 57; lokAntika deva. the Lokantika gods AyA0 1, 6, 5, 164; residing in the Archimali celemAikkhija. dasa0 8, 14; stial abode in the interior part prAikkhejA. dasA. 10, 3; of Krisnaraji. nAyA. 8 bhaga0 6, 5; prAikkhAhi. bhaga0 2, 1; (3) aveya vibhAna vizeSa sane tanA he. prAikkhaha. nAyA0 1; bhaga. 15,33; praveyaka vimAna vizeSa aura usakA nivAsI mAikkha. saM. kR.pi.ni.325 deva. the celestial abode of mAikkhittae. veya. 3. 20; nAyA0 8; Graiveyaka and its resident bhaga0 9, 33; gods. prava0 1462; (4) saryamAsa; aAikkhiuM. bhaga0 18, 2; sADAtrIsa divasa pramANa Aditya mAsa. mAikkhamANa. nAyA0 12; maga. 3, 1; 6, | sauramAsa; sADhe tIsa dina pramANa mAsa. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAzvajasa ] ( a solar month i. days. sama0 31 pra0 0 604 puM0 ( mAsa ) sUrya bhAsa; u0|| bhAsa. sauramAsa; 30 // dina kA mAha solar_month; a month of 302 days. praba0 604; - saMvacchara. puM0 ( saMvatsara ) sUrya se mAM jai karI pahele mAMDale Ave tyAM sudhInA samaya; traNusA chAsa! divasa pramANu sAra varSa. sUrya ke pahile maMDala se antima maNDala meM jAne aura vahAM se loTa kara phira pahile maMDala meM Ane taka jitanA samaya lage utanA samayaH tonasau chAMsaTha dina pramANa varSa. the solar year; an year consist ing of 366 days; the time taken by the apparent revolution of the sun round the earth. jaM0 pa0 sU0 pa0 2; e. 301/2 - mAsa dvivasane zrAzcajasa. puM0 ( zrAdityayazas ) larata cakravartI AdilazA nAme putra, ke je rAjya nAgalI aMte dIkSA lai sakala karma kSaya urI mokSa gayA. bharata cakravartI kA AdityayazA nAmaka putra, jisane rAjya bhogakara aMta meM dIkSA lI aura karma kSayakara mokSa meM gayA. Adityayasa, the son of the emperor Bharata; he rulod for some time but at last took Diksa and after having destroyed all Karmas attained to salvation. ThA08, 19 zrAiccA. strI0 ( AdityA ) sUryanI jI vyaya bhalipI. sUrya kA dUsarI paTTarAnI. 'The second principal queen of the sun bhaga0 10 5; Aija tri0 ( zrAdeya ) 2vA yogya. [ zrAraNa grahaNa karane yogya. Worth being accepted or taken. nAyA0 12; jaM0 pa0 kappa0 3, 36; ka0 gaM0 1, 26; 5.1, 2, 23, 6, 71 (2) hetuM cayana grAhya-praNu uravA yogya hoya te. vaha vyAkte, jisa kA vacana grAhya ho. (one ) whose words are worthy of acceptance. gacchA0 64; sUrya 0 AiTa na0 ( AdiSTa ) preraNA ravI maheza 42v| te preraNA karanA; Adeza karanA. Instruction; suggestion. 1, 4, 1, 16; vize0 486, Ai. tri0 ( AviSTa ) AvezavA Aveza vAlA. Possessed by; inspired by. "jakkhA eseNI zrAiTThe samANI" bhaga0 18, 7, 05; dasA0 6, 15 ogha 0 ni0 467; AiTThi strI0 ( zradiSTi ) dhArA dhAraNA; vicAra. Intention; idea; fixed thought. ThA0 7: AiDiTa. strI0 ( zrAtmarddhi) AtmaRddhi, Atmazakti zrAtmA kI zakti. Soulforce; soul-growth; soul-power. bhaga0 1, 3, 3, 5, 20, 10 AzaDDhaya. tri0 ( zrAtmarddhika - Atmana eva Rddhiryasya ) AtmaRddhi vAsa; Atmazakti-samdhi pAlo. AtmaRddhi vAlA; AtmazaktivAlA Possessed of soul-power or soul-wealth. " zraiddi eNa bhaMte ! deve jAba catArI paMca devAvAsa tarAI" bhaga0 10, 1, iNa na0 ( ajina ) yarbha; yAma camar3A. Skin ; leather. rAya0 67: nisAM0 17, 12; ka0 gaM0 1, 263 pAvAra. na0 ( - prAvAra) bharbhavastra yAbhAnA paDAM. Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAirANa ] [zrAiya camar3e kA vastra. a skin or leather vyApta. Densely or thickly pergarment. nisI0 7, 11, vaded by; dense; thick. bhaga0 prAigaNa. tri. (prAcIrNa) azA 425. bhAjJA 13, 4; pAyA huA. Advised; commanded. Aitavva. tri. (AdAtavya ) grahaNa 12vA " AirANaM jaM puNa aNaee.AyaM'' pAyA. yo5. grahaNa karane yogya. Worthy of ni0 1, 1, 1, 7, acceptance; worth being taken. zrAirANa. tri0 (akIrNa) vyApta; saMjI; veya. 4, 25 pIyA bhIya bhare khacAkhaca bharA huA. zrAitta. tri. (zrAdIpta) 3 prazita. Pervaded by; thickly scat.. kucha prakAzita. Faintly gleaming. tered over with. ova0 zrodha nAyA0 1; ni0 86; nAyA0 6; bhaga0 1, 1, 2, 5; AittAra. tri. ( zrAdAtR ) lenA2. lene vAlA. 3, 1; 5; (2) tri. ti AyI zuddha Acceptor; one who takes 31 ; guNavAna the... jAti Adi se zuddha guNavAna zrAiddha. tri. (zrAdigdha ) vyApta. vyAptaH bharA thor3A. a horse of good breed. 9. Pervaded by; filled with. " kasaMvadaTa Tu mAirANe pAvagaM paDibajae' nAyA0 1; utta0 1, 12, paNha * 1, 4; jAvA. 3, 4H pAinna. tri. (pAkIrNa ) juso "pAirANa" " prAirANa varaturaya musaMpa utta" bhaga0 7,8; za6. dekho " aAieNa" zabda. Vide nAyA. 17; (3) vinayavAna pu35. vinaya "AieNa' utta. 1, 12, 21. 1: pagaha * bAna puruSa. a reverent, respectful 1, 4; jAvA. 1; nadI ThA0 4, 3: person. ThA0 4, 1; (4) sAta nA gheDAnA daSTAMtavALuM nAtAsUtranuM 17 muM | | Ainna. tri0 ( prAcANe) Ayaresa. vyavahAra 55yana. AkorNa jAti ke ghoDe kA jisameM | / meM lAyA huA. Practised: perform. ed. piM.ni. 326; 571; prava0 1013 // varNana hai vaha jJAtA sUtra kA 17 vAM adhyAya. the 17th chapter of Jnata zrAima. tri. ( Adima ) yamanu: pahe. pahile Sutra dealing with a horse of kA; pahilA. First; foremost ogha. Akirna breed. nAyA0 1; saya. ni0.660; ka* gaM. 3, 16; prava0 4; 16-NAya jjhayama. na. (jJAtAdhyayana ) 656 -gaNahara. puM0 (-gaNadhara ) prathama zAtAsutra 7 sayayana. jJAtA sUtra kA 52. prathama gaNadhara. the first 17 vAM adhyAya. the 17th chapter Ganadhara prava* 656; of Jiiata Sutra. sama0 nAyA. 15; prAimaya. tri. (mAdimaka ) paDeguM prayamA. -haya. puM0 (-haya ) gatavAn choDI. jAti- __ pahilA; prathama. First; foremost. vize. vAn ghor3A. a horse of noble breed. 1040; jIvA03; pAiya. tri0 ( Adika ) A6 zrAdiH zurU AieNatara. tri. (zrAkIrNatara ) padhAre Beginning; first of a series. 176. vyAta; mati pAyo bhoya. bahuta jyAdaha 1; kappa0 4, 61-89; Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Aiya] [prAIlamahAbara prAiya. tri. ( aAhata) A62, 5 bhela. Adara himAhu" sUya0 1,10, 6 -vitti. qarw. Honoured; respected. puM0 (-vRtti pA samantAhInA karuNAspadA pana. 17 vRtiranuSThAnaM yasya ) satyanta na linu zrAiya. tri. (Acita) pAsta. jyApta. bhAMmae vagere. atyanta dIna bhikhArI. (one) Filled with. nAyA0 8; who is indigent; e.g.a beggar. AiyaNa. na. ( zrAdAna ) a5 12buM te. " zrAdANa vittIva kareti pAvaM" sUya. 1, grahaNa karanA. Taking; acceptance. 10,6 parAha. 1, 3: zrAINaga. na0 (prAjinaka) yamaya-yAmAnu zrAhayaca. triH (zrAdAtamya)svIravA yoya. vastra vizeSa ke je kamAvIne ati saMhAluM svIkAra karane yogya. Worthy of accep. 126 hAya ke camar3e kA vastra vizeSa jo ki tance. vatra. 6, 41; kamAkara bahuta narama kiyA huzrA ho zrAila. tri. (prAdima) pahe; yAhina; praya. A garment of cured or tanned ma. pahilA; zurU kA. First; foremost. leather. "zrAINaga rUya dUraNaSaNIyatUna pasa* 5, 17; rAya. 236; naMdI0 56; . phAse" sU0 pa0 20; kappa. 3, 32; ova. prava. 222; aNujo 1; --caMda. puM. aAyA0 2, 5, 1, 145; nAyA. 1; jIvA. ( - candra ) uttarI uttara panI apekSA 3; bhaga0 11, 11; (2) puM. anAmanA / pUrva pUrva pano yandra. uttarottara dvIpa kI hI tayA me samudra. eka dvIpa aura eka apekSA pUrva pUrva dvIpa kA caMdra. the moon samudra kA nAma. an ocean of that of the preceding continent in a name; also a continent of the series of continents. " AillacaMda name. jIvA0 3; sahitA praNatarANatara khatte" sU0 50 15; AINabhadda. pu. ( prAjinabhadra ) sAni -~-sUra. puM0 ( -sUra ) uttarottaradAyanI dIpane adhipati patA. jina dvIpa kA apekSAme pUrva52 dIpanA surya utarottara adhipati deva. The presiding deity dvIpa ko apekSA se pUrva pUrva dizA ke sUrya. of the Ajina-Dvipa. jIvA0 3; the sun of each preceding | AINamahAbhaha. puM0 ( bhAjimamahAbhadra ) continent in a series of mAnidIpanA adhiSTAtA yatA. Ajina continents. sU0pa016 dvIpa kA adhiSTAtA deva. The presidAINa na0 (prAdIna ) atyanta garI ing deity of the Ajina Dvipa. bahuta garAva. ( one ) who is very rjAvA0 3; poor. sUya0 1, 10, 6; - bhoi. AINamahAvara. puM0 (AjinamahAvara ) tri. (-bhojin ) 3 bAdheto mArA Ajina samudra tathA Anivara samudrano mAnA2. pheMkA huzrA bhojana khAne vAlA. adhipati yatA.jina aura ajinavara samudra (One ) who eats food thrown kA adhipati deva. The presiding away ( by others ). "AdINa- deity of the Ajina and AjinabhoI ci kati pASaM maMtAu egaMta samA- vara oceans. jIvA0 3; Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AINavara] [prAu AINavara. pu. ( prAjinavara ) ye naamne| bhAsamahAvara ) mAninavare pAsa samudrato merI5 tathA samuMdra. isa nAma kA eka adhipati yatA. AjinavarobhAsa samudra kA dvIpa tathA samudra, An ocean as well us adhipati deva. The presidling deity a continent of that name. (2) of the Ajinavarobhasa ocean. Ajina samudrane tathA AjIvara samudrane | jIvA. 3; madhipati yatA. Ajina aura pAjinavara | AINavarobhAsavara. pu. ( zrAjinavarAvabhAsa samudra kA adhipati deva. The presiding vara) nivalAsa samudrano avipati deity of the oceaus named tA. prAjinavarAbhAsa samudra kA adhiSThAtA deva. Ajina and Ajinavara, biar, ; The presiding deity of AjinaAINavarabhaha. puM. (prAjinavarabhadra) A. ___Yarobhasu ocean jIvA 3; forA25no adhipati devatA. Ajinavara AINiya. tri. ( prAdInika-prAsamantAdInadapi kA adhipati deva. The presiding mAdInaM tadvidyate yasminsaH) satyanta janatA deity of Ajinavaru Dvipa. anj. atyanta dAnatA vAlA. Indigent; jAMvA0 3; penurious. "AINiyaM dukkaDiyaM purasthA" prAIvaramahAbhaha. puN0(shraajinvrmhaabhdr)| saya. 1, 5, 1.2; mAnina52 dIpano adhipati devatA. | pAIyaTTha. tri0 ( pAtItArtha-prAsamantAdatIva ajinaz2ara dvIpa kA adhipati dena. The itA jJAtAH paricchinnA jIvAdayo'rthAyenasaH presiding deity of Ajinavara yadvA''sAmastyenAtItAni prayojanAni yasya sa Dvipa. jarjAvA0 3, tathA ) 2 yI che samasta prayojana mAINavarobhAsa. puM0 ( prAjinavarAvabhAsa) no; zAMta vyapAra pAso. samasta prayojanoM senAmA 65 tathA samudra. isa nAma se rahita; zAMta vyavahAra vAlA. ( One ) kA eka dvIpa aura eka samudra. Name of a who has risen above all worldly continent; also, that of an purposes; calm and tranquil. ocean. jIvA0 3, aAyA0 1, 7, 6, 222; bhAINavarobhAsabhadda. puM0(AjinavarAvabhAsa- bhAiraNa. tri. (pAjIraNa-zrAjiH saMgrAmastamI bhadra ) mAninavaromAsIpano vatA. zrAji- rayati prerayati kSipati jayatIti yAvat ) navarobhAsa nAmaka dvIpakA deva. The deity sa tanAra. yuddha jItane vAlA (One ) of Ajinavarobhasa Dvipa jIvA. 3; who conquers in a battle; AINavarobhAsa mahAbhadda. pu. ( ajinavarAva- victorious in battle. saMthA. bhAsa mahAbhadra ) mAlinavarolAsIpanA AIsANa. na0 (AIzAna ) zAna vo madhipati vavA. AjinavarobhAsa dvIpa kA | paryaMta. IzAna devaloka paryaMta Up to, as adhipati devatA. The presiding far as Isava heavenly world. deity of Ajinavaro bhas a prava0 1162; Dvipa. jIvA. 3; pAu. a0 (athavA ) ayA. athavA; yA. AINavarobhAsamahAvara. puM0 (prAjinavarAba- | Or. sUya. 2, 5, 6; Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAu] [zrAu zrAu. na0 ( zrAyuS-pratisamayaMbhomyatve Ayu karma. Ayusya Karma, the nAyAtItyAyuH eti gacchatyamenagatyantarami- fifth of the 8 Karmas. utta0 33, tyAyuH ) nA yathI 75 7-8gI 2; 4; -kAla. puM0 (-kAla ) mRtyusa; bhagave che tenuM AyuSya karma; ATha karma bharaghuna avasa2. mRtyu samaya; maraNakAla. bhAMgeM pAMca meM vaha karma jisa ke udaya tine of death. pAyA0 1, 8, 9, 11:, se Ayu prApta karatA hai; AyuSya-karma; ATha karmoM- -kkhaya. puM0 (-kSaya ) mAyupya mano meMse pAMcavA karma. The Karma by the kSaya, AyuSya bhanI nisa. zrAyukarma kA rise of which a soul has to kSaya; Ayukarma kI nirjarA. "seNe jaha baDDhayaM fiuish a life period; the fifth hare evamAyukkhayammi tutI" the desof the eight kinds of Karma. truction of Ayusya Karma. dasA. 6, 2, panna0 36; bhaga0 3, 1; 5, 1; sUya. 1,2; 1,1; su. ca. 4, 116; 7, 1; 6; 15, 1; nAyA0 2; jaM. pa. nAyA0 18, 14; 16; bhaga0 2, 1; 1, 6; utta, 3, 17, 10,3; 34, 2; ka. pa. 6,33, 25, 8% paraha 1,1; kappa. 1, 2, 54, pi. ni. bhA. 26; ka. gaM. 1, 2; niraM. 3, 1; -kkhe ma. na. ( -kSema) 3: 5, 4;-ajjhavasANa. puM0 ( -adhya- AyuSyajIndagInuM svAdhya-AbAdI. vasAna ) AyuSya ni!64 madhyavasAya zrAyuSya-jIvana kA svAsthya. the peace shi| prAyuSya karma upAdAna karane vAlA and safety of life. " jaM kiMci va adhyavasAya vizeSa. a certain sort kamma, jANe AukhemassamappaNo tasseva of thought-activity giving rise aMtaradvAe khippaM sikkheja paMDie " AyA. to Ayusya Karma bhaga0 24, 1; 1, 8, 8, 6; sya0 1, 8, 15; -nivatti. --uvakama. puM0 (-upakrama) ghetAnA strI. ( -nivRtti) sAyanI nizpatti. hAthathI ja AukhuM puruM karavuM te jema zrAyuSya kI niSpatti. acquisition of zreNika rAjAe kASTa piMjaramAM hIre yusI life bhaga 6, 4, -pajava. puM0 (-paryava) mA purayu tema. apane hAtha se hI sAyujyanA pAya AyuSya kI paryAya--maryAdA. apanI Ayu kA pUrA karanA, jaise ki rAjA rariation of life. jaM0 10 2, 26; zroNaka ne kATake pIjare meM hIrA cUsakara apanI -pariNAma. puM0 (-pariNAma) sAyupya Ayu pUrNa kI. bhaga0 20, 10; putting bhanI vilAya. zrAyuSya pariNAma- svabhAva: a period to one's own exis. AyaSya karma kA svabhAva. nature of tence; e. g. in the case of Ayusya Karnia. "natra vihe zrAu Srenika the king, who suck- pariNAme paeNate taMjahA gai pariNAme " gai ed a diamond in a wooden baMdhaNa pa0 Thiipa0 ThihAMdhaNa 50 bhaga 6, cage and died; suicide. -kamma. 5, jaM. pa. 7, 176; -pahINa. puM. na0 (-karman eti pAti cesyA yustani- (-prahIna ) kSINa yayeda mAthu. kSINa bandhanaM karmAyuSkarma ) AI bhAnu pAya | __ zrAyu. worm out life; worn out muM mAya . ATha karmoM meM se pAMcavA~ | life-period bhaga0 11, 10; Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAu ] [prAu ----bheya. puM0 ( -bheda-AyuSyastha jIvitasya bheda upakramaH prAyurbhedaH) AyuzyanI 34vAta; AyuSya numehAyu-tuTayu te. Ayukarma kA TUTanA; Ayu me bheda hojAnA breaking down of Ayusya; the destruction of Ayusya-Karmir. " sattavihe pAubheda pa. taMjahA ajjhatramANa nimitta AhAre veyaNA parAghAe phAse ANApANU sattavihaM bhijae zrAU' ThA0 7; prAu, strI0 ( zrap ) pAyI. jala. Water. bhaga0 5, 6; 6, 4, pi. ni0 bhA0 1; suya0 1, 1, 1, 7; prava0 488; (2) strI. 15:14--paashiin| 05; apAya. apakAya-jala ke jIva. an aquatic sentient being. jaM0 50 7; sU0 pa0 10; utta0 26, 30; ka. gaM0 1, 26; 57; 2,6; 4, 3; bhaga. 6, 5, 8; (3) pUrIpAda nakSatrano heyatA. pUrvASADhA nakSatra kA deva. the deity of the Purvasadha constellation. " TATET zrAu devayAe" sU0 50 10; aNujo. 131; ThA0 2, 3; -kA -ya. puM. ( -kAya-zrApaH kAyo yasyeti ) 5545; | pAlInA 4. apakAya ke jIva. aquatic lives. sama06, utta0 10, 6; dasa. 6, 30; bhaga0 2, 6, 7, 10, 16,3; AyA0 1, 1, 1, 12; -kAiya. puM. ( -kAyika-zrApo vAstAeva kAyaH zarIraM yasyeti) 15-pANI ya-zarIra che renuM te; pAzInA 75. aise jIva jinakA zarIra jala hai. aquatic lives. bhaga 1, 5; 17, 8, 18, 8, 33, " jIvA. 18 panna. 1; dasa. 4: -kA -ya. puM0 (-kAya) sajAya%3; pAsI. apakAya; jala. water; water considered as a sentient mags. v. II./2. utta0 10, 6; piM0ni0 bhA0 16; zrAyA. ni0 1, 1, 3, 113; panna. 1; paMcA0 5, 26; 10, 24; 14, 7: -kAiya. puM0 (-kAyika ) tuma " pAukAiya" za6. dekho " zrAukAiya zabda " vide prAukAiya" " sekiMte zrAukAiyA? zrAukAiyA duvihA pannatA " panna0 1; bhaga. 26, 1: -kAyaviAsaga. tri. ( -kAyavihiMsaka ) pAzInA lavanI hiMsA 42nA2. jalakA ya-jIva kI hiMsA karane vAlA. ( one ) who kills aquatic sentient beings. gAThachA. 10, -jIva. puM0 (-jIva ) ROA; pAnA 4. jala jIva; pAnI ke jIva. aquatic lives. " duvihA pAujIvAyo suhamA yAyarA tahA " utta0 36, 66; 36, 84, 85; sUya * 1, 11, 7; maga. 5, 2; -bahula. tri0 (-bahula) bhAMzI yA hAya te. jisa meM pAnI bahuta ho aisA. that which is full of water. jaM0 pa0 2, 36; -bahula keDa. na0 (-bahulakANDa. ) pAsa jalavAle ratnaprabhA pUrIne trIjA kApaDa. bahuta jala vAlA ratnaprabhA. pRthvI kA tIsarA kANDa-bhAga. the third section of the Ratnaprabha- world alhounding in water. " pAubahule kaMDe asIi joyaNasahasmAI vAhaleNaM" sama0 -yAya. pu. ( -kAya ) pAyInA 2 saya. pAnI ke jIva. aquatic creatures; water considered as a living mass. maga 16, 3; -so. ma0 (-zoca) so zAya-pavitratA. jaladvArA zuddhi. purifica. tion, cleaning by means of water. ThA0 5,3; Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AuMcaNa] [ sthaay' AuMcaNa. na0 (pAkucana) a51 saMyavA | excepting, with the exception te. avayavoM ko saMkucita karanA. Con- | of, Ayusya, (i. e. life ). o go truction of linibs. sama0 1, 55; aAuMTa. dhA* I. ( * AkuMca-pA+kR) pAucchaNA. strI0 (zrApRcchanA) nus| 3215. karAnA Try cause to do. (2) __ "zrApucchaNA" za6. dekho "zrApucchaNA" saMya. saMkucita karanA. to contract. zabda. Vide "pApucchaNA paMcA0 12, 26; grAuMTae. aogha* ni0 226; zrAuja. puM0 (Avarja-mAvarjanamAvarjaH pAvazrAuMTejjA. vi. bhaga0 14, 1; yate'bhimukhIkripate mokSo'nenetyAvarjaH ) prAuTehi. A. nAyA. 5; mana vacana ane kAyAno zubha vyApAra; zubha pAuMTeha. pA. nAyA. 5; prati; mokSane manusa tavya mana, vacana, pAuMTAveti. pre. bhaga0 16, 8, aura kAyA kA zubha pravRtti; mokSa ke anukUla pAuMTAvemi. nAyA. 5; kartavya. The good activities of aAuMTAvetae pre0 he. kR. bhaga0 16, 3, 5; mind, speech and body (2) zrAuMTAvemANa. pre. va. kR. bhaga0 16,8; tri, mana vacana ane kAyAnA zubha vyApAra AuMTaNa. na0 (AkuJcana) saMyana. saMkocana. 42 / 2. mana, vacana aura kAyA kA zubha Contract on. paMcA0 17, 16; vyApAra karane vAlA. ( one ) who has ---pasAraNa. na0 (-prasAraNa ) saMyamAne good activities of mind, speech vistAravuM te; saMkela, ane pasAravuM te. and body, panna0 35; saMkocanA aura vistAra karanA. contrace karanA. contracr | aAuja. tri. (prAyojya ) me M sAye tion and expansion. bhaga. 16, 8: soDela. eka dUsare ke sAtha joDA huzrA. pAuMTiya. tri. ( prAkuJcita ) saMtyayu ___ Interlinked. vize0 14; saMkucita kiyA huA. Contructed; prAuja. puM0 ( aAtAdya ) pii|| mAhi folded. bhaga014, 1; pAtra. vINA Adi vAdya. A musical prAuga. puM0 (AyuSka ) mAuY; pana; instrument like a lute etc. mAyuya. prAyaSya; jIvana. Life. bhaga0 6, " evamAiyANaM egopavaNa pAuja vihANAI 1; --tiga. na. ( -trikA nAyu, viumvati' rAya0 ThA0 2, 3; paraha 0 2,4; tiryaMcAyuM ane manuSyAyu, e AyuSyanI -sadda. puM0 (-zabda) vii| mA trAsa prati. narakAyu. tiyaMtrAyu aura manu- vA apA. vINA Adi bAjoM kI vyAyu yaha AyuSya kI tIna prakRtiyAM. AvAja. the sound of a musical the three Prakritis ( Karmic instrument such as a lute etc, natures ) of Ayusya i. e. " pAujasahe duvihe paeNatta taMjahA tatecava lite-period viz of hellish beings. / vitateceva" ThA0 2; subhuman beings and human | AujaNa. na. (Avarjana) mana, vayana beings. ka. gaM. 5, 43; -vaja. na. ane yAnI zubha vyApA2. mana, vacana (-varya) saAyuSya sipAya. Ayupyake vinA. aura kAyA kA zubha vyApAra. Salutary Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAunjiya [prAuTTaNyA activity of mind, speech and zrAuTTa. dhA. [-II. (zrA+kuTa )lisA body. paraNa0 436; 12vI. hiMsA karanA. To kill; to inprAujjiya. puM0(prAyogika) 35yo| pUrva jure. (2) 2. karanA. to do (3) vartanA2; jJAnI upayoga pUrvaka--sAvadhAna sukhAvU. bhulAnA. to make one forget. (1) samavaM bhamanA; bhaTakanA. to wander. pUrvaka vyavahAra karanevAlA; jJAnI. One actang attentively; one posses (5) 485 423 / / 12:1 12vI. saMkalpa sed of knowledge. bhaga0 2, 5; karanAH irAdA karanA. to resolve; to intend. mAunjiyakaraNa. na0 (prAyojikAkaraNaprAvarjitaspakaraNamArjitakaraNam ) 34. pAudRi. bhaga0 5, 1; zrAuTei. , saddhAtanI pUrve karAte zubha vyApAra-yoga, , prAuTTAmA. aAyA0 1, 1, 3, 15; kevala-samudghAta ke pahile kiye jAnevAlA mAuTTiyA. pAyA01, 2, 2, 72; zubha-vyApAra-yoga. Salutary thought pAuhe. AyA. 2, 13, 173, -activity at the time of zrAuhejA. Kevala-Samudghata. panna0 36; pAuddistae. kappa. 6, 46%; mAujiyAkaraNa. na. ( prAyojikA- prAuTTa. tri. (zrAvRtta ) 525 praNesa. usa karaNa-prAparyAvayA kevanidRSTayA yojanaM | ora jhukA huzrA. Turned to that zubhAnAM yogAnAM vyApAraNam-bhAve cuJ side. paMcA. 16, 21; piM. ni. 267. tasya karaNamiti ) yasa samajhAtanA paDeza (2) vyavasthita thaye vyavasthitaH arrangkaravAmAM a ta ma mana, vacana, kAyAne ed; gettled. pAyA. 1, 7, 4, 215; vyApAra -kiyA: eka aMtarmuharta sudhI karma. prAuTTa. puM. (thAkuTAkuinamAkuTTaH) alInA pudgalane udavAvalikAmAM nAkhavArUpa udIraNuM avayava chevA te. hiMsA karavI: mAravuM te. vize5. kevAlesamudrAta ke pahile ko jAne prANI ke avayava chadanA; hisA karanA. vAlI mana vacana aura kAyA ko zubha kiyA; eka | Cutting off limbs of animals; antarmuThUte taka karma pudgala ko udayAvalikA killing; injuring. sUya0 1 1; meM DAlane rUpa udIraNA vizeSa. Salutary 2, 25; activity of nind, body and | prAuTTaNa. na0 ( zrAvartana ) pAsu 325 te. speech at the time of Kevala karavaTa palaTanA. Turning from one Sainudghata; causing an out- | side to the other. zrAva0 4, 4: flow of Karmic utoms for one prAuNayA. strI. ( AvartanatA-Avartate'bhi Antara-Muhurta. panna. 36; mukhIbhUya vartate yena sa tathA tadbhAvastattA) prAujIkaraNa. na. ( zrAyojikAkaraNa) mana. matijJAnana me re 'ayAya ' tenu 552 kyana ne yAnA zubha vyApA2 mana vacana | nAma. matijJAnake avAya nAmaka bheda kA dUsarA aura kAyA kA zubha vyApAra. Sulutary | nAga. Another name for Avaya activity of thouglat, speech which is a variety of Matiand body. pana. 36 jnana. naMdI* 32: Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AuTTi] ( 12 ) [bhAutta Auhi. strI. (pAkuTi ) hisA. hisA. Doing anything intentionally Killing; injuring: beating. samaka sama0 21; paMcA0 15, 18; -daMDa. puM. -kaya. tri0 (-kRta) Gi A pUrva 52vAmA (-daNDa ) oii muhIne te. samajha mAvata. hisA pUrvaka kiyA huA. done bUjhakara pApase apane ko daNDanA-pApAjana after having tirst performed karanA. daNDa denA. incurring sin, an act or killing or injury. consciously and intentionally. AyA. 1, 5, 4, 158 " pAuTTiya daMDa khaMDiyava povA" bhatta0 27 zrAuTTi. strI. ( AvRtti ) san 5 yane 2j zrAuDa. dhA. II. ( zrA+juD) 59 53 te. sanmukha hokara rahanA. Standing Ta: TIpa: bhAra dhana se kUTanA, mAranA with the face turned towards. To hammer; to beat; to pound naMdI0 (2) 62 // 32 // 24 pAsa 32vo te: AuDai. bhaga0 3, 2H pAraMpAra 2vAdhyAya - Atti 52pI te. vAraM- pAuDeti jaM. pa. 3,53; cAra abhyAsa karanA-pATha karanA. repeat- prAuDettA, bhaga, 3, 2; ed study: e.g. of Sastras. (3) AuDemANa. bhaga. 6, 1; 16, 4; surya tathA yaMdranu a62nA bhAyo ra AuDAveDa vivA0 6; ory mane mahAna bhAuthI 24-62 pApa prAuDaa. tri. (prAjuDita ) makSa2 tarI te; me yugamA--pa-ya varSamA sUrpanI 10 / nAma pADela. akSara khodakara likhA huA nAma. bhane yaMdA 134 AvRti thAya cha tamanA / ( Name ) curred in letters. gate me. sUrya tathA caMdra kA bhItara ke aNujo. 148; maMDala meM se bAhira aura bAhira ke maMDala meM | prADajamANa. tri. ( AjoDyamAna ) se bhItara pAne ko kiyA--- eka yuga (pAMca sanyu yatu; Misitu. jur3atA huA. varSa ) meM sUrya ko 10 aura cadra kI 134 Being linked or united. "chauzrAvRttiyAM hotI haiM una me se koI bhI eka mattheNa bhate maNUse AuDijamANAI saddAI recurrence of the suu and the suNai" bhaga0 5, 4; moon to the same point or pAutta. tri. (Ayukta ) yoga pUrva3; 85place. In five years the sun yoga sahita; sAkyeta. upayoga pUrvaka; has got ten and the moon 134 sAvadhAnI se. Carefully; attentiverecurrences. sU0 pa0 12, ly. "AuttaM gamaNaM pAutta ThANaM Autta pAuTTi. tri. (AkuTTin )MzImubhI sA NisIyaNa " bhaga0 3, 3, 6, 5, 7, 7; karanAra; IrAdA pUrvaka prANinuM chedana bhedana 25, 7; saMsthA0 64; sUya. 2, 2, 23, 2nA2. jAnabUjhakara hiMsA karanevAlA; sakalpa panna. 11; ogha. ni. 555; (2)2 dhAta pUrvaka prANIko chedanabhedana karanevAlA. (One) taiyAra thayesa. radhAkara taiyAra. ready after who kills or injures animals being cooked; cooked and purposely. sUya0 1, 1, 2, 25; ready for use. kappa06; 33; pAuAdRyA strI. (pAkurI ) ne suzrInAutta. tri. (bhAgupta) gutiyA gopavesa; / pUrva 52 . jAnabUjhakara krnaa.| rakSaNa rekha. rakSaNa kiyA huA. Protect Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAutayA ] ed carefully. ( 2 ) na0 saMyaMta sAdhunI gati yeSTA vagere. saMyata sAdhu kI gati ceSTA vagairaha. the movements, actions etc. of a Sadhu. bhaga0 25, 7; AuttayA. bA0 ( zrAyukta ) upayogaH sAthadhAnI. upayoga, sAvadhAnI. Attentiveness; carefulness. 66 "" ( 13 ) ya nAtha kAi utta0 20, 40; udhAgAra. puM0 ( zrAyudhAgAra ) khAyudhazAsA; hathiyAro rAjavAnI bhayyA AyudhazAlA; zastrAstra rakhane ko jagaha. An armoury. zrova * AuttayA jassa prAuya - zra. na0 ( AyuSka ) khAyuSya; Au; jIvana; brahaMgIH yAyuSyama. AyuSya jIvana; jiMdagI; zrAyukame. Life; Ayusya-Karma. sama 1; nAyA 0 1; 8; ova0 20, 38 : 41; ajo0 127; ka0 gaM. 2, 5 sUya0 2, 7, 11 zrAyA0 1, 2, 1, 62 usa05, 37: 26, 22; bhaga0 1, 1:7; 6; 5, 3 : 6; 6, 3; 7.1; 8, 11, 1; 18, 5. 24, 1; 25. 3 6; pana0 22; dasA0 5. 40 ka0 pa0 1, 26;-kamma. na. ( -karman ) bhugbheo " Aukamma " 26. dekho Aukamma zabda. vide " Aukamma bhaga - 26, 1; 35, 2; parihANi zrI0 ( parihAni ) AyuSyane pratikSaNe thatA kSaya; ArUkhAnA ghaTADe. zrAyu kA pratikSaNa hotA huA kSaya; AyuSya kI hInatA. destruction of life going on every moment. paMcA0 1, 48 - baMdha. puM (-bandha) AyuSyaarmana! mandha. Ayukarma kA baMdha. the bondage of Ayusya Karma. "kaitriheNa bhaMte ? zrAuya baMdhepaNate ? goyamA ! chavi zrAya baMdhe parANate " bhaga0 6, 8 Aura tri0 ( Atura ) yAtura; sAmusa 44 31 vyAkula: tapI rahela; vivala. prAturaH vyAkula; taDaphatAhuA, bihvala. Eager; distracted: longing: "" tattha tasya puDhA pAsa prAturA paritAvati zrAyA0 1, 6, 2, 181; utta0 2, 5; 32, 24: veya * 4, 26; nAyA0 1: jIvA0 3, 1; bhaga0 25, 7: ( 2 ) re| gI; pIDita hu: mI: bho. rogI; bImAra. diseased afflicted; troubled. bhaga0 25, 7; dasa0 3,6; nAyA0 14; ThA0 4, 4; vize0 861; vivA0 7; - saraNa na0 ( - smaraNa ) kSudhA AdithI Rtura thaine pahelAM khAdhelA khorAkanuM smaraNa karavuM te; AturapaNe smaraNa 2. kSudhAdi se Atura hokara pahile kiye hue bhojana kA smaraNa karanA. wistful re* collection of food formerly taken (by one oppressed with hunger ). " tattA vivvuDa bhoisa zrAura saraNANiya " dasa0 3 6; zrIurapaccakkhANa. na0 ( zrAturapratyAkhyAna ) 29 utkAlika sUtramAMnu 28 mu sutra; Auraprmaannu nAme kheDa po. 26 utkAlika sUtroM meM se 28 va sUtra; Aura pazccakkhANa nAmaka eka pannA. The 28th of the 29 Utkalika Sutras; a Painna of the name of Aura-pachchakhana naMdI 43; [ zrAula 75 For Private Personal Use Only Aurina. tri. ( zrAturita ) mahavADI; yAtura thayela. bamAra; zrAturatAvAlA. Diseased; sick; eager. rAya0 258; zrAula tri0 ( Akula ) yAsa vyAsa. Akula vyAkula Distracted. nAyA 0 1 6; bhaga0 1, 10; naMdI0 16; vize 600; Ava0 4, 4; ogha0 ni0 515; 2 ) vyAma; larela; bharA huA full of; filled with. naMdI0 16; ova0 31; (3) P Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAulatara [Auha - 13, 4; sabha7. samUha. a collection: a group. prAusai. bhaga0 15,1: nAyA. 18: zraNa jo 57-ghara. puM0 (-gRha ) vA. zrAusiAhiti. bha. bhaga. 15,1; nAyA. 187 thA marela ghara bollse full of gen- pAusittae. he. kR. rAya. 266; tient beings. jIvo se bharAhuzrA ghara. pAusaittA. sa. kR. bhaga0 15, 1; nAyA. pAusa.na. ( aAyuSya ) sAyujya; mAvA . pAulatara. tri. (Akulatara ) atizaya zrAyuSyaH prAyudhya-kAla. Life; lifeyAta: bahuta jyAdaha aAkula. Highly period. sU. pa08: distracted: greatly troubled in pAusa. puM. (Akroza) Aza saresa mind. " go pAulatarAcava" bhaga. vayana: 55nA yana. ulAhanA bharA baccana. Words of reproach or rebuke. mAulatta. na. ( prAkulatva ) sAkSatva rAya* 266; vyAsabhyApanA. State of being filled with or pervaded by. pAusa tri. (AyuSyamata) hI yu: thira 7vI. dAbAyu; ciraMjI; laMbI Ayu vAlA. prava0 186%3 Long.lived. aAyA0 1, 1, 1, 1; sama0 pAuliya. tri0 ( pAkulita ) yAsa 5ye3. . 1; nAyA. 14; panna. 2; vyAkula. Perturbed; distracted. ! mu0 ca0 2, 328; mAuso. sa. e. ba. jIvA 1; bhaga* 8,6). pAulIkaraNa. na0 ( zrAkulIkaraNa ) prayurI 15, 1; 1, 3, 20, 8; ova. 34; 4291- 42-paghAta; saMsarane zrAusaMta. tri. ( aAyuSmat ) hIdhIyu; thipdhaar| te; bahuta kucha bar3hAnA; saMsAra yI. dIrghAyuH labA umra vAlA. LongbhramaNa kI vRddhi karanA. Extending; lived. " suyaM me zrAusaMteNa" sUya. inoreasing; increasing worldly 2, 3, 43; 2, 5, 5: ThA. 1; zrAyarA0 1, 1, 3, 15, 1, 7, 2, 202; 2, 3, 3, existence. bharA. 1, 6; 126: nisI. 6, 4, grAuvyeya. puM0 ( zrAyurveda --zrAyurjIvitaM tadvi danti rakSitumanubhavanti copakramarataNana pAusaNA. zrI. ( AkrozamA) mA 523 // vidanti vA labhate yathA kAlaM yena yasmAdya ta. cillAnA: burA bhalA kahanA; zora karanA. smin vetyAyurvedaH ) (yatsiA zAstra: vaidi- Crying out; reproaching. bhaga. zastra. cikitsA zAstra; Ayurveda zAstra; vaidyaka 15,1; Science of medicine "aTaThavihe / zrAussa. puM0 (aAkroza ) Aza- za pAuvee pasaNate, taM jahA-kumArabhicca . yana. kaThora vacana. Harsh words of -kAyatigicchA sAlAisallahattA jaMgolI : rebuke. sUya * 1, 3, 3, 18; bhUyadhijjA khArataMta rasAyaNe" 310 8; pAuha. na0 ( zrAyudha ) Ayudha; zastra; 6thIpAusa. dhA* I-II. (pA+kaz ) mA yAra. zatra; hathiyAra. A weapon. naayaa| 72al; 65! mA53. Akroza karanA; ulA- 2016; 18% bhaga. 2, 10,7,66, 33; garaar. To cry out; to reprouch; su. ca. 10, 44; jaM. pa. 3, 43; to rebuke. -ghara. na. ( -gRha) mAyudha 52; Ayudha Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAUNaya ] ( 15 ) [zrAesa zAsA; lyApAra samayAnuM sthAna zastrAgAra; hathiyAra rakhane kI jagaha. an armoury. jaM. pa. 3, 43, -gharasAlA. strI. ( -gRhazAlA) gumepalI za6. dekho| UparakA zabda. vide, " pAuhaghara" jaM. 5. 3, 43; -ghAre. puM0 (-gRhika) AyudhazAsana pari-yakSa. zrAyudhazAlA kA adhyakSa. a superintendent of an armoury. "saraNaM se bhAuhaya rie" ja0 50 3, 43, mAUNaya. tri. (* pAUnaka-ISadUnaka) Us sAdhu; Bej. kucha kama. Somewhat less. bhaga0 25, , bhAUsiya. tri.( * ) praveza resa. praviSTa. Entered. " pAusiyavayaNagaMDadesaM " nAyA* 8; (2) sathita. saMkucita. contracted. " pAUsiya akhacamma ugaMradesa" nAyA 8; Aena. tri0 (prAdeya ) mahazu 425 / yoya; | mAnanIya. grahaNa karane yogya; mAnane yogya. Worth being accepted or taken. jaM. pa. ke. 5. 7, 8; -vayaNa. na* (-vacana ) mAnanIya payA. mAnane yogya vacana. words worth accepting. utta0 36,6% zrAesa. tri. (*prA+iSyat-eNyat ) mAtu: mAvacA. AtA huzrA. Coming. "pAesA vibhavaMti subvayA" sUya. 1, 2, 3, 16; bhAesa. puM. (zrAdeza-zrAdizyate prAjJApyate sambhramaNa parijano yasmizAgate tadAsithe. yAyatadAzanadAnAdivyApAre sa AdezaH ) pAzI; parokSo; bhimAna. atithi; pAhunA. A guest. "pAesAe samIhie" utta. 7, 1; 4; aogha* ni. 148; 661; ogha0ni0bhA0 141; nisI, 10, 12, vava. 6, 1; (2) prAra; meha: prakAra; bheda. mode; kind. bhaga0 8, 2; naMdI* 36; paraNa* 1; prava0 516; viza0 403: (3) vizeSa; vyati5. vizeSa; vyaktirUpa. particular; individual. utta. 36, 6; (4) bhUtra; bhAgamaH zAstra. sUtraH zrAgama; TTET. a Sutra or scriptuie. vize0 405; (5) GHI vyaya bhane grA05 e tripadI ke je gaNadharane prathama saMbhaLAvapaam yAve. utpAda, vyaya aura dhrauvya ye tripadI o ki gaNadhara ko pahale kahI jAtI hai. the three condi. tions that are first taught to a Ganadhara, riz. birth, decay and steady existence. vize. 550; (6) 55heza; vya . vyapadeza; vyavahAra. denoinination; nomenclature. sUya0 1, 8, 3, (7) bha; Astl. hukma; AjJA. command. mu. ca. 2, 456; piM.ni.184; paMcA. 5, 45; jIvA. 1; (8) mata. mata. an opinion. " bIaoviya pAeso " prava0 855; -savvaya. puM0 ( -sarva-AdezanamAdeza upacArogyavahArastena sarvamAdezasarvam ) 15. cArathI sarva pracura athavA pradhAna vastumAM sarvane upacAra karavo te jema bhojanamAM ghI padhAre DAya to ma0 to mesuMdhI mAdhu, koI jagyAe mUla zabdane lagata saMskRta veryAya saMskRta koSamAM na hoya teve sthale saMskRtanI 24 mAlI / vAmAM pI je. jahAM mUlazada kA paryAyavAci saMskRta zabda nahIM milA vahAM saMskRta zabda kI jagaha khAlA rakhane meM AI hai. Blank space left in brackets indicates that no satisfactory 974 or in Sanskrit equivalent is available. Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AesaNa] [zrAaosa AmAM dhInI pradhAnatAne lIdhe ghI zivAyanI dhIradhA2 42vI te. dravya saMpAdana karane kA vastumA 5 dhAna payAra thA. eka kA / upAyaH bRddhi ke liye dena lena karanA. adhikatA se usakA saba meM upacAra karanA; earning wealth; business of jaise ki bhojana meM ghI adhika hone para yaha Jending etc. jaM. pa. 3.56;-pabhogakahanA ki Aja to ghI hI ghI khAyA isa meM | saMpautta. tri. ( -prayogasaMprayukta) dravya ghI kI pradhAnatA se bhojana kI anyavastuoM meM upArjana karavA nA upAyamAM pravRta thayela. bhI ghI kA upacAra kiyA. denominating dravyopArjana ke upAya me pravRtta-taspara. a thing by giving the whole (one) engaged in moneyof it the name of a part which making concerns. ja. pa. 3, 56; is prominently found there. AzrojiyA. strI0 ( AyojikA ) tIra AesaNa. na0 ( prAdezana) supA2 koregii| pariNAmathI karavAmAM AvatI kriyA ke jenAthI ---12 pArnu. luhAra vageraha kA kArakhAnA, saMsAra sAthene saMbaMdha ya che. vi pariNAma A workshop of a blacksmith se kI jAne vAlI kriyA, jisase ki saMsAra etc. dasA. 10, 1; AyA0 2, 2,2,80; sambandha baDhatA hai. An action done pAsiya na0 ( prAdezika ) sa dhune ! bhATa with keen thought-activity kalpI rAkhela aTArAdi AhArano eka deva. increasing one's worldly attachsAdhu ko dene kI icchA se rakhA huA AhAra | ment. panna. 22; vagerahaH AhAra kA eka doSa. Food ete. | zrAojja. na. (aAtoya ) vAdha; pAni pre-determined to be given to ja; vAdya. A kind of musical a Sidhu; a kind of sin relating instrument. ova. 30; to food. piM0 ni0 226; zrAojja. tri. (zrAyojya ) bhyo| pUrva zrAoga. puM0 (prAyoga) dravya saMpAdana 19 loyA yoya. maryAdA pUrvaka jor3ane yogya. yA pAya: badhA-vyApAra kare. dravya upA- Worth being united within jaina karane kA upAya; dhaMdA vyApAra Adi. limits. vize0 23; Business; trade; means of pAosa. dhA0 I, II. (zrA+Rz ) ti2earning. bhaga0 2, 5; sUya0 2, 7, 2; 24 // 2 42; 85 / 3 / . tiraskAra karanA; (2) sAnI mAyaH; sabhI trshugnne| ulAhanA denA. To upbraid; to 58. dhana kI AmadanI: duganA tiganA reproach. baTAva. inconne; double or treble zrAdhAsasi. uvA. 7, 2007 profit of exchange. ova0 0 50 zrAmosejasi. uvA0 7, 200; 3, 56;-pabhoga. puM0 (-prayoga Ayoga- zrAzrosejA. vidhi0 uvA0 7, 200; svArthalAbhasma prayogA upAyA: ) -5 | zrAosa. puM0 ( 5 ) 52 / ki; sUryAya saMpAdana 42pAnI pAya; yaSyimATe | par3avAnI se 4. saverA; prAttaHkAla. zuo 14 2052 15 nI paTanoTa * . dekho pRSTha naMbara 15 kA phUTanoTa * . Vide footnote * of the 15th page. Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAMtAi] ( 17 ) [prAvaNa Dawn. "AbhAse saMgAro amuI velAe somaNAne. sunakara. Having heard. niggae ThANaM " piM0 ni. bhA0 61 nAyA. 16) prAMtAi. tri. (prAntAdin-prAntebhavamAntaM prAkanna. dhA* I. (A+karNa) saineg. muktAvazeSaM tadAttamattI yevaMzIla prAntAdI) sunanA. To hear. khAtAM pItAM bAkI rahela AhAra lenAra, zrAyanai. su. ca. 14, 46. ( sAdhu). oroM ke khAte bace hue zrahAra prAyanaMta. va. kR. su.ca. 2,117 ko sAne vAlA, (sAdhu).(Anascetic) mAyamitra. saM. kR. su. na. 2. 71% who eats the remuants of food pAyaniUNa. saM. kR. su. ca. 7, 16 taken by others. paMcA. 18, 36; pAkahmiya. tri. ( zrAkasmika-akasmAcabhAMdolira. (* pAndolin ) panazAna. dbhavati tadAkasmikam ) 241 , satu; kaMpanIla; kAMpanevAlA. Trembling; of riza kArana. Akasmika acAnaka; binA aquaking nature. su. ca0 2.654; kAraNa ke. Accidental; without any VAkaMkha. dhA* I (mA+kAMtU) U-; Assignable cause. "bama nimi. saakssaa||5vii. icchAkaranA: AkAMkSA rakhanA. tAbhAvA jaMbhavamAkamhiyaM " vize0 3451; To wish; to desire. prAkaMkhI. vi. AkAra. puM0 (zrAkAra) mAti; yahe; "nimbure kAjamAkaMkhI" saya0 1, 11 38; 12. zrAkAra; ceharA; DIla Daula. Form; mAkaMkhira.vi. (* ma kAMkSin ) sAkSA 32. shape; figure; face. sU. 50 20; nA2;mAkSazIda, bhAkoza karane vAlA. bhova. nisI. 7, 38: uvA0 2, 60; 6; Que who wishes or desires, AkAsaphalovamA.strI. (zrAkAzaphalApamA) su. ca. 2, 328 VAkaMpa. dhA. I (A+kampa) mArAdhanA mAgha-bhAvAno me padArtha. khAnekA eka padArtha. An entable suhstance; a 12vI. aArAdhanA karanA. To adore; to substance used as food jaM.paM. worship. (2) sanbhu5 2. sanmukha rahanA. to remain face to face; 1, 11, to remain in one's presence. zrAkAsipA. strI. ( zrAkAzikA ) mAgha zrAkaMpaittA. saM. kR. bhaga* 25, 7; vizeSa; pAyAno se pArtha. khAne kA eka prAkaTTa. tri. ( prAkRSTa) sAme yesa. sAmane padArtha. A kind of food; & sulh-- kI ora khIMcA huA. Drawn towards. stance used as food. jaM.paM.1,116 paraha. 1,1; Akii. strI. (prAkRti) aa||2, mAti AkaDDha. tri. (AkarSa) sAme meMya te. hepAya. prAkRti; ruparaga; dRzya. Form; sanmukha khIMcanA. Drawn towards.. shape; appearance. sama. bhaga0 3, 1;-vikadi. nA. (-vikRSTi) AkiMcaNa. na. ( zrAkiM vanya--praki. Amatema kheMcavuM te, kheMcAkheMca karavI te. ] dhanasthabhAva AkiMcabhyam ) pazmi rahina idhara udhara khIMcanA. pulling in differ- | paNuM, suvarNa Adi parigrahane abhAva. ent directions. bhaga. 3,1,15,1B parigraha rAhatata; parigraha kA amAva. prAkariNatA saM. kR. a. (bhAkaparya) | Absence of worldly possessions v. 11/3. Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAkiti ] like gold etc. paMcA0 11; 16; su0 caM0 3, 47; alicia. * (m) 24112; 1419. prAkRti; ruparaMga Form; appearance; shape jIvA0 3,4; zakIlavAsa. puM0 ( AkrIDAvAsa ) gautmdIpakAM rahetA lavaNu-samudranA adhipati susthika devatAne zrIvAsa gautama dvIpa meM rahane vAle, lavaNa samudra adhipati sustika devakA krIDA kSetra. The pleasureabode of the god Susthika, the presiding deity of the Lavana ocean, residing in the Gantama Dvipa. jIvA0 3,4: prAkuMcaNa. na. ( Akucana ) soya te. saMkocanA. Contraction. vize0 2462 - paTTaga na0 (-par3aka ) pasAhI } bhara vastra kamara bAndhane kA vastra a cloth used to tie the waist. veya0 5 31; prAkuciya. tri0 ( zrAkuJcita) soyeisa. saMkucita; sikor3A huA. Contracted. ( 18 ) nAyA 0 1; AkuTu tri. ( zrAkraTa) lene bhAza bharela vayana saMbhAvana bhAve te. jise karkaza vacana sunAye jAveM vaha ( One ) who is upbraided, reproached. zrayA0 1, 6,2, 183; " " brAuna zrAkula. tri0 ( dhAkula ) bluo " mAula 26. dekho jhAula zabda Vide ,, [sU0 1, 1, 1, 26: AkUta na0 ( AkUta ) abhipreta paratu cAhI huI vastu icchita vastu. Desired object. vize0 2155; AkUya. puM0 ( zrAkUta) paliyayaH syAzaya. AbhaprAya: manzA. Opinion; intended 44 [ Agara meaning. (2) na0 abhipreta chi 12. cAhI huI vastu icchita vastu. 8 desired thing. vize* 628 'zrA- kkhA dhA0 I, II. (A+khyA) Ahe; athana kahanA; kathana karanA. To tell; to narrate. ghAghavei bhaga08, 2, 16, 6, Aghavejja. vi0 bhaga0 6, 31; prAghavittae nAyA0 19 zrAghavettara. nAyA0 8 bhaga09, 33 zrAghavetA. ThA03, 1; zrAghatramANa. nAyA0 5 8; pro0 381 Ahijai. ka0 vA0 sU02, 1, 20 hijjeti ka0 vA0 bhaga0 16, 3 kappa0 5, 103; bhASavijjanti ka0 vA0 naMdI0 45; sama0 pa0 170 AkkhevaNa. na0 ( prakSepaNa) mAkSepa 2 te. AkSepa karanA Blaming for a fault; charging with a fault nAyAH 7; 'akhoDa dhA0 I. (bhA + khuD ) ; ta paDeTa | 2. dAtoM se TukaDe 2 karanA. To tear into pieces by means of teeth. Akhoti. nAyA* 4; Agai. strI0 ( Agati ) Agamana; parabhavamAMthI mAlavamAM AvayuM te. Agamana; parabhavase isa bhava meM AnA Coming; coming to this birth from the previous birth bhaga0 6, 3; AyA0 1, 3, 3, 116: jaM0 pa0 2. 31: vava0 6, 20; rAya0 233; 120: kappa 0 5, 44; paMcA 2, 25; ( 2 ) tyatti janma; utpatti, birth; creation. "egA AgaI TA0 1: - gai. bI0 (-gati ) yA navaM te; gamanAgabhanaH gatyAgati AnA jAnA; gamanAgamana. praya* For Private Personal Use Only 33 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAgaimitta ( 16 ) [bhAgacha coming and going; passing and AgaMtAra. puM0 na0 (aAgangAra ) bhAga-tu. rejarsing. paMcA. 2, 25; -gaivi- musa 32 / ne pAnI dharmazAlA. dhamezAlA; rANANa.na. ( gativijJAna) yayA maayen| sarAya. A house for travellers; a sir nirNaya 12ve te. bhUta bhaviSya ke _caravansary. pAyA0 2, 1, 8, 44; janma kA nirNaya karanA. knowledge of! nisI. 3, 1; the past and the future births prAgaMtu. tri. (zrAganu) atithi; musA32. ete: knowledge of whence zrAnevAlA; musAphira. A traveller; and wliither. " zrAgaigaiviegANa a guest. sUya0 1, 1, 3, 1, 2, imasta taha pu pAeNa" paMvA. 2, 25: 2, 81; kappa. 2, 87: -chaya. puM. -gaivitrAya. tri. ( -gativijJAta ) (-ccheda ) bhavizyamA prAta yathArnu hAya AvatA java thI, halavA cAlavAthI jIvarUpe tenuM talavAra vagerethI chedana karavuM te. jayala: tAka mAthI chAyAmAM ane chAyAmAM- bhaviSya meM prApta hone vAle kA talavAra Adi thI taDapha mAM jAva Ava karavA thI jIva se cchedana karanA. destruction of rUpe jaNAvela trasajIva-- be draya Adi that which is to come; e. g. 91. zrAvAmana rUpa kipA se jIvatva kA bAdha with a swood etc. sUya0 2, 2, 1; honA jasa ki kisA ke halana calana yA zrAna -bheya. 0 (-bheda ) savi05mA prAsayavAnuM jAne sa yaha jAnanA ki isa meM jIva hai. he tenuM bhAlA vagerethI bhedana karavuM te. known to be living by to and bhaviSyame pAnavAle kA bhAlA vagairaha fro motion; e. g. a tiny insect se bhedana karanA. piercing e. g. with etc. dasa. 4; a lence etc. of that which is zrAgaimita. na. ( prAkR tamAtra ) sAgara to come or to be encountered bhatra prAkAra mAtra. Only the shape. in the future. sUya. 2, 2, 81; vivA. 1; AgaMtuga. tri. ( Agantuka ) matithi, bhusA52. AgaMtagAra. na. (* AgatAgAra-grAgantuka 4157 vagere. aAtAya; musAphira. ( One) gRha ) bhana52 pati mere yArnu sthAna. wiw arrives; e. g. a traveller zvabhAgA Adi ka utarana kA sthAna; sarAya; etc. AMdha. ni. 216; (2) ApayAnA dharmazAlA. atithi zAlA. Caravansary; upasarga. bhAvA upasarga-bhaya. the future housafor travellers. "bhAganagAre trouble. " aAgatugoya pIlAkaro ya jo thAsapagAra saNa umAtaNa upretivAsaM" maga ughasamgo" paMcA0 16, 8, sUya. ni. sU. 2,6 15: 1, 3, 1, 45; AgaMtavva na. ( zrAgantavya ) Ara. zrAnA. AgaMtuya. tri. (Agantuka ) numA ho Coming. su. ca0 1, 153; za6. dekho " zrAgaMtuga" zabda. Vide, prAgaMtAra. tri. ( zAgata ) ApanAra. Ane- "pAgatuga' odha0 na0 216; vAlA. ( One ) who comes: a conser. /zrAgaccha. dhA. I (a+gam ) 4 yu '' bhAgatAro mahAbha" sUya. 1, 2, 1, 16; | mAthI poya. pAnA; zrA pahuMcanA. To 1, 2,1, 111, 31%3 come; to arrive. Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAgati] ( 20 ) [Agama pAgacchai. nAyA. 3; 15; 16 ; bhaga0 1, 6,7,2,1; jaM. 50 7, 133; / Agacchati. nAyA. ; bhaga0 , 8; mAgacchanA. vi. aNujo0 134, bhaga0 6, 5; 13, 6; veya. 5, 10; jaM. 50 2,19proba. 12 prAgaccha. vi. dasA. 5, 1; ka. gaM0 2, 8; prAgachaha. zrA. su.ca0 2, 466 yAgacchissai. bha. uvA. 7, 188; bhAgapichattae. he. saM. kR. rAya. 248; bhaga. / 18, 5, ThA0 3,3; mAgarachamANa. va. kR. bhaga* 12, 6 prAgIta. strI. (prAkRti ) ati. prAkRti; AkAra; prakAra. Form; appearance. vivA0 1, bhAgani. strI0 ( prAgati ) go " Agai " 6. dekho " zrAgai" zabda. Vide " zrAga".ThA0 1,1; VzrAgaccha. ghA* II. (bhA + gam ) bhesapay; 5.ma. prApta karanA; pAnA. To gain. (2) Mej. jAnanA. to know. (3) mAya. pAnA. to arrive at. bhAgamaha. vivA0 6; bhAgantuM. saM. kR. gaya. 245; bhAgamma. saM. . pAyA. 1, 1; 1, 3; bhaga0 1, 8; jaM. 50 5, 12.; / nAyA. 14 bhAgamitA. saM. kR. bhova. 22; utta01, 22; 14, 3, dasA. 5, 1; sUpa. 2, 7, 36; pAyA0 1, 5, 1, 144; zrAgantuM. he * kR* sUya.1,1, 2, 31 mAgamittae. he. kR. bhaga16, 55 prAgamiya. saM. kR. ka. 50 7, 13, bhAgamamAya. va. kR0 prAyA* 1, 6, 3, 185: 1,7, 4, 213 Agama. puM0(pAgama ) bhAgamA Hiin; satra. zAstra; siddhAnta; mUtra; bhAgama. Scripture: principle; motto. bhaga* 5, 4; aNujo* 42; paNha 0 2, 2, ThA. 4, 3, dasa* 6, 1; (2) Amama pramANa mAta yathA yatuM sana. prAgama pramANa; bhAmavAkya se hone vAlA jJAna. authority of Sutra. aNujo* 147; vize0 47.; 1552; (3) mAgama vyavahA2. bhAgama nyavahAra. terms of scripture. ThA. 5, 2; ( 4 ) maza. AkAza. the sky. bhaga0 20, 2; (4) bhAgamana; bhAravU te. bhAnA. arrival; coming. isa. 7, 11; (6) (prA-abhividhimA maryAdayA vA gamyante paricchidyante'thA yena sa prAgamaH ) 318 manaparyana ane avadhi jJAna. kevala manaparyava aura adhi jJAna. the three kinds of knowledge viz Kevala Mnnaparyava & Avadhijnana. bhaga0 8, 8; vava. 1. 3: paMcA06, 1; (7) naramA pUrvathI yAra-pUrva sudhI. nAve pUrvase caudahaveM pUrva saka. the Parras from the 9th to the 14th Purva. ka. pa. 7, 18, -paha. puM. (-patha) sAsa mArga. lAbhakA mAga. A beneficial or profitable path. ThA0 5, - baliya. puM0 ( -bakSika ) bhAgama jJAnamA masavAna, sIprati. zrAgama jJAna meM balavAna, kevalI prabhRti. ( one ) strong in the knowledge of the Sastras, e.g. Kevali eto. "mAgama baliyA samayA zigaMthA" bharA. 8, 8; va. 10, 3. -bahumANa. puM. (-yahumAna) zAjanuM paDabhAna 32yuM te. zAstra kA adhika mAna. paying high reverence to seriptures. prava0 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gama ] ( 21 ) 321; vavahAra. puM0 (-vyavahAra ) nvpUrvathI cAdapUrvasudhI tanAra tathA kevalIne vyavahAra--prAyazcitta dAnAdi vidhi. nau pUrva se caudaha pUrva taka jAnanevAlA tathA kevalI kA vyavahAra -prAyazcita dAnAdi vidhi. the Vyavahara i. e. the work of a Kevali as also of one who knows the Parvas from the 9th to the 14th Porv eg. administering expintion etc. pra0 861; - vahAri puM0 ( - vyavahArina ) pratyakSa jJAnI; navapUrvI uparAMta va suzrI pratyakSa jJAnI; navapUrva ke jJAnI se lagAkara kevala jJAnI taka. ( one ) having direct visual knowledge; any one from one knowing nine Purves to a Kevah. jIvA0 3; - satya. na0 ( - zAkha) vyAgama zastraH zrutajJAna Agama zAstra; zrutajJAna scripture; Sutr " sAgamasatthaggaNaM jaM buddhi guNehiM hiM vidihaM " maMtrI - suddha. tri0 (- zudra ) vyAyama sUtra anusAra nirdeSa-zuddha zrAgama ke anusAra zuddha. faultless, sinless as judged by the code of Sutras. "thaMva vihimAgamasuddhaM saparesimaluggaha TThAe paMcA0 6, 16 Agamazro. a0 ( AgamataH ) aAjama zAstrane yazrIne; sUtrane avataMzrIne zAstra kA Azraya lekara. Abiding by the principles of scriptures; with the authority of scriptures: aNujeo0 12; vize0 26; zrAgamaNa. na0 ( Agamana ) Agamana Ava te. Agamana; AnA. Arrival; coming. bhaga0 6, 33; 11, 11; 13, 4; nAyA0 2; 16 0 26: saya0 hai; piM0 ni0 " For Private [ zrahA mesi 8 1: veya0 1, 36; udA0 1, 48; paMcA0 1, 16: - gahiya viNicchaya. tri0 (-gRhIta vinizcaya) bhAvapAne nizraya rela ne kA nizcaya kiyA huA. one determin ed to come. bhaga0 6, 33; giha. na0 (-gRha- pathikAdInAmAgamanenopetaM tadarthe vA gRhamAgamanagRham ) dharmazANA: bhusAi2yAnuM dharmazAlA; sarAya & house for travellers to lodge 66 zrAgamAMgasiza" veya0 2, 10; - paha na0 (-patha) bhAvavAnA bhArga Ane kA mArga; rAstA. a way to come in nisI0 4, 30; - pazrayaNa na0 (-prayojana) bhAvavAnuM aye na Ane kA prayojana. cause of arrival zivA0 1, 6; zrAgamaNAgamaNa ra vibhakti. na. ( zrAgamanAgamana pakti) mAM dra hi Agamana gamana darzAvavAmAM Ave tevuM hoza prakAranA nATa bhAnuM khAnabhuM nA. caMdra AdikA AvA gamana prakaTa karane vAlA batAsa prakAra ke nATakoM ma se sAtavA~ nATaka the seventh of the 32 kinds of drama exhibiting the appearance and disappearance of the moon "zrAgamayAga Npavibharti NAmaM divvaM rAhu vihiM uvadaMseti rAya0 62; zrAgamissa. tri0 ( zrAgamiSyat) aviSyamAM thanAra; bhAvatuM bhaviSya ma hone vAlA. Future sU0 1, 8, 21:2, 2, 23: Au0 28; dasA0 6, 1; 10, 3; nAyA 0 16; AyA0 1, 4, 1, 126: jaM0 pa0 2, 36; - Nimitta. na0 (- nimitta ) viSyanuM nimitta bhaviSya kA nimitta a sign or omen of the future. nisI0 13, 15; jaM0 pa0 2, 36; zrAgamekhi. ( zrAgamiSyat) bhaviSyamAM thavAnu; Personal Use Only " Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAgamessa] ( 25 ) [Agarisa bhaviSya meM honevAlA; AnevAlA. Coming ne putra kI maane| ya'yo che te. putrake in future; future. jaM. 50 2, | sneha se jisa strI ke stana meM dUdha baDhajAtA 31; ova. 34 -bhadda. tri. (-bhadra) hai vaha. (a woman ) in whose eka bhava karI jene mokSa java nuM che te. breasts there is a flow of milk eka bhava kara jisa mokSa jAnA hai vaha. through maternal affection. ( one ) destined to obtain "tapuNaM sA devANaMdA mAhaNIbhagaya parahayA" salvation after one birth. sama0 bhaga.9.33: -samaya. tri. (-samaya) 8.0; (2) laviyatuM 1851. bhaviSya kA nabhijane 152 gAvesa chete. jisakA kalyANa. future welfare aM.pa. 2,31; samaya pAsa AyA ho vaha. (that ) for " samaNassa eM bhagavo mahAvIrassa bhaTTa | which the time is ripe. nAyA0 1; khapANuttarovavAiyAga gai kallAzA jAva | zrAgara. puM. (pAkara)sena ru .3 pAsa. bhAgamasi bhadANa umA sayA" kappa... sone, cAMdI kI khadAna. A mine (of prAgamessa. tri. ( AgamiSyat) mArate gold, silver etc ). jaM. pa. 3, 52: sa; bhavizyanu. bhaviSya kAla; bhAviSyakA. jaM. pa. TA. 2, 4, bhaga0 1, 1; 7 6; The future (time); future; nAyA. 1; 8; 14; 16: rAya0 273; jAvA. belonging to the future. ata. 3, 1. ova0 ni0 bhA* 8: zrova. 32; 5, 1; bhaga..20,8; utta0 30, 16: sama03 ceya0 1, 7.dI. Agaya. tri. (a gata) sAveta; prApta yaye 47; zrAyA* 1 7, 6. 222, 2. 1 2, bhAyA huA; prApta. Come; obtained 12; uvA0 1, 20; 108; (2) bhI nA udA0 1.66862,113;114; 118 mA2. namaka kA khadAna, a salt.pit: a nAyA. 1;816:13ni.168sama. fiuld from which salt is obtain 11.30; sUya. 1, 1, 1, 16; utta0 5. ed. AyA. 1.7, 6.222, 2, 1.2, 12; 6, 10, 34; bhaga. 1,0; 2, 1 3 ,1, utta0 30, 16; zrova. 4, 32 2, 5, 4, 6, 33: 16, 5, 18, 2; dasA. prAgaripra-ya. tri. (prAkarika) bhanI 1, 15; dasa05, 1, 8 rAya. 232; aAyA0 / 29 va pAna kA mAlika An owner of 1, 1, 1, 2; -gaMya.tri. (-gaMva) a mine Ava.ni. bhA suganya apana thye| che te. jisameM mugandha Agarisa. pu. ( aAkarSa) 26 5 uptana huI hai vaha. (that) in which te. AkarSaNa; khA vanA. Attraction fragrance is born. nAyA0 7 prava. 28; panna. 6; ( 2 ) zadhA -paraNa. tri. (-prajJa-bhAgatA usanA prAya 42tuM te. phira se grahaNa karanA. repradA yasyA sAvAgata prajJaH) panna acceptance. pra. 843: vize0 1485; te; 24 tA . jisameM prajJA (3) ne 11 (5yAnA ) prayatnayA uptana huI hai vaha; buddhivAlA. wise; cau- bha6.sena grahaNa 12yuM te karmatious. "agrima samitIsu guttIsuya bhAgaya. pudAlA kA AkarSaNa karanA. attracting paraNe." sUya. 1, 14, 15: -pae hayA. Karmic atorms. sama* panna. 6; bI0 (-panavA-bhAgataH prabhavo yasyAH mA) (4) prApti; yAtinIsa prApti, cAritra Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgAr3ha ] ( 23 ) kI prApti. gain; gaining of right conduct. " pulAgastarAM bhaMte ega bhayamahAgiyA kevaiyA mAgarisA parAyaNatA bhaga0 25 6; zragADha. tri0 (zrAgADha) ; ; AI. kAThana; kaThora. Harsh; hard. nisI * 10, 1, 2, 3; 13, 11, ( 2 ) gADu ri; prakhala kAraNa. babavAna kAraNa. powerful cause; cogent reason. gacchA0 116; ( 3 ) ati azakta atyaMta asata. very weak. ogha0 ni0 78; AgAr3ha jAMga. puM0 ( zrAgADha yoga ) gariye ga AyAyeM yega paDuna te gANyAMna; jise zrAcArya vahana karatA hai. Head precep torship. zrodha0 ni0 548; AgAmi tri0 ( AgAmin ) bhaviSyamA bhasa nAra; athavAnuM bhaviSya meM prApta hone vAlA Coming; future. ThA0 2, 4 : - paha. puM0 ( - patha ) vidhyamAM bhavAnI vastune mArga. bhaviSya meM milanevAlA vastu kA mArga. the way leading to a thing which is to be got in the future. ThA 2, 4; 93 AgAmiya. tri0 ( AyAmika ) gAbha-- zahara vagaranuM grAma rahita. Devoid of a city or a village. pratdhegaiyA NigaMdhA ya viggaMthI proya egamahaM bhAga. miyaM citrAvAyaM dahama maNaviTThA. "nAyA0 18; AgAra. puM0 ( AkAra ) sAmRti; saMhArA. zrAkRti; saMsthAna. Configuration; form. " siMgArAgAra cArusAe " rAya0 bhaga05, 4; panna0 17; nAyA0 1; 2: vize0 26; gacchA0 121: prava0 1466: paMcA0 5, 4; uvA0 1, 12; ( 2 ) 2 sita; bhare! AkAra; ruparaMga face; appearance; form. pana* 30; (3) leha, prahAra, [ AgAra ; tarela. bheda; prakAra. kind; variety. pana 13: 21: (4) svarUpa; vizeSa lakSa svarUpa; vizeSa lakSaNa. specific shape or form; special quality. gAro u viseso " jIvA 0 ( 5 ) ( cAkriyate Akalpyate'bhipretaM manovikalpitaM vasvanenesyAkAra: ) mA bheSTa tara aliprAya sUyayaNa, bhuga, hA vagerenI yeSTA. prAMtarika abhiprAyasUcaka bAhya ceSTA. movements of eye etc, indicative of inward mind. utta0 1, 2; vize0 2155: ( 6 ) 6 sAnA apavAha-chuTa. kAyotsarga kA apavAda exceptions to the rules of Kausagga. 61 eva mAiehiM AgArehiM abhago avirAhizro ' Atra* 1, 5; ( 7 ) pazyamAnA pavAha chUTa; pazyAmAM mula AgAra paJcakkhANa kA apavAda exception to the rules of Pachcbakhana. prava0 65; - zrabhAvazro. bha0 (- abhAvatas ) AkAranA abhAvathI. AkAra ke abhAva se. due to the absence of shape. vize0 65; - darisaNa. na0 ( - darzana ) bhAnuM hemAyuM te. bhAkAra kA dRzya. sight of & form or shape. vize0 66, - bhAva puM0 ( - bhAva prAkArasyA kRterbhAyAH paryAyAcAkAra bhAvAH) AvRtirUpa padIya vastunuM svarUpa vizeza. AkRtIrUpa paryAya; vastUkA svarUpa vizeSa. 4 particular modification of the shape of a thing. bhaga0 7, 6; - bhAvapaDoyAra. puM0 ( - bhAvapratAvatAra thAkArasya cAkRtebhIyAH paryAyasteSAM prasvatArosvataraNamAvirbhAva pratyAvatAraH ) AkAranA paryAya AvirbhAva karavA te; AkRtirUpa zrAkArabhAva For Private Personal Use Only << T y Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAgAra] ( 24 ) [mAgAsa paryAvanuM avataraNa devuM te; vastunuM svarUpa -dhamma. puM0 ( -dharma ) 1625dharma. vizeSa. AkAra kI paryAyakA mAvirbhAva karanA; gRhastha dharma. the duty of a housevastU kA svarUpa vizeSa. manifesting holder. bhaga* 16, 6 -ghAsa. puM. or showing the particular (-vAsa ) 1650sa; 172yAma. gRhasthAzrama. modification of the shape of the stuge or condition of life a thing. " kimAgAra bhAva paDoyArANaM of a householder. " semo nAgAravA. bhaMte dIvAsamudApagaNatA" jIga. nAyA. 8; sotti " utta. 2, 23, jaM. pa0 3, 70; bhama0 6, 7, 7, 6; -vigAra, puM0 (-vi- nAyA. . -viNaya. puM0 (-binaya ) kAra ) mAla-ya920 752 55 vi. gRhasthane vinavA gharma, gRhasthamai. yAdhisaya 325 / 2. mukhapara honevAlA gRhastha kA vinayarUpa dharma. the duty of vikAra; kovAdijanya pheraphAra. a change reverence on the part of a on the countenance (produced house-holder. nAyA. 5; by anger etc.) " gaivibhamamAiehiM prAgAramaya. tri. ( prAkAramaya ) mAnimaya bhAgAra vigAraM taha pAsaMti" gacchA. 121: AtirU5. AkRtilpa. Having a -prAgAra. pu. ( -zrAgAra) 52; 2thAna. | _forni or shape. vize* 64; ghara; jagaha. a house: an abods. | prAgAri. puM. (pAgArin ) 1625. gRhastha. rAya. 113; sUya. 1, 1, 1, 16; nAyA. A householder; a layman. ito 1; pana. 20: bhaga0 2, 1; 6, 31; dasA. ni. 270; ', 1; zrAva * 1, 5; jaM. pa. 2, 30; prAgAla. puM. (AgAla ) bhanI in -zrAvAsa. puM0 ( -prAvAsa) 2. sthitimAMthI karmana daliyAne udIraNuM prAge sthAvAsa; gharasaMsAramAM lapeTAI rahevuM cAne udayamAM nAkhavA te; udArAnuM aparate gRhastha vAsa, ghara AdI meM prAsakta honA nAma. karma kI dUsarI sthiti meMse kama ke bIjo absorption in worldly or ko udIraNA ke dvArA khAMvakara udaya meM lAnA; household inatters. nAyA. 8; udAraNA kA nAmAntara. Forcing up into -cArattadhamma puM0 ( -caritravarpa - mturity Karma which is yet bhagAraM gRhaM ta yoga dAgArA gRhaNastevAM in the 2nd stage; this is also cAritrayamastathA ) yAstri yamana meme called Udirana. ka0 e0 5, 17, prakAra; samakita pUluMka bAravra rUpa gu ne mAgAsa pu0 na0 (AkAza-sarvabhAvAvakAza5.tri dharma. cAritra dharma kA eka bhada, nAdAkAzam ) mAsaH somo vyApA samyaktva pUrvaka bAraha vrata rUra gRhastha kA anaMta pradeza maka che dravyamAMnuM eka ame cAritra. dharma. a varioty of the dravya; dhamastikAma di pAMca dravyanA rules of right conduct; a house. bhaavaar| 05. AkAza; lokAloka vyApta holdsr's duties in connection anaMta pradezAtmaka chaH dravyoM meM kA eka amUrta with right-couduct consisting dravya; dhAstikAya Adi pAMca dravyAMkA zrAdhAin twalve vows accompanied rabhUta dravya. The sky; one of the witu right faith. ThA. 4; six substances pervading the Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agosa ] Loka and Aloka (all the worlds and non-worlds ). patra* 1; agujo * 143; ThA0 2, 1; ooSa* 10 sU0 pa0 1; nAyA0 1, 8 bhaga. 1, 1; 62, 10, 5, 6, 10, 2; sUba0 1, 1, 1, 7; utta0 6, 45, 26, 7 36, 2; 6; udA0 2, 138; 140; 151; bhakta. 61; jaM0 pa03, 56; - ativAda. puM0 ( - pratipAtin zrAkAzaM vyomAtipatantayatikrAmanti te tathA ) bhADAmAMDI khA mAMthI suvarNa vRSTi mAdi karI digprabhA hazIpanAra AkAza meM ur3akara, AkAza se suvarNa dRSTi Adi ke dvArA prabhAva pragaTa karane bAlA. (one ) soaring in the sky; (one) showing heavenly power by showering gold etc. from the sky. "appegaDyA... cAradA vijAirA AgAsAti bAilo " bhova0 16; -..(-) 24151219ffi; 24131zarmA para rahe. AkAzavarti; AkAza meM adhara rahA huA, hanging in the sky. " jAgA sagavaM cakraM. mAgAsagayaM vRtaM sama* 34; ( 2 ) atidhiyu; Azatasa 25. bahuta U~cA; gaganasparza. sky-kissing; very lofty. bhaga0 6, 33; 16, 5; - gAmi tri0 (-gAmin ) ADAzamAM inAra prANI pakSI pagere. AkAza meM uDanevAlA prArthI. & bird etc. "STATERgAmiyAM pANApANe kilasaMti mAyA0 1, 6, 1, 177; - tala na0 ( tala ) pAza tasIyuH AkAza kA tala. the bottom of the sky. nAyA* 14; ( 2 ) gaganatava sparza-yA mahela. gaganasparzI-bahuta ThaMnA mahala. palaces touching the sky i, e. very lofty jIvA 3, 3; nAyA0 v. 11/4. "3 ( 25 ) 19 [ bhAgAsa -talaga. na. ( - laka) bhagAsI; 35. jharokhA. & terrace. nAyA. 16; divA0 3; --foug. a. ( *-fumar) azengj svaccha AkAza; vadalathI chuTuM thatuM AkAzakhaMDa ke je ati zyAma dekhAya che; thigaDArupa AkArA. zaradaRtu kA svaccha AkAza. the clear blue sky of the autumn as it goes on being cloudless. "nAgAsa thilAne khaMbhaMte ! kiekA kuDe kaihiMbA kAehiM kur3e " 0 15; - paTTiya. tri0 (-pratihita ) yAne vasaMNIne rahesa. AkAza kA avalaMbana kara rahane vAlA; AkAzAbalaMbI. supported by the sky; hanging by the sky; " mAgAsa paiTTie bAe" 149 bhaga* 1, 1 - paMcama puM0 (-patrama ) AkAza jemAM pAMcamuM che te-pAMca mahA bhUta pRthvI, pAeMgI, agni, vAyu yane sAAza. jisame zrAkAza paMcama hai vaha paMca mahAbhUta ( pRthvI, jala, abhi, vAyu, AkAza ) the five elements of which other is the fifth (e. g. the earth water, fire, wind and ether). puDhatrI bhAU dAU teUna, bhrAgAsapaMcamA " sUca0 1, 1, 1, 7; - paya na0 ( pada ). daSTivAdAMtargata siddhazreNi parikamanA ceAthe leha dRSTivAda ke antargata siddhazreNi parikarma kA cauthA bheda. the fourth part of Siddha Sreni Parikarma in Dristivada. sama* 12; - pyaesa. 50 ( - pradeza ) bhaashne| avibhAjya aMza zrAkAza kA avibhAjya aMza. an indivisible part of the sky. bha0 25, 4; vize0 46; - phalibalIrasa. tri0 (-sphaTika saha ) atyanta 12.cha; 28 : atyanta svaccha, sphaTika tulya. close and trans 66 For Private Personal Use Only Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgAsaga ] parent like crystal. oba* - phaliyA maya. tri. ( - sphArTakamaya ) vyati26200; 25Timbhaya. artisvaccha, sphaTika maya. very clear; crystal-like. " bhAgAsa phaliyAmayaM sapAyapIThaM sahisaNaM" sama * rAya * - phaliha. puM0 ( - sphaTika - zrAkAzamiva yadasya tamacchaM sphaTikama kAzasphaTikam ) ati sTaDa nirmala yUTie atyaMta svaccha sphaTika. very clear crystal " AAgAsa phabrihAmaeva sapAyapaDhiyA sIhAsaNesa " jaM0 pa0 AgAsaga. tri0 ( zrAkAzaka ) prakAza. prakAza karanevAlA. (That ) which gives light. sama zrAgAsatthikAya. puM0 ( zrAkAzAstikAyaastayaH pradezAH teSAM kAvaH samUhaH astikAyaH ) hare vastune vyavahArA thApanAra dravya cha dravyamAMnuM trIbhuM dravya. pratyeka vastu ko avakAza denevAlA dravya; chaH dravyoM meM kA tIsarA dravya. A substance in which all things exist or reside; the third of the six substances. "nAgAsasthikAyassa NaM pucchA goyamA zrakhegA abhivayaNA " utta0 2, 20; aNujo0 66, 131; sama0 6 rAya 0 270; bhaga0 2, 10, 7, 10, 20, 2; AgAla phali zravamA. strI0 ( zrAkAza sphaTikopamA ) yAza mane suTiGanA netrI nirmala eka jAtanI mIThA rasa vAlI khAdya vastu. AkAza aura sphATakake samAna nirmala aisI mIThe rasa vAlI eka prakArakI khAdya vastu. A substance as pure and transparent as crystal used as foodstuff pazca0 17; jaM0 pa0 2, 22; AgAsiuM. he0 kR0 a0 ( zrakRSTum ) - darzane; samIpa AnIne AkarSaNa karake; ( 26 ) up. ova. zrAkAza pAMsaM lAkara Having drawn wear; having attracted. vize0 222; zrAgAsiya tri0 (zrakArSata) Azu resa; pADela. AkarSita AkarSaNa kiyA huA. Attracted; drawn; lifted zrAgAsiya tri0 ( prakAzita mambara mitaH prAtaH ) mAzavarti; yA azamAM rahela. AkAzavarti. Situated in the sky. "grAgAsiyAhi seba cAmarAhiM" oba * AgAhahatA. saM. kU0 a0 ( AgAjha ) avagADIne. avagAhana karake. Having entered; having resorted to. AgAhaitA calatA " dasa0 5, 1, 31; Agii. puM0 ( prAkRti ) AvRti; bhAra saMhAya prAkAra; saMsthAna. Form; configuration; shape. vize0 2062; 707; nAyA0 1; 0 0 5, 61; tiga na0 (- trika) yAti saMhANu 6 saghayAya cha ane hRti pAMca,e nAmanI 17 prakRtinA samudAya prakRti saMsthAna 6 saMhanana 6 aura pAMca jAti isa prakAra nAmakI 17 prakRtiyoM kA samudAya. the collection of the 17 Prakritis made up of six Samsthanas, six Sanghayanas and five Jatis. ka0 gaM0 5 8 prAgiti, strI0 ( zrAkRti) lubhe| "Agii " 26. dekho Agii " zabda Vide Agii " jIvA0 3, 4; rAya * 188 V zragila dhA0 I ( zrA + kal = ji ) ta; nyayAbhavu. jItanA; jaya prApta karanA. To conquer; to got victory. bhAgilaMti. bhaga0 3, 21 'zrAgdhA. dhA. I. (A+ghrA ) sugaMdha sevI; suMdha; pAsa sevI sugaMdha lenA; sUMghanA; To smell; to scent. zragvAyai. ThA0 2, 2 56 66 For Private Personal Use Only [ zrA-gdhA " Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Adhe ] AravAyaha. nAyA- 1; na0 AgdhAyamANa. va0 kR0 nAyA0 =; AghaM. tri. ( mAkhyAtavat ) anAra; dhana karanAra; AkhyAna 22. kahanevAlA; AkhyAna karane vAlA. ( One ) who tells or lectures or preaches. sU0 1, 10; 1; ajjhayas. (AsthAtavadhyayana) sUyAMga sUcanA pA zrutaskaMdhanA 10 mAM samAdhi ayananuM Apara nAma sUtrakRtoga ke pahile zrutaskaMdha ke 10 veM samAdhi adhyayana kA dusarA nAma. another name of the 10th Samadhi chapter of the first Sruta-skandha of the Suyaga daniga Sutra sUrya0 ni0 1, 10, 103; Asa. tri0 ( pragharSa ) pANI sAdhe pasIne pInA yogya mApadhi vagere pAnI ke sAtha ghisakara pIne yogya auSadha vagairaha. Medicine which can be taken after it has been rubbed with water on a hard substance. piM0 ni0 502 asittA. saM0 kR0 a. ( zrAvRSya ) pasIne. ghisakara Having rubbed AyA 2, 4, 1, 146; mAghavasAra. zri0 ( * prANyAta ) yAna 2nA2; athA 52nA2. zrakhAna karane vAlA; kathA vAcaka. ( One ) who relutes or describes; narrator; ThA0 4, 4; AghavaNa. ( 27 ) na0 ( zrAkhyAna ) vyAmyAna; sAmAnya prathana. vyAkhyAnaH sAmAnya kathana Telling; lecturing. nAyA0 1, 18; AghavalA. strI0 ( * prasthAna ) Ana sAmAnya uthana. AkhyAna; vyAkhyAna. Tell ing; lecturing; hiMya uvA0 2 111: bhaga0 6 22; yy 6. - For Private maity. A* (wiania ) ssej. muIZWI. Told; related. " bhagavayA mahAbIrevha grAmavie utta* 26, 74; parAi0 2, 1; ( 2 ) svIkArela. svIkRta accepted. aNujo 0 15; Aghala. dhA. II. ( A + vRSa ) the| dhanuM thor3A ghasanA. To rub slightly. Adhaseca vi0 nisI0 3, 50 AdhAzra - ya. puM0 ( prAghAta-mAhanyante apanayanti binAzyate prANinAM daza prakArA api prANAyasmin sa zrAghAtaH ) bhaga mRtyu. maraNa mRtyu Death nisI0 12, 25; dasa0 6, 35; sU0 1, 3, 4, - maMDala na0 ( - maNDala ) vadhasthAnabhAMDaya vadhasthAna: hatyAgRhaH sUcar3a khAnA. a slaughter-house; a place of killing. nAyA0 8 zrAghAta. tri. ( mAlyAta ) uDe Told; related sU0 1, 4, 13, 2 kahAhuzrA. 1, 11:1, "9 Personal Use Only " AghAta Ma19. 13. (rear) g zada dakhA caghAta zabda Vide " zrAghAta sUba0 1, 1, 2, 1: AghAyaNa. na0 ( AvAsana ) vadhasthAna; sI hevAnI yA vadhasthAna; phA~sI dene kI jagaha. A place of killing; a place where mren are hanged nirmA0 12, 25; AghAyAya. va0 kR0 tri0 ( zrAghAtayat ) vinAza urate; dhAta urato. vinAza karatA huA; ghAta karatA huA. Killing; destroying. ghAyAya samupayaM uta05, 325 zrAcara. bhA0 I. ( zra+car ) sAtha; anudAna 32. AcaraNa karanA; anuSThAna karanA. To practise; to perform. AyaraMti. dasa0 6, 16; "" zrayariDaM. he 0 kR0 mu0 ca0 1, 247; " [ zrAcara "" " 33 Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcaraNa ] ( 28 ) prAyarita. he * kR. nAyA0 14; prAyaraMta va0 kR0 usa0 1, 42; pra0 121; AyaramANa. va0 kR0 dasA0 6, 1; fazi. 3160; AcaraNa na0 (AcaraNa) sAyAra; anuSThAna. AcAra. Practice; performance; conduct. prava* 577; AcAramAo . 0 ( AcaramAt ) cheDA paryanta chora taka Up to the end; till the end. ka0 pa05, 11; cisaNa. tri0 ( prAcIrya ) Ayaresa; sAyara resa AcaraNa kiyA huA. Practised; observed. rAya * 37; acelaka tri. ( zrAvelazya-na vidyate belaM vastraM yasya samracela kastasya bhAva praveza kyam ) paribhAyu uparAMta vastra narAyA to paDenA ane chellA tIrthaMkaranA sAdhuone bhATe madhesI bharyAA parimANa se adhika vastra na rakhanA: pahele aura aMtima tIrthaMkara ke sAdhuoM ke liye niyata kI huI eka maryAdA. Having no garments beyond the prescribed limit; a fixed limit in the matter of garments of the Sadhus of the 1st and last Tirthankaras. " bhAvalako smo purimastaya pacchimastaya jiyastaM " paMcA0 17, 66 prAklukka na0 ( zrAvelakya ) paDela bhane chellA tIrthaMkaratA vutA kalpa; mAna parama sahita sapheda raMgana ja alpa mUlyapaavstr dhAravate. pahile aura antima tIrthaMkara ke sAdhuoM kA kalpaH alpa mUlya vAle parimita supheda vastroM kohI dhAraNa karanA. 'The religious practice ( in the matter of wearing clothes) [ zrAjAra of the Sadhus of the first and last Tirthankaras; viz putting on white, scanty and cheap garments. prava* 658; zracchAyaNa na0 ( AcchAdana ) bhechA. AcchAdana; cAdarA. A bed-cover; & covering. AyA * 1, 2, 1, 62. kappa* 4, 65; V prAcchida. ghA0 I. ( zrA+di ) chena 2; thoDuM che. vedana karanA; kucha chedanA. To cut; to cut a little. pracchide. vi0 nisI 0 3, 34, chidihiti. bhaga0 15, 1 ThA0 5; zracchiditA. nisI0 3,36, zrAkhiMdipa saM0 kR0 prava0 146; cacchiMdramANa va0 kR0 bhaga0 8, 3; chidittAra. tri0 ( prAccheta ) bhaMgAlu pAulAra. bhaMga karanevAlA. ( One ) who breaks up or disperses by creating alarm. sama0 33; zrA - iMTa. dhA0 I, II. (zrA + iMTa) pI. chaTapuM. jala chiTakanA. To sprinkle water. acchoDei. nAyA* 18; zrajammaM. a. ( jamman ) lagI paryaMta. zrAjanma; jIvana paryaMta Life-long. " vAsena tattha zrAjamaMgoyamA saMjae muNI gacchA0 7; paMcA0 17, 28 AjAi. strI0 ( AyAti ) AvavuM te; pUrva bhavabhAMthIyAvate. AnA; pUrvabhava se AnA. Coming; arrival; coming from the previous birth. ThA0 10; AjAi strI0 ( zrAjAti- prajAyante tasyAmityAjAti ) - ; ; utpatti. janma; uptatti. Birth; creation. bhaga0 5, 3; DA0 10 - dvArA. na. ( -sthAna ) For Private Personal Use Only "" Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAjIva ] [prAjIvi bha-utpatti sthAna--saMsAra. janma--utpatti -bhaya. puM. (-bhaya ) mAlavijana saya. kA sthAna--saMsAra. the place of birth.. AjIvikA kA bhaya. fear of maintenThA. 10; (2) nAme zAzrata- ance. sama* 1; prava0 1334; -vittiyA. 25nuM zabhuM adhyayana. dazAzrutaskaMdha kA strI0 (-vRttitA-jAti kula guNa karma zilpA. mAjAdvANa nAma kA dasavA~ adhyayana. the nAmAnIvanamAjIvanamAjIvastena vRttistada 10th chapter named Ajaitthana bhAva bhAjIva vRttitA) gati, sa, mAhi of Dashastutaskandha. ThA. 10; darzAvIne AhAra levo te; upAya ne ce -TThANajjhayaNa. na. (-sthAnAdhyayana) the. 5. jAti, kula, prAdi prakaTa kara ke dazAzrutaskaMdhanuM apara nAma; AcAradazA- mAhArAdi lenA; upAyaNA kA cothA doSa. sUtranu 10 muM55yana. dazAzrutaskaMdha kA dU. acceptance of food after maksarA nAma; prAcAradazA sUtra kA 1. bA~ ing known one's caste, family adhyayana. auother uame of Dasa- etc; the fourth fault of Upa5'utai-Skalidha; 10th lapter yani. dasa0 3,6; of Acharadasa Sutra. ThA* 10; mAjIvaga. puM0 (AjIvaka) gozAnA sAdhu. mAjIva. pu. ( zrAjIva - prAjIvanamAjIvaH) gozAlA kA sAdhu. An ascetic of 214141; vRtti; 217. bhAjIvikA; vRttiH / Gosila creed. prava0 738; dhandA. Livelihood. pra. 114; (2) prAjIvaga. puM. (mAjIvaga-mAsamantAjjIvaM. saavi| puratA dravya saMcaya. AjIvikA ke | tyanenetyAjIvo'rthanicayastaMgacchatyAzrayatyayogya draSya kA saMcaya. wealth suffi. sAvA jIvagaH ) paisAno bha6. dhana kA mada. cient for livelihood. sUya. 1, 13, . Pride of wealth. "zrAjIvagaM ceva 15; (3) 3: // 16 mAno yothe! cautthamAhu se paMDie uttama poggale se" 5; gati gare sIne mAhArAhi sevA sUya. 1, 13, 15; te upAyaNa ke 16 doSoM meM kA cAthA doSa zrAjIvaNA. strI. (AjIvanA) vi. zrAMt jAti vagairada batAkara AhArAdi lenA. AjIvikA; rujagAra. livelihood. the 4th out of 16 Upayant piM. ni. 437 faults; accepting food after prAjIvi. (AjIvina ) gozAkSAno ziSya; making one's easte etc. known; goza sAnA matane anuyAyI. gozAlA kA the fourth of the 16 faults ziSya; gozAlA ke mata kA anuyAyI. known as Upayana. piM0 ni. A follower of the tenets of 408; (4) masAlAnA bhatarnu nAma. Gosala; a disciple of Gosala. gozAlA ke mata kA nAma. name of the uvA0 7, 3; (2)o sAdhu potAnI gati, creed of Gosila. bhaga. 8, 1; kula, zilpa, tapa vagerenI prazaMsA karI AhAra (5) gozAsAnA bhatane sAtha. gozAlA 8ye te; pettm| sAdhu, apanI jAti, kula, ke mata kA sAdhu. an ascetic zilpa tapa Adi kI prazaMsA kara AhAra of the creed of Gosala. H170 mAMganevAlA; peTabharA sAdhu. an ascetio -, 4; . ni. 445; prava0 738; ! who in order toget food praises Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAjIvika] ( 30 ) [zrAdana his own community, family, IVAuha. dhA* I. (mA+dada) mA. conduct, austerity etc. prava0 / alAnA. To burn. 'mArahaMti.' sUya. 1 5, 2, 3, " thUkhaM diyAsaM muhe pAhaMti" AjIvika. pu. ( AjIvika ) numo | bhADA.sI. (pATA) pAyImA taranAra se G53 rA. dekho "bhAjIvi" zabda. Mtarnu pakSA; 5kSI vize5. pAnI meM tairaneVide above. bhAva* 41; bAlA pakSI; pakSI vizeSa. A kind of AjIviya. puM0 ( mAjIvika-avivekiyokato bird that can swim in water. labdhipUjAkhyAsyAdibhiHstapatharaNA myA- pana. 1; paraha.1,1; jIvatItyA'jIvikaH ) zAsAnA sAdhu; prADoliyA. bI. (*mADokhiyA) nAnA gozAsAnA matanA anuyAyI. gozAlA kA mArane 2bhayAnuM me 2ma. choTe bAlakoM sAdhu; gozAlAkA anuyAyI. An ascetic | ke khelanekA eka sikAnA. A toy for of the creed of Gosala. sama* 22; young children. " evaM paTTae pADoninisI0 13, 63, panna. 20; bhaga* 1,2; pAtro tedusae potuhae sArohae......ava. 15,1; udA., 181214-ubAsaga. harati.'' nAyA* 18 pu. ( -upAsaka ) gozAsAnA matatA VADova. pA. II. (mA+Topa) vistArIne zrA. gozAlA ke mata kA bhAvaka. 12. vistAra karake bharanA. To fill by a Sravaka of the faith of _expanding. Gokala. "tastha khalu imeduvAvasa bA- bhADovettA bhaga* 1,1 jAbiyobAsagA bhavaMti' bhaga. 8,5; -uvA-prADoSa.. (bhATopa) vistA2. vistAra. saya. a.ni. ( -upAsaka ) gozAsAnA ___Expansion. nAyA. 1; uvA0 2, 107; matanA zrA. gozAlA ke mata kA zrAvaka. ! kapa0 3, 35 a Sravuka of the faith of prADha --ya. puM0 ( bhAnaka ) yAra pratya Gosala. uvA. 7, 181 185; pramANe pAya mA5 vize5. dhAnya nApane kA -samaya. puM. ( -samaba) govaanii| mApa vizeSa. A kind of measure siddhAna; gozAlAnA matanuM zAstra. of corn. ova0 38; rAya. 272; prava. gozAlA kA prApita kiyA humA siddhAnta; 1395 gozAlA ke mata kA zAstra. a scripture of the creed of Gosala. " 17. bADhaI. strI. ( bhADakI ) tu52 . tUra kA jIviya samayasaNaM avamaTe pAvate" jhAra. A kind of plant bearing Coru called Tuvar. pana0 1; bhaga*85, 15, 1; -sutta. * (-sUtra) gozAsAnuM 5 pesa satra. gozAlA kA prarUpita | mADhaga. puM. (nATaka) yA2 prabhArI sUtra. & Sutra of Gosila's creed. dhAnya bhA5 vizeSa dhAnya kA mApa vizeSa. A certain kind of measure of mAuMbara. pu. (prAimbara ) moThaM AI. bA corn taMDu0 50 14, aNujo* 132; nagAkA. A big kettledrum. aNujo0 pADhatta. tri. ( *bhArambha ) mAnetuM. bhAraMbha kiyA huA. Begun, conm. Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mADhataM] [pANaMda mencod. pi. ni. 462; ka. 5.7. 47: bhaga0 6, 8; su. ca0 2, 5, 7: mADhataM.saM.kR.a. (bhArabhya.) Ara lAne. bhAraMbha karake. Having begun. paraNa* 17 VADhA. bhA* I. (prA+ ) A62 123. | bhAdara karanA. To honour; to respect. mADhAi-ti. bhaga0 3, 1; 1,33; vivA. t; nAyA. 1, 5, 16, 16 rAya* 78; 227, sUya. 2735, uvA. 7, 215, nira. 1,18 zrAdaMti. nAyA. 2; 16; bhaga. 3,1 pADhAyaMti. nAyA. 114; bhaga* 3, 2; pADhAejA. veya. 1,33; ADhAhi. nAyA. 14; ADhAha. nAyA* 6; bhaga. 3,1; ADhAyamANa. va. kR. bAyA. 1, 7, 1, 197; bhaga* 3,1; prANa. puM0 ( prANa ) zvAsa yAsa. cAsocchvAsa. Respiration. bhaga* 5, 1; pU. pa. 8; (2) saMnyAta mAvali pramANu kAlano eka vibhAga; tandurasta mANasanA eka ucchavAsa pramANane kAla. saMkhyAta-saMkhyAyukta prAvalikA pramANa kAla kA eka vibhAga; niroga manuSya ke eka zvAsapramANa kAla. a division of time equal to one breath of a healthy man. bhaNajo0 115;-ggahaNa. na. (-grahaNa) prAguvAyu (vAsa ni:zvAsa) ne yoya punasarnu zu 12 te. prANavAyu (bAsocchavAsa) ke yogya pudgala kA prahara karanA. taking in matter fit for respiration. " samayaM prANaggahaNaM " patra.1 prANapra. puM0 (mAnata ) nayamA pornu nAma. nauveM devaloka kA mAma. Name of the 9th Devaloka. aNajo. 1.4; ANaMttara. tri. (mAnantara-anantare bhava prAnantaraH) antara nahi te-niraMtara antara na honA; anantara-itaretara. Without interval; coming after imme diately. pAyA. ni. 1, 1, 1, 21; mANada. puM. (bhAnanda)auna- za. Ananda harSa; pramoda. Delight; joy. bhAyA0 1, 3,3,117, nAyA. 132: bhaga.11.11; uvA* 2, 61; (2) me sahArAvinA trIza muhUrtamAMnA 16mAM muhUrtanuM nAma; samavAyaMga nI rAtrI pramANe 11 bhuM bhuta. eka aho. rAtrike tIsa muhurtoMmeM se 19 veM muhUrta kA nAma; samavAyaMga kI gintI ke anusAra 11vAM muhUrta. the name of the 16th out of 30 Muhurtas of one day and night; the 11th Muhurta according to the calculation of Samavayanga. sU0pa0 10: jaM0 pa. 7, 152; sama* 30; ( 3 ) AvatI covIsInA chaTha baladevanuM nAma. AgAmI covIsI ke chaThe baladevakA nAma. the name of the 6th Baladeva of the coming Chovisi. sama0pa0242; (4) zItasanAya svAmInA pahelA garAdhara. zItalanAtha khAmI ke pahile gaNadhara. the first Ganadhara of Sitalanatha Svaini. sama. pa. 233, (5) bhagavAna mahAvIra svAmIno antapAsI ziSya. mahAvIra svAmIkA samIpavarti eka ziSya. a disciple of Mahavira Svi.mi. "samaNassa bhagavo mahAvIrassa aMtevAsI pANaMda nAma there" bhaga* 15, 1, (6) ANaMda nAme gRhapati ke jene ghera lAyAn mahAvI2 2thAbhIye Miln bhAsa Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prANaMda ] ( 32 ) [prANada pabhagarnu pA29 yu tu. bhAnaMda nAmaka eka gRhastha jisake yahAM mahIvAra svAmI ne dUsare mAsasamakA pAranA kiyA thA. a householder pamed Anand: at whose house Mahavira had broken his fast of second month. bhaga. 11, 1; (7) samAna nAmanA 5mArAparyatana vasanA2 35. gandhamAdana nAmaka bakhArA parvata para rahane vAlA deva. a deity residing on the Gandha niadana Vakhara mountain. jaM.pa.(8) maratakSetranA cAlu covIsInA chaThA baladevanuM nAma mata kSetrakI vartamAna caubIsAMke ko baladevakA nAma. name of the 6th Baladeva of Bharata Ksetra in the present Chovisi (ie. cycle ) praba 1224; (9) vANIja nagara nivAsI ANaMda zrAvaka upAsaka satranA daza zrAvaka vikI prathama zrAvaka, ke jeNe mahAvIra svAmI pAse vrata Adarya, zrAvakanI 11 paDimA aMgIkAra karI zrAvakapaNAmAMja avadhijJAna prApta karyuM, eka mAsane saMthAro karyovistAra uvA" nA prathama adhyayanamAM che tyAMyAnI . bAkSiNa nagara kA eka mAnavajI nAmaka zrAvaka; upAsaka sUtra meM varNita isa bhAvakoM meM kA pahilA bhAvaka jisane mahAvIra svAmI se prata prAya kiyA thA, zrAvaka kI " pratimA aMgIkAra karake zrAvaka avasthAmeM hI abhijJAna prApta karake eka mAsa kA saMthArA kiyA; isakA vistRta varNana ubA* ke prathama adhyAya meM hai. name of a Srivaka of | Vinij city, who practised | vows by the preaching of Mahavira and uccepted the vows of a householder; he obtained Avadhijnana while still a Sruvaka aud practised Santharo for a month. urA. 1, 1.; saMsthA0 ( 10) pAsazA sUcanA pahalA adhyayanaj nAma. upAsakadazA sUtra ke pahile adhyayanakA nAma. the name of the 1st chap'er of Upasakadasa Sutra. uvA0 1, 2 (1) mt| pAtratA 7 mA adhyayana nAma. aNuttaroSavAi sUtra ke 7 veM adhyApakA nAma. the name of the 7th chapter of the Anuttarovavai Sutra. maNutta.7 (12) ze-danA 2yanI senAnI adhipati. dharazaMndrakI rathasenA kA adhipati --5195.commander of Dharanendra's army consisting of chariots. ThA0 5, 1;-arajhayaNa. na. ( -adhyayana ) yAsAsA sUtranA yA mayayanunAma. uvAsaga dasA sUtrake pahile adhyAya kA nAma. the name of the first chapter of Uvasagadasa Sutra. uvA0 1; (2) bhaitarovA satranA. 7 mA adhyayana nAma. anuttobavAha sUtrake 7 meM adhyAya kA nAma. tho name of the 7th chapter of Anuttarovavai Sutra. aNusa. 7; (3) nirayAvalikA satranA raja varganA navamAM adhyayana nAma. nirayAvalikA sUtra ke dUsare varga ke nauveM adhyAya kA nAma. the name of the 9th chapter of the second section of Nirayavalika Sutra. nira0 2. 1; kaDa na0 (-kUTa-pAnanda nAmno devasma kUTamAnanda kuTam ) ganyamAna nAme vaa| j e A2. gandhamAdana nAmaka Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aAnandajIva) (3. ) basArA parvatakA sAtavA~ zikhara. the 7th the name of a well one lao summit named Gandhamadana Yojanas long and broad and of Vakhara mountain. jaM. pa. ten Yojanas deep on the Anja. -ruSa. tri. (-rUpa) mAna-25; mAna- naka mountain to the east of bhaya. pAnaMdarUpa; mAnandamaya. full of the Lavana..Dvipa. prava. 1463, delight. nAyA. ThA* 4, 2; jAvA 3, 4; pANaMdajIva. pu. (prAradIva) bhApatI mAgadima-ya. tri. (Anandita ) gAha sarpiNImAM thanAra peDhAla nAmanA 8 mAM pAmela; sAnanda yuta. mAnaMda pAyA huzrA tIrthaMkaranuM pUrvabhavanuM nAma; Anandane AnaMdayukta. Joyous; delighted. mAtmA. bhAgAmI utsarpiNIke 8 veM tIrthakara / "ha tuha cittamANadie" opa. 11; kA pUrvabhava kA nAma; bhAnaMda kI prAmA. nAyA* pa. bhaga0 2, 1; mu020 3, 124; The name of the previous birth kappa* 1, 5; of the would-be 8th Tirthai- | prANapakhe. saM* kR. a. ( parIkSya) kara named Pedhal of the com- 521kSA rIna; tAsa uzane. parIkSA karake; ing Utsarpini; the soul of jAMca karaka. Having examined. Ananda. pra. 467 mogha.ni. 36 mANaMdarakkiya. puM. (bhAnamA racita) ge mANahAkira, tri. (mAjJArthAkRti--prAjJAss. nAmanA pAzvanAthanA eka vivara sa dhu gamo'rtha zabdasya hetu bacanasyASi darzanAdoM (sthA52). pArzvanAtha svAmIke eka (sthavira ) heturasyA: sA tathA vidhAkRtironmuni nepAsAdha kA nAma. Name of an asoeti | smikA yasya sa bhAjJArthAkRtiH) bhuni veyanA of Parsvanatha. "saratha pANaMda- hemAva pAsA. muni vevakA dikhAva vAlA, ravikhae nAma there" bhaga* 2, 5; (One) appearing like, looking mAraNaMdA. zrI. (mAnandA) 55 hisAnA like, an ascetic. "mAyaTThAkida pampae" parvata upara vasanArI AThamAMnI trIjI dizAM- utta. 18,50, abhAri. pUrvadizA ke rucaka parvatapara basane- bhAsala. na. (mAnana) bhuma; modUM. mumba. A bAlI bhATha dizA-kumAriyoM meM se sAsarI face; a mouth. 'sasa ujAinAsa" dizAkumArI. The third of the 8 naM. pa. jIvA. 3, 4: pana. 2, mAyA. Disakuinarikas residing on the kappa. 2,04, 3,36, Ruchaka mountain of the mAlaya. na. (bhAnapanArtha )sAvAnemATa. East. jaM. pa. 5,114; (2) savaya. lAne ko. In order to bring. pacA. dIpanA pUrvanA aMjanaka parvata uparanI eka lAkha jojana pramANe lAMbI pahelI ane ANata. puM. (zrAnata ) navamAM sonu 1.1131 me yApanuM nAma. lavaNa- nAma. nauva devaloka kA nAma. Name of dvIpa kI pUrva dizA ke janaka nAmaka parvata the 9th Devaloka. jIvA. 2; para kI eka bAvar3I kA nAma jo eka lAkha prANatta. tri. (bhAzapta) sAtA mAyA yojana saMbI boDI aura 10 yojana urI hai. | mAheza resa; 1 1 mAzApita v. 1/5. Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrANasa ] Adezita; hukma kiyA huA. Ordered; commanded paNDU0 1 3 0 ca0 2, 6, 13 vize0 1064; nAyA0 8; 166 bhaga* 7, 6; ANata. na0 (anyazva ) paraspara neha - bhinnapahA paraspara bhedaH bhicatA; judAI. Mutual separation; separation. ( 34 ) rAya- 260: pala* 15: bhaga0 18, 3; prANasi. bI. ( prAjJapti ) AtA; kubha; Ahe. bhASA; hukma: pradeza. Order; command. "prAyattima pacappiyaha na0 pa0 3, 45; nAyA. 1; kiMkara. puM. ( - kiGkara ) bhAjJApAlana 32. zrAdApAlaka naukara. an obedient servant. jaM0 pa0 3, 45; ANantimAyA. zrI. (AiptikA ) AtA; kumbha maheza. AzA; hukma. Order; command. vivA0 1; bhaga0 7, 3; hai, 33: nAyA 0 1 0 15 16; nAyA. va. proba* 21; rAya0 28 ubA0 2, 106; jaM0 pa0 3 4 4 ANapANa puM0 ( mAnamArata ) me zvAsa chvAsa pramANa hAla eka zvAsocchavAsa meM jitanA samaya lage utanA samaya Time required for a single breath. jIvA0 3, 4; -bhAsA. bI0 (-bhASA ) zvAso chvAsa apane lApA meM me paryApti zvAso cchvAsa aura bhASA ye do paryApti the development of the two faculties viz that of respiration and that of speech. ka0pa04, 15; zrANapya tri. ( zrAjJApya ) maiMne AjJA bharI zAyate yajJAnA2. jise AzA dI jA sake; AjJAnusAra calanevAlA. ( One ) carrying out an order: (one) who can be ordered. - " "" prAyappA havaMti dAsAbA sUma0 1, 4, 2, 14; zrANama. dhA0 I ( bA+cam ) prAtha dhAraNa karavA; pa; jInA; prANa dhAraNa karanA. To live; to breathe. prANamaMti. sama* 1; bhaga0 1, 1, 2, 1; 6, 33-34; padma0 ; [ prANayala " AAyamamAtha bhaga0 6, 33; ya. * I. (W+ast ) &lag; adApa lAnA. To bring; to fetch. Aya. ka. gaM. 3, 12; praNaya. puM. ( mAnata ) navameo vasou nauvA~ devaloka. The ninth Devaloka. (2) navamAM valoM vimAna. nauveM devaloka kA bimAna a heavenly abode of the ninth Devaloka. ova* 26; sama* 16 pa 1 ThA. 2, 3; uta0 36, 206 nAyA* 1; bhaga0 3, 1, 8, 1; 18, 7 vize* 10 666 - deva. puM0 (-deva) navabhA devalAkanA devatA ke jenI 19 sAgaropamanI AiMta che-ogaNIsa hunnara varSe AhAranI RGga ane 19 pakhavADiye je zvAseAAsa ye che. nauveM devaloka ke deva jinakI Ayu 16 sAgaropama hai aura unnIsa hajAra varSavAda jinheM AhAra kI icchA hotI hai tathA 16 patra ( 6 // mAha ) bAda zvAsocchavAsa lete haiM. the deities of the ninth Devaloka who live for 19 Sagaropamas, take food once in 19 thousand years and breathe once in 19 fortnights. bhaga0 For Private Personal Use Only 24, 21; zrAraNapaNa na0 ( zrAnayana ) mahArathI mAvate. bAhara se lAnA Bringing from out - side. prava0 284; paMcA* 1, 20; Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ANavaNa ] - ppayoga. puM0 (- prayoga ) pAMdhelI bahanI "dvArathI kaI vastu magAvavI te; zrAvakanA harAmA vratano prathama vyatiyAra niyata kI huI maryAdA ke bAhira se vastu maMgAnA: zrAvaka ke daza vrata kA prathama aticAra. the first of the partial violations of the 10th vow of a Sravaka. paMcA0 1, 20; prava0 285; ANavaNa. na. ( zrAjJApana ) maheza: pratigodhanaH pravartana Adeza; pravartana. Order; command. uvA0 1, 54; ANvaliyA. zrI. ( zrAjJApanikA) pAyo deza-hukama karavAthI karmabaMdha thAya te; 25 dviyamAMnI me. pApa ke Adeza se karmabaMdha honA; 25 kriyA me se eka. Incurring Karma by ordering some evil action. ThA* 2, 1: zrAvaNI. zrI. ( AjJApanI ) AjJA bhaassyAnI bhASA; vyavahAra bhASAne eka prakAra zrAjJA karane kI bhASAH vyavahAra bhASA kA eka bheda. A sort of language viz that of command. pana * 11; bhaga0 ( 35 ) 10, 3 pratra. 601; thANA. zrI0 ( zrAjJA ) bhAjJA; maheza; kumbha; tIrthakara, gadhara, gurU, vaDIla, vagere nuM 52mAna zrAjJA hutrama; zrAdezaH tArthaMkara, gaNadhara, guru, mAtA-pitA zrAdi kI AjJA. Order; command. maMga0 1, 32, 153, 17, 7, 6; 8, 20 nAyA0 1; ; ; 16; 18 AyA. 1, 1, 3, 21, 1, 6, 2, 184 va 20; 30 32, 34; utta0 2, 2; 26, 1, aNajo 0 21; 42; rAya0 30: dasa0 10, 1, 1; piM0 ni0 80; 183; piM0 ni0 bhA0 26; prava0 100, kappa 0 2, 13: gacchA0 36, jaM. paM. k, 115: vava0 4, 18, 6; 37; 10, 3; For Private [ ANA paheza. an sUya0 2, 6, 55, ( 2 ) zAsano prAptakA upadeza, the teaching or advice of an authoritative perso1. paMcA0 2, 32; ( 3 ) dhi; samyaktva. samyaktva right knowledge. pa0 1; ( 4 ) khAtA vyavahAra bhAzA vyavahAra. Ajnavyavahara. ThA. 5, 2; praba0 861; - zraNuga. tri0 (-anuga) bhAjJAne bhAnusaranAra. zrAjJA ke anusAra calanevAlA. (one ) who obeys, carries out, order. ajo * 42, (1) mAgamAnusArI. bhAgama ke anusAra calanevAlA. (one) who acts according to the orders ( of scriptures ). paMcA0 16, 21; - aNugAmi tri0 (-anugAmin ) bhAjJA ne anusaranAra prAzA ke anusAra calanevAlA. ( one ) cheying, carrying out, an order. akhujo * 21; - isvariya na0 ( - aizvarya ) AjJA nAmAMzvarya mahattA. AjJA karane meM aizvarya mahattA power of ordering; power of command. riyaMca me " usa0 20, 14 - Isara. puM0 ( - Izvara - AjJAyA Izvara zrazezvara ) ubharanAra yAjJA nA2. zrAjJA karane. bAlA. one having the power to command. sama0 10; jaM0 pa0 3, 66: - kaMkhi tri0 ( - kAMcin - prAjJAmAMkAMkSituM zIlamasyetyAzAkAMkSI ) sarvajJanA upadeza prabhAze anuSThAna 4212. sarvajJa ke upadeza kA anuSThAna karanevAlA. ( one ) abiding by the teachings of the omniscient. "iha ANA kaMkhI paMDie " AyA0 1, 4, 3, 135, kAri tri0 ( - kArina ) sarvazanI AzA pramANe vartanAra. sarvajJa kI AjJAnusAra dalanevAlA ( one ) 66 zrANA issa Personal Use Only Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prANA acting according to the orders -nAlAbhiyoga. puM. (-bAbhiyoga-mAjhA. of the omniscient. "eSasma kara panamAjJA bhavate kAryamagatadakuSato babAmaNi iya bhAkhAkAmbio usdss"pNcaa| skAra basA bhayogastatabhAzamA sahabavAbhi 7, 44 -gAri. tri. (-kArin ) guvA. yogA pAhAvAmiyogaH ) bhane pahA. nI maash| pramANe partanA2. prAjJAkArAH tara upayoga 12 te; hukma cAra sAkAra gurU kI bhAzA ko mAnane vAlA. kA upayoga karanA. command necom. (one ) who i cts according to panied with pliysical force. the order of a preceptor etc. "bANAvasAbhiyogo vigaMdhAyaMbakapate paMcA* 8,";-Nihesa. puM. (-nirdeza) kAra" paMcA* 12,8;-bhaMga. puM. (-mA) vidhiniSedha pratipAdana 2 te vidhiniSedha sanI mazAnabhara sarvajJakI mAjhA kA kA pratipAdana karanA. explanation bhaMga. breach of an order of of things commanded and the omniscient. paMcA* 5, 45 things prohibited. (2) mAtAne -saha. zrI. (-ruci) sapanA 44121112. bhAzA kA svIkAra. acceptance pharamAnathI utpanna thayelI ci, samakitano of an order. "pAkhA bihesa kare" me, 2. sarvajJa ke vacana se utpana saci utta* 1, 2; -Niilayara. pu. (-mireza- sasyakrava kA eka bhada. liking produced kara ) mAtA // 2 // 55, sAsa vIranAra. by the order, teaching, of the mAjJA mAnane vAlA. one who obeys, omniscient; & variety of right pays honnage to, an order. faith based on liking. ova* utta. "prANA zisa kare " utta. 1, 2; 18, 14; rA. 4, 1; paMcA* ", 12 -parataMtta.tri. (--parataMtra) tAnI / prava066 (2)triI yiso; sabhane sAdhAna. tIrthakara kI prAjJA ke AdhIna. niza praam.n| besA racivAlA; obedient to the order of a Tir. samyavarava ke daza prakAra meM se eka. (one) thankara. paMcA* 14, 16; -payitti. possessed of the above kind of zrI. ( pravRtti ) sapanI mAtAne mAdhAna liking. bhaga* 25, 7, utta* 18, 14; ya pravartana 42. zrAzA ke anusAra calanA. --lobha. puM. (bopa) ajAnA maMjaso5. acting according to the order of prAjJA kA bhaMga. violation of an a Tirthankarra. "prANAppavittamodhiya, order. pi. ni. bhA. 25-yavahAra. suddhA esoga aragahAsipamA' paM. 8, puM0 (-vyavahAra ) gItArtha mAyAyA he 12; -bama. vi.(bAma) sarvazanI jude sthale rahyA hoya; avasthAne lIdhe eka mAsAnI mahAra, mAsA hita. sAMjha kI bIjAnI pAse jaI zake evI sthitimAM nathI AjJA ke bAhira. not commanded tyAre agItArthapaNumati dhAraNamAM kuzala evA by the onniscient; outside the kaI ziSya ne gupta arthamAM atiyAre kahI palo of things ordered by the bIjAnI pAse mokale bIjA AcArya te omniscient. " samiti pamiti sambA ziSyanI mAraphata prathama AcAryanI gupta pAzA bAbhaci bharaphalA reva" pA.,13 mA 32mAve5 mA mA ulta Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAkhA { khaabaa - vagaire yete bhAsa 5162. zAsavettA do| 16, 28: -virAhaNAega.tri.(-virAprAcArya bhima 2 sthAnopara rahate ho; para avasthA dhamAnuga) mAzAnI rAyanA nA2. bhASA ke kAraNa eka dUsare ke pAsa na jA sakata ho / bhaMga karanevAlA. (one) who violates, aura isaliye eka prAcArya pragItArthI ( zAma offends against, an ordor. ko na jAnanevAlA ) parantu mati dhAraNa meM "bAbAvirAdhyAgameva pica gati kuzala ziSya ko gupta artha meM bhaticAra patalA- baTura' paMcA* 16, 28 -bivarIya. kara dUsare ke pAsa bheje taba yaha dUsarA prAcArya tri. (-viparIta) 2.1ranI mAtAyA ziSya dvArA bhejI huI prathama bhAcArya kI gupta viparIta. sarvajJa kI bhAzA se viparIta. bhAjJA ke anusAra jo prAyathita ne baha zrAjJA against the order of the omni. myavahAra. when two Acharyas scient. "pApA bivarIyameva ya kiSi" well-versed in Sastras, resid. paMcA* 6, 6-sAra. tri. (-mAra) ing in different places cannot mAsa yanane pradhAna bhAnanAra. mA parana 160 oach other on account of ko pradhAna mAnanevAlA. (one ) believold age and one of them in- ing the words of an authori. forms the other of his (other's) tative person to be abore all violations of right conduct in things else. "cANAsAraM mukhyam" rather abstruse terms, througb paMcA* 11,8 & d sciple, faithful though mAyAmo. bha. (mAjhAtaH ) mAsAyA. mAjhA not well-versed in Sastras, and A. By order; by the command the other after receiving the of. paMcA. 5., 13; message from the disciple per- zrANAdipra. na0 (anArthaka) nirayApati! forms the expiations ordered satranA trIjA bhAgarUpa pupikA satranuM nAma. by the first the whole affair is nirayAvAlakA sUtra ke tIsare bhAga rapampa called Ajha Vyavahara. praya.861; puSpikA sUtra kA nAma. Name of the -vijaya. puM0 ( vicaya ) lAnA Puspika Sutra forming the ANa ne nirNaya karavo te; dharma khAnane third part of the Nirayavalika prathama meha. bhagavAna kI bhAzA kA nirNaya Satra. nira0 3,1; karanA; dharma dhyAna kA prathama bheda. con- bhAraNApANa. pu. (bhAnaprAva) zvAsozvAsa. templation of the authority of vAsocchavAsa. Respiration. (2) the teachings of scriptures; pAsaNyAsa bhita sa. zvAsobhAbAsa the first variety of religious parimita kAla. time required for meditation. maga. 25, ;-birAhakSA. one breath. vize* 360 -patti . mo0 (-virAdhanA) sajana AsAnI 521- bI. (-paryApti)yA .sopAna 5nA 125 te. saMbaMza kI AjJA kA bhaMga zakAya evI zakti. zvAse chavAsa paryApta. karanA. offending against the jisase bAsoravAsa liyA bhAbake yaha order of the omniscient. paMcA* zaki; cAsocchavAsa paryApti. respirar Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prANApANu] ( 38 ) [prANugAmiya tory power; power of breath- | prANAya. saM. kR.a. (pAjJAya ) yAna; ing. bhaga* 3, 1; 6, 4; samana. nAnakara; samakakara. Having prANApAe. pu. ( bhAnaprANa ) nus| known; having understood. utta. "prANApAya"za. dekho "bhAzApANa" zamda. Vide "prANApAya" bhaga. 25, | prANi -ya. tri. (mAnIta ) mAzelaM; 5; ThA0 2, 4, jIvA.1; -poggala sAsa. lAyA huA. Brought. bhaga* 1, pariyaha. puM0 (-pudgatA parivarta) sonI va ranA 33 su0.5, 02; nAyA. 138 manAyA dazA Mal EL labha prANAla. tri. (mAnIta)mAda. lAyAhA. zvAsocchavAsa paNe jeTalA vakhatamAM laI | saha Carried; brought. prava. 277, 02.; bhane bhu teso mata. samasta lokika prANIbha. pu. (pAnIba-mA-icAlIna prA. pudaloM-paramANuoM ko pRthak 2 bhava-janma meM | nImaH) beTI nIlAra; us il-zyAma. ravAsa nizvAsa rUpa se jitane samaya meM praraNa kucha nIlA raMga. Blue tinge; faint kara chor3A jAya utanA samaya. the tiine blue colour "pAkhIlaMca ghazyayaM rayA. taken for inhaling and ex behi" sUya. 1, 4, 2, 1; Jhaling in different births all ANukAMpaya. tri. (mAnukampika-anukampayA the Pudgalas in the world, crtiitvaanukmpikH)mnu5|42naa2; yAtu. bhaga0 12, 4 dayAvAna ; dayAlu. Compassionate. bhaga* 3,1; 15,1: prANApANu--ta. na. (prAnaprANatva)yAse prANugAmiya. tri. (prAnugAmika-gavantaM 27pAsa 5j. zvAsocchvAsapana, State. puruSamAsamantAdanugacchAyeyaM zIlaH anugAmIcondition of, respiration. bhaga* anugAmyevA'nugAmika ) mAMganI po 25, 2; svAminI sAthe sAthe janAra avadhijJAna; prANApANuttA. strI. (pAnaprANatA) me utpanna thayuM hoya tyAMja na aTakI rahetAM sAthe apanA za6. dekho UparakA zabda. Vide sAthe ja badha karAvanAra avadhijJAnano eka above. bhaga0 12, 4, 25, 2; prA.zrAMkha ke samAna sAtha 2 rahane vAlA adaprANama. (*mANAma) 2dhyAsa ucchavAsa. dhijJAna; jahAM utpanna hudA hA vahIM na rahakara sApa Breath; breathing in. " eesiNaM sAtha jAne aura jJAna karAne vAlA avadhijJAna kA prANAmaM pANAma vA ussAsaMvA nissAsaMyA" eka bheda. A sort of Avadhiinana bhaga0 2,1; i. e. visual knowledge so-call. prANAmiya. tri. ( grAnAmitta) yA namA- ed because it accompanies the veDaM-bAMdU reNuM kucha namAyAhuA. Some- possessor like his eyes. 'angwhat bent or inclined. 1. 20; gAmibhogagchai gacchaMtaM' naMdI. 1; " se uvA. 2,1.1; kiMta prANugAmiyaM zrAhinANaM duvihaM pa. sa. prANAmetta. na. (prAjJAmAtra ) yAzA mAtra. aMtagayaM majhagapaMca' naMdI. 1; vize0 575; zrAjJA mAtra. Mere order. " zrANamettami (2) upArjita pApapuNyanuM jIvanI sAthe sambahAuto." paMcA014, 28% mAyane. upArjita pApapuNya kA jIva ke Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAyugAmizra] ( 3 ) [mANuputvI sAtha AnA. the woul's being ac- | companied with its good and bad Karma. prAyA. 1, 5, 4, 215; -bhAva. puM0(-bhAva) 57yA yaanaarne| bhAva-manusatA anugAmI kA bhAva; anuyAyI kA bhAva. the attitude of ( reveronce ) of a man who is a follow er. sUya. 2, 2, 25 mANugAmIzra-ya-tA.jI. (bhamugAmikatA) sAlamA sAye Aye te subha. bhavobhava -pratyeka bhava- meM sAtha rahane vAlA sukha. Happiness which accompunies a man in all his births. bhaga* 1 33; bhova. 27 gaya. 1; rasA* 4, .. mAragAmitta. bI. ( bhAbugAmitta ) jumI. Gut avt. dekho UparakA zamda. Vide above. nAyA* 1; bhaga* 2,1; mAguttae. na. (mAnava) yAso-7vAsa 59. zvAsocchvAsapanA. Respiration; breathing in and out. ka. 50 pUrva tasya bhASa bhAnupUrvI ) anubha. paripATI pauvA bhAva. anukama; kramazaH Proper order; proper succes. sion of one thing to another. (2) vipiSTa 2yanA. vizeSa prakArakA racanA. a particular kind of arrangement. "mANupugviya saMkhAe" prAmA* ni. 1,1,', 8; 1, 2,; bhaga*1,6; 2,16, 3, 4, 1; 15, 1, 25, 2 esa. 8,1; utta* 3, 7, pi.ni. 78% naMdI* 35; aNujo. 7. rAya* naM. pa. mUSa. 1.4, 1, prava* 666; 284 nAmakarmanI eka prakRti. (vadhu vivecana mATe jume "mANupuzviNAma" rAsa) nAmakarma kI eka prakRti (vizeSa varNana dekhane ke liye dekho 'mAgupugviNAma' zabda) (vide also 'mANupugvisAma') adivision of Nama Karma. ka. gaM. 6, pana. 23. -gaMThiya. tri. (-prathita) manu ne Jdhesa. anukama pUrvaka guMthA humA. knit in proper order. " bhAbupugdhi gaThiyA" bhaga. 5, 2; -NAma. na. (-nAmam ) nAmabhanI eka prakRti, ke je baLadane nAthanI peThe jIvane je gatinuM AyuSya udayamAM AvyuM hoya teja gatimAM lai jAya; bIja gatimAM javA na mApe tevI nAmamanI me ati. nAmakarma kA eka prakRti o ki bala ke nAma ke samAna jIva kI jisagatikA udaya hove usI gati meM le jAya. a variety of Nama. karma which perforce carries a man to that condition of existence to which his matured Ayusya bas entitled him. sama* prava. 283; -vihAri. puM. (-bihArin ) Arun bane manusarI saMyabhanI teteyA nA2. pravrajyA-dIsA ANuputva. na0 (bhAnupUrNa) anubha, pari5in. anukrama; paripATI; krama. Serial order; succession. sUya. 1, 2, 3, 13; nAyA. 16;"; bhoSa.-mujAya. tri. (-sujAta) anubha-sArIzate tanna yasa. acchI tarahase-anukamase uptama well born; born in proper order. "bhAsupumva mujAyarui lavaha bhAva pariNayA" nAyA. 14; zroda. vAyupubdhiga. tri. ( prAnupUrvIga-anupUrvI kamastaMgacchatItyAnupUrvIgaH ) masa2. bha. pAra. kramazaH kamAnusAra. In proper order." mAsupubdhiga mAeso pamyajAsutta praratha karaNaMca " mAyA. 1,6 ,175 AraepuvI. strI0 (bhAnupUrvI pUrvasva pazcAdanu ! Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAguzAmina) [bhAta kAla ke anusAra saMyama kI kriyAe~ karane ing knowledge of physical or bAlA. one performing the neces- mental pain. mAyA* 1, 3, 2, 4, sary ascetic practices enjoined -saMppabhoga. puM. (-saMprayoga) ganA after taking Diksa. mAyA. ni. 1, saM-5. roga kA sambandha. connection 7.1, 273; of disease. -saMppogasaMpautta. puM. mANulomitra. na. (bhAnulomika) madhura 55na; (-saMprayoga saMprayukta) 2 janA saMpavayI Ayu manu yana. mIThe vacana; manohara bacana; te; maatmyaann| ulemeha roga ke sambandha anukUla vacana. Pleasing and charm- se saMyukta honA; bhAsadhyAna kA tAsarA bheda. ing speech. " baija buddhehiyamAmulo- meditating upon disease. oba. miyaM " esa. 4, 56; VAtaMca. dhA* I. (mA+tam) yo. bhAkhayamba. tri. ( mAnetanya ) sApavAne masata. ciparanA; masalanA. To rub: ye 5. lAne ke yogya. Worthy of being to apply. brought. mu. ca. 8, 307 jaM. pa. 2, mAyacA. ubA.3,130%3; 33 prAyaMcAmi. uvA.3, 128 mAloha. (bAzISa-mAjJAyA prAptopadeza- prAtaba. tri. (prAtAtra) ye sAsa satuM. syoSaH sAmAnyam ) samyam zana sahita kucha salAsa cAlA. Reddish. ova. bhAsA mAtra. samyagdarzana rahita AjJA | bhAtavajjhayaNa. na. ( pAtAmrAdhyayana) sAtAmAtra. Words of the omniscient dharmakathAnA bIja pratadhanA 7 mAM varganA not accompanied with right bIja adhyayananuM nAma ke jemAM sacanI agrafaith. "mAyA gANaMtA mukA gevejagesu- mahiSI vistAra pUrva pAsa che. jJAtA u sarIrA" paMcA0 15, 48; dhama kathA ke dUsare zrutaskaMdha ke 7 veM varga ke prAta. puM. (bhAraman ) sAmA. mAtmA. Soul dUsare adhyAya kA nAma, jisameM ki sUrya kI "kada vihAra bhaMte pAtA pa0 ta* gomamA paTTarANI kA vistRta varzana hai. The name aTuvihA......dabiyAtA kasAyAtA jogA. of the 2nd chapter of the 7th bAtA upayogAtA" bhaga0 12, 16; 15. part of the 2nd Sruta-Skandha 1; 20. 3; dasa* 4; TA* 1; of Jinata-.-Dharma-Katha. in mAtaMka. pu. (pAsaka-mA-sAmasyena tA. which is related the account panti kRSdhajIvitamAtmAnaM kurvantAtyAtakAH) of the principal queen of the vasesa rogarAkSa rItApa vagaire prANa hAri sun. nAyA* gha* 2, 5:2; roga. A fatal disease. bhaga0 6, 33; mAtata. ma0 (bhArata ) saMpA. laMbAI. moba. 39; (2) re.ganA parISaha. rogakA Length. jaM. pa. parISaha. trouble given or caused prAtapa. pu. (prAtapa) nAma bhanI ye prati by disease. utta* 10, 25; -dasi. ke jenA udayathI chavane svarUpathI garama * (-daziMn ) thArI yA mAna nahi hovAM chatAM uSNanA ane prakAza Apa bhannenAra (banAra). zArIrika yA nAra zarIra male jema sUryamaMDalagata pRddhimaansik duHkha jAnanevAlA. (one) hav- ayi 75. nAma karma kI eka prakRti jisake Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAtapasa ] udaya se prakAza denevAlA zarIra milatA hai jaise kI sUryamaMDalagata pRthvIkAya ke jIva. A kind of Nama Karma by the rise of which the soul which is not hot by nature gets a body which gives light and heat; e. g. a soul having earth-body in the sun. panna0 23; zatapatta na0 (cAtapatra ) chatra; chatrI. chatarI. An umbrella. jaM0 pa0. ( 41 ) V Atava dhA0 II ( A+tay ) AtApanA sevI. AtApanA lenA. To practise austerity by enduring cold, heat etc. zrAyAvayaMti. dasA0 3, 12; AyaveijA. vi0 dasa0 4; zrAvAvahi. prA0 da0 2, 5, bAbAvita. he0 kR0 AyA0 1, 7, 3; 210, veya05, 22 zratAvittae 30 kR0 kappa. 86 bhayAvettara. he0 kR0 nAyA0 16, kappa0 6, 52; cAyAvemANa. va0 kR0 nAyA0 1; 16; bhaga0 2, 13, 1, 6, 31, 15, 116, 3, zrAMtAvemANa. 10 kR0 grova0 40; zrAtava. puM0 Atapa ) aAza; to prakAza; ujelA. Light; sunshine ThA02, 4; vize0 2242; (2) se nAmanuM me mahezatrinuM 24 muM murta ahorAtra ke 24veM muhUrtakA nAma name of the 24th Muhurta of the period of a day and a night. sama0 30; -NAma. na0 ( - nAman ) mo " zrAtapa " 6. dekho bhAtapa zabda. vide " zrAtapa " prava0 1278; ka0 gaM05, 66; - zivAya. puM0 ( - nipAta - zrAtapasya dharmasya nitarAMpAto N.J6 "" 33 nipAtaH ) garamI thavI; mahA thv| garmI honA. coming of heat, " prAyavasta nivAeM aulA havai veyaNA " uta* 2. 34; zrAtavavaMta. puM0 ( zrAtapavat ) me nAmanuM DorAtra 24 bhuM murta ahorAtra ke 24 veM muhUrta kA nAma. Name of the 24th Muhurta of the period making up a day and a night. jaM0 pa0 [ AtAnaNyA zrAtavA. strI0 ( zrAtapA ) sUryanI vyagra mahiSInuM nAma sUrya kI zrama paTTarAnI kA nAma. The name of the principal queen of the sun. sU0 pa0 18; AtavAbhA. strI0 ( AtapAbhA ) lukho " ghAtavA" za06. dekhA " zrAtavA zabda. Vido. "AtavA." jIvA0 2 zrAtAvaga. puM0 ( dhAtApaka- zrAtA payasyAtApanAM zItAtapAdisahanarUpAM karotItyAtApakaH ) tapanA sahana karanAra; sUryanI AtApanA senAra. pratApanA sahana karanevAlA. One who practises the austerity of bearing the intense heat of the sun. ThA* 4; zrAtAvaNa. na.0 ( zratApana ) yAtAyatA sevIte. zIta, uSNatA zrAdi se zarIra ko kaSTa denA. Practice of austerity by enduring intense heat, cold etc. ar 3; dasa 0 4 - bhUmi. strI0 (-bhUmi) tApanA sevAnI 4bhyA. AtApanA lenekA sthAna a place for practising austerity by enduring heat, cold etc. nira0 3 3 66 zrAtAvaNyA strI0 ( dhAtApanatA ) bhukha! 6. dekhA zabda Vide zrAtAvaNa >> zrAtAvaNa chAtAvaNa For Private Personal Use Only C " " ThA0 3; " Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zratAvi ( 42 ) zratAvi. puM0 ( zratApin zrAtapayati zrAtApanAM zItAtapAdisahanarUpAM karotItyA tApI) tAya, zItAhi sahana nA2. tApa zIta, Adi ko sahana karanevAlA. ( One ) who endures heat and cold. ThA04; kappa0 8; zrAntiruNa. tri0 ( dhAstIrNa ) pAtharesuM; picha pesuM tichAyA huA. Spread bhaga0 1, 1; prAtIya. tri0 ( zrAtIta zrAsamantAdatIvarato jJAtaH mAtIta. ) sarvatra atyaMta lAbhela. sarvatra atyaMta atIvarUpa pratIta hotA huA. Felt excessive everywhere. ( 2 ) ( thAsAmarasyenAtIto'tikrAntaH AsItaH ) samasta yo udasaMdhI gayesa. sampUrNatayA ulAMghA huA. whoily, completely, crossed. AyA0 1, 8, 7, 226; -- du. tri. ( - artha ) bhe hi sarva padArtha narayA che te. jIva rAjIva zAdi sarva padArthoM ko jAnanevAlA. (one) who has known fully sentient as well as insentient things. ( 2 ) tamAma vyApArI nivRtta thayesa. samasta vyApAra se nivRtta. ( one ) retired from all activities. prAyA0 1, 5, 7, 226; zrAtura tri0 ( thAtura) vyAsa; tIvrAliyASI. vyAkula; tar3aphar3AtA huA. Afflicted; intensely longing. zrAyA0 1, 1, 6, 51; bhaga0 16, 4; nAyA0 5; ( 2 ) viSaya upAya yAhi hoSayukta viSaya, kaSAya Adi doSoM sahita full of faults such as passions etc. AyA0 1, 1, 2, 14; zrAtoDijamArA. tri0 ( zratodyamAna ) vagAuvAmAM yAvatuM bajAyA jAnevAlA. Being played upon sUrya0 2, 4, 11, For Private [ zrAdasa bAjA. andig. j. (arata) qo'a. A musical instrument. jIvA 0 3, 3; zrAnta puM0 ( Atman ) AtmA; va AtmA; jIva. Soul. sUya0 1, 2, 2, 30; ( 2 ) zarIra, heDa. zarIra; deha. body. jIvA0 3; (3) svayaM; pote khuda; svayaM. oneself sUya0 1, 13, 3; uvakkama. puM0 (-upakrama- zraprAptakAlasyAyuSo nirjaraNaM, AtmanA svayamevAyuSa Atmopakrama:, Atmana upakramovA) potAnu upakrama-aprAptakAla AukhAnuM nirjharaNuM. AtmAkA upakrama-sAmayika AyuSya kA nirjaraNa. Nirjara of one's Own unfinished life period. upakrama bhaga0 20, 10, - bhAva. puM0 ( - bhAva ) svAbhiprAya; svayaM. svecchAcAra; svacchaMdatA. wilfulness; self-will, " je AttAbhAveNa viyAgarejA " sU0 1, 13, 3 - rakkhazra. puM0 ( - rasaka ) potAnA svAminA zarIranuM rakSaNa karanAra daivatAnI eka ta; Atma-rakSa hevatA apane svAmI kI rakSA karane vAle devoM kI eka jAti; AtmarakSaka deva. a kind of deities who protect the body of their lord. jIvA0 3, 4, hizra na0 (-hita ) yAtmazreya; Atma-mudayA. AtmakalyANa. welfare of the soul. " AntaddiyaM khu 33 duhe lagbhai sU0 1, 2, 2, 30 zrAtIkaya. tri0 ( zrAtmIkRta ) bhIranIranI peThe AtmAnI sAthai bhebhela. AtmasAtakiyA huA; dUdha aura pAnI ke samAna AtmA ke sAtha ekatA kI huI. Made one with the soul like milk and water vize0 1; Adeza. puM0 [strI0 ( Adarza ) yeU latanI Personal Use Only Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAdasaga] [prAdAya Parl eka prakArako lipi. A particular} prADA. zrova0 30; kind of script; (2) riso. darpaNa; | prADahitA. ova. 30, zIzA. a mirror. pA. 1; -ghara. | VAdA. dhA. I. (mA+dA) asaya 72 na.(-gRha) sriisaane| 12. zIza-mahala. prahaNa karanA. To accept; to take. a house of micrors or looking. prAdiyai. uvA0 2, 121; sUya. 2, 2, glasses. jaM. pa. 3, 70; bhAdaMsaga. puM. (prAdarzaka -prAsamantAt prAiyai. beya0 4, 25; nisI0 16, 24, 26 rayate pAramA yasmin sa bhAdarzaHsaeva mA. pAiyaMti. sUya0 2, 1, 16; varzakaH) bharIso. darpaNa; A mirror. mAdie. vi. utta0 24, 14; "mAsagaMca payavAhi" sUya. 1, 4, 2, 11; pAdiyanta. va. kR. sUya0 2, 2, 23; prAsimA. zrI. (bhAdarzikA) bhAva vizeSa; bhAi. saMkR. pAyA. 1, 4, 1, 126; 4 gatanA bhAvAnApahAyaM. khAne kA eka bhAdiyAnti . puM. sUya0 2, 2, 23, padA vizeSa. An eatable sub. mAjhyAvanti. pre0 sUya0 2, 1, 15; stance; a kind of food. .. 5. bhAdANa. na. (adahaNa) mA. zrAdhana. Boiling water. "prAdANa bhariyasi VAda. pA* I. (mA+6) 5 32 kasAhayaMsi" uvA0 3, 126 -bhariga. se; mAhAna 42. grahaNa karanA; lenA. vi0 (-mRta) mAMdara thI saresa. garama To take; to accept. jala se bharA huA. filed with boil. mAyayA. utta0 32, 26) ing water. "mAdAe bhariyaMsi kaDAhamAmayaMti. pAyA. 1,7, 1, 169; vize. yaMsi madahomi" uvA0 3, 126; 1228; utta0 3, 7, prAdANa. na0 (AdAna) se; prala 2. lenA, pAyayamANa. pi. ni. 107; prahaya karanA. To take; to accept. mAdara. puM* (bhAdara ) mA.2 sa42. zrAdara. sUga. 1, 16, 3; uvA. 1, 51; ova. satkAra. Hospitality. ThA06; 10; 15, bhaga0 20, 2; utta. 24, 2; AdaraNa. na. (AdaraNa) svii||2. svIkAra. prava0 1076; (2) bhanu pAhIna arazu. Acceptance. bhaga0 12, 5; karma kA upAdAna kAraNa. the eficient prAdarisa puM0 ( bhAdaza ) gumA "mAdasa" cause of Karna. "dhUNAdANAI za06. dekho "AdaMsa" zabda. Vide. logaMsitavija parijANiyA" sUya0 1, "bhAdaMsa". ova0 17; jaM0 pa0 2, 31; 6, 10; -phaliha. tuM0 (-parigha prAdImAdassa livi. strI0 ( prAdarzalipi ) yate dvArasthaganArtha gRhyata ityAdAnaH sa sahAra sipibhAnI me. aThAraha lipIoM cAsau parighazcAdAnaparidhaH ) mAraera meM se eka. One of the 18 scripts. 32vAnI mosa. dvAra baMda karane kA zrADA, sama0 18; caTakana. a bolt of a door. jIvA. VzrAdaha. dhA. I. ( zrA+dhA ) dhAraNa 42yu, 4; paraha. 1, 4; -bhaMDamattanirakhe. 55. dhAraNa karanA; pakaDanA. To put ghaNA samii. strI0 ( -bhANDamAyanion; to hold; to catch. paNAsamiti ) 521 mAha pahalA Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAdANayA] ( 44 ) [Adillaga pUrvaka levAM mukavAM te; sAdhunI pAMca samiti- zrAdAya. saM. kR. a. (bhAdAya ) bacane bhAnI cothA samiti. yatnAcAra pUrvaka __a5 22. lekara; grahaNa karake. Having upakaraNa Adi kA uThAnA rakhanAH sAdhu kI taken. dasA. 5, 41; bhaga0 15, 1; pAMca samiti meM se cothI samiti. care | sUya0 1, 4, 1, 10; fulness in taking up and | zrAdAyA. puM0 (pAdAtR ) haya 42nAra; laying down implements or 2vI nA2. grahaNa karanevAlA (One) articles of use; the 4th out of | who accepts. vize0 1568) 5 Samitis of ascetics. ThA0 7; | Adi. strI. (Adi) / "Ai" za6. sama0 4; ~bhaMDamattanikkheSaNA samiya. dekho "AI" zabda. Vide " prAi". ni. ( -bhANDamAtranikSepaNAsamita) maM dasA0 7; 1; sU0 50 1; B5295 pAtrAhi tanAthA senAra Adikara. puM0 ( Adikara) mA "prAigara" bhunAra, pAMyamAMnI yoyA miti pAsamAra za6. dekho " prAigara" zabda. Vide sAdhu. upakaraNa Adi ko yatnAcAra pUrvaka " prAigara' sUya0 2, 2, 41; uThAne rakhanevAlA sAdhu; pAMca meM se cothI zrAdigara. puM0 (pAdikara) nus| "mAigara" samiti pAlane vAlA sAdhu. ( one ) who za-6. dekho "bhAigara" zabda. Vide is cureful in handling clothes "AhAra". nAyA0 16; bhaga0 1, 1, 7, vessels etc; a Sadhu who ___; 18, 2; rAya0 22; observes the 4th of the 5 prAdija. tri. (adiya) me "prAija" Samitis (carefulness) ThA. 7 .54. dekho " zrAijja" zabda. Vide sama0 4; bhaga0 2, 1; "prAijja" paraha 0 1, 4; zrAdANayA. strI. (pAdAna--svArthatApratyayaH) zrAdikR. puM0 ( prAdiSTa) nus| 'prAiTa' 2.56. ajaya 52jte. grahaNa karanA. Accept- dekho " zrAiTa" zabda. Vide "ATTa" ancs. ThA0 2; bhaga0 12, 10, prAdANijjajjhayaNa. na0 ( aAdAnIyAdhyayana ) Adiya. puM0 (prAdika) me 'bhAi' 0.6. suuyaa| sUtra nA prathama zruta dhanA 15 dekho 'prAI' zabda. Vide. "prAi" bhaga0 mAM adhyayana nAma. sUyagaDoga sUtra ke | __ 13, 4, 18, 10; 28, 1; uvA 0 1, 26; pahile skaMdha ke 15 veM adhyAya kA nAma. Adilla tri0 (prAdima) go "prAila" Name of the 15th chapter | zaha. dekho "prAila" zabda. Vide. of the firs first Srutaskandha of "zrAila" bhaga. 7, 2; 10,1, 13, 4, the Suyagudingn Sitra. sUya0 / 15, 8, 24, 1, 12, 26, 11; 1, 16; zrAdilla. tri. (zrAdimika ) tuma zrAdANoya. mi0 (pAdAnIya ) mA5vayana / "zrAila" za6. dekho " prAila" zabda. ko panyA sarvamAnya thAya te. adiya vacana; Vide "zrAila'. bhaga0 5, 1; sarvamAnya banana. Speech which is Adillaga. tri. (zrAdimaka ) / "prAila' acceptable to all. sama0 16; kappa0 / za6. dekho " zrAila'' zabda. Vide 6, 14; __"pAIla' bhaga0 24, 1; Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAdI] [zrAnaMda zrAdI. strI0 (AdI) mA bhalatI the| khAsa sAdhune mATe banAvela AhArAdi levAthI nahI. gaMgAmeM milatI huI eka nadI. Name sAdhune dAgato me hopa. sAdhu ke liye of a river which flows into AhArAdi banAnA; sAdhu ke liye banAye hue the Ganges. ThA0 5, 3, zrAhAra Adi lenesa sAdhu ko laganevAlA eka prAdINa. tri. (zrAdIna ) / " prAINa" doSa. a sin incurred by a Sadhu za6. dekho " AINa'' zabda. Vide. | by taking food specially pre"pAINa ". -vitti. tri0 (-vRtti) na pared for him. ThA. 3; zumA " zrAINa vitti' za6. dekho | AdhAra. pu. (AdhAra) sAdhAra-mAzraya "AINa vitti" zabda: Vide " bhAINa | TI. Azraya; AdhAra; TekA. Means of vitti" "zrAdINa pittI vakaroti pAvaM" | supporting, support. bhaga0 20, 2; sUya0 1, 10;6; pi. ni. 57; upA. 1,66 Adeja. puM0 (zrAdeya ) mA "pAeuja- AdhAraNija. tri. ( aAdhAraNIya) dhAraNa NAma" za6. dekho "zrAejjaNAma" 42vAne yoya. dhAraNa karane ke yogya. Worthy of being put on or zabda. Vide. "zrAejaNAma" panna. 23; jIvA0 3, 3; jaM. pa0 -vakka. puM0 | accepted. nAyA* 15; ( -vAkya)nA kara Akhachete. jisakA VAdhAva. dhA* I. (A+dhAva ) sg. dauDanA. To run. vacana grAhya ho vaha. one whose words prAdhAvaMti. bhaga. 3,13 are worth accepting. sUya0 1. zrAdhAvamANa. mAyA* 13B 14, 27; prAdhi. puM. (mAdhi) mAnasi. lt. AdeyavayaNa na0 ( prAdeyavacana ) akSaya mAnasika pIDA. Mental pain; agony 422 / yosa yayana. grahaNa karane ke yogya of mind. bhaga0 1, 1, vacana. Words worthy of accept zrAdhuNiya. pu. ( Adhunika ) yAsI - Uncu. dasA. 4, 25, bhAno pAyo malA. 88 meM se pAMcarga prAdesa. puM0 (Adeza ) gu| "pAesa" mahAgraha. The fifth great constella za6. dekho " Aesa" zabda. Vide tion of the 88 constellations. " pAesa" piM0 ni0 bhA0 18; panna. 18; sa. pa. 20; bhaga* 14, 4 prAdhodhiya. puM0 (bhAdhovadhika) abhuyA . AdhA. zrI. (AdhA) bhAsa sAdhunamA? eja rahe evuM avadhinAna; avadhijJAnenA sahArA manAyA ta. khAsa sAdhu ke liye me 2. kisI niyata sthAnaparahIrahanevAlA ahArAdi kA banAnA. Preparing food avadhijJAna; avadhijJAna kA eka bheda. A etc. specially for Sadhus. ThA0 3; variety of Avadhijnana ro. -kamma. na. ( -karmana-prAdhAnamAdhA maining confined to & oertain sAdhunimittaM cetasaHpraNidhAna tasyAH karma place. bhaga0 7, 7, 14, 10; sama0 pAkAdikriyA prAdhAkarma tadyogAzaktAcapyAdhA- 36; karma) sAdhunemATe sAhAra mAhi 12 te AnaMda puM0 (prAnanda ) mAna-mudIpanA Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAnama] [ zrApuccha bharatakSetramAM thanAra AThamAM tIrthakaranA pUrva ! prANavemANa. ba. kR. sUya. 2, 2, 32; bhavanu nAma. jaMbU dvIpake bharata kSetra meM hone vAle 55% dasA. 10,3; AThaveM tIrthakara ke pUrva bhava kA nAma. Name ANavijjai. ka. vA. rAya0 265; of the previous birth of the VApajja. dhA0 I. (zrA+pad ) pAma; would-be eighth Tirthankara in bhega. pAnA; prAptakaranA. To get; to the Bharataksetra of Jambu- obtain; to acquire. dvipa. sabha. paM0 241; Apaujai. utta0 32, 103; VdhAnama. dhA. I. (prA+mam ) nama; | zrApaNa. puM0 (pApaNa) 11; hATa. dukAna, bhayAhAthI pare 5g; tAme ya; namanA; hATa. A shop. bhaga0 5, 7, nAyA0 1; namrIbhUta honAH maryAdApUrvaka pairoM par3anA; (2) zaza, galI. street. jIvA. 3: AdhIna honA. To bow before; to/ VzrApA. ghA0 II. (mA+pA) pI. pInA. submit to. To drink. mAnamaMti utta0 1, 32; zrAvibhai. dasa0 1, 2, VAne. prA. II. (mA+nI) mA. prAvie. bhA0 utta. 10, 26 VzrApIla. dhA. I. (ApID) bhasasa; pI3g; lAnA. To bring. 2y; masalanA; duHkhadenA; ragaganA. To pANemi. piM0ni0 466; press; to oppress; to rub. prANeha. prA. bhaga.6,337 prAdhIle i. bhaga. 15, 1; pAhi. A. zrodha. ni. bhA. 41; nAyA. prAvIlae, AyA0 1, 4, 1, 137 bhAvIlijjA darA0 4; prANahi.bhA. sUya. 1, 4, 2,117 dhAvIliyANa. saM. kR. AyA. 2, 1, mANijjae. ka. vA. va. pra. e. piM.ni. 5.7, vize0 2,36%3; VApuccha. dhA. I. (zrA+pRcch ) Y: mAthijyaMta. ka. vA. va. ku. su0 ca0 14, prazra 23 / . pUchanA; prazna karanA, To ask; ____5; prava0 816; to question. VAnava. dhA. I, II. (prA+jJA-Nic ) / prApucchai. nAyA. 5;8; 15; 16 maga0 pravRtti 421vI; ma 123. pravRtti karanA; 11, 6; 12, 1; uvA. 1,66 zrAdeza karanA. To order; to pApucchAmi. nAyA. 1, 2, 5, 12, 13%3; oommand. bhaga. 6,33, 18, 2; nAyA0 dhaka prANavaha. su0 ca0 2, 306, prApucchAmo. nAyA. 16% bhAyaveDa. vivA. 5, 1; rAya.47; su. pApucchau. uvA0 1,68%3 ca. 2, 160; dasA.10,1;nAyA. pApuccheha. bhaga0 18, 2; __ma, 16, jaM. pa. 5, 115; bApucchittA. nAyA0 1, 5; 8; 13, 167 mAyavayaMti. sUya. 1, 4, 1,0; uvA0 1, 66; dasA. 1, 21, prAyaveha. prA. nAyA0 8; bhaga03, 1; vivA. mAyavettA, saM0 kR* nAyA. 166 prApucchettA. nAyA. 8; bhaga. 15; 2 - Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApucchaNa] ( 47 ) [prAbhaTTa pApucchettA. nAyA0 2, 8, bhaga0 18, 2; Filled to the brim. "jAhetaM mApucchahattA. bhaga0 11, 6, 12, 1; 15, vaMjaNamApriya hoi" vize0 250; 1; nAyA0 5; 15; 16; 18; zrApUramANa. va. kR. tri. (bhApUrayat) pUrNa mApuriUNa, bhogha* ni0 bhA0 13, 8, 32tA. pUrA karatA huA. Filling; comsu. 104, 36 pleting. "saheNaM tappaese sambo samatA bApuchiuM. kappa. 3, 46; zrApUremANe " rAya * jIvA0 3; bhaga0 3, 3 jaM. pa. 5, 116 pApucchaNa. na0 (Apracchana ) puchate; prazna 42ve te. pUchanA; praznakaranA. Question- | aApUdhiya. tri. (bhApUpika) pUrI bhAsa ing. nAyA0 ; pomA manAvanA2. pUr3I yA mAlapubhA mApucchaNA. zrI. (bhApracchanA ) Y7g te; gala arar. ( One ) who prepares buns. nadI. bharata. pUchanA; praznakaranA. Questioning. bhaga, 25, 7, nAyA0 12; | zrAphAlittAra. ni. (prAsphAlAyita ) - agutta. 1, 1; paMcA0 12, 2, (2) nA2. bajAnevAlA. (One) who plays vinayapUrvaka gupAse AjJA mAgavI te; upon a musical instrument. suya. 6sa sAmAyArImAMnA 30 2. vinaya. 2, 2. 54; pUrvaka guru se AjJA mAMganA; dasa sAmAcArI zrAbAhA. strI. (zrAvAdhA) pI. pAyA. meM kA 3rA bheda. Respectfully ask. Affliction; pain; trouble. bhaga. ing the command of a precep. 5,4; 15, 1; jIvA* 3, 3; yava0 5, tor; the 3rd of the ten Sama 15; vivA. jaM. pa. 2, 24, mAyA. charis."dhApucchaNAya taiyA cautthI paDi pucchaNA" prava0 773; utta0 26, 2; prAbhakara. puM0 (aAbhakara) se nAmAnA 88 ApucchANaja. tri. (bhApracchanIya) 575 // mAMnA 18 me| ha. E8 grahoM meM se 68 meM yogya. pUchane yogya. Worthy of being praha kA nAma. Name of the 68th asked or questioned. nAyA. 1, constellation out of88.sU0pa0 20; 7; uvA0 1, 5 ThA0 2, 3, (2)trI valAnA me prApurANa. tri. (mApUrNa) ilaresa. pUrNa vimAnatuM nAma. tIsare deva loka ke vimAna bharA huA. Full to the brim; filled kA nAma. name of the heavenly completely. pana0 36. abode of the 3rd Devaloka. mApUramANa. va. kR. tri. (mAryamANa ) sama03; pAlI porethI pUrNa bharAtu. pAnI vageraha se zrAbhakkhANa. na. (abhyAkhyAna) mott| pUrNa bharA huA. Being completely mAkSe5 bhuvA; saM yAva. muMThA Aropa filled with water etc. bhaga0 1, 6; karanA; kalaMka lagAnA. False accusa tion; falsely charging a person ApUriya. tri. (zrApUrita ) bharyA pUrva with guilt. uvA0 1, 46; 5rNa sarAyedyaM. maryAdA pUrvaka pUrNa bharA huA. | zrAbhaTTa, tri. (AbhApita ) molAvekSa, Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAbharaNa [AbhAsiya - bulAyA hubhA. Called; spoken to. Ornaments. kappa. 5, 67, --vicitta. vize0 16.5; su0 ca0,54; tri. (--vicitra ) Y Y 2 zrAbharaNa. na. (bhAbharaNa ) ghareyA; sara; ghareyAM. mima 2 prakAra ke gahane. vari sAbhUSaNa, gahanA; alaMkAra; AbhUSava. An ous kinds of ornaments. "bhAbhaornament; an embellishinent. raNANivA pAbharaNavicittANivA" pAyA. paraha. 1, 3, prAyA. 2, 5, 1, 145, 2, 5, 1, 145; nisI. 1, 7, 11; zraNujo0 103; nisI0 5, 11; sama0 1, 17, 12; ~vihi. puM0 (vidhi) ghare 233; sU050 1; utta0 13, 16 ova0 11; manApAnI tathA pahezyAnI vidhi. gahane jIvA. 33, nAyA.72, 5, 18, bhaga. banAne aura pahinane kI vidhi. art of 3, 2, 3, 5, 16, 5: panna. 2; uvA. making and putting on orna1. 31; kappa. 4, 62; (2) puM0 me ments. " bhAbharaNavihi parimANaM nAma se 5 ane se samudra. eka dvIpa koi" vA. 1, 31; nAyA. 1; ova0 40; aura eka samudra kA nAma. name of anAbha-a. ( bhAbhavam ) sara paryata; island; also that of an ocean. - paryata. jIvana paryata. Life-long. jaM. 503, 45; pana. 15; jIvA0 3, 4, paMcA0 4, 34; aNujo0 103;-alaMkAra. pu. (-prata-pAbhA strI. (pAmA) ti; tar; amA. kAra) ghreyaagh| pddh2|| te. gahanoM kA kAnti; teja. Lustre; light. jIvA. pahimanA. putting on ornaments. | 3, 4, rAya. 78; bhaga0 12, 5; (2) ThA. 4, 5, bhaga. 1,33, -pralaMkiya. sA2, 7bhI. AkAra, chavi. form; tri. (-alaMkRta) AbhUSaNa pahesa; picture. panna0 2, jIvA.4, sAsUravAyI jAta. AbhUSaNoM se alaMkRta, aAbhAkara. puM0 (prAbhAkara ) nAmarnu trIta suzobhita. adorned; ornamented. I hera mArnu me vimAna. tisare devasoka ke nAyA. 12; bhaga0 2,5; nAyA.dha. (2) vimAna kA nAma. Name of aheavenly mAthA zagArekha TeDa. AbhUNoM se abode of the third Devaloka. sinagArA hubhA zarIra. body adorned | sama03; with ornaments. bhaga. 6, 33; / prAbhAga. puM (prAbhAga) 5027parnu a52 -vitta. tri. (vitra) Y2 gatanA nAma paDilehana kA dUsarA nAma. A AbharaNu; vicitra prakAranA AbharaNa; aynonym of Padile hana i. e. bhinna bhinna prakAra ke AbhUSaNa. various proper examination of clothes kinds of ornaments. jIvA0 3; etc. proSa0 ni0 63; -dhAri. tri. (-dhArin ) mAlara AbhAgi. tri. (dhAbhAgin ) mAgI2; pA299 4264Ara dhareparanAra. AbhUSaNa hissedAra. hissedAra. A sharer; a partpahiranevAla'. (one) who puts on ner. piM. ni. 2, 1; nAyA. 18% ornanents. nAyA. 8; ~~vAsa. strI | zrAbhAsiya. puM. (bhAbhASika ) meM nAmanA (-varSA ) mudihi mAbhUpazAnI vRSTi. 5, saMtApa mAnA hai. isa nAma kA 56 bhAbhUSaNoM kI varSA. a shower of antaradvapi meM se eka. Name of one Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhAsI [prAbhiAgi of the 56 Antaradvipas. (2) tri. te mantara hI5mA 22nAra bhanuSya. prAmASika nAmaka aMtaradvIpa meM rahanevAlA manuSya. (a person) residing in the Antaradvipa called Abhasika; ThA. 4; jIvA0 1; 3, 3; (3) puM0 senAmanI me 2. isa nAma kA eka deza. a country of this name. (4) tri. te dezamA ranAra manuzya, nI : ond. prAbhASika deza meM rahane vAlA manuSma; eka mleccha Ati. (a person ) residing in the country called Abhasika; a kind of Mlechchhas. pana. 1, paraha. 1, 1; -dIva. puM0 (-dvIpa) lavaNasamudramAM cUlahimavaMta parvatanI DADhA parane se nAbhA me 65. lavaNa samudra meMke calAhimavaMta parvata ke antarayi para basA hamAdvIpa. name of an island on the Chula Himaranta mountain in the Lavana ocean. "kahiNaM bhaMte dAhivijJANaM prAbhAsiya mAyAmAbhAsiya vIve mAmaM dIye" jIvA0 3; ThA0 4, 2; patra. 1; mAbhAsI. strI0 (bhAbhASI ) yAnApi 5 | nI rakhepAsI jI. zrAbhASika dvIpa meM rahane vAlI strI. A fennale inhabitant of the Abhasika island jIvA0 3 / / Abhibhoga puM0 (prAbhiyogya-dhAsamantAd yujyante preSyakaNi vyApAryante ityAbhiyogyAH) 2 yatA mAliyoni satanA yatA. nokara deva; Abhiyogika jAti ke deva. A kind of subordinate gods acting as servants; gods of the Abhiyogika. kind. paraha. 1, 2; bhaga. 16, 2; 18, 2, jaM. pa. 1, 12; nAyA0 8; (2) (abhiyoga AjJA pradAmalakSaNo'syAstItyAbhiyogI tanAva mAbhiyogyam ) ne|4254; sevAsApa. sevaka. panA; sevakatva. servitude. dasa06, 2, 5, jaM. 50 5, 112, 114;-parANAtti. strI. (-prajJapti) vidhAdharanI vidhA. vidyAdhara kI eka vidyA. an art or a branch of learning pussessed by Vidya. dharas. "saMkAmArI abhiyoga paNyatti gamaNithaMbhaNisuya bajmusu vijAharIsu vijAsu vissuyajase" nAyA. 16; -sehi. strI. (-zreNi) vaitAya parvata 352 vidhAna zreNithI 10 jana UMce abhiyAgI devatA22paanii 241. vaitAbya parvata ke Upara vidyAvara zreNI se 10 yojana UMcA abhiyogI devoM kA rahane kA sthAna. an abode of Abhiyogi deities on the Vaitadhya mount ten Yojanas in height from the Vidyadhara Sreni. jaM. 101, 12; AbhigA. sI. (prAbhiyogA) vidhAdhanI me vidhA. vidyAdhara kI eka vidyA. A. branch of knowledge or an art possessed by Vidyadharas. nAyA. 16) zAbhiogana-na.paM. (mAbhiyogika abhiyogaHprayojanamasyeti ) nA.2 1. tAnI eka jAta; utaratA devatA. nokara devoM kI eka jAti; nimna zreNI ke deva. A kind of subordinate deities. "bhAbhiyogie deve sahAve" jIvA0 3; ova0 31; nAyA0 8; 14; rAya0 28; 34; bhaga0 14, 2; (2) vidhA, bhaMtra, vazI 4295, Ahi abhiyomarma nA2 sAdhu. vidyA, maMtra, vazIkaraNa Adi abhiyoga karma karane. pAlA sAdhu. a Sadhu who practises Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAbhiggahiya] ( 50 ) [bhiNiyohiyaNANa - charms, incantations etc. vivA0 strI. ( -samdhi) bhatizAnanI samdhi-prAli. 2; jIvA0 3; bhaga. 1, 2, pana. 20; jaM. matijJAnakI prApti. attainment of pa0 5, 112; -pakhaya. pu. ( -Aya- Matijnana. bhaga0 8, 2; abhiyogaH prayojanamasyetyAbhiyogikam prAbhiNibohiyaNANa, puM0 (prAbhinivodhiphaparataMgratA phalaM tasya payo vinAza grAmiyo- jJAna ) me "zrAbhiNikohiya" A6. gikarUyaH ) abhiyoga-52ta-tratA mApanAra dekho " zrAbhiNiyohiya" zabda. Vida bhano nAza. parataMtratA denevAle karmoM kA " AbhiNiyohiya" ThA* 2, 1; aNujo. nAza. destruction of Karmas 1; bhaga0 1, 5, 2, 10; , 6 4, 8, 2, which bring on dependence naMdI. 1; vize0 76; oSa. sama* 28; as their fruit. jaM. 5. 5, 112; -pajjaya. puM0 (-paryava ) bhatijJAnanA 115; paMcA0 12, 7,-deva. puM0 (-deya) paryAya. matijJAnakA paryAya. modifications abhiyogalatitA nIyA heyatA. abhiyoga of Matijnana. bhaga0 , 2, 25, jAti ke halake deva. a subordinate 4; -laddhiyA. strI0 (-labdhikA) bhaktikind of deities styled Abhi- zAnanI saci. matijJAna kI prApti. acquireyogika. nAyA0 0 Iment of Matijhana. bhaga* 8, 2; bhAbhiggahiya. tri. (mAbhimAhika-abhigRhyata -prAvaraNa. na0 (-AvaraNa) bhatijJAnAityabhigrahastena nivRtta prAbhiprahikA ) ali varaNaya; matijJAnane dabAvanAra karma. grahathI kAyotsargadi karanAra; abhigraha ghAraNa matijJAnAvaraNIyaH matijJAna ko DhaMkanevAlA rIne 57 vagaire 125 te. abhigraha karma. Karma which obscurey dhAraNa karake kAyotsargAdi karanevAlA. (One) Matijnana. sama017:-mAvaraNijja. who practises Kausagga after na0 (-prAvaraNIya ) bhatijJAnAvaraNIya prabhA taking certain vows. paMcA. 4,8 matijJAnane aTakAvanAra jJAnAvaraNIya karmanI zrAmiNiyochiya. na. (Amanibodhika-bhI- me ati. matijJAna viraNIya karma; matijJAna bhimukho bodha bhAbhiniyodhaH saevAbhiniyo- ko na hone denevAlo jJAnAvaraNI karma ko eka dhikam ) matiyAna; mata sane diyathI tuM prakRti. a variety of knowledgenAna; jJAnanA pAMca prakAramAM pahele obscuring Karma, preventing 12. matijJAna, mana aura iMdriyase honavAlA Matijinana. bhaga. 6, 31; -ghiNaya. zAna; jJAna ke 5 bhedoM meM se pahilA bheda. puM0 (-vinaya ) bhatizAnana vinaya. matiMatijaana; knowledge derived jJAna kA vinaya. Vinaya or austhrough the five senses and terity of Matijhana. maga. 25,5; the mind; the first of the 5 vari- -sAgArovoga. pu. ( -sAkAroeties of knowledge. "sekitaM pAbhiH payoga-mAbhimukho niyataH pratisvarUpa NiyoriyaNA bhAbhi duvihaM pa0 saM0 suya ko bodho bodhavizeSo'bhinibodho'bhini. nissiyaM asupAnassiyaM ca " naMdI0 ova. bodha evAbhinivAdhikaM taca tajjJAnazca tadeva 16 Agujo* 127; utta0 28, 4, 33, 4; sAkAropayogaH tathA ) bhatijJAna35 sAjarAThA. 2, 1; vize0 80 patra. 1; laji. 5yoga-vizeSa 64yosa. matijJAnarUpa vizeSa Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAmiNivohiyaNANi] [prAbhoga - upayoga.definite, particular know- so ma. dekhanA. To see. (2) ledge in the form of or M. jAnanA. to know. through Matijinana. pana0 28 zrAbhoie. kappa0 5, 106; prAbhoeDa. rAya0 264: damA0 10, 111 AbhiNiyohiyaNANi. puM. (AbhinivAdhika zAnin ) mAninimAdhi bhatijAnavAlA uvA* 8, 255; nAyA. 8; ; bhAbhinigodhika matijJAna vAlA. (One ) bhaga0 5, 1; 16. 5; aM0 50 5, possessed of Abhinibodhika 115 Matijinana. bhaga0 6, 3, 8, 2, 18, bhAbhoeMti. jaM. pa. 5, 112; mAhoyaMti. bhaga0 3, 1, 1725, bhAbhoemi. bhaga* 3, 2, nAyA0 // mAmippAina. tri. ( bhAbhiprAyika ) maniprAyavAyu; amiprAya yu. abhiprAya pAbhoehiMti. bhaga0 15, 1; bhAbhoettA saM* kR0 nAyA. vAlA. Having a definite aim or pAbhohattA. saM0 0 nAyA0 8; bhaga0 3, 2; purpose. aNujo* 1317 15, 1; dama. 5, 1, 86 bhAbhiyoga. puM0 (bhAbhiyoga)nusa"mAbhi prAbhoemANa. va. kR. nAyA0 2, 8, 13; proga" za6. dekho "mAbhioga " zabda. bhaga016, 1; nAyA. dha. Vide. "pAbhiyoga' ThA0 4, 5; prAbhozra-ya. puM. (bhAbhoga) jAna; sama. bhaga0 3, 5; jJAna; samaja. Knowledge; underpAbhiyogattA. strI. (mAbhiyogyatA) standing. dasa. 5, 1, 86; vivA0 1; nA2yA 250sevA bhAva; 32 hevanA-prAbhoga, puM0 (prAbhoga-zrAbhojanamAbhAgaH) 5jnokaracAkara pana; sevakarava; nokara yo vizeSa. upayoga vizeSa. A parti. devapana. State of being a servant | cular kind of attentiveness or or a servile deity. "pahiM ThANehi carefulness. prava. 1198; (2) zAna; jIvA abhiyogattAe kammaM pagarati" ThA04; sama; 552. jJAna; samaja. know. Abhiseka. mi. (bhAbhiSekya ) AryAli ledge; information. bhaga. 7, 6: karavA ; jeno abhiSeka karavAmAM pana. 14; pi. ni. 577, ThA. 4, 1; mAya te. rAjyAbhiSeka karane yogya 10; (3) gaNI suDIne rekha pravRtti. jisakA abhiSeka kiyA jAtA hai vaha. (One) jAnabUjhakara kI huI pravRtti. activity to be crowned king; ( one ) consciously performed. prava0 to be made king with proper 1138, (4) viratA2. vistAra. extent ceremony. "dhAbhisakaM hasthirayaNaM pari nAyA0 1; -jhANa. na. (-dhyAna kApaha" jaM. 10 ova0 26; rAya0 158; prAbhogo jJAnapUrvako vyApArastasya dhyAnam ) AbhIrI. pro. (AbhIrI ) 24. sAnapUrvaH vyApAranuM yAna. jJAna pUrvaka ahIranI; ahIra jAti kI zrI. An ! vyApAra kA dhyAna. contemplation of Abhira female. naMdI. 44; conscious activity. Au* --Nivya VAmoa.pA. II. (*mAjhbhoga-prA+bhuja) ttiya. tri0 (nirvartita) nejii guDIne Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAbhogaNa ] ( 52 ) resuM. jAnabUjhakara kiyA huA. performed consciously or purposely. bhaga0 1. 1, ( 2 ) vaimAni devatAnA zeSa vizeSa; dedhanuM pariNAma navA hatAM paNa arelA vaimAnika devoM kA kodha vizeSa; krodha kA pariNAma jAnate hue mI kiyA huA krodha anger of heavenly deities 1. e. anger inspite of a knowledge of its results. ThA0 4; -- baDasa. puM0 (-- bakuza ) bhoga- lasIne 1.5 samAulAra sAdhu jAna bUjhakara doSa lagAne vAlA sAdhu. an ascetic consci. ously incurring sin. sa0 4, 3; bhaga0 25, 6; zrAbhogaNa. 0 ( * prayoga ) vicAralyA. vicAraNA; vicAra. Thought, reflection. naMdI0 31; zrAbhogaNyA. bI0 ( cAbhogana ) gt; vicAralA. IhA vicAraNA. Thought; | reflection. naMdI 0 313 Ama tri0 ( dhAma ) apava; ; apakka kacA. Raw; unripe. veya0 1, 1, su0 ca0 7, 1836 piM0 ni0 17; parAha 0 1, 3; ( 2 ) soSa AhAra. doSa sahita cAhAra. food involving sin. zrAyA0 1, 2, 5, 87 - abhibhUya. zri0 ( - zrabhibhUta ) vyapazyi rathI parAbhava pAmela. binA pake hue rasase parAbhava pAyA huA. overpowered by raw essence. vivA0 7; -- gaMdha. puM0 -574) 2414132 24:1 doSa. prabhAkarma Adi doSa. a fault such as Adha Karma etc. 66 sadhyAmagaMdha pariyAya viraamgNdh| ( pariSyae " DAga. na0 AyA0 1, 2, 4, 7; ( - DAga ) asuM pA taM "( "" vagerenuM pAMDukambA patA. & raw, unripe leaf. seja purA jANejA AmaDAgaM vA AyA * 2, 1, cha, 46; - malaga. puM0 ( - malaka ) apa-yo zarAvI. kambA miTTIkA pyAlA. a raw earthen bowl nAyA0 6; - malagaruva tri0 (-mahakarUpa ) apava zarAvalA jevuM; kAcA zarAvalAnI peThe tarata puTI laya teyuM. ko pyAle ke samAna jaldI phUTa jAnevAlA fragile like & raw earthen bowl. nAyA0 hai; taMDa - mahura. tri0 ( madhura ) yuM chatAM svAdyabhAM bhadhura. kathA honepara bhI svAda meM miSTa. raw yet sweet ( e. g fruit ) " Ame yAmaM ege Amamajhure 99 [ zrAbhaMta - ThA. 4, 1; zrama. puM0 ( dhAmaya ) roja roga, bImArI. Disease. piM0 ni0 453; zramazra. tri0 ( Amaka ) sacitta vastu; abhI-vavAsI vastu sacittavastu; sajIvavastu. Raw; ( a thing ) having life in it dasa0 3, 7; VA-maMta. dhA0 II ( cA+maMtra+khi ) saMbho dhana karI khelAvavuM; AmaMtraNa karavuM, te ta Apa saMbodhanapUrvaka bulAnA; AmaMtraNa karanA; notA denA. To call out tog to invite. For Private Personal Use Only sAmaMte. cova0 266 vivA0 33 nAmA* 1; 7; 18; bhaga0 11, 15, 13 sAmaMtemi. nAyA0 12; sAmaMtisA. nAyA0 7; bhaga0 3, 13 14 7, 15, 1; nira0 3, 3; dasA0 4, 6, uvA0 2, 1166 dasA0 1, 1 ThA0 3, 2; uvA. 6, 1, 74; cAmetasA. nAyA0 14; 15; maga * 11, 6, 14, Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAmaMtaNa] [zrAmala bhAmaMtaUNa. nAyA0 15; mAmajijja. vidhi0 AyA0 2. 13, 172; mAmaMtiya. saM* kR0 sUya0 1, 4, 1, 6; | zrAmajeja. vidhi. niso. 4, .1, 3, mAmaMtemANa. va. kR. pAyA0 2, 4, 1, bhAmajjamANa. pa. AyA. 2, 1, 1, bhAmaMtaNa. na. ( prAmantraNa ) samAvana. saMbodhana. Vocative address; calling | AmayakaraNI. strI. (pAmayakaraNI) vidhA out to. ThA0 8, 1; (2) AmaMtraNa, vizeSa; roga utpanna karanAra eka vighA. no1. nimaMtraNa; nAtA. invitation. / utpanna karanevAlI eka vidyA. An art of su. ca03, 113 producing or causing diseases. AmaMtaNI. strI. ( AmantraNI) haivht| sRya. 2, 2, 30; chatyAdi saMmodhanA5 bhASA; vyavahAra bhAvAnA zrAmaraNaM. a. (pAmaraNam) bharaparya-ta. se prA2.saMbodhanarUpa bhASA. Language ___ marane taka. Up to death; till of address in the vocati re _death. paMcA0 7, 46; | case, a variety of conventional AmaraNata. bha. ( bhAmaraNAnta ) bhara speech. prava0 601; bhaga0 10 3; panna.. paryata. maraNa paryanta. Till death. 11; aNujo0 126; (2) saMsAdhana ThA. 4, 1; -dosa. puM. (-doSa) bhara marthamA 15||tii (prathama) rimati. saMbo. paryata paNa kAlariyA kasAInI peThe dhana ke artha meM kAma Ane vAlI ( prathamA) pApanuM pa tApa na thAya evA prakArane doSa (vibhAkti ). the nominative used raudradhyAnatuM me sakSaY. mRtyu taka kintu in the sense of the vocative. kAlasUriyA kasAI ke samAna pApa kA "zrAmaMtaNe bhave paTumIya jaha he juvANatti" pazcAtApa na ho aisA doSa; raudradhyAna kA ThA08; eka lakSaNa. sin without repenAmaMttisa-ya. tri. (Amantrita) puche3; tance till death as in the 2bhAmaMtraya aresa. pUchA huA; AmaMtraNa kiyA case of the butcher Kalasuria; huA. Asked; addressed; invited. a mark of Raudra Dhyana. " gacchAmirAyaM AmaMtiyosi" utta0 13, / ThA0 4; bhaga0 25, 7; bhova20; 33; " sebhikkhU vA 2 iMsthizrAmaMtemANe | zrAmarisa. pu. (prAmarza) saMmadha; 25za. mAmaMtie " AyA. 2, 4, 1, 134; sambandha, sparza; Connection; conpAmaga. tri. (prAmaka ) yuM, apari545. taot. vize0 1106 kaccA. Raw. ( 2 ) sathitta. sacitta zrAmala. puM. (zrAmana) maI mInapAyuM 1kSA sajIva. having life or lives in. sAmasAnuM vRkSa. bahu bIjavAlA vRkSA dasa0 5, 2, 16 8, 10; bhaga0 15, avila kA vRkSa. A hog-plum tree; 1; taMDu. a kind of tree with many VzrAmaja. dhA* I, II. (zrA+mRj) pAsa, seeds. bISA0 1, prAyA* * 1, 1, sAI 2yuM huM27. sApha karanA; poMchanA. 5, 1293-phappAsa. ma. (-kArpAsa) To cleanse; to wipe; to sweep. ! 25bhyaan| 555sa. kapAsa kI eka jAti. Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAmalaka [misa a variety or species of cotton. Amalaya. puM0 (pAmalaka) 'bhAbhalaga' " AmAkappAsAovA basIkaraNaM karei" / za6. dekho 'mAmalaga' zabda. Vide. nisI0 3, 72; "mAmalaga' rAya. 268; uvA0 1, 24; zrAmalaka. na. (prAma) sAmasAnuM 54. | AmizrA. strI0 (prAmikA) yI 5lI kosa. mAMvalA. A fruit of the hog-plum ___ kaccI phalI vagairaha. A raw seed-pod tree. "AmakhapANagaM vA" sUya. 1, 2, etc. " bhAminaM bhaji saI" dasa. 5, 1, 16, 1, 20; zrAmalakappA. bI0 ( pAmalakalpA ) se zAmisa. na. (AmiSa) mAMsa. mAMsa. nAmanI me nagarI eka nagarI kA nAma. Flesh. sUya. 1, 1, 3, 3, utta0 32, Naine of a city. " iheba jaMbUdIve bhA | 63; nAyA0 4; ThA0 4; paMcA0 5, 26; rahevAse prAmalakappA nAma nagarI hosthA" | (2) dhanadhAnyAhoya pArtha, dhanadhAnyAdi rAya. 2; nAyA. dha. bhogya padArtha. any thing which can Amalaga. puM0 (bhAmaraka) bhArI; bharI. be eaten or enjoyed. "AkiM. cAroM tarapha phelI huI bImArI. Plague caNA ujjukaDA nirAmisA" utta. 14, infecting all quarters. JTO 90; 41; 'mAmisaM kukhalaM dissa bajjamANaM (2) 10 marakI saMbaMdhI adhikAravAnuM viSAka- nirAmisaM bhAmisaM sabhya mubhittA viharissA sUtranu muM adhyayana. vipAka sUtrakA marI mo nirAmisA' utta0 14; 45; ---zrAvatta. (bImArI) ke sambandha kA 8vAM adhyayana pu.(-prAvate)bhAsAthA samatA kAra The 9th .chapter of Vipaka AkAzamAM Avartana kare che, Avartano eka Sutra dealing with the subject 12. mAsa kI icchA se AkAza meM uDane of plague. ThA0 10; kI kriyA; zrAvartanakA eka prakAra. act of Amalaga. puM. (zrAmalaka) AmamAna . w!.eeling in the sky done by zrAMvalekA vRkSa. A hog-plum tree. kites etc. for flesh. ThA. 4, 4; panna. 1; sU0 50 10; sUya0 1, 4, 2,10; -AhAra. puM0 (-pAhAra) mAMsAhAra. aNujo* 143, 150; bhaga0 22, 3; mAMsAhAra. Hesh food. (2) tri. jIvA0 1; ThA0 4, 3; --mahura. tri. mAMsAhArI. mAMsa khAnevAlA. carnivorous; (-madhura) sAnA sayuM vAhie. fhesh-eating; nAyA. 4, -tAlliccha. A~vale ke phala ke samAna svAdiSTa. as tri0 (-tallipsa ) mAMsanA dhi-sopI. tasteful as the fruit of a hog- mAMsa kA lolupI. greedy of flesh. plum tree. ThA0 4, 3, rasa. puM0 nAyA. 2; -ppiya. tri0 (-priya) mAMsa (-sa) bhAbhasAnA 2sa. prAMvale kA rasa. bhAvAmA prIti pAlI. mAMsa khAne meM prIti juice of hog-plums. sUya. vi. TI. rakhane vAlA. fond of flesh-eating. 1, 8, 11; ~~-rasiya. tri. (-rasita) mAyA0 4; -bhakkhi . tri. (-bhakSin ) masAnA rasathI mizra aresa. zrAvaleke rasa mAMsAhArI; mAMsa bhakSa 42nA2. mAMsAhArI. se mizrita. mixed with the juice carnivorous; flesh-eating. TTST of hog plum fruits. vivA0 7, 2, -lola. tri. (-bola ) mAMsa Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAmisasthi] [ AmAsa sosapI; mAMsa sapaTa. mAMsa kA lolupI. bhAga--51231-5. stanakA agrabhAga. The greedy of flesh. nAyA0 4; nipple of the breast; a teat. Amisatthi. tri0 (prAmiSArthin ) mAMsanI jaM. pa. jIvA0 3,3; (2) 52252 thaa| 27-prArthanA 32nA2. zrAmiSa-mAMsa kI saMbaMdha pADaM. paraspara thoDe saMbaMdha vAlA. icchA-prArthanA karanevAlA. ( One ) | having limited inter-relation. desiring flesh, approY; nAyA0 1; 14; VzrA-musa.dhA. I. (zrA+mRza) sa; Amokkha. puM0 (AmokSa-Amucyate'smimityA bhahana 42; 12Ine niyoj. ghisanA; moSaNaM vA''mokSaH ) bhA-samaMtAta-bAre mardana karanA; maroDakara niconA. To rub; taraphathI mokSa-chuTakAre karmathI sarvathA to expel water from a wet shu84||21. saMpUrNatayA mokSa; karmase sarvathA cloth by twisting it. chuTakArA. Perfect salvation; bhAmusijA. vi. dasa04; perfect emancipation from mAmusaMta. DA. 1; dasa0 4; Karma."zrAiNNA''Ai bhAmokkhA" bhAmukhamANa. 1. kR. bhaga* 8,3; prAyA. ni. 1, 1, 1,7; sUya. 1; 1,4, zrA-muhursato. a. (prAmuhUrtAntas ) aMta. 13, 2, 5, 33; bhurta panta. antarmuhUrta taka. Up to the bhAmoDaNa. na. (mAmoTana ) mA-thAI bha2. limit of an Antaramuburta. sg-wing te. kucha maroDanA. A little ka0 50 2, 52, twisting. paraha. 1, 1; zrAmela. puM. (*) bharata bhUSaNa; bhuTa 52nI AmoDijanta. va. kR. tri. (mAmobamAna) 36nI bhAsA mastaka bhUSaNa; mukaTa uparakI thoI bha23vAmAM AyatuM. jo thoDA maror3A puSSa kI mAlA. A flower garland zatA hai vaha. Being twisted a of a crown. " vasabhAlA mekha maula little. rAya. 88 kuMDala sacchaMda viubviyA bharaNa" panna. 2; ova. 24, rAya. 86; nAyA. 16; Amoya. na. (bhAmoka ) yA DhagalI; jIvA0 3; 7:231. kacarekA Dhera. A heap of re*zrAmeba-ya. puM0 (*) yI po za. fuse. " pAmoyAzivA" mAyA0 2, 10, dekho UparakA zabda. Vide above. bhaga. 166 3, 33, ova. 30; zrAmoyamANa. va. kR.tri.( prAmodamAna ) *zrAmelaga. puM0 (*) mA "bhAmela" 26. muzI yatA; mAhA pAmatI; prasanna hotA dekho " bhAmela " zanda. Vide. "zrAmela" huzrA; khuza. Rejoicing. "bhAmoyamANA "bhAmelaga jamala jugala vaTTiya" bhaga0 / gacchaMti " utta0 14, 44; 6, 33; nAyA. 1, 2, rAya0 111; Amosa. puM. ( bhAmarza) 250 423 / te. pAmelaga. na0 (zrAmolaka) ratananA azra sparza karanA. Touching; touch. ogha0 * gum| 4 na052 15 nI TanATa (*). dekho pRSTha naMbara 15 kI phUTanoTa (*) Vide foot-note (*) p. 15th. Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Amosa ] ( 56 ) ni0 bhA0 164; parA60 2, 1; prava0 1506 Ava0 4, 4 ; grAmosa puM0 ( grAmoSa ) bhotarasthI morI 2nAra. cAroM ora se corI karane vAlA. One who steals from all quart"cAmose lomahAraya" utta0 6, 28; grAmosaga puM0 ( grAmoSaka ) bhora, tas42. cora. A thief zrAyA0 2, 3, 3, 130; ThA05, 2 ers. bhrAmosahi. strI0 ( AmazauSadhi - zramazahihastAdinA sparzaH saevauSadhirAma zauSadhiH ) hAthanA sparzamAtrathI sarve darphe maTI jAya evI jAtanI melavelI zakti; 26 labdhimaaNnii bhe hAtha ke sparza mAtra se sarva vyAdhi miTa jAye aisI prApta kI huI zakti; 25 labdhisameM kI eka labdhi. Power to cure diseases by mere touch of the hand eto; one of the 24 Labdhis. ghoSa0 16; ( 2 ) vidhavAsa sAdhu. ukta labdhivAlA sAdhu. an ascetic pos sessed of the above mentioned power. vize0 0 773; - patta tri0 (- prApta ) hAtha mAtra lagADavAthI kSudhI pIDA maTI jAya tevI samdhi ne pAbhela. hAtha ke sparza mAtra se saMpUrNa pIDA miTa jAya aisI labdhi pAyA huvA. possessed of the power of curing maladies by merely touching with the hand. paNha0 2, 1; Aya. na 0 ( Aja ) marInAM bhAsanaM manesa 25. bakarI ke bAla kA banA huA vastra. Cloth made of the hair of a she-goat zrAyA0 2, 5, 1, 145; Aya. puM0 (prAya) sAla dhanAhinI prApti; bhAva; ubhANI lAbha; zrAya; grAmadanI. Gain; earning; income. " dyAyaM na kumjA iha viyatthI " sUrya0 1, 10, ,3, 1, 11, 21, 2, 6, 16; nAyA0 13 piM0 ni0 316; aNujo 0 13; ( 2 ) nI bhAva; sAzrava. karma kA Azrava-zrAvaka. inflow of Karma. sUrya0 1, 10, 3; (2) adhyayana tathA uddezAhi aMga sUtra ke adhyAya vagairaha. chapters, sections etc. "mANassa daMsaNassavi caraNassaya akhe Agamo hoi bhAva zrAzro Ayo lAhosi egaThThA dasa 0 Ta 0 1 ( 4 ) AsAnI se na; vanaspati vizeSa kolAkI eka jAti, vanaspati vizeSa & kind of vegeta tion of the gourd kind. " se kiMta kuNA kuNA aNegavihA pa0 saM0 bhAe kAe kuhaNe " pakSa0 1; " [ zrAma zrAya. puM0 ( zrAtman ) AtmA; 1. zrAtmAH jIva. Soul; life. " 'dhAyagutejiiMdie For Private Personal Use Only "" nAyA0 8; sama0 1; padma0 14; 28 AyA0 1, 1, 1, 3; sUrya0, 11, 16; utta0 2, 15, 8, 16; 14, 109 bhaga0 1, 4, 6 2, 13, 4, 6, 10; 20, 2, 41, 1, rAya0 78; naMdI0 45; ThA0 7, 1, vize0 30; 62; 35366 - aMgula. puM0 ( - aMgula ) Atmagu; zAstrokta prbhaaNeApeta ucAIvAlA uttama purUSanA zarIranI ucAI te 106 mA bhAga; AtmAMzula kahevaay he saMguthI huvA, nahI, ghara, kSetra. jADI vagere pArthonuM bhApa thAya che. AtmAgula; zAstrAnusAra uttama puruSa ke zarIra kI uMcAI kA 108 vAM hissA ; AtmAMgula kahalAtA haiM, isa se kuzrA, nadI, ghara, bADI Adi kA mApa hotA hai. a measure of height or length, 108th part of the full height of a man as settled by the authority of scriptures; it is used to measure the depth of wells etc. Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAya] [prAya vize0 340; aNujo0 134; prava0 56, 8; 1403; -dhaMtakara. puM. (-antakarabhAramano antamavasAnaM bhavasya karotItyA. tmAntakaraH) yaatmaan| sananI 42. nAra; sAmAna 55 32 nA2. zraAtmA-jAMvana kA aMta karanevAlA. one who destroys life; one who destroys the soul. ThA. 4, 2; -ajasa. na0 (-ayazas) mAtmAno ayaza-azubha nAmamanI ye ati. zrAtmA kA apayaza -azubha nAmakarma kI eka prakRti. infamy. disrepute of the soul; a variety of evil Nama Karma. bhaga0 41, 1;-aNukaMpaya. tri. (-anukampakapAramAnamevAnarthaparihAradvAreNAnukampase zubhA maSThAnana sadatigAminaM vidhatta ityAramAnu. kampakaH ) sAmalita 42vAmA pravRtta; pratye. 46 paviieI. Atmahita karane meM pravRtta, pratyekabuddha athavA jinakalpI. one devoted to the welfare of the Boul. "pAyANukaMpae NAmayege No parANu . kaMpae" ThA* 4. 4; sUya. 2, 2, 85; -abhiNivesa. puM0 (-abhiniveza) potApayAno mAyaDa, mamatvabhAva. ahaMbhAva; mamatva bhAva. self-love, attachment to one's selfish interests. ito -ahigaraNavattiya. tri. (-adhikaraNa pratyaya-zrAsmano'dhikaraNAni cAsmAdhikaraNAni tAnyeva pratyayaH kAraNaM yatra kriyA karaNe tadAtmAdhikaraNapratyayam ) mAM AtmAno adhikaraNa kAraNarUpa che te. jisameM zrAtmA kA adhikaraNa kAraNa rUpa hai yaha. ( that ) in which relation with the soul is the active cause. "prAyAhigaraNavatiyaM caNaM tassa | no iriyAvahiyA kiriyA kajjai saMpa- v. 11/8. rAiyA kiriyA kajjai" bhaga0 7, 1; -ahigaraNi. puM0 (-adhikaraNin-adhi. karaNAmi halazakaTAdIni kaSAyAzrayabhUtAni yasya santiso'dhikaraNI pAtmano'dhikaraNI pAramAdhikaraNI) sAmAdinA sAdhana, hala vagere jenI pAse che te AtmA; pitAnI jAte Ara bha samAraMbhanA adhi4295 bhejayanA2. zrAraMbhAdika ke sAdhana; hala Adi jisake pAsa hai vaha AtmA; svayaM prAraMbha samAraMbha ke sAdhanoM ko eka. trita karane vAlA. a soul possess. ed of implements of killing etc., such as a plough etc. by his own efforts " aAyAhigaraNI bhai" bhaga0 7, 1; 16, 1; -zrAraMbha. tri0 (-prArambha ) potAne lAthe panI bAta 42nA2. apane hAtha se jAva kI ghAta karane atur. ( one ) who kills a life with his own hunds. bhaga 1, 1; -uvakama. puM0 (- upakrama) tAnI te AukhAne upakama kara, AkhuM TuMka 42 te apane hAthase AyuSya ko kama karanA. shortening one's own life. bhaga0 20 2; 10; -kamma. na. (karman) mAmA 42 . zAtmA kA kiyA huA karma. Karmas done by one's self or soul. bhaga0 3, 5, 20, 10; 25, 8; -gaya. tri. (-gata-prAsmAna gatamAtmagatam ) AtmAmA 298 mAma. saMdhI . zrAtmA saMbaMdhI. relating to the soul. paMcA0 3, 37; -gave. saya. tri0 (-gadheSaka) zrAtmAnaM kama malApahAreNa zudaM gaveSayatItyAramagaveSakaH ) mAtmAnA 52 // 2105ne zedhinA2. zrAtmA ke sacce svarUpa ko khojanevAlA. ( one ) who investigates into the Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAya] ( 58 ) [Aya real nature of the soul. " sAhie prAyagavesae sa bhikkhu " uta 15, 5 -guta. tri. (-gupta-asayamasthAnebhyo manovAkAyarAsnA guto yA sa prAdhama gutaH ) mana vayana ane kAyAye karI AtmAne pApa. thI pivanAra yAtma234. mana, vacana yora kAyA se zrAtmA kI rakSA karane vAlA ( one) who guards the soul against sins of thought, word and deed. " sambata gANu jAti aAyagutA jiiMdiyA " sUya0 2, 2, 65; zrAyA. 1, 2, 7, 204; 1, 3, 1, 106; utta. 15. 3, sUya. 1, 11, 16 ---chaTTa. puM0 ( -SaSTha ) mAmA bhI 74 sevA pAyabhUta. AtmA jisa meM chaThA hai aise paMcabhUta. the soul along with the five elements. " prAyachaTo puNo prAhu " sUya0 1.1, 1, 15; -chahavAi. puM. ( -SaSThavAdin ) 5.5. bhata uparAMta chaThA AtmAne mAnanAra sAMkhya 5gere. paMcabhUta ke sivAya zrAtmA ko chaTA mAnane vAle sAMkhya vagairaha. one who admits the existence of the soul in addition to the tive elements; e. g. a Sankhya etc. sUya. TI. 1, 1, 1, 15; -jasa. na. ( - yazam ) yAtmAnA yazarU5 saMyama. zrAtmA kA yazarUpa saMyama. the glory of the soul viz self-restraint. " jIvA ki prAyajaseNa upavajati " bhaga. 41, 1: --joga. tri0 ( -yoga ) maatm| taraphanI pravRtti vAle; kuzala mananI pravRtti AtmA saMbaMdhI pravRtti vAlA; kuzala mana kI pravRttiH ( one ) busy with what concerns the soul: salutary | activity of the mind. sUpa0 2, 2, 85; --jogi. puM0 (-yogin-dhAtmamo yogaH kuzala manaH pravRttikA AnmayogaH sa yasyAsti ) saha dharma yAnamA nibhAna. sadA dharma dhyAnameM nimagna. always engaged in religious meditation. dasA. 5, 21; -8. puM. ( -artha ) mAtuM artha - prayogamA bhekSa. mAtmA kA prayojana; mokSa. the aim of the soul; salvation. AyA. rI. 1, 2, 1, 62; -vi. puM0 ( -prathin -prAramano artha prAsmArthaH sa vidyate yasya sa tathA) mAmAMnu hita 32nAra; bhe.kSArthI. prAtmA kA hita karane vAlA; mokSArthI. one who accomplishes the well-being of the soul; one aiming at salvation. sUya. 2, 2, 85 --hi. puM0 (-Rddhi) yAtmAnI -zati pAsA. zrAtmA kI Rddhi-zanivAlA. one possessed of soul power. bhaga. 3, 4, 6, 1; 20, 2, 25, 8 -tigicchizra. tri. ( -cikitsaka ) pe.te potAMnI yA 42 nA2. apanI prApa auSadhi karane vAlA. ( one) who is his own doctor. TA. 4, 4; -tulA. strI0 ( -tulA) satmAnItunAsamAnatA- mA. zrAtmA ko upamA. self. comparison; e. g. comparison of the lives of others with one's own life. "AyatukhaM pANahi saMjae" sUya0 2, 2, 3, 12; -daMDa. puM0 ( -daMDa-zrAtmAnaM daMDayatItyA smadaMDaH ) mAmAne nA2; mAtmAne ni-pAyAnA2. prAtmA ko daMDanevAlA; pAtmA ko hAni pahuMcAne vAlA. one who Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAya ] Own destroys or ruins his soul. eteya kAraNa ya zrAyadaMDe " sUrya * 1, 7, 2; - daMDasa mAyAra. puM0 ( - daNDasamAcAra ) AtmAnA ahitanuM anuAna 32nAra; AtmA Daya tevuM AtmA ke Aheta kA AcaraNu karanAra. kArya karanevAlA. ons acting in a way to injure his own soul. sUya0 1, 2, 3, 94 - niSpheDaya. puM0 ( - nisphoTaka ) samyagdarzana Adi anuSThAna vaDe AtmAne sasArapa kedakhAnAmAMthI mahArADhanAra. samyagdarzanAdi ke anuSThAna ke dvArA zrAtmA ko saMsArarUpI jela se nikAlane vAlA. one who releases the soul from the cage of worldly existence by right faith etc. sUya0 2, 2, 85 paihizra - ya. tri0 ( - pratiSThita ) ghotAne AzrI utpanna thayela; bahAra nimittavinA aMdaranA nimittathI ghayesa. svabhAvataH utpanna; bAhira ke nimitta binA aMdara ke nimitta se hI utpanna. spontaneously produced without the operation of. any outside agency. ( 56 ) "C ThA0 2, 4, 4, 1; pazcakkha. na0 ( - pratyakSa ) AtmasAkSI Atma sAkSI. with one's self or soul as witness; in one's own presence. bhatta0 55; -- parakkama. tri0 (-parAkrama ) AtmasAdha-saMyama anuSThAnavate. zrAtmasAdhaka- saMyama anuSThAna vAlA. one ) accomplishing the interest of the soul; practising asceticism. sU0 1, 2, 85, dasA0 5, 24; - ppazroga. puM0 ( - prayoga ) AtmAno vyApAra zrAtmA kA vyApAra. activity of the soul. bhaga0 3, 4; 5; 20, 10; 23, 8 32, 1 - poga nivattiya tri0 (-prayoga nirvartita - zrAtmanaH prayogeNa manaH prabhRti vyApAreNa nirvartitaM niSpAditam ) AtmAnA vyApArI nipanesa AtmA ke vyApAra se utpanna. the produced by activity of the soul. bhaga0 16, 1; - mANa. tri0 (-pramANa ) AtmA heDunu sADA hAtha pramANe pramANu AtmA deha kA sADetIna hAtha kA pramANa. measure of the body equal to three and a half times the length of the -- ppacAya. ma0 sama0 14: warm. prava0 126; ( pravAda - zrAtmAnaM jIvamanekadhA nayamatabhedena yatpravadati tadAtmapravAdam ) ii nAmanA eka pUrva--zruta vizeSa; cApUrva bhAMDa caudaha prakAra ke pUvoM meM se eka pUrva. name of a scripture; one of the 14 Purvas. naMdI 0 56; prava* 720 -- vala. puM0 (-balazrAtmano valaM zaktyupacava zrAtmabalam ) AtmAnI zakti AtmAko zakti. power of the soul. AAyaaa* 1, 2, 2, 75; -bhAva. puM0 ( bhAva ) midhyAtva viSaya zRddhi vagere. midhyAtva viSaya meM lolupatA greediness after sensual pleasures, heretical belief etc. viNaijjazra savvaha zrAyabhAvaM " sU0 1, 13, 21: ( 2 ) 21- potAne abhiprAya bhata. apanA mata one's own view or opinion. " saceNaM esa zraTTe bo cevaNaM zrAya bhAva vattavayA e "" bhaga0 2, 5, 10; vize0 68; sU0 1, 13, 3, - bhAvavakaNyA. strI0 ( - mAvavaMkanatA ) paiAtAnI aMdaranA aprazasta bhAva meTA vicArane sabhAM mAte apane For Private Personal Use Only [ zraya " Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAya ] aprazasta bhAva - kharAba vicAra ko acche rUpa meM pragaTa karanA. white-washing, var. nishing one's Own wicked internal thoughts or motives. ThA0 2, 19 - raphkha. puM0 ( - rakSa ) saMga24; AtmarakSa6. aMgarakSakaH zrAtmarakSaka. a body-guard; one who guards the soul ' tamro zrAyarakkhA padmatA saMjA dhammiyAe paDicoyaNAe' ThA0 3, 1; panna0 2; jaM0 pa05, 112; rAya 0 71; sUya0 2, 2, 56; bhaga0 3, 1; 16, 3; 17, 5, kappa 0 2, 13, jaM0 pa0 4, 735, 116 : - rakkhadeva. pu0 (- rasadeva) Atma25 hevatA. AtmarakSaka deva. a deity protecting the body or guardhing the soul. nAyA0 8; nAyA0 60 bhaga0 3, 6: 10, 6; 14, 6: jaM0 pa0 4, 73 - rakkhiya tri0 (-rakSita ) mugatithI AtmAnuM rakSa chete; kugatiseyAtmA ko bacAnevAlA ( one e) who has guarded the soul against an evil condition of existence. 61 zrAyaparakama zrayaravakhie sUya02, 2, 85 araI piTTazra kiyA virae zrAyarakkhie 11 utta0 2, 15; - visohi . tri0 ( - vizuddhi) pApanuM prAyazrita ne AtmAnI vizuddhiravIta. pApakA prAyacitta karake AtmAkI vizuddhi karanA. purification of the soul by expiation for sin. naMdI0 43; -veyAdhaccakara. tri0 ( - vaiyAvRtyakara ) mAsu cAlasI. idle; lazy ( 2) disaMloga-sAdhusamuddAyazrI bhinna visaMbhogika - sAdhusamudAya se bhina. apart from the assemblage of monks. "prAyaveyAvaJcakare nAma mege yo paragheyA vaccakare' ThA0 4; - saMceyaNijja puM0 ( 60 ) 27 For Private "" ( saMcetanAya zrAtmanA saMcetyanne kriyataityAramasaMcetanIyA: ) luo " zrAyasaMveyaMkhiJja" 26. dekho "zraya saMvaNijja zabda. Vide. "cAya saMcayIyajja' " zrAyasaMcaya pijjA uvasaggA caunvihA pa0 taM0 ghaTTaNayA pavaDaNyA bhaNyayA sarAyA" ThA0 4, 4; - saMveyaNIya. puM0 ( saMvedanIya ) dravya upasargane eka prakAra; peAtAnAja kAraNathI zarIra ke saMyamanI upadhAna-pIDA thAya te. dravya upasarga kA eka bheda; apanehI kAraNa se apane zarIra athavA saMyama kA upaghAta honA disturbance to the body or to self-restraint by causes connected with one's self; a variety of material disturbance. causvihA uvasaggA pa0 taM divvA mANussA tirivakha jogiyA ghAyase veyaNijjA " ThA0 4, 4 - saraNDana0 ( - smaraNArtha ) catAnA AtmAne saMlAzyAbhATe apanI AtmAkA smaraNa karane ke liye. in order to remember or keep in remembrance one's own soul. ka0 gaM0 5, 100; - sarIra zraNavakakhavattiyA. strI0 ( - zarIrAnavakAMkSApratyayA) aguvkuMkhAyA kriyAne eka bheda; peAtAnA zarIrano nAza thAya tevA karma karavAthI lAgatI yA praNavakhavattiyA kiyA kA eka meMda; apane zarIra kA nAza ho aise karma karane se laganevAlI kiyA. Karma incurred by doing acts which destroy one's own body. ThA0 2, 1; - sAta. na0 ( - sAta ) Atmamupa. zrAtmasukha. one's own happiness; self-happiness. bhUtAiM je hiMsati prAyasAMta sUma 6 1, 7, 5; - sAyAkhu 46 Personal Use Only [ Aya << Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ayazra] [prAyaMcaNiyAudaya gAmi. paM0 ( sAtAnugAmin ) mama su5 bhaviSya meM iSTa phala denevAlA. giving merA nA2. aAtma sukha prApta karane- the desired fruit in the kI icchAvAlA. one desirous of future. "prAyai jaNa goso" paMcA0 16, getting one's own happiness. 28; prava. 1561; --phala. na0 (-phala) "haMtA chetA pagabhittA pAya sAyAsANu- 52prnu| 5. parabhava kA iSTa phala. gAmiyo" sUya0 1, 13, 5; -suha. desired fruit of the next or na0 (-sukha) zarIra su. zarIra sukha. future birth. " prAyatiphalamava. physical happiness. "je chidatI sAhaNaM ca niuNaM muNeyavaM" paMcA0 12, prAyasuhaM pahuca" sUya0 1, 7, 8; 40; -saMpagAsaNa. na0 (-samprakAzana-- -sohi strI0 (-zodhi) mAtmazudhi; | zrAyatyAH samprakAzanamAyatisamprakAzanam ) minA kSaye.55ma 3 kSaya. zrAtmazuddhi; karma bhaviSyanI sArI AzA batAvanAra; sAmane kA kSayopazama athavA kSaya. soul purifica. me meha. bhaviSya ke sambandha meM acchI tion: destruction or attenua- prAMzA batAnevAlA; sAma kA eka bheda. tion of Karina. 'prAya pajogamAya. eliowing good hopes for the sohIe " pAyA. 1, 3, 4, 16; dasA0 5, future; promising well for the 42; -hamma. tri0 (-pAsya ) mAmAnI future. ThA0 3; dhAna 2nAra. bhAtmAkI ghAta karane vAlA. | zrAyaM. a. (prAyam ) yA 2. vAkyAsoul-destroying; self-destroying. *FT. An expletive. 57/912?; vini. 15: -hita.na.(-hita ) nii.prAtA | AyaMka. puM. (zrAtaka) me "vAtaMka"za6. svata; potArnu ma. svahita; apanA bhalA. dekho 'AtaMka' zabda. Vide, "aAtaMka" self-good; self benefit. " artica " prAyaMkadaMsI na karei pAvaM' zrAyA* 1, pAyagutta bhAyajoge" sUya. 1, 2, 85; ) 3, 2, 4, "arai gaMDaM visUiyA bhAyaMkA dasA. 5, 21: --he u. puM0 (-hetu) vivihA phusatite" uttaH 10, 27; 3, mAmAnimitta pAtAmATe. aAtmA ke liye 18; aAyA0 1, 1, 1, 53, 1, 5, 2, apane liye. for one's own sake; 147; 1, 3, 2, 111; piM0 ni. 666; for one's own self. " kei purise jIvA0 3,1; mahA. pa. 35; rAya. 32; prAyaheuM vA NAihe vA" sUya0 2, 2, 22; su. ca0 10, 131; nAyA. 1; 5; bhaga. bhAya zra. vi. (aAyata) khaij. laMbA. Long. 2, 1, 16, 2; 18, 10; 25, 7, uvA. rAya. 102; vize0 704; 4, 151; gacchA0 76; saMsthA0 32; prAyai. strI0 ( prAyali ) bhavizya sAyaMcaNiyAunya. na0 (*) mAranA vAsa bhaviSya kAsa. The future. paMcA. zumA 29 mATIpAyu . kumhAra ke 16, 28; prava. 1561; ---jaNaga. tri. / vartana meM rahA huA miTTIvAlA pAnI. Water (-janaka) bhaviSyamA Tasa ApanA2. in a potter's vesse i. e. earthon noTa (*). dekho pRSTha naMbara 15 ko phUTanoTa (*), Vide * me 14.052 15 nI foot-note ( * ) p. 15th, Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAyaMta] ( 62 ) [AyaMbila - - vessel and 50 muddy. 700 again in that condition of 15, 1; existence. sama0 15; prAyaMta. tri. (prAcAnta)yatu resa; pANI- zrAyaMdama. tri. (prAtmadama-prAsmAnaM damayati yA hAya bhodu sA rela. cullU kiyA zamavantaM karoti zikSayatItyAtmadamaH ) huzrA, pAnI se hAtha muha sApha kiyA hazrA yAtmAne bhanA2. zrAtmadamana karanevAlA. With the hands and face One who subdues the self. ThA0 washed with water. nAyA. 1; 16: bhaga. 3, 1; ; 33; 11, 1; jIvA0 zAyaMba. tri. ( zrAtAna) mA-pita-yA 3, 4; ova* 12, rAya. 173; kappa. 2tAzavAj. kucha lalAsAvAlA. Reddish. 5; 103 proca. 10; prava. 1465; zrAyaMtama. tri. ( prAtmatama-zrAtmAnaM tamayati zrAyavira. tri. ( prAtAmra ) sAsa ganu. khedayatItyAramatamaH) saMyama korezI yAtmA lAla raMga kA. Red; of red colour. ne manA2. saMghamAdi ke dvArA zrAtmadamana su. ca. 1, 75, 6. 124; karanevAlA. One who subdues the | zrAyaMbila. na. (aAcArala) mA mAta self by self-restraint etc. ThA. 4, vagere lakhu anAja eka vakhata khavAya 3; (2) (dhAtmaiva tamo'jJAnaM krAMdhovA yasya temAla nAmanu me ta5. 'prAyaMsa prAramatamAH) mazI ; thI. ajJAnI; bila' nAmaka eka tapa vizeSa jisa meM lUkhA phAMdhI. (one )who is ignorant; bhAta yA anya koI dhAnya kevala ekahI bAra (one ) given to anger. "aAtaM. khAyA jAtA hai. A kind of austerity tameNAmamege nA paraMtame"ThA. 4, 2; in which a person takes rice, pulse etc. only once without zrAyaMtA. strI. ( * ) mAyAsaMga sUtranA adding Ghee to it. aMta. 8, 1; ViyamA saya nAma. zrAcArAMga sUtra ke nAyA0 8; 16; bhaga* 3, 1; 42, 1; pAMcaveM adhyayana kA nAma. Name of zrova 11; prava. 203; zrAva0 6, 6; the 5th chapter of Acharanga. -pazcalakhANa. na0 (-prasyAkhyAna) mAgeta sama. karavAnA prayAkhAna-paccakhANa levA te. zrAyatiya maraNa. (AtyaMtikamaraNa) me prAyavila karane kA pratyAkhAna lenA. a vow vAra marI gayA pachI pharI bIjIvAra che to perform the austerity of bhanituM bhara95 / thAya te. ekavAra marajAne Ayambila ( g. v. ) nAyA. 166 ke bAda phira dUsarI bAra usa gati kA maraNa -~-pAugga. tri. (-prAyogya) mAMsana honA. Final death in a par- mAya pisamAM paa521| yo5. zrIbela. ticular condition of existence prAyaMbila meM kAma lAne yogya. fit to be i. e. there will be no birth _used in Ayan bila zrAva0 6, 6; - - * tuma pR4 02 15 nI 4oTa (* ). dekho pRSTha naMbara 15 kI bhUTanAra (*) Vide foot-note ( * ) on page 15th. Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AyaMbilaa-ya ] ( 63 ) - ghaTTamANa na0 ( - varddhamAna ) yo parasa traNa mAsa ane 20 divase thatu eka tapa * jemAM eka AyaMbilane pAraNe; eka upavAsa karI, e AyaMbila karavAmAM Aveche; valI eka upavAsa karI traNa AyaMbila; ema ekeka AyaMbila vadhAratAM 100 AyaMbila sudhI caDhAya che caudaha varSa, tIna mAsa aura 20 dinataka honevAlA tapa jisameM ki eka AyaMbila ke pAraNA ke bAda eka upavAsa karake usake bAda do AyaMbila kiye jAte haiM. phira eka upavAsa tIna AyaMbila, isa prakAra baDhAte baDhAte 100 AyaMbila taka kiye jAte haiM. pAraNA ke bAda eka upavAsa hotA hai. isa rIti se caudaha varSa 3 mAsa 20 dina meM yaha tapa pUrNa hotA hai. an austerity extending over 14 years three months and 20 days; here one performs one Ayambila followed by a fast, then two, followed by a fast, then three, followed by a fast and so on up to 100 Ayambilas aMta08, 10; zrava0 16; AyaMbila - ya. puM0 ( zrAcAmlika ) yAMsanuM tapa 122. AMbela - AmaMtrita kA tara karanevAlA. One who performs the austerity known as Ayambila. parA0 2, 1 ThA05, 1; Aryabhara. tri0 ( zrAtmambhara - zrAtmAnaM bibharti puNyAtItyAtmambhara: ) svArthI; yotA poSayu2nAra svArthI; apanAhI poSaNa karanevAlA. Selfish. " zrayaMbhareNAmamege No paraMbhare " ThA0 4, 3; zrayaMsa. puM0 ( zrAdarza-grAsamantAdddazyate yasmin sa Adarza ) so; darpaNa; thAyanA; kAMva. A mirror, a looking-glass. jaM0 pa0 5, 120; rAya 48, 118: - ghara na0 ( - gRha ) risA bhuvanaH yatuM ghara. kAMca kA ghara; zIza mahala. a house made of glass or mirrors. jaM0 pa03, 700 - gharaga. puM0 ( - gRhaka) lu use zaha dekho Upara kA zabda vide above. rAya 0 1366 - tala na0 ( - tala ) garisAnuM tI. darpaNa kA peMdA. the surface of a mirror. o0 talavama. tri0 ( - talaupama-yAdarzo darpaNastasya talaM tena samatayAMpamA yasya zrAdarzatalopamaH ) arIsAnA talI jevuM sidhuM- sapATa. darpaNa ke peMde ke samAna samatala level like the surface of a mirror. rAya0 - maMDala na0 ( maNDala - thAdarza va maNDalamasya tadAdarzamaNDalam ) arIsAne AkAre maMDala-guMle vAlanAra sarpanI me lana. darpaNa ke AkAra kA maMDala karanevAlA eka jAta vA sarpa & kind of serpent forming itself into the shape of 2t mirror circular in form. ( 2 ) (zrAdaza maNDalamivAdarzamaNDalam ) maMDalAare goDave arIsA. maMDalAkAra sajAye hue darpaNa. a circle formed of mirrors. zrAsamaMDala ivA " jaM0 pa0 panha0 1, 2; - fam. t. (-fafa) e ond.il jhibhimAnI : kSipi. 18 prakAra kI lipiyoM meM se eka lipi, one of the 18 kinds of script. panna0 1; |zrayaMsaMga. puM0 ( darzaka ) sahanI DAunu AbharaNa baila ke gardana kA eka gahanA. A neck-ornament of an ox. guje0 666 ce [ zrAyasaga For Private Personal Use Only Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrayaMsamuha ) ( 64 ) zrayaMsamuha. puM0 ( zrAdarzamukha ) sava smudrmAM agnikhuNA tarapha rahela Ayasamukha nAmo me antaradvIpa lavaNa samudra ke agni koNa meM rahA huA AyaMsamukha nAma kA antaradvIpa. An island of the name of Ayamsamukha in the Lavana ocean. (2) te dvIpamAM rahenAra usameM rahanevAle an inhabi. tant of the same. ThA0 4,2; panna0 1; jIvA0 3, 3; zrayaMya. puM0 ( pradarzaka ) garIso; AAyanA. darpaNa. A mirror; a looking glass. zrova * AyakAya. puM0 ( zrAyakAya ) vanaspati vizeSa. vanaspati vizeSa. A kind of vegetation. bhaga0 23, 3; Ayaga na0 ( Ajaka) marInAM pAsanaM manApetra vastra. bakarI ke bAla se banAyA huA vastra. A cloth made of the hair of a she-goat AyA0 2, 5, 1, 145 or Ayacarita. tri0 ( zrayacaritra - zrAya bhUtaM niraticAratayA cAritraM yasya sa zrAya caritraH ) 64 yAstri dRDha cAritra (One ) having a firm character right-conduct. saMsthA0 zrAyachatta. na0 ( Atapatra ) chatrI; chatra. chatrI; chatra. An umbrella. "C e purisepi prayacchaMta dharei " nAyA0 16. AyaDDhiya. saM0 kR0 a0 (akRSNa) methIne; bhArthIne. khIMcakara ; AkarSaNa karake. Having drawn; having_attracted. su0 ca0 7 151 11, 5.6; AAyaNa. puM0 ( grAmINa ) ubhAveza yAma u; cAmaDAnuM vastra. kamAyA huA camayAH camaDe kA vastra. Tanned leather; a garment of leather. " je bhikkhU mAugAmarasa mehuNavaDiyAe zrASagANivA grAiNapAvArANi vA " nisI0 7, 11; zrAyata. tri. ( zrAyata ) sAMbhu; hI laMbA; dIrgha. Long; protracted jaM0 pa0panna 1; bhaga0 18, 3; jIvA0 3, 3; sUrya 0 1, 2, 3, 1'5; ( 2 ) mokSa bhukti. mokSaH mukti. absolution, salvation. 66 zrayapare paramAyataTThite " sU0 1, 2, 3, 15; ( 3 ) methe, khIMcAhuA. drawn. bhaga0 1, 8, (4) puM0 dIrghAkSara saMsthAna. dIrghAkAra saMsthAna. configuration in its length. bhaga0 25, 3; karaNAyaya. tri0 ( - karNAyata ) atizaya prayatnahI ana sudhI methela. baDe prayatna se kAna taka khIMcA huA. drawn with great effort as far as the eur "prAyaya karaNAya usuM zrAyAmetA ciTTha bhaga0 1, 8 6; jaM0 pa0 3, 62; cakkhu. tri0 (-catuS-zrAyataM dIrghamaihikAmuSmikApAyadarzicakSurjJAnaM yasya sa AyatacatuH ) hIdhe harzI. dIrgha darzI ( one ) able to take a comprehensive view of things temporal and spiritual. zrAyA0 1, 2, 5, 63; --carita na0 ( - caritra ) bhokSa bhArga sAdha yaritra mokSa mArga sAdhaka caritra. right conduct leading to salvation. " AdANi yami zrAyata carita AyA0 TI0 1, 1, 7, 61; - TTha. puM0 ( - zrartha ) mokSa, muDi mokSaH mukti. absolution; final emancipa tion. sUrya0 1, 8, 18 - tri. puM0 ( - adhika ) sAMgA vajata thI bhokSanI For Private Personal Use Only [ zrAyata dr "" Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAyataNa [prAyama abhilASAvAso. bahuta samaya se mokSa kI 3, 15; (5) pragaTa 12; prakSana muni abhilASA vAlA. one desirous of 12 te. pragaTa karanA; prazna kA spaSTIkaraNa salvation from a long time; karanA. solution of a question; one looging after salvation manifestation. sUya. 1, 6, 15 from a long time. "prAyapare paramAya. (6) 55sthAna. vadhasthAna. a place of sahie" sUya. 1, 2, 3, 15; -phala. execution; u place for killing. tri* (-phala ) mekssi| 66 ApanAra. nAyA. mokSarUpa phala denevAlA. giving salva. zrAyati. strI. (prAyati) mA prAyai" tion as fruit or. result. paMcA0 16. dekho " prAyai " zabda. vide 12, 40; --saMThANa. na0 (-saMsthAna ) "bAyaha" paMcA0 12, 40; -phala. cAra sA pa saMpAvAso A62. tri. ( -phala-prAyaso phalamastha sNhaa| pAMya saMhA bhAnuM the. dIrghAkAra; iti ) sAvatAlayamAMsa sapanA2. lakar3I ke samAna laMbAIvAlA prAkAra-saMsthAna; AgAmI bhava meM phala denevAlA. giving pAMca saMsthAnoM meM se eka. long configur- or ripening into fruit in the ation like that of a stick; one next or coming birth. paMcA* 12, of the five configurations. bhaga. 8, 1; 16, 6; ThA. 1; panna. 1; prAyatta. tri. ( bhAyatta ) mizrita rekhaM --saMThANa pariNaya. vi0 (-saMsthAnapari me relu. mizrita kiyA huA; ikaTThA sata ) sAyata saMhAra pariyala pAmena. kiyA hudhA. Got together; collectAyata saMsthAna rUpa se pariNAma pAyA huzrA. ed together; mixed together. ( one ) who has been develop. piM.ni. 238 ed into, changed into, a long configuration. pasa. 1; prAyattA. mI. (zrAyatA ) 2414-125ti bhAyataNa. na. (mAyatana ) sthAna; na mAzraya vize5 / mAya, mAya banarapati 5 Aya. nivAsa sthAna. sthAna; zrAzraya; nivAsa sthAna. banaspati vizeSa kA bhAra; prAya-vanaspati Place; abode; residenoe. zroSa0 pana. State of being an Ays ni. 762; paraha. 2, 1; pAyA. 1,7, ( a kind of vegetation). sUya. 4, 215; paMcA0 8, 16; nisI0 16, 21: 2, 3, 15 (2) 36, vAya. devAlaya; maMdira. prAyantraNa na0 ( bhAkarNana) zravaNa 12 te. temple. paraha. 1, 1; (3)zanI, zravaNa karanA; sunanA. Hearing. sU. ca. mAnuno mA21. maMdira kI bAjU kA koThA.. 15, 3, a side-room in a temple. sA. VzrAyama. dhA* I. (A+sam) yazu 42y; 1..1; bhASA* 2, 2, 2. 80 (4) azuthiya5 sa; sAyamana se. pAcamana bharnu na 21. karma kA upAdAna karanA; cullU karanA. To remove im. $174. the officient cause of purity with water after an. Karma. nisI0 1, 1; AyA. 21 1, swering a call of nature. v. 11/9. Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAyamaNa ( 66 ) ( aay'by Ayamaha. nisI0 4, 15; dasA0 3, 11; bhAyamANa. ThA. 5; zrAyamaNa. na. (prAcamana ) ma tyAgI pachI jalathI zuddhi karavI te; lepa rahita paNuM. mala tyAga karane ke bAda jala ro zuddhi karanA; lepa rahitatA. Removal of impurity with water after answering a call of nature. prava0 133; piM.ni. bhA0 23 prAyamiNI. strI. ( prAyaminI ) vidhA vize5. vidyA vizeSa. A particular branch of knowledge. "AyamiNI ekamAiAzro vijAro amassa heuM pauM aMti" sUya0 2, 2, 30; pAyaya. tri. (mAyata ) nus| " pAyata" za6. dekho " prAyata " zamda. Vide " Ayata " nAyA0 5; sUya. 1, 6, 15; utta0 36, 21; aNujo0 141; jIvA0 31; dasa. 6, 4, 2, 3; piM. ni. 365; zrodha* ni0 123; bhaga. 5, 6, 7, t; 14, paMcA. ", 42; prava0 521; -karaNAyaya. tri. ( - karNAyata) gume| " thAyata karaNAyaya' za6. dekho "mAyata karaNAyaya " zabda. vide " prAyata karaNAyaya ' bhaga0 1, 8; ---gaMtu paJcAgayA strI. ( -gatvA pazcAdgatA) sAdhu eka lattA-zerImAM siddhA Agala jaI pAchA vaLatAM gocarI kare te; bhikSAno zya prA2 no abhigraha. galI meM sIdhe Age jAkara pIche loTate hue bhikSA karanA; sAdhuoM kI bhikSA kA eka prakAra kA abhigraha. a particular mode of begging food practised by Jaina monks viz going straight to the opposite end of a street and begging food while returning. utta0 30, 1;-capakhu. tri0 (-cakSuSa ) gA'yAyata cakSu' za6. dekho 'prAyata cAlu' zabda. vide " pAyata caknu" bhAyA0 1, 2, 5, 63;-hi. puM0 (-arthin) gume| " bhAyataTTi" za6. dekho " zrAyaH tahina" zabda. vide " aAyatadina" dasa0 5, 2, 34; -Di. puM. ( - arthika ) / " pAyataTiya" 06. dekho 'prAyaTThiya' zabda. vide 'pAyanaTTiya" dasa. 6, 4, 2, 3; -bhagga. puM. (-mArga ) mokSa mArga. mokSa mArga. the path of salvation. paMcA. 11,42, -saMThANa. na. (-saMsthAna ) sAnA / so mAra-saMhAe. lakar3I ke samAna laMvA prAkAra-saMsthAna. long shape, configuration, like that of s stick. bhaga0 8, 10; -saMThANa pariNAma. na. ( -saMsthAna pariNAma ) dIrdhAkAra pariNAma; Athata saMDANape pariNAma. dIrghAkAra pariNAma; bhAyata saMsthAnarUpa pariNAma. modification into a long shape or configuration. bhaga0 8, 10; prAyayaNa. na. ( mAyatana) gugA 'pAya taNa ' 206. dekho 'prAyataNa' zabda. vide " pAyataNa " nAyA* ; ogha. ni0 2; utta. 33, 6; AyA0 1, 5, 2, 148; kappa. 6, 43; prava* 646; -sevaNA. strI. ( -sevana ) sAdhu pratinI sepanA 42vI te; samastinuM zrI bhUSaNa. samyaktva kA tIsarA bhUpaNa; sAdhu prabhRti kI sevA karanA. act of rendering service to monks ete; the third com. mendable quality or merit of Samakita (i. e. right faith ). prava.64% Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ayara ] Ayara. puM0 ( zrAdara ) bhumo 'Adara ' zaha dekho ' Adara ' zabda Vide " Adara piM0 ni0 120; 203; paraha0 1, 5; jIvA* 3, 4, bhatta0 901 zrAyaraNa, na0 ( zrAcaraNa ) anuSThAna 12 te. anuSThAna karanA Practice; perform ance. ThA0 8 AyaraNa. naM0 AdaraNa ) vastuno svIdhara. vastu kA svIkAra. Acceptance of & thing. bhaga0 12,5 jhAyaraNayA bI0 (: zrAdaraNatA ) bhaayaakapaTa vizeSathI kAIpaNa vastune svIkAra azve te. chala kapaTa se kisI vastu kA grahaNa karanA. Acceptance of anything with some deceitful intention. ( 67 ) bhaga* 12, 5; zAyariya. tri0 (AcArya) AyaravA yogya. Adarane yogya. Worthy of being performed or practised. sU0 1, 3, 32; zAyariya. puM0 ( zrAcArika ) AyAra saMbaMdhI tattvAcAra saMbaMdhI tasva. Principles of right-conduct; truth about right-conduct. " zrAyariyaM vidittANaM satra dukakhA vimuccai " utta0 6, 6, Ayariya tri0 ( zrAcarita ) a. yarelu. zracaraNa kiyA huA. Performed; practised. " ghammajjiyaM ca vavahAraM buMddhehAyariyaM sayA " utta0 1, 42; rAya 0 26; uvA0 1, 43; bhakta0 223 prava0 770; paMcA0 1, 23; Ayarizraya puM0 ( prAcArya ) sAthArya samunayanA nAyaka AcArya; samudAya ke nAyaka. The head of an assemblage of monks. (2) tIrtha 52. tIrthaMkara. Tirthanikara. ( 3 ) gurU; sAdhu gurU; sAdhu. For Private [ zrAyariya preceptor. kappa0 1 1 Ava0 1, 2; bhakta0 43; 70; paMcA0 5, 40; 14, 16; panna0 16; nAyA 0 1 2 3; 10: 133 utta0 1, 20 : 40; sama0 30: veya 0 1, 37, 4, 14 : zrAyA0 1, 7, 1, 200, 2, 1, 10, 56, piM0 ti0 bhA0 27; su0 ca0 10, 2060 o0 203 0 1, 26, 27; 35; 3, 10, 11, 10, 12; uvA0 1, 73; vize0 5; bhaga0 1, 1, 5, 6, 1, 6; 25, 7; dasa0 5, 2, 408, 33: dasA * 1, 1, 4, 61 626 - uvajjhAya-a. puM0 ( - upAdhyAya ) vyAyArtha upAdhyAyaH sAyArya sahita upAdhya 5. AcArya upAdhyAya. AcArya sahita upAdhyAya an Acharya who is also an Upadhyaya; a head of an order of monks who is also a preceptor, nirsa 16, 24; veya0 4, 26 vava0 3, 5, 10; 11; 12, 4, 2; 67; 7, 4, 2, 6, 7, 7, 5; dasA0 6, 20; dasa0 6, 2, 12. -paDiNIya. puM0 ( - pratyanIka ) sAyAryato zatru pratipakSI. prAcArya kA zatru pratipakSI. an opponent of an Acharya bhaga0 1, 33, 15, pAya. puM0 ( -pAda ) sayAnA yara ubhaya AcArya ke caraNakamala. the feet of an Acharya. dasa0 8, 1, 5 - veyAvacca na0 (-vaiyAvRtya ) AyAryanI vaiyAvabhya- ati-se // 2vI te. AcArya kI sevA bhakti karanA ser vice to an Acharya. ova0 ThA0 5, 1; vata 0 10:36: bhaga025, 73 sammazra. na0 (-sammata ) AyAryane mAnya sambhata. AcArya ko saMmmata liked by accept. able to, an Acharya dasa0 8, 51; AyAreya. tri. ( zrArdhya ) pUjyaH pavitra, pUjya pavitra zreSTha Ho f; revered. Personal Use Only 0 Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ayariyatta ] (68) [prAyavA AyA0 1, 8, 1, 200; vega. 1, 41; Ayarisa. puM0 (zrAdarza ) parosA: 659 (2) na0 tatva tatva. truth: essence. | AdhanA. darpaNa zrAyanA. A mirior; a utta0 6:6; (3) mArya gati pA5 nahI looking.glass. sU. ca0 2, 112; 42nAra manu05. AryajAti; pApa na karanevAlI | prAyava. pu. (pAtapa) mA "prAtava" jAti. the Arya race; a person 26. dekho "aAtava" zabda. vide. who does not commit sin. jIvA. "zrAtava". ova. 38; utta0 2, 35; 3, 4; paJa. 1: bhaga. 1,7 3 , 1; jIvA0 3, 3; piM.ni. bhA0 34; bhaga. 1, -khetta na0 (-kSetra ) mArya kSetra. Arya- 1; ThavA. 7, 161; jaM. 50 5, 152; kSetra. the country of the Aryas. | prAyavAloya. puM0 (prAtapAloka ) bhaninA sUya * vi. TI. 1, 5, 1, 66 tAparnu darzana. agni ke tApa kA darzana. pAyariyatta na9 (zrAcAryatva) mAyA , Sight of the flames of fire, prAcArya pana.. Preceptorhood; sta. "mAtavAloya mahaMtatuvaiya paraNa karaNo" tus of a preceptor. pava0 7, 16; nAyA0 1;-duga. na0 (-dvika) mAta5 prava0 803; bhane adheta nAma. prAtapa aura udyona nAma. pAyariyasA. strI0 (prAcAryanA) AyA5; the group of the two viz. Atapa AyA 56pI. prAcAryatva; prAcArya pada. and Udyota (i. e. heat and State of being an Acharya; light) ka. gaM0 2, 26 zrAyavaMta. tri. (bhAramavat-bhAramajJAnAdikama Acharyahood. kva0 3, 7, ThA. 3, 3, nisI0 7, 31; syAstItyAramavAn )AtmazAnavAsI. pArama jJAnavAlA. (One ) Possessed of zAyariyabhAsiya. na. (prAcAryabhApina) self knowledge or knowledge prazna 05 / 1255 sUtra, yAthu adhyayana. prazna of the soul. 'se prAyacaM nANavaM vaMyavaM vyAkaraNa sUtra kA cauthA adhyayana. The dhagmayaM vamapaM pamANAhaM pariyANai khoya' fourth chapter of Prasnavya prAyA0 1, 2, 1, 101; karana Satra. ThA0 10, pAyavatta. na0 (mAtapatra ) 73, 7trI. chatra, pAyariya cippaDivatti. strI. ( prAcArya chatarI. Umbrella. ova. 31; nAyA vipratipatti) yazAmutranu pAMyamaya 1; jAvA0 3, 4; mu. ca0 2, 568; bhaga. pana. badhadazAsUtra kA pAMcavA~ adhyAya. The 6,33; jaM. pa. 5, 117; fifth chapter of Bandha Dasa prAyavapaMta. na. (yAtapavana ) ahorAtratA Sutra. "baMdhadasA dasa ajmayaNA pa. 24mAM bhunana nAma. ahorAtri ke 24veM muhUrta taM. baMdhe mukkhaya devaDDI damAramaMDale iya kA nAma. Name of the 24th pAyariya vipaDivatti" ThA0 10; Muhurta of a period consistAyariyavva. tri0 ( zrAvaritavya ) bhAyA / ing of a day and a night. sU. yo25. AcaraNa karane yogya. Worthy of | 50 10; jaM. pa. being performed or practised. pAyavA. strI. (bhAtapA) mAtA nAmanA sama0 28. sUryanI me aba mahiSI. sUrya kI zrAtapA Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrayavi ] nAmaka eka parAnI. Oue of the principal queens of the sun, so named. nAyA? gha0 7; Ayavi. tri. ( bhAsmavit ) AtmajJAnI. AtmAko jAnanevAlA; AtmajJAnI (One) having the knowledge of the soul. zrAyA0 1, 3, 1, 107, Ayasa. tri0 ( zrAyasa ) solabhaya; boTAsaMbaMdhI. lohamaya; lohe saMbaMdhi. Pertaining to iron; made of iron. bhaga0 7, 6, bhaMDa, puM0 ( - bhANDa ) AtmArUpI lAMDa; bhajana vizeSa. AtmArUpI pAtra the soul considered as a vessel or a receptacle. nAya'0 1; - vAdi. tri0 ( - vAdan zrAtmAnaM vadituM zIlamasyetyAtmavAdI ) AtmAnA yathArtha svarUpane svIkAranAra asti AtmAke yathArtha svarUpako mAnanevAlA; zrAstika. one ) who accepts the real nature of the soul; orthodox. ." se AyAvAdI loyAvAdI kappAvAr3I kiriyAvAdI zrAyA0 1, 1, 1, 5. ; - vAya. puM0 ( - ghAda ) AtmavAda; potAnA siddhAMtane nAda; svasiddhAMta sthApana. AtmavAda; nija siddhAnta sthApana. Atmarada; establishing one's own tenets or doctrines ova0 15; - suSpANihina. tri0 ( - supraNihita ) jeNe AtmAne zubhayAgamAM pravartAvyA che te. mAko zubha yoga meM pravatAne vAlA. (one) who contemplates upon things beneficial to the soul; (one) who has directed his soul into salutary activities. dasA0 4, 86: zrayAzra. tri0 ( zrAyAta ) yAveyuM zrAyAhuvA. Come; arrived. utta0 6, 11; ') ( 66 ) " For Private [ zrAyANa zrayANa. na0 ( zrAdAna ) je; aNu ; svIkArate. lenA grahaNa karanA; svIkAra karanA. Taking; acceptance. pra0 522; zra0 10 11; bhaga0 2, 1; 2, 2; jIvA0 3, 3; utta0 12 2; piM0 ni0 255; 386; o0 ni0 77; vize0 184; 483; ( 2 ) bhegala rAkhavAnuM sthAna. DA ( kivAr3a aTakAnekA DaMDA ) rakhane kI jagaha. the place where & doorbolt is kept. oSa 0 10; (3) 135. vAkya. sentence. sU0 1, 16, 3; (4) pari. parigraha. worldly possessions. " prayANaM narayaM dissa nAyaija taratA taratAmapi " sU0 1, 15, 2 ThA utta0 6, 8, ( 5 ) upayogapUrvaM vastunu levu mukavuM; AyAbhaMDamattanikhevaNAsamiti; pAMya samitimAMnI bhothI samiti upayogapUrvaka vastu kA grahaNa karanA; pAMca samitiyoM meM se cauthI samiti, the 4th of the five Samitis viz carefully taking up and laying down things. utta0 24, 2; ( 6 ) menuM upAdAna bhara.. karma kA upAdAna kAraNa. the efficient cause of Karma. sUrya 0 1, 1, 2, 26:2, 1, 53; dasA0 7, 1; (9 ) ( zradIyate sAvadhAnuSThAne svIkriyate ityAdAnam ) A amAranA arbha; jJAnAvaraNIyAhi. jJAnAvaraNIyAdi ATha prakAra ke karma. the eight varieties of Karma e. g. knowledge-obscuring Karma etc. sU0 1, 13, 4 ( - ) ( zrAdIyate zrAtmapradeza: saha yiSTra prakAra karma yena tadAdAnam ) madAra pApasthAna; hiMsAhi AzravasthAna pApa ke aThAraha sthAna; hiMsAdi avasthAna. eighteen sour G Personal Use Only Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAyAraNa] / 70 ) [AyArA - ces of sin; a source of inflow of Karma e. g. killing etc. "mAyAyaM sagaDije" AyA. 1,3,4 121; (1) (zrAdIyate svIkriyate prApyate moco yena tadAnama) samyagjJAna, rzana bhane yAritra. samyag jJAna, darzana, aura dhAritra right knowledge, faith | and conduct. " buhae ya vigayagehI prAyANaM sarakatrae" sUya. 1, 3, 4, 11; 1, 8, 20; (10) (prAdIyata ityAdAnam ) 18. #at. absolution; salvation. " pAyANa maTuM khalu vaMcaisA" sUya. 1, 13, 4 (1)(zramaNopAsakenAdIyata ityAdAnaM prathamavratagrahaNaM) zrAvanuM prathama prata ala 2 te. dhAvaka ke prathama vrata kA prahaNa karanA. adoption of the first vow of a layman. " jAvajIvAe jehiM samovAsagassa AyANaM so pAmaraNaMtAe daMDe nikkhitte " sUya* 2, 7; (12) (prAdIyante gRhyante zabdAdayo'rthA ebhirisyAdAnAmAndriyANi ) driya; zrotra Adi pAya1i . iMdriya zrotra Adi pAva iMdriyAM. an organ of sense e. g. an ear' etc. 5 in number. " kevakhINaM prAyANehiM na jANaha na pAsaha' bhaga0 5, 4, 6, 10; maya0 2, 2, 44; (13) 2maNIya; 2bhya. ramaNIya; manohara. charm. ing: pleasant. paraha. 1, 4/ (14) saMyama. saMyama. asceticism. AyA. 1, 2, 4, 85; -ahi. puM. ( -prArthan ) sabhya jJAna mAhinA prayo. lavAsA; mokSArthI samyakjJAna Adi ke prayojana vAlA; mokSArthI. one desirous of Moksa; one desirous of right knowledge etc. " AyANaaTTI vAdANamoNaM " sUya. 1, 14, 17 | -paya. na. ( -pada-prAdIyate gRhyate prathamamAdau yattadAdAnaM mAdAnazca tatpadaM ca subantaM tiGantaM vA tadAdAnapadam ) 258yayana ke zrutaskaMdhanuM Adi pada-rAsa AtanuM pAya-bha dhammo bhagavaM.' adhyAya athavA zrutaskaMdha kA prathama vAkya, jaise 'dhammo maMgalaM.' the commencing words of a scriptural chapter ete; e g. " dhammo maMgalaM" (religion is a blessing ) " sekiMte bhAyANapadeNe " dhammo maMgalaM " cUlimA cAuraMgi jaM asaMkhayaM prAvaMtI " aNujo. 13.; -bha -ya. puM. (-bhaya ) mAhAna dravya saMbaMdhI laya, sAta nayamAnu me. dravya saMbandhI bhaya; sAta meM se eka bhaya. fear connected with wealth; one of the seven kinds of fear. sama0 7; ThA0 7, 1; prava. 1334-bhaMDamattaNikhevaNAsamii. sI. ( -bhANDamAtranikSepaNAsamiti ) nus| "prAdANabhaMDamattaNikhavaNAsamii " za6. dekho " zrAdANabhaMDamattaNikhevaNAsamii " zanda. nide. " bhAdANabhaMDamattazikhavaNAsamiha' sama0 5; -bhaMDamattanikhevaNAsamiya. tri. ( -bhANDamAnanirupayAsamita ) nume| "AdAnabhaMDamattanikhevaNAsamiya " za6. dekho " AdAnabhaMDamattanikhavaNAsamiya" zabda. vide. "prAdAnabhaMSThamattanikhavaNAsamiya" sUya. 2, 2, 26: nAyA. 5; dasA. 5, 1; -soya. na. (-srotas-AdIyate karmA nenetyAdAnaM duSpraNihitamindriyaM tacatatsrotazcAdAnasrotaH) duSTa driya 5 srotkama AvavAnuM ThAra; indriyane duSTa upayoga25 mAzrava. duSTa iMndriyarUpa srota-karma AnekA dvAra; indriyoMkA duSTa upayogarUpa Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAyANayA ] ( 71 ) [aAyAma Azrava. the door for the inflow Worthy of being accepted; of Karma; sources of sin due acceptable. aAyA0 1, 1, 2, 16; to the ill activities of sense. Vaa -yAma. dhA* II.(prA+yam ) bhay; organs. " AryaNasoya-maivAyasoyaM jo- jimAnA. To feed (2) sAMbhu ra. gaMca sambaso NacA" AyA0 1, 6, 1, 16; laMbA karanA. to stretch; to make prAyANayA. zrI. ( zrAdAna ) / "pAdA. long. NayA" zaha dekho "zrAdANayA" zabda. AyAmei. " mAhaNe pAyAmai thAyAmeittA. Vide" prANayA'' ThA. 21%; AyAmeittA, sauttaroTuM muMDaM karei '' bhaga. bhAyANavaMta. tri. (AdAnavat ) mAhAna 15, 1; zAna zana bhane ya ya vAlA yama, sAdhu / zrAyAma. puM0 (prAcAmla ) sAmi ta5. vagare. jJAna, darzana aura cAritra vAlA dharma AyaMbila nAma kA tapa. The austerity sAdhu vagairaha. (A religion, an ascetic called Ayanbila. utta0 36, 251% etc.) possessed of right-know. paMcA0 16, 30; prava0 6:3; (2) is. ledge, faith, and conduct.. kAjI. Konjee. nisI0 17, 30; "prAyANavaMtaM samudAharejjA" sUya. 2, 6, vize0 1174; pAyAma. na. (zrAcAma ) sosAbhapa. mAMDa. AyANaso. a. (pAdAnazas ) 925 45 Water removed after boiling hAya tyArathI mAMTI. grahaNa kiyA hove tabase rice, pulse etc. and after being lekara. Fron) the time of accept- flavoured served as a separate ance. sUya. 2, 7, 16 article of food. ThA0 3; pAyA02, 1, prAyANija. tri. ( zrAdAnIya-zrAdIyata up| 7, 41;vi. ni0 37; 364; ova0 16 dIyata ityAdAnIyaH ) a5 32 / / 24. piM. ni0 bhA0 36 -sitthabhoi. tri. grahaNa karane yogya. Worthy of being (-siktha bhojin ) mAMsAmA mAMge taken or accepted; acceptable. anAjanI sitha Ave teTaluM mAtra khAnAra. bhAyANije viyAhie " pAyA0 1, 4, 3, mAMDameM jo thoDA bahuta anna kA aMza zrAve 137; ThA0 6; sama0 70; (2) ( zrAdIyaMne utanehI ko khAnevAlA. one taking just gRhyante sarvabhAvA anenetyAdAnIyam ) as much solid food as escapes zruta; zAstra. zruta; zAstra. scripture. with Ayama. ( g. v. ) ova. prAyA. 1, 2, 3, 80; (3) (zrAdIyana AyAma. na. (mAyAma) saMpA; . ityAdAnIyam ) . kama. Karma laMbAI; laMbApana, Length. vize0 585; "prAyANijaM prAdAya taMmiThANeza ciTui" zrogha. ni. 707; sU. pa. 1; sama. zrAyA. 1, 6, 2; 184; (4) saMyama; zrova. jaM. 5. 1, 11; ThA0 2, 3, nAyA. saMyamAnupAna. saMyama; saMyamAnuSThAna. asceti. 5; 16; bhaga0 2, 1,53,76,3, cism. (5) mokSa. mokSa. salvation. 10,6; 13, 4,15,1; jIvA0 31; prava. zrAyANIya. tri. (zrAdAnIya) 5 425 // 545;-viSakhaMbha. puM0 na0 (-viSkaMbha) yo25; Aya. grahaNa karane yogya. grAhya / sNpaa| pahalA. laMbAI coDAI. Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAyAmazra] [AyAra length and breadth. nAyA. 6 | jaM.pa. 1,3;., 147, zrAyAmasa. na. (prAcAmaka ) mAsAbharA. mAMDa. Water removed after boi. ling rice, pulse etc. ThA0 3, 3; prAyAmaga. na. ( prAcAmaka) mAMsAmaee. mAMDa dAla kA pAnI Vide "dhAsAmadha" " dhAyAmagaMceva javodagaMca " utta. 15, | 13. bhAyAmettA. saM0 kR0 0 ( prAyamya ) sabhI zana. laMbA karake. Having lengthened, elongated. bhaga. 1,8; mAyAya. saM0 kR. a. (AdAya ) / "AvAya" 26. dekho " zrAdAya " zabda Vide " bhAdAya " bhaga0 5, 4, 6, 10; 13, 6; 15, 1; nAyA0 5, 8, 6; 15; utta0 2, 43, 5, 30, pAyA0 1, 2, 3, 80; 1, 6, 2, 183; 2, 1, 1, 1; prAyAra. puM0 (prAcAra ) sAnAdi sAyA2. jJAnAdika AcAra. Knowledge etc. sama0pa0 168; sama. 28, nAyA. 1;bhaga 2, 1, 21, 3, vize0 3160; ogha ni0 183; paMcA0 5, 4; (2) vyavahAra, vidhi. mArga. vyavahAra; vidhimArga. practice; prescribed rules. dasA0 6,53, 4, 23; (3) patana, yAritra, cAritra; vRtti. conduct; character. piM0ni0 206; dasa0 6, 2; (4) mAyAsaMga sUtra; 12 saMgamAnu paDesu maMga sUtra. prAcAroga sUtra; 12 aMgoMmeM se pahilA aMgasUtra. the first of the twelve Angasutras; the Acharanga Sutra. sama. 1, 18; aNujo0 42; ova0 21, bhaga0 16, 6 20, 8, 25, 3; naMdI0 44; -aMga. na. (-prA.) 12 saMgasUtrabhAnu prayama maMgasUtra bAraha aMgasUtroMmeM se pahilA aMgasUtra. the first of the 12 Angasutras. sama0 --aMgacUlA. strI. (-aGgacUjha) AcArAMga sUtranA bIjA zrutaskaMdhane pAile mA. prAcAroga sUtra ke dUsare zrutaskaMdha kA pichalA hissA. the latter part of the 2nd Sruta Skandha of Acharanga Sutra. AyA. 2, 1, 1,1;-uvagaya. tri. (-upagata) 14 me vega saMgraha; AcAra viziSTa pAlave te. 14 vA~ yoga saMgrahaH AcAra vizeSa kA pAlana karanA. the 14th Yogasangraha; observance of a particular kind of conduct. sama0 32; - kusala. tri0 ( -kuzala ) AyAmAM zasa. mAcAra meM kuzala. ( one ) proficient in ascetic conduct. vava0 3, 3; -pakhavaNI. strI0 (-pAkSapaNI) sllanArane AcAra-anukazAna tarapha kheMcanArI prayA; thAnA se prasa2. sunane vAle ko zrAcAra kI bhora AkarSita karane vAlI kathA; kathA kA eka bheda. a story inclining the hearer to practise or per: form what he hears. ThA. 4, 2; -gutta. tri. ( -gupta ) gusAyA to gula mAyAra chete. guptAcArI; gupta prAcAra areal. ( one ) whose religious performances are well protected or carried on in privacy. dasA. 1, 31-32; -goyara pu. (-gocara ) mAyA viSaya; mAyAra saMbaMdhI. AcAra saMbaMdhI. pertaining to Achara. bhaga0 2, 1; dasa. 6, 2; ThA 8; dasA. 4, 104; zrAyA0 1, 6, 4, 160 --cUlA. strI. ( -cUlA ) AcArAMga satranA bIjA zrutaskaMdhanI yUli. pAnArAMga mUtra ke dUsare dhrutaskaMdha Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAyAra ] ,, 57; kI cUlikA the latter part ( the Chulika ) of the 2nd Sruta. skandha of Acharanga Sutra. zrAyA0 2, 1, 1, 1, cUliyA. strI0 ( - cUlikA ) yA rAMga sUtranI bhUmikA. AcArAMga satra kI cUlikA, the lattor part ( the Chulika) of Acha ranga Sutra. " prAyArasyaM bhagava gho sacUlibAgarasa paMcAsIi uddeNa kAlA sama0 86. " gaNiphriDagANaM dhAyAra cUliyA bANaM sattAvannaM abhayaNA sama0 - pijjutti strI0 ( niyukti ) sAraMga sUtrI niyukti AvAraMga sUtra kI nirmukti. the commentary on the Acharanga Sutra. sama0 1; AyA0 ni0 1, 1, 1, 1 - tela. tri0 (- stena ) AcAranA cAra. aNuAyarI chatAM potAne AcArI kahevaDAvatAra. AcAra coraH thanAcArI hote hue bhI apane ko sadAcArI kahalAne vAlA. (one ) who pretends to be of right conduct etc. though in reality he is not. dasa5, 1, 2; -- paNNatti strI0 (- prajJapti ) AcArAMga ane pail-jamUdrIpa pannati canda yannati sUrya yannati vagere sUtra AcArAMga aura pannapti - prajJapti jaMbUdvIpa prajJapti, caMdra prajJapti, sUrya prajJapti Adi sUtra. the Acharanga and Pannati Sutra e. g. Jambudvipa Pannati, Chan dra Pannati, Surya Paunati etc. dasa0 8, 50; - paraNativara. puM0 ( - prajJaptighara ) AyAraMga sUtra ne prajJasi sUtra-jambudrIpa pati candapati sUrya pati vagerenA dharanAra-lAgunAra AcArAMga sUtra ora prajJapti sUtra kA jAnanetrAlA. one who knows the Acharanga and v. 11/10. , For Private .) Pannati Sutras like Jambudvipa Pannati etc. AkArapaehatidharaM diTTivAyamahijagaM " dasa0 8, 50; -pasa. tri0 (-prApta ) amhatharvavata mAhi mAyAravAo. brahmacarya vrata Adi kA AcaraNa karanevAlA. (one ) who practises continence. 66 dUsaNaM prAyAra pattANaM " taMDu0 - bhaMDaga. puM0 ( - mAMDa ) yAtrAM pAranera Adi upara. pAtra, rajoharaNa ghyAdi upakaraNa. an ascetic's implements such as alms-bowl, soft brush etc. mAyA0 1, 163 bhaMDa sevi. puM0 ( -- bhANDaseviT - zrAcArazAstravihito yavahArastena bhANDamupakaraNamAcArabhANDam tatsevituM zIkhaM yasya sa cArabhANDa sevI ) zAstra vidhine anusarI upagara sevanAra. zAstravidhi ke anusAra upakaraNa kA sevana karanevAlA an asce tic who uses his implements as prescribed by scriptures. Au0 - bhAva. puM0 (-bhAva ) sAbhAra nAva-yAyAranaM 213.5. AcAra svarUpa. the true nature of Achara i. e. knowledge, faith, conduct etc. dasa0 7, 13; -- bhAvasaMga puM0 ( -vastemA ) uttama sAbhAra vagarane uttmbhaayaarne| bhora. uttama AcAra rahita; sadAcAra cora. devoid of a high quality of Achara i. e knowledge. faith, conduct etc. dasa0 5. 2, 46: - bhAvadosarANu. tri. ( - bhAvadoSajJa -- zrAcArabhAvasya doSaM jAnAtItyAcArabhAva doSajJaH ) yAthArabhAva-sAdhu sabhAyAdInA hopane lagunAra AcAra bhAva arthAt sAdhu samAcArI ke doSa ko jAnanevAlA ( one ) who knows the faults connect. - Personal Use Only [ zrAyAra 66 Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAyAra] ( 74 ) [zrAyArapakappa ed with knowledge, faith, con. dasa. 6, 4, 5; -samAhisaMyuDa tri. duct eto. of Sidhus or ascetics. (-samAdhisaMvRta ) sAyA205 samAdhiyAnA; zrAyAra bhAva dosana na taM bhAsijja panavaM" mAyane nA2. zrAcArarUpa samAdhivAlA; dasa0 7, 13, -maha. tri. (-artha) zrAva ko rokane vAlA. ( one ) having zAnA sAdhArane matha--nimitte. jJAnAdi / meditation in the form of zrAcAra ke liye. for the sake of Achara; (one) who stops the Achara i. o knowledge, faith, inflow of Karna. dasa 6, 4, 2, 3; conduct etc. " bhAyAramahAviNaya | pAyAra. puM0 (AkAra) ti; 22. padaMje " dasa 6, 3, 2; -viNaya. puM0 prAkRti; mAkAra. Form; configura. ( -vinaya-prAcArovatinAM samAcAraH sa eSa tion. #0pa0 nAyA. 1; --bhAvapaDoyAra. vimIyate apanIyate kA'neneti vinaya | puM0 (-bhAvapratyavatAra ) mA "pAgAraprAcAravinayaH ) vinaya pUrva mAyA2 bhAvapaDoyAra" za6. dekho " bhAgArapAsavA te vinayanA meM a2. vinaya / bhAvapadoyAra" zabda. vide "prAgArapUrvaka zrAcAra kA pAlana karanA; vinaya kA | bhAvapaDoyAra"jaM.pa.1,11; eka bheda. practice of ascetic right | zrAyAra kappa. na. (zrAcArakama) nisIya conduct with reverence and sUtranu sa52 nAma. nisItha sUtra kA dUsarA austerity; a mode of Vinaya. nAma. Another name of Nisitha. " se ite pAyAra viNae 2 cauvihe panate- Sutra. pava.3,10, prava. 864; --dhara. taMjahA saMjamasamAyArI yAvi bhavati" prava0 / tri. (-dhara ) nisIya sUtranA 2parthanA ghara554; dasA. 4, 67, -saMpayA. strI. nAra. nisIya satra ke artha kA jJAtA. (-saMpat-pAcaraNamAcAro'nuSTAnaM tadviSayA ( one) who knows the meansa eva vA saMpadvibhUtistasya vA sampat ing of Nisitha Sutra. ba. 3, 4; sampattiH prAptirAcArasampat ) sAyAnI pAyArakkha. puM0 ( mAsmaraNa) me saMpatti; 6 mAyA2. zrAcAra kI saMpatti "mAyAraksa"za6. dekho "mAyAraksa" ucca zrAcAra. high kind of Achara zabda. Vide. " bhAvArakha" jaM. pa. 4, i. e. religious practices enjoin. ed by right knowledge, faith | AyAradasA. mI0 (AcAradazA-prAcAraprati. ete. " bhAyAra saMpadA vauvihA pannatA pAdanaparA dazA AcAradazA) aayaa26|| saMjahA saMjama dhubajoga juse" ThA0 8, 1; nAmarnu sUtra prAcAradazA nAmaka sUtra. The dasA. 4, 1.6; -samAhi. puM0 Sutra named Achara Dasa. (-samAdhi)AyA205 samAdhi samAdhinA " pAyAradasANaM dasa bhagjhayazA paraNatA ye 12. prAcArarUpa samAdhi; samAdhi kA taMjahA" ThA. 10; eka bheda. meditation in the form | pAyArapakappa pu. ( prAcAraprakalpa ) nisIof Achara i. e. ascetic life thanA traNa adhyayana sahita AcAraMga with knowledge, faith etc. "cau- sUtratA 25 21dhyayana. nisItha sUtra ke tIna vihA khalu yAyAra samAhI bhava taMjahA'! adhyAyoM sahita AcArAMga sUtra ke 25 adhyAya. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAyArapaNihi] [AyAvA The 25 chapters of Acharanga lenAra; sUryanI sAme dRSTi rAkhI sarvane plus three chaptery of Nisitha. tApa sahanA2. aAtApanA lenevAlA; sUrya ke "adAbIsaghiho prAyArapakappa nAmoyaM" sAmane dRSTi lagAkara sUrya ke tApa ko sahane parAha0 2, 5; vava0 10, 20; vAlA. ( One ) who practises prAyArapaNihi. puM0 ( prAcArapraNidhi) mAyA austerity by steadily looking pratipAdana karanAra dazavaikAlika satranuM 8 muM at the sun. grova0 19; paraha 0 2, 1; adhyayana. prAcAra kA pratipAdana karanevAle dazavakAlika sUtra kA AThavA adhyAya. | mAyAvaga.vi. (zrAtApaka) " pAtA. The eighth chapter of Dasa / ghaga" za6. dekho " aAtAvaga" zabda. vaikalika explaining Achara Vide. " pAtApaga" piM. ni. 315; i. e. right knowledge, faith pAyAvaNa. na. (aAtApana ) gAtAnA sIetc. " aAyArapaNihi ladhu jahA kAyabdha tanuM sahana 42 te. AtApanA. zItAdika bhikkhuNA' dasa0 8, 1; 64. kA sahanA. Practice of enduring bhAyAramaMta. tri. ( bhAcAravat ) zuddha AyAra heat, cold, etc. nAyA0 16; -ThANa. bAso. zuddha AcaraNa vAlA. Pure in na0 ( - sthAna ) zItAdi sana 42vAna knowledge, conduct, faith etc. sthAna. zAMtAdika sahana karane kA sthAna. a place where cold etc. are to dasa 6, 1.3; be endured. paMcA0 18, 48; --bhUmi. AyAta. tri0 (prAcAravat ) zAna, darzana, strI. ( -bhUmi ) mAtA pAnI 425. cAritra, tapa ane vIrya e pAMca AcAravAle. prAtApanA lenako jagaha. a place for jJAna. darzana, cAritra, tapa aura vIrya ina pAMca practising the austerity of zrAcAravAlA. (One ) possessed of enduring cold, heat etc. 777702, the five Acharas viz knowledge, faith, conduct, austerity 1; 3, 1; 6, 31, 11, 6; 15, 1; nAyA. and heroism. ThA08, 1; bhaga. 25, pAyAvaNabhUmiya. na. ( AtApanabhUmika) 7, dasA. 1,31, 32; tume pA za6. dekho UparakA zabda. zrAyAravatthu. na. ( zrAcAravastu ) mA pUrva / Vide above. nAyA. 1; nAtrI 295nu nAma. nAveM pUrva ke tIsare | zAyAvaNayA. sI. ( * zrAtApanatA ) | prakaraNa kA nAma. Name of the third "AtAvaNayA" za6. dekho " yAtAchapter of the 9th Parva. bhaga. tae sth rurva. bhagaH ghaNayA " zabda. Vide " aAtAvaNayA" ThA0 3, 3; yAva. puM0 (prAtApa) musI" AtAva" zrAthAyaNA. strI. (prAtApanA) gAtAnA za6. dekho " pAtAva " zabda. Vide. se. AtApanA lenA. Endurance of " pAtAva" bhaga. 1, 5; kappa0 2, 54; _heat, cold, etc. us austerities. ova. 38; vava0 5, 22; nira0 3, 3; aAyAva a. tri. (AtApaka ) AtApanA bhaga0 11, 6; Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAyAsa [prAraMbha zrAyAsa. puM0 (prAyAsa) vitta meha. citta Ayoga. puM0 ( bhAyoga ) yAnI bhApa4. dhana kA kheda. Mental griet; sorrow of | kI AmadanI. Income of wealth. the mind. paraha. 1, 7 (2) 18 gaya.. 206; vipimAna 15bhI vipi. 18 lipiyoM meM se | Ara. na0 (bhAra-ihamavasAram ) AlA. yaha 15 vI lipi. the 15th of the loka. This world.. " sAhisi mAre 18 soripts. panna. 1; -livi. zrI. koparaM" sUya. 1, 2, 1, 8; 1,6, (-lipi) 18 lipimAMnI 15 bhaM lipi. 28; (2) saMsAra; 3. saMsAra; martya18 lipiyoM meM se 15 vI lipi. thes loka. world; worldly existence. 15th of the 18 scripts, pana. 1; sUya* 1, 2, 1. ; (3) 55 prAyAhieM. a. (pAdakSiNam ) kSaya gRhasthapana; gArhasthya. householder. taraphathI mAMDI; jamaNI taraphathI zarU karIne. ship, sUya. 1. 2, 1,8; () yathA dakSiNa bAjUse; dAhinI ora se prAraMbha karake. naranAmenapAse. cauthI naraka bhUmikA Commencing with, starting eka-narakAvAsA. a certain division from, the right side ( as oppo. of the 4th hell-region. sUya* ThA0 sed to the left.) mora. 22; nAyA. 6,16 1, 13, 16; bhaga0 1, 1, 2, 1; 3, 1; | prAro . pra. (pArasas ) AsA. yaha loka. 41, 2; rAya. 26; umA 1,10; aM. pa. ( From ) this world. " pAro 5,112 paramo vAvi " sya. 1, 8, 6 (2) AyAhiNapayAhigI. bI. (bhAdakSiNapradaH / pahelA; mAna; mApAra. pahile; avAMga; isa kSiNA-prAdasigAt - dasiNagArthAdArabhya ! pAra. before ( in tiine or place ) pradakSiNaH parito mAmyato dakSiNa evA- being on this side. pi. ni. 234, dakSiyapradakSiNaH) majA tathI 13 rIna 241; pharI jamaNI tarapha sudhI Avartana karavuM te. VAraMbha. I. dhA. (A+ramm ) 0 dAhinI ora se Avartana kA phira dAhinI samAraMbha kare; hiMsA-pApane vyApAra bhora taka-(pradakSiNA. ) Starting from 42vA. hiMsA kA vyApAra-hisaka kArya karanA; the right and coming round bhAraMbha samAraMbha karanA. To do a sinful again to the right ( as oppos- action like killing etc. ed to the left.) " samaraNaM bhagavaM prAraMbhai. bhaga0 3, 3 mahAvIraM tisumo pAyAhigApayAhiyaM koi" prAraMbha. vi. dasa. 6, 35; maga. 1, 1, 6, 11; vivA0 1: rAya. prAraMbhamAda, bhaga0 3,3, ova. nAyA. 16%3 prAraMbha. puM. (bhArambha ) hiMsA Adi Ayu. na0 ( zrAyuSa) AyuSya. AyuSya; umara.. pArI 05 / 5 / 2; mAna samAraMbha. hiMsI; life. ka. pa. 5, 63: -vastraya. puM0 / kRSi prAdi pApapUrNa vyApAra; prAraMbha samAraMbha. (-ghaya ) AyupinA kSaya-maMta. AyuSpa kA Destructive operation; e.g. kSaya-aAta. decay or end of life. killing, in agriculture etc. dasA. ke pa. 5. 13 6. 2: bhaga0 3. 3,8,1; zroSa* 35 Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAraMbha ( 77 ) / prAraMbha - ubA* 6, 177; sUya0 1, 1, 1, 10; 1, 1, 2, 11; utta. 24, 21, 34, 24; vize0 3; paMcA* 1,8; prava. 1074; (2)tri. nA bhAraMga yA5 te 75. jisakA prAraMbha-vava ho aisA jAya. a victim of killing prava. 1074; -udharaya. ! tri0 (-uparata ) sAraMjayA nivRtta yayena. prAraMbha se nivRtti pAyAhuprA. free from | sinful operations of killing etc. " jeya pazANamaMto pabuddhA prAraMbhovarayA sammamayIta pAsaha" pAyA. 1, 5, 5 16. -karama. na. ( -karaNa ) 7 AyanA ne te. cha kArya ke | jAMvoM kI hiMsA karanA. destruction of lives of any of the six elements viz earth, water, fire eto. ThA. 3, 1; paraha. 1, 3, | -kahA strI. ( -kathA ) bhAganAbhi thatAM AraMbha samAraMbhanAM vakhANa karavAM te. bhojanAdi meM hote hue AraMbha samAraMbha ko sarAhanA. praise of sinful operations taking place iu the preparation of food etc. ThA. 4, 2; -jAvi. tri0 (-jIvina ) mAraMbha-sAvadha kriyAthI AvakA calAvanAra (gRhastha). AraMbha-sAvana-kriyA se AjIvikA karanevAlA ( gRhastha ). (a householder) earning livelihood by operations involving killing etc AyA. 1, 3, 2, 111;--bhAraNa. na. ( -dhyAna ) hi dhyAna; mAtadhyAna. hiMsaka dhyAna; atidhyAna. meditation of destruction of sentient beings. Au0 -hANa. na0 (--sthAna) Arahma samArabha karavAnA Theka zuM-khetara mere. bhAraMbha samAraMbha karane kA sthAna | jaise khetI bAr3I zrAdi. a place of sinful operations; e g. a field, a garden etc. " prAraMbha ThANe paNNatA evA me va mahA paumevi " ThA0:1 -hi. tri. (-marthin ) Arammano arthI; pAnA vyApArane 22. zrAraMbha kA arthI; pApa vyApAra ko cAhanevAlA.desirous of sinful operations. "bhAraMbhaTThI anuvaya. mANe haNamANe ghAyamANe" pAyA* 1, 6, 4, 112; -Nissiya. tri0 (-nizrita. bhArambhe hiMsAdike sAvadhAnuSThAnarUpe nizca. pemazritAH sambaddhA adhyupapanA prArambhanizritAH ) 2 sabhA tat52 yaye. prArambha meM tatpara. plunged in sinful operations. " maMdA prArambha thissiyA" sUya. 1, 1, 1, 10-14; 1,12;-parieNAya. tri0 (-parijJAta) ApAnI bhAbhI paDimA AdaranAra zrAvaka ke je ATha mahInA sudhI pAte bhansa samArambha renaDi.bhAvaka kI pAThavI pratimA ke anusAra calanevAlA zrAvaka jo ki pATha mAsa taka svayaM koI prArambha samArambha nahIM karatA a house. holder practising the eighth vow i. e. not doing sinful operations for eight months. samaM0 11; -vajaya. tri0 (-varjaka) Arahma-pApanA vyApArane tyAga karanAra; zrInI sAmI paDimA sevanA2. prAramnapAra vyApArakA tyAga karane vAlA; zrAvaka kI AThavIM pratimA kA pAlana karanevAlA. ( one ) observing the house. holder's 8th vow viz avoidance of killing etc for eight months. paNha0 2, 5; -sabhiya. tri. (-sammRta) sArasI sarej-mAramayI YSTa. prArambha se bharAhuzrA, prArambha se yukta, Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AraMbhaga ] full of sinful operations. " zrAraMbhasaMbhiyAkAmA " sUya0 1, 6, 3; sadha tri0 ( - satya- zrAraMbho jIvopaghAtastadviSayaM satyamAraMbha satyam ) Arambha viSaya satya. Arambha sambandhI satya truthfulness in the matter of sinful operations of killing etc. bhaga0 8, 13 - saccama rApayoga. muM0 ( - satyamanaH prayoga ) ArambhaviSayaka satya bhananeH prayoga-vyApAra Arambha sambandhI satya mana kA prayoga. right thought-process in the matter of sinful operations of killing etc. bhaga0 8, 1; --satta. tri0 (-sakta ) yArambhamAM lAgela; bhArambha bheDAbhela. zrArambha saMlagna; ArambhasaMyukta engaged in sinful operations of killing etc. " zrAraMreerpakaratisaMga AyA 0 1 1, 7, 60, - samAraMbha puM0 ( samAraMbha - ArambhaH RSyAdivyApAra stana samArambho jIvopamarda: ( 78 ) ArambhasamArambhaH Amba samArambhaH pApanA vyApArathI jIvanI ghAta karavI te. Arambha samArambhaH pAparUpa vyApAra-kRtya se jIva kI ghAta karanA performance of operations involving destruction of life etc. dasA0 6, 4; parAha0 1, 1; zrArabhaga tri0 ( Arambhaka ) AraMbha nAra AraMbha karanevAlA. ( One ) who performs actions involving killing etc. AyA0 ni0 1, 5, 1, 236; AraMbhaja tri0 ( Arambhaja ) sAvadha DiyAnA anudAnazrI utpanna thayeva sAvadya kriyA ke anuSTAna se utpanna. Born of sinful operations AyA0 1, 3, 1, 108 zrAraMbhaya. tri0 ( zrArambhaja ) bhuge| upayo [ zrAragaya zaha dekho UparakA zabda. Vide above. AyA0 1, 3, 1, 108 AraMbhi. tri0 ( Arambhin ) pApanA AraMbha 52nA2. pApa kA AraMbha karanevAlA. ( One) performing sinful operations. sUrya 01, 6, 6, AraMbhiyA. strI0 ( zrAraMbhikI ) pApanA vyA pArathI sAgatI kiyA. pApa vyApAra se hone vAlA karmabaMdha. Karma arising from sinful operations of killing etc. " prAraMbhiyA kiriyA duvihA paNNattA taMjahA jIva zrabhiyA ceva " ThA0 2, 1; 4, 4, bhaga0 1, 2, 5, 6 panna0 17, 22 zrArakha. puM0 ( bhArata ) rAjmanA AtmarakSa rAjA ke AtmarakSaka, A body-guard of a king. ThA0 3 ( 2 ) vaMza ne te zamAM utpanna ghayeva umravaMza aura usa vaMza meM utpanna avaMzI. the Ugra For Private faniily; a person born it. ThA0 6; zrArakhaga. puM0 ( ArakSaka ) kSaNa 522 vAsa, rakSA karanevAlA kotavAla. (One ) who guards or protects; e. g. police constable. kappa05, 666 Araviskheya. puM0 ( ArakSika ) aTavAla. kotavAla, nagara rakSaka. A constable; one who guards a city. dasa0 1, 1, 16; ogha0 ni0 222; dhAraga. puM0 ( Araka) yAne sAre paiDAto Are ca kA ArA; paIye kA ArA. A spoke of a wheel pagar3ha- 2, 4; zrAragaya. tri0 ( zrAragata ) driyogI sabhIpa giyara thame indriyagocara; indriyoM ke samIpa AyA huA. Within the reach of senses; near the " zrarayAI sAI sui yo " bhaga0 3, 4 zrI senses. pAragayAraM Personal Use Only Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAraTiyasada ] AraTiyasadda puM0 ( zrAraTitazabda ) AInhana 6. cillAne kA zabda Barling sound; loud sound. faat &; dhAraNa. puM0 ( dhAraNa ) 11 bheo hevao gyAra havA~ devaso. The 11th heavenly world. ( 2 ) te hevonA nivAsI devatA. usa devaloka ke nivAso deva. a deity of that world. vize0 663; pana0 1 ; bhaga0 18, 7; jIvA0 2; nAyA0 1; sama0 150; ThA0 2, 3; zrova0 utta0 36, 206; ( 3 ) zubha pADavI te; bhAvute. cillAnA; boma mAranA shouting. zroSa 0 ni0 114; ( 76 ) cAraNaga. puM0 ( zrAraNaka) 11 me devaso gyArahavA~ davaloka. The 11th heaven ly world. bhaga0 24, 21; prArakhiya. tri. AraNyaka ) maraeya-vanabhAM te; vAnaprastha. vana meM jAnA; vAnaprastha. ( One ) resorting to a forest; abandoning the world " se je ime . zrAraNiyA zrAvasiyAsa gAmayiti vA 33 dasA 0 11, 7; zrAraeNaga. tri0 ( AraNyaka ) marasya vanamA nhA vasatAra; vAnaprastha vana meM jAkara rahane vAlA; vAnaprastha. ( Oue ) renouncing the world and resorting to a forest. raNagA hoha mukhI " pasasthA " utta0 14, 6: zrAraNNaya. tri0 ( zrAraNyaka ) bhumo upakSe 6. dekho UparakA zabda. Vide above nisI0 16, 7 ArariNaya. tri0 ( zrArariyaka ) vanabhAM vasI laphula kaMdanA AhAra karanAra tApasa vagere vanameM rahakara phala, phUla, kaMda kA AhAra karanevAle tArasI vagairaha. An ascetic [ zrArabI etc. who stays in the forest and lives upon roots, fruit etc. sUya0 2, 2, 21; 27; Arata. tri0 ( Arata ) nivRtti pAmeva; uparatavirAma pAmeva nivRtti prApta; virAma pAyAhuA. ( One ) who has ceased. sUrya0 1, 4, 1, 1; bhArata tri0 ( Arakta ) the| huM raMgeluH raMgIna vastrAhi. kucha raMgA huA; raMgIna vastrAdi. Lightly coloured; e. g. a cloth etc AyA0 1, 2, 3, 16; Araddha. tri0 ( Arabdha ) Arambha rela. Arambha kiyA huA. Begun; commonced. su0 ca0 1, 80; bhaga0 3, 1; 42, 1; vize0 422; 655; zradha0 ni0 bhA0 248 ka0 pa0 5, 65; zrArabhiya. tri0 ( zrAraNyaka ) bhugo riNaya " 76. dekho arariyAya zabda. Vide " cArariNaya " sUya0 2, 2, 21; 27; 66 Arava. puM0 (* cAraba= artha ) uttara bharatabhAMnA Arama nAme deza; asthAna uttara bharata kSetra meM kA Araba nAmaka deza; asthAna. Arabia; name of a country in Uttara Bharata. ( 2 ) aramastAnanA rAIvAsI manuSya; Ara. arthasthAna vAsI manuya. an Arab. parA60 1, 1; jaM0 pa0 zrAravaga. puM0 ( zrAbeka ) sAraNa; mAramaheza. no DevAsI sthAna kA rahanevAlA. Aa Arab; a residout of Arabia. jaM0 pa0 For Private Personal Use Only "" dhAra 73 ArabI. zrI0 ( *ArabI = ArthI ) arthasthAnabhAM kanbheya. hAsI. asthAna meM janmI huI dAsI. An Arab servant-maid. bhaga0 6, 33; ova0 33; jaM0 pa0 parAdda 0 1, 1; nAyA0 1; Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prArambha ] ( 80 ) [bhArA prArambha. saM.kR.a. (bhArabhya) bhArabhbhI na; bhArata zane. prArambha karake. Having begun. pakSa. 14; piM.ni. 233; bhaga.8,7, VArama. dhA * I. (prA-rama) Arama: zayAta guM. bhArambha karanA. To begin; to coinmence. bhArabhai. prava. 1483828 bhArabhaMta. va. kR. pi. ni. 575; aNujo 128 bhAramaDa. na. (bhArabhaTa) 32 nAmAM 28 bhunATa. 32 nATakoM meM se 28 vAM nATaka. 28th of the 32 dramas, mIbA* 3, 4; rAya0 14 ga. 4,4; jaM. pa. 5,1213 bhAramaDabhasola. na0 ( prArabharabhasosa ) 32 nATamA 3. aeNnATa. 32 prakAra ke nATakoM meM se 30 vAM nATaka. 30th of the 32 dramas. jIvA.3,4, rAya. 14%3 bhArabhaDA. zrI. ( *bhArabhaTI ) pati karatI vakhate vastra utAvele letAM mukatAM ke jotAM lAgato eka deva; paDilehaNa no eka 35. paDilahaNa karate samaya zIghratA se vastra uThAne rakhane yA dekhane meM jo doSa lagatA hai vaha; paDilehaNa kA eka doSa. A fault connected with the examination of clothes viz hastily handling them or hastily inspecting them. utta0 26, 26; bhogha* ni0 bhA0 162, ThA0 6, 1; prArabhiya. na. (pAramita )nATayanI vidhinI me Ara. nAvyavidhi kA eka bheda. A mode of dramatio acting. saya. mAraya. tri. ( bhArata ) nivRtti pAme. nivRtti pAyAhuzrA. ( One ) who has ceased; freed from. mayaH 1,4; (2) gye|; 2 53. gayAhuA; dUra hocukA huA. departed; gone away. sUya0 1, 15, 11; -mehuNa. ni. (--bhaithuna-bhAratamuparataM maithunakAmAbhilApo yasyAsAvAramadhunaH bhanI anisAthI nivRtta yaye. kAma kI abhilASA se nivRtta hocukA huA. free from sexual desire. sUya* 1, 15, 11; bhArava. pu. ( bhArAva ) za; avAsa. zabdA AvAja; pvani. Sound; noise. jaM. pa. VArasa. pA. I, II. (mA+ras) 27g; ni5 42vI. ronAH vilApa karanA. To weep; to lament. pArasati. nAyA. 167 prArasaMta. nAyA* 6; utta. 16, 66 prArasiya-a. tri. (prArasita ) 12 / / pAusa; Arasa, cillAyA huA. Bawling out; (any thing) bawled out or piteously cried out. "fage visare bhArasie saega eyassa dAragassa" vivA. 2; - saha. puM0 (-zamda) 23. pAnI bhAga-za. rone kI AvAja. Wailing sound. nAyA. 16; prArA. strI. (bhArA) 21- // ii yorenA paiDAMnA madhya bhAgamAM je lAkaDAM geTavelAM hoya te. bhArA-gADI vagairaha ke cAkoM ke bIca meM jo lakaDI ke DaMDe lagehura hote haiM ve. A spoke of a wheel. su.ca. 12, 51; piM. ni. 331; (2) Ara; sahane mAravAnI leDhAnI aNI vAlI lAkaDI; thImAra vize5. bhAra; baila ke zarIra meM ToMcane kI lakaDI jisameM lohe kI khIla lagI rahatI hai. a stick with an irou point to drive oxen etc; a goad, su. ca0 12, 51; sUya0 1, 5, 3, 4, Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhArA ( 81 ) zrArA. a. (pArAt ) pAse; na73. pAsa; karanA. To worship; to resort to samIpa. Near; in the vicinity. bhArAhei. dasa0 5, 1, 35bhaga. 1, paMcA. 4. 35 nArAbhAga. puM0 ( bhArAbhAga) pUrvI bhAga; mArAhai. uyA. 1, 70, 71, pAsene mAya. pUrva kA bhAga; samIpavartI bhAga. bhArAhayai. dasa0 1, 3,1, The adjoining part. vize0 1736; pArAhae. vi. bhaga. 2, 5; dasa. 7, 55 prArAma. puM. (pArAma ) 8441; ; strI 6,1,16; utta. 12, 12, 53vAne sArAbhavAnI bhA5. upavana; bAga; bhArAvaislAmi bha. bhasa. 158 strI puruSoM ke vizrAma karanekA maMDapa. A zrArAhijaNa. saM. kR. su0 ca0 11, 16, garden; a pleasure garden. bhArAhaitA. se. kR. utta. 26, 1; dasa. bhova. nAyA. 192; 5; paraha. 1, 1; 1, 1, 17 ThA. 2,4; rAya0 20% 235; aNujoka bhArAhettA saM0 kR. nAyA* 8; 16; bhaga0 11, 134, utta0 2, 15, 16, 15; bhaga. 1,52; 1, 8, 10; 1, 33, 5, 7, 18,10; 25, 7; jAvA0 3; kappa. bhArAhilA. saM. kR. kappa. 6, 63; nAyA. 4, 88; (2) tri. (bhAgamayati sukha- ____8, bhova0 40; mattIravArAmaH) ArAma 42nAra-mApanAra. bhArAhilaM. he. kR. suya. 1, 15, 15; mArAma denevAlA. refreshing; con- zrArAhaa. puM0 ( pArAdhaka--bhArAdhayati ducive to rest. AyA0 1, 5, 4, samyaka pAmyati bAdhimityArAdhakaH) mAsa156; rAya. 33, -AgAra. na0 (-prA. 5; saMyama mAhinA pAsanA2. pAlana karane gAra) mA "bhArAmagAra" av6. dekho vAlA; sevana karanevAlA; saMyama Adi kI "pArAmagAra" zanda. vide "bhArAma- ArAdhanA karanevAlAH (One ) who gAra" nisI0 3,.,-gaya. tri0 (-gata) worships or devotes himself mArAmAmA bhAvI pahAyesa. bAgIce meM to usceticism. motra. 34; bhaga0 1, mAyA huA. arrived at a pleasure- 3; 3, 18, 6,8; rAya. 76; bhatta. 11; garden. ThA0 5; ~-gAra. na0 (-gRha) pana. 11nAyA. 1;3; 5:1%; BdhAna. udyAnagRha. a house in a prArAhagaH puM. (bhArAdhaka ) sAnAtinA mA. garden. " zrAgaMtAgAre bhArAmagAre " rAdha. jJAnAdika kA pArAdhaka. One who sUya. 2, 6, 15-giha. na. (-gRha) devotes himself to right know ma. Out or6. dekhoM UparakA zabda. ledge etc. "bhArAhago ya jIvo sabaDhe vide above. dasA..." bhavAiM pAvatI niyamA" pacA. 5, 31% bhArAmiya. tri. (bhArAmika) mArAmamAna- mAyA0 10; bhaga0 3, 1; sya. 1, 1. nuM rakSaNa 42nAra, bhAlI. bAgAMce kI dekha. 2, 20 rekha karanevAlA; mAlo. Agardeuer. zrArAhaNa. na. (bhArAdhana ) sArAdhana; sevana. ThA0 4; pArAdhanA; sevA. Worship; service; bhArAha. dhA* I, II. (prA+rA ) ArAdhanA devotion to. saMsthA prAva. 4, + 12vI; sevanA 52vI. ArAdhanA karanA; senA bhatta. 6) v. 11/11. Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrArAhaNaya ( 82 ) [bhAriya - - bhArAhaNya. puM0 ( ArAdhanaka ) sNthaa| 21. ArAdhanA kiyAhuA. WorshipsaMpArA; mRtyu Anetaka anna jala kA tyAga ped; adored; resorted to. Teo karanA. Giving up food and water 2, 1; utta08, 16% nAyA08; bhaga.8, till death comes. saMsthA* 6, 10, 2; praka0 213; -saMjama. tri. mArAhaNyA. zrI. ( bhArAdhanA ) saMthA. ( -saMyama ) para rIte naze saMminI saMthArA. Giving up food and mArAdhanA-sevanA cha te. pUrNatayA jisane water till death comes. (2) saMyama-sAdhutva kI ArAdhanA kI hai vaha. bhuta-sAnu sabhya samArAdhana-mAse- ( one ) who has fully observed cana. zruta-zAstra kA samyak rIti se ArA- asceticism. sama. dhana-zrAsevana. devoted observance | AriTa. puM. ( pArita ) bhaMDa5 jAnI mA. of scriptural injunctions. rear maMDapa gotra kI eka zAkhA. A branch satta. 21, 2, of the Mandapa family. (2) mArAhaNA. zrI. (ArAdhanA) mokSa bhArgara5 / mAmAMnA 535. usa zAkhA kA puruSa. a jJAna AdinI sevA; vItarAganA vacananuM person belonging to the above pAsana. mokSa mArga rUpa jJAna zrAdi kI sevA; branch. ThA0 5. vItarAga ke vacanoM kA pAlana. Devoted prAriya. puM. (mArya) an-tIrtha:2. jJAnI-- adherence to the precepts of tIrthakara. An omniscient; a Tirthe omniscient, leading to final thankara. bhAyA0 1, 2, 2, 16; 1, bliss. " duvihA bhArAhaNA pa0 saM0 dhammi 3, 5, 87; (2 ) pavitra; vizu; zreSTha, yArAhagAceva" ova. 34; uvA. 1, 57; nipA5. pavitra; vizuddha; zreSTha; pAparahita ThA0 2, 4, 3, 4; paMcA0 6, 5; sama0 32; niSpApa, ginless; holy; pure. usa. bhaNuo* 28; prava0 100; veya. 1, 33; 2, 37 ThA0 3, 1; panna. 1; bhaga. 6, zrAu0 15nAyA. 11; bhaga0 3, 45, 33, nova0 27; (1) Arya dezamA patra 4; 8, 1; 10; 24, 6; kappa.6, 5.6; yayena zre4 manuSya. Arya dezotpamA zreSTha ----uvautta. tri0 (-upayukta) ArAdhanA manuSya. born in an Arya country; sAhita. bhArAdhanA sahita. fall of high in civilisation. sUya. 2, 1, worship or devotion. Au* 15; 13; sama0 34; ova0 34; bhaga* 15, 1; bhArAhaNI. strI. ( *bhArAdhanI ) naayii| (4) puM0 mokSa mArga. mokSa mArga. path mokSa mArganI ArAdhanA karAya evI bhASA; ! of salvation sUya. 1, 8, 13; (5) 05 lApAnI se bhara. jisa bhASA se | mArya zi. Arya deza. the Arya (i.e. mokSa mArga kI dhArAdhanA kI jAsake aisI civilised ) country. 19deg 0%; bhASA; dravya bhASA kA eka bheda. Speech -iMsi. puM0 |-drshin -Arya praguNaM fitted to secure final bliss; a nyAyopapatraM pazyati tacchIlacasyAryadarzI ) variety of ordinary speech; nyAyadaSTi vAle; nyAya dRSTie jonAra. panna. 11; nyAya dRSTi vAlA; nyAya dRSTi se dekhane mArAhiya tri0 ( pArAdhita ) |dhanA vAlA. (one) who is just and Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaayily' / [prAvaTa inpartial. " aArie bhAriyapago pArie Vaa saha. dhA* I, II. (bhA+haha ) yahI daMsi' pAyA. 1, 2, 5. 80; -dhamma. pu. saj; mara1 42y caDhanA; caDha beThanA, na0 (--dharma ) mA 5; ahiMsA : prArohagA karanA. Ty uouct on or sahAyAra 56. Arya dharma; ahiMsAmaya dharmaH upon; tee ascend. nAyA. 1, 14, madAcArampa dharma. Aryt religioni.e. bhaga. 15., 17, 1: ka. pa. 5,63: one high in morals and merey. pAhahaha. utta* 17.." " beija khijarAyehI prAriya dhammamAtaraM" bhArohaha. dasA- 10, 1; utta. 2, 37; -panna. tri0 ( - prajJa) pAruhei. bhaga0 15, 1: mAyA. 13: prazaMsanIya mukhiyAsI; zAstrIya sAnapAna . bhArumeha. bhaga. 2. 1: prazaMsanIya buddhivAlA; zAstrIya jJAna sahita. bhAhamaha. bhaga. 17, 1: highly talented; well-versed pAruhenti . ja. pa. 2,13: in Sastras. AyA. 1, 2, 5, 87; prAruma. vi. va. 1.41 mAriyattaNa. na. (prAryatva) mArya dezamA bhArahanA. bhaga. 15.1 17, Srin yate; Arya 5. AyaM deza meM utpana nAyA. 14: honA; Ayala. State of being born mAhabhattA bhaga 15, 1. in an Arya country; state of pAruhitA. sUya. 2, 6, 28; boing an Arya. utta. 10, 16; pArohettA. maga 15, 1; nAyA 05; 13; prArUga. na. (prArogya ) nirogI paNa Aruhiya, bhatta. 15 21225. nirogIpana, svAsthya. Health; bhArovittA. bhaga. 2,": freedou tream dispase. gANa* 6: / pArovaMta. su. na. 4, 286, dama0 8, 35; ava0 2. : bhatta0 65.. prArohilAi. uvA0 7. 167; -~bohilAbha. . (-bodhilAbha-zAro rorinanti. mana0 25; gyAya yAMdhilAbha zrArogyabodhilAbhaH) 2 | AruharaNa. na0 (pArohaNa ) 24Ara : . sanemATe ati prata dharmI prApti, re savAra honA; caDhamara. Mounting; mokSa mArganA dharmanI prAti svAsthya ke hetu __escending; riding. jaM0 pa0 su0 ca. arihaMta praNAta dharma kI prApti; moka-mArga rUpa 1. 341; jovA. 3, 3, rAya. 286. dharma kI prApti. acquisition of the nAyA. 1; prava. 1015; religion taught by Tirthan. prAruhiyagha. tri. ( prAsahitamya ) 1.5 kuras i, e. one leading to final sAya; mA10, 12vA ye25 caDhane yogya. bliss. Apa0 2, prArohaNa karane yogya, Worthy to be Arusiya. tri. ( pAruSTa ) ghI yesa.. mounted upon: fit for riding. kodhita; kuddha. Angry; enraged. ava0 1 16; 20: nigI0 20, 10; nAyA. 2; prAruDha tri. ( prAruDha ) 52 238: mAzrine pArussa. saM. kR. (zrAvya ) ze5 4zane.. 29da caDhA huA: Upara caDhADuA, zrAzraya se zodha karake, Being angry: having rahA hu grA. Mounted; climbed: become angry. sUya. 1, 5, 2, 3 resting upon. . ni. 334, 573 Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pArekha [bhAgela (2) IR 4yesa; patra yaH; usasa. aura bodhi ( sanmArga) kA lAbha. acquisiutpana; umAhuA. got; grown; pro.. tion of health and right path duced. pi. ni. 83, asA- of knowledge. paMcA0 11, 43; roha, puM0 (-prazvAroha) svA2 5yA prAroppa. pu. (mAronya) Aise banA 652 megA -(ora); vAra | me vatAnA Mta. bauddha zAmoM meM kahI sahita yo31, jisake Upara savAra baDhA ho| huI devoM kI eka jAti. A species of aisA ghoDA; savAra sahita ghoga. a horse. gods mentioned in Buddhist mang a horse with its rider. scriptures. sUya. 2, 6, 26% vivA0 2; -itthAroha. puM0 (-isayA-prArovaNA. mI0 (prAropaNA) bhASAroha-bhADA hatyArohA mahAmAtrA yeSu te eka aparAdhanuM prAyazcitta karatAM punaH teja nayA) nA 52 bhArata 2vAra yaye ch| aparAdha bIjI vAra karyo tenuM prAyazcitta prathama sevA. jisake Upara mahAvata savAra ho aisA prAyazcittamA mera- 25 te. eka hAthI. an elephant with its driv. | aparAdha kA prAyazcitta karate hue phira vahI er riding it. vivA0 2, apasadha dUsarI bAra karanepara usakA prAyavitta bhArela. a. (bhArAta ) 13 pAse. namaH pahile prAyazcitta meM zAmila karanA athavA dIka; samIpa: pAsa. Before (in time pahile prAyazcitta meM usakA aAropaNa karanA. or place); near. gha. ni. 163; When a person performs ex. pi.ni. 344; (2) mAta23. mA . piation for a siu and in the isa ora; isa kinAre para. on this side. act of that expiation commits stha* 2, 5, 27 the same kind of sin again; he prArogga, ma. (bhArogya ) nizazipa adds another course of exnaMti . nIrogatAH tandurastI. Health; pintion to the former one. freedom from disease. ogha.ni. This is known as Aropana or 187; kalpa0 7, 206; aMpa. 3, 54; adding expiation to expiation. ( 2 ) tri. rAma ti; nizagI. roga ThA0 5; nisI0 20, 11; kappa. 6, 55; rahita; nirogI. healthy. nAyA. 1; sama* 28, -pAyacchitta. na0 (-prAyabhaga0 11, 11, 15, 1; kappa. 1, 8; t, zita) ase! sa. dekho kaparakA 17 -zrArogga. tri. ( -prArogya ) zabda. vide above. ThA0 4, 17 mAyA pii| 2Dita. bAdhA pIDA se rahita. pAroviyavya. ni. (pAropitavya) mArIfree from pain or affliction. 5 // yoya. AropaNa karane yogya. nAyA. 8; -phala. na0 (-phala ) Worthy of being added to; 38 sArAya che te. jisakA phala pAromyatA worthy of being charged with. hai aisA koI bhI padArtha anything con- nisI0 20, 37 ducive to health. paMcA* 15, 44 / zrArAMsa. puM. (bhAropa ) me nAbhanI / -ghohilAma. puM0 (-bodhilAbha) 25 / 2 / 25 hesa. isa nAma kA eka deza. Name of a prAdhi-samAtenI vAla. Arogya country. (2) te zivAsI 0 Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAroha ] { 85 } bhela. Aropa dezavAsI mleccha kI eka jAti. & race of barbarians inhabiting the country of Arosa. parAhU0 1, 1; Aroha. puM0 ( bhAroha ) zarIsnI uni dIrghatA. zarIra kI yathArtha uMcAI. Proper length of a body. dusA0 4, 20 - pariNAha. puM0 ( - parivAha ) zarIranI uMcAI jeTalI khe bhujanI paheAlAI hoya te - mArepariyA jitanI zarIra kI uMcAI ho utanI hI yadi donoM bhujAoM kI cobAI ho to use ArohapariNAha kahate haiM. aggregate breadth of outstretched arnis equal to the height of the body. ThA0 4; -- pariNAddajuttatA. bI0 ( -parivAhayuktatA ) zarIranI yA bheTalI sumanI DosA sahita zarIra kI uMcAI ke samAna bhutrAko bauDAI sahita having tho aggregate length of outstretch ed arms equal to the height of the body. are ; - parivAda saMparuNa. tri0 (-parivAha saMpanna) khArola pari zarIranI uMcAi jeTalI e bhujAnI paheAlAI vAo. zarIra kI UMcAI ke samAna do mujAo kI coDAI vAlA. ( one ) whose extended arms are equal to the measure of his bodily height. dasA. 4, 201 Arohaga. puM0 ( zrArohaka ) hAthInI svArI 32nAra; bhAkta. hAthI kI savArI karanevAlA; mahAvata. One who mounts upon an elephant; an elephantdriver. bhava0 31; sAlaa-ya. vi0 ( mAlaya ) rahevAnuM sthAna; 52. dhara; sthAna. A house; a place. [ zrAlaMda viza0 1871 ThA0 3, 2 0 0 2, 31; paMcA0 11, 46; pra50 442; pakSa0 21 -sAmi puM0 ( svAmin ) upazramA dhI upAzraya kA svAmI - mAlika. the lord of a Jaina monastery. paMcA0 17, 18 AhAiya tri0 ( gita ) yathA yogya sthAne parela. yathA yogya sthAna para pahinA huA. Put on properly. jIvA - 41 kappa0 2, 13; padma0 2 -mAlaumaDa tri. ( - mAlamukuTa ) se bhASA ne bhugaTa paryAte jisane mAlA aura mukuTa pahinA hai vaha. garlanded and diademed. jIvA0 4; bhaga0 3, 20 AlaMkAriya tri. ( AtaGkArika ) kyAM alaMkAra dhareNA paheravA utAravAmAM Ave te sthAna. vaha sthAna jahAM alaMkAra- zrAbharaNa pahire aura utAre jAte ho. A toilette chamber in which ornaments are put on and put off. ThA0 5; - sabhA strI0 ( -sabhA ) yamazyayA rAjadhAnInI alaMkAra paheravAnI eka sabhA. camacA nAmaka rAjadhAnI kI alaMkAra pahinane kI eka sabhA. & council-hall of a capital city named Chamara. ehancha; it was used as a toilette chamber for putting on ornaments. ThA0 5; AlaMda puM0 ( zrAlanda - kAla medaH ) pAlIthI bhIna-lIle hAtha mukAya teTalA vakhatathI bhAMDI rAta hivasa sudhIne atha kAla kA eka bhedaH pAnI se bhIgA huA hAtha jitane samaya meM sUkhe utane samaya se lekara 5 dina rAtri takakA samaya. A period of time ranging between that taken by a wet hand to get dry and For Private Personal Use Only Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAlaMba [pAlAvaga that making up five days and cAlavija. dasa. 7, 15 nights, prava. 621; pAlave. dama07, 16, 21, 80, 3; 123 prAlaMba. puM0 (prAsamba) sAdhAra; bhAsana 13; utsa. 1, 10: AdhAra; pAlambana; rAhArA. Support; pAlavita. pratra. 135, basis. nAyA. 5, 16, bhaga* 18, 2, mAlavaMta. utta. 1, 21; agujo0 131 // bhAlaM varaNa. na. (mAlambana) sAdhAra; pAzraya rAya. 88% dasa. 12; 2. 21. AdhAra; prAzraya; sahArA. Support. prAlavamANa. ThA. 4,2; mAyA. 14; agujo. 24; rAya 45, 21.nAyA. 7,83; mAlavittae. uvA0 1, 58; bhaga0 25, 7, utta0 24, 4; uvA0 1,5; aAlavaNa na. (pAlapana) mosapAtaka. pa. 1, 4; gacchA0 8; jaM0 50 4, 74 yita 32. vArtAlApa karanA. Speaking: (2) sibhitinuM mAna-sana zana conversation. prava0 126 ane cAritra. yA samiti kA pAlaMbana-jJAna prAlasiya-ta. na. (bAlasyatva) mAsasa. darzana aura cAritra. basis of Irya 40 bhAlastha; mAlasIpana. Idleness. Samiti viz knowledge, faith, bhaga0 12, 2; and conduct. aNujo 24; zrAlassa. na0 (zrAvastha) pArasa; abhA. pAlaMvagabhUya. tri. (zrAlambanabhUta ) mAyA Alasya. Laziness; carelessness, bhUta; aAdhAra . AdhAra bhUta AdhAra utta. 11, 3, gacchA . 36; jaisA. Supporting, forming a! zrAlassamANa. va. kR. tri. (bhAsasyat) support. nAyA01 Avata to. Alasya karatA huA. RezrAvaNA. khA. ( mAlambanA ) anuga maining lazy. bhaga0 12, 2; " zrAvaNa' sa. dekho "prAlaMbaNa" pAlAva. puM0 ( aAlApa) the sote; zabda. Vider zAbaMbaNa' Ava0 20 / maataa| 23 te. thoDA bolanA; bhAlApa prava0 784 // karanA Talking; whispering. bhaga. AlaMbhiyA. bI ( prAsvambhikA ) pAsa 3, 1, 6, 4; pi. ni0 378, vize0 964; nAmanI nagarI eka nagarI kA nAma ThA0 5, 1; -gaNa. na. ( -gaNana ) Name ca town. " teNaM kAmayaM AlAvA sarakhe sarakhA vAkyasamUhane gaNavA te samaevaM bhAbhiyA gAma hayarI te. samAna 2 vAkyasamUha kI ginatI karanA, hotyA" mA 11, 10, 11, 12; kappa. couuting of groups of uni5, 121; uvA 5, 155; formly constructed sentences. pAlaka puM0 (allaka ) yA tre|. bAvalA, prava0 262, kuttA; A mad dog bhata0 125; zrAlAvadha puM0 [prAsApaka) numA" pAkhA. VAlava. dhA* I, II. (prA-ma) - vaga" 06. dekho " AlAvaga" zabda. sA5 421; mesa. pAlApa karanA; bolanA Vide. " pAlAvaga" jIvA0 3; To speak; to talk. zrAlAvaga. puM0 (prAjApaka ) gAlAvA me zrAlavai. nAyA. 1; sama33; saMpAlA pAzene samUha eka sambandhapAsavAla, nAyA. ___ vAle vAkyoMkA samUha A group of Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAlAvaNa [ mAlepa - connected. sentences. bhaga* *3, bhu204-bhAna nAmarnu 4 . vAdya vizeSa: 1; 3, 4, 5, 4, 6, 32, AyA0 2,1, eka vizeSa taraha kA bAjAmuraja-mRdaMga nAma 1, 2, 1, 6; 152; ThA0 2, 3; uvA. kA bAjA. A kind of drumor tabor. 2,118; sU0pa08; jaM. 5. 1. 11; jIvA0 3, 1, 3, rAya048; zrAlAvaNa, na. ( mAlApana) 52252 meM (2) maaliNg-saadhune| 35. sAdhu kA vetra. paratu mAyAthI yate manya. do vastuoM ke dress of an ascetic. nAyA. 7 paraspara milAne se jo baMdha hotA hai vaha. --puSakhara. na0 (-puSkara-murajamukham) Connection of two things join- bhu204-mAsa pAtra mo. mRdaMga nAmaka ed together. bhaga08, t;-baMdha. puM. bAje kA mu~ha. the face of a dram ( -*baMdha-pAlApyaMta mAlInaM kriyate ebhi. or tabor. bhaga0 2, 8,6; ; jIvA0 riti bAlApanAni ragvAdInitarvandhastRNAdI- 3, 3: jaM0 50 1, 11; rAya0 mAmiti ) 52252 me vastugIyAthI yatA | prAliMgaNa. na0 (mAlijama) mAsina thodde| baMdha -jema khaDanI bhArI ane deraDuM e bene ! 2542 bhAliMgana; thor3A sparza karanA. 55. paraspara do vastuoM ke ekacitta | Embrace; slight touch. prava0 hone se jo baMdha ho vaha jaise ghAMsa aura 1077: sU0pa0 20; bhatta0 120; rassI. connection of two things zrAliMgaNavAhi. na. (bhAkhinavartin ) zarIra joined together o.g. a rope | pramANa vAyu sI. zarIra ke anusAra and a bundle of grass. " se laMbA takiyA. A pillow measuring kiMte bhAnAvaNa baMdhe 2 jarA sA bhArA- tire length of the body "tAre gavA" bhaga.8,1; mamaMsi sapijesisAliMgana vaSTie " sU0 prAli. muM0 (prAkSi) me tanI narapati. pa. 20; jAvA. 3, bhaga* 11, 11; nAyA, eka jAtikI vanaspati, A kind of rAya vegetation. jIvA0 3, 4; nAyA 3; prAliMgaNiyA. zrI. ( prAli hAnikA) zarIra -~~-ghara. na0 (-gRha ) mAvi nAmanI vana- prabhA sAMgu mosI zarIra ke pramANa laMbA 25ti vizeSatuM manA ghara- 5. prAli takiyA. A pillow measuring the nAmaka banaspati vizeSa ke dvArA banAyA length of the body jIvA0 1; huzrA ghara-maMgpa. a bower made up prAliMgiNI.bI. ( prAliMginI) guru| sane of a kind of vegetation paned nIce 21vAnA yAso. ghuTanoM aura Ali. jIvA. 3, 4; nAyA. 3, -gharaga. kahanI ke nIce rakhane kA takiyA. A na0 (-gRhaka) mA 753 26. dekho| pillow to rest knees & elbows Upara kA zand. vide above, rAya0 13; / upon. prava. 684 VAliMga. dhA* I. (zrA+nigi) pAsiMganAlipa. dhA* I. (mA+nim) zarIre 42. AliMgana karanA. To embrace. vipana 2. zarIra para lepa karanA. To mAliMmae. su. ca08, 187 smear the body. mAjigenA. vi. niso 5, 31; mAlipai. nAyA0 5;; prAliMga puM. (*mAliga ) 40 vizeSa.. prAtipija, vi0 pAyA. 2. 13. 192%, Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAlitta ] [.luI cAliMpeja. vi. nisI0 3, 35; 13, 38; pAlINa. tri0 (pAlIna ) driya ni . prAliMpittara. he. kR. beya0 5, 36; bhAmA tIna. iMdriya nigraharUpa maryAdA prAlitta. tri. (*prAlipta) nAvAne yAra- meM navalIna. (One ) restrained in bAna leso. nAva ko calAne kA cAda. / senses. aAyA. 1, 3, 3, 115; (2) An oar. pAyA. 2, 3,1,116 mAzrita. prAdhita. resting on. nAyA0 1 // prAlitta. tri. ( yAdIpta ) sarva t25thaa| (3) thAI sAMgesa-vakSasa. thoDA lagA 1lita-galI 244. saba tarapha se jalatA huzrA-lipaTA huyA. attached a little%3B huA. Burning, on fire, firom alll clinging a little. jaM. 10 -gutta. sides. nAyA* 1, 8; 14, 16, bhaga. tri. (-gupta-bhAlInabAsauguptavAnInaguptaH) 2, 16, 33, 18, 2; nAyA. bha. jeNe indriyone nigraha karI gopavIkhI zrAliddha. tri. (dhAdigdha ) sAgara na. cha te. jisane iMdriyoM kA nigraha kara unhe lagA humA; milAhuA. Attached; prAdhAma kara liyA hai, vaha. ( one ) joined. " asthegaiyA puThavIkAiyA prA- having restraint over senses, lidA" bhaga. 16, 3; prava0 153; " bhAlIguttA parivara " bhAyA. 1, 3, prAlisaMdaga. puM. (*mAlisandaka ) pAya 3, 117; vize5; yonA. dhAnya vizeSa; colA gAmaka prAlIyaga. tri. (prAdIpaka ) bhAga samAunA2; dhAnya. A kind of corn. ThA0 5, 3; ___mani samAranA2. bhAga lagAnevAlA; agni jaM0 5. bhaga0 6,7; (2) masi .. silagAne vAlA. ( One) who kind. alasI. linseed. sUya. 1, 2, 63; les tire. " bhAnIyagatisthameyavAhatyazrAlisiMdaga. puM0 ( prAlisiMdaka ) tuma saMpautte" nAyA. 2 65o za6. dekho Upara kA zabda. Vide | pAlIvaka. tri. (prAdApaka) mA sabhAabove. bhaga* 21, 2; dasA. 6, 4i nAre; saya sabhAvanA2. Aga lagAnevAlA. VAliha. dhA* I. (prA+likha ) mAlegayu; | (One ) who sets fire to. paraha. thItara. pAlekhana karanAH citaranA. To 1, 3, nAyA* 2; draw a picture. bhAlIvaNa. na0 (zrAdIpana) rozanI 42vI te. prAkihara. jIvA0 34, rAya.18%; jaM.pa. roSanI kA karanA Illumination on a 5, 122, festive occasion. Faqaro 9; prAviti. ja. pa. 3, 43; zrAlIvita. tri. ( prAdI)animA mAnasa prAviti bhaga* 15,17 agni meM jalAyA huA. Fire-burnt. prAvihati. jaM0pa0 3,43, vivA. prAvihijA. vi. sa. 4; zrAvihaha. pA. nAbA. 8; Alu. puM. (Alu) 21. bhAlU : kanda prAvihisA. saM. kR. bhaga 1, 2, 3, 1; vizaSa. A potato. prava. 242 2, 15, 1; zrAnuI. nI. ( AlukI) me satanI . zrAlihasANa. bhaga0 8,3; jaM.pa. 3,54; eka jAti kI vela. A kind of creeper. prAvihijamANa. ka. vA0 saM0 kR0 jaM. pa0 / zrAyA. ni. 1, 1, 5, 126; Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAlpa] ( 86 ) [pAloeyavva VdhAlupa. dhA* I. (zrA+lumpa ) so5 423 / / nisI0 12, 45; --jAya. na0 (-jAta) coravuM, gAMTha choDI koInI vastu upADI levI. sapanA 2. lepakA bheda. varieties of lopa karanA.; coranA; gAMTha kholakara kisIkI ointments. nisI0 3, 36; 6, 13; vastu nikAla lenA. To deprive of; to 12, 45; steal; to remove. zrAlAibha-ya. tri. (pAlokita) nirIkSaNa bhAluMpati. nAyA0 4; 33. dekhAhuA; nirIkSaNa kiyA huzrA. mAluMpae. zrA0 AyA. 1, 2, 7, 204; Observed. "mAloiyaM iMgiyamevanacA" pAluMpaha. prA. sUya. 2,1,17, dasa0 1, 3, 1; pAluMpa. tri. ( pAlumpa ) thAre pAyI / Aloizra-ya. tri0 ( pAlocita ) mAlAyama azubha kriyAne karanAra; hiMsA, corI dArI, reza; nivedana pareza. pAlAcana kiyA huA; pore satya sevanA2. cAroM ora se azubha | nivedana kiyA huA. Confessed; kriyA karanevAlA; hiMsA, corI, vyabhicAra | informed. piM. ni. 116; nAyA* 1; zrAdi akRtya karanevAlA. ( One ) given 14; 16; su. ca0 1, 393, bhaga. 2, 1; to evil deeds like killing, theft, 3, 14, 5, 6, 7, 6; 15, 20, 6; and all sorts of wicked practi. dhava. 1, 1; vize0 3368; -paDikaMta. ces. AyA. 1, 2, 1, 62, tri0 (-pratikrAnta ) mAlAcIna ati bhaera bhAluga. puM0 ( aAluka) mAtu- vize5; karela.; pitAnA deza prakAzIne tenAthI pAchA maTA . pAlU: kaMda vizeSa. A kind of 2. AlocanA pUrvaka pratikramaNa kiyA bulbous root; a potato. " sAhA- huA; apane doSa prakAzita kara una doSoM se raNasarIrA zrogahA te pakittiyA paalue| haThA huA. ( one ) who has conmUlae ceva" utta0 36: bhaga. 7, 2, panna. fessed his faults and vowed to 10; jAvA. 1; aNupta. 3,1 // refrain from them. bhaga. 2, 1; zrAlaya. puM. (aAluka ) sAdhAraNa vanaspati 10, 2; vivA. 1;-bhoi.tri0 (-bhojin) vizeSa. sAdhAraNa vanaspati vizeSa. A| gurUnI pAse Alecana karI pachI AhAra kind of bulbous root. jIvA0 1%3 32nAra -(muni). guru ke samIpa aAlocana utta036, 16 bhaga*7,3,5,3, 23, 6, karake phira AhAra karanevAlA, ( muni ). -vagga. puM0 (-varga) sAsu-TATA saMbaMdhI (an ascetic ) taking food after bhagavatI sUtranA 23 mAM zatakano bIjo varga. . confessing his sins to a Guru bhagavatI sUtra ke tevIsaveM zataka kA AlU- (preceptor ). gha. ni. 551; sambandhI dUsarA varga. the second sec. bhAloittAra. tri. (Alokita ) nAra; tion of the 23rd Sataka of ____ona nA2. dekhanevAlA; avalokana Bhagavati Sutra dealing with ____ karanevAlA. (One) who sees or the subject of potatoes. observes. sama0 ; utta. 16,4, bhaga. 23, 2, pAloeyavya. tri. (Alocitamya ) Art AlevaNa. na. ( prAkhepana ) yo sapana. sAya; nivahana 12vA yo5. prakAza karane thoDA lepa. A slight smearing. ! yogya; pragaTa karane yogya; nivedana karane yogya. v. 11/12. Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Aloka ( 10 ) [pAlIya-zra Fit to be laid bare; deserving pAloiUNa. su. ca0 2, 432 to be communicated. paMcA. 15, zrAlAiU. paMcA0 3, 46; zrAloittae. he. kR0 vava. 1, 37, 5, 19; pAloka. pu. ( Aloka ) kA pahAya. nisI0 5, 36; ThA0 2, 2; rUpavAlA-dRzya padArtha. A visible | zrAloevaM he. kR. pi. ni. 518% object. (2) 12. ujayAlA; prakAza. zrAloemANa. va. kR. vava0 1, 1; nisI. light. aAyA0 1, 3, 3, 120; 20, 10%3 Aloga. puM0 (zrAkhoka) 0 BT Aloinai. ka. vA. uvA0 1, 25; za6. dekhA Upara kA zabda. Vide above.. ___ nAyA0 17, zrogha. ni. 13; jaM. pa. 3, 54; zrAloaMta. va. kR. jaM. pa. 3, 67; zrAlADiUNa. saM. kR. zra0 ( pAloDya)VAloya. dhA. I. ( zrA+lok ) 1ry; pApAne; bhayAne. matha karake. Having | sapana 42. dekhanA. To see; to churned. su. ca. 2, 407; observe. VAlAya. dhA0 I,II. (zrA+loc ) Ayo pAloeuM. he. kR. piM0 ni0 518; yA 42vu; pAtAnA 5 tAsa 43pAse AloyamaHNa. va. kR. bhaga0 10, 1; yA; potAnI bhUta organit. Alocana | Aloya-a. puM0 ( pAloka ) asonA karanA; apane doSa DhUMDhakara guru se kahanA; bhUla | nirIkSaNa; darzana; hema te. avalokana; pragaTa karanA. To observe one's own dekhanA; nirIkSaNa. Seeing; observa. faults and confess them to a tion. jaM0 pa. 5, 117; ova.31; dasa0 Guru (preceptor). dasa0 5, 1, 15; kappa. 2, 27; ogha. pAloei. sama 33, bhaga0 2,5sUya0 2, ni. 62, 207; rAya068; vize. 206; 2, 20; uvA0 1,80; nAyA. 1, 2,8; 16; AyA. 2, 1,6, pAloai. gacchA. 18 32; (2) pAne praza. dIpaka kA prakAza. zrAloemi. bhaga0 8,6; light of a lamp. utta0 32, 24; mAjoejA. va. 10, 1; veya. 4, 21; darisaNija. tri. (-darzanIya-mAlAkaM nisA. 5, 1; 20, 10, 11; | dRSTigocaraM yAvad dRzyate'tyuJcatvena yaH sa pAyA. 1, 4, 5, 216; 2, 1, 2, pAlokadarzanIya ) ne draSTigoyara yatA 12; yAmA yu mAya te. jo dRSTigata hotahI pAloijA. vi. pAyA* 2, 6, 1, 152; UMce se UMcA dikhe vaha. the tallest pAloe. vi. prava0 126; dasa. 5, 1, 10; ( object ) appearing within bAloeha. uvA. 1, 58%; one's landscape. " daMsaNarazya pAlopAloehi. nAyA0 16; uvA0 1,84; pradarisaNijA" ova. nAyA0 1; bhaga. nAyA. dha. 6, 33; -bhAyaNa. na0 (-bhAjana )omAM bhAloittA. saM. kR. pAyA. 2, 15, 178 | za 5 me bhAna. prakAza pAtra; jisameM nAyA0 16; prakAza par3e vaha. (anything ) receivAlAeUNa. paMcA0 10, 50; ___ing light.paNha 02, 1; dasa. 1, 1,56 Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 61 ) Aloyala ] darzana. darzana karanA. AloyaNa. na0 ( zrAlokana ) Sight; seeing. dasa0 4 bhaga0 6, 33; Aloya. na. ( zralocana ) ziSye gu3 pAse yotAnA ghoSanaM yAsoyana :- nivedana 2. ziSya kA guru ke samIpa apane doSa kI AlocanA karanA- doSa pragaTa Confession of a fault by a disciple to his preceptor sama 32, paraha0 2, 1, pratra0 26; paMcA0 1, 36, AloyaNyA. strI0 ( *mAlocanA) zuru pA potAnA doSanuM nivedana 2 te. guru sammukha apane doSa nivedana karanA. Confessiou of one's own sins to a Guru, bhaga0 17, 3; utta0 26, 2 AloyalA zrI. (mAlocanA) lAgekSA hoparnu guru Agala nivedana karavuM; gurU samIpe deSanuM azaj. lage hue doSa kA guru ke Age nivedana karanA; doSa prakaTa karanA. Confession of sins to a Guru. bhaga* 25, 7; saMsthA0 33; zrava0 20; prava0 -757; usa0 30, 30: vava* 1, 35; vize0 3366; - ariha na0 ( - zraI ) muru pAse nivedana karavAthI je pApanI zucinivaarnn thAya te yAsoyAyogya pApa. guru ke sAmane nivedana karane se pApa kI jo zuddhi ho vaha; AlocanA ke yogya pApa. freedom from sin, caused by confession to a Guru; a sin deserving confession. bhaga0 25, 7; ( 2 ) nA yogya prAyazrita AlocanA ke yogya prAyazcita. expiation deserving confession. ThA0 6; ya. puM0 ( - naya ) gurupAse oyanA vAnI zati guru ko samIpa AlocanA karane kI rIti mode of confession of sins to a Guru. vize0 3336 For Private Aloviya. tri0 ( zrAlopita) mAchAhana resa. DhA~kA huA. Covered; concealed under nAyA0 1; Avara. strI0 ( zrApat ) Apatti - hu: ma vipatti Apatti duHkha; vipatti Adver sity; misery. " zrAure zrAvasu ya ThA0 10; Avasu daDhadhammayA " sama0 32; " duhazro gai bAlassa zrAtraI vaha mUliyA " uttara 7, 17, nAyA 0 6; zrava0 3.6; bhaga0 25, 7; Avazya na0 ( Apattika ) uSTa; du:. kaTa du:kha. Misery; adversity. nAyA0 9; zrAvati abhayaraNa na0 ( Avantyadhyayana ) [ zrAvakahA 88 (( AcArAMganA prathama zrutaskaMdhanA pAMcamA adhyayananuM nAbha AcArAMga ke prathama zruta. skaMdha ke pAMcaveM adhyayana kA nAma Name of the fifth chapter of the first Sruta-skandha of Acharanga Sutra ajo0 131; AyA0 ni0 1, 5; 1; 136; ThA0 6; sama0 23 zrAvaMtI. puM0 ( yAvat ) bheTalA. jitanA As many as. "zrAvaMtI ke yAvaMtI loyaMsi AyA 1, 4, 2, 133; zrAvakahaM. zra0 ( yAvatkatham ) vavavI; nhI paryanta yAvajjIvana; jindagI paryanta. As long as life endures; till death. " zrAvakahaM bhagavaM samittAsi " AyA0 1, 3, 4, 15, zravakahA. strI0 ( yAvatkathA ) nnyAM sudhI nAmakathana rahe tyAM sudhI; jandagI paryaMnta. jaba taka nAma dhAraNa karake rahe vahAMtaka; jIvanaparyanta ( Period of time ) till life endures; till death. Personal Use Only dz zravahAe guru kula vAsaM gaM mucaMti paMcA0 11, 16; sU0 1, 2, 2, 4 AyA0 1, 6, 1, 2, ThA0 4 KHy Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvakahiya ] [prAya Avakahiya. tri. (yAvatkathika ) yA5 bhae 32yuM te. bhaTakanA; paribhramaNa karanA. sudhInu; hamezanu; ghayAvayatana. yAvajIvana | wandering; going round and takakA; hamezahakA; bahuta samaya kA. Last- round. nAyA0 1; (3) pAza; bhUsa. ing till death; permanent; old. paNI. moha pAza; bhulaunI; bhUla bhulaiyA. an zraNujo0 11, 146; panna. 1; bhaga0 25, / infatuation; a maze. ThA0 4; sUya. 7; ovara 15vize0 1263; paMcA. 1, 1, 3, 2, 14; (4) ( Avartante pari36, 5, 17; 12,43, bhramanti prANino yatra sa bhAvataH ) saMsAra. zrAvagA. khAM (pApagA) nahI. nadI. A saMsAra. the worldly existence. river. "bajmasamANi tisthANi bhAvagANa | "bhAvasoe saMgamabhijANatti" AyA. viyAgare" dana. 7, 36 1, 1, 5, 40; (5) saMsArakA 129105 zrAvajaga. tri0 (Avarjaka ) prasanna 42nA2. . viSayanA zamAdi gupa, saMsAra ke kAraNa prasanna karane vAlA. Causing charm; rUpa-viSaya ke zabdAdi guNa. objects of delightful. piM.ni.438, senses e. g. sound etc. which dhAvajaNa. na0 (pAvarjana) pasInA 8- lead to worldly existence. yoga-mAnasika vyApAra; zeSa rahelA karmane ! "je guNe se prAvaDhe je bhAva se guNe" udayAvalikAmAM prakSepa karavAne vyApAra- pAyA0 1, 1, 5, 40; (3) 48 41. kevalI kA upayoga-mano vyApAra, bAkI mohanA udayathI vizvanI prArthanA karavI te. bace hue karma kA udayAvalikA meM prakSepaNa | uskaTa moha ke udaya se viSaya kI prArthanA karane kI kriyA. The thought-acti- karanA. yearning after sensual vity of a Kevali that he is to pleasures through strong inperform Kevala Samudghata; fatuation. "aha me saMti pAvaTTA kAsathe process on the part of veNa paveDyA buddhA jattha vasapaMti siyaMti a Kevali to force up into ma. abuhA jahiM" sUya. 1, 3, 2, 14, 1, turity the remnants of his 10, 5; (5) zana apana yaq te. Karn.as. vize0 3051; bAra bAra utpanna honA. rising or AvajIkaraNa na0 ( zAyarjIkaraNa) / being born again and again. " zrAvajaNa " rA. dekho " bhAvajaNa" " dukkhANameva ; prAvaI aNupariyaTTai " zabda. Vide " zrAvajaNa " zoca. 82; zrayA0 1, 2, 3, 81, (8) zrAvaTTa. puM0 ( mAvarta-zrAvartayati prANinaM mahAghoSa nAme thaNita kumAranA nA bhrAmayatIsyAvata: ) samudrAhimAM ya:- sonAma. mahAghoSa nAmaka thaNita re dhuma pAtuM pAsa mAya te. samudrAdi kumAra ke indra ke lokapAla kA nAma name meM caka ke AkAra se ghUmatA huA jo pAnI of the Lokapala of the Indra dikhe vaha. An eddy in an ocean of Thaaitakumaras, styled etc. rAya. 46; jaM. pa. pAyA0 1, Mahaghosa. ThAra 4; bhaga. 3,8; 2, 3, 83: nAyA0 1; ThA0 4; uttaka 3, 5; (6) jaMbudvIpamAne eka dIrdha vaitADhya parvata. (2) (zrAvartanamAvartaH) 27; parima- jaMbudvIpameM kA eka baDA vaitATya parvata. name Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvaDa] (13) [zrAvata of a long Vaitadhya moun. country of Kirata. jaM0 50 5, 11, tain in Jambu Dvipa. ThA. ; 6; jIvA0 3, 4; (10) mazavAsA 25352 liyeya AvaDaNa. na0 (Apatana ) mAMga; yediyanI se ta. eka khuravAle niyaM ca / 12vA. toDanA; phoDanA; TukaDe karanA. paMcendriya kI eka jAti. a kind of ___Breaking to pieces. ogha. ni. five-sensed, one-hoofed 224; 312, animals living on land. 7770 zrAvaDiya. tri. (zrApatita ) yAre 125yI (11) sarAnA 25 mA muhartana sAvI pa; lAgepuM. cAroM ora se AyA nAma. ahogatri ke 25 veM muhUrta kA huA. Come from all sides. nAma. name of the 25th Muhurta "dovi zrAvaDiyA kuDe" uta0 25, 40; of the period of a day and a jaM0 50 5, 115; night. sama* 35, (12) AyatanAmarnu me vibhAna. bhAvarta nAmaka eka vimAna. zrAvaNa. puM0 ( *bhApaNa ) sATa; huna. hATa; Dame of a heavenly abode. dukAna. A shop. zrova0 15; 26; jaM. sama0 16; (11) mahInA me3nI pUrva pa0 veya. 1, 12; vize0 2065; dasa0 5, sItA mahAnadInI uttare Avarta nAmanI eka 1, 71; bhaga0 5,7,8, 1; aNujo0 134; vinaya jaMbUdvIpa ke meka ke pUrva kI ora piM.ni. 166; uvA. 7, 184; jIvA. sItA mahAnadI kI uttara dizA kA. mAvarta 3, 3, (2) m2. bAjAra. a market. nAmaka eka vijaya, name of a Vijaya piM.ni0 377, jIvA0 3, 4, kappa. 4, in the north of the river Sita 88; -giha. na0 ( -gRha) 2 1-yein the east of the Meru of tuM gha2. bAjAra ke bIca kA ghara. a house Jambu Dvipa. "do prAvattA " in a market. veya. 1, 12; -vIhi. ThA0 2,8; jaM. pa. (14) Avarta nAme strI0 (-vIthi ) AnI zeza; mArane 32 nAmAMnu me nATa. 32 prakAra ke mArga. bAjAra kA rAstA. . marketnATakoM meM se Avarta nAmaka eka nATaka. one road. jIvA.3, rAya. of the 32 kinds of drama. rAya0 zrAvarANa. tri0 (Apana) AH yayana -kUDa. na0 (-kUra) mhaavimaanaa| mAzrine 29ya. prApta; Azraya karake rahA huA. nalinakUTa nAme vakhAra parvatanuM e nAmanuM Got to; come to. "zrAvarANA dIhame zima2. mahAvidehake nalina kUTa maddhANaM saMsArammi bhaNaMtae" utta.6, 13; nAmaka vakhArA parvata ke eka zikhara kA nAma. (2) pa yaye. utpanna. produced; name of a summit of & Vakla- born. nAyA. 5; -sattA. stro. ra mountain, named Nalina- (-sattvA ) garmavanI; sagalI strI. garbhavAlI kuta, in Mahavideha. to go strI; garbhavatI. a pregnant woman. AvaDa. puM0 (pApAta) sita dezanA liyana nAyA0 2, 16; vivA0 2; Mta. kirAta deza ke bhIla kI eka | VzrAvata. dhA* I, II. (zrA+vRt ) saMsArajAti. A race of Bhils in the mA 25 . saMsAra meM bhaTakanA. To Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAvatta] [AvaraNa wander in worldly existence. | zrAvatti. strI. (bhApatti ) prApti. prApti. ( 2)zane sApa. phirase AnA. to re- Acquisition; getting. prava0 76; turn; to come back. (2) patti. utpatti. birth; rise; zrAvaTTati. sUya. 1, 10, 5; ____creation. vize0 66; prAvaTTamANa. dasA. 7, 1; zrAvanna. tri0 ( Apana) prAta yayesa. prApta. zrAvattayanta. bhaga0 11, 11; Got; got to. vize. 167: su0 ca0 1, 126; utta04, 4, prava0 1333; zrAvatta. puM0 ( pAvarta) nu| 'prAva' za6.. dekho " zrAvaTTa" zabda. Videk zrAvaTa"zrAvayamANa. tri. (dhApatata ) tA. giratA gair Falling; falling down. sama0 1630; jIvA. 3, 3, 4, rAya nAyA. 8% 28; 81; paNha. 1, 1; utta0 25, 38 ThA. 4, 1; aova. 10; 21; su. ca.., zrAvayamANa. tri. (zrAva jat ) mArato. 26, jaM. pa. 4, 15; panna. 1; nAyA0 1; zrAtA huA. Coming; arriving. bhaga03,2; hai; bhaga. 3, 8; kappa0 2, 14; --kUDa. zrAvayA. svA. ( prApada) Aita-mApatti; puM0 (-kUTa ) navina nAme maa2| parpata. nA yAra TUTa mAMgeM jIjTa-si52. vakhArA | saM. Apatti; Aphata; saMkaTa. Calamity; adversity. rAya. parvata ke cAra kUToM meM se nalinakUTa nAmaka tIsarA kUTa-zikhara. the third of the VAvara, pAII. ( zrA+) Apara; four summits of the Vakhara DhA. DhAMkanA. To cover; to. hide. prAvarittA. saM0 kR. rAya. 236; mountain named Nalinakuta. zrAvariya saM. kR0 dasA. 6, 1,2: jaM. pa. 4, 15; pAvarettA. saM. kR. bhaga06, 5, 12, 6; AvattaNa. na0 (prAvartana ) ughA vAsa. 15,1; kholanA va baMda karanA. Opening and prAvaremANa. bhaga. 12,6; shutting a door. piM. ni0 355; zrAvarayaMta. prava0 1414; -peDhiyA. strI0 (-pIThikA) manogata zrAvarijai. ka. vA. bhaga. 6, 33, 2 te sthAna. jisa meM kivADoM kA pADA yA zrAvariti. ka. vA0 prava0. 1265; caTakanI rahe vaha sthAna. the receptacle prAvarijamAza. bhaga0 15, 13 of the bolt of a door. jIvA0 3; prAvara. tri.. ( apara ) mI. dUsarA.. rAya. 106; ja. pa. Another sama0 123 mAvattA. strI. (zrAvartA) mAtA nAmanA prAvaraNa. na0 ( zrAvaraNa-zrA-maryAdayA vRNome: vi045. zrAvatI nAmaka eka vijaya. tItyAvaraNam ) vaya 5512. kavaca; Name of a Vijaya. ThA0 2, 3; bakhtara. An armour. jIvA0 3, 4; jaM. prAvattAyaMta tri. (AvartAyamAna) prakSi- pa. rAya0 130; nAyA.8, ova. 30. tu: mamatuM. pradakSiNA karatA huzrA. sUya. ni. 1, 8, 62, 63; (2) DhAla. Revolving; circuinainbulating. | DhAla. a shield. zrIva0 AyA. ni. 1, kapp0.3, 35;. 1, 5, 146; (3)dAMta; sixey. DhAMkanA; Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvaraNa ] ( 65 ) Dhakkana covering; a cover, panna0 23: rAya0 62; vize0 104; sama 0 ha; ka0 pa0 1, 25; ( 4 ) himAdrivya. maMjITha Adi dravya a substance such ass Indian madder etc. jaM0 pa0 ( 5 ) sarvavirati athavA dezaviratirUpa paccakhANane a* kAvanAra ya; mehanIya kurmI prakRti sarvavirati zrathavA dezaviratirUpa pratyAkhyAna ko rokanevAlA kaSAya; mohanIya karma kI eka prakRti. & variety of deluding Karma obstructing the vow of partial or complete abstention from sense-pleasures. vize0 1935; ( 6 ) jJAna Adi zaktine AvaranAra DhAMkanAra jJAnAvaraNIyAdi 3. jJAna Adi zakti ko DhaMkane vAlA jJAnAcaraNIyAdi karma. Karma obscuring knowledge and other powers of the soul. aNujeo0 127; vize0 115; ka0 gaM0 1 3 - 6; 6, 86 - zravagama. puM0 ( - apagama ) jJAnAvarasAno bha-dUra yanuM te. jJAnAvaraNAdika karmoM kA dUra honA exit, passing away, of knowledge-obscuring Karma etc. paMcA0 2, 401 - duga. na0 ( -dvika ) jJAnAvaraNa bhane darzanAvaraNu, me me ati. jJAnAvaraNa aura darzanAvaraNa ye do prakRtiyAM the two Prakritis ( Karmic natures ) viz knowledge-obscuring and faith - obscuring Karma. ka0 gaM0 1, 54: - AvaraNAvaraNavibhatti. na * ( - grAvaraNAvaraNa pravibhakti ) 32 praznA nAmAM. battIsa prakAra ke nATakoM meM se eka. one of the 32 kinds of drama. caMdrAvaraNapavibhattica surarAvaraNa [ zrAvaliya patribhatti pavibhattiva AvaraNA maraNapavibhatti NAma divvaM havihaM uvadaMsehi. rAya0 12; AvaraNija na0 ( zravaraNIya ) AtmAnI jJAnAdirgAktane AvaranAra; jJAnAvaraNIyAdi 3. AtmA kI jJAnAdi zakti ko DhaMkanevAlA jJAnAvaraNIyAdi karma. Karma obscuring the qualities of the soul such as knowledge etc. naMdI08 pro0 40; utta0 33,20, aNujo0 127; 33 uvara0 1, 74; zrAvaraNI. strI0 ( zrAvaraNI) Avara luhArI vidyA. AvaraNakArA DhaMkanevAlI vidyA. Art of veiling or eclipsing things. nAyA0 16: V zravarasa. ( zra+vRSa ) varasa pAzuI chAMTa. barasanA pAnI chir3akanA. To shower water; to sprinkle water; to rain. AvarasejA. rAya0 35; zrAvariya tri0 ( zrAvRta ) DhAMDe; yAcchAdana a; DhAMkAhuA. Covered; hidden. bhaga0 15, 1; AvarisaNa na0 ( zravarSaNa - sugandhitavAri sivanam ) sugaMdhi pAlanA ghaMTA urakho. sugaMdhita jalakA chiTakAva karanA Sprinkling of cold_water. aNujo0 201 For Private Personal Use Only rAya 0 AlavaNa. na0 ( zrAvalana ) aMga bharate. aMga maroDanA. Twisting of the body. parAha0 1, 1; zrAvali. strI0 ( Avali ) dvAra; paMDita; sAdhana. zreNI; paMkti. A linc; a series. sU0 pa0 10; rAya0 44; 48 61; zragha 0 ni0 202; nAyA0 10 ka0 pa0 1, 38: zrAvaliya pavibhatti na0 ( zrAvalikA pravibhakti) nATaya vidhi vizeSa nATaka kI Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvalizrA-yA] [zrAvalizrA-yA - vidhi vizeSa. A mode of dramatics performance. " prAyabiyapavibharti NAma divvaM Na vihaM uvadaMsei" rAya. zrAvalizrA-yA. strI. (zrAvalikA ) asaM / khyAta samaya pramANe eka kAla vibhAga; eka zvAsaprazvAsana saMdhyAtamA lAga. eka zvAsocchvAsa kA saMkhyAtavA~ bhAga. A period of time consisting of innumerable Samayas or instants. vize0 / 531, 605, aNujo0 115, 138; jaM. pa. 2, 18, naMdI. 12; bhaga0 5, 1; paMkti. line; row. jIvA0 3, 1; sU0 pa0 10; taMdu0 --NivAya. puM0 (-nipAta) bhathA bharate. kramazaH milanA. coming or getting of anything op'e after another in order. "tA jogeti vatyussa prAvaliyA NivAte Ahiteti vadejA tAiti " sU. pa. 10; -paviTTha. tri0 (-praviSTa) zreNImA rahesa; zreNamAM praveza karela; paMbindhA narakAvAsanA saMThANa je paMktibandha eTale badhI ziyAmA zrImA- sAdhanamA josa, - AvaliyA-paviTTha-AvalikAyaMdha vimAna.--- .: VA.. Events >OOD 1. Avr 5, 7, 6, 1; 25, 4, panna0 12; ThA0 2, 4; ova0 17; ( 2 ) zreli; pati. zreNI; } gine yorasa mAranA cha. zreNI meM rahe hue; zreNI meM praveza kiye hueH patibaMdha; Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAvasa] ( 67 ) [Avassa-ya narakAvAsake saMsthAna (AkAra ) jo paMktibaMdha yAne cAroM dizAoM meM eka lAina se gola, trikoNa aura caurasa AkAra ke haiM. in a line or row; in a graded order; e.g. the hellish abodes arrang. ed in a line as differentiated from others situated promiscuously. The shapes of the former are either round, triangular or square, ( see diagram)" aAvAlaya paviTThAya zrAvaliya bAhirAya " jAvA. 3. 4; -bAhira. | tri. ( -bAhya) 12 054Ara; naya nahI; matema. zreNI baddha na honA; avyavasthita. not in a line; disordered. jAvA. 4; -samaya parimANa. tri. (-samayaparimANa) me yAvinA samaya lA. eka prAvali ( AMkha micakanA) ke samaya ke samAna. of the measure of time equal to one Avali ( twinkling of an eye) ka. gaM. 4, 81; VzrAvasa. dhA. I. (zrA + vas) yasa 29. rahanA; basanA. To dwell; to stay. zrAvasa. vidhi0 aAyA0 1, 3, 6, 44; bhAvasittae. he. kR. nAyA0 1; zrAvasaMta. sUya. 1, 1, 1, 19; zrAyA* 1, 5, 6,155; ThA01; uvA. 1,83; zrAvasaha na. (zrAvasatha) mAna; 12; 2he. harA rahane kA makAna. A residence; a house. jaM. pa. 3, 46 vivA.3%3 utta. 13, 13, sUya. 1, 4, 2, 14: (2) tarasanA Azrama; ma.. tapasvI kA | Azrama; sAdhu kA maTha. a nonastery. AyA. 1, 7, 2, 202; paraha , 2, 3 v. 11/13. bhaga0 2, 1; -bhavaNa. na. (-bhavana ) nivAsabhuvana. nivAsabhavana. a place of residence; a house. jaM0pa0 3, 47; zrAvasahiya. tri. (zrAvasathika) mAzrama j5DImA rahenA2. pattoMkI jhopar3I meM rahane aral. ( One ) living a monastery or in hut of leavey etc. sUya0 2, 2, 21% dasA0 10, 7, zrAvassa-ya. na. ( Avazyaka) sAdhu bhane zrAvakane be vakhata avazya karavAnI kriyA; pratima. sAdhu aura zrAvaka ko pratidina do bAra avazya karane yogya kriyA: pratikramaNa, Pratikrai a na; a religious practice to be performed twice every day, without fail, by both ascetics and laymen. nAyA, 8ThA. 2, 1; viza. 1; (2) te kriyA pratipAdaka Avazyaka nAmanuM sutra. ukta kriyA-pratikramaNa-pratipAdaka avazyaka nAmakA sUtra. name of a Sutva explaining the above religious practice. TA. 2, 1, 10, naMdI0 43; prava0 235; -aNuprAga. puM0 (-anuyoga) sAya: sUtra nyAyAna, Avazyaka sUtra Fit 321671a. exposition of Avida Syaka Sutra. prava. 233 -karaNa. na. ( -karaNa. ) 351 samuddhAta yA pahelAM kevalIne avazya karavA eka vyApAra. kevala samuddhAta karane ke pahale kevalI ko avazya karane yogya vyApAra. a kint of thought-activity necessary to be performed by a Kevali before Kevala Samudghata. paMcA. 16, 31; -vaharitta. na0 (-vyatirikta) Avapaka sivAyanA kAlika ane utkAlika sutra. Avazyaka sUtra ke sivAya kAlika Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvassaga] ( 18 ) [zrAvAsa aura utkAlika sUtra. the Kalika and of leaving monastery for some Utkalika Sutras excepting pressing work. "paDhamA AkassiyA Avasyaka Sutra. TA. 2, naMdI0 43; / NAmaM " utta0 26, 2; ThA0 10; prava. - suyakhaMdha. na0 (-zrutaskaMdha) nAmarnu ___ 772; paMcA0 12, 2, me sUtra. eka sUtra kA nAma. name of a pAvAga. puM0 (ApAka) nimA.. kumhAra Sutra. vize0 1; kA bhaTTA; zrAvA. A potter's kiln. Avassaga. na0 ( zrAvazyaka ) mA " zrAva- ___ naMdI0 35; ssa" . dekho " zrAvassa" zabda. aAvADa. puM0 (zrApAta) utta2 matamAtA Vide. " zrAvassana" piM. ni. 670; | zita nAme nissanI ta. uttara-bharata zraNujo0 5; bhaga* 18, 10; gacchA0 53; ke bhIlAMkI kirAta nAmaka eka jAti. prava0 107; A race of Bhils called Kirata zrAvassayA. strI. (zrAvazyakI) sAdhuNe ma- | in Uttara Bharata. " uttaradvabharahe vazya kAma paDaye bahAra jatI vakhate " A- vAse bahave zrAvADA NAma cilAtA pariva12sahi "za6 lAte; sAmAnyArInA ne. sAsAyazino saMti"jaM. pa0 3,583 yothe. 2. sAdhuko Avazyaka kArya ke liye | zrAvAya. puM0 (pApAta ) M4; mA sArnu bAhira jAte samaya 'Avassahi' zabda bolanA. AmanAgamana. AnA jAnA; manuSyoM kA zrAvAsAmAcArI kA cauthA prakAra. The fourth gamana. Coming and going of variety of Samachari ( ascetic men; coming and going. ' tassa right conduct ); viz uttering bhoyaNassa AvAe bhaddae bhavai" bhaga0 7, the word " Avassahi" at the 10; utta0 4, 2, 24, 16; ova0 36; time of moving out on some zrodha.ni. 266-bhahaya.puM0 (-bhadraka) unavoidable business. prava0 767; prathama melApamAM bolavA cAlavA vigeramAM prAvassiyA. strI0 ( aAvazyakI - apramattatva- su5 mApanA2. pahalI bheMTa meM bAtacIta vagenAvazyakakartavyavyApAra bhavA''vazyakI) raha meM sukha denevAlA. ( one) pleasing sAdhune jarUranuM kAma para, upAzraya bahAra ! at first sight or meeting. " zrA. javuM paDe, tyAre te prasaMga Avazyaka che. vAyabhaddae NAmamege No saMvAsabhahae" ThA04; tenu rama275 72yAne mAthA ' AvassiyA' prAvA-ya. puM0 (shraapaak-smntaatprivessttraazabda kahe te sAmAcArIne prathama prakAra. pacyate'tra) nilA. bhaTTA; bhAvA. A kiln; sAdhu ko kisI jarUrI kAmake liye upAzraya a potter's kiln. "kuMbhakArAvAe ivA ke bAhira jAnA par3e taba usa zrAvazyaka prasaMga | kavelluyAvAe ivA rahAvAe ivA' ThA. 8; kI AvazyakatA smaraNa karane ke liye mu~ha se pAvAvakahA. strI. (pAvApakathA) mAna 'avassiyA' zabda kA kahanA; sAmAcArI saMdhI thA 42vI te. bhojana sambandha kA prathama bheda. The first variety of ___ kI kathA karanA. Talk about food. Samachari; viz utterance of ThA0 4, 2; the word "Avassiya' in u loud | zrAvAsa. puM0 ( AvAsa--Avasanti yeSu te tone by a monk at the time , zrAvAsAH ) sApAsa; mA pesI; nivA Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAvAsaga] [bhAviddha - sayAna; 22. rahane kI jagaha; havelI; utsava. The festivity of giving ghara; mahala. A palace; a mansion; betel-leaves before the cela. a residence. rAyaH 227, nAyA0 8; bration of marriage. sjaj. *?; 16; jaM. pa.5, 114, 115; jIvA03;4; jaM. pa0 2, 24, (1) na1 52Neta utta0 6, 26; bhaga0 6,5; 13, 6; 18, pavarane prathama 32 sAvA te. nava vivAhita 5; 1.6, 7; Ava0 sama0 8; (2) zarI2. vadhUvara ko pahile pahila ghara lAnA. bringzarIra . the body. sama0 (3) AvAsa ing home a newly married nAmatA medIsate me samudra AvAsa couple for the first time. nAma kA eka dvIpa aura eka samudra. name paNha0 2, 4, of an island; also that of an zrAvAhaNa. na0 ( AhvAna ) AmaMtrAya dhu ocean, jIvA0 3, 4; panna. 15; (4.) masAra, AmaMtraNa denA; bulAnA. Invita 124Asa; narakAvAsa. abode of hell. ___tion; calling. vize0 1883; prava0 41; -pavyaya. puM0 (-parvata ) nAga zrAvi. a. (api) saMbhAva; sabhuzyaya. janA mAvAsa pani. nAgarAjA kA AvAsa saMbhAvanA; samuccaya; paraMtu. (An inde. parvata. name of a mountain-resi. clinable meaning ); possibly; dence of Nagaraja. "gothubhassa NaM also.. aAyA0 1, 1, 5, 41; ka. gaM. zrAvAsapavyayassa" samaH bhaga0 2,8; 1,26 yAvAsaga. puM0 (prAvAsaka) nivAsasthAnaH / zrAvi. a. (prAvira ) pragaTa 2. pragaTa: hevAsthAna. nivAsa sthAna; rahane kA sthAna. jAhiraM. Publicly; openly. " zrAvI Habitation; place of residence. vA jaivA rahasse" utta0 1,17;-kamma. sUya. 1, 14, 2; na0 ( karmana ) munA-nagara ma. pragaTa prAyAsaya--a. puM0 ( prAvAsaka) pani 52. kArya: jAhira kAma. an action openly bhAsa.. pakSI kA ghara; ghosalA. A bird's or publicly done. zrAyA0 2, 15, uest. sUya 1, 14, 2, 176; rAya0 213; ThA06: kappa 0 5, 120; zrAvAsaya. na. ( aAvazyaka ) 25zya / prAviI. strI. ( prAvicI-adhicadezodbhavA ) na-ya. Avazyaka kartavya. A thing vIya zabhA upanna 3.2trI. zrIca wwliiclh must be done. ogha. nika deza meM utpanna strI. A woman born in 2203 the country of Avicha. 1770 VthAvAha. ghA* II. ( zrA+baha ) zani zrAvi. vi. ( aAviSTa) yut thasA; le sApAna 42; .se sosAya. AvAhana ye3. milA huA; saMyukta. Joined with; karanA; najIka bulAnA. To call; to united with. sama0 30; (2) dhiinvite; to invoke. Tita. adhiSTita. presirtel over by; zrAvAhei. " tAnumbADaNivijaM AvAhei" possessed by. 21deg %; nAyA. 18 | prAviddha tri. ( zrAviddha) pareyu: ghA275 bhAvAha. puM. ( AvAha) vicAra pasAMtAMta suM. pahinA huzrAH dhAraNa kiyA huaA. vAna. si. vivAha ke pahale pAna denekA ! Put on. nAyA. 1, 5; jaM. 50 3, 57; Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAvimbhAva] ( 100 ) [zrAviciMya maraNa paraha. 1,3; jIvA. 3, 4, ova. 27, mAvirbhAva ythe| pragaTa ya. avirbhAva honA; rAya. 13; (2) vari: yathAsthita gAMdheluM. pragaTa karanA. To be or become nia. lapeTAhuA; yathocita rIti se bAMdhA huA. nifest. wrapped; properly tied jo zrAmibhAvami. pre0 sUya0 2, 1, 11; 5, 121: kappa0 4, 62; -guDi. prAvila trika ( prAvila ) mAsa. zrAkula. na0 (-guDita ) 21-59 // cha Distracted. sama0 30; (2) suSita; guNi-pAkhara-senA rUpAnA pulanI batAvela AtuM. kaluSita; gaMdalA. turbid. "anuTTido. [sa. pahinAI huI sone cAMdI ke phUloM seNa duhI parassa lobhAvile prAyavaI adattaM" kI banI jhUla. an ornamental utta0 3.2, 26; jIvA0 3; -ppA. puM. cloth of gold and silver ( -zrAraman ) 1 mAmA. Akula Howers placed on the back; aAramA. a troubled soul. " abhayaM(e.g of an elephant etc.). karebhikkhU praNAvijappA" sUya. 1, 7, 21; vivA0 2; maNi suvaraNa: tri. ( -maNi-VAvisa. dhA* I. ( prA+viz ) seva; muvarNa) pAyaryA cha bhani bhane suvarNanAM / mon5g. sevana karanA; bhoganA. To gharelA koNa te. jisane ratna jaDita / endure; to experience; to resuvarNa ke AbhUpaNA pahire hoM vaha. ( one ) sort to. who lias put on ornaments prAvisAmi. vize0 3256; studited with jewels. dasA.10.1 prAvIimaraNa. na. (prAcIcimANa samako -~-maNikasuttaga. tri. ( -mANikya- samaye AyuSyanA dalano apacaya-thAya te; sUtraka ) mANe: 461 suutr-haare| mAyuSya samaye samaye mAdhuyAya te. samaya pare che te jisane mANaka se jaDA huzrA samaya para AyuSya ke dala kA apacaya honA; sUtraka-dorA pahinA ho vaha. ( one ) who samaya samaya para AyuSya kA kSaya honA. has put on a necklace studded Diminution of life every inwith jewels. jaM. pa. 3, 57 stant. sama. 17 -vIravalaya. tri. ( -vIravalaya-prAviH | AvIisariNaya. na. (zrAvIcisahita) dvAni vIravalayAnivArava garvasUkkAni vIyi nAmarnu bha29. zrAvIci nAma kA bala pAni yena) pI2 puSAne 5sArnu maraNa. A variety of death named mAsUma pa chete. vIra puruSoM ke Avichi. prava. 1.2.; pahirane kA AbhUSaNa jisane pahinA hai vahaH | zrAvIkamma. na. ( prAviSkarma ) nus| ( one ) wlio bas put on an __ zrAvikamma" i. Thekho" Avikamma" ornantent worn by herves. zabda. Vide "prAvikamma" jaM. 50 nAyA0 1; 2, 33; prAvibhAva. puM0 (zrAvirbhAva ) pragaTa yu; AvIciya maraNa. na. ( zrAvIcikamaraNa ) bhAbhI5 thA. prATa honA; prAdurbhAva honA. nubho " aAvIimaraNa " za6. dekho Manifestation. vize0 67 " zrAvIimaraNa "zabda. Vide" mAvIVAvirabhava. pA. II. (prAvira+bhU) imaraNa'' bhaga0 13, 5; Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvutta] [prAsa zrAvusta. tri. (anyukta ) na gheta; 112 sAdhela. binA kahA huA. Not said; not spoken. sUya0 2, 2, 56; VAveDha. dhA0 I. ( mA + veSTa ) vIg lapeTanA. To wrap round; to encircle. AveDhai. dasA. 6, 6; zrAveDhiya. tri. (zrAveSTita ) vi2. lapeTA- ! huA. Wrapped round; encircled. ThA0 10; bhaga0 8, 10, 16, 6; nisI0 16, 40-41; nAyA0 16; Avediya. saM0 kR0 ( aAvedya)hIne. kahakara. Having said or told. paMcA* 15, 45; VAsa. dhA* I, II. (prAs ) mesavu. baiThanA. To sit. prAsai. va. pra. e. nAyA. gha. zrAse. vi. dasa0 4, 8; zrAsa. zrA0 dasa0 7,47, 8, 13; bhAsaislAmo. bhavi* bhaga0 10, 3; nAsaittae. bhaga0 7, 10, 13, 4; 17, 2; 18; 3, prAsaittu. dasa. 6,54, prAsamANa. "ajayaM prAsamAhoya " dasa0 4, 3; rAya. 3, 6 bhAsa. na. (pAza-prazanamAzo bhojanam ) / bhogana. bhojana. Food. " sAmAsAe pAyarAsAe " sUya0 2, 1, 15; nAyA* 5, bhAsa. na. (bhAsya ) bhuma, bho. mukha; muMha.. Mouth; face. pi. ni. 340; nAyA. 85; dasa 5, 1, 85; dasA0 7, 1; bhAsa. puM0 (azva-praznute umApnoti mArgamityazvaH ) 31; 24*4. azva; ghoDA. A horse. sama. 14; utta04, 6,5, 11, 16: aNujo0 63, 131: ThA0 2, 3: vize0 1416; nAyA0 17; bhaga0 3, 4; 7, 6; 6, 34, 11, 11; ova0 31; 38; damA0 6, 4: 10, 3; vivA0 6; jIvA0 3, 1; AyA* 2, 1, 5, 27 jaM0 pa0 7, 157; (2) azvinI nakSatrane adhiSThAtA patA. azvinI nakSatra kA adhiSThAtA deva. the presiding deity of the constellation Asvini. jaM. pa. 7, 157, sU0 pa0 20; ( 3 ) azvadevatAthI upalakSita azvinI nakSatra. azva devatA se upalakSita azvinI nakSatra. the constellation Asvini pre. side 1 over by the diety Asva. caM. pa. 20; -karaNa. na0 (-karaNa ) ghoDAne 43 / sIvAnI 24. ghoDe ko kalA sikhAne kI jagaha. a place for: training horses. nisI0 12, 28; -kisora. puM0 (-kizora ) tAna dhenu yu; 523. jAtivAn ghoDe kA baccA. a young one of a noble horse;acolt. nAyA0 13 -kisorI. strI0 (-kizorI ) yAna yoDI; 122 / . jAtivAn ghor3I; bacherI. a mare of noble breed; a filly TT. ; ~kkhaMdha. puM0 (-skaMdha) ghoDAnI - mAMdha. ghoDe kA kaMdhA. the neck or shoulder of a horse. ThA0 2. nAyA0 12: 1.; jaM0 pa0 7, 156; -kkhadha varagaya. tri0 (-skaMdhavaragata) gho| 52 yadeva. ghoDa para caDhA huA. mounted on a horse. nAyA. 12; 14; -juddha. na0 (-yuddha ) pArnu yuddha ghoDoM kA yuddha. horse-fight. nisI. 12, 30; -dhara tri. ( -dhara ) dhe pAsa sohAgara. ghoDAvAlA; ghor3oM kA sodAgara. ( one ) who has a horse or horses; horse-merchant. Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAsa] ( 102 ) [prAsaMsapoga ThA0 2; jaM. 50 3, 67; -posaya. tri. pradhAna ghoDA-uttama ghoDA. an excellent (-poSaka ) yAnA poSanAra, sa2. horse. ThA* 5; -rUva. puM0 (--rUpa) ghoDe ko pAlane vAlA. ( one ) who ghoDAnurU5. ghoDe kA rUpa. the shape, breeds up horses; a horse-mer. beauty, of a horse. nAyA06; bhaga. chant. nisI0 6, 23; --ppamaddaya. 3, 5; -roha. puM0 (-roha) ghoDe 2vAra. (-pramardaka ) yAne sA zApavanAra. ghoDa savAra. a horseman. nisI0 6, ghoDe ko kalA sikhAne vAlA. ( one) 23; -vara. puM0 (-vara ) uttama jatina who trains horses. nAyA. 15 thoDe. uttama jAti kA ghor3A. a horse of -macchiyA. strI. (-makSikA ) yojanA noble breed. dasA0 10, 3; bhaga. bhAna; "gA. ghoDo ke zarIra meM lagane vAlI | 6, 33, zrova.. -vAhaNiyA. strI0 makkhI ; baga. a horse-tly. piM0 ni. (-vAhanikA) nI pArI; azvI . bhA0 46; -maThTha. puM0 ( -mRSTa ) ghoDe kI savArI; azva krIDA. horseghoddaa| smaarnaa2|. ghoDe ko sudhArane vAlA. riding; play on horse-back. cAbuka asavAra. a horse-lyreaker. | vivA06; nAyA0 12; 14; -sahassa. nisI* 6, 23; -maddazra.ni. ( -mardaka ) na0 (-sahasra ) 02 yo'|. hajAra ghoDe. ghAne mAna 42 // 2. ghoDoM kI mAliza a thousand horses. nira0 1, 1; karane vAlA. ( one) who rubs the | prAsaMdiyA. strI. ( prAsandikA ) bhAMyI; body of a horse. nisI. 6, 33: mAralI. khATa. a suilt wooden nAyA. 17; -mahaga. tri0 (-maddeka ) franme ( seat or cot)strung up dhAna mana 422. ghoDA kI mAliza with cotton or hemp strings. karane vAlA. ( one ) who rubs the sUya. 1, 4, 2, 15 body of a horse. nAyA0 17, zrAsaMdI. strI. (prAsyandI) me garnu -rayaNa. na0 (-ratna) varatna; 245- Asana; bhAMyI. eka prakAra kA prAsana; khATa. tinA yoharatnabhAnu me 2tna. azvarasna a kind of seat: a wooden frame cakravatA ke caudaha ratnoM meM kA eka ratna. strumg up with thread and an excellent horse; one of the used as a seat."prAsaMdIpaliyaMkeya" 14 gems of a Chakravarti. piM0 ni0 361; sUya. 1, 6, 21; dasa. " bharatasya kamalAmelaM NAmeNaM pAsarayaNase- 3, 5, 6, 54; (2) haiTarnu bhAya. NAvaIkameNaM samabhirUDe" jaM. 50 ThA0 7; bAMsa kI arathI. a bamboo frame panna 16, 20; -raha. puM0 (-ratha) to carry a corpe. sUya0 2, 1, 15; thaa| gI; mA .31 115 me| 25. | zrAsaMsaiya. tri. (prAsaMzayita ) ni:saMzaya; ghoDA gAr3I; jisameM ghoDe june aisA ratha. saMzaya 2Dita; mAM saMdeDa nathIte. niHsaMdahA a horse curriage. nAyA. 1; 8; saMdeha rahita. Doubtless; indubita16; 16; bhaga0 7, 6; 6, 33; rAya ble sUya0 2, 2, 16 256; jaM0 50 -rAya. puM0 (-rAjan ) AsaMlapyoga. puM0 ( prAzaMsAprayoga--- 2552|4-prdhaan-31m yo.. azvarAja; prAzaMsanamAzaMsA'bhilASaH tasyAH prayogo. Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrasaMsA ] ( 103 ) vyApAraNam karaNamAzaMsAprayogaH ) AzaMsA abhilASA ravI te abhilASA karanA. Hoping; desiring; wishing. prava0 266; ThA0 10; AsA. strI0 ( zrazaMsA ) ama loga bhesavayAnI chi; abhilASA kAma bhoga prApta karane kI icchA. Desire or wish for sensual pleasures. sUrya0 2 1, 50; uvA0 1, 57; prava0 266; 8233 saMsAraM zra0 ( zrAsaMsAram ) saMsAra che tyAMsudhI. saMsAra hai tabataka So long as or as far as the world exists or worldly life exists. pratra0 937; AsakaraNa. puM0 ( zrazvakarNa ) avalu samudramAM nA 56 aMtara dvIpamAMne azrakaNa nAmane ye aMtara dvIpa, lavaNa samudra ke 56 antara dvIpa meM kA azvakaraNa nAmaka eka antara dvIpa. Name of one of the 56 Antara Dvipas ( islands ) in Lavana Samudra. ( 2 ) tri. te dvIpanA rahepAsI ukta antara dvIpa ke nivAsI manuSya. a native of the above island. ThA04, 2; jIvA0 3, 3; panna0 1; Asaga. na0 ( zrArupaka ) moTuM bhupa. mukha; muMha. Mouth; face. bhaga0 15, 1; nAyA 0 12; 14; sU0 2, 2, 56 dasA0 1, 3, Asaga. puM0 ( Asyaga ) zu. phena. Foam; froth panna0 2; zrasaggIva. puM0 ( azvamI ) bharatakSetranA cAlu avasa paiNInA pahelA prativAsudevanuM nAma. bharata kSetra kI vartamAna avasarpiNI ke prathama prativAsudeva kA nAma. The first Prativasudeva of the current Avasarpini (descending cycle ) of Bharataksetra. prava0 12278 For Private [ zrAsaNa zrAsajja na0 ( zrAsajja ) ThiyA vizeSa kriyA vizeSa. A particular kind of action. ogha * ni0 226; zrAsajja. saM0 kR0 ( zrAsAdya ) prApta rIne; bhelavAne prApta karake; pAkara Having got to; having acquired. vize0 527; AyA0 1, 3, 2, 111; piM0 ni0 158 prava0 866; AsaNa. na0 ( Asana ) Asana; greDa; siMhAsana; ladrAsana, mayUrAsana vagere; tapa mATe Asana lagADavA te. jema vIrAsaNu, ukaDiyAsaNuM; daMDAyata AsaNu rvAda. Asana; baiThaka, siMhAsana; tapazcaryA meM sAdhuko lagAne ke Asana jaise vIrAsana, daMDAyata AsAna ityAdi ( dekho citra ) A seat; an unnatural bodily posture; e. g. Mayurasana etc. adopted by a Sadhu while practising penance (see diagram ). utta0 1, 21, 30, 7, 8 ubA0 2, 113; rAya0 233; 286 dasa0 5, 2, 28: 8, 5, 17 sU0 pa0 20 AMva 0 nAyA 0 1 2; 5; 8; 13 14; 16; sama0 6; bhaga0 2, 5, 5, 7 17, 3; 25, 7 su0 ca0 3, 55; jaM0 pa0 2, 331 sUrya 0 1, 1, 4, 11, 1, 4, 1, 4; zrAyA0 1, 6, 3, 12, 2, 4, 2, 138 (2 khAsanatrI mesa te. Asana lagAkara baiThanA. sitting in a particular bodily posture. prava0 1581 - aNupadAsa. na0 ( - anupradAna ) satkAra uravAne vyAsananuM maMtra te. satkAra karane ke liye Asana kA AmaMtraNa karanA honouring any one by inviting him to a seat. bhaga0 14, 3 ThA0 7 - abhigaha. puM0 ( zrabhigraha ) zAsana saMdhI Personal Use Only Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAsarAya ] aliyaDa dhAraNa / te. Asana saMbaMdhI abhigraha dhAraNa karanA taking a VOW in connection with seat. bhaga0 vIrAmaNa - ( 104 ) Ry kuhuya AsaNa 61; 14, 3; sama 0 zra0 209 - ttha. pri0 ( - stha) : gohola bagere vyAsana pAlIne rahenAra. utkaTa godoha Adi zrAsana lagAkara baiThA huA. (one ) sitting or remaining in a particular bodily posture; e. g. like that of one milking a cow. AyA0 1, 6; 4, 14; prava 0 125; - daMDAyata AsaNa zrAsaraNaya. puM0 ( zrAsanaka- zrAsanameva zrAsanakaH ) Asana. Asana. A seat; & bodily posture. veya0 5,32, zrAsarANa. tri0 ( grAsana ) najadIka kA; samIpakA. neighbouring; near. bhaga0 1, 8; zrIgha0 ni0 10; dasA0 2, 3, 4, 55 - siddhiya tri0 (- siddhika ) taratabhAM :: pAsetuM. Adjacent; [ zrasattamaM For Private Personal Use Only godohiyA AsaNa -- siddha thAya evA; gheADA vakhatamAM siddhi bhAbhanAra turaMta siddha honevAlA; thoDe samaya meM siddhi prApta karane vAlA. ( one ) who is to acquire perfection imme diately. paMcA0 11, 15 zrasatta. puM0 ( zrAsakta ) lUbhibhAM lAgela; uparathI nIyenA lAga sAthai lAgela. bhUmi meM juDA huA; Upara se nIce ke bhAga ke sAtha saMyukta. Clung to the earth; attached to the upper as well as the lower part. rAya0 56; pana0 2; zrotra0 kappa0 3, 41; zrasattamaM. a. ( zrAsaptamam ) sAta peDhI Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAsatti ] ( 105 ) [ zrAsama paryata. sAta pIr3hI taka. Up to the 7th | zrAsana. na. ( Asana ) mA " prAsaNa" generation. nAyA0 1; 16; bhaga. rA. dekho " pAsaNa" zabda. Vide 11, 20; " pAsaNa" panna0 11, desa. 7, 26; zrAsatti. strI (zrAsakti ) parigraha pAhimA / Asanna. tri. ( aAsanna )o |"praasNgnn" zRddhi. parigraha Adi me Asakti. Attach- za6. dekhA " prAsagaNa "zabda. Vide ment to worldly possessions " pAsaNNa'' vize0 626 zrogha. ni. ete. paraha. 1,5; 26; piM. ni. 206; 246; prava. 132; aAsattAsatta. tri. (AsaktItsaka ) 34. paMcA0 3, 45; sama0 33; -bhava. puM. 2 // mAgathA nAyanA mAgane Ageya. Upara ( -bhavya ) terI mare 4thavA ra zrI ke bhAga se nIce ke bhAga taka lagA huA. bhave mokSa janAra jIva; najIka vakhatamAM Attached from the upper part mevA yogya madhyapa. usI hI bhava meM to the lower part. kappa. 3, 41; yA dUsare tIsare bhava meM mokSa jAnevAlA aAsattha. tri. (prAzvasta ) ma sodhesa. jIva. a soul whiell is to attain ArAma pAyA huA; vizrAnta Soothed; final bliss in very near future Guinforted; refreshed. ova. ni. i. e. in the same birth or the bhA. 55; nAyA. 1, 2, 3, 8,6; 16, 2nd or 3rd. prava. 1260; 18; bhaga0 11, 11, 15, 1; kappa01, 5; AsapurA. zrI. ( azvapurA ) 5mA vizayanI vivA. 3, bhupanagarI. padmA vijaya kI mukhya nagarI. Asattha. puM0 na0 (azvattha ) pIpado. pIpala. ! The capital-city of Padma The holy fig--tree. sama. pa. 233; Vijaya. ThA0 2, 3, 8; -patta. na0 (-patra ) nApasAnA pAna. Asama. puM0 (pAzrama) mAzrama, nApasa pIpala kA pattA. a leaf of the holy sAlAne 29pAnI 241. Azrama; tapasvA fig-tree. nisI. 18, 16 vazca. puM. logoM ke rahane kI jagaha. A hermitage. (-varcas) pApatAnA pAhA, lanA yAMnA (2) yAra yAzrama pe Azrama. damAsI. pIpala ke patte aura phala ke kacara cAra prAzramo meM se eka pAzrama. one of kA Dhera. a heap of the rofuse of the four stages of life. su. 10 the leaves and fruits of the 7, 180; ThA0 2, 4, uta, 6, 42; 30, holy fig-tree. nisI0 3, 70% 17; AyA0 1, 5, 6, 222; mUya0 2, 2, VAsada. dhA* I. ( zrA+zada ) 13; bhaga0 7, 7; 3, 7, 7, 6; paraha. 2, 125; yI 12vI. bAcA karanA; pIDA 1; veya0 1, 66 paMcA0 7, 15; -paya. karanA. To give pain; to aflict; na0 (-pada) nApasa sAlAnA sAmane to trouble. nAme mAlapAtuM sthAna. tApasI logoM ke prAsAdae. dasa0 1, 6, 1, 4; nisI0 13, Azrama ke nAma se prasiddha sthAna. a her. 12 mitage; a place of abode of a prAsAijA pAyA. 1, 5, 6, 165: ThA0 / hermit. kappa0 6, 156; ~bheya puM0 4: uvA0 8, 140 144; (-bheda) prAyarya, gR715 vagere pAzramAnA Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAsamapaya ] ( 106 ) 2. brahmacarya, gRhastha Adi zrAzramaM bheda. the four different stages of life distinguished as student's life, householder's life etc. a garden. kampa06, 156 zrasameta puM0 ( zrazvamitra ) avabhitrAyArya nAmanA cothA nindvava ke jeNe dareka padArtha kSaNe kSaNe nAza pAme che ema sthApana karyu. azvamitrAcArya nAmaka cothA nimhava jisane ki pratyeka padArtha pratikSaNa nAza pAtA hai, aisA siddhAnta sthApana kiyA. Name of the fourth Ninhava who established the doctrine that every thing perishes every moment. DA0 7, 1; zrAsamuha. puM0 ( zrazvamukha ) avagu samudramAM DAhyA upara jatAM vidizAmAM rahela adhamukha nAma aMtara- TrIpa lavaNa samudra meM vidizA meM sthita zrazvamukha nAmaka aMtara dvIpa Name of an Antara Dvipa ( island ) in & cardinal direction of Lavana Samudra. ThA0 4, 2; ( 2 ) tri0 te dvIpamA rahenAra manuSya. ukta dvIpa meM rahanevAlA manuSya a person living in the above island. jIvA0 3, 3 panna0 1; AAlaya, na0 (Asyaka ) bhoDhuM bhukha. mukha; muMha. Mouth; face vava0 6, 45; zrAyA0 2, 2, 1, 106; jIvA0 3, 1; Asaya puM0 ( zrAzrama ) Asaya; sthAna; bhAna Alaya; sthAna; makAna. A house; an abode; a place. ThA0 3; ( 2 ) sevA yogya. sevana karane yogya a pro paMcA0 10, 50; zrAsamapaya na0 ( AkAmapada ) me nAmanuM | zrAsaya puM0 ( zrAzaya ) cittavRttiH pariNAma. ye mAtra eka bAga kA nAma. Name of cittaprati Azaya A state of mind; inclination of mind paMcA0 7, 25; 16, 25 - vicittayA. strI0 (-vici tratA ) pariNAmanuM vibhitra pazu abhiprAya nuM vividhapa pariNAma kI vicitratA; abhiprAya kI vividhatA. varieties of thought-activities; varieties of thoughts. paMcA0 16, 25 - vuDi. strI0 ( - vRddhi ) pariNAma vRddhi pariNAma vRddhi. increase in thought-activity; increase in sense-perceptions and their objects. paMcA0 7, 25; [ zrAlava per resort; ( anything ) fit to be resorted to. nAyA0 10; (3) yAzraya; AdhAra. Azraya; AdhAra. Support. utta0 28, 6; paha0 1 1; vize0 1754; zrAsayamANa. va0 kR0 tri0 ( * zrAzAyamAnazrAzayat ) AzA urato. AzA karatA huA. ( One ) entertaining a hope. vivA0 19 zrAsara dhA0 II ( zrA+) sara; jasavu dAsapuM. sarakanA; halanA. To move. AsAreha. pre0 nAyA0 3; sarUha puM0 (azvarUha ) ghoDesvAra, ghoDA savAra. A horseman. jaM0 pa0 3,44; asala. tri0 ( prAzala ) svAha senA yogya; jAvA yogya svAda lene yogya. Worth being relished or tasted. aial. 3, 4, panna0 17; Asaya puM0 ( bhAlaba ) harU; mahIrA; madya; zarANa dArU; madirA; zarAba. Wine ; For Private Personal Use Only Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAsava ( 107 ) [prAsaseNa intoxicating liquor. piM0 ni0 54 "paMca pAsava dArA pa. taM0 micchataM avi536; rAya0 133; 224; panna. 17; utta. rai pamAyA kasAyA jogA" ThA0 5, 2; 7, 34, 14; ova* jIvA0 3, 304; sama0 5; bhaga0 1, 6; 3, 3; ---satti. -(vo )udagA. strI0 (-udakA -pAsa- triM. ( -saktin -ApravA hiMsAdayasteSu va iva caMdrahAsAdiparaM udakam yAsAM saktAsaMga zrAvasaktaM tadvidyate yasya sa sAH bhAsavodakAH) bhI pAnI para. AzravasaktI ) pAzravana saMga 422. mIThe pAnI kI bAvar3I. a well of fresh Adhava kA saMga karane vAlA. ( one ) water. jIvA0 3; rAya. attached to practices like killprAsava. pu. (mAdhava) 7505 tAma | ing etc. which cause an inflow kama5 pANIne AvavAnuM garanALuM; karma of Karma. AyA. 1,5, 1145; AvavAnuM kAra; mithyAtva avirati pramAda bhAsavatara. puM0 ( prAzravatara) atizaya yAya ane azubhaga e pAMcamAMnuM AzrayA bhanI dhAna mA. atizaya bho ta ... ova-rUra talAva meM karma- / zrAzrava; kamoM kA bahuta AnA. Excessive -rUpa pAnI pAne va rAstA-dvAra; inflow of Karma. bhaga0 13, 4; sAbabAra; midhyAva, avirati *prAsavara. puM0 (azvavAra) asthA2; thoDevAra. pramAra, cAya aura mazubhayoga ina pAMcoM meM savAra. A horseman. " mahaM prAsA koImI eka. A door, a sluice prAsajarA umApAsiMNAgA" bhaga.6,33; for the inflow of Karma; any of the five viz. Mithyatva, mAlavAra. puM. (azvavAra-azvaM vArayatIti ) Avirati, Pramada, Kasay a savAra; azvArAhI; ghoDe ko gekane vAlA; and Asubhayoga. ova. 10; ghuDasavAra. A. horsenman. su. ca. 10, 3.4; utta0 1, 5, 43; 28, 14; 34, 21 sama0 1; nAyA06 bhaga2, 5, ! zAsasA. strI. (prAzaMsA ) 291-243ial; 5, 6; AyA0 1, 4, 2, 130; 1, 8, 7, sA. AkAMkSA; pAzA; cAha. Desire3 10; ThA0 1, 2, 2, 1; piM. ni. 63 | hope; wish. " taheva Ni nesuya Asa. paMcA* 5, 47; ka. gaM. 1, 15; sUya0 2, sAe " uta. 12, 12; vize0 1516; 5, 12; --khirohamAva. puM0 (-nirodhabhAva) | prAsaseNa. puM0 (azvasena ) zInA rAjanuM Azravane nirodha kare te; karmanA dvArane ! nAma. kAzI ke rAjA kA nAma. Name of bhavAte. pAzrava kA nirodha karanA | a king of Benares kappa. 6, 150; karma ke dvAra ko rokanA. stopping the | (2) yA apasa pasInA yoyA yatAinflow of Korina; stopping the nA pitA vartamAna avasArpaNI kAla ke coye door of the inflow of Kurm. cakravartI kA pitA. name of the paMcA0 5, 47; -dAra. na0 (-dvAra ) father of the fourth Chakra. sAzrava-55 bhAvavAnA hA; 62vAla. varti of the present Avasar. pAzrava-pApa AnekA-dvAra. a gate pini, sama0pa0 234; (3) 23 mA tIrtha. through which. Karma enters. I kara pArzvanAthanA pitAnuM nAma. 22 re Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAmA ] ( 108 ) tIrthaMkara pArzvanAtha ke pitA kA nAma name of the father of Parsvanatha the 23rd Tirthankara sama0 pa0 230; zrAsA. strI0 ( zrAzA ) khAzA: 42 abhilASA; sAkSA AzAH abhilASAH zrAkAMkSA. Hope desire; wish. nirmA0 11, 28: jaM0 pa0 2, 22, taMDu zra0 21; utta0 12, 7, 32, 27: sama 6; dasa0 6, 3, 6, ( 2 ) loganI zaMkSA. bhoga kI AkAMkSA. desire of enjoyments. AyA0 1, 2, 4, 14; zrAsA - ya~ puM0 ( AsvAda ) 2vADha; 2sa. svAda; rasa. Taste; relish. jIvA0 3, 3. jaM0 pa0 2, 22, AyA0 1, 5, 3, 15.5; nAyA0 7 17; patra0 17; dasa0 5, 1, 78 yAsAiya tri0 ( zrAsAdita) prApta thaye. prApta. Got; acquired. nAyA* 12; uvA03, 1403 AsADha puM0 ( ApAda ) zaSA mahinA. ASADha mAsa The month of Asadha, ApAda pumnimAeNa ukkosapae bhaga0 11, 11, 18, 10 ogha ni0 283; utta0 26, 13 sama0 18, 26; jaM0 02, 30, 7, 151; paMcA0 6, 34; ( 2 ) tRNu vizeSa. tRNa vizeSa. & kind of "" grass. bhaga0 21, 6, ( 3 ) khaapDhAcArya nAmanA trIjA nindvava ke jeNe dareka vastu avyakta saMdigdha che, kenAmAM sAdhutA che ane kAnAmAM nahi tene nizcaya ApaNe karI zakIe nahi mATe kAine page lAgavuM nahi khebha sthApana u. ASADhAcArya nAmaka eka ninhava jinhoMne yaha mata sthApita kiyA ki pratyeka vastu avyakta - saMdigdha haiM; jaise kisameM sAdhutA hai aura kisameM nahIM isakA For Private [ zrAsAdA nizcaya manuSya nahIM kara sakatA ataH kisIko sAdhu samajhakara praNAmAdi nahIM karanA. name of a religious preceptor who was the 3rd Ninhava and who established the uncertainty of our knowledge and the consequent futility of saluting an ascetic. ThA0 7, 1; vize0 3301; ( dA ) - zrAyAraya. puM0 ( - zrAcArya ) ASADha nAmanA trijA nindvava AcArya. yASADha nAmaka tIsare ninhava AcArya. the third Ninhava preceptor so named. zra* - pADivayA. strI0 ( - pratipat ) zAstrIya zravaNu vaha pAvo. zAstrIya zrAvaNa kRSNa pratipadA the first day of the dark half of the month of Sravana according to scriptures ThA0 4; - puriNamA. strI0 ( - pUrNimA ) pATha suddhi punabha; asA bhaDinAnI pUrNimA ASADha mAsa kI pUrNimA, the full-moon-day of the bright half of the month of Asadha. bhaga0 11, 11; - bahula. puM0 na0 ( - bahula ) ASADha mAsano SNapakSa zrASADha mAsa kA kRSNa pakSa the dark-half of the month of Asadha. kapa* 7, 206; - suddha. puM0 ( zukla ) vyApAda mAsane zukala pakSa zrASADha mAsa kA zukla pakSa. the bright-half of the month of Asadha. kappa0 1, 2; AsADhabhUi. puM. ( ASADhabhUti ) bhuJa "sADabhUi zaha dekho "asADabhUi zabda. Vide " asADa bhUi piM0 ni0 33 Personal Use Only " 4 14: AsADhA. strI0 ( ASADhA ) me nAmanuM nakSatra; pUrvaSADhA bhane uttarASADhA. isa nAma kA Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAsADhI] ( 106 ) [zrAsAliyA nakSatraH pUrvASADhA aura uttarASADhA. Name of the constellations Purvasadha and Uttarasadha." pAsADhA " ThA0 2; jaM0 pa0 7, 151; mAsADhI. strI. (ASADhI) 24141 bhAsanI pUrNimA. ASADha mAsa kI pUrNimA. The full-inoon-day of the month of Asadha. jaM. 50 5, 161; -pADipana. j* (-pratipat ) zAstrIya zrAvaNa vada ekama ane laukika ASADha vada ekama. zAstrIya dhAvaNa kRSNa pratipadA aura laukika bhASADha kRSNa pratipadA. the first day of the dark half of Sravana according to scriptures and the first day of the dark half of Asaqha according to mere calculation. nisI..16, 13, mAsAdaNa. na. (mAsAdana ) bhesa; a55 42. prApta karanA; grahaNa karanA. Getting: abtaining; taking. nAyA. 6; prAsAdalatA. strI0 ( aAzAtanA ) avinaya: mAzAnanA. avinaya; apamAna. Ireverence; immodesty. bhaga0 18, 7 prAsAdiya. tri. (prAsAdita) mAta . prApta kiyA huA. Got or acquired. "ime vaNavaMDe prAsAdie ' bhaga0 15, 1; prAsAyaNa. na0 (zrAsvAdana) 25vAhana 2sa sevA ta. zrAsvAdana; rasa lanA; cakhanA. Tasting; relishing. "thovamAsAyaNaTThAe hatthagAma-dalAhime " dasa0 5, 1,78; AsAyaNa. na0 (prAsAdana ) ! 2; bhela. grahaNa karanA; prApta karanA. Getting; acquring. nAyA0 1; prAsAyaNA. strI0 ( aAzAtanA ) zAtanA; vinaya mahAnuM saMdhana. AzAtanA; vinaya saryAdA kA ullaM vana; guru ke prati kiyA jAne / yogya vinaya meM nyUnatA karanA. Irreverence to a preceptor etc. prAu. 26 danA0 2,23 34: nisI013, 12; dasa. 6. 1, 2:6; utta. 31, 20 sama. 33; Ava.3, 1paMcA09, 48; prava.8: -parihAra. puM0 (-parihAra ) 11nAne parikSAra tyAga. AzAtanA kA parihAratyAga. giving up or abandon mment of Asatana. prava0 645; prAsAyaNija.trika (prAsvAdanIya) 256 sevA yoya; yA yo25. svAda lene yogya; cakhane yogya. Worth being tasted or relished. jaM. pa. panna. 17; nAyA. 12; prAsAlaya. na. (pAzAlaka ) nA 752 sui zakAya ke besIne ArAma laI zakAya te sAsana aisA Asana jisapara yo sake yA baiMThakara ArAma kiyA jAsake. A. seat on which one can sleep or sit comfortably. "zrAsadI paliyaMkem" " maMcamAmAlaesu vA" dama0 6, 54 zrAsAliyA. strI. ( prAzAlikA) ye jAnane sapano 52 mabhUmimA yatinI senA nIce pramImAM samuddhamapaNe atamuhartane Aukhe utpanna thAya che tenA zarIranI utkRSTI 12 jananI avagAhanA hoya che2 kanainI senAne vinAza thavAno hoya tyAre ja tenI utpatti thAya che ane AkhI senAne tethI aMtamuhUrtamAM nAza thAya che. eTale te sarSa mATI khAI jAya che tethI 12 janano khADo paDatAM temAM senA daTaNa 589 yA nAza pAme che. isa jAti kA eka sarpa jo ki paMdraha karmabhUmi meM cakravarti kI senA ke nIce pRthvI meM samurlichama rUpa meM (a gaTa rAti se) antarmuhUrta kI AyuSya Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAsAviNo ] dhAraNa kara utpanna hotA hai. isake zarIra kI utkRSTa avagAhanA 12 yojana kI hotI hai. jaba cakravartI kI senA kA vinAza hone vAlA hotA hai tabhI isakI utpatti hotI hai. aura isake kAraNa saMmpUrNa senA kA antamuhUrta meM nAza ho jAtA hai. kyoM ki vaha 12 yojana miTTI khA jAtA hai jisase utanI bhUmi meM bahuta baDA khaDDA paDa jAtA hai jisameM senA giraDakara nAza ko prApta hojAtI hai. A kind of serpent born in the 15 Karma Bhumis. It is born underground and has a life of one Antarmuhurta. Its bulk extends over 12 Yojanas or 96 miles. It is born under the ground occupied by the army of a Chakravarti of the above Karma Bhumis, when that army is fated to perish. It devours the earth filling the area of 96 miles and the army is swallowed up by the pit thus caused and is destroyed. " sekitaM zrAsAniyA ? kahiM bhaMte ! zrAsAliyA samudvaMti jIvA 0 9; ( 110 ) 39 panna0 13 zrAsAviNI. strI0 ( zAzrAviNI ) chidravAsI nAvA premapANi yAve va nAva. chidravAlI nAMvA; jisameM pAnI Ade aisI naoNva. A boat or a ship with a leak in it. " jahA zrAsAviNi nAvaM jAi dho durUhiyA sU0 1, 11, 30; zrAmAsa puM0 ( zrAzvAsa ) yA vAsana. AzvAsana. Taking rest removal of fatigue. ogha0 ni0 73; paraha0 2, 1 ( 2 ) vizrAmanA sthAna thAI sevAnI 33 0425 vizrAma kA sthAna. place. ThA0 4, 3; zrAsAsaNa. puM0 azvAsana ) azvAsana nAma no azvAsana nAmaka graha. A planet so named ThA0 2, 3 sAsaraNyA. strI0 ( AzvAsanA) AzIrvAda. AzIrvAda. Blessing; words of blessings. bhaga0 12, 5; zrasAsiya tri0 ( zrazvasita ) AzvAsana Apesa; vizrAma sIdhesa AzvAsana diyA huA; vizrAma liyA huA. ( One ) who has rested himself; (one) who has removed his fatigue. nAyA0 1; bhaga0 6, 33; Asi. strI0 ( Azis ) hATa. dADha. A jaw. panna0 1; prava0 1515; [ zrasiddhi zrasi - sI. 0 ( zrAsIt ) asa dhAtunA lUna asanuM rUpa hato-tI-tuM. asa dhAtu ke bhUtakAla kA rUpa thA thI the. He sheit was. su0 ca0 1, 125, 3, 115; trize0 1261; piM0 ni0 161: nAyA0 a resting- 3; 11: 14; bhaga0 2, 13, 1; sU0 1, 6, 2, 2, 6, 7, uvA0 6, 1673 paMcA0 16, 10; vAsita tri0 ( prasikta ) thoDuM chAMTe; resa. thoDA sIMcA huA; chiTakAva kiyA huA. Sprinkled slightly. parada0 2, 3; nAyA0 1; jIvA0 3, 4; zrova 0 26; For Private Personal Use Only 58 zrAsittizrA. strI0 ( prasiklikA ) : bhAdya pArtha. eka khAdya padArtha, Name or an article of food. visAhAhiM zrasitiyAzra bhoyA kajaM sAdheti " sU0 pa0 10; zrasiddhi. a0 ( prasiddhi ) siddhi paryanta. siddhi paryanna. Up to, as far as Sid Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAliya] [prAsIvisamAyaNA dhahood; up to the attainment | prAsINa. tri. (prAsIna) meTesa; pAzraya of final goal. bhatta* 71; 22. beThA huA: zrAzraya kiyA huA. Sit; bhAsiya. tri. (prAzrita ) Azraya pAmela. seated; resorted to. pAyA. 1,8, bhAzraya prApta. Resorted to; resting 7, 17; paraha. 2, 1; on; dependent on. ThA06; pAsIvisatta. na. (AzIviSatva) Ve aniSTa 42vAnuM sAmartha. iSTa aniSTa karane prAsiya. tri. (prAsita )mA "prAsitta" kA sAmarthya. Power of bringing sanha. dekho "aAsita "zabda. Vide. about good or evil. bhaga. 15, 1; "Asitta" dasA* 10, 1; rAya. 180; ThA. 5; nAyA* 3, 8; 16; bhaga* 6, 33; prAsIvisattA. strI. ( prAzirviSatA ) bhAsiyAvAya. puM0 ( zrAzIvAda ) AzIrvAda AzIrvaSapaNuM, ati jherI sapane bhAva. sAzI vayana. AzIrvAda; zrAzIrvacana. zrAzIrviSatA; ati jaharIle sarpa kA bhAva. Blessings; words of blessings. State of being a highly venosUya. 1, 14, 16; mous serpent. bhaga0 16, 1; bhAsila, puM0(mAsIba) me nAmanA se prAsIvisabhAvaNA. strI0 (pAzIviSa anya tIrthI prAcIna pi. isa nAma ke eka bhAvanA ) sAsa vipatya ghaTAniSTa 42vAnA anya dharmAnuyAyI RSi. Name of al sAmarthya saMbaMdhI hakIkata jemAM batAvela che non-Jaina ascetic. saya0 1, 3, 4,3: tevuM aMgabAhya eka kAlika sUtra-ke je caudamaasii. bI. (*prAzI-prAzis) sarpanI varSa uparAM nI dIkSA-pravajyAvAlAne vAMcahaa sarpa kI dADha. A jaw of a ser vA devAne adhikAra che. te sUtra hamaNuM pent; a serpent's fang. grax; vidyamAna nathI, viccheda thaI gayela che. -visa. puM0 ( -viSa)olI mAM 2 jisa meM prAzI viSatva-iSTAniSTa karane ke rahe te sarpa. jisakI dADha meM viSa hai sAmarthya kA varNana hai, aisA eka aMgo se vaha sarpa. a serpent ( with venom pRthaka kAlika sUtra, jise ki caudaha varSa in the fangs ). vize0 780; bhaga* 8, se adhika samaya ke dIkSita sAdhu ko paDhane 15 dasa0 6, 1, 5; paraha0 2, 1; utta0 6, kA adhikAra hai. yaha sUtra vartamAna meM vidyA 63; taMTu0 dasA. 6, 32. jIvA0 1; (2) mAna nahIM hai. isakA viccheda ho gayA hai. sItAdA nadIne pazcima kinAre zaMkha vijaya- Name of an Anga Bahya nI pazcima sarahada pArane vakhArA parvata. Kalika Sutra dealing with sItodA nadI ke pazcima kinAre zaMkha vijaya the power of bringing about kA pazcima sImA prAnta para kA vakhArA parvata. good or evil ( by austerities.) name of a Vakhara mountain It is permitted to be read on the western boundary of after 14 years of asceticism. Sankha Vijaya on the western The Sutra is lost and not bank of the river Sitoda. 310 extunt in these days. vava. 10, 8, 1; jaM. pa. Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAsIvisA [zrAsuriya zrAsAvisA. strI. ( AzIviSA ) sItAhA | ___ vyantara saMbaMdhI. pertaining to gols mahAnadIne jamaNe kAMThe AvelI AzIviSA of the infernal world, like BhanAmanI nagarI. sItodA mahAnadI ke dAhine vanapatis and Vyantara gods. kinAre para kI prAzIviSA nAma kI nagarI. sUya0 1, 1, 3, 16; utta0 3, 3, 8, 14; Name of a town on the right prava0 856 bank of the great river Situda. | zrAsuratA. strI0 ( aAsuratA ) mAsu2 54. ThA0 2,3, AsurI bhAva; asurAI. State of being pAsu. a0 ( prAzu ) real; zIdha: mema. | ___a demon; devilry. ThA0 4; zAghraH turaMta; jaldI. Quickly; at once. | Asuratta. tri0 ( aAzurakta) AdhI sAla. sUya. 1, 4, 1, 27; dasa0 8,48; nyAsa thaye. jo kAdha se lAla ho gayA ho AsukkAra. tri. ( aAzukAra-karaNaM kAraH- | vaha. Red-hot with anger. nira0 acittAkaraNaM, Azu-zIghra kAra Azu kAraH) 1, 1: nAyA0 1, 7, 8,6; 16; dasa0 8, jethI tatkAla maraNa nipaje te; maraNano 25; uvA0 2, 65 205sa2 lAvanAra sapaza vibhUmi vagaire. zrAsuratta. na. (prAsuratva ) sAsurI bhAvanA; zIghra-tatkAla-mAra DAlane vAlAH sarpadaMza, asura devatAmAM utpanna thavuM paDe tevI bhAvanA. vizucikA yAdi. Producing, causing AsurI bhAvanA; aguradevoM meM jisa bhAvanA se death quickly or instantane- utpanna honA paDa vaha bhAvanA. A medita ously, e.g. serpent-bite. Au06; tion which causes birth among zrAsucara. tri. (prAzucara ) zI yAsanA2. internal gods; devilish medi jaldI jaldI calane vAlA. Walking tation. utta0 36, 254; fast; loving fast. vize0 2428; zrAsurA. strI. ( zrAsurI-asurA bhavanapati. zrAsupanna. tri. (AzuprajJa-prAzu zIghra kAryA- devavizeSAstaSAmiyamAsurI) nAthA 5212 kAryeSu pravRttinivRttirUpA prajJA matiryasya sa nimAM utpanna thavAya evI bhAvanA. zrAzuprajJaH) tI muzviAso; pAtI mukSi- jisase asura yoni meM utpanna honA paDe aisI bhAnu. tItra buddhivAlA; utpAtakI buddhimAn. bhAvanA. A meditution which Quick-witted; sharp-witted. causes birth among irifernal AyA0 1, 7, 1, 200; sUya. 1, 14, 4: beings. " cauhiM ThANahi zrAsurattAe zrAsura. na. (prAsura ) 2pAsurI bhAvanA kammaM pakaretI " ThA0 4; jethI asuronimAM thavA yogya karma baMdhAya ! Asuriya. tri. (Asurika ) asu25-dhI. tacI lAvanA. AsurI bhAvanA; aisI bhAvanA asurasaMbandhI. Pertaining to inferjisase Asura * yoni meM utpanna honA paDe wal beings. " AsuriyaM disaM bAlA aise karmoM kA baMdhana ho Meditation gacchaMti avasAtamaM " utta0 7, 10; dasA. which causes birth among 10, 7; (2) ( asurANAM caNDakopena demons or as a demon. ThA. 4, caratIti aAsurikaH ) pUrvabhavamA tIna 4: ( 2 ) 252 saMdhI; matapati ne krogha karavAthI asurapaNe utpanna thanAra. yaMta2 saMcA. asurasaMbaMdhA; bhavanapati aura pUrvabhava meM tIva kodha karane se asura rUpase Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAsuriya] ( 113 ) [zrAsevaNA utpanna honevAlA. born as an infer- rAya-mithyAtva gaNasthAna se lekara dasave nal being on account of habit sUkSmasaMparAya gagAsthAnaMtaka. State beginof sharp anger in previous ning with the Gunasthana hirth. Au. tuned Mithyatva (i.e. first) mAsuriya. na. ( zrAsurya ) asu25. asura. / and ending with that named pana; asurAI. State of heing a de- Suksmasamparaya (i. e. 10th). nizen of the infernal world; ka. gaM. 4, 63, devilry. dasA0 10, 7; AsUNi. na. (prAzUni) vRtapAnAdi viSTa AsurI. strI. ( zrAsurI) asurapaNe 750/5 // auSadha-ke jethI mANasa balavAna thAya. egya bhAvanA; sAdhu thaIne karuA kare, sakAma ghRta pAnAdika balakArI auSadhi jisase ki ta5 42, nimitta mAze, niyaj re te. manuSya balavAn hA. A tonic remedy jisase asura yonI meM utpanna honA paDe esI e.g. taking ghee etc. by which bhAvanA; sAdhu hokara jhagaDA karanA, sakAma tapa one becomes strong. sUya. 1, karanA, nimita prakAzita karanA, aura nirdayatA 3, 15; rakhanA Adi. Meditation or acti zrAsUrya. na0 ( * ) ne mAnatA vity which causes birth as a mAnAmAMsAvate. kisI deva ko mAnatA devil; e. g. quarrelling, prac. Hlaar. Vowing to propitiate it tising austerity with desire of god in case a certain desired fruit, acting cruelly, interpret thing coines to pass. pi0ni0405; ing omens etc. prava0 658 VAseka. pA. I. ( A + seva ) sevana bhAsurutta. tri. (zrAzuruSTa--prAzu zIghraM ruSTaH 72. sevana karanA. To practise; to krodhena vimohito yaH saH) arket AyamAna adopt; to take to. thanA2. zIvratA se krodhita hAnevAlA. (One) zrAseviuM. he. kR. nAyA. 15 getting quickly exasperated. zrAsevittA. saM0 kR0 AyA0 1, 3, 2, vivA0 5, 6; bhaga0 3, 1; 2; 7: 1; 15, 1; nAyA. 2; 16; jaM0pa0 3, 45, prAsevamANa. va. kR. nAyA" 17; pAsuhamma. na0 (prAsaudharma ) sAdhama pisI AsavaNa. na. (Asevana ) seva te. sevana sudhI. saudharma devaloka taka. Up to, as karanA. Resorting to; taking to; far as, the heavenly world call- Waiting upon. paMcA* 7, 31; ed Sudharma. ka. gaM0 5, 72; bhAsavaNA. trA0 ( prAsevanA ) saMyamamAmAsuGama. na. (zrAsUdhama ) A46ma saMparAya | atiyAra-hApasagAvAte. saMyama meM ati -mithyAtva-guNaThANAthI mAMDIne dazamAM cAra-doSa lagAnA. Partial violation subha saMparAya guNahI sudhI. AsUkSbhasaMpa- of ascetic vows. prava0 732; (2) * so pRS4 nama2 15 nA 58 noTa (*) dekho pRSTha naMbara 15 kI phUTanoTa (* ). Vide foot-note ( * ) page 15th. v. 11/15. Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAsevAloya ] ( 114 ) [zrA-ssAda mutranuM manupAna 2 te. sUtra kA anuSThAna zAkam ) zI nusa. azoka vRkSa karanA. studying, following the kA phUla. A flower of the Asoka precepts of, Sutras. sUya ni0 1, __tree. nAyA. 8; 14, 131; (3) mA 56 27-yAre AsoDDha. puM0 ( azvattha ) pApaso; pApasAnu 5j. pAropaNa karanAH Aropa karanA add 15. popala kA jhAr3a. The holy fig. ing to; charging with. sama0 28, ___tree. aAyA0 2, 1, 8, 45, -~-kuzIla. puM0 ( -kuzIla ) saMyamamA | Asottha. puM0 (azvattha ) zumA pala za6. satiyAra sAvAyA zAda yayesa. saMyama meM dekho UparakA zabda. Vide above. aticAra lagAne se jo kuzIla huA ho vaha. panna. 13; one who has become lacking in right conduct on account VzrA-ssaya. dhA0 1. (grA+zri ) Azraya ur|. Adhaya karanA. To rest upon; of partial violation of ascetic to resort to. restraint. prava. 732; zrAsevAloya-a. puM0 (prAsavAlocaka) puna; zrAsayai. dasA. 6, 27; prAsayati. bhaga. 13, 6, puna: 5|5:rii prAyazcitta senAra (sAdhu ). zrAsayani. nAyA. 17; je. pa0 1,6: 12 bAraMbAra pApa kara ke prAyazcita lenevAlA sAdhu. zrAsayAhi. nAyA. dha. (An ascetic ) frequently incurring sin and frequently per grAsayaha. rAya. 257; zrAsayaMta. vize0 322; forming expiation. vize0 868; / zrAseviya. vi. ( bhAsevita ) A-ghAI/VA -staya. pA. I. ( zrA+svad ) 2vAha sevita-sevetaH thodde| 2vA sAMdhela-yAsa. | levo. svAda lenA. To taste; to rekucha svAda liyA huA-cakhA huA; kucha lish. (2) amitaa| 42vI. abhilASA sevana kiyA huA. Slightly resorted karanA. todesire. to; slightly tasted. aAyA0 1, 1, prAsayai. sama0 30; 16; nAyA0 8; Vaa -stasa. thA. II. ( A+va ) yA trAsozra. puM. (azvayuja ) pAsomAsa. pAzvina tAsAne vizrAti sevA. thakAvaTa utArane ke mAsa. The month of Asvina. liye vizrAMti lenA. To take rest in sama0.36; jaM. pa. aodha* ni. 283; order to remove fatigue. bhaga0 11, 11, 18, 10; kappa0 2, 30; zrAlAsei-nAyA. 16; 6, 184; pAsAsaMti. nAyA* 6; pAsoI. strI0 ( zrAzvayujI-prazvayugazvinI- zrAsAsi. bhU. "evamAsAsi appANaM " tasyAM bhavA'zvayujI) Aso sukSi punama. utta. 2. 41; zrAzvina sudI 15 pUrNimAH The full- Vaa -ssAda. dhA* I.II. ( zrAvada ) moon-day of the month of 4 sthAna 2j. svAda lenA; calanA. To Asvina. jaM. pa. 7, 16%3 taste; to relish. (2) 26; pAsoga. puM. na. (Azoka-azokasyedamA- 27. cAhanAH icchA karanA to wish; Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAstAdiya ] ( 115 ) [pAhattahiba to desire. (3) prAta 2. prApta lAkara. Having brought. AyA0 1, karanA. to acquire: to gain. 7, 2, 204: 2. 1, 1, 1; prAsAeti. utta0 26, 33; ThA0 2, 2: zrAha1. saM* kR0 a0 (grAhRnya ) svI12 nAyA* 6; 12:16; 18%; vivA. 7. uzane.. svIkAra karake. Having acceptassAeti. panna. 15; ed. AyA. 1, 2. 4: 84; (2) sApAne: prAsAdei. nAyA0 12; mAdhAna.: lAkara. haring brought. prAsAdenti. bhaga. 15, 1; AyA0 6, 7, 2, 202; sama- 21; nisI. prAsAyanti. pana0 28% 3, 5; 11,8; 14, 15, 41, 17, 28 prAsAemi. nAyA06; 18, 2; 16, 1: dasA0 1,7: prAsAemo. nAyA. 18 zrAhADa. a. (AhRta ) mANelaM; sAvelaM. prAmApuhi. AyA. 1, 5, 3, 155; lAyA huA. Brought; carried. dasa . mAsAdessAmo. bhaga0 15, 1; 5, 1,55: 6, 49; zrodha. ni. bhA0 236; rAya. 274: parAha. 2, 5, paMcA. 1. 14 massAdessAmo. bhaga0 15, 1; zrAsAdezA. saM. kR. 1. 7; mAhaDiyA. sI. ( *aAhatikA ) mahArathI bhAsAisA. saM. kR. nAyA. ; mAvalI sAlI. bAhirase AI huI lAhina: parosanA. Food received from ontprAsitA. pAyA0 2, 1, 3, 14; side as a present. veya. 1,44, prAsAemAba. nAyA. 1; 2, 16 bhAssAdiya. tri. (bhAsAdita) tum|| "prAsAdiya" zaw. dekho " zrAsAdiya" / aAhata. tri. (zrAhRta ) me thI mAre zabda. Vide "prAsAdiya" bhaga0 15, 1, Ne zeDhuM. eka sthAna se dUsare sthAna meM mAssAyaNija.tri.(prAsvAdanIya) sthAI lAyA huA. Brought or carried sevA yo5. svAda lene yogya.. Worth from one place to another, prava. 856; being tasted. dasA. 1, 5, pAhattahi. na0 ( yAthAtathya ) yAthAtathya; prAstAviNo. strI0 ( pAzrAviNI ) kasane jAye. tevu. jaise kA taisA; jaisA cAhiye saMgraha karanAra; jemAM pANI cAlyuM Ave che. vaisA. Real, actual condition. (nAva) jisa meM pAnI AtA ho vaha nAva; sama0 23; (2) yathArtha paheza, 250 5; jala kA saMgraha karanevAlI. ( A ship ) having a leak in it. usa0 23, 70; satya; vAstaviH 250 5. yathArtha upadeza kA svarUpa; satya; vAstavika. svarUpa. truth; bAhaca. a. (pAhatya) hAya, pita. real nature; e. g. of religious kadAcit. Perhaps. utta0 1, 11: teaching sUya0 1, 13, 1; (3) "prAhaca savaNaM lahUM'. 3, 6; veya0 4, sUyagaDAMganA 13 mAM adhyayananuM nAma ke 11; aAyA0 1, 1, 4, 35, 2, 1, 1, 1; jemAM yathArtha upadezanuM svarUpa batAvyuM bhaga. 1, 2, 7, 6, 10, 7, 6, 18, 7, cha. sUghagaDAMga ke 13 veM adhyAya kA nAma vatra. 2, 23, 4, 10, 11; jisa meM ki yathArtha upadeza ke svarUpa kA mahacca a0 ( aAhRtya ) dApIne; Ani. ! varNana hai. the 13th chapter of Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ shraahmNt| ( 116 ) [zrAharaNa - - - Suyagadanga in which the pAhAresi. nAyA0 16 real nature of religious teach- AhArami. pa. 11; ing is shown. sUya0 1, 13, 23; zrAhAremo. nAyA0 183 zrAhamaMta. va0 kR0 tri0 ( prAdhaman ) dhamatA; zrAhArijA. vi. utta0 2, 31%3 ghamaNa yamato. dhaukatA huA; dhammana dhAMkanA AhAreja-jA. sUya. 1, 1, 2, 28, bhaga hu grA. Blowing; blowing a fur nace with bellows rAya. 8,8; pAhAre. dasa0 5, 1, 27; mAhammiapaya. na0 (adhArmikapada ) athA- | Vaa -hara. thA. I,II. ( A+ha) me mi: 58dharma 1i36 56. adhArmika pada; 42: ikaThThA karanA. To collect.. dharma viruddha pada. An irreligious step.. prANiya. saM. kR. nAyA. jaM. pa. 3, dasa. 8, 31; 55; rAya. 26; zrAhaya. tri. ( pAhata ) raNe. mArA huthA. zrAhAra. AjJA0 nisI0 1,5; Killed. (2) Delu nayetuM. pITA zrAhArehi. prAjJA0 nAyA. 16 huprA; vajAyA huA. played upon; harAhi. Datta0 2, 31; bhaga0 15, 1; heaten e.g. a musical instru. sUya. 1, 4, 2, 4, yment.. prova0 32; panna. 2; paraha. 1, mAhAreha. AjJA0 noyA0 15.; 16; 18%; 3; uvA. 7, 200 kviA0 1; kappa0 3. AhArattae. he. kR. nAyA 16; 49; 43: ( 3 ) dosa. Dhola. drum. pAhArittae. ova038; veya01,16; kappa. zrAyA0 2, 13, 15; (3) preraNA resa. 6, 43; bhaga. 1, 7; 3,1; nAyA. urta, inspired; hinted at, mov. 16: ed. rAya. Aharicae. nAyA. 18% pAhayA. strI. ( pAhatA) li. duMdubhI. zrAhAreittA. saM. kR. nAyA. 4, 6; 16; A kind of large kettle-drum; zrAhAritA. bhaga0 20,61 drum bhaga. 15, 1; zrAhAremANa. va. kR. nAyA0 1; bhaga0 11, VAhara. dhA. I, II. ( zrA+ha) mA. 11; 25, 7: veba. 5, 6, dasA. khAnA. To eat. (2) ra 42Y; 2vI - 3, 16, 16; 2. grahaNa karanA. too take; to accept. zrAhAramANa. ka. vA0va0 kR. ova. 16% ( 3 ) sAe; sAva. lAnA. to bring. bhaga0 7, 1; zrAhAreDa-ti. pre0 nisI0 4, 15; ThA0 2, pAhata dasa0 5, 1, 28, 2; nAyA. 2,86; 15; 16 18% AhArijamANa. ka. vA. va. kR. bhaga0 1, bhaga. 1,7; 3, 2, 7, 1; aMta. 1; ThA0 10; 3,8; rAya0 240; zrAharijjamANa. ThA1; prAharei. ova0 40; zAharaNa. na0 ( grAbharaNa ) bareNu dAgInA mAhAraM-re-ti. bhaga. 6, 10, 7, 3, 8, AmapaNa. gahanA; zrAbhUSaNa. An orna 5; 14, 6; 14, 6, 18, 3: 16, ment. aova0 24; su0 ca0 1, 318; 3; nAyA. 4; panna. 15; prava0 1235; -vihi. puM0 (-vidhi ) Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAharaNa] [zrAhAcchara - dhareNA banAvavA tathA paheravAno vidhi-rIti. zrAhavvAya. na0 ( yathAvAda ) vizche gayesa zrAbharaNa banAne tathA pahanane kI vidhi. bAramAM dANavAda aMganA bIjA vibhAga sutrathe art or process of making or no 10 bho.. viccheda ho cuke hue bArafashioning ornaments and also haveM dRSTivAda aMga ke dUsare vibhAga-sUtra kA of putting them on. prava0 1235; 10 vA bhada. The 10th section of zrAharaNa. na. ( udAharaNa udAhiyate prAba. the 2nd part of the lost 12th lyena gRhyate'nenadAAntiko'rtha ityudAhara Dristivada Aiiga. naMdI0 56; Nama) dRSTAMta; 629. dRSTAMta; udAharaNa. zrAhAkaDa. tri. ( prAdhAkRta) mAsa sAdhuna An illustration. pi. ni. 626; | bhATe niveza sAharAhi. khAsa sAdhuke ThA0 4, 3; -taddesa. puM0 (-tdNsh)| liye banAyA huA AhArAdi.. ( Food mezI dRSTAMta. ekadezI dRSTAnta--eka aMza | etc. ) prepared specially for it meM ghaTita honevAlA dRSTAnta. a one Sidhu. sUya 1. 10, 6; paNdda0 2, 3; sided illustration i. e. one not | zrAhAkamma na0 ( prAdhAkarman ) mAyAbhafully applicable. ThA. 4, 3; AhAra vagere. prAdhAkarma AhAra vageraha. -tahosa. puM0 (-taddoSa ) sapa haTAMta. Food etc. specially prepared sadoSa dRSTAnta. faulty illustration. for an ascetic. utta0 3, 3; piM0ni0 "prAharaNasadose caubihe paNNate taMjahA 12, 107; sama0 21; bhaga. 1,65,6 adhamma jute " ThA* 4, 3; 7, 8; paMcA0 13, 5; prava0 571; dasA. AhavaNa. puM0 (zrAhvAna ) mAsA. bulAnA. 2, 4, 5, 6; nisI. 10,6; Calling; inviting. su0 ca0 3, 115; zrAhAkamma. na. (* ) potAnA navA meM paMcA0 2, 12; hoya te pramANe: 25 bhAnusA2. apane Ahabba. tri0 (AbhAvya) kSetra, ziSya, mAna, kiye hue karma ke anusAra. In accordpAlI, vastra, pAtra vagaire. kSetra, zipya, bhAta, ance with one's own Karma. pAnI, vastra, pAtra Adi. Such things utta0 1, 13, as, a field, food, water, clothes, zrAhAkammiya. tri. (AdhArmika ) sAdhunA vessels etc.; also a disciple etc. bhATa manAvara mA. sAdhu ke liye taiyAra paMcA0 11, 26; kiyA huA AhAra. Food prepared mAhavvaNI. srI0 (prAtharvaNI) tAni specially for an ascetic. nAyA. anartha 42nAra se vidhA. tAtkAlika anartha 1; bhaga0 6, 33, ova0 karanevAlI eka vidyA. An art ( enabl. zrAhAcchaMda. tri. (yathAcchaMda) pAtAnI bha27 ing a person ) to work instan. mu45 vartanA2, 23 chAyArI. apanI icchA taneous disaster or mischief. anumAra bartAva karanevAlA; svacchadI. SelfsUya. 2, 2, 27; willed. nira0 3, 4; * gumA 4 na52 15 nI 5-noTa (*). dekho pRSTa naMbara 15 kI phUTanoTa (* ). Vide foot-note (*) p. 15th, Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAhAtaca ] ( 118 ) [ AhAra pAhAnaza. na0 ( yAthAtathya ) meM paratunI ya tI hevIta; yathArtha; satya. jo vastu jaisI cAhiye vaisI hI honA; ucitaThIka ThIkapanA. Reality; truth. dasA. AhAtahia. na. (yAthAtathya ) yAyAtathi: satya vAta jemAM pratipAdana kare che te sUyagaDAMga sUtranA 12 mAM adhyayananuM nAma. sUyagaDAMga sUtra ke 13veM adhyayana kA nAma jisameM yathArtha bAta kA prati gadana kiyA hai. Name of the 13th chapter of Suyagaoanga in which absoJute truth is explained. sama. pAhAya. saM. kR. a. (bhAdhAya ) bhurIne; uzane. choDakara; karake. Having done; having placed. piM.ni. 174; 180; AhAra. puM0 (prAdhAra ) AdhAra; pAzraya; mana: 21. zrAdhAra, Azraya; avalamnana; sahArA. Support; anything which supports. "doNhaM gambhasthANaM zrAhAre paMtaM. magussANaM ceva "ThA. 2; vize0 716; 1406; rAya0 210; nAyA0 1; 5:7; 12; 14; bhaga0 18, 2; aNujo. 126) uvA. 1, 5; mAhAra. pu. (mAhAra ) 2-pArA; mo. sana; bhAnapAna. bAhAra; bhomana. Food; eating; eating and drinking. pana. 1; 3; 28; 36; bhova0 16; 38; vize. 4; nAyA. 1,45, 7, 16; 18 dasa. 6, 47; nisI* 1., 5; 1: jIvA. .: una. 30, 13; bhaga. 1,1;7; 2,17 7, 1; 16, 3, 25, 5; mama. 1; udA. 1, 51; jaM. 10 2,22, prava. 138%; paMcA. 1, 26; kampa0 4, 65; ka. gaM. 2, 13, 1, 7; ~gajatti. tri. (-apyaaNsi.)| AhAranI apayAma; AhAra levAnI zakti purI na thAya te. AhArakI aparyApti; zrAhAra lene kI pUrI zakti kA abhAva. imperfectly developed power of assi milating food. bhaga0 6, 4; -ava. kaMti. strI0 (-apakrAMti) mArato tyA AhAra kA tyAga. giving up, abundonment, of food. kappa. 1, 2; -uvaciya. tri. ( --upacita ) AhArayA pati -puSTa. AhAra se puSTa. plump with food. bhaga, 16, 2, 8; -kaMstriya. tri. (-kAMkSika) sApAnI rial pAlo. zrAhAra kI icchA vAlA. (one) desirous of food. va. 1, 1; -gama. puM0 (-gama) mAhAranA goAhAra saMbaMdhI hakIkata batAvanAra sUtra-pATha. thAhAra saMbandhI varNana karanevAlA sUtra-pATha, a Sutra--text dealing with instructions about food. bhaga0 2, 1; --gutta. tri0 ( -gupta) the| 252 12. nAra; AhAra paratve mana vacana ane kAyAne pAyathA gopanI rAjanAra. kiMcit AhAra karanevAlA; zrAhAra ke sambandha meM mana, vacana aura kAyako pApa se pRthaka rakhanevAlA. (one ) taking limited amount of food; self-restrained in the matter of food. prava. 646% -goyara. puM0 (-gocara ) bhArata (155. pastu. AhArakI vastu. an article of food. paMcA* 5,3 -ga.na. (-baTaka) AhAraka zarIra, AhAraka aMgopAMga, devatAnuM AyuSya, narakanI pati, narakanuM AyuSya bhane naAnupUvI me 7 prati. AhAraka zarIra, AhAraka aMgopAMga, devatAkA zrAyuSya, naraka kI gati, naraka kA AyuSya aura narakAnupUrvI ye chaH prakRtiyAM. the six Pra Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAhAra] ( 196 ) [pAhAra kritis, ( Karmic natures ) viz A haraka Sarira, Aharak a A ngopanga, Devatayus, Na. | rakagati, Narakayus, and Narakanupurvi. ka. gaM. 3,15; -jAi. strI0 ( -jAti ) maalaaranA prakAra; jAdI judI jAtanA khorA- 1 janAcyA . AhAra ke bheda; bhinna bhinna | prakAra ke bhojana kA samUha. varieties of food; collection of foods of various kinds. paMcA0 5, 25; -jAya. na0 (-jAta ) - Guo za6. dekho Upara kA zabda. vide above. paMcA0 1, 29; -jugala. na0 (-yugala) mA 25 zarIra ane AhAraka aMgopAMga e be prati. AhAraka zarIra aura AhAraka aMgopAMga ye do prakRtiyAM. the two Prakritis viz Aaaraka Sarira and Aharaka Aigopanga. ka. gaM0 2, 17; -(s)hi. tri. ( -adhin ) mAninA arthI. bhojana kA arthI. ( one) desirous of, asking for, food. bhaga. 1, 1; -titthayara. puM0 (-tIrthakara) mAhI . raka zarIra ane tIrthaMkaranAma e be prakRti.. pAhAraka zarIra aura tIryakaranAma ye do| asiaat. the two Prakritis viz Aharaka Sarira and Tirthan. | karanama. "ukosA sNkhejaa-gunnhiinn| pAhAratisthamare" ka0501, 78;-()sthi.. tri. ( -prathin ) mahAro bhayA-yA. nAra. mAhArakA arthI; AhAra cAhane vAlA. (one) who desires, wants, food. | nAyA04;-vyavaggaNA. strI. (-dravyavargaNA) mahAra sarIramA yogA thAya tekA pujhasane samuha. AhAraka zarIrameM upayogI hosaka aise pudgaloM kA samuha. the | material molecules which go to build up the Aharaka body. bhaga0 1, 1; -du. na0 (-dvi) mA "AhAra-jugala" za6. dekho "zrAhAra. jugala" zabda. vide "AhAra-jugala " ka* gaM0 3, 3; -duga. na. (-dvika) gumo " AhAra-jugala " za6. dekhA " prAhAra-jugala" zabda, vide"AhArajagala" ka. pa. 1, 73; ka. gaM. 2, 3, 3, 16; --pazcakkhANa. na0 (-pratyAkhyAna) AhAra-khAna pAnane tyAga; upavAsa saMcAra kore. AhAra-khAna pAna kA tyAga; upavAsa, saMthArA Adi. giving up food, drink etc.; a fast. " AhArapacakkhANeNa bhaMte jIve kiM jaNayaha " utta0 26, 35; -pajatti. strI0 ( -paryApti) zastithA AhAra laIne zarIra pe pariNAma mADI zaya te zatinI pUrNatA. jisa zakti se AhAra grahaNa kara usakA zarIra rUpa pariNAma utpanna kiyA jA sake usa zaktikI pUrNatA. the perfect development of the power of assimilatiog food into the physical body. bhaga0 3, 1; 6, 4; prava0 1331; -po. saha. puM0 (-poSadha) se mahArAja sudhI yAre sAhArane tyAga 23 te. eka ahorAtra taka cAroM prakAra ke pAhAra kA tyAga karanA. giving up food of every kind for the space of a day and a night. paMcA0 12, 14; -(5)mbhavahAra. puM0 (-abhyavahAra) mAhAra ( 1 ) 523; mAyuM te. AhAra ( bhojana ) karanA; khAnA. taking food; eating. vize0 221; -bhAva. puM0 (-bhAva ) mArane sAva. pAhAra kA bhAva. state of being food. bhaga. 18, 1; ~mAiya. tri. Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AhAra] ( 120 ) [zrAhAraga (-Adika ) yA2 gatanA maah|2; mAra time of the creation of the mAhi. cAra prakAra kA AhAra. food etc.; Alaraka body, and the decay food of four kinds viz solid, of Karmic matter after its Jiquid etc. dasa0 8, 28, -vati . results have been endured by strI0 / -vyutkrAMti ). mArane kA ko- the soul. sama06; tanvate. zrAhAra kA tyAga karanA. giving / zrAhAraittAra. tri. (pAhata ) AhAra 42. up food nAyA08 -saMpajjaNa. na. nA2: mAnA2. AhAra karanevAlA; khAnevAlA. (-saMpatti) sAhAranI saMpata -2sane utpanna (Oue) who eats. sama0 6; 72 nA2; bhI savaya. AhAra ke rasa ko | zrAhAro . a. (AhAratas) mArA 21utpanna karanevAlA; namaka. salt; (8o zrIne. bhojana kA zrAzraya karake. From called because it imparts taste food; on account of food. "zrAhAto food ). "zrAhAra saMpajjaNa vajjaNaNaM" rao paMcakavajaNeNa" sUya. 1, 7, 12; sUya. 1,7,12, -sarANA. strI0 (-saMjJA) zrAhAraga. na. (pAhAraka-caturdazapUrvavidA''sAhAra sevAnI saMjJA-vi. AhAra lene kI vhiyate gRhyate ityAhArakam ) mAlA24 zarIra saMjJA-icchA. desire of taking food. pAMya zarIrabhAnu trIzuM za212. zrAhAraka "cauhi ThANehiM zrAhArasaraNA samuppajjA" zarIra; pAMca zarIra meM kA tosarA zarIra. ThA0 4,4; panna. 8; bhaga0 7, 8, 12, 5; The 3rd of the 5 kinds of body; 20, 7, 24, 1; -sarANovautta. tri0 prava0 64; 700; ka. gaM. 1, 33; bhaga0 ( -saMjJopayukta ) sAlAnI saMsAvAnA. 8, 6; (2) tri. sAhAra uranAra, mAna AhArakI saMjJAvAlA. (ome) having pAna vagaire 42nA2. AhAra karanevAlA; khAnaa desire of taking food. pAna karanevAlA. ( one) who eats. bhaga. 111, 13, 1; 26, 1; --sannA. zrAyA* 1, 1, 5, 46; bhaga0 6, 4, 8, 2; strI. ( -saMjJA) yA2 saMjAmAMnI se; (3) AkhA26 zarIranI sAmyavAsA sAdhu. bhAvAnI vAsanA. cAra saMjJAoM meM se AhAraka zarIra kI labdhivAlA sAdhu. an eka; khAne kI vAsanA. one of the four ascetic who has got the power Sanjnas or animate feelings; of evolving the Aharaka Savia desire for food. zrAva0 4, 5; rira. prava0 817; (4) sAhA24 sabhu-samugdhAya. puM0 (-samudghAta) 24 dvAta; AhAraka zarIramAM AtmAnA pradeza zarIra banAvavAnI vakhate jIvapradezanuM udArika vistAravA te. AhAraka samudghAta-arthAt zarIrathI bahAra nIkAlavuM ane prakRti prakRtinuM AhAraka zarIra meM AtmA ke pradezoM kA maaraavtt| zani 2 te. AhAraka zarIra vistAra karanA. Aharaka SamuddhanAte samaya jIva pradezoM kA audArika zarIra ghata i. e, emanation of soulse bAhira nikAlanA aura prakRta kama prakRtiyoM particles into the tiny body kA upabhoga karake phira usakI nirjarA karanA. known as Aharaka sarira. emanation of soul particles prava0 1326; -aMgopAMgaNAma. na. from the physical body at the (-aopAGganAma ) nAma bhanI 2 prati Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAhAraga] ( 121 ) [pAhAragamagara ke jenA udayathI AhAraka zarIranA aMge mAMga usa samaya kA yoga-zArIrika vyApAra . prAta yA. nAma karma ko eka prakRti ki the proress of the Aharaka jisake udaya se AhAraka zarIra ke aMgopAMga prApta / body being mixeil with the ho. a variety of Namakarma ! physical hody at the time of by the maturing of which the the formation of the fornier Aharaki body develops limbs hody or its dispersion. bhaga0 8, and sublimbs. ka. gaM. 1, 34; 1: 25, 1; -laddhi. svA. ( -labdhi ) -~-zugala. na. (-yugala) mA zarIra AhAraka zarIra banAvavAnI lAdha zakti. ane AhAraka aMgopAMga e be nAmakarmanI AhAraka zarIra banAne kI labdhi-zakti. pratinI ne. zrAhAraka zarIra aura AhAraka the power of making 1191 aMgopAMga, ye nAma karma kI do prakRtiyoM kA Aharaka lody. prava0 817: 19. the pair of the two vari -vaggaNA. zrI. ( -vargaNA.) bAbA25 eties of Nanakaraa by the zarIranI racanAmAM uogI thAya tevA pudagala rise of which one gets Aharaka no the.. AhAraka zarIra kI racanA meM Sarira and Aharaka Angopi- upayogI ho aise pudgaloM kA samUha. the iiga. ka. gaM. 1. 35: -NAma. na. molecules of matter which go (-nAman ) gAyathA maa|26 zarIra to build up the Aburaka body bhale gevI nAma manA ; prakRti. jisake ka. gaM. 1, 16: -cajiya. tri. udaya me aAhAraka zarIra prApta ho aisI nAma- (-varjita ) m6|24 samuhAta zipAyarnu. karma kI eka prakRti, a variety of zrAhAraka samuddhAta ke atirikta. excepting Namakarmna hy the rise of or excluding Aharaka Samudwhich one sets the Aharaka ghita. prava0 1326; -samugghAya. puM0 Sarira. ka. gaM. 4, 58: -duga. na0 (-samuddhAta ) A6126 zaza2 palAyana / -dvika ) bhugo " zrAhAraga jugala' mATe AmAnA pradeza zarIrathI bahAra kADhash. dekho " aAhAraga jugala " zabda. pAta. AhAraka zarIra banAne ke liye AtmA vide " pAhAraga jugana" ka. gaM0 4.58; ke pradeza zarIra se bAhira nikAlanA. ema-mIsaga. pu. ( -mizraka ) / nation of the soul-particles " pAhAragarmAsA' za+1. dekho " pAhAraga- from the body in order to mIsA ' zabda. vide "pAhAragamIsA" create the Abaraka bodv. 310 bhaga* 25. 1:-mIsA. strI0 (-mazrA- 7: bhaga0 13,6 mizra) 28512: (bhAga mA zarI2 | pAhAragasarIra. na. ( AhArakazarIra ) banAvatI vakhate ke cheDatI vakhate udArika 2 / 24 zarIra. AhAraka zarIra. AharaAdi zarIranI sAthe mizraNa thAya te bata- ka body. bhaga. 6, 4, 8, 1: no yoga-zAsa2i4 05 / 1 / 2. zrAhAraka mizra. kAyappabhoga. puM0 (-kAyaprayoga) yoga; AhAraka zarIra banAte yA choDate samaya AhAraka zarIra racIne te zarIrathI pravRtti audArika Adi zarIra ke sAtha mizraNA ho / 42vI te: 15.26 shii| 0515:2. AhA. Y. I!16. Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AhAraga sarIrattA ] raka zarIra kI racanA karake usI zarIra se / zrAhArabhUya. tri0 ( AdhArabhUta ) AdhAra bhUta AdhAra bhUta. Forming support nAyA * 1; AhAraya. na0 ( zrAhAraka ) 5 zarIrabhAnu eka zarIra ke je 14 pUrvadhArI labdhi vAlA sAdhu banAvI zake kei vAtanA saMdehanuM nivAraNa karavAne te sAdhu eka AhAraka zarIranuM putaluM banAvI mahAvidehamAM kevalI pAse mekale che ne pAchuM AvatAM tene saMkelI che te. pAMca zarIroM meM kA eka zarIra jise ki caudaha pUrva dhArI labdhivAlA sAdhu, banA sakatA hai. ukta zakti saMpanna sAdhu ko jaba koI saMdeha utpanna hotA hai taba usa saMdeha kA nivAraNa karane ke liye isa zarIra kI vaha racanA karatA hai aura use mahAvideha meM kevalI ke pAsa bhejanA hai aura usake pIche AjAne para phira apane zarIra meM milA letA . One of the five bodies which can be created by a saint read in 14 Purvas. With this body which is tiny, he can g Mahavideha and get his doubts solved by Kevalis. It can afterwards be dispersed. to ( 122 ) pravRtti karanA; AhAraka zarIra kA vyApAra. creating an Aharaka body and acting with it. bhaga0 8, 9; - sarIri. tri0 ( - zarIrin ) AhAra zarIravAsa (pa). AhAraka zarIravAlA jIva. ( a soul ) with an Aharaka body. ThA0 6, 1 jIbA 0 10; - pogabaMdha. puM0 ( - prayogabandha ) AhAra zarIranI racanA 12vI te. AhAraka zarIra kI racanA karanA creating an Aharaka. body. bhaga0 8 hai; zrAhAragasarIrattA. strI0 ( AhArakazarIratA ) AhAra zarIrapa AhAraka zarIra pana, State of being an Aharaka body. bhaga0 25, 2, AhAraNa na0 ( udAharaNa ) prAMta dRSTAMta. An illustration vize0 235; 1.77 AhAratA. zrI ( zrAhAratA ) bhAratI bhApa AhAra kA bhAva. State of being food bhaga0 18.70 AhAraparigaNA. strI0 ( grAhAraprarijJA ) yaMgaDAMga sUtranA anta zrutaskaMdhanA na adhyayananuM nAma ke jemAM sarva jvenI utpatti kayI rIte thAya ane AhAra kevI tenuM varNana . sUgaDAMga sUtra ke dUsare zrutaskaMdha ke tIsare adhyAya kA nAma jisameM ki sarva jIvoM kI utpatti kisa prakAra hotI hai aura ve kisa prakAra AhAra grahaNa karate haiM usakA vagIna hai. Name of the third chapter of the second Srutaskan ha of Suyagadanga Sutra dealing with the creation of sentient beings and their modes of taking food sUya0 2 3, 38: sama0 23: ThA0 7 For Private [ zrAhAritAra Personal Use Only a panna0 12; bhaga0 1, 7: 6, 37, 118, 1: 25, 1, 6: vize0 375: sama0 pa0 216: ka0 gaM0 1. 37; AhAravaMta puM0 ( avadhAraNAvata ) meM dhAre te tethe| jo vAre vahI kahe aisA. One who says what he has retained in mind or remembered. ThA0 8 1: bhaga0 25. 7 zrahArita. tri0 ( zrAhArita ) AhAra AdA 5. AhAra grahaNa kiyA huA. ( One ) who has taken food, taMDu zrahAritA ra tri. ( zrAhArayita ) AhAra Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAhArima ] 2nAra. AhAra grahaNa karanevAlA. ( One ) who takes food. (2) grahaNa 22. grahaNa karanevAlA. (one ) who takes. dasA* 3, 16: AhArima. tri0 ( zrAhArya ) pazu sAthai utAravA yogya; mAgha- bhauSadha-yU vagere. pAnI ke sAtha khAne yogya; auSadhi, cUrNa vagairaha. ( anything e g. food, medicine, powder ete. ) to be swallowed with water. piM0 ni0 102; 44 mAhAriya. tri0 ( zrAhArita ) lugyo prahArita " 206. dekho "prahArita zabda. Vide. AhArita " nAyA0 2: 46 ( 123 ) 5: 16:18; 16 : bhaga0 15, 1: sya02 6, 35: AhAriyaM. pra0 ( yathA''ryam ) Aryane ghaMTe tevI rIte; jethI Arya paE prApta thAya tevI rAte jisase zrAryatva prApta ho, isa prakAra. In a manner worthy of a civilised mahArissamANa. tri0 ( zrahAriSyamANazrahariSyat ) aviSya asama AhAra :2pAnI bhaviSya kAla meM AhAra karane vAlA. ( One ) who is to take food in future; going to take food in future. bhaga0 1, 1; person. AAyA0 2, 3, 1, 116; 66 AhAruhesa. puM0 ( zrAhArodezaka ) padmavaNA sUtranA prathama uddezAnuM nAma. ." pannavakhA " sUtra ke prathama uddeza kA nAma. Name of the first chapter of Pannavana Sutra. bhaga0 1. 1; AhAretAra. tri0 ( zrAhartR ) 22nA2. AhAra karanevAlA. ( One ) who takes food. mama0 30: "" zd [ zrAhiMDa zrAhAreyasva. tri0 ( Ahartavya ) AhAra karavA sAya:. AhAra karane lAyaka. Worthy of being eaten TA0 3; zrahAdizra puM0 ( yathAlandika ) utsRSTa AbhArI bheu aAranA jaina sAdhu utkRSTa AcArapAlanevAlA eka prakAra kA jaina sAdhu. A class of Jaina saints with excellent, ascetic conduct. cau0 33: zrahAvaraNA. strI0 ( AbhAvanA ) dhAraNAH saMpa; uddeza. dhAraNA; saMkalpa; uddezya . Thought; keeping, retention, of things in the mind. paM. ni For Private 361, hAliya. puM0 ( zrAbhAsika ) me nAmano antarjI isa nAma kA eka antadvIpa. Name of an Antara Dvipa ( island ). ( 2 ) tri0 temAM vasanAra manuSya ukta dvIpa meM basanevAlA manuSya. inhabitant of the above island. panna0 1: an ahi. tri0 ( zrAhRta ) ArathI gra urela. Adara se grahaNa kiyA huA Res pectfully accepted. jaM0 pa0 2, 18, vize0 363: zrahi zraggi. puM0 ( zrAhitAgni ) agnine sthApana karanAra brAmhaNa; agnihotrI. zramikI sthApanA karanevAlA brAmhaNa; zramihotrI. A Brahmana consecrat ing or preserving the sacred domestic fire dasa0 6, 3, 1, 11; /zrahiMDa. vA0 I ( zra+ hiND ) 52; labha bhusArI ravI laTa phiranA; bhaTakanA yAtrA karanA. To walk; to roam; to travel. zrahiMDa. nAyA- 1: Personal Use Only Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAhiMDazra] ( 124 ) [ pAhaNa zrAhidasi. nAyA.8%3; 1: 28, 4, 33, 30, 13; 24: sUya. 1, zrAhiMDaha. nAyA. 8, 17; 1, 1, 7, 8; je. pa0 2. 18; zrAhiMDehi. A. nAyA08: zrAhiya tri. (pAhata ) gharesa; sAgara bhusa. AhiMDeha. nAyA. 14; rakhA huA; Age rakhA huA. Kept; aAhiDiUNa. saMthA0 76; placed before. sUya. ni. 1, 10, AhiMDamANa. nAyA0 1, vivA0 3: 106; zrAhiMDa. puM0 ( pAhigaDaka ) bhramaNazAyaH zrAhiya visesatta. na0 (aAhitavizeSatva) bhusA32. bhramaNazIlaH mumAphira. ( One ) | satya vacanano eka atIzaya-abhuta zakti. who wanders; a traveller. 190 satya vacana kA eka atizaya-adbhuta zakti. ni0 115: A super-natural manifestation AhiMDaga. puM0 ( prAhiNDaka ) ma apaso of truthfulness in speech. sama0 16. dekhA UparakA zabda. Vide above. | Ahua-ya. tri. (aAhUta)osAveta. bulAyA " uvaesa ANuvaesA duvihA zrAhiMDagA | huA. Called; invokel. mu0 ca0 1, samAseNa '' Ava0 vava. 280 AhiMDia. tri. (*aAhiNDita ) bhAsela. prAhui. strI0 ( pAhuti ) nibhA ghI, na, nayakore DAmA te. agni meM ghI, tila, bhejA huA. Sent: despatched. pi. jatra vagairaha kA homa karanA. Offering ni. 427: oblation consisting of ghee, Ahika. na. ( Adhikya ) adhi: 5ry: vizeSa | _barley etc. to firre. piM0 ni, 440; 5. adhikattAH vizapatA. Excess: Vaa huNa. dhA0 . ( zrA+ ) paM. State of heing more. vize0 2087: hilanA: kaMpanA. To shake. AhigarANayA. nA. ( prAdhikaraNakI ) pAhuNijjamANa. ka0 vA. va. kR. nAyA0 : hava, ukhala, khaDaga, vagere adhikaraNa AhuriNajja. tri. ( aAhvAnIya ) 24105 bhejavAyA gatI liyA. hala, Ukhala. 72vA yo5 mipA yo5. havana karane yogya. khaDga Adi se hotA hui kriyA; aisA Worthy of being invoked or adhikaraNa jisase aAnmA dugAta meM jAya. offered as oblation. obanAyA0 1: Operations of agricultural AhuNiya. puM0 (aAdhunika) ! mAnA tools which lead a soul to spiri. 5 me da. 88 grahoM meM kA 5 vA graha. tual degradation. In 2, 7: The 5th of the 88 planets. zrAhittA. saM. kR. a. (AdhAya) sakSama " do pAhuNiyA" ThA0 2, 3, jaM0 pa0 3. 1. lana meM lakara. Having paid 5.5: ma0pa0 20; attention to: having taken in- aAhe. he. kR0 a0 ( prAdhAtum ) dhAraNa to consideration. Tyn lao Es: 52yAne. dhAraNa karane ke liye. In order prAhiya. tri0 ( zrArakhyAta ) he pratipAdana to place or retain. sUya. 1, 6, 4: tu. kahA huaA: prAtapAdana kiyA huA. aAheNa. na0 ( aAhvAna ) vivAha thAya 5chI Told: said; described. utta. 24. . pa ya yAne ne mAute. vivAha Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhADeya } ( 125 ) [idhara hojAne ke pazcAt vara ke yahA~ kanyA ko bulAkara jimAnA--bhojana karAnA. An invitation to tlie bride to dine ut the bridegroom's house after marriage. aAyA, 2, 1, 4, 22; Aheya. tri. ( prAdheya ) dhAramA kA yAya 52tu. AdhAra meM rahane yogya vastu. ( Anything ) contained or fit to he contained in another thing. vize0 124: 1402: bAherI. strI. (zrAbhorI ) 204; ma24A7: govAsa. ahIranI; gvAlinI. An Ahira or shepherd's woman.| vize0 1454; aAhevazca. na. ( zrAdhipatya ) adhipatipA); nAya pANu: yAmI 55. adhipatitva; nAyakapana: svAmitva. Ownership; }ordship: / leadership. Ava0 32: mama. 58: / _ nira. 5, 1: vivA0 7: nAyA0 1:3:5: 18: nAyA. gha. panna02: jIvA. 3. 4: bhaga 3, 8:13, 6, 17, 210; ja. pa. 5, 115: ThA0 : kampa0 2, 13: aAhevaNa. na0 ( zrAkSepaNa ) zaharane the| yA. avA-yAyI mAravAte. nagara para zrAkramaNa kara gherA DAlanA. Besieging a town: inrading a town. paraha. 1. 2: Ahoia. tri. ( prAbhogika ) mAnane me 2. jJAna kA prakAra. A variety of knowledge. "AhoiANaM gANa-dasaNaNaM appaNAgi khamaNa kAlaM pAbhoei, zrA bhoittA" kappa.., 106; pAhohiya-zra. puM0 ( prAdho'vadhika) nimita kSetramA nA3 adhinAna. niyamita kSetra meM rahanevAlA adhijJAna. Avathijhina limited to particular area. bhaga. 1. 4: 7. 7:18, 18: Vi. pA. I. ( iNa ) j: gati 12vI. in this was'. panna0 17; nAyA0 1:8: jAnAH gati karanA. To go to move. / 14: vava. 1, 5; iMti su. ca0 3, 12; ia. vi. ( ita) prAna yayeyaH sthita 29.sa. inu. piM. ni. 447: prAptaH sthita. Acquired; got; re. ittae. he. kR. kappa. 1, 28; maining steadly. viza0 351; dayA. iMta. va. kR. bhaga. 14, pi.ni. 262: / 6. 11: (2) gayesa. gayA huA. gone: ijaMta. va. kR. dasa 6, 2, 4: departedl. " samiyaM udAhu" stha0 1, i. a. (i) pAdapUrapAyA2. pAda pUraNa; vAkyAlaMkAra. An expletive; | iara. tri. ( itara) aj; 152. dUsarA; word marking the close of a anya. Another'; else. ka. gaM. 1, remark or sentence. (2) 27: 4, 2; -~-tulla. tri. (-tulya) 1 samAmi. iti ke artha meM samApti meM. thus: : 21nya samuM. aurokAmA. like Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iarahA ] another; resembling another. kra0 pa05, 64; iarahA. na ( itarathA ) anyathA zranyathA. In another way; otherwise. ka0 gaM0 1, 60 ii. a0 ( iti) mebha; mevI rIte. isa prakAra; isa taraha. In that way or manner. 33; dasa0 8, 2; nirdeza purI jatA paj. kucha nirdeza karake batAnA: rUpa pradarzana. a word used to point out anything. bhaga0 1 1 1 7 ova0 nAyA0 1; ka0 pa05, 11: paMcA0 6, 8H " iihAsa. puM0 ( itihAsa -- itiha pArampayyapadeza Aste'smina ) purA pratidAsa purANa; itihAsa History; narration of past events. AMva0 ( 2 ) 53SanI 72mAMnI vA puruSa kI 72 kalAmeM kI eka kalA. one of the 72 accomplishments of man. pa0 1 1 0 utta0 2, 26: sama0 ( 2 ) rUpa aharzana zrI. a0 ( itaH ) gadiyA yA mathI. yahAM se isa janma se. From this place; from this birth or state of existence. itho vRteSu duima dugaM sU0 1, 3 o0 38 pi0ni0 223 10: AyA0 1 1, 1, vA 4: pagaha0 1, 1; nAyA0 1: 7: 8: 17: 0 &; bhaga0 15, 1: 2 0 iMkhigiyA zrI ( ( 126 ) .. ) ninhA. niMdA. CC Censure or slander duImbi ziyA upAviyA sUya0 1 2 2. 2. iMkhiNI 0 (iMgkhiNI ) ninhA nindA, 97 [ iMgAla Censure; slander. 66 " aha megakarI anesi iMkhiNI " sU0 1, 2, 2, 1; iMgAla. puM0 ( zraGgAra ) aMgArI aso; dhuMvA rahita pani aMgArA dhuMA rahita kuMvADA abhi. A burning charcoal; fire free from smoke. zrova0 38; utta0 , , 36: 1066 ThA0 53 sU0 1 4 1, 7: jaM0 pa0 7, 170; dasa0 5 1:18, aNutta03, 1; piM0 ni0 546; jIva/0 1: 3; pana0 1: nAyA0 1: bhaga0 3 2: 5, 2:10, 5. : 15. 1: zrAyA0 2, 10. 1, 81: paMcA0 13,48: mAphaka saMyamane ase khAdAranI hoSa koyale 166; uvA0 (2) ( 2 ) kaiyalAnI 42 nAra ke samAna saMyama ko kAlA karanevAlA eka prakAra kA AhAra kA doSa. a fault connected with food, tarnishing self-restraint or asceticism like coal piM0ni0 1; (3) nAma 20. aMgAra nAma kA eka graha a planet of this nane. bhaga0 10. '5: - uvaya. pri0 (upama) gaMgArA devatA deve!. aMgAre ke samAna jvalaMta; aMgAra ke madaza dedipyamAna hone me deva samAna. ( anything ) like ) like burning charcoal red hot ate 4. 4: - kaDiNI. sI. ( karSaNI) avasAne bhaTTimAMzrI avAno soDhAno sIo koyale kA bhaTTo me se nikAlane kA lohe kA sariyA an iron rod to take out coal from an oven or kiln bhaga0 16.1: - kamma na0 ( karmana ) galA nAvA Ane veyavAna vyApAra koyalA banAne : pRSTa nambara 15nI phuTanoTa ( ) dekho pRSTha naMbara 15kI phuTanoTa () Vide foot-note (:) page 15th Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iMgAla ] becane kA vyApAra business of pre. paring and trading in coal. bhaga0 8, 5 uvA0 1, 53; - kAriyA. strI0 ( kArikA - aMgArAn karotItyaMkAra | kArikA ) sugaDI, sigar3I. a portable grate or fire-basket. " iMgAlakArieyaM bhaMte agaNikAe kevaiyaM kAlaM saMci ui bhaga0 16, 19 - dAha. puM0 ( dAha- aGgArAnU dahatItyaGgAra dAhaH ) aMgArA pADavAnI 40yA aMgArA karane kI jagaha- a place where fuel is converted into coal nisI0 3, 75: - sagaDiyA. strI0 ( zakaTikA ) aMgArA pADavAnI sagI. aMgArA dahakAne kI sagar3I, a portable grate in which fuel is converted into burning charcoal. bhaga0 2, 1: - solliya tri. ( - zUlya ) aMgArA para paDAve. aMgAroM para pakAyA huA. cooked, baked upon burning charcoal. iMgAla molliyamiva kaMdusolliyamiva bhaga0 11, 6: iMgAlA. puM0 ( zraGgAraka ) se nAmano - yaha: maMgala isa nAma kA eka graha; maGgala. The planet Mars. sUya0 bhaga0 3, 7: iMgAlaga. puM- ( zraGgAraka ) maMgala graha maMgala nAma kA graha. The planet Mars 66 33 ( 127 ) ThA0 2, 3 iMgAla bhUya. tri0 ( aGgArabhUta ) ApalA aMgAzanI samAna, aMgAre ke sAmAna. ( Anything ) like a burning charcoal. bhaga0 3, 1: 5.6: 1, 6 jaM0 10 2. 36: [ iMgiya-zra raka 104. nAma ke grahakA vimAna Name of the heavenly abode of a planet named Aigaraka, bhaga iMgia ya na0 ( iGgita ) manobAva: nayA vavAnI nizAnI, isArA; AMkha vagerenI sAliyAya yeSTA mano bhAvaH saMketa iSArA. Internal thought; significant gesture of the eye ete. iMgiyA gAra saMpanne una0 1, 2:32, 14: zrava0 iMgAlavarDasya puM0 ( zraGgArAvataMsaka ) gAranAme na vibhAnanaM nAma, aMgA 33; dasa0 8, 3. 1: piM0 ni0 478: jaM0 vize0 6, 33: bhaga0 6, 33; nAyA0 1: naka 3, 53; -- zrAgAra. puM0 ( - zrAkAra mane bhAva jaNAvavAnI nizAnI manobhAva pragaTa karane kA cinha: izArA. internal thought: a signilicant gesture. utta 1. : -- zragAra saMparANa. tri0 ( AkArasaMpanna ) gita ane AkAra haNavAnI saMpittavAlA, stic aura AkAra jAnane kI saMpattivAlA. one who has the power of knowing internal thoughts and out-ward gestures indicating them. iMgiyAgArapaNo se vi. etti i puM0 na0 (-maraNa ) lugA 206 utta0 1, 2 - maraNa. iMgiNI " 44 For Private Personal Use Only zabda vide maraNa zubha dekho iMgiNI maraNa iMgiNI maraNa sama0 iMgiNI. strI0 ( iMginI - zrutavihitakriyAvizeSa: iMgyate pratiniyatadeza eva ceSTayateSsyAmanazana kriyAya mitI GginI ) zAstramAM kahela hadamAM rahI. vaiyAvacca karAvyA vinA saMdhArA 12ve te. zAstra meM kahIM huI hRdameM rahakara vaiyAvRtya karAye binA saMdhArA karanA. Performing Santharo confining oneself within the limits of space prescribed by Sastras "C 66 C :3 "" Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iMda] ( 128 ) [iMda and not receiving any service from others. bhatta0 6; prava0 1031; . sama. 17; --maraNa. na. ( -maraNa) , saMthAro karI viyAvacca karAvyA vinA igitaniyamita pradezanI hadamAM rahI samAdhi maraNa ! 72 te. saMthArA karake vaiyAvRtya binA karAye niyamita pradeza kI hada meM rahakara samAdhi maraNa karanA. death in a state of meditation by the practice of Santharo in a defined area of space fixed by Sastras and without receiving any service. mama0 17; prava. 103%; ThA0 2, maMthA. iMda. puM0 ( indra-indanIti indraH ) aMTa zreSTha, One whoivexcellent. sa. pa. 20 ( ) : nAnA 21M: 12-12. indra; devoM kA gajA. the gul Indra: the king of godds. tra ido 133: jaM. pa. 3, 45: bhaga, 3,1: 1, vaza 225: nAyA08; nAyA. gha. 3: naMdI. 22; aova0 sama0 15: panna. 2. aNujA. 20: ThA0 4: dama. 6. 1, 14: paMcA0 4, 48: (3) yethA nakSatrano adhipati yatA. jyeSThA nakSatra kA adhipati dava the presiding deity of the Jyestha (constellation. aNujo. 131; sa. pa. 1: ThA0 2, 3: (.) e nAmanA eka dIpa ane eka samudra. isa nAma kA eka dvIpa aura eka samudra. an island of that name: also An ocean of that naime. jIvA . 3. : panna0 15: -abhimeya. puM. ( -abhiSeka ) mAnavana rAbhiSe mUryAbha deva kA rAjyAbhiSeka. the corn. nation ceremuny of the Surya. bha god. gaya. 16: ---ahiTTiya. tri. (-adhiSThita ) ne ghidhita. indrAdhiSThita; indra ke adhiSThita. presided over by Indra. " iMdAhiTTiyA" bhaga0 3,1; ThA0 10; -ahINa. tri. ( -adhIna ) ne paza; dine mAghIna. indra ke AdhIna. dependent upon Indra; under the power of Indra. bhaga0 3, 1; -ahINakaja. na0 ( --adhInakArya)ndradhAna kArya-ma. indra ke AdhIna kArya. a work under the control of Indra. 17170 1, 1; -bhAuha. puM0 ( - zrAyudha) nuM Ayudha 101. indra kA zastra-vajra. the weapon of Indra; Indra's thunderbolt. nAyA. 1; ~~-keu. puM0 (-ketu )ndra bada IndramahAlamAM banAvela dhaMbha. indra yatriH indramahotsava meM banAyA huA matabha. a post erected in the celebration of Indra's festival. pagaha, 1, : ...-ggaha. puM0 ( * graha ) bantara devanA upadravathI thato roga; valasADa. vyaMtara deva ke upadrava se hotA huA roga. a disease caused by the evil intluence of hell-gods; being possessed by hell.gods. bhaga. 3, 7; jIvA0 3. 3; (2) a vizeSa. graha vizeSa. name of a planet. jAvA0 3, 3; .---jhiya. . ( - dhvaja - zeSadhvajApekSayA'nimahatvAdindrazcAmA dhvajazvendradhvajaH ) indra vaja; bIjI vajAnI apekSAe moTI 50. indra svajA; dUsarI vajA kI apekSA me bar3I vajA. a banner taller than all the other banners. " iMdajjho . puro gacchai ' mama0 34; prava* 45.1: -hANa. na0 (-sthAna ) candradhanaH candra. 4 indra staMbhaH indradhvaja. a post Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iMdakaMta] ( 126 ) [ iMdakuMbha erected in honour of Indra; a 16 sAgaropama kI hai. ye deva sADe no mAra flag greater than all the rest. bAda zvAsovAsa lete haiM aura 16 hajAra aMta. 6, 15; ( 2 ) nivAsa varSAbAda inheM kSudhA galatI hai. Name of sthAna. indra kA nivAsa sthAna. the it heavenly abode; the gods residence of Indra. " iMdaTThANe- here live for 19 Sagaropamas NaM bhaMte kevatiya kAlaM virahite " ThA. and they breathe once in 9. 6; bhaga0 8, 8; jIvA0 3; sU0 50 18 months and feel hungry once -dhaNu. na0 (-dhanuSa ) dhanuSA in 19 thousand years. sama0 16; AyA . indra dhanusa.. minbow. jaM. iMdakAiya. puM0 ( indra kAyika ) chadriya pa. aNujo0 127; bhaga0 3, 7; vAlA meM 04 -drago5. tIna indriyAvAlA --pADivayA strI0 (--pratipat ) maa623|| eka jIva. indragopa. A kind of in. sudI 15line 54o. bhAdrapada mudi pUrNimA sect of red colour'; a kind ke bAda kI bidi ekama. the tirst tity of | of three-sensed living being. the dark half of the month of panna. 138 Bhadrapada. ThA. :-maha. puM. iMdIla. pu. ( indrakIla----gopurAvayava ( maha) mAdayA mAsanI puname yate vizeSaH) nagaranA cAlanA : 2055 janmahAtsava. bhAdrapada mAsa kI pUrNimA ko jene AdhAre daravAjAnA be kamADa baMda rahI hone vAlA indra kA utsava mahotsava. / / zale te. nagara ke daravAje kA eka avayavaH festival in lionour of India on jisake AdhAra se daravAje ke do kiMvADa baMdha the t'ull-moon day of Bhadra. rahasake vaha. A portion of a city ptd. rAya. 217; vivA0 1; nisI0 -gate: a door-bolt fastething 16, 12; AyA. 2.1, 2, 12: bhaga. 6, the two doors of gate. "goma33; nAyA. 1: --laTi. strI. (---yaSTi) ujhamayA iMdakIlA " rAya0 106 bhaga. 3, indra mahotsatramAM je taMbha ropavAmAM Ave che. 2; ova0 ThA0 2; te. indra mahotsava meM jo staMbha gAr3A | iMdakuMbha. puM0 ( indrakumbha- kumbhAnAmindra jAtA hai vaha. a post fixed ut the | indrakumbhaH) 22: moToghA; bhAsiyA. time of the celebration of kalaza; baDA ghaDA A big pot. rAya. Indra's festival. " nivvattamaheva 106; jaM0 50 1; (2) vAtazA nagaiMdalaTThI vimukta saMdhi baMdhaNA" nAyA. 1; rInA zAna muSNAnuM me BdhAna vItazokA bhaga. 1, 33; nagarI kA IzAna kona kA eka udyAna. iMdakaMta. puM0 ( indrakAnta )ndrakAnta nAme name of a garden in the eka vimAna ke jenA devatAonI sthiti north-east of the town of 10 sAgaropamanI che. e devatA sADA Vitasoka. " tIseNa viyAsogAe rAya nava mahine zvAsozvAsa le che, ane 19 hANIe uttarapuracchima disibhAe iMdakuMbha (1121 dhA lAge. indrakAnta nAmaka NAma ujANe" nAyA0 8; (3) nemanAthaeka vimAna jisake nivAsI devoM kI sthiti ! nA prathama ziSya. nemanAtha kA prathama ziSya. V. 1/17. Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IdakhIla ] ( 130 ) [ iMdadatta - name of the first disciple of (2) 37 mA anuM nAma. 37veM grahakA Nemanitha. sama0 24: ( 4 ) 10 nAma. name of the 37th conmA munisuvrata tIrthaMkaranA prathama gaNadharanuM ! stellation. jaM. pa. ThA0 2.3 nAma. 2. veM tIrthakara munisuvrata ke prathama mU0 paM0 20; gaNadhara kA nAma. name of the first | iMdajasA. strI. (indrayazasa) paaNyaabshn| Ganadhara of the 20th Tirthan rAjanI rANI. pAMcAla deza ke brahma kara, Muni Suvrata. * To rAjA kI rANI. Name of the 233; queen of Bralimaraja of the iMdakhIla. puM0 (indrakIla) tume| ' iMdakAla' country of Panchala "iMdavasu za6. dekho 'iMdakIla ' zabda. Vide iMdajasA 2 iMdasiri 3 cutaNI devIya" utta. iMdarkAla ' jIvA. 3, 4, TI0 13; iMdaga. puM0 (indraka ) tedriya 75 vizeSa. iMdajAli. tri. ( indrajAlin ) vividha 22yn| tAna iMndriyoMvAlA jIva vizeSa. A three- ! karI vismaya pamADanAra IndrajAlI Bensed living being: a kind of vividha racanA karake vismita karanevAlA: insect, utta036:137 indrajAliyA; jAdUgara. A magician. iMdagova. pu. ( iMdra gopa) gopa: bhamoso ThA. 4: 12sA thA pachI yo bA1 1754aa; iMdajAlizra ya. tri. (indrajAlika ) -- jayandriya pAso the . indragopa; MA2nAraH vidhA lAvanAra. indraindravahaToH varSA Rtu meM utpanna honevAlA / jAla karanevAlAH goDa vidyA batAnevAlA. eka lAla raMga kA jantu. A kind of (One) who displays magical insert of red color springing tricks. vize0 1607: up in monsoon: a three - sensed iMdanIla. puM. ( indranIla )ndinI bhI living being. utta0 36; 138: / namasa. indranIla maNi; nIlama. A gem aNujo0 121: panna. 13 _so named; a sapphire. aova0 rAya iMdagova-ya. puM. (indagopaka ) gun | iMdatta. na. (indrasva) tuM 255; 2-5. 15o za6 dekho upara kA zabda. 5. indra kA svarUpa; indrapana. Power Vide above. jIkA. 3, 4 gaya0 63: and dignity of Indra; state nAyA. 1: of being Indra; kingship. iMdagovaga. paM0 ( indragoyaka ) mA utta0 6. 5.5.; bhaga0 3, 2, 'iMdagova' za.. dakhA ' iMdagAva ' zabda. | iMdattA. strI. (indratA) /-56. indrapana. Vide 'iMdagova' nAyA. 1: State of being Indra; power iMdaggi puM0 ( indrAgni) vizarn at and dignity of Indra: king. athiyAta vanA. vizAgyA mAtra kA _ship. bhaga0 25, 6 adhiSThAtA deva. The presidling deity | iMdadata. puM0 ( indradatta ) datta: yoyA of the constellation Visakha. tIrtha:22 prathama bhikSA mApanA2. indradana; aNujI. 131: sa. pa. 10 ThA. 2, 3: cothe tIrthakara ko pahile pahila bhikSA dene Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iMdadigaNa ( 131 ) [ iMdasiri vAlA. Name of the man who prathama 12; gautama svAmI. mahAvIra first gave alins to the fourth svAmI ke prathama gaNadhara; gautama svAmI. Tirthankara. sama0 24; (2) 12 mA The first Ganadbara of Maha vAsuyudhyano zrIna pUrva manu nAma. vAsupujya vira Swami. bhaga. 1,1:2, 5: ova0 12veM tIrthakara ke tIsare pUrvabhava kA nAma. 38% nAyA. 6; jaM. pa. naMdI0 20; sama. name of the 3rd previous birth 11; 24, uvA. 1, 76prava. 308; of the 12th Visupujya Swami, | kappa0 5, 133; sama0 24 iMdabhUti. puM0 (indrabhUti ) naso po iMdadigaNa. puM0 ( indradatta) ke nAmana Ti. za6. dekho Upara kA zabda. Vide 17nA me mAyArya. koTikagaccha ke eka | above. sama* 62; sU. pa. 1; AcArya kA nAma. Name of a pre. | iMdamuddhAbhisitta. puM0 (indramUrdhAbhiSikta ) ceptor of the Kotika order of | 54ImAnA sAtamA hivasanu ( sAta. saints. kappa. 8; bhanu) nAma. pakhavADe ke sAtaveM dina (saptamI ) iMdanIla. puM0 ( indranIla ) se| - iMdraNIla' F1 1A. The 7th day of a fort za6. dekho -- indraNIla' zabda. Vitle __night. "iMdamu dvAbhisitteya " gU, 50 'indraNIla' utta0 36, 15. panna. 1; 10 je0pa0 iMdapura. na0 ( indrapura ) 24 nAma me 2. iMdaya. pu. (indraka) me 'Idaga' za". eka nagara kA nAma. Name of dekho 'iMdaga' zabda. Vile ' iMdaga' city. " iheva jaMbUdIve bhArahevAse iMdapura NAma na yare" vivA0 10; (2) iMdayaNiraya. puM0 ( indrakaniraya ) sAyA mAyA nAmanA eka sAdhu ke jene maNIpura nAmanA ? 21. sabase baDA narakAvAsA. The gAmamAM nAgadata gAthA patie AhAra pANI greatest liell. ThA.6; pAya (sdi. indapura nAmaka eka sAdhu | iMdayAla. na. (indrajAla ) ko nAmanI me| jinhe maNipura nAmaka grAma ke nAgadatta gAthA. vidhA. indrajAla vidyA. Juggling; . patine AhAra pAnI diyA thA. Name of kind of lore; magic. su. ca0 4, a monk who was given fouil 166 and water in a village named / iMdayAli. puM0 ( indrajAlin ) chandranala Manipura by the Gathapati vidhAna shu||2. indrajAla vidyA ko jAnane named Nagudatta. "iMdapure aNa. al. A magician; a juggler. gAre paDilAbhite jAvamiddhe " vivA0 2, 7; / su0 ca0 13, 50; iMdapuraga. puM. (indrapuraga) savAliyA / iMdasirI. strI0 (indrazrI) pAyAsa zanI nii| ye nAbharnusa. vesavADiyagaNa se | kAMpatha nagaranA brahadata rAjAnI eka nikale hue kula kA nAma. Name of a rAzI. pAMcAla deza ke kAMpilya nagara ke family which was an offshoot brahmadata rAjA kI rAnI. Name of of Vesavadiya Gana. #190 a; queen of Brahmadatta, the iMdabhUi. puM0 ( indrabhUti) malAvI2 25mInA! king of the city of Kanpilya Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iMdasaNA] ( 132 ) [ iMdiya in the country of Panchala. uta0 TI0 13; iMdaseNA. strI0 ( indrasenA) senA namAnI eka nadI ke je merUne uttare raktavatI nahImA male the. indrasenA nAmaka eka nadI jo ki meru ke uttara dizA meM raktavatI nadI meM milatI hai. Name of a river which flows into the river Raktavati in the north of Meru. ThA0 5, 3; 10; iMdA. strI0 ( indrA) kA nAmanI nahI bhe3nI uttare 2tavatIne bhoche. indrA nAmaka nadI jo ki me kI uttara dizA meM raktavatI nadI meM milatI hai. Name of a river which flows into the river Raktuvati in the morth of Meru. ThA. 5, 3; (2) hinAmanI ye havI. eka devI kA nAma. Name of a goddess. nAyA. gha. 3; (3) gharanI pAMcamI agra mahilInuM nAma. dharaNendra kI pAMcavI ana mahiSI kA FIA. name of the 5th priucipal queen of Dhuranendrar. bhaga. 10.5; iMdA. svA0 (endrI) 55 dizA. pUrva dizA. The eastern direction. Hei, ThA 10 ja0 50 5,118% iMdANI. strI0 (indrANI)I ; panI amadirA. indrANI; indra kI paTarAnI. The crowned queen of Indra. jhA, 4, iMdiya. na0 (iMdriya) 14, jAna, nA, hala, bhane tvayA pAMya candriya. A~kha, kAna, nAka, jivhA aura tvacA ye pAMca iMdriyA~. The five senses viz eye, ear, nose, tongue and skin. vize. 61; panna. 15; nAyA0 1; 4; utta. 6, 36; zrova0 16; dasa0 5, 1, 13, bhaga0 2, 1; 4, 8, 1; 24, 12; naMdI, 3; sama06; ka. gaM0 1, 0; paMcA0 14, 3; (2) pannavaNa sutranA 1mAM padanuM nAma. pannavaNA ke paMdrahaveM pada kA nAma. name of the 15th Pada of Pannavani. panna. 15; (3) panavayAnA zrIna pahanA jIga 62nuM nAma. pannavaNA ke tIsare pada ke tIsare dvAra kA nAma. name of the 3rd Dwara of the 3rd Pada of Pannavani. panna. 3; -attha. puM. ( -artha) zata, 5, 2sa, gaMdha Ane parza e pAMca indriyanA artha -viSaya. zabda, rUpa, rasa, gaMdha aura sparza ye pAMca indriyoM ke artha viSaya. any of the five objects of the senses viz sound, form, taste, smell, and touclh. "paMca iMdiyatthA pagaNattA taMjahA" ThA0 5; utta0 24, 8, 31, 7; -~-atthakovaNa. na. (:-arthakopana) mvikAra, indriyanA vilayana kepa thavo te. kAmavikAra; iMdaya ke viSaya kA kopita honA esire for the enjoyment of the objects of the senses. JTO E; -apajjatti. strI0 (-aparyApti ) di. yanI apUrNatA indriya pami bAMdhIne purI 25 te. iMdriyakI amampUrNatA; iMdriya paryApti ko bAMdhakara use pUrNa na karanA. imperfect development of the senses. bhaga. 3, 4; -uvautta. tri(-upayukta) ndriyanA upayogasahita. indriyoM ke upayoga sahita. (one) eere. fully controlling tie senses. panna. 3 - upacaya puM0 (-upacaya) ndriyanA upayaya-vRddhi. iMdriyoM kI vRddhi. Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iMdiya] ( 133 ) [iMdiya the growth of the senses. "kaiviheNa bhaMte iMdiyauvacaya" panna. 15: bhaga0 20, 4; -ggAma. puM0 (-grAma) adriyonAsa hAya. iMdriyoM kA samudAya the | group of the senses. zrAthA* TA0 1, 5, 4, 156- --caukka. na0 (-catuSka ) bhana ane yakSu zivAyanI yAra dhandriyA: pAna, nA, prAyane 25 driya. cAra indriyAM; kAna, nAka ghrANa aura sparza. the group of the four senses; viz the senses of hearing smell, taste, and touch. ka.gaM. 1, 4, -calaNA. strI0 ( --calanA ) sandriya, yAra. indriyoM kA calanA. the motion of the senses. bhaga0 17.3: -javANeja tri. (-yApanIya ) pAMca ghandriyone vaza 42sI te. pAMcoM indriyoM ko vaza karanA. controlling all the five senses. bhaga018, 10: nAyA. 5; -jAya. na. (-jAta) yinI 41 -prasAra. indriyoM ko jAti-bheda. the variety of the senses. 950 4, 13; .-TANa. na. ( -sthAna ) yinA / sthAna-3411 12525-24zAhi. idriyoM ke sthAna upAdAna kAraNa-zrAkAzAdi. the efficient causes of the senses such as space etc. sUya ni0 1, 1, 1, 33; -NivattaNA. strI0 (-nirvartanA) andriyone nitI te. iMdiyoM ko utpanna karanA. the creating of the senses. " kativiheNaM bhaMte iMdiya NivattaNA" panna. 15; -nirAhi. tri. (nirodhin ) IndriyanI lAlasAno nirodha karanAra. ! indriya kI lAlasA kA nirodha karanevAlA. (one ) who checks the crav. ings of the senses. prava0 570; -pajanti. zrI. ( -paryApti ) dipanI saMpUrNatA, Indriya para bAMdhIne purI karavI te. indriyoM kI saMpUrNatA; full levelopment of the serises. H. 6, 4; - paDisaMloNatA. strI0 (-prAtisaM. lInatA)ndriyAne ra 125 te. indriyAko vaza karanA. conquest, control over the senses. bhaga. 25, 7: --pari. raNAma. na. (-pariNAma) ndriya meM pa, paziNAma indriya rUpa meM jIva kA pariNAma. the modification of the soul into the form of the senses. panna. 15:-bala. na0 (-bala) ndiyanI zakti. indriyoM kA zAkta. the power of the senses. jIvA0 3: -maNoNimitta. na0 ( -manonimina ) cakSu vagere pAMca indriya ane mana che nimitta mAM mevaM jAnaH manizruta zAna. cakSu vagairaha pAMca indriyoM aura mana ke nimitta se honevAlA jJAnaH matizruta jJAna. Matisruta Jnana: sensitive knowledge, acquired by the five senses and the mind. viza0 13: -maNobhava. na0 (-manAbhava):ndriya mana manathApana yatuM jJAna. indriya aura mana se utpanna honevAlA jJAna. knowledge born of the senses and the mind. vize0 65: -laddhi. stro0 (-labdhi) para yinI prApti. pAMca indriyoM kI prApti. the attainment of the five senses. bhaga0 8, 2; panna. 15: -laddhiyA. strI0 (-labdhikA) yo po za6. dekho Upara kA zabda. vide above. bhaga. 8, 2; --vasaTTa. tri0 (-vazAta ) driyana za yAthI thye| mI. indriya ke vaza Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iMdiyauddesa ] hone ke kAraNa se duHkhita. (one ) miserable on account of lack of control over the senses. bhaga0 12, 2 | -- vijaya. puM0 (vijaya) driyane abhAM rAkhavI te; indriyeApara. jaya melavave te; tapa vizeSa. indriyoM ko vaza karanA; indriyoM para vijaya prApta karanA; tapa vizeSa. control over the senses; a kind of austerity. paMcA0 16, 35 - vibhatti. strI0 ( -vibhakti) indriyanA vilAga; yeDendriya, medriya vagere. indriyoM ke vibhAga; ekendriya beindriya Adi. the classification of the senses; e. g. one sense, two senses etc. sUrya0 ni0 1, 5, 1, 66: - visaya. puM0 (-viSaya ) driyAMnI viSaya zakti indriyoM kI viSaya zakti. the power of enjoyment of the senses. bhaga0 3, 5: - vIriya na0 ( vIrya ) trAhi iMdriyonuM pota potAnA viSayane grahaNa 42khAtuM samartha. zrotra Adi indriyoM kA sva sva viSaya grahaNa karane kA sAmarthya. the power of the senses ear etc. to comprehend their objects. sUrya * ni0 1,866 iMdiya uddesa. puM0 ( indriyo deza ) panava e. sUtranA padamAM patranA prathama udezanuM nAma panavaNA sUtra ke paMdrahaveM pada ke prathama uddeza kA nAma. Name of the first Uddesa of the 15th Pada of Pannavana Sntra. bhaga0 2, 3: iMdiya uddesya puM0 ( indriyoddezaka ) luo upalo za dekho Upara kA zabda. Vide above. bhaga0 18, 3:2, 4; iMdiya paya na0 ( indriyapada ) panavA sUtranu 15 56. pannavaraNA kA 15vAM pada ( 134 ) e. [ ikka a The 15th Pada of Pannavana Sutra. Ho 2, 3; 970 93; iMdu puM0 ( indu ) yandra yandramA candra: candramA. The moon. nAyAha 1; 16: bhaga0 6, 33; iMduttaravarDisaga puM0 ( indrottarAvataMsaka ) e nAmanuM eka vimAna, enI sthita ogaNIsa sAgareApamanI che. e devatA sADA nava mahine zvAse zrvAsa le che, egaNIsa sundara varSe sudhA lAge che. isa nAma kA vimAna, jisameM rahanevAle devoM kI 13 sAgaropama Ayu hai. ye deva sADhe nau mahIne bAda zvAsa lete haiM aura inheM 16000 varSa bAda bhUkha lagatI hai. Name of a heaven - ly abode; the gods here live for 19 Sagaropamas and they breathe once in 9 months and feel hungry once in 19 thousand years, sama0 16; iMduraya na0 (induraka ) moTo suuMo. bar3A TopalA. A large basket. rAya0 270; iMdhaNa na0 ( invana ) jisa chA vagere incana; jalAne kI lakar3I, kaMDA vagairaha. Fuel consisting of cowdung cakes, wood etc. utta0 14, 10, 32, 19; piM0 ni0 bhA0 12: bhaga0 7, 1; ikka. tri0 ( eka ) :- jyAvAya eka saMkhyAvAcaka. The numeral, one. ( 2 ) o merI: dvitIya. akelA; ekAkI; zradvitIya one; alone; matchless. jo 0 131, naMdI0 34; AyA0 1, 5, 2, 148; bhaga0 2 5; nAyA0 15; sa0 ca0 4, 120; jaM0 pa0 1, 12; ikka zra. tri0 ( ekaka ) : zrI. For Private Personal Use Only Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ikaDa] ( 135 ) [ikvAga akelAH ekAkI. Alone; solitary. Sutras e... Acharinga etc. utta. 1, 10, 35, 6, nAyA. 14, 18 ikkaDa. na. (* ikkaDa ) - yaTa-sA ikkArasaga. tri. ( ekAdazaka ) yAra. mAravAna pAsa; 21 saza tAya gyAraha. Even; II . ka. gaM. 1, 42: vizeSa. caTAI banAne kA komala ghAMsa; tRNa | ikkArasama. tri. (ekAdazama) 11 ma; vizeSa. A kind of soft grass of ___sAmAbho. gyArahvA. Eleventh; which a mattress is made. 11th naMdI. 55; aAyA0 2, 2, 3, 100; 2, 7, 2, 161: | ikkArasI. strI ( ekAdazI ) bhImAsa: sUya0 2, 2, 7; bhaga0 21, 5; paraha. 2, 5 mADIyAno 11 me| hIrasa. gyArasa; 3; 33nI nAvesI yA ukta ghAMsa kA pakSa kA gyArahavAM dina. The 11th dav banAI huI caTAI. mattress made of a fortnight. vize0 2083: prava. of the above grass. AyA. 2, 2, 1557; jaM0 pa0 2, 31 3, 100; (3) sAnAmanu prn| tanu ikkikka. tri. ( ekaika ) me . eka 15. hama nAma kA parvaga jAti kA jhADa. | ___eka. Taken singly. utta. 28, 8; a kind of tree. To 9: ka0 gaM0 4, 77; - udaya. puM0 (-udaya ) ikkAmaka. tri. (ekaka)ma. paraspara. geprnit| 5. ekeka prakRti kA Taken singly; (2) 52252, me. udaya. the rive or maturity of mI: sanyonya. anyonyaH eka dusarA. each Prakriti (Karmic nature) mutual. utta, 13, 3: su. ca0 2. 81: singls. ka. gaM. 6, 16: ikavIsa. strI0 (ekaviMzati) 21: mesa: igvAga. na. ( ikSvAku) pnhe| bhAnA bAsa ane . ikacIya; 21. Trents- yaza vA ela. RSabhadeva svAvI kA one: 21. una 11, 15: kappa baMza; ikSvAku kula. The Iksviku family: the line of descent of ikkasIi. strI0 ( ekAzIti) mezIH 81: Risabhadera Swami. AyA. 2, ikyAmI. Eighty-one: 81. una. 1, 2, 13; panna. 1; bhaga0 6. 33, 20,8H 34, 20; aNujo0 131: ThA0 7, 1:60; utta0 18, ikkAra. tri. ( ekAdazan ) maNIyA2; 11. 36; aovarAya. 218; --kula. puM0 gyArahaH 11. Eleven; 11. ka. gaM. 6, (-kula ) tu 'ikkhAga za6. dekho 'ikkhAga' zabda. vide. 'ikkhAga' ova0 ikkArasa. tri. (ekAdazan ) sImA2: --bhUmi. stro0 ( -bhAme ) 4aa 22 isane me. gyArahaH 11. Eleven; 11. jyAM utpanna thaye te bhUmi; ayodhyA. sama0 11; dasA. 6, 1, 2, utta0 28, ikSvAku vaMza jahA~ utpanna huA vaha bhumi; 23; uvA, 10, 277; ka. gaM. 6, 20; ayodhyA. the land of the birth jaM0 pa0 2, 31; -aMga. puM0 (-aMga ) of the Iksvaku family; Oudli. pAyAgAdi 11 agasUtra. AcArAMgAdi kApa0 7, 206; -rAya. pu0 (-rAjana ) gyAraha aMgapUtra. the ll Aligal yA bhai - 1. ikSvAku kula Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ikkhAgukula ] ( 136 ) [igidiya meM janmA huA rAjA. a king of the ka. gaM0 1,8; 33: 2, 14 4, 13 Iksvakuline. "paDibuddhi ikkhAgarAyA" -catusaya. na. ( -catu:zata) mesena ThA0 7; nAyA* 8; -vaMsa. pu. ( -vaMza) setAsIsa. 141 ekasau ekatAlIsa, 141. *Sama va 2thAbhIno vaMza. RSabha deva svAmI one hundred forty-one; 141. kA vaMza. the line of descent of ka.. gaM0 2, 27 -navai. strI0 (-navati) Risabhadeva Swimi. piM. ni. me||je1. ekAna 61. ninety one; 476; 91. ka. gaM. 3, 7; -yAla. nA. ikkhAgukula. na. (iSavAkukula) ghA ( - catvAriMzat ) tAlIza; 41. ekatA nAmanuM sa. ikSvAku nAmaka vaMza. A lIsa; 41. forty-one; 41. prava* 516; fainily by name Iksvaku. #+90 ka. gaM. 6, 66; -banna. strI0 ( -paJcA. zat ) sevana, 51. ekAvana, 51. ikkhu. puM. (ikSu) ze271. sAMTA. fifty-one; 51. prava. 360 -vIsa. Sugar-cane. bhaga0 21, 5; ova0 svA0 (-viMzati ) 2 nI saMdhyA; me. panna. 1; paMcA0 8, 23; - rasa. puM0 vIza. ikavAsavIM saMkhyA. twenty-one; ( -rasa ) sheriin| 2. sAMTe kA rasa. 21. uvA0 10, 277; -sa. na. sugar-came juice. praba. 233; paMcA0 ( - zata) meso ne ye; 101. eka sI 16, 10; -vaNa. na. ( -vana) zerInuM eka; 101. one hundred and one; vana. ganne kA kheta.a forest of sugar- 101. ka. gaM. 3, 4: ----sahi. strI. etunes. nisI* 3, 16: --vADa. puM0 (-paSTi) A8:21. ikasaTha; 61. sixty(-vATa) zerInI mAya zetI one: G1. mama. 6. sI. strI posAya te sthAna. ganne kI bAr3a: ganne pelane ( azIti) pezI: 81. ikAmA; 81. kI jagaha. A place where sugar eighty-one; 81. ke. gaM0 2, 17: canes are crushed to get out igahiya-zra-saya. na. ( ekAdhikazata) juice; a field where sugarcanes aghi so: soname; 1.1. eka.mI. are grown. gaya. 276: -vADiyA. eka; 1.1. One hundred and one; strI0 ( -vATikA ) -ze2 ne| 17vADI. 101. ka. gaM. 2,4: ganne kI bAr3I-khana. field where | igAra. tri. (ekAdazan ) agIyA2; 1.1. gyArA; sugar canes are grown. panna. 1; 11. Eleven 11. ka. gaM. 6, 62; bhaga0 21 5; ugArasama. tri. ( ekAdazama ) 11 / / imbuvara. puM. (ituvara ) ye mana me ___24bho . gyAravAM; 11 vA~. Eleventh; 65 mane me samudra. isa nAma kA eka _lth. vivA0 1; ka. gaM0 2, 14: dvApa aura eka mamudra. Name of an | igidiya. tri. (ekendriya )ne me daya island; also the name of an DAya te; 41 yA sthAva2 71. ekendriya Ocean. jIvA. 3, 4 vAlA; pRthvI Adi sthAvara jIva. Oneiga. tri0 (eka ) menI saMnyA; 1. eka kI sensed; e. g. earth ete. ka. gaM. maMgvyAH 1. The number one3 1. | 3, 11, 4, 18: Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hAdiyatA ] igidiyattA. strI0 (ekendriyatA DendriyapA. ekendriyapana State of being one sensed. bhaga0 35, 1; iguNa. pri0 (ephona) eka kama Less by one. ka0 10 2 12: - asi. bI0 (- zrazIti ) sI 75. unayAsI 73. seventy-nine; 79. pra. 3673 - naui. strI0 (-navati) navyAzI 88. nevAsI 8 eightynine; 89. ka0pa02, 23: yAMsa. strI0 ( - viMzati ) bhogIzaH 14 ujIsa; 16. nineteen 19. ka0 pa0 2, 12: -sahi. bI0 (paSTi ) bhogamA 58. unasATha 56. fifty-nine 59. ka0 maM0 6, 74: isa pri0 (eka) nI saMbhyA eka kI saMkhyA. The number one. ka0 gaM 5, 40; iccantha puM0 ( ityartha ) prahArano artha isa prakAra kA artha. This sort of meaning. AyA0] 1.1, 2, 16: iccA. saM0 kR0 a0 (a) mit. jAnakara. Having known AyA0 1, 1, 3, 21; Tar. fa(geant) 5; sult; beufee. ityAdi. Et cetera. ka0 gaM0 1, 26; pratra0 663; ( 137 ) ivAiya tri0 ( ityAdika) vagere bagairaha vagairaha. Et cetera, kappa0 6, 201; imevaM zra0 ( ityevaM ) mA amAre metrI zaite. isa prakAra se isa taraha. In this way; in that way. dasa0 2, 4; padma0 11: V iccha. dhA0 I. ( iS ) 42 32vI. icchA karanA. To desire, To wish; to V. 11/18 [ icchukAra icchai. sU0 1, 1, 2, 31; zraNujo 0 14; nAyA0 1 5; 13: 16; bhaga0 15, 5: icchati icchAsa vize0 201; icchAmi nAyA0 1 2 43 8 12; bhaga0 3. 6 : 2, 143, 25 7, 10; 1 icchAmo nAyA0 1 3 6 bhaga0 11, 11; icchevi utta0 1 12:32 40 dasA0 3, 16, 16: vaya0 1, 22, 26: 30: icchitA. vi0 kapa0 6, 48: dasa05, 1, 36; 6, 48; icchejA. vi0 utta 9. 26: dasa0 5, 1, 65: ickreja vi0 veya0 4 icchaha0 piM0 ni0 dusa0 6, 11: nAyA0 bhaga0 8, 5: ma 133 14: 301 : 465 utta5 12, 201 icchaya. vize0 va0 kR0 3294: 16. vize0 190: dama0 icchena nAgA0 8, 37: utta0 1, 6: indramANa paMcA0 2,50 iccha gacchA0 78 icchAve. pre0 0 pra0 e0 vize0 1081; icchejbhANa. na. ( icchA dhyAna ) AmanI chAnuM dhyAna. lAbha kI icchA kA dhyAna. Meditation upon some desire of profit or gain Au icchukAra tri (icchAkAra - ecayamicchA svAbhiprAyastayA karaNaM tatkArya nirvarttanamicchAkAraH pUrva gunI AjJA dyAyacI anuSkAna karavuM te; daza sAmAcArImAMnI eka. icchA pUrvaka guru kI AjJA mAnanA; daza mAmAcAriyoM meM kI eka sAmAcArI Will Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ icchA ( 138 ) [ icchAmitta ingly carrying out the orders meM paDA huA. (one) drawn by of a preceptor; one of the 10 activities favourable to sensual points of ascetic good conduct gratifications which prolong ThA0 10; paMcA* 12, 4, worldly existence. AyA0 1, 4, icchA. strI0 ( icchA ) -1; abhisAsa. 2, 131; -parimANa. na0 (-parimANa) icchA; abhilASA, Desire; longing. icchAnuM parimANa-maryAdA bAMdhavI tenuM pAMcamuM ova0 38; AyA0 1, 4, 2, 131; paNha0 mAnata. icchA kA parimANa-mayAdA karanA; 1, 5; piM0 ni0 216; sU0 pa. 10; sama0 pAMcavAM aNuvrata. limitation of de52, ThA. 10; uvA0 1,17; prava066 sires; the 5th partial vow.gro paMcA0 1, 5, 12, 2; bhaga. 12, 5, 25, 5; --mutti. strI0 (-mukti) 917; veya. 1, 33; (2) 555sAnI bhukti; chAnA tyA icchA kA tyAga. 542 zatriyAmAMnI 25512vI rAtrI. pakSa giving up, abandonment, of kI paMdraha rAtriyoM meM kI gyArahavIM rAtri. desires. bhatta0 20, -lobha. pu. the 11th night of a fortnight. ( -bobha-icchA abhilASaH sAcAso jaM. pa.0 7, 152;-aNuloma. tri. lobhazca icchAlobhaH ) 2035 soma. (-anuloma ) 2chAne anu3. icchA ke lobha. avarice in the form of anukUla. propitious to one's desire " icchA lomou uvahimaire desires. bhaga0 1, 3: panna0 11: gotti" ThA0 6; AyA. 1, 8, 8, 23; -(s) aNulomiya. tri. ( -zrAnulo. -- lobhiya. tri. (-bobhika-icchA lobho mika) chAne anusa masanA2. icchA yasthAsti sa icchA lAbhakaH) mahe24 vAlI ke anukUla bolanevAlA. ( one ) who yA upAyA. mahecchAvAlA; bahuta speaks agreeably to one's upadhivAlA. highly ambitious or desire. pAyA. ni. 1, 4, 1, 218; avaricious. ThA0 5: .- lola. puM0 -kAma. puM0 (-kAma ) yAsa paratunI (-lola) mA pAra somaH satyaMta sAkSA. aprApta vastu kA AkAMnA. soma. atyaMta lAbha. Excessive avadesire of an unattained objert. rice. vaya0 6,16: una. 36, 3; -chaMda. puM0 ( -chanda) icchAkAra. puM0 (icchAkAra ) mA 'iccha 2525-65j " ne svacchaMH | kAra' za6. dekhA 'icchakkAra' zabda. datA; svecchAcAratva. wilful, wanton. Vide 'icchakkAra'. utta. 26, 3; ova. action or behaviour. pratra. 121%3B 11, uvA0 1,81 ---paNIya. tri. ( -praNIta-iMdriyamano- icchAkAra. puM0 (icchAkAra) mA 'icchakkAra' viSayAnukUlA pravRttirihecchA tayA viSayAbhi. dekho 'icchakkAra' zabda. Vide 'icchakAra' mukhamabhikarmabandhanasaMsArAbhimukhaM vA prakarSaNa prava0 769; nItaH icchApraNItaH ) saMsAra vadhe tevI | icchAmitta. na. ( icchAmAtra) / mAtra; viyAnukuLa pravRttinA pravAhamAM ghasaDAyela. yukti vi|| 48panA mAtra icchA mAtra; maMsAra baDhAnevAlI viSayAnukUla pravRtti ke pravAha | yakti binA kalpanA mAtra. Mere desire Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ icchiya / ( 136 ) (without a plan to carry it aMta. 3, 8; vize0 1082; (2) seya; out ) sUya0 1, 7, 16; mAgha vizeSa. seva; khAdya vizeSa. a partiicchiya. tri. ( iSTa ) ghu; Ta; inta. cular variety of food; macaroni, icchita; iSTa. Desired: wished piM0ni0 466; for. piM0 ni0 342; aova0 18, 32; | iTTayA. strI0 ( iSTakA) 2. ITa. A brick. utta0 30, 10. jaM0 pa0 su0 ca0 12, 1:; __jIvA0 3, 1; vize* 2653; nAyA0 1; 5; 12; nAyA0 | iTTA. strI. ( iSTA) 2. IMTa. A brick. dha0 bhaga0 1, 1; 2, 1; 6, 33; 11, 11; | ThA08; -vAya. puM0 (-pAka ) ghaTa 53t41, 1; uvA0 1, 12, kappa0 1, 12: bavAna sthAna. ITa pakAne kA sthAna. / -kAma kAmi. tri. (-kAmakAmin ) place where bricks are heated; bhanagamatA maga mogavanA2. mana cAhe _akiln. " iTA vAeivA" TA08; bhoga bhoganevAlA. (one ) enjoying | iTTAla. puM0 (*)2. IMTa. A brick. all the pleasures that one | ___" hojakarTa silaM vAtri ihAlaM vAvi egayA " desires. jaM. pa. 2; dasa0 5, 1, 62, piM. ni. bhA0 46; icchiyaca. tri0 ( iSTavya ) 27. icchA | i8. tri. ( iSTa ) priya; hA; mana. karanA. Desiring. jaM0 pa0 3, 52; gamata. pyArA; priya; manacAhA. Belovel: iccharasa. puM0 ( ikSurasa) zenA 2sa. dear; desired. jaM. pa0 2, 30: panna mAMTe kA rama. Sugar-cane juice. 17, 23; ThA0 2, 3, ova0 32; 36 ka. gaM. 5,65 nAyA. 1:8; 14; 15; 16: vize. ijamANa. tri. ( gujyamAna ) pAyamAna 23: 68, 16.1; rAya 51; utta0 22, 2; kaMdhAyamAna. Trenmbling. rAya0 64: / jAvA. 1; sUya. 20; bhaga. 1, 1, 2, 1; ijA. strI0 ( ijyA) yAma: hai| pUla. yAga: 14, 5, 9, 15, 1; 16, 3, paMcA0 12; deva pUjA. Worship of gods: // uvA0 1, 6; kApa0 3, 48; 1, 155: Sacrifice. aNujo0 26; utta0 12, 2; nira0 3, 4; ka. gaM0.1, 50; -agiTTa. ijjisa. tri. ( ijyaiSa--ijyAM pUjAM icchati tri. ( -aniSTa) ghaTa Ane maniSTa. iSTa eSayati vA yaH sa ijyapaH ) pUjanA abhi- aura aniSTa, good and evil; desii:sApAbAlo. pUjA kI abhilASA vAlA. able and undesirable. prava. 134; ( One ) desirous of worship- --(TThA)aniTTa. ( -aniSTa ) bhane ping gods. bhaga0 9, 33; 4 aniSTa; sAI nasuM. bhalA bUrA; ijjhamAraNa. tri. (idhyamAna ) hayamAna. kucha iSTa aura kucha aniSTa. good and dIpyamAna. Being kindled or light. evil mixed up together. vize0 ed. " maMdAyaM maMdA ime ijjhamANA" rAya. 515; -khagai. strI. (-khagati )zubhavi. iTTagA. strI0 ( iSTakA ) .. ITa. A brick. hayogati; yAlavAnI gati. iSTa gati.de * numA 14 na2052 15 nI 5-noTa (*). dekho pRSTa naMbara 15 kI phUTanoTa (* ). Vide foot-note (*) page 15th. Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iTTha ] sirable capacity of moving in space. ka0 pa0 4, 14; - gaMdha. tri0 ( -gaMdha ) sugaMdha sugaMdhi - pahArtha. sugaMdha; sugaMdhita padArtha. a fragrant substance. ova0 -ttha. puM0 (artha) ( 140 ) samartha; ubhe. icchita karma. desired object or end; desired Karma. paMcA0 16, 47 - phala. na0 ( - phala ) . icchita phala desired fruit paMcA0 4, 31 - phalaja rAga. na0 - phalajanaka ) alibhatArtha-isa sA. icchita phala denevAlA. ( anything) yielding desired fruit; accom plishing desired object. paMcA0 3, 47 - phalasAhaga. tri0 ( - phalasAdhaka) chiresane sAdhanAra icchita | phala kI sAdhanA karane vAlA. ( anything) accomplishing a desired object or result, paMcA* 4, 33: phalasiddhi. strI0 ( -phalasiddhi ) chita itanI siddhi. icchita phala kI siddhi accomplishment of a desired result. paMcA0 4, 33; - rU. tri0 (-rUpa) STile rUpa bhenuM te. iSTa rUpa vAlA. of a beloved, charming appearance. subAhu kumAre iTThe iTurUtre " vivA0 2, 1: sadda. puM0 ( -zabda ) priya zabda nIlA vagereno zabda. priya zabda: vINA vagairaha kA zabda. sweet sound; e. g. that of a musical instrument. ena0 231 - sara. puM0 ( svara ) madhuro pyAro svara madhura svara . sweet, pleasing, sound. ka0 pa0 66 [ dvi a a 4, 14; - siddhi. strI0 (-siddhi ) 6STachita vastunI siddhi. icchita vastu kI siddhi. accomplishment of desired object. paMcA0 4, 31; - sUya. puM0 ( suta ) priya putra priya putra. beloved son paMcA0 7. 36: -ssara. puM0 (svara) priya sva2. priya svara a pleasant sound pana0 23; iTThatara tri0 ( iSTatara ) vadhAre priya; vyatizaSTa bahuta priya bahuta i. Extremely beloved; more pleas ant. rAya0 jaM0 pa0 2, 22; itArezrA. strI0 iSTatArikA ) atizaya 4STa bahuta iSTa. Most desirable. jaM0 pa0 2, 22; iTThayara. tri0 ( iSTayara ) vadhAre priya bahuta priya. Highly beloved; pleasant. jIvA* 3, 3; very V iDura. na0 ( * ) gADA De gADI. gADA yA gADI. A small or big cart. ogha0 ni0 476; iDDhi. strI. ( Rddhi ) samRddhi; vaibhava samRddhi; vaibhava. Prosperity; wealth. ( 2 ) Amarza-dhi Adi samdhi AmarIauSadhi Adi labdhi spiritual power. utta0 2, 44; 27, 6; dasa0 6, 2, 6; 10, 1, 17; zrava0 38; sama0 6, 30; vize0 569; nira0 1, 1; zradha0 ni0 468; naMdI 0 50; rAya0 41; nAyA0 1; 2; 8; 16; panna0 2; su0 ca0 15, 67; bhaga0 1, 2, 3, 6 8 1 6; paMcA0 6, 18; dasA0 6, 286 - gArava. puM0 ( - gaurava ) narendrAddinI tathA vyAyAryanI * pRSTha namra 15 nI phruTanoTa ( * ) dekho pRSTa naMbara 15 kI phUTanoTa ( * ). Vide foot-note ( * ) p. 15th For Private Personal Use Only Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iDi ] RddhivaDe abhimAna karI AtmAne bhAre 12vI te. narendrAdika kI tathA AcArya kI Rddhi ke kAraNa zrabhimAna karake karma baMdha karanA. burdening the soul with the pride of the spiritual power of a preceptor or of the tempo | ral power of a king etc. ThA0 3; sama0 3; Ava 0 4, 7; -- gAravajbhANa. ( 141 ) na0 (- gauravadhyAna ) RddhinA mahanuM dhyAna; huyanino me aA2. Rddhi ke mada kA dhyAna; durdhyAna kA eka bheda. meditation upon the power of prosperity; a bad kind of meditation. Au0 - patta puM0 ( prApta ) Rddhi-sAma Ahi auSadhinI prApti thaye. Rddhi, Amarza Adi auSadhiyoM ko prApta one who has attained to spiritual or temporal prosperity. panna0 1; bhaga0 14, 60 - pattANuoga. puM0 ( - prAptyanuyoga ) Amarza auSadhi yahinI sadhi prAptinuM AmyAna Amarza Adi zrauSadhiyoM kI prApti kA vyAkhyAna. a discourse on the attainment of such spiritual prosperity or power Amosahi etc. vize0 569; pattAriya. puM0 ( - prAptArtha ) Rddhi prApta thaye Arya-marihaMta, yAvartI, aheba, vAsudeva, bhAraNa bhuti bhane vidyAdhara Rddhi prApta Arya arthAt arihaMta, cakravartI, baladeva, vAsudeva, cAraNa muni, vidyAdhara Adi. an Arya who has attained to spiritual prosperity; Arihanta, Chakravarti etc. ". se kiMtaM ii pattAriyA chavihA paNNattA taMjahA " panna0 1 - sakArasamudazra puM0 ( - sarakAra samudaya - RdayA-vatra suvarNAdisampadA satkAra: as [ ito pUjAvizeSastasya samudAyastathA ) Rddhi kurIne sahArano samudAya Rddhi se vastrAbharaNAdi dvArA satkAra kA samudAya. presants of clothes ornaments ete. as a mark of honour vivA0 3 iGkimaMta. tri0 ( Rddhimat) RddhivAsa; samadivAna RddhivAlA; samRddhivAn. Prosperous; wealthy. ThA0 5, 2; ilameva zra0 ( idameva ) Di. vahI. The saile bhaga02, 1; 6, 5; 14, 7; 20, 6; iNAmeva zra0 ( idameva ) lugbho upalo zada. dekho UparakA zabda. Vide above. panna0 36; For Private iriha. a0 ( idAnIM ) bhagu; gu. abhI; aba Now sUrya0 2, 6, 1; utta0 12, 32; piM0 ni0 634; su0 ca0 3, 113; vize0 168; nAyA0 8; ittala. puM0 ( itala ) vizeSa. A kind mRtyu vizeSa. tRNa of grass. bhaga0 21, 6; "" 16. , "" iti zra0 ( iti ) blugyo " ii dekho * zabda. idda Vide idra dasa 0 1 5; nAyA0 3; 16; bhaga0 1; 4; 7, 2; 15, 1; 16, 6; 16, 3; 25, 7 vava0 1, 37, 7, 17; dasA0 3, 22, 26; nisI0 5,66, 14, 12 ka0 gaM0 1, 25; itihAsa. puM0 ( itihAsa ) prAcIna asanI buDIgata zIvanAra itihAsa zAstra prAcIna kAla kA varNana karanevAlA itihAsa zAstra. History; narration of past events. bhaga0 2, 1; ova0 38; ito. zra0 ( itaH ) DIthI. yahAM se. Hence; from this place. sU0 1, 1, 1, Personal Use Only "" Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ittara] ( 142 ) [itthaM 12; utta0 5, 17, 34, 15; ova0 36; 6, 20; nisI0 2, 56; 10, 50; uvA0 1, rAya0 5, 2, su0 ca0 1, 104; bhaga0 1, 48; (2) pApagamana bha201nI apekSAye 1; 14, 7; 15, 1; vize0 87, panna. 17; the| vapatanuM gita bha295 42 te. pAdopaka. pa. 1. 12; ka. gaM0 4, 21, gamana maraNa kI apekSA se thoDe samaya kA ittara. tri. (ivara) 185 sanu; 2065 iMgita maraNa karanA. accepting the 4Asa; alpa samaya kA; kiMcit kAla. of a Ingita kind of death which is short duration. sUya0 1, 2, 3, speedier than the Padopa. 8; vize0 26; ThA0 6, paMcA0 1, 6; gamana kind of death. pAyA0 -~-pariggahA. strI0 (-parigrahA-itvara- 1, 5, 6, 222; 11 vAlu; gamanasIsa. malpamalpakAlaM vA parigraho yasyAH sA gamanazIla having the nature to itvaraparigrahA ) thaa| 15tane mATe 5 go or move or pass away. 3770 resA vezyAhi. thoDe sayaya ke liye grahaNa 10,3, kI huI: vezyAdi. a wornan accepted ittarI. strI0 (isvarI) the| satanA bhATe for a short time; a harlot ete. samesa-vezyA mAhi. thor3e samaya ke liye prava* 27, 8; -pariggahiyAgamaNa. na0 rakhI huI vezyA Adi. A woman ( -parigRhItAgamana ) nAnI bharanI temporarily kept e. g. a harlot paraNela strI sAthe gamana karavuM maithuna sevavuM etc. paMcA0 1, 16; te: zrAvakanA cothA vratane prathama aticAra. itti. a. (iti) me; mevArIta; 21 mAre. choTa! umara kI vivAhita strI ke sAtha gamana isa prakAra kA; isa taraha. Thus; in karanA-maithuna sevana karanA; zrAvaka ke this way; in that way. AyA . cauthe vrata kA prathama aticAra. sexual 1 1, 1, 13; aNujo 10; intercourse with a girl-wife; the first Atichara of the 4th yow hAtta-ya. tri. ( etAvat ) me 20 of u Jaina ltyman. paMcA0 1, 16; pramANa; abhu-niyamina mAguna . itanA: -~-pariggahiyA. strI. (-parigRhItA ) itane pramANa kA; amuka niyamita pramANa nAnI manI parosa strI. choTI umara kI 51. That much: this much; vivAhita strI. a girl wife. prava. 278 utta0 30, 18 - vAsa. puM0 (-vAsa) 2 nivAsa. itya. a. (atra ) mA mAli; // thoDA nibAsa. short stay or resid ANe. yahA~; isa sthAnapara. Here; in ence. sUya. 1, 2, 3, 8; this place. dasa0 6, 4, 1; zrAyA0 1, ittariya. tri. (itvarika ) / / 15tana; 2, 6, 183: veya. 3,2: piM. ni. bhA. the| samayanu; 244 bIna. alpa kAlIna; 21; bhaga015, 1; nAyA.17: jaM.pa. thoDe samaya kA. Lasting for a short vava0 4, 10; time; short-lived. paMcA. 10, 11 | itthaM. a. (intham ) mevI zata; yA prA. proSa. 19; aNujo. 11; panna. 1, 17; isa prakAra se. In this way; thus. utta0 30, 8; bhaga. 25, 7: va. 2, 24 / nAyA. 1: 7:6; 15; ena. 2; Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itthaMtha ] ( 143 ) [isthi itthaMtha. tri. ( itthaMstha) sihaM re 29mA so saMsthAnavA. lokaprasiddha zrAkAra se rahA huAH laukika saMsthAnavAlA. Remaining in a common shape; possessed of ordinary contiguration of body. " itthaMthaM ca cayaha sambaso siddhe vA havai sAmae" dasa. 6, 4, 2, 3; itthi. strI. (strI) strI: nArI. strI; nArI. A woman. utta0 1, 16: nAyA. 5. 8. bhaga. 3, 4; 15. 1, ka. gaM. 1, 22, 2, 30: -prANamaNI. strI ( -prAjJApanI) strIne mAheza pAnI solApavAnI bhASA, strIko Adeza karane kI bulAne kI bhASA. a form of address to a woman to call her. panna. 2: --kamma. na. (-karman ) strIne 5 // 12. yAnu ma. strI ko vaza karane kA kAma. the work of bringing a woman under control. sUya. 1.. . 13: (2) rayama re sAvadha manuthAna. dastakarma prAdi pApa pUrNa kArya. u sinful action like self-abuse ete. sUya. 1, 6. 13: -kalA. strI. (-kalA) zrInI yosa: sA. strI ko kalAH 64 prakAra kA snA-kalA. any of the 64 accomplishments of a woman. jaM. pa0 2; -kalevara. na0 | (-kalevara) strAnu zaza2. strI kA zarIra. the body of a woman. 'isthi / kalevarANa sambiraesu ca bahumANo " paMcA 1, 46; -kahA. strI. ( -kathA) strI saMdhI thA; yAra vizthAmAMnI the. strI | sambandhI kathA; cAra vikathAo meM kA eka 91 talk about women; one of the four irreligious kinds of talk. " isthi kahA cauvihA paraNatA taMjahA' ThA. 4, 2; sama0 4: --kAma. puM0 ( - kAma ) strInI manAH trAsaMdhI ma se . strI kI kAmanAH strI sammandhI kAma bhoga. enjoyment of women; desire for sexual pleasures. "evameva te isthikAmehiM mucchiyA" sUya0 2, 2. 35: dama. 10,7 - kAmabhoga. puM0 ( -kAmabhoga ) strI saMpa-pI manoma. stro sambandhI kAmabhoga. sexual enjoyment: enjoyment of women. " evameva te inthikAmabhogehi mucchiyA giddhA " maya, TI0 2. 1, 10; dasA. 6. 1: -kulattha. na0 (-kulastha) ma 263 sIna strI: mAtAhi. kulAna strIH mAnAdi. a noble woman: a mother ete. nAyA. 5: bhaga. 18, 10; ----gaNa. na0 (-gaNa ) shriimaan| sbhuulthe|. striyoM kA samUha. a group of women; a crowd of women. " no ithigaNANa savitA bhavaI" ThA0 6; ~gabha. pu. ( garbha ) zrI saMdhI garmasa01 muhAra pi. strIsambandhI garbha-sajIva pudgala piMr3a. facetus; embryo. bhaga. 1, 4: -gumma. na. ( -gulma ) strImAno samUha. striyoM kA samUha. a bevi of ladies " isthigummaparivvuDa" damA0 10: -cora. puM0 (-cora ) strInA kepanA yora: 522trI saM5. strI ke rUpa kA cora: parastrI lapaTa. one enamoured of the beauty of the wives of others. panha. 1, 3, hANa. na. ( -sthAna ) h rii se, 7) te sthAna. strI jahAM uThe baiThe vaha sthAna. 1 place frequented by women. " no isthidvANaM sevittA bhavai '' ThA0 Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itthi ] 6; - NAma na0 ( -nAman ) yA strI rUpe janma levA paDe tevI nAmakarmanI eka prakRti nAmakarma kI eka prakRti jisake kAraNa strI rUpa janma lenA paDe. a variety of Namakarna causing birth as A woman. nAyA; - NAma goya kamma. na0 ( - nAmagotrakarman ) strInA gAtramAM-jAtimAM janma levA paDe tevuM karma. aisA karma jisase strI jAti meM janma ho. a Karma by which one has to take birth as a female. nAyA0 8; - tittha na0 (-tIrtha ) strIrUpe bhela mahaTTInAtha tIrthaM tIrtha- zAsana, strIrUpa se janme hue mallInAtha tIrthaMkara kA zAsana. the canon of Mallinatha Tirthankara who was born as a female. ThA0 103 - dosa. puM0 ( doSa ) sInA hoSa-avazusya strI ke doSa avaguNa the faults of a woman; the defects of a woman; irithadosaM saMkiNo hoti sU0 1, 4, 1, 15: - pacchAkaDa. tri0 ( pazcAtkRta ) mero strI pAeM pAsa TAs che te. jisane strI rUpa janma dUra kara diyA hai vaha. (one ) who has banished female birth. bhaga08, 8 - paraNavaNI. strI0 ( - prajJApanI ) strInA lakSaNanuM pratipAdana praznAra mohana bhASA strIke lakSaNa kA pratipAdana karanevAlI mohajanaka bhASA. fascinating, captivating language describing characteristics of women. panna0 116 - parisaha. puM0 ( - pariSaha ) strI sabaMdhInA pariSa; kei strI saMyamathI calAvavA hAva bhAva kare te! paNa calita na vaM. te 22 pariSabhAMno me strI saMbaMdhI parISahaH koI strI, saMyama se vicalita karane ( 144 ) "7 "" For Private ke liye hAva bhAva kareM to bhI vicalina na honA; 22 parISahoM meM kA eka parISaha. resisting erotic enticements offered by a woman; one of the 22 Parisahas. bhaga0 8, 6, utta0 2, 1 - parisaha vijaya. puM0 ( - pariSaha vijaya ) ekAntavAsamAM amuka ghaNI rUpAlI strI AvI, aneka prakAranA hAvabhAva kaTAkSa vagerethI pariSaddha Ape chatAM paNa mana na DagAvaane paripayara vinaya bheva te. ekAntavAsa meM koI bahuta rUpavAn strAM ke Ane aura hAva, bhAva, kaTAkSa karanepara bhI mana ko calita na hone denA aura pariSaha vijaya prApta karanA. maintaining one's control over the mind in spite of the amorous glances etc. of a fair Woman in a private place bhaga08, 85 - posaya. puM0 ( poSaka striyaM popayantIti strIpoSakAH ) strInaM bharaNa poSaNa 22 puSa strI kA bharaNa poSaNa karanevAlA puruSa. a person who-main. tains a woman. sUrya0 1, 4, 1, 20: - bhAva. puM0 na0 ( - bhAva ) ITAkSa saMdarzana vagere strInA hAva bhAva kaTAkSa, saMdarzana Adi strA ke hAva, bhAva. amorous movements, glances etc. of a mohummAyajaruNAI siMgAriyAiM itthibhAvAI uvadaMsemANI" uvA08, 246: -- raja. na0 ( rAjya ) strInaM zabnya; strIyAM svataMtra va chete. strI kA rAjya; jahAM strI svataMtratA se vyavahAra karatI hai vaha. petticoat government. " zrajA dhavAriyAo itthirajaM na taM gaccha gacchA0 1, 65; -- rayaNa na0 ( ratna ) cakravAtanI mukhya paTTarANI; cakravartitA 14 ratnamA ratna cakravarti kI mukhya woman. Personal Use Only [ isthi "" d d Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ isthi ) [ isthi paTTarANI; cakravarti ke 14 ratnoM meM se eka rala. the principal queen of! a Chakravarti; one of the 14 gems of a Chakravarti. ja. pa. 3, 68, panna0 20; bhaga. 5, 5; ThA0 ; -rUva. na0 ( -rUpa ) strI 2505; striin| mA2. strI svarUpa; strI kA AkAra. the form of a womall; the shape of a woman. taMDu. -lakkhaNa. na0 ( lakSaNa ) sAmudri zAstra prasiddha strInAM lakSaNa; 72 kalAmAMnI se 49sa. sAmudrika zAstra prasiddha strI ke lakSaNa; 72 kalAoM meM se eka kalA. the marks of a woman as related in the science of palmistry; one of the 72 arts or accomplishments. nAyA. 1; grova. 40; (2) se pratipAna 42 nA2 // 5. isa kA prati. pAdana karane se lagane vAlA pApa. the sin arising from explaining the above; (3) zrutana se yana. zruta kA eka adhyayana. name of a chapter of scriptures sUya0 2, | 2, 30; ---liMga. na. (-liGga-striyo liMGgaM strIliM :ma) strIliMga; strIzara. strItva; strI jAti. womanhood. panna. 1: --liMgasiddha. puM0 (-liGgasiddha) strIpaNe siddha thayuM te strI bhavamAM mokSa javuM te. strIrUpa meM siddha honA; strI paryAya se mokSa jAnA. attainment of salvation in the condition of woman. hood. panna. 1; ---vau. strI. (.-vAc) strIliMga pratipAdaka vacana mAlA zAlA yAhi nArI matinA za. strIliMgI / vacana-zabda: mAlA, zAlA zrAdi strIliMgI Plac. word in the feminine ! V 11/19. gender; feminine gender. pana. 11; -vayaNa. na. (-vacana ) strIliMga vacana-bArI jAtinA zabada; vINa, kanyA mAhi. strIliMgI zabda. feminine gender; a word in the feminine gender. zrAyA0 2, 4, 1, 132; panna. -vasa. puM0 (-vaza ) strIne yaza; strI. 10mAM gaye. strI ke vaza; strI ke AdhIna. a hen-pecked man; one who is under the control of a woman. : isthi vasaMgayA bAlA" sUya0 1, 3, 4, 6 -viggaha. puM0 (-vigraha) khAnu zarI2. strI kA zarIra. the body of a woman. pAyA0 2, 1, 3, 15; dasa0 8, 14; -viepavaNA. strI. ( - vijJApanA ) yuvatine logamATe prArthanA 25204 52vI te. yuvati se bhoga ke liye prArthanA karanA. courting the affection of a young woman for enjoyment. sUya0 1, 3, 4, 10, 11, 12; -vippajaha. puM. ( -viprajaha ) strInA tyAnI; sInA tyAga nA2. srI kA tyAmI; strI kA tyAga karane vAlA. one who abandons the company of a woman. "arita novagijhijA isthi vippajahe aNagAre ' utta0 8, 16; -vipariyAsiya na. (-vipAsita) 25namA zrI sAtha loga mAgacyA haya te. svapna meM strI ke sAtha bhoga bhogA ho vaha. enjoyment of a woman in a dream. zrAva. 4, 4: -visaha rohitra. tri. (-viSaya gRddha) 2trInaviya sumamA & . strI ke viSaya-sukha meM gRddha. ( one ) greedy of sensual enjoyments with women. dasA. 6, 11, 12; Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itthi [ isthi -veda. puM0 (-veda ) strIva; mohanIya:nI se prati; zrIna pira thAya te. strIveda; mohanIyakarma kI eka prakRti. strI ko jo vikAra hotA hai vaha. desire or feeling particular ton woman; a variety of Mohaniya-karma. sama* 21; jIvA0 1; utta0 32, 102 -vedaga. puM0 ( -vedaka ) strIvahanA vAlA 75. strI veda kA udayavAlA jIva. a soul with feminine feeling or inclination. bhaga0 2, 2, 26, 1; ---vedaya. puM0 (-vedaka ) | | za6. dekho upara kA zabda. vide above. bhaga0 6, 31; -veya. puM0 (veda)zrI 36; strIne puruSa sAmAna mAgavAnI / thAya te. strI veda; strI ko puruSa ke sAtha bhoga bhogane kI icchA etar. desire on the part of a woinan for sexual pleasure. ka. 50 7, 26; jIvA0 1; bhaga0 2, 5; utta. 32, 102; (2)onA yakSI strIva prApta thAya evI nokapAya mohanIyanI eka prati. nokaSAya mohanIya kI eka prakRti jisake udaya se strIveda prApta ho. // variety of the 9 minor deluding faults entailing feininine inclination. panna. 23; (3) stra mAga sI viSayanuM pratipAdana karanAra zAstra; kAma zAstra. strI bhoga sambandhI viSaya kA prati- } pAdana karanevAlA zAstra; kAma zAstra. | sexual science. sUya. 1, 4, 1, 23; / -veyaga. puM0 (-vedaka) mA 'isthivedaga' za6. dekhA 'isthi vedaga' zabda. vide | 'isthivedaga' bhaga0 6, 3, 4, ThA. 4, 4; --veyaraNa. puM0 (-vedaza) strI va- kI yaritramA niyuSya, strI-mazAlane nAnA2. strIveda-strIcaritra meM nipuNa; kAma zAstra jAnanevAlA. one expert in sexual science; one who knows the characteristics of women. sUya. 1, 4, 1, 20; --saMkilikR. tri. ( -saniSTa ) strIne sIdhe leza pAbheta. strI ke kAraNa kaSTa pAyA huA. (one) troubled on account of a woman. prava0120; -saMga. puM0 (-saGga ) khonA saMbha zrInI sosata. strI kI saMgati. company of a woman. sUya. TI0 2, 2, 28 saMpaka. puM0 (-samparka ) zrI sAthai saMsarga 12 te; zrIsamara strA ke sAtha saMsarga karanA so; strIsamAgama. companionship, contact, with a woman. sUya. TI. 0, 4, 1, 13; --saMvAsa. pu0 (-saMvAsa) strI sAmAna nAya te. khAka sAtha bhoga bhoganA. enjoyment of pleasures with a woman. sUya. TI. 1, 4, 1, 10; --saMsagga. puM0 (-saMsarga) striin| saMsarga. strIkA saMsarga. contact with a woman. dasa. 8, 57; ---saMsatta. tri0 (-saMsakta) zrI sAye saMmata resa. strI kA saMga kiyA huzrA ( one ) attached to or in love with a woman. ThA. 10 -sahA. zrI. ( -zraddhA) strImA vizvAsa rAma te. strI meM zraddhA-vizvAsa-rakhanA confidence or trust in a woman. sUya. TI. 1, 4, 1; 24; -sahAva. puM0 (-svabhAva)zrIno samApa. zrIkA svabhAva. woman-mature. sU. 104, 167, sUya. TI. 1, 4, 1, 20; - sAgA. riya. tri. ( -sAgArika ) mA strI 2tI hAya te sthAna. jisameM vo rahatA ho vaha sthAna. an apartment for women. Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ithikA ] ( 157 ) [ itthI " no kappai niggaMthANaM ithisAgarie uva. ssae vasthae'' veya. 1, 25, 26, 27, 28, isthikA. strI. (srIkA) strI. Ro. A woman. dasA. 10,4; itthitta. na. (strItva ) 2trI 54. strI panA; strIsva. Womanhood. dasA0 10, 4; ithiparigaNA, strI. ( sroparijJA ) me nAma suyaa| sUtranuM yo| madhyayana.. isa nAma kA nUyagaDAMga sUtra kA cauthA adhyAya. The 4th chapter of Siyagadanga.. sama0 23: itthiyalakkhaNa. na. (strokalakSaNa ) | bhAva Adi strIlA sakSaNa. strI ke hAva, bhAva Adi lakSaNa. A characteristice inark of a woman; e. g glunces, sportive gestures etc. nAyA0 1: itthiyA. strI0 (strIkA) strI; "rI strI; patnI; A woman; a wife.ThA. 4, 27 prava. 860; bhaga* 15, 1; dasA0 10, 3: itthI. sI. (strI) strI: nArI strIH patnI, aurata. A wonman; a wife. ka. ga. 4, 26; ka. pa. 2. 84, 85, 5, 45: "se kiMtaM inthIo 2 tivihAno paNNatta zro" nAyA. 8, sama06; jAyA. 1; aNujA. 128; zrova 16; ThA0 3. 1; dasA. 7, 7: aAyA. 1, 6, 2, 8; utta. 30, 22, 36, 46; 5.2; nisI0 7, 21; 6, ; panna. 1; su0 ca0 4, 154; dasa 5, 2, 26; 6, 59; piM. ni. 162; bhaga0 2, 5, 5, 4, 6, 3, 16, 6; 18, 4: -kalevara. na. (-kalevara ) strIna zarIra. strI kA zarIra. female body. paMcA0 1, 46; -kahA. strI0 (-kathA) yA vizthAmAMnA me. strIkathAH cAra vikathA meM kI eka one of the four Vikathas; talk about women. Ava0 4, 7 -kAma / puM0 (-kAma) strI yA prAmamo. strI sambandhI kAma bhoga. sexual enjoy ment. prava. 840; -gutta. na0 ( -gotra ) zrI gAra; strI jati. strI gotra; strI jAti. woman kind. dasa0 7, 17: -pacchAkaDa.tri0 (-pazcAtkRta ) me| " itthi pacchAkaDa" za6. dekho " itthi. pacchAkaDa " zabda. vide " itthi pacchAkaDa" bhaga0 8, 8; -parivuDa. tri. (-parivRta) strI viTIyesa. strI se ghirA huA. surrounded by women. nisI0 8, 18; -majhaga. tri. (* madhyagata ) / " isthi majjhagaya" 1. dekhA "itthi maumagaya" zabda. vide " itthi majhagaya" nisI0 8, 10 ---rayaNa. na. ( -ratna) nus|" ithi spaNa" za6. dekho" itthi rayaNa " zabda. vide " isthi rayaNa" jaM. pa. panna. 1; -rUva. puM0 (-rUpa) me " isthi rUva" za6. dekho " isthi rUva" zabda. vide " isthi rUva" veya. 5, 1; bhaga0 3, 4 ~vau. strI0 (-vAka ) juye| " hAttha bau" za6. dekhA " ityi vara" zabda. vide " ithi vaDa'' panna. 11 --vea-ya. puM0 ( -veda ) zrIne yatI pu35 sabhAgamAnA anivAyA. strI kA hotA huI puruSa samAgama kI abhilASA. the desire of sexual intercourse on the part of a woman. ThA0 6, 1; panna. 23; utta0 26, 5: -veda. puM. (-veda ) me 5o za6. dekho Upara kA zabda. vide above. bhA. 20, 7: -vedaga. puM0 (-vedaka ) se| " isthi vedaga" za6. dekho " isthi vedaga" zabda. vide " itthi vedaga" bhaga0 1, 31: 11, 1; 24, 1; 25, 6: Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ inthInintha (148 ) - - ------- - --- 35, 1;-saMsatta. tri0 (-saMsakta) abhI. Now at this time. bhaga0 3, strImA mAsa. strIse Asana. attached | 1; 11, 11, 14, 6; nAyA0 2; sU0 pa. to a woman; in love with a 16; uvA0 1,66; woman. nisI0 8, 10; -sahAva. puM0 / idura. na. (idura) susA. baDI TopalI. (-svabhAva) numo " isthi sahAva" za. A large basket. aNujo0 132 dekhA " isthi sahAva" zabda. vide 'isthi (2) moTI pAsa. bar3A pATa-lakaDI kA sahAva'' su. ca. 4, 167, beThane kA pATa. a large wooden seat. itthItittha na. (strItIrtha) 11 mA bhajI- rAya. nAtha strI ke pelatai di tIrtha avatAvyuta; inhi. a. (idAnIm ) adhunA; ve. aba. 1za macherAmAMnu trImuM mache3. strI tIrtha- isa samaya. Now; at this time. kara; 19veM tIrthakara mallInAtha; 10 achara | prava. 356; (Azcaryajanaka bAta ) meM se eka. the ard | ibha. puM0 ( ibhya ) 22 nyathI mA:l of the 10 Achheras (i. e. sahita hAthI DhaMkAya teTalA dravyavAle gRhastha. wonderful events ); riz the itane dravyavAlA gRhastha ki jisake dravya se founding of a Tirtha ( religi- aMbADI sahita hAthI DhaMka jAya. A man ous community ) by the 19th possessed of wealth, enough Tirthankara Mallinatby who to down an elephant bearing was a woman. prava0 812; an ornamental sent upon its itthapirinA. strI. ( strIparijJA) sAMga buck panna0 1; 16; ova0 14, 25 sutranA cothA adhyayananuM nAma ke jemAM strI- ThA0 6, bhaga0 6, 33; aNujA. 16; 31; A sAdhuone ke je rIte phasAvI duHkhI kare rAya0 253; jIvA0 3, 3; jaM. 50 che tathA sAdhue tenAthI kama bacavuM te nAyA. 5; ---kula. na0 (-kula) sviSenA upadeza tathA samaja ApavAmAM // 2 . sAhUkAra kA kula. a wealthy sAvI che. sUyagaDAMga sUtra ke cauthe adhyayana family. nAyA0 5; .-jAi. strI. kA nAma jisameM yaha varNana hai ki striyAM sAdhu. (-jAti mAyana Arya jAti. the oM ko kisa prakAra phaMsAkara duHkhI karatI hai Arya or civilised race. "gar aura sAdhunoM ko unase kisa prakAra bacanA caMcuNA ceva chabbheyA inbhajAipro" ThA. 6: cAhiye. Name of the 4th chapter -seTTi puM0 ( zreSThin ) 12 zeha. of Siyagudanga dealing with nagara seTha, nagarabhara kA mukhiyA seTha. the tlre ways in which women chief merchant-prince of a entice and entrap Sadhus and town. nAyA, 5, 16; also pointing out the ways in | ibha. puM0 (ibha ) thA. hastI: hAthI. An which a Sudhu can avoid and | elephant. jaM. pa0 2; kappa, 3, 33; escape. them. sUya. 1, 4, 2, 22; / ima tri0 (-idam ) mA; a; pratyakSa. yahaH sama0 16 pratyakSa. This; that. ova. 31 vava. idANiM. a. (irAnI )maNA: agNA. 2, 22, 23: 26: 7, 4: 18; damA0 1, -- Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ imaMcaNa] [iriya 3; 5, 1; 2, 3, 16; nisI. 6, 4; vize0 11; sU0 pa0 11; piM. ni. bhA0 70 268; sa. pa. 1; 64; 3, 138; bhaga ca0 1, 1; kappa0 1, 3, ka. gaM. 1, 8; 5, 1; 8; 6; panna. 15: paMcA0 1, 1; - kula. na0 (kula) anta imaMcaNa. a. (imaJcana) meTanAmAM; te prAnta . anya kula. another 12bhyAna me matabhA; itane meM itane samaya family; different family. " iyaremeM. During that time: mean. hiM kulehiM" AyA. 1, 6, 2, 184 while. aMta* 3, 8; nAyA0 1; 5; 13; -bhe. puM0 (-bheda) anya maha. anya 14; 16; bheda; dUsarA bheda. another difference; imeyArUva. tri0 (etadrUpa) mAgha:2; / _another variety. vize0 17; sApramANe. isa prakAra; isa taraha. In this iyarastha. a0 ( itaratra) mI 25. dUsare Way; thus. nAyA03; 7 8; 12; 13; __ sthAna para. In another place; else14; 16; vivA0 7; dasA. 10, 3; vava. where. vize. 128 2, 23H uvA0 1, 66; 3. 138, 4, | iyaraviha. tri. ( itaravidha ) 12-014 151; kappa. 5, 103; bhaga0 2, 1; prA. anya prakAra kA. Of another imerisa. tri0 (Iza) sA; mAtA.. sort; different. ka. gaM. 1,8% isa prakAra kA; isake samAna. Of this iyarahA. a0 (itarathA) anyathA; nalito. sort; of this nature. " imerisa anyathA. In another wity; othermaraNAyAraM bhAvajai prabohiyaM " dasa wise. bhatta0 36; prava0 1481; 6, 57; | iyANi. a. (idAnIm ) wegi; adhunA. abhI. iya. a. (iti) mA 12; se pramANa Now: at this time. aova0 36: isa prakAra se: isa taraha se. Thus: in nAyA11: 13, 14, 15, 16, bhaga that way. nAyA. 1; dama0 6, 21: 1. 6, 7, 6; 14, 2: rAya0252: piM0 ni0 2.1; mu. ca. 1, 64: vize. pAyA0 1.1, 4, 35.: ja. pa. 7.141: 74: 3602, zrAyA. 1, 2, 3, 77: 1, kApa, 4, 13: 6, 2, 183: uvA0 7, 216: paca* 2: paMcA0 4, 32: ka. gaM0 1. 5, 26; 30. iyAla. strI0 (ekacatvAriMzat ) tAlIsa: 4|niisNgyaa. ikatAlIsavIM saMkhyA. Forty61; (2) samAli. samApti & word --one%3; 41. " cauka paMcaga saMjogaNaM marking conclusion. dama0 6, 46 : nAyA0 6: piM. ni0 376; ka. gaM. 1, iyAlaM bhaMgasayaM bhavati " bhaga0 20, 5; 25, 3, 4, Vira. thA. II. (ira ) pre|| 421. iyariMha. a. (idAnI) malA. abhI. preraNA karanA. To impel; to incite. Now; at this time. ThA0 3, 3, (2) gamana 42. gamana karanA. togo. iyara. tri. (itara ) ilaj: anya; bhinna. irei. vize0 1060; dUsarA; anya; bhinna. Another; differ- iriya. tri. ( irita ) pre20|| aresa. preritaH ent; other. panna0 21; vize0 26; gati karAyA huA. Made to go: 75 zrAyA. 1,6. 2. 184: nAyA. 5; prompted. vize03144: Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iriyajjhavaNa] ( 150 ) [iriyAvAhizrA iriyajjhayaNa. na0 (IryAdhyayana ) aayaa| of Karma (Kriya-sthanaka ); sUtranI prathama cUlikAnuM trIjuM adhyayana. a Karma incurred by a careful AcArAMga sUtra kI prathama cUlikA kA tIsarA and well-restrained Sadhu by qeyry. The third chapter of the thought and action of the first Chulika of Acharanga movement, by twinkling the Sutra. AyA0 2, 3, 1, 305; eye etc. sama0 13; sUya0 2, 2, 16 iriyaTTa. tri0 ( IArtha ) yA-vizuddhi ma. 23; -bahiya baMdha. na0 (-pathikabandha) IryA arthAt vizuddhi ke liye. Aiming gamanahiyA thI mAgato bhagaMdha. gamana kI at purity or carefulness in kriyA se hotA huA karma baMdha. Karmic walking. ThA06; bondage incurred by walking. irizrA-yA. strI. (I) gamana liyA; bhaga08, 8; -samii. strI0 ( -samiti) upagapUrvaka cAlavuM te; samitino eka cAlavAmAM thatA rAkhavI te; pAMca samiti 2. gamana kriyA; upayogapUrvaka calanA; bhAMnI patrI samiti. calane meM yatnAcAra samiti kA eka bheda. Carefulness in rakhanA; isa prakAra dhyAna pUrvaka calanA jisasa walking; a variety of Saniti jIvoM ko bAdhA na ho; pAMca samiti meM kI Or carefulness. ova0 17; bhaga. 2, pahilI samiti. carefuiness in walk1; 3, 3; piM. ni0 662; utta0 24, 2) ing; the first of the 5 Samitis. 4: uvA0 1, 78; --asamiti. strI. ThA0 5, 3: 8: kApa0 , 116; -samiya. ( -asamiti) yAsamitinI samAra. tri. ( samita) yA pUrva yAnAra; iMryAsamiti kA abhAva. lack of care- yI samiti yuta. yatnAcAra pUrvaka calane fulness in walking. bhaga0 20, 2; vAlAH iA samiti kA pAlana karanevAlA. -~-vaha. puM0 (-patha) gamana bhArga. jAne (one ) walking with care and FI HIN. a way or road to go attention. nAyA. 1, 5; 14; 16: by. bhaga0 3, 3, 11, 10; ThA. -vaha bhaga0 2, 1: 12, 1; 18, 2, 20, 2; kiriyA. strI0 (-patha kriyA) gamana damA0 5, 6 yi vizeSa. gamana kI kriyA vizeSa. a. | iriyAvahivA. strI ( IryApathikI) riyAkind of Karma arising from vahI kiyA; 11.12.12 13 meM zo walking. ThA0 5; -vahi. tri. upazAMtamoha ke kSaNanehavAlA sAdhune kevala (-pathika) terabhuM liyA sthAna; samiti yoga nimite sAtavedanIya karma rUpe karma baMdha gupti yukata yAvaMta sAdhune hAlatAM cAlatAM yAya te. iriyAvahI kriyA; 11, 12 aura AMkhanI pAMpaNa halAvatAM yoga nimitte kriyA ! 13 veM guNasthAna meM upazAMta moha yA kSINa sAgate. terahavAM kriyA sthAnaka; samiti, gupti mohavAle sAdhu ko kevala yoga ke nimitta se yukta yatnAvAn sAdhu ko halana calana karane sAtA vedanIya karma rUpa jo baMdha ho vaha. yA AMkha ke palakoM ko halAne para yoga ke Iriyavahi . Kriya; i. e. Karmic arthAt mana vacana, kAya ke karma ke nimita se bondage incurred by an ascejo karma baMdha ho vaha. the 13th source tic in the 11th, 12th and 18th Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / ilAvaddhaNa spiritual stages ( Gun a of the Sikhari mountain. ThA. 4: Sthana ) arising froin Kerala jaM. 10 yoga (thought-activity ) in ilA devI. strI0 ( ilA devI ) pazrima 35 the shape of feeling as a parvata para rahenArI ATha dizA kumArikAmAMnI kuower; (such an ascetic is pAlI. pazcima dizA ke rucaka parvata para rahafree from delusion which has nevAlI ATha dizA kumArikAoM meM se pahilA either subsided or perished.) dizAkumArI. The first of the eight ThA0 2, 1; Ava. 4,3; prava0 78; bhaga Disakumaris residing on the 1, 60 3, 3, 6, 3, 8, 8; 18, 8; western Ruchaka mountain. nAyA0 16; veya. 3, 16; dasa* 5, 1, nira0 4, 1; jaM0 50 5, 114; -kUDa. 88; -kiriyA. strI0 (-kriyA) / na0 (-kUTa ) tuma " ilAkUDa" za6. 75o za6. dekho Upara kA zabda. vide dekho 'ilAkUDa' zabda. vide ilAkUDa' above. bhaga0 7, 1, 7; jaM. 50 5, 114; ilA. strI. ( ilA) 65mAMnu me kSetra. ilAputta. puM0 ( ilAputra) sAvardhana nagaranA jaMbUdvIpa meM kA eka kSetra. Name of a rahevAzI eka zeThano putra-ekAcI kumAra ke region in Jambu Dvipa. jaM0 pa0 no me nImA su. ya sa niyA ThA0 4; (2) vAna nI / braka thayo hato paNa pAchalathI begha pAmI dIkSA devI. ilAvardhana nagara kI eka devI. name sIpAtI. ilAvardhana nagara ke rahanevAle eka of a goddess of the town of seTha kA putra, elAcI kumAra jo ki eka naTanI Ilavardhana. jaM0 50 ( 3 ) pazcima para lubdha hokara kula jAti se bhraSTa ho rUcaka parvata upara rahenArI eka dizAku gayA thA aura pIche se bodha ko pAkara dIkSita bhArI. pazcima dizA ke rucaka parvata para # Elachi Kumara a son of a rahane vAlI eka dizAkumArI. name of muerchant of Ilavardhana towu; a Disaku mari residing he was enamoured of an on the western Ruchaka actress and had become de. mountain. jaM. 50 -kRDa. na. ! graded but later on he got ( -kUTa) yUsa himapaMta parva 752 sA- right knowledge and became a hAnA vAsavANu yAthu zi52. cUla hima- __monk. jaM. 50 vaMta parvata kA cauthA zikhara jahAM ilAdevI kA ilAvai. puM0 (ilApati ) azApatya gotra nivAsa hai. the fourth summit of prAza gAdi pu35. elApatya nAmaka gotra Chula Himavanta mountain kA Adi puruSa. The progenitor of where the goddess Ila resides. the family called Elapatya. ThA0 4; jaM0 pa0 (2) zimarI patanA naMdI. 11 bhAnuM narabhU-zipa2. zikharI | ilAvaddhaNa. na0 ( ilAvarddhana) vAyI putra parvata ke 11 zikharoM meM se nauvAM zikhara. | nivAsa sthAna; vAvardhana // 2. ilAcI the ninth of the 11 summits | putra kA nivAsa sthAna; ilAvardhana nagara. Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iliyA-zrA] ( 152 ) [ isigutti The residence of Ilachipatra svA. ( pariSat ) atizaya nAnA viz the town called Ilavar- sapiyonI parI5-sama. atizaya mahAn dhana. jaM. pa0 jJAnavAle mAdhuoM kI sabhA. an assembly iliyA-prA. strI. ( ilikA ) 46; ; of highly enlightened saints. cekhA vagere dhAnyamAM paDane eka kaDe. bhaga0 1, 33; dasA0 10, 1:~-vaMsa. illI; cAmala vagairaha dhAnyoM meM honevAlA eka puM0 (-vaMza) ra sirAya tiirthn| koDA. A worm found in rice and ziSyono vaza. gaNadhara ke sivAya tIrthaMkaroM other grains. vize0 430; ke ziSyoM kA vaMza the lineage ilI. strI. (ilI ) 12the dhAravAsI of the disciples of Tirthan. tasA2. do dhAravAlI taravAra. A double. karas. excepting the Ganaedged sword. paraNa. 1, 3; dharas. ( . ) te zaj prati56 122 zala samAyAkore ukta vaMza kA pratipAdana iva. a. ( itra ) po pare; ; bhA. karane vAlA zAstra samAyAMga vageraha. the tulaya; sadRzya. Like; us. sama0 30; scripture e. y. Sainavayanga dasA. 6, 1; na yA0 1; 3.8; 15, 16, etc. dealing with the above 18; dama. 6,66, 6, 2, 12; bhaga. 8. sama. 33, 15, 1,25, 7; AyA. 1, 5, 1, isigANe prA. nI. ( vigaNikA ) 142; prova0 17; uvA0 2, 1.6; ka. nAmanA sanA zamana bhesa hAsI. isa nAma ke anArya deza meM janmI huI dAmA. isaNA. strI. (iSaNA) anve5412tu.. A female servant born in a mAM pravRtta ane aniSTa vastumAM tyAgabuddhi. non Arya country of the ina vastu meM prema aura aniSTa vastu meM vyAga name. jaM. pa. bhaga. 6, 33: zrova.33 buddhi. Search after what is right isigutta. puM0 ( RSigupta) pazi5 jA and good accompanied with suhastina a cAryanA eka thivara ziSa. the desire of leaving off what vaziSTha gotra ke suhastin zrAcApra ke eka is evil and false. pAyA. 1, 4, 1, dhivara ziSya. Name of a Thivara 127 disciple of the preceptor isi. puM0 ( Rpi ) RSi; nAnAMta sAdhuH | Suhastin, of the Vasistha bhuni. RSiH jJAnavAn sAdhu; muni. A family. (2) me nAmarnu bhaemA prathama sage; a saint; an ascetic 3. isa nAma kA mANavagaNa kA prathama kula. " isINa seTe taha vaddhamANe ' sUya. 1, name of the first family of 6, 22, 2, 1. 6. ja. pa. 3, . Manavagana. " therehitoNaM isi. 57; panna0 2; ova0 3:: dasa0 6, 47; . gusahiMto vAsiTusagotte hiM" kApa. 8; bhaga* 6, 34; 16, 3; aNujA0 128; | isigutti. na. (RSigupti ) ge nAma ThA0 2, 3, uta0 12, 16; 28, 36 bhAsaNI nAlesa sa. mANavagaNa se rAya 266: jaM0 pa03,57: -prisaa.| nikale hae kala kA nAma. Name of a Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ isiNa] [ isidigaNa family-offshoot derived from vimAna meM utpanna huA aura aba vahAM se Minavu Guna. kapa. 8; eka bhava aura dhAraNa kara mosa jAvegA isiNa. puM0 ( isina ) me nmn| me| name of a son of the mer. anArya deza. eka anArya deza kA nAma chant Bhadrasarthavahi of the A non-Arya ( uucivilised ) city of Kakandi. He took country of this name. nAyA0 1; Diksi, studied 1| Angas, took isiNiyA. strI0 (isinikA ) siSya nAma / a vow to take food after every anArya zanI strI. isiNa nAmaka anArya two fasts, practised ascetideza kI strI. A woman of a non- cism for many years and after Arya country ( uncivilised a Santhara ( giving up food country ) named Isina panna. 1: and water ) for one month nAyA. 1; was born in the heavenly isittiya. puM0 ( RSidasaka ) risiyata | abode called Sarvartha Siddha virathI mANavagaNanuM nIkalela bIjuM kula. whence after one birth he RSigupta sthavira se nikalA huA mAnavagaNa will get salvation aNutto. kA dUsarA kula. The 2nd Manava- 3, 3; ---jjhayaNa. na0 (-adhyayana) gana livenge starting with attarapAtika sUtranA trIjA varganA the saint Risigupt:1. 7570 S; trI ayAnu nAma. aNuttaropapAtika isidAsa puM0 (RSidAsa) manarAvA sUtra ke tIsare varga ke tIsare adhyAya kA sutranA trijA varganA trijA adhyayananuM nAma. nAma. name of the third chap. aNuttarovabAi satra ke tIsare varga ke nAsara ter of the third section of adhyAya kA nAma. Name of the the Anuttaropapa tika Sutra. third chapter of the third ThA0 10 section of Anuttarovavai isidieNa. puM0 ( RSidatta ) 14. Sutra. (2) garI nisI eravatakSetranA cAlu avasANInA pAMcamA bhadrAcAryavAhInA putra ke je dIkSA laI 12 tIrthakara sumatinAtha prabhunA samakAlInA aMga bhaLyuM che ane pATaNanI pratijJA jaMbUdvIpa ke airAvata-kSetra ke vartamAna avlaI dhaNa varasanI pravajayA pAlI eka sarpiNI kAla sambandhI pAMcaveM tIrthaMkara; mAsane saMthAre karI sarvArthasiddha vimAnamAM samatinAtha svAmI ke samakAlIna The utpanna thayA, tyAMthI eka avatAra karI 5th Tirthankara ( contempo. mokSa pAmaze. kAkaMdI nagarI nivAsI bhadrAsArtha- rary of Lord Sumatinatha ) of vAhI kA putra, jisane ki dIkSA lekara 11 the present Avasarpini in the aMga paDhe, aura pratyeka cha? 2 (do 2 anazana) Airavataksetra of JambikA pAraNA karane kI pratijJA lI aura bahuta varSoM dvipa. sama0pa0 240; (2) TI. taka pravajA kA pAlana kara anta meM eka mAsa yArthanA yAvira ziSya. koTika kAkakA saMthArA kiyaa| mRtyu honepara garvArthasiddhi | ndakAcArya kA syavira ziSya. name of a Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ isipAla ] [ isIpabbhArA Sthavira disciple of the precep- praznavyAkaraNadazA kA tIsarA adhyAya. The tor Kakandaka of the Kotika third chapter of Prasnavya. descent. kappa0 8; karana Dasi. ThA0 10; isipAla. puM0 ( RSipAla) pAyamA vAsudevanA | isiyA. strI0 ( ISikA ) ghAsanI satI. zrIna pUrvamanuM nAma. pAMcaveM vAsudeva ke ___ghAMsakI salAI. A blade of grass. tIsare pUrvabhava kA nAma. Name of the "kei purise muMjAo isiyaM abhiNithird preceding birth of the 5th ___ vattiA " sUya0 2, 1, 16; Visurlevt. sasa. pa0 236; (2) isivAi. puM0 ( RSivAdin ) vAyaMtanI sivAya nitA vyaMta vino chadra. isivAya 18 tamAnI 11 bhI gata. vANavyaMtara kI jAti ke vyaMtara devoM kA indra. Indra solaha jAtiyoM meM kI 11 vI jAti. The of the Vyantara gods of the 11th of the 16 classes of Vanaclass known as Isivaya. ThA0 2; vyantara hell-gods. panna0 2; ova0 isibhaddaputta. puM0 ( RSibhadraputra) mAmi isivAiya. puM0 ( RSivAdika ) me| rInA bhu.5 zrAva. AlaMbhikA nagarI G5o / 6. dekho Upara kA zabda. kA mukhya zrAvaka. The principal | __Ville alhore. aova0 24; pagaha0 1, 4: Jhina layman of the town of! / isivAla. puM0 ( RSipAla) me 'isipAla' Almhiki. bhaga0 11, 12; za6. dekho 'isipAla' zabda. Vitle isibhAsiya. na0 ( RSibhASita ) pi. " imipAla " panna0 2; ThA0 2, 3; bhASita nAmanuM eka kAlika zrena ke jemAM tIrthakara AdinI stuti karela che. hAla teno isivAliya. puM0 ( RSipAlita ) siya vi ya bhayo. RSibhASita nAma kA ninA to . imivAya jAti ke kAlika zruta vizeSa, jisa meM ki nArthakara vyaMtara devoM kA indra. The Indr of Adi kI stuti kI gaI hai. vartamAna meM isa zruna the Isivayat 'yantara kind kA viccheda hogayA hai. Name of a of hell-gods. zrotra. (2) mA 24 Kalika Sruta ( not extant ) gotrI AyazAntisainikane sthavira zidhya. seripture containing the praises mATharasa gotra ke AryazAntisanika ke sthavira of Tirthankaras etc. sama0 44; ziSya. the Sthaviira disciple of vize0 1075; naMdI. 43; (2) tri0 Arya Santisainika of the li RSi munie kahela uttarA thana vagerenA tharasa family. (3) tenA 3522) 21yayana. RSi-muni--dvArA kahA huA nIsesa zApA. ukta gotra para se nikalI uttarAdhyayana vagairaha kA adhyAya. chap. huI zAkhA. a lineal branch from ters of Uttaradhyavana etc. the above. "therehito ajjuisivAli. narrated by ascetics. vize0 ehiM tA inthaNaM ajju isivAliyA sAhA 2264; giggayA" kampa. isibhAsiyajhayaNa. na0 ( RSibhASitA- | isIpabhArA. sro0 (Ipa-prArabhArA) / dhyayana ) prazra0yA 426zAnuM 3j adhyayana. 'isipaubhArA' za5-6. dekho 'isipambhArA' Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ isa ] zabda. Vide " iMsipa bhArA pana0 2; ova0 43; issa. puM0 ( aiSyat) kAla; AgAmI kAla. vize. 508. issara. puM0 (Izvara) dakSiNunA bhUtavAhI jAtanA vyantaradevatAnA iMdra, dakSiNa ke bhUtavAdI jAti ke vyaMtara devoM kA indra. Indra of the Bhutavadi kind of Vyantara gods of the south, pana. 2: ( 2 ) bhAjhi sarahAra, sAmAnya zambha mAlika; saradAraH sAmAnya rAjA all owner: a lord; a king jIvA0 3. 3 nira0 1 1 dasA0 6, 13; 14; - vAha. puM0 ( vAdin ) 4zvara gasta che ! vAha nAra Izvara jagat kartA hai, isa prakAra vAda karane vAlA. one who holds that God is the creator of the universe. suya0 TI0 1,1. 2, 5. istariya na0 ( aizvarya ) saMzraryaH moTAcha aizvarya; samRddhi; bar3appana. Power: wealth; greatness. pana0 23; aNu jo 0 131; utta0 18, 36; prava0 1070; vize0 1048 - mazra - ya. puM0 ( -mada ) yaizvaryanAmhoTI saMpatti vagerene! bha. aizvarya - samRddha vagairaha kA mada. pride, intoxication, of wealth power, etc. sama08; ThA0 8 - mada. puM0 (-mada ) bho use zaha dekho Upara kA zabdavide above. bhaga0 8, 6; -- siddhi. puM0 ( - siddhi) maizvayaMnI siddhi-Apti aizvarya kI prApti acquisition of power and wealth sU0 1, 1, 3, 15; issarIkaya. tri0 ( IzvarIkRta) dhanADhya ( 155 ) " bhaviSya DAla. bhaviSya The future time. [ ihabhava nathI tene dhanAdaya manAvesa. jo dhanADhya na ho use dhanADhya banAyA huA . ( One ) raised to power and wealth. sama0 26; dasA0 6, 13; dekhAI; issA. strI0 ( IrSyA ) ahemAI IrSA; dUsare kA vaibhava, mAna Adi sahana na honA. Eury; jealousy. utta034,23H iha. a0 ( iha ) hiMya; yA sabhAM yahAM isa loka meM. Here, in this world. rAya * 23; naMdI0 45; nAyA0 1: 3; 6 7 8 615; 16; bhaga0 1, 6; 2, 13, 25, 3, 5, 4, 76, 58, 18, 5 sU0 1, 1, 1, 7; zrAyA0 1, 1, 1, 3; dasa0 4 6, 3, 15; dasA0 1, 3; vize0 0 21; nisI0 6, 12; ka0 gaM0 1, 3- 21, 2, 17; jaM0 pa07, 133: -- gaya. tri0 (-gata) diyA lo. yahAM rahA huA. standing here; remaining here. nAyA0 60 bhaga0 2 1 6, 6, 7, 6: 6; jaM0 pa0 7, 133; ihavaM. a0 ( iha ) yAdI. yahAM Here su0 ca014,30, ihaM. a0 ( iha ) yadi pA yahAM. Here. AyA0 1, 1, 1, 1 nAyA0 1 2 56: 15; 16; 12; piM0 ni0 216; ihattha. tri0 ( ihArtha - ihaiva janmanyarthaH prayojanaM yasya ) sonA artha sumano abhisApI. isa loka sambandhI sukha kA cAhanevAlA. (One) desirous of the happiness of this world. ThA0 4, 3: iddabhava. puM0 ( ihabhava ) yA bhatra; yA janbhaH manuSya nma yaha bhava; yaha janma; manuSya janma. This life; this world; human birth. nAyA0 4 7 6 13; 15; 18: bhaga0 2, 5 For Private Personal Use Only Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ihabhAviya] ( 156 ) [ihaloga ihabhaviya. tri. ( ihabhAvika) mAla saMdhI; sA mAM 2 teg. isa bhava saMbaMdhI. Pertaining to, belonging to, this birth. bhaga0 1, 1; 1; 5, 3; -~-Auya. na0 ( -zrAyudh ) manuM sAyujya. isa bhava saMbaMdhI Ayu. duration of life in this birth. bhaga. 1,6: 5, 3; -carita. na0 (-cAritra) mA81-10manuM yAtri. isa janma kA cAritra. the right-conduct of this birth. bhaga0 1, 1; --NANa. na0 (-jJAna) sAlamA 29 me zAna. isa bhava-vartamAna bhava kA jJAna. knowledge remaining with the possessor in this birth. bhaga0 1, 1; iharahA. a. ( itarathA ) anyathA. anyathA Otherwise; in another way. paMcA0 10, 22, iharA. a. (itarathA ) anyathA; mI rIte. anyathA; dUsarI taraha se. Otherwise; in it different way. jagto 90EUR; su. ca0 5, 284; pi. ni. 461; paMcA0 2, 30; ihaloiya. tri. ( aihalAkika ) mA so sadhI . isa loka sambandhI. Pertaining to this world. sama* 6; AyA. 1, 6, 2, 6; 2, 11, 170; -paraloiya. tri. (-pAralaukika) mAkho mane 52sonuM isa loka aura paraloka kA. pertaining to this world and the next world. ThA0 3; ihaloga. puM0 (ihaloka) aso; sAma; manudhyana3. yaha loka; manuSyabhava; vartamAna janma. This world, this birth human birth. piM0ni0265;dasa06,2, 13: uvA, 1, 57: -prAmasappazroga. | puM0 ( -zrAzaMsAprayoga ) // somAI rAjA thAu ityAdi IrachA karavI te; saMthArAno prathama atiyAra. isa loka meM maiM rAjA banUM, ityAdi icchA karanA; saMthArA kA prathama aticAra. desire of being a king in this world and such other desires; the first step of vio. lation of Santhuri. uvA0 1, 57; -paDiNIya. tri. (-pratyanAMka ) mnuleka saMbaMdhI kAma bhogathI virUddha vartanAra paMcAgni tApasa vagere; athavA mAnupika kAma bhogamAM upadrava karanAra athavA manuSya bhavaspaa viparIta 52 5 / 52nAra. manuSya loka sambandhI kAma bhoga se viruddha calane vAlA paMcAgni tApasa vagairahaH athavA mAnuSika kAmabhoga me upadrava karane vAlA; athavA manuSyasambandhI viparIta prarUpaNA-viruddha varNana karane vAlA. (un ascetic ) practis. ing rigorous austerities as opposed to the enjoyment of worldly pleasures; or, (one) who causes obstructions in the enjoyment of worldly pleasures; or', (one) who pro. pounds in adverse theory in relation to human life. ThA0 3; -paDibaddha. tri.(-pratibaddha) mA samAM macelaH A bhavanA bhAgamAM lapaTAI gayela. isa loka meM-saMsAra meM lupta; isa bhava ke bhogoM meM tamAna. plunged or steeped in the pleasures of this world ThA0 4, 4; -pArattahizra. tri. (-paratrahita ) Ayo bhane 52 lina. isa loka aura paraloka kA hita. benefit or welfare of this world and the next world dama 8, 44; .-bhazra. Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ihaloga] puM0 (-bhaya ) manu-ya niyamAthi utpanna bhogavAI jAya evuM kama; icchA vinA mAtra yatuM laya; sAta sayabhAna me. prANayoM- pAyayogathA meM paMcAya te. isa bhava meM manuSya tiryacAdikoM se utpanna bhaya-Dara. hI bhugatA jAya, aisA kama; binA icchA ke fear arising from the beings kevala kAyA ke yoga se jisa karma kA baMdhana (men, animals, etc., ) of this ho vaha. ( Karma) the result of world. sama0 7 ThA. 7, 1; -vaMyaNa. which is exhausted (borne ) puM0 (-vedana ) sonA sumano anu.. in this very birth incurred mapa. isa loka ke sukha kA anubhava. ex- without volition, through perience of the happiness of weakness of the flesh. zrAyA. 1, this world. zrAyA. 1, 5, 4, 158: 5,4:158-saMvegiNI. strA0(-saMveginI) -veyaNaveja. tri. (-vedanavedya) mA bhava- A saMsAranuM svarUpa jANune vairAgya pamAya mAMja vedavAthI verAI jAya tevuM karma pramA tenI thA. esI kathA jisasa saMsAra svarUpa saMyatie IchAvinA mAtra kAya gogathI jAna kara vairAgya prApta ho. u story creat. pani ne. isa bhava meM hI vedane se---- ing disgust towards this world bhogane se bhogA jAya - aisA karma; pramatta by showmg its worthlessness. saMyati kA bhI binA icchA ke kevala kAyA ThA0 4, ke yoga se bAMdhA huA karma. ( Karma ) ihaloya. puM0 ( ihaloka ) go 'ihaloga' the result of which can be ex- za6. dekho 'ihaloga' zabda. Vide hausted (borne) in this world: " ihaloga" nisI0 12, 35; nAyA. 2; (Kurma) incurred by an err'- 5, 17; 18; su. ca0 4, 67; ---bhaya. ing scetic without special na0 (-bhaya ) 24 lAna-niyaya bhanu desire, merely by the weak- kareyA tuM maya. isa loka kA bhaya. mers of the flesh. pAyA. 1, 5; fright caused by beings in this 4, 158; ---veyaNa vejA vaDiya. tri. world e.g. by men, borutes, etc. (-vedana vedyApatita-ihAsmin loke janmani / prava. 1334: vedanamanubhavanamihalokavedanaM tena vedyamanu- ihava. a. ( ihaiva ) abhi . yahAM hA. bhavanIyamihalokavedana vegraM tatrApatitAmaha- Here: in this very place. nAyA. lokavedana vedyApatitam ) 24 maramAMka 1:8; : 14: 16; bhaga0 3, 2; 15, 1: I. strI. ( iti ) 55. upadravaH vighna. | ___Disturbance; obstruction. ova0 / i. strI. (Iti) bhativRSTi anAvRSTi Adi) 541. ativRSTi anAvRSTi Adi upadrava. A calamity such as excess of rain, drought etc. prava0 450; Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Iti] [Isara Iti. puM0 ( Iti) 1 2vayamaya; 2 5225I. | Isakkha. tri. ( zAkhya-Iza Izvara ityAkhyA maya, 3 ativRSTi, 4 anAvRSTi, 5 62, prasiddhiryeSAM)zvara-nAyatarImA prasidi 6 tIDa ane 7 zuka e sAta Iti kahevAya hAya te. Izvara--nAyaka-svAmI ke taura para cha. sAta prakAra kI Iti ( bhaya ). 1 svacakra jisakI prasiddhi ho vaha. (One ) famous bhaya, 6 paracakra bhaya, 3 ativRSTi, 4 anA- as a leader, or commander. vRSTi, 5 UMdarA, 6 TiDI, aura 7 zuka yaha | jIvA.3; sAta prakAra ke bhaya haiM. A calamity; IsaNiyA. strI. ( IzAnikA) zAna zamAM a disturbance; it is sevenfold; utpanna thye| sI. IzAna deza meM utpanna (1) from friends (2) from ene. TAT. A maid-servant born in mies (3) from excessive rain (4) the country of Tsina. nAyA0 1; from drought (5) from locusts | Isattha. na0 ( iSvastra ) dhanurvidhA; thoDAna (6) from parrots and (7) from | gha ane yazAna the 542 matAvAnI rats. jaM. pa0 1,10, sama034; -bahula 72 mAmAMnI me 341. dhanurvicA; yuddha tri0 (-bahula ) mA 25ya bhaya Adi saMbaMdhI zAstra; thoDI senA ko bahuta dhIra iti ghI DAya te. jisameM svacakra bhaya bahuta senA ko thoDI batalAnevAlI 72 Adi bhaya bahuta ho. that which is kalAoM meM kI eka kalA. Science of full of calamity, disturbance, archery; one of the 72 arts viz. from friends etc. jaM0 pa0 1, 10; that of causing a large army to VIra. dhA. I, II (Ir ) preraNA 42vI. appear small and vice versa. preraNA karanA. To prompt; to direct.. nAyA. 1; pagaNa. 1, 5: jaM. pa0 2: sama. "Iranti" dasa0 6, 36; zrAva. 40; iriya. tri0 ( Irina) pre29|| 423; iA; Isara. puM0 ( Izvara ) 12; paramezva2. Izvara; hasAsa. preraNA kiyA hazrAH halAyA hA; paramezvara. God. aAyA. 2.2.3, 86%3B hAMkA huA. Prompted; directed. | paMcA0 17, 21; (2) mAsi; pANI; "samIriyA koTTabAla kariti" sUya. 1, nAya. mAlika; saradAra; svAmI; nAyaka. 5; 2, 16; (2) 49; pratipAdana 424, lord; master; commander. kappa. kahA huzrA, pratipAdana kiyA huA. told; 2, 83; nira0 3, 4; jaM0 pa0 3, 43; explained. AyA0 1, 6, 4, 192; nAyA. 5; 7; 14; AyA0 2, 7, 1, 155: IriyA. strI. (IrSyA) me| "iriyA' za6. (3) yuvarA04. yuvarAja. an heir-appadekho " iriyA" zabda. Vide "iriyA" rent. nAyA. 1; aNujo0 16; (4) zrogha0 ni0 748; aova0 41; -samii. sAmAnya mA'si 2. sAmAnya mAMDalika strI0 (-samiti ) mA "iriyAsamii" rAjA. a king; a chief zraNujo0 16; za6. dekho "iriyAsamii.' zabda. vile (5) amAtya; pradhAna maMtrI; pradhAna; kArabhArI. "iriyAsamii " sama0 5; ThA0 8, 1; / 4 minister; chief minister. Isa. puM0 ( Iza) zva2; Izvara. God; lord aNujo0 16; ( 6 ) zrImaMta; ze; zrImAn ; panna0 2; dhanI; meTha. a wealthy person: Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Isaribha-ya ( 156 ) [ IsANa lord of wealth. vize0 1441; sama | IsarI kazra. tri. (IzvarIkRta ) zvara30; (7) saya samudranI madhyamA uttara dhanADhaya nahi tene dhanADhaya karavAmAM Avela. dizAe izvara nAmane mahApAtAla kalazo. | jo dhanAnya nahIM ho use dhanADhya banAyA ho lavaNa samudra ke bIca meM kA uttara dizA kA aizvarya yukta kiyA gayA ho vaha. (One ) Izvara nAmaka mahApAtAla kalaza. an in. raised to greatness and wealth. fernal pot-like structure, so / sama0 30; mamed, in the centre of Luvana | IsA. zrI. (I ) mA. adekhAI; IrSA; Ocean in the north. jIvA0 3,4; dUsare kA vaibhava Adi sahana na honA. ThA. 4, 2; sama0 52, (2) bhUtAki Jealousy; envy. su0 ca0 15, 67; jatanA vyaMtara vanA candra. bhUtavAdI jAti / IsA. strI. (IzA) drAzInI sanI ke vyaMtara deva kA indra. Indra of the sabhA. indrAnI kI bhItarI sabhA. The Vyantara gods of the class private ou inner council of known as Bhitavidi. ThA0 2, 3, Indrani. ThA0 3, 2; (2) bAla(6) rimAdi yAso; samartha. vyaMta dhanI mayantara sabhA. vANavyaMtara aNimAdi RddhivAlA; samartha. power- indra kA antaraMga sabhA. the inner ful; possessed of Yogic powers council of the Indra of Vanalike Anima ete. pana. 16; (10) yantara gods. jIvA0 3, 4; yothA tIrtha:2nA 5 vatA] nAma. cAthe IsANa. puM0 ( IzAna ) ghazAna nAme mAgne . tIrthakara ke yajJa kA nAma. name of 4. IzAna nAmaka dUsarA devaloka. The the Yaksa deity of the fourth 2nd heavenly world so named. Tirthankara. prava0 375; -kAra- jIvA0 1; ova0 26; ThA0 2, 3; sama. Ni. tri. ( -kAraNika ) varane 1: nAyA. gha. 1.; aNujo. 104: bhaga. jagatanuM kAraNa mAnanAra varga; jagata 2, 1, 18, 7; nAyA."; vize0 665; pAhI. Izvara ko jagata kA kAraNa mAnane jaM. 50 5, 118, 7, 152; (2) me vAlA varga; jagatkartRtva vAdI. (one) yAnA nivAsI devatA. IzAna deva who holds that God is the lokavAsI deva. // god residing in creator of the universe. sUya0 the above world. kappa0 2, 84, 2, 1, 25; -pabhii.tri0 (-prbhti)| panna. 1; ka. gaM0 5, 43; (3) zAna vi2 prati mAhi. Izvara prabhRti-Adi.. heroino. IzAna devaloka kA indra. God etc. jaM. pa. 3, 42; Indra of the Devaloka called Isaritra-ya. na. (aizvarya ) zvaH moTA | Isina. nAyA* dha0 6; pana0 2; sama saMpAta. aizvarya; bar3appana; saMpatti. Great. 32: ThA0 2, 3, bhaga0 3; 1; 17, 5; ness; wealth; power. aNujo. (4) zAna nAme 16 bhuM bhuna. IzAna 131; --mada. puM0 (-mada) mA 'issa. nAmaka 16 vAM muhUrta. naine of the riyama' za6. dekho 'issariyama' zabda. 16th Muhurta ( a period of vide " issariyama'" ThA0 8, 1; | time). sama0 30; (5) sAr3I Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IsArA kappa ] bhurta rAtrimA 24 muhUrtamanuM 11 bhuM eka ahorAtra ke 24 muhUrtoM meM se 11 vAM muhUrta the 11th of the 24 Muhurtas of a day and a night. | IsAlu, tri0 ( IrSyAlu ) vAle IrSyAlu IrSA vAlA. Jealous; malicious. IsAdoSa. puM0 ( IrSyAdoSa ) hI rUpa hoSa. IrSyA rUpI doSa. The fault of jea - lousy or malice. dasA0 6, 15; ( 160 ) sU0 pa0 10 jaM0 pa0 2, 337, 152; ( 1 ) IzAna aNu-puNe. IzAna koNa. the north-east. zrodha0 ni0 bhA0 276 - iMda. puM0 ( - indra ) IzAna devloun| chandra IzAna nAmaka svarga kA indra. Indra of the heaven named isaus. bhaga0 3, 1; --deva. puM0 (-deva) jIna hazAna hevaseounA devatA. dUsare svarga ke deva. a god of the 2nd heavenly world, named Isana. bhaga0 24 12; IsA kappa. puM0 ( IzAnakalpa ) zrIne hevala 3. dUsarA svarga--devaloka The 2nd heavenly world. nAyA0 16; nAyA0 dha0 10; jIvA 0 1; nira0 2, 20 IsAga. puM0 ( ( IzAnaka) pI zAna hevasovAsI devatA IzAna nAmaka dUsare devalokavAsI deva. A god residing in the 2nd Devaloka styled isana. utta0 36, 208, jaM0 pa05, 118; IsA vaDilaya. puM0 ( IzAnAvataMsaka ) zAna devalAkamAMnuM sAthI moTuM vimAna; zAnendrnuN madhyanuM vibhAna. IzAna svarga kA saba se baDA vimAna, IzAneMdra kA madhyavartI vimAna. The largest abode of the heavenly world called Isana; the middle or central abode of Tsanendra, bhaga0 3,1, 4, 1; 17, 5; IsANizrA - yA. strI0 ( IzAnikA ) zAna aNu; zAna juro IzAna koNa IzAna nAmaka vidizA. The north-east quarter, bhaga0 10, 1; [ ise prava0 600; Isi. a0 ( ISat ) thor3e aspa; 042rA. thoDA: kucha; jarA; kiMcit. A little. nAyA0 2; 11; su0 ca0 13, 40 0 8, 1 pana0 2, 36, IsiM. a0 ( ISat upalo 206. dekho Upara kA zabda. Vide above. jIvA03, 4 vize0 1246; zroSa0 ni0 727; bhaga0 3, 1, 5, 2, panna0 2 17; sama0 34; ova0 nAyA* 6 8 16 ThA0 3, 16 rAya0 63; dasA0 7, 1; paMcA0 12, 6; kappa 0 2, 14; jaM0 pa0 5112; 115; - ooThavalaMbi. tri0 ( - zroSTAvalambin ) thoDa hone va uranAra oMTha ko thoDAsA avalaMbana karane vAlA touching, resting on, the lips a little. pana 17: - taMbackiraNI. strI0 ( - tAmrAkSikaraNI ) thoDI sAunA ( strI ). kucha lAla AMkha karanevAlI ( strI ). ( cha woman) making the eyes a little red. pana- 17; tuMga. tri0 ( -tu ) dhuM. kucha UMcA 2 little high; somewhat high. jaM0 10 6 - daMta. puM0 ( - danta ) thoDA hAMta vAle. thor3e dAMtoM vAlA. ( one ) having & few teeth or having scanty teeth. oova0 daMta tri0 - dAnta) thoDI zikSA pAsa hAthI. thoDI zikSA pAyA huA hAthI. (an elephant ) scantily trained jaM0 pa0 3; - pabbhAra. puM0 ( - prAgbhAra ) thor3e -nama te. For Private Personal Use Only Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IsipambhArA [ IhA kucha namanA; kucha namrIbhUta honA. bending | 6, 7, 8, 3, 12, 5, 14, 10; 16, 8; a little. paMcA0 18, 15; -pabbhAra- 20, 5; gaya. tri. (prAgbhAragata) thAI puna- | IsippabhA. zrI. ( ISatprabhA ) si zikSA; namesa. kucha namA huA. bent a little; | bhuti zikSA siddha zilA; mokSa zilA; somewhat bent. paMcA* 18, 16; mokSa sthAna. The place of abode -purevAta. puM0 (-purovAta) 14214 pUrvano of perfected or liberated souls; pAyu. jarA jarAsA parva kA vAya. wind Siddha-Sila. bhaga. 3, 1; which is a little in front. nAyA0 Isiya. tri. (Ipatka) thAI saha5. thoDA; 11;-puravAya. puM0 (-purovAta) thodde| pUrva __ alpa; kucha. A little; scanty. hizAnevAyu. kucha pUrva dizA kI havA. a nAyA0 11; little eastern wind. nAyA. 11; / IsI. strI0 ( ISat ) si zikSA me nAma. bhaga. 1, 1, -matta. tri. (-matta) siddha zilA kA eka nAma. One of tl.. vananI zarUAtavAlA thaDA unmatta-hAthI names of Siddha-Sila or the kore. yauvanaM kI prAraMbhika avasthA vAle abode of perfected souls. bhova0 thoDe unmata hAthI vagairaha . (an elephant etc.) somewhat intoxicated on IsIpabbhArA. strI. (ISatprAgabhArA) yA account of the budding of 'IsipabbhArA' za6. dekho 'IsipalbhArA' youth. jaM0 pa0 3; ova0 - rahassa. zabda. Vide " iMsipambhArA' sama. (-hrasva ) the 25 2-24-0.. 12; utta0 36, 57; prava0 606; DA. kucha -hasva akSara a-i-uR-la vagaraha. VIha. dhA* I. (Iha) 7y; Paa. ully of the five short vowels- icchA karanA; cAhanA. To wish; to a-i-u-R-la. "IsirahassapaMcakkhara uccAraNa desire. dvArA '' zrova0 -- vochedakaDui strI Ihai-ti. utta0 7, 4; su0 ca08, 45; (-vyavacchedakaTukA ) pAdhA 50ii thoDe IhiuNa. saM. kR. vize0 257; mate-tatA vAza sApanArI. pIne Ihia. saMkR. vize0 258; ke thor3I hI dera bAda - turaMta hI kaTu lagane IhamANa. va0 kR. utta0 26, 33; vAlI. anything that tastes bit- Ihijjai. ka. vA. vize0 266, ter immediately after it is IhA. strI. (IhA) vidhAraNA; AsoyanA; drunk. pakSa. 15, avagraha thayA pachI te Ama che ke tema iMsipambhArA. strI0 (ISatprAgUbhArA ISatmA- evI vize vicAraNA karavI te; matijJAnagbhaaro mahatvaM ratnaprabhAupecyA yasyAH sA) no sIne meha. vicAraNA; aAlocanA; si zikSA: bhukti zikSA; siddha zilA; avagraha hone ke bAda jisakA avagraha huzrA mokSa zilA. The place of abode ho usa vastu vizeSa kI vicAraNA karanA IhA of perfected souls or Siddhas; kahalAtA hai; matijJAna kA dUsarA bheda. Siddha-Sila. aNujo. 104, ThA. Dealing with perception to 4, 8, 1; ova0 43, panna. 2, bhaga0 | arrive at judgment; the 2nd Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ihApoha ] variety of Matijnana; reflection upon what one has perceived. dasA 0 4, 45; ova0 40; vize0 178 366; panna0 15; zrogha0 ni0 62; nAyA0 1; 8 bhaga0 8, 2, 6, 31, 11, 11; 12, 5, 17, 2; rAya0 106, naMdI 0 26; sama0 5; 28 kappa0 1, 7; ka0 gaM0 15; (2) bhRga vizeSa. eka prakAra kA mRga a kind of deer nAyA0 1; 5; IhApoha. puM0 ( IhAvyUha ) udAyo ta vitarDa UhApoha; tarka vitarka; zaMkA samAdhAna. Full consideration of the pros and cons. ( 2 ) saMgrAma-yuddhanIti; tanI sthanA. yuddha nIti | eka taraha kI vyUha racanA. science of war; a kind of military array. nAyA 0 1; jaM0 pa0 3, 70; IhAmai. strI0 ( IhAmati ) malArUpamati | vicAraNA bhatijJAnano me neha IhArUpa matijJAna. matijJAna kA eka bheda. One of the varieties of Matijnana: stage next to perception i. e ( 162 ) u. u. a0 ( tu ) nADI; nizraya nizcaya; nissaMdeha Positively ; surely; dasa0 6, 28, 9, 1; 1 panna0 15; sUrya0 1, 1, 1, 5 ( 2 ) vitarDa vitarka, an indeclinable showing doubt or uncertainty. dasa0 6 13 nAyA 0 9, 16; vize0 110; ura. puM0 (udara) peTa: 32 peTa Belly: stomach. dasa0 8 266 - mala. na0 ( - mala ) peno bhela peTa kA mala. [ uirANa reflection to arrive at judg ment. ThA0 4, 4, 6, 16 - saMpayA. strI0 ( - sampat ) avagraha pachI vidhAraNA ravI te rUpa bhatijJAnanI saMpatti zravagraha ke bAda jisa vastu kA avagraha huA ho usa ke saMbaMdha meM vicAraNA karanA vaha rUpa vastu matijJAna kI saMpatti the power of Matijnana consisting in reflection. upon what is perceived, to form a judgment. dasA0 4, 35; IhAmiga. pu0 ( IhAmRga ) ru. bheDiyA. A wolf jaM0 pa0 2, 33 kappa0 3, 44; IhAmiya. puM0 ( IhAmRga ) va nAdara eka prakAra kA pazu; bheDiyA; nahAra, A wolf; a tiger. ova0 rAya0 42; 11, 11; jIvA0 3, 4: jaM0 pa05, 115, Ihiya. tri0 ( Ihita ) yeSTA va diyArela jisakI ceSTA kI gaI vaha; bicArA huA. Actcd; thought of; reflected upon. sImAgaMtumI hiyaM "sUrya0 1, 1. 3, 1 66 dirt or filth in the stomach. bhata0 40; ucAra. puM0 ( uccAra ) udhAra 42 te. mokSapuM te. uccAraNa; bolanA. Act of speaking or uttering words. ova0 25; uraNa. tri0 ( zravatIrtha ) bhUmipara pI gayela bhUmipara girapaDA huA. Fallen on the ground. nira0 1, 1: uirANa. tri ( udIrNa ) 65 pAmeva dharmanA For Private Personal Use Only Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uiya] ( 163 ) adhyayI prApta yye|. udaya pAyA huA; karma | to rise or maturity. paMcA0 10, ke udaya se prApta. Got by the maturing of Karma. utta0 18, 1: vize0 uINa. puM0 ( udIcIna) uttara pradeza. uttara 530: ThA0 5; panna0 16; (2) 26 // pradeza; uttara dizA kA kSetra. Northern 5rI yamAMsAsa. udoraNA karake udaya meM region. ThA. 5: bhaga. 5, 1; lAyA huA. caused to be matur- -pAINa. puM0 (-prAcIna ) pUrvottaradizA: ed. bhaga0 1, 1; -kamma. tri. JzamuzI. pUrva uttara dizAoM ke bIca kA ( -karman-udArNamudayaprApta kaTurvipAkaM konA; IzAna dizA. the north-east karma yeSAM te tathA) 4 aave| bhavAsA. quarter. bhaga. 5, 1; -vAya. puM. udaya meM Aye hue karmavAlA. ( one ) ( -vAta) uttara dizAnI vAyu. uttara dizA whose Karma has matured. | kI havA. the northern wind. panna01; " udigNakammANaudieNakammA puNo punno| uIra. dhA. I. ( ut+Ir ) ii29 // te sarahaM duheti" sUya0 1, 5, 1, 18: / 42vI. udIraNA karanA. To utter; to -~-valavAhaNa. tri0 (-balavAhana-udINa cause to rise or move. mudayaprAptaM balaM caturaGgaM zarIrasAmarthya vA uIrati. ka. gaM0 4, 64; vAhanaM zibikAdi yasya saH tathA )one uharaittA. sUya. 1.6, 16: zubhanA yI 6 pAna pore yA uIreta. ThA* 7; . yA chete. jise zubha ke udaya se bala, uIgNa. na. ( udAraNa) pre25|| 42vI. preraNA vAhana zrAdi prApta hue ho vaha. (one ) karanA. Act of prompting. ThA0 4; who gets strength, vehicles etc. uIraNA. nA. ( udIraNA ) me " udI. by the rise of good Karna. raNA" za6. dekho " udIraNA" zabda. Vide"udIraNA" ThA. 2. provA utta0 18, 1; uIriya. tri0 ( udIrita) 29 // ; uhaya. tri. (udita) 9. kahA huA. presa rekha. udIraNA kiyA huA; prerita; Said; told. vize0 233; (2) 75 | kahA huA. Told; said; caused to mAtra, udayAgata; udaya meM AyA huA. rise or move panna. 23; bhaga0 1, 1; visen; matured. nAyA. 1: su. uu. puM0 (Rtu) Rtu me bhAsa prmaannne| ca. 1, 366, paMcA0 16, 12; -guNa. eka kAla vibhAga; hemaMta, zizira Adi. tri. ( -guNa )otAya vAmAM AyA 7 *tu Rtu; do mAsa pramANa eka kAla, chate. jisakA guNa kahane meM AyA ho vaha. hemaMta, zizira, varSA zrAdi Rtu. Any (that) of which the attri- of tlie six seasons of the year; butes or properties have been e. g. Hemanta, Sisira etc. described paMcA0 3, 38: -guNajutta. " do mAsA uU" bhaga0 3, 7, 5, 1: tri. (-guNayukta ) 65 pAmeA guNayuta.. 6, 7, 6, 33, 25, 5; jaM. pa0 2, 31 udaya pAye hue guNa se yukta. possessed 5, 151; sU0 508; nAyA0 1, 3, 6; of qualities which have comes sama0 34, 56; dasa. 6, 66; aNujo, Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uu] ( 164 ) [ uuMbara 115; 138; ThA0 2, 4; pAyA0 2,1, baMdhakAla; comAsA sivAyanA ATha mAsa 2, 10; kappa. 5, 108; -pariyaTTa. comAseko choDakara ATha mAsa. the wliole puM0 ( -parivartana ) Rtu, 16 te. Rtu year excepting the 4 months kA badalanA. change of season. of the rainy season. " uu vAsa zrAyA0 2, 1, 2, 1. -pavvazra. puM. paNaga caumAse" prava0 613; --saMdhi. (-parvata ) turUpI parvata. Rtu rUpI puM0 (-sandhi ) me tuno at-ch| parvata -pahADa; a mountain of a mane vilas *tunI za3mAta. Rtu sandhiH season; season regarded as a eka Rtu kA anta aura dUsarI Rtu kA prAraMbha mountain. nAyA0 1; -pasanna. puM0 | kAla kA samaya. passing of one (-prasanna-prasannaH svaccha atuH anuprasannaH) seuson into another. pAyA. 2, 2127-nirbhaya tu; 22 vagere. svaccha- 1, 2, 10;-saMvacchara. puM0 (-saMvansara) sApha-nirmala Rtu; zaratkAla vagairaha. *tu saMvatsa2, 5 *tu pramANuno sa. elear, cloudless season; e. g. chaha Rtu pramANa kAla; eka varSa. an autumn etc. "uuppasame vimaleva year comprising the six sea caMdimA" dasa0 6, 66; -baddha. puM. sons. "tA eesiNaM paMcarAhaM saMvaccharANaM (ba) tu 164Asa; zIyAsa ane tava uu saMvaccharassa" caM0 50 1; 12; udAso; yobhAsA sivAyano sa. Rtu ThA0 5; - suha. na0 (-sukha) *tune baddhakAla; ThaMDa aura garmI kA samaya: caumAsA ucita sukhaprada jema prISma RtumAM chatra. varSA ke samaya kA kAla. winter and Rtu ke anusAra ucita sukha; jaise grISma summer season; any time of Rtu meM chatrI. (any thing) approthe year oxcept monsoon- printe to the season; e.". time. " uu baddha pIDhaka jage' prava0 106; umbrella in summer. " uuM paMcA0 11, 29; aghi0 ni0 265; piM0 muhasivacchAya samaNu baddhaNa" aova0 ni. bhA0 23; nAyA0 5; -mAsa. puM0 | uuMbara puM0 ( udumbara ) 6.2 mane (-mAsa ) *tumAsa; paripUrNa vIsa divasa tenA 53: gu32. udambara kA jhAr3a aura pramANa sa vibhAga, mAsa. tu usake phala: gullara. Name of a tree; mAsa. pUre tIsa dina pramANa kAla vibhAga; Ficus Glomerata and its fruit. #A HIA. it period of time con- bhaga* 8, 5, -paNaga. na0 (-paJcaka) sisting of full thirty days; 1 vaDa 2 pIpale udumbara << lakSa month of full 30 days. 6 kAkodumbarI e pAMca vRkSano samUha. " eso ceva uumAso kammamAso bhaNNaha" 1 basa, 2 pIpala, 3 udumbara, 4 plakSa, aura yava. 1, 1: prava0 606; - lacchI . pAMcavAM kAkodumbarI, ye pAMca vRkSAkA samUha. strI. (laghamI) *tu sakSmI ; tu | a collection of five kinds of zAnA saMpatti. Rtu lacamA; Rtu kI zobhA | trees viz ( 1 ) Vata (2) Pippala saMpatti. beauties of the seasons. (3) Udumbarn ( + ) Plaksa & nAyA, ; -vAsa. puM0 (- varSa ) *tu (5) Kakodumbari. bhaga* 6, 33: Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uuMbara datta [ udda -puppha na0 (-puSpa) 12 janA 53H yo thAI yA 25 te. bhIkha; bhikSA, gularanA kula-ke je bhAgyeja kayAMka jovAmAM bahuta thoDA 2 grahaNa karanA. Getting a Ave; duprAya vastune AnI upamA ! little food at a time: begging sAmane AtI cha. udaMbara ke jhAikA phUla; of alms; sUya. 1, 2, 3, 14; ogha0 gullara kA phUla jo bhAgya se hI kahIM dikha- ni* bhA* 66; bhogha. ni. 424; utta. lAi par3atA hai| isakI upamA duSprApya vastuoM 35, 16; dasa. 8, 23, 10, 1, 17, ke sambaMdha meM dA jAtA hai. u_Hower paNa. 2,1; ThA0 4, 2, -jIviyA. of the Udutuhara tree; ( it is strI0 (-jIvikA ) meNA; the| shrii| rarely seen and so is used to mArA2 10vi yakSAya te. eSaNA; express a rurity.) bhaga0 6, 33; thoDA 2 AhAra lekara jIvikA kA calAnA. uuMbara datta. pu. (udumbaradatta ) pAlI supporting life hy begging it nagaranA rahevAzI sAgaradatta sArthavAhane putra. little fyod at a time; aluspATalIkhaMDa nagara ke rahanevAle sAgaradatta sAtha- begging. ThA0. 4; ---jIviyA saMparANa. vAha kA putra. Nine of a son of the tri. jIvikAsaMpanna ) mer| 32. merchant Sagarlatta, a resi nAra; eja gavaNuM karI zu AhAra dent of the city named Patali. senAra. eSaNA karanevAlA; gaveSaNApUrvaka-~ khanda. ThA0 1.; (2) pArasI khUba dekhabhAla kara-zuddha AhAra lenevAlA. garanA udhAnamAno me yakSa. pATalIbaMda (one ) living by begging alms; nagara ke udyAnakA eka yaca. name of a (one) taking food begged from Yaksa (a ghost or a spirit ) | others after examining its living in a garden of the wity purity. ThA. 4 of Pitalikhanda. vivA. V uMja. dhA0 [[. ( aja) ani saMvA: uudevI. strI. (tudevI) saM1, zrIma, , sImA 2051 gare nAvA. AMna dhokanA; 12pagere *tunA namavAsI he. vasanta, zrAmame tinake vagairaha DAlanA. To throw grISma, varSA, zarada, zrAdi Rtu ke nAma vAlI fine) (0. g grass ete.), into fire davI. The goddess of a season; to kindle it. e. g. spring-goddess etc. pacA0 ujajjA . dasa 4, 8,8 ujAvejA. dasa0 4, uuya. tri. ( tuja ) Rtu 2525-'jI; uMjata. va. kR0 dama. 1; mosamana ne athita Rtu saMvandhI; uMjAyaNa.pu. ( ujAyana) pazi gotranAme mosamakA, kAla ke yogya. Born in zApA. vaziSTha gotra ko eka zAkhA. A the season; appropriate to the branch of the Vasistha family. season, panna. 2; zrIva. 24; bhaga0 11, (2) tri. te zApAnI 535. ukta zAkhA kA puruSa. a scion of the above uMcha. na. (uJcha-uJchyate alpAlpatayA | branch. glo 6, ?; gRhyate bhikSAdikamityugcham ) lakSA; | uha. puM0 ( uSTra ) : 2vAzanA me 50. Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uMDaga] [ uMbara uMTa. A camel. nisI0 5, 11; | uMdurukka. na. ( * ) G. = bhu5. 234= -lessa. na. ( -lazya ) nu yAmaI. vRSabhAdi zabda, daMtApujana vakhate meThethI UMTakA camar3A. leather of a camel. sahana navA za6 42 te. devatA ke nisI0 1, 11; pUjana ke samaya mukha se baila Adi ke samAna uMDaga. puM0 ( undaka ) bhUtra pAtra; bhAnuM 42- zabda karanA; uMdu arthAt mukha aura ruka arthAt pArnu hAma. mUtra karanekA baratana. A vessel vRSabha-baila Adi ke samAna zabda. Imifor making water into. dasa0 4; tating the sound of a bullock (2) pAra; soyo. piMDa. a lump; at the time of worshipping a a mags "bAlAimaMsauMDaga majjArAi deity. aNujo0 26; gacchA0 2; virAhajjA" zrogha. ni. bhA. 246; uMbara. puM0 ( udumbara ) 313 uDI. strI0 (uNDI) pi9; pezI. choTA piMDa. / guranuM 3. gullara kA jhADa; udumbara ___A simall lump. nAyA0 3; kA vRkSa. A kind of tree; ficus uMDuya. na0 ( unduka ) logana 32vAnuM sthAna. glomerata. jIvA. 1; vivA. 13 bhaga. bhojana karanekA sthAna. A dining-room. 6, 33, AyA. 2, 1, 8,45, panna. 1; " sapiMDa pAyamAgamma uMdudha paDile himA'' ( 2 ) pI mA2 yatAnu yatya vRkSa. dasa0 5, 7, 87; vidyutakumAra deva kA caitya vRkSa. & tree uMDerIya. na0 ( * ) 241; pApAnI meM growing in the garden of the sAhima paratu. revar3I; khAne kI eka svAdiSTa deity, Vijjukumara. ThA* 10, 1, TET. A kind of sweet-meat. - puNpha. na0 (-puSpa) guH2, 5sa; 41 ThA0 4, kula gullaranA vRkSamAM kavacita dekhAtuM haze; uMDDapANi. na0 ( * ) pANI. uMDA je vastu ati muzkelIthI prApta thaI hoya che pAnI. Deep water. nisA. 13, 34: tene khATanA dIkarAne AnI upamA apAya uMdara. puM0 (undara) 2. cUhA; undarA. A 9. gullara kA phUla; yaha phUla gulara ke vRkSa _rat; a mouse. paraha. 1, 1; para kvacit hI lagA huA dikhatA hai, jo uMdira. puM0 (undura) 3.62. cUhA. A mouse: vastu ati kaThinatA se prApta hotI hai use isa _arat. nAyA0 8; puSpakI upamA dIjAtI hai. // flower of uMdura. puM0 (undura) yo po . . the Urlumbara tree. (It is rare. dekho upara kA zabda. Vide above | ly seen on the tree and so is uvA0 2, 65; -mAlA. zrI0 (-mAlA) metaphorically used to express 6.62nI mAlA cUhoM kI zreNI; cUhoM kI a rarity.)"uMbara pupphamiva dusabhe" rAya. paMkti. a line, a series, of rats. 245; nAyA0 1, 2,-vaca puM0 (-varSam) " uMduramAlA pariNacha sukaya cirAha " | guvaranA marekSa. gullara ke phala uvA* 5, 65; se bharA huA. filled with the * nu| pRS4 na052 15 nI puranATa (*). dekho pRSTha naMbara 15 kI phUTanoTa (# ). Vide foot note ( * ) p. 15th. Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uMbara dasa ] ( 167 ) fruit of Udumbara tree. nisI0 3, 78; uMbara datta. puM0 ( udumbaradatta ) me nAmano | yakSa isa nAma kA yakSa. Name of a Yaksa ( a kind of demi-god ). vivA0 7; ubari. strI0 ( * ) vanaspati vizeSa, vanaspati vizeSa. A kind of vegetation. bhaga0 22, 2; paMcA0 1, 21; ubigA. strI0 ( uMbikA ) va 45, ghoNA vagerenI ambharI-bhaMvarI. gehUM, java, cAvala Adi kI maJjarI. Blossoms growing on the plants of wheat, barley, rice etc. paMcA 10, 23; uMbebhariyA. strI0 ( * ) me nAmanuM isa nAma kA eka prakArakA vRkSa. A kind of tree. panna0 1; misAvettara. he 0 kR0 a0 ( unmeSayitum ) AMkha mIMcavAne; AMkhanA palakArA mArapaane. AMkha mIMcane ke liye. In order t, twinkle the eye. bhaga0 16, 5: umuya. puM0 ( ulmuka ) ye nAmanAme lava ubhAra isa nAma kA eka yAdeva kumAra. Name of a Jadava ( Yadava) Kumars. paNha0 14; ukasamANa. va0 kR0 tri0 ( avakasamANa ) tAto tanAtA huA. Being tightened. veya0 6, 8 ujjiya. saM0 kR0 a0 ( uskubjya ) yethA muDA thAne-zarIra nabhAvIne. kubaDA hokarazarIra namA kara. Bending the body. * yo pRSTha nabhbhara 15 nI puTanoTa ( * ). foot-note ( * ) p. 15th. For Private [ ukkaMcaNyA " ukuDiyANiu ukujiya Nikujiva dijamANaM paDiggaheti " nisI0 17, 22; ukuruDiyA. strI ( * ) 52; G231. ghUrA. A dung-hill nira0 1, 1; ukkaMcaNa. na0 ( utkaJcana - ut UrdhvaM zUlA. cAropaNArthe kaJcanaM tattathA) sIme yadAvavAne OMye uDavu te. kisI ko zUlI para caDhAne ke liye UcA uccakanA Lifting up a person in order to impale him. sUya 2, 2, 62; ( 2 ) guNa vagaranA mANasanA khATA vakhANa karavAM te; muzAmata. guNarahita manuSya kI prasaMzA karanA; khuzAmata. praising an unworthy person to flatter hini. nAyA0 2; ( 3 ) garIno vadhAre 6 rkhe| te. garIba ko bahuta daMDa denA muleting the poor more heavily. bhaga0 11, 11; ( 2 ) ane chetaravAmAM pAse ubhelA DAhyA mANusa jANI jaze ema jANI vAtayita saMgha rAtrI te. kisI ko Thagane ke samaya dhokA dete samaya pAsa meM khar3e hue samajhadAra manuSya ko dekha kara isa liye bAta cIta baMda karanA ki vaha samajha jAvegA. stopping deceitful conversation lest a wise by-stander might hear it. zrova* 34; rAya 0 ( 5 ) lAMsa 3zvata rizvata; ghUsa bribe; bribery. nAyA0 2; dasA0 6, 4; rAya 0 2071 - dIva. puM0 ( - dIpa) mazAla. mazAla a torch. bhaga0 11, 11; ukkaMcaNayA strI0 (* utkaMcana ) bhudha banane chetaravA doMga vAsa va te kama samajha manuSya ko Thagane ke liye DhoMga banAnA dekho pRSTha naMbara 15 kI phuTanoTa ( * ). Vide Personal Use Only Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ukkaMThiya ] ( 168 ) [ ut-kadu chala karanA. Putting on false ap- ukkaTTi. a0 ( utkRSTi ) B45. utkarSatA. pearances to deceive a simple- Rise; intensity. sU0 pa0 16; ton. ova0 34; ukkaDa. tri. ( utkaTuka) pRthvI 652 zarIra ukkaMThiya. tri. ( utkaNThita ) bAsI; samIne pavitratA 53 sa. pRthvI para utsu ye3. utkaNThAyukta, utsuka. zarIra rakha kara pavitratA se baiThA huA. Anxious; eagerly longing. nAyA0 Seated on the ground with 14; su. ca0 2, 440; pure mind and body. paMcA0 18, VukaMta. dhA. II. ( ut+kRt ) mAMsa bhane 16; (2) Asana. ukaDuk zrAsana. yAmahAnupA3g--utArate. mAMsa aura il seat in a particular bodily camar3I kA nikAlanA. To flay; to cut posture. prava0 562; out skin and flesh. ukkaDa. tri. ( uskaTa ) aSTaH Gad; yu. ute. sUya. 1, 4, 1, 21; prakRSTa; UMcA; unnata. High, raised; ukataMta. su. ca. 10, 77, intense. uvA. 2, 107, paraha. 1, 1; Vut-kaMpa-pre0 dhA* II. ( ut+kamp+Ni ) nAyA0 1; ( 2 ) 5sare3. phailA huA. A ; pAya. dabAnA; To cause spred; extened. kappa. 3, 43; to be massaged or shampooed. ( 3 ) 195; 14Are. jyAdaha; bahuta. ukaMpavii. vivA. 6; more; additional. bhaga0 15, 1; ukavizva. tri. ( utkambita ) yAMsanA mI #. ni0 416; (4) suSita; iM. thIdheza. bAMsa kI kimaDI se bAMdhA huA. kaluSita; gaMdalA. turbid; muddy. Fastened with strips of ham- vava. 2, 2; (5) masavAn. sabala. boo. AyA. 2, 2, 1, 64 strong; powrrful. angle &; --- - ukkacchiyA. strI. ( zrIpakanikI-kakSAyAH dhavilitta. vi. ( - gandhavilita ) ati samIpamukakSA tadAcchAdikopakanikAleva huyI yasa. bahuta dudha se vyApta. tathA ) sAdhAnA 25 15:29emAMgeM ? highly stinking. naMdI0 ---jAgi. upakaraNa jamaNI bAjunI chAtIthI kAMkha tri0 ( -yogin ) STayo yatatA. sudhI sIvyA vagara dhAraNa karavAnuM vastra ke je utkRSTa yogI. (one ) practising the aDhI DAyano yorasa 34 hAya che. sAdhvI highest kind of contemplation. ke 25 upakaraNo me se eka upakaraNa; dAhinI ka. gaM. 5, 81; tarapha kI chAtI se kAMkha taka binA silA | ukkaDaya. na. ( utkaTu) 7. a.sana; huA vana joki aDhAI hAtha kA eka caurasa paNe yesate. ukaDU Asana; dhUMToM Tukar3A hotA hai. One of the 25 ke bala baiThanA. A kind of bodily articles of use permitted to it posture; squatting. dasA. 7,6; nun; a kind of bodice (uusewn) nAyA. 1; paMcA0 5, 116; covering the breast, being 2 ut-kahu dhA* I. ( ut+kRS ) mA arms in length and breadth. tha zrAbAda honA. TO Hourish; to bhogha. ni. 677; prosper, VII/21. Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ukkaDaga] ( 166 ) [ ukkalipA-yA ukaDui. ka. pa. 3, 10; tar3atar3a karatA huA jo zrAbAja ho vaha. ukkaDaga. puM0 (apakarSaka ) yorane mojAvI Breaking of dry ground-ruts yArI 42nA2. cora ko bulA kara corI karane and other seeds with a crackaral. One who calls a thief ing sound. "aNaMtAI davAiM ukkariand steals. paraha. 1,3; yA bheeNabhijamANAI" bhaga. 5, 4; ukkattiUNa. saM. kR0 a0 (utkRtya ) pana. 11 pAne. kATa kara. Having cut off. ukkarisa. puM0 ( utkarSa ) 34; atizaya; sa. ca0 19,84; utkarSa; 1huta jyAdaha; ucca dazA. IntellukkatthaNa. na0 ( utkathana ) pAsa utAvI; sity; abundance; excess. 'zratanyAmA utAravA te. camar3A utAranA nikA- samukkarisatthaM' sUya. ni. 1, 2, 2, 43; lanA. Flaying; cutting off the vize. 1583; skin. paraha. 1, 13 ukkaruDiyA. strI. ( * ) 94231; ukkama. puM0 (utkrama ) pothI nagaNatA masIna 12tunI saMgraha. kacarA; malIna vastu chellethI gaNavuM te; paDyAnupUrvI, ulaTo krama. kA saMgraha. A dung hill. nAyA. 2; zurU se na gina kara aAkhira ye ginanA; ulaTA ukkala. tri. ( unkaba) tI sApAlA; AR. Counting from the end pRddhi pAmanA2. caDhatA kalA vAlA; vRddhi instead of the beginning; re Ta arar. Rising; increasing. versed order. vize0 271: prava. " paMca ukkalA paNNatA taMjahA daMDukkale 1061; rajjukale" ThA. 5, 3: (2) tadriya upakamita. tri. ( upakranta ) prA2. yoge| vizeSa. tAna hAndrayA vAlA jIva vizeSa prAta yeta. prArabdhayoga se prApta. Got it kind of three-sensed living through fate. " ahavA ukkAmata being. utta0 36; 136; bhavaMtie" sUya. 1, 2, 3, 17; ukkaMlizrA-yA. strI0 ( ulkAlikA ) dhAre ukkara. puM. (utkara) sabhU; sAta nAno samudAya. bahuta choTA mumuyAya A samUha; jamaghaTa. A collection: / smaller group. Ava. 27, (2) group. kApa0 3, 42; ( 2 ) 32 2dila. tediya vizeSaH rotriyA tIna indriyoM kara rahita. ( oue ) having no arm. vAlA jIva vizeSa. a kind of threenAyA. 1: bhaga. 11, 1: jaM. pa. sensed living being. kappa0 6, 45: kappa0 5, 101 (2) 22; ta2. lahara. a wave. ThA04; upakariyAbheya. pu. ( utkarikA bheda ) | (3 ) vAyunA mA ya 52te. vAyu ke eraDabIja ke sukela magaphalI vagerene samAna cakra kATanA. whicling like tata: 42 // yato meha-mana; araMDI ke wind. jovA. 3, 4; .-aMDa. puM. bIja athavA sUkhI huI mUMgaphalI vagairaha kA | (-aNDa ) rokhIyAnu guM. makar3I kA * gume| pR4 napa2 15 nI 5noTa (*) dekho pRSTha naMbara 15 kI 'phUTanoTa (*) Vide foot-note (*) p. 15th. ___v Il/22. Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ukAlikA] ( 170 ) [ ukkAmuha - aNDA . a spider's eggs. kappa0 9,45; / ho cukA huA agni kA tinagA. Sparks -vAya. puM0 (-vAta ) thoDI thoDI pArane of fire aogha0 ni. bhA0310; naMdI. 10; santare pAto me prasArako vAyu. eka prakAra dasa. 4; utta. 36, 110; jIvA. 3, 1; kI havA jo thoDe 2 samaya ke bAda calatI hai ThA0 8; hila digdAha; dizA kI lalAsa a kind of wind blowing at small preternatural redness of the intervals of time. pana. 1; AyA. horizon. utta0 36. 110; zamAM ni. 1, 1, 7, 166; utta0 36, 118; vyaMtazata ani pAya te. AkAza meM jIvA0 1; vyatarAditaM agni kA dRzya. a fiery apukkalikA. strI. ( utkalikA) 3521 parI pearance in the sky--the work AyuM Ate. bAra bAra jAnA AnA. of Vyantarra etc. dasa 4 panna. 1%B Coming and going in quick (4) bhanI yA. teja kI jvAlA. succession. rAya0 183; fire; flame of light. ogha* ni. ukkaliya. tri. ( utkalika ) me ro 210; 3631pAna; tAzana bha. ulkApAta; 405 za6. eka taraha kA avyakta zabda. tAre kA TUTanA. falling of a meteor. A. sort of indistinct sound. bhaga0 | bhaga0 3, 2; - pAya. pu0 (-pAta ) 2, 1; ukApAta; AkAzamAMthI tArAonuM paDavuM. ukkasa puM0 (utkarSa-utkRSyate prAtmA darpA ulkApAta; AkAza se tArA kA TUTanA. fall mAto vidhIyate'nenetyutkarSaH) bhAna; ma- ing of meteors from the sky. 42. mAna; ghamaMDa. Pride; conceit. bhaga0 3, 7; -vAya. puM0 (-pAta-ulkA " ukasaM jalaNaM sUmaM majjhasthaM cavi gicaya" aAkAzajAtasyAH pAtaH) / "ukApAya" sUya0 1, 1, 4, 12: (2) kyAremA za6. dekho " ukkApAya" zabda. vide dhAre. adhikAdhika. maximum; " ukkApAya " aNujo0 127; ThA0 10, highest limit. ka gaM0 4, 74; 1: bhaga0 3, 6;-sahassa. na0 (-sahasra) ukkassa. puM0 ( utkarSa ) mAna; mA 2. mAna; 24vidire pi: tanA . agni kI ghamaMDa. Pride; conceit. sUya. .. 1, 4, / hajAroM cinagAriyAM. thousands of sparks of fire. ThA. 8; ukkassa. tri. ( utkarSavat ) mahAta; mani- ukApAyA. strI. ( ulkApAtA) pAta-- mAnI. ghamanDI; madonmatta; abhimAnI tArA khare tenuM zubhAzubha jANavAnI vidyA. Proud; conceited. sUya-1, 1, 4,12; ulkApAta ke bhale bure phala jAnane kI vidyA. ukkassamAna. tri. (apakarSat ) 942to. Science of interpreting the choTA karatA huA. Cutting short. good or evil effects of the fall (2) pA meya. pIche khecatA huA. | of meteors. sUya0 2, 2, 27; Pulling backward. "paNagaMsi vA | ukkAmuha. puM0 (ulUkAmukha ) sarala samudramA udagaMsi vA ukassamANiM " ThA0 5; ATha yeAjana upara Avela ulkAmukha ukkA. strI0 ( ulkA ) bhUna abhinayI chutt| nAbhana me ata265. lavaNa samudra meM usa sAmanA tanapA. mUla agni se alaga AThasau yojana kI dUrI para sthita ulkAmukha 12H Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ukkAli-ya ] nAmaka eka aMtara dvIpa. Name of an Antara Dvipa ( island ) in Lavana Samudra at a distance of 800 Yojanas. ThA0 4, 2, (2) temAM rahenAra manuSya. ukta dvIpa ke aMdara rahane vAlA bhanuSya. a native of the above island jIvA 3, 3; panna0 13 (3) gaMgA nadInI adhiSThAtrI devInA nivAsa parvata gaMgA nadI kI adhiSThAtrI devI ke rahane kA parvata the mountain-abode of the presiding goddess of the river GangaThA08, 1 ukkAlina - ya na0 ( utkAlika - utUrdhvaM kAlAtpaThapratetattathA ) yAra mAla si vAya cAra paheAra bhaNAya tevuM sutra; vavAi Adi utpAH sUtra cAra akAloM ke sivAya dUsare tIsare praharoM meM paDhe jAne yogya - cAroM praharoM meM paDhe jAne yogya sUtra; uvatrAi Adi utkAlika sUtra Utkalika Sitras viz Uvavai ete. which can be studied during all the four Praharas, excepting the 4 Akilas "sarkita ukkAligraM ukkAligraM zraroga vihA paraNatA " naMdA0 43: aNujo ( 171 ) 4 ThA0 2 1; ukkAsa puM0 ( utkarSa ) abhimAnathI yonA nI samRddhinA vakhANa karavAM te; mehanIya unI prati abhimAna se apanI samRddhi kA varNana karanA; mohinIya karma kI eka prakrAMta A variety of deluding Karma; praising one's own prosperity through pride. bhaga0 12, 5; ukkiTTha. tri0 ( utkRSTa ) dRSTaH sarvo ttabha; zreS4. utkRSTa; uccatama; saba se zreSTa Excellent; surpassing; best. nAyA 0 1; 8; 6; 17, nisI0 17, 32; rAya0 26; piM0 ni0 53; dasa0 1, 1; 4, 16; jIvA0 3 1; bhaga0 3, 1 2, 6, 5; kappa0 2, 27, ( 2 ) siMgaDA tuMbaDA bhIMDA vagerene merIne karela jIlA 53/ tarabUja, sUMbaDI, bhiMDI Adi ko kATa kara kiye hue choTe TukaDe slices of vegetables, like watermelons, gourds etc "ukkimasaMsaThThe " dasa05, 1, 34; ( 3 ) 324 vagere abhu 11 kampa0 bhATe bhAMga nahI te karma vagairaha kA amuka samaya ke liye nahIM mAMganA not asking for money lent etc. for a specified time. " ussukkaM arni area zradijaM zramijaM bhaga0 11, 5, 101 - varaNaga. puM0 ( - varNaka ) pradhAna - uttama-yaMdana uttamasarva zreSTha- caMdana. excellent sandalwood 'ukkiTThe karaNagopari paMcA0 2. 17: - saMkilesa puM0 ( - saMkleza ) utkRSTa sthitima dha janaka adhyavasAya sthAna; halakAmAM halakuM adhyavasAya sthAna ke jethI azubha utkRSTa sthiti saMdhAya utkRSTa sthiti baMdha karane vAlA adhyavasAya sthAna; nAMca se nIca adhyavasAya kRtya jisa se ki azubha kAyoM kI utkRSTa sthiti baMve. impure thought-activity causing increased duration of evil Karha ka0 gaM0 - sarIra. tri0 (zarIra ) dRSTa-bhoTA zarIrapAsuM. baDe zarIra vAlA. having a big, bulky body. "ster ukkisarIre bhavissaha" vivA0 4; 7: nAyA0 8; 14, 16: sIhaNAya. go (fagar) 28121 247108; } siMhanAda baDA AbAja jora kA AvAja; utkRSTa siMhanAda thundering sound: For Private Personal Use Only [ ukki " "" Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ukkiA ] ( 172 ) [ ukkuDa rouring sound of a lion. jaM. 50 42vI te. guNavAn- prazaMsanIya puruSoM kI 3, 45; nAyA. 18; anukrama se stuti karanA. praising in ukkiTThA. strI0 ( utkRSTA ) se prA2nI vatA- due order the merits of wore nI dezavAsI gati: manohara jati. eka thy persous. aNujo0 71 kI zIghra gati. manohara ukkiAttita. tri. (utkIrtita)tana are. OTIA. A kind of quick gait of kIrtana kiyA huA. Praised; describ. gods; charming gait. " ukkiTThAe / ___ed. sU0 pa0 20; turiyAe caMDAe" rAya* jIvA0 3; AyA0 / ukkujiya. saM* kR0 a0 ( utkujya ) aye. 2, 15, 176, nAyA. 48; thI zaza2 namAnIna; 157 / 24ne. UMce se ukkiTi. strI0 (utkRSTi) mA pani; zarIra ko namAkara. Having bent sapanA avAsa. AnaMdajanaka zabda; harSayukta down the body. prAyA. 2,1,7, zabda A voice of joy ova0 27; ukkiraNa. tri0 ( utkIrNa ) Guj; mAhI ukkuTTa. na. ( utkuSTa ) elan pAnA mu. Te. khudA huA. Dug out. ogha. hare pattA kA aokhalI meM kiyA huA cUrA. ni0 261; (2) atyanta prATa; mu. Powdered green leaves. aAyA0 acchI taraha se jAhira; khulA huA. open; 2, 3, 6, 33; quite manifest. panna. 2; (4) ukkuTTha. tri. ( utkRSTa ) 14 nA mAna tirena. khodA huA. carved. sama0 pa0 / pani. utkRSTa nAda; zreSTa zabda; AnaMda dhvani. 206; (4) mizrita. mizrita; milA huA. Excellent, pleasant ( sound ) mixed. paNha. 1, 1; -aMtara. tri0 / paraha. 1,3; (-antara) atithya manta2 acchI taraha se ukkuDua na. ( utkuTuka) 179 sAsana pragaTa aMtara. having the inner side ubhakhaNIye besavAnuM Asana; ubhaDaka Asana quite manifest or laid open; ukadu Asana; dhUMToM ke bala baiThane rUpa aAsana. also, having the differenee A quatting bodily posture quite manifest. sama0 sitting on heels etc. pAyA. 1,9, ukitta. tri. ( utkRtta) 6 . ukhAr3A / 4, 4, 2, 7, 2, 161; utta. 1, 22, huA. Scratched out; dig out. / ogha. ni. bhA. 156% prova. 16; bhaga0 utta0 16, 63 7, 6; -pAsaNa. na. ( -zrAsana ) ukkittaNa. na0 (utkIrtana) avisatyaH; uku Asana; ubhaDaka page besavuM te. yovIsa tIrthanI stuti. saMstavana; guNa zrAsana vizeSa; cUMToM ke bala baiThane ke rUpa kAtana; covIsa tIrthaMkaroM kI stuti. prAsana squatting bodily posture; Praise; praise of the glory of sitting on heels ete bhaga0 2.5, 7; the 24 Tirthankaras, aNujo. -zrAsaNi tri. ( -prAsanika ) 58; cau0 1; vize0 602; prava0 65; ! ubhaDaka page besanAra; uku Asane besa -aNupucI. strI0 (-anupUrvI) jItana nA2. ukar3a Asana se baiThane vAlA; cUMToM ka guNyAmastutya puSonI anu stuti | bala baiThane vAlA (one ) in a squat. Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ukkuDuga) ( 173 ) [ ukkosa ting bodily posture, ThA. 5, 1; 12 te. vRddhi; baDhatI; karmakI sthiti vagairaha bhaga. 25, 7; meM baDhatI karanA. increase; increase ukkuDuga. na0 (uskuTuka) 0 " ukkuDuba" ! in the duration of Karna. za6. dekho " ukkuDua' zabda. Vide vize. 2514; " ukkuTapa" jaM. pa. nAyA* 1; AyA. ukoDA. stro0 ( utkoTA ) sAMya: 35cata. 2, 2, 3. 101 rizvata; ghUsa. Bribe; bribery. ukkuDuyA. strI0 ( utkuTukA) GHS mesa "ukkoDAhiya parAbhavehiya dijehiya" vivAha te; payArI napA-mehamAnI se. 1; parAha0 1, 3; cUMTI ke bala baiThanA; pAMca prakAra kI baiThakoM koDiya. tri0 (aurakoTika- utkoTA laJcA meM se eka prakAra kI baiThaka. One of the tayA ye vyavaharanti te tathA) 32yata mAnA2; tive sitting postures viz. squat- sAMya senA2; yIsI. rizvata khora; dhUMsating on heels ete. "paMca nisijAzro lenevAlA. ( (One ) who takes paM0 taM0 ukkuDayA godohiyA samapAyapuyA" | bribes. prova bhaga0 1, 16 ThA0 5, 1; |ukoyA. strI0 ( utkocA ) sAMya. rizvata. ukkukaDa. puM0 ( * ) 3:31. ghUrA. A ra gharA A Bribe; bribery. nAyA, 18; ___dung-hill. aogha. ni. 466; ukkosa puM0 ( utkroza ) jyu bhAI 42rI rAma ukku ruDa. puM0 ( * ) 94221. ghUrA.. 42nAra pakSI; yAta; "paMyo. U~cA mu~ha karake A dnng-hill. (2) me nAmanA ) zabda karanevAlA pakSI; cAtaka; pAyA. A bhANasa. isa nAma kA koI manuSya. ame / bird that screams with its of a person. aNujo0 131; mouth raised up: e. g. Chataka u DizrA yA. strI. (*) ete. parAha 1. 1: dhUga. A dung--hill. vivA. ukkosa. puM ( utkarSa ) pRSTaH yathAremA thAre; ukkUdaya vi0 ( utkRjina ) mahAna 5-5 ghAyAmAM yAj. utkRSTa zreSThaH jyAdaha se ni. bar3I bhArI apragaTa dhvani. Loud jyAdaha. Highest: longest. paMca 0 1, indistinct sound. qnge 1, 1; 2; 16, 44; ka. pa. 1, 12; 67 uskUlaM tri. (utkUla ) sabhA 2541 41- " ukkosaM jIvo usaMse " utta. 10, 5; yanA -tathI 2 42nA2. sanmArga athavA ova0 38; naMdI0 14; aNujo0 86; ThA0 nyAya kI sImA se taTa se dUra karanevAlA. 1, 1; sama0 1; vize0 345, pi.ni. Leading away from the path 30; nAyA. 16; dasA. 6. 2; bhaga0 1, of justice. paraha. 1, 2, 1; 10; 2, 5, 3, 3, 5, 1; 8; 1, 3,8, ukkara. pu. ( utkara ) 2||sh; sabhUta DhagalA. 8; 10, 6, 32; 15: 1; 18.7, 24, Dhera. A heap. aodha ni0 260; (2) 20, 25, 4:36, 1; caM. pa. 2, 25 dina bhanI sthitiyoremA (2) mAna; m||2. ahaMkAra; ghamaMDa. * so pRSTa na2052 15 nA 5ranoTa (* ). dekho pRSTa naMbara 15 kI phUTanoTa (*) Vidh foot-note (*) p. 15th. Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ukkosa ( 174 ) [ukkhaMbhiya pride. sUya0 1, 2, 2, 26; sama0 bar3e se baDA. One that is highest 52; (3) uttama. zreSTha; acchA . excel. or biggest. azujo. 132; lent; best pi. ni. bhA0 12; ukkAsazro. a. (utkarSatas ) 5dhAramA maga0 12, 5; -kAla. puM0 (-kAla) dhAre; aTapale. utkRSTatAse. At the Ta-ghAmA yo| jAla. jyAdaha se jyA- maximum limit; at the highest. daha samaya; utkRSTa samaya. the longest | prava0 764, time. bhaga0 24, 1; -kAlaTTii. strI0 ukkosaMta. tri. ( utkrozat ) sAina 2. (-kAla sthiti ) BSTa sanI sthiti. prAkrandana karatA huA; cillAtA huA. utkRSTa kAla kI sthiti. duration Screaming; crying aloud. of the longest time. bhaga0 15, parAha0 11; 1; -dvii. strI. (- sthiti) yasamA ukosaga puM0 ( utkarSaka ) aSTa: loTAmA ghaNI sthiti. jyAdaha se jyAdaha-adhikA Doga. utkRSTa; zreSTha; bar3e se bar3A. One dhika sthiti. longest duration. that is highest, biggest or best. nira0 2, 2; --dviiya. pu. (-sthitika ) " tatANaM ca uttama kaTU patta ukosae STi-ghAmA yI sthiti vAso. utkRSTa aTThArasma muhutte" caM050 1; bhaga0 25, 6; z2yAdaha se jyAdaha sthitivAlA. one that | has the longest duration. ThA0 1, ukkolizraya tri. ( utkRSTa ) GSTaH padhAremA dhAre. utkRSTa; z2yAdaha se jyAdaha, 1 -paesiya. tri0 (-pradezika) yayAmA / gh| pradeza pAlo. jyAdaha se jyAdaha / Highest; highest in amount. jaM. pa. 7, 134; utta0 33, 16; bhaga. pradeza vAlA. ( one ) having the greatest number of molecules. 5, 1:8,10, 11, 11; 18, 7; 16, 3; bava. 1, 17, nAyA. 8; bhatta0 30; ThA0 1; -pada. na. ( - pada) STa 54; paMcA0 8, 26; 5. utkRSTa pada; zreSTa pada; utkRSTatA. excellent status; highest state. ukkosiya. puM. (utkauzika) ye nAmanA gA. " ukosapade aTTha arihaMtA " ThA0 8; n| pravata pi. isa nAma ke gotra ke -paya. na0 (-pada) mo po za6. calAnevAle RSi. ( A saint ) the dekho Upara kA zabda. vide above. progenitor of a family of that bhaga0 11, 10; -mayapatta.tri. (-mada name. " therassaNaM ajjavaharaseNassa ukAprApta-utkarSeNa madaM prApta utkarSamadaprAptaH ) siya gottassa" kappa. 8 aSTa mahAsa. utkRSTa madavAlA. highly ! ukkha. puM0 ( ukSa ) saMdha. sambandha. Con. intoxicated with pride. jIvA 3; nection; relation tato panna 15; -suyanANi. tri0 ( -sUtra | ukkhaMbha. puM0 ( uttambha ) 2thI te. jJAnin ) aSTa zrutAso. utkRSTa zruta ___jora se rokanA. Stopping: checking jJAnavAlA. ( one ) highly learned forcibly. saMtthA0 in the scriptures. vize0 452; / ukkhabhiya. tri. ( uttambhika) rathI ukkosa. puM0 ( utkarSaka) mA DoTI. nAra; 25panA2. bala pUrvaka rokane vAlA. Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ukkhaNaNa] ( 175 ) [ ukkhitta ( One ) who stops or checks | resa. sIMcA huA: lepa kiyA huA. forcibly. saMsthA0 Smeared; bespattered. " caMdaNAukkha NaNa. na. (utkhanana ) me te.. kkhitagAya sarIre " sUya, 2, 2, 55; ukhADanA. Digging out; scratching | ukkhitta. tri0 (utkSipta) unyu resa; 83. out. parAha0 1, 1; hAvesa. UMcA kiyA huA; ukhADA huA ukkhaNiya. tri. ( utkhanita ) nAmej. ___ uThAyA huA. Raised up; lifted up. ukhADA huA. Dug out; rooted out. piM.ni. 284; nAyA0 1, 3, 8; bhaga0 8, piM.ni. 246; 6; 16, 5; vaya0 2, 1; Ava0 8, 6; ukkhaya. tri0 ( utkhAta ) 334; gohata (2) vAtAvarbha yA sUtranA pdd'e| mayaukhADA hunA; khodA huA. Rooted out. yana nAma. jJAtA dharma kathA sUtra ke pahale sa0 ca0 4, 56, nAyA0 7; adhyAyakA nAga. Maine of the 1st ukkha la. puM. (udUkhala) 64sa; wiseil. chapter of the Sutra named aokhalI. A mortar paraha. 1, 1; Jhatadharmakatha. nAyA0 2; (3) ukkhalaga. puM0 (udUkhasaka ) mavAnI gAnanA yA2 prAramAnA me 412. gAne ke Missii. kuTane kI aokhalI. A mortal cAra bhedoM meM kA eka bheda. one of the used for pounding. " ko saMyamA four kinds of music. rAya0 65; camehAe suppukkhalagaM ca khAragAlaNaM ca" jaM0 50 5, 121; (4) ApaNa aresa; bhayaMta, AkarSita: khIMcA huA. attracted; sUya0 1, 4, 2, 12: drawn. nAyA. 16; --karANanAsa. ukkhaluMdiya. saM. kR0 a0 (:)Ine. tri. (-karNanAsa )onA dhAna bhane nA rasa. Having scratched or rul). mInA . jisake kAna aura nAka bed with the nails of the hand ukhADa DAle ho vaha. ( one) whose to remove itching sensation; nose and ear's have been having tickled. AyA0 2, 1, 6 32; rooted out ( cut out). vivA. ukkhA . strI0 ( ukhA) thAlI; talasli aisail. 2; 6; -carazra. vi. (- caraka ) thAlI; haMDI; bharatiyA. A metal or rAMdhavAnA vAsaNamAMthI khAvAnA vAsaNamAM earthen pot or pan, "egAyo gRhastha pitAne khAvA kADheluM hoya teja levuM ukkhAto parie sijamANe pahAe" zrAyA. mevA samidhArIgAyarInAra. sijhAne 2, 1. 2, 10; ke bartanameM se khAne ke bartana meM apane khAna ke ukkhiraNa. tri. ( * ) ||27||ye. khara- liye grahasthadvArA nikAlakara rakhA hazrA DAyA huA; lipta. Bespattered; bhojanahI lene ko pratijJA karake bhikSA mAMgane smeared. paeha. 1,3; arar. (one ) who begs alms ukkhita. tri. (ukSita) siMthesa; vilepana with a determination to take * numA 54 12052 15 nI 52noTa (*). dekho pRSTha naMbara 15. kI 'phUTanoTa (*) Vide foot-note (*) p. 15th. Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ukkhitta ] [ukkhittaya only that food which has been tarI 52344. Upara pheMkA huA baliserved out into the dining dAna; balidAnarUpa se Upara pheMkA huA. vessel of a householder, from an oblation throw upwards. a cooking vessel. ova. 19, ThA. " aMgamaMgAni saruhirADaM cauhisiM karoti" 5, 1; paNha0 3, 1; - ra . puM. nAyA06; -vivega. puM0 (-viveka- utkSi(-caraka) me. aso za6. dekho ptasya zuSkaudanAdibhakta nikSiptasya vraniUparakA zabda. vide above. ThA0 5; / nAmayogyadravyasya vivekaH pRthakkaraNamutkSipta ova0 -Nikvittacarazra. puM0 ( -nikSi- vivekaH ) bhAta korebhA 59 asA ptacaraka-pAkabhAjanAMdutkSipya mikSiptaM tatravA | davyana guhu hI nAma te. bhAta vagairaha anyatra ca sthAne yattaccaratIti tathA ) / meM paDe hue vratiyoM ke ayogya dravya ko pRthaka rAMdhavAnA vAsaNamAMthI khAvAnA vAsaNamAM . ___ kara denA. removal of impure kADhela hoya tene bIjA vAsaNamAM nAkhe te le- substances mixed up with rice nAra; abhiyaradhArI bhuni. sijhAne ke baratana / etc. zrAva0 6, 6; meM se khAne ke baratanameM nikAla hue bhojanako | ukkhittazra--ya. tri. ( utkSiptaka) jItanA dUsare baratana meM DAle phira usa bhojanako lenA eka prakAra; zarUAtathI caDhate svare gAvuM te. aisI pratijJAvAlA sAdhu. an ascetic gItakA eka bhedaH prAraMbha meM ucca svara se with a vow to take that food gAnA. A pitch of music; singonly which is first served out ing with a high pitch. ThA0 into the dining vessel from the 4, 4; jIvA0 3, 4: rAya. 131 cooking vessel and which is ukkhitaNAzra. na. (utkSiptajJAta ) then again put into another sasalAne ugAravA paga uMco rAkhe te vessel. ova0 --pasiNavAgaraNa. na. ukSipta-meghakumAra; tenuM daTAMta jemAM ( ...praznavyAkaraNa-utkSiptAnisaMkSiptAni ApavAmAM AvyuM che te aya; jJAtAprshnottraannyutkssiptprshnvyaakrnnaani) saMkSipta sUtranuM prathama adhyayana. kharagoza ko bacAne praznacyA4295 sapAsa yAsa. saMkSipta prazna- ke liye paira uMcA rakhanevAle urikSapta megha vyAkaraNa; saMkSepa meM savAla-javAba.. kumAra kA dRSTAnta jisameM diyA gayA hai vaha brief catechism. bhaga0 16, 5; adhyAya; jJAtAsUtra kA prathama adhyayana. The --puvvavasahi. puM0 ( --pUrvavasAMta ) Aya. first chapter of Jnata Sutra sati-makAnamAM rahe ema kahI sAdhune pahela in which is illustrated the paDalo mtaa| tAre. sAdhuko, isa vasAMta story of Meghakumara who gharameM ho yaha kahakara pahale pahala batalAyA kept his leg lifted up to save huA utarane kA sthAna. a lodge first a hare. nAyA0 sama, 16; pointed out to an ascetic with | ukkhittaya. na. ( utkSiptaka ) gItane the words "live in this house." prathama 2. gIta kA prathama prakAra. AyA0 2, 2, 3, 87; -bali. na. The first of the varieties of (-bali ) 752 646 vihAna; vihAna music. jaM0 pa0 rAya0 12 1; Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ukkhupiya ] ukkhulaMpiya. saM0 kR0 a0 ( * ) panne. sIne. khujAkara Scratching; rubbing with the nails of the hand, to remove an itching sensation. 'no gAhAvara aMguliyAe ukkhulaMpiya ( ukkhaludiya ) jAijA zrAyA0 2, 1, 6. 32; ukkheva. puM0 ( utkSepa ) ye upA; ye g. UMcA uThAnA, UMcA pheMkanA Lifting up; tossing up. jIvA0 3.4; piM0 ni0 227; ( 2 ) Arambha vAya. prAraMbha kA vAkya; zuru kA vAkya. com - mencing sentence or words. uvA 0 3, 126, 4, 145; nira0 3 3; ( 3 ) avihAra abhidheya adhikAra; zramidheya. subject matter. bivA0 3; ( 4 ) puM0 pohyAta upodghAta; prAraMbhika introduction; preface. uvA0 3, 126; 4, 145; vaktavya. ukkheva ya. puM0 ( utkSepaka) prastAvanA; upoddhAta prastAvanA; prAraMbhika vaktavyaH upodghAta. Introduction; preface. bhaga0 24, 1; (2) tri0 mAjhA madhyAya. adhyAya; vibhAga; pariccheda a chapter. nAyA 0 60 5; 6; ( 3 ) pavana nAjavAno vAMnA paM. havA karane kA bAMsa kA paMkhA. a fan. bhaga0 6, 33; nAvA 0 1 ; ( 4 ) tri0 InAra pheMkanevAlA. one who throws or flings. bhaga0 6, 33H ukkhevaNa. na0 ( utkSepaNa ) ye nyAyadarzana saMmata pAMca karma paikI prathama arma- priyA. UMcA pheMkanA; nyAyadarzana sammata pAMca karmoM meM se prathama karma. Throwing ( 177 ) ' [ umma up; one of the five actions recognized in the Nyaya philosophy. vize0 3462: zroSa 0 ni0 2030 ugga. puM0 ( ugra ) Rhe prabhu 24 tarI nAbhetuM saH ugravaMza RSabhadeva bhagavAn ko rakSaka ke rUpa meM niyata kiyA huA kulaH ugravaMza. The family appointed as a guardian family by lord Risabhadeva; the Ugra family. ova0 13; sama0 232; nAyA0 1 5 bhaga0 6, 33; panna 1; uvA0 2, 107; jaM0 pa0 2, 30; (2) tri0 ugrasabhAM utpanna zrayesa ugrakula meM utpanna. one, born in the Ugra family. prava0 386; aNujo0 131; utta0 16. 6; ova0 13, 27; ThA0 3. 1: ( 3 ) tri0 (ya; pradhAna; maThulAre. ugra; tItra; pravAna; bahuta bhArI. austere; chief; severe. pana0 1: bhaga0 10, 4; 20, 8 nAyA0 8; ( 4 ) tri0Ta AI, huNe Aya rAmaya tevu. utkaTa; kAMThaNa. strong: austere; severe. utta0 30, 27; su0 ca0 1, 384 naMdI0 56 ( 5 ) tri0 udyama sahita udyama sahita; udyoga sahita. industrious; active. nAyA0 19; - kula. puM0 ( -kula ) - sa. ne RSabhadeve rakSaka tarIke sthApyuM ugrakula; jisa kula ko RSabhadeva svAmIne rakSaka rUpa se sthApita kiyA vaha kula. the Ugra family appointed by Risabhadeva as a guar * lugyo pRSTha namvara 15 nI purano ( * ) dekho pRSTha naMbara 15 kI phUTanoTa ( * ) Vide foot-note ( * ) p. 15th. v. 11/23. For Private Personal Use Only Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ugga ] dian family. AyA0 2 1, 2, 11; kaSpa0 2, 17; --tava na0 ( - tapas ) ugratapa; amAdika tapa; ghaNI kaNi tapazcaryA. ugratapa; zrahamAdika tapaH bahuta kaThora tapasyA. austere penance. ThA0 4, 2; bhaga0 1, 1; uvA0 1, 76; ( 2 ) tri0 utara 422. ugratapa karanevAlA; kaThora tapa karanevAlA. ( one ) performing austere penance. utta0 12, 32, -- teya. tri0 (- tejas ) ugra prabhAvavAle. umra-teja:-prabhAvavAlA powerful; ( one ) of powerful lastre. ( 2 ) na0 tatra 2. tItra jahara. deadly poison. " zrAsIdisA uggateyakappA " parAha0 2, 1; pavvazya. puM0 ( - pravrajita ) vazamAM utpanna thAne hikSA zrIghela. ugravaMza meM utpanna hokara dikSA liyA huA. one born in the Ugra family, who has taken Diksa. pro0 - pupta. puM0 (-putra ) zubhAM utpanna ghayena putra- bhAra umravaMza meM utpanna putra- kumAra. a male member ( a son ) of the Ugra family zrava0 27; dasA0 10, 3; rAya0 218; visa na0 ( viSa ) Gess viSa. pradhAna viSa; tIvra viSa. deadly poison. bhaga0 15, 1; nAyA 0 6; ( 2 ) ArA viSavAso sarpa bahuta tIvra viSavAlA sarpa a serpent with deadly poison. uvA0 2, 107; - vihAra. puM0 - vihAra ) x vihAra. ugra vihAra; kaThiNa vihAra sAdhu kA eka grAma se anya grAma jAnA. austere wandering from place to place e g. on the part of a monk. bhaga0 10, 43 - bihAri tri0 ( vihArin ) ( 178) [ uggama ayArIte saMyama pAvanAra, ucca rIti se saMgama pAlana karanevAlA sAdhu ( one ) who strictly observes ascetic rules. bhaga0 10, 4; saya 3 havA yAmintha, uggama. puM0 ( udgama ) sAdhune khAdvArAhi nipAvatAM gRhasthathI AdhAkadi lAgatA 16 hoSa, khAmma 2 yUha/ubhbha, 4 bhI samaya pAluDIyA, 7 pAyara, 8 Iya, 10 parIyahi 11 umline, 12 alieDe, 13 bhAnoDe, 14, 15 ajayare, 16 aNI sat, e sAlamAMte ame te. sAdhu ke liye zrahArAdi banAne meM gRhastha ko laganevAle zravakarmAdi 16 doSa; 1 zrahAkamma. 2 uddesiya 3 pUikamma 4 mI sajAyae. 5 ThavaNA 6 pAhuDiyA. 7 pAuyara kIya pAmiSTa. 10 pariyahi 11 ubhine 12 abhihaDe 16 mAlohaDe 14 acchi 15 ajmoyare 16 aNisiThe, ina solaha doSo meM se koI bhI eka. Any of the 16 faults connected with the preparation of food by a house-holder for an ascetic; thev are:- - ( 1 ) Ahakamma ( 2 ) Uddesiya ( 3 ) Paikamma ( 4 ) Misajayne ( 5 ) Thavana. etc. ( vide Guj explanation ) parAha* 2, 1; dasa0 5 1 56 ThA0 3, 4, utta0 24, 12 sama0 pa0 168: piM0 ni0 1, 30 sU0 pa0 2; bhaga0 7, 1; prava0 571; - uvadhAya. puM0 ( - upaghAta AdhAkarma Adu udgamana doSathI cAritranI virAdhanA 2vI te. AdhA karman Adi udgamana doSa se cAritra kI virAdhanA karanA. damaging one's right conduct by an Udgamana fault e. g. by tak For Private Personal Use Only Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uggamaNa] [ uggaha - - - ing Adhakarma food etc. 570 risen; come out. bhaga0 7, 1; nAyA. 3; 10; -koTi. strI0 (-koTi) | 1; zrogha. ni0 175; jIvA0 3, 3; pakSa, AdhAkarma ane uddezikanA traNa traNa -vittitha tri. (-vRttika-udagate praadibheda-ekaMdara cha bheda utama koTI tarIke tyaM vRttirjIvanopAyo yasyAsau ) hivasa 54 zekSa cha. udgama pakSa prAdhAkarma aura uddozaka | pachI jene vRtti khorAka meLavavAnuM che te. ke tAna tIna bheda jumalA chaH bheda udgama koTi dina udaya hone ke pIche jise AhAra lAnA ke rUpa meM gine gaye haiM. a group con- ho vaha. ( one ) who has to) taining six varieties of faults acquire his food after sunrise. viz three of Adhakarma and " bhikkhUya uggaya vittie aNathamiya" three of Uldesika. piM0 veya. 5,5; ni0 401, dosa. puM0 ( -doSa)18 | uggavaI-tI. zrI. ( upravatI) 5.3, 4 damana hai.5; tuma " uggama" za6. 16 ane agyArasa e rAtrinI traNa tithinuM udgama doSa; dekho " uggama' zabda. any nAma. pratipadA, chaTha aura gyArasa kI rAtri. of the 16 Udgamana faults; The nights of the Ist, 6th vide " uggama." " solasa uggama dose and 11th days of a fortnight. gihiNo sumuTTiai" piM. ni. 401; paMcA0 jaM. pa. 7, 152; sU0 50 10; 13, 2; -visohi. strI0 ( -vizodhi) | uggaseNa. puM0 ( ugrasena ) sanA pitA a. 19 mananA panI abhAra. 16 prakAra sena rAjA kRSNa vAsudevanA tAbAnA saraLa ke doSoM kA abhAva. absence of, firee- hara samayamA sagresa2. ugrasena rAjA; dom, from the 16 Udgamana kRSNa ke adhInastha solaha hajAra rAjAoM meM faults. ThA0 5., 2, mukhya rAjA; kaMsa kA pitA. King uggamaNa. na. (udgamana) 3Ate; suurynaa| Ugrasena, father of Kamsa Gya. UganAH udaya honA; sUrya kA udaya. and the foremost of the 16000 Rising up; rising; e. g. of the kings under the suzerainty of sun. jaM. 50 7, 136; -muhuta. na. Krisna Visudeva. aMta0 1, 1; (-muhUrta ) sUryodaya yathAnuM bhuDUna. sUryodaya nAyA, 5, 16: nira0 5, 15 hone kA muhUrta. time of sunrise. | uggaha. pu. ( avagraha ) mana anendriyonI bhaga. 8,8 sAthe vastune sambandha thatAM prathama sAmAnya uggaya-a. tri. (udgata) 2 nItalAsa. bodha thAya te; matijJAnanA cAra prakAramAM bAhira nikalatA huA bhAga. (A portion) paDalo 2. mana aura indriyoM ke sAtha jutting out. na yA. 1; rAya0 (2) vastu kA sambandha hone para pahile pahala jo utpanna yayela. utpanna; paidA ho cukA huA. sAmAnya jJAna ho vaha matijJAna ke cAra bhedoM born; producel. aNujo0 128; meM kA eka bheda. General knowledge paeha. 1, 4; vize0 1066;. yAva0 61; derived from the first percepprava0 566; kappa0 4, 63; (3) sa; tion of an object; the first of 84 pAbhela. UgA hazrA; udaya prAsa.. the 4 varieties of Matajnana Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uggaha] ( 180 ) [ uggahaNaMtaga or sensitive perception. vize0 place; e. g. in a monastery. 178% bhaga0 8, 2; 12, 5, 17, "jAvoggahapaDimA paDhamA" aAyA0ni02, 1, 20; naMdI. 26; kappa0 6, ; (2) 1, 16; ThA0 5,1; piM. ni. 61) 640 yAzraya. upakAra; zrAzraya. fa- -pavesa. puM0 (-praveza ) bhAnamA praveza vour; support. bhaga0 17, 1; 123 te. makAna meM praveza. entering ( 3 ) AsA; 201; saMmati. hukma, AjJA; a house ete; paMcA0 12, 22; rAya; sammati. order; permission; -mai. strI0 (-mati ) driya ane garthaassent. vava. 4, 22, 23, 7, 17; dasA na sambandha thAya te matijJAnane eka bheda. 10,1; ova. 12; veya. 1, 37, rAya. indriya aura artha kA saMbaMdha honA; matijJAna 27; 216; paraha. 2,3; nAyA. 1,2,16, kA eka bheda. contact of an object dasa0 5, 1, 19, bhaga0 2, 5, 6, 33; with a sense of perception; a 15, 1; 16, 1; aAyA0 2, 1, 5, 28; variety of Matijinana ThA0 4, 4; 2, 7, 2, 162; kampa0 1, 5; ( 4 ) 6, 1;-maisaMpayA. strI0 (-matisampada) bhani niyama. abhigraha; niyama; pratijJA. matisaMpadAno eka prakAra; sAmAnyapaNe a vow; a rule of conduct. aMta. vastu, 1 72te. matijJAna rUpa saMpadA 6, 3; (5) parigraha. parigraha. worldly kA eka bheda; sAmAnya rUpa se vastu kA grahaNa possessions. sUya0 1, 6, 10; dasa0 6, karanA. a variety of the power of 14; utta0 31; 6 (1) yAvAsa; perception; general knowledge nivAsa 2thAna. AvAsa; nivAsasthAna. of a thing through perception. an adode; a residence. nira. dasA. 4, 35, 1, 1; (7) santa2, mAMtara. uggahaNa. na0( avagrahaNa ) sAmAnya zarnu war. interval; anything azu -biyAra. sAmAnya aMza kA that intervenes or forms an prahaNa karanA vicAranA. General per. interval. " ukiTTa sahihatthuggahe " ception; perception of broad prava0 77; -aNuNavaNA. strI0 (-anu. outlines. vize. 176; (2) sthAnanA zApanA ) araba-upAzrayanI 21. avagraha- yAjJA. sthAna kI prAjJA. permission to upAzraya kI prAjJA, athavA maMjUrI. per. lodge. pAyA. 1, 2, 5, 86; mission to have an abode in | uggahaNaMtaga. na0 ( bhavagrahAnantaka) nAvAne monastery. sama0 25; -paDimA. sAre socAna me patra meM mukhya strI0 (-pratimA avagrahyata ityavagrahovasati pradeza DhAMkavAmAM upayoga thAya che; sAdhvInA statpratimA abhigrahaH avagrahapratimA ) / 25 85420 bhAna ye. sAdhvI ke guptAGga nivAsa karavAmAM niyama abhigra ghAre te. | Dhakane kA eka vastra; 25 upakaraNoM meM kA eka pAyanI pratima-aliDa. nivAsa karane upakaraNa. One of the 25 articles meM niyama kA dhAraNa karanA; upAzraya ko of use for a nun; viz a boat. pratimA-abhigraha. a vow in connec. shaped lower garment put on tion with abode in a particular to protect the private parts. Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uggahiya] [ ugdhAipa-ya prava. 536; ogha. ni. bhA0 313; veya. or food into the mouth along 3, 11; .-paTTaga. na0 (-paTaka ) sAthIna with eructation veya. 5, 10, * 529. sAdhvI kA eka upakaraNa. | uggAhaNA. strI0 (avagAhanA) zarInI one of the articles used by a yA8. zarIrakI UMcAI. The height mun. veya0 3, 11; of the body. bhaga. 16, 3; 22, 6. uggahiya. na. ( avAhika ) pAnImA uggAhima. tri. (avagAha) cI mAhimA upagaraNa amuka vakhata sudhI vAparIne tasezI vastu. ghI vagairaha meM talI huI vastu. pAchA dhaNI ne sAparA ce5 phe pagaraNa Food fried in ghee etc. pagaNa. amuka samaya taka kAma meM lekara-pIche usake mAlika ko sauMpa dene yogya upakaraNa. An uggAhiya-zra. tri. ( ugrAhita) yama article of use ( for a monk ) to bIvana843. hAtha meM liyA huzrA; uThAyA be used for a time and then huA. Taken up; lifted up. ogha. to be returned to its owner. ni0 167 uggAhiyavaM. tri. ( udghAhitanya ) tapAsa ThA. 10; 12vI. napAsa karanA; jAMca karanA, uggahiya. tri. ( avagrahIta ) paars|maatt| 3 . parosane ke liye uThAyA huA.. ____Examining; inquiring. vava. 2, Taken up to be served as food uggirANa. tri. ( udgIrNa ) mota; pameya. ThA0 10; vamana kiyA huA. Vomited. nAyA. 1; uggahiyA. strI0 ( avagRhItA) rathane yAsI uggilittA. saM kR0 a0 (udgIrya) mogaavageremAM pIraseluM bhajana sAghue yatnApUrvaka | sIne. ugAla kara. Having brought seyute; piyAno paay| prA2. gRhastha ( food already eaten ) again dvArA thAlI vagairaha meM paromA huA bhojana from stomach into the mouth; sAdhuko yatnAcArapUrvaka grahaNa karanA; piMDeSaNA e.g. like cows ete. veya0 5, 10, kA pAMcavA~ bheda. Careful taking up uggovaNA. strI. ( udgopanA ) zo; (by a Sadhu) of fool served me59|| 421. zodhanA; khojanA; papaNA tuy a householder in a utensil; karanA. To gearch; being in the 5th mode of begging food. Hearch of. piM.ni. 73, ThA0 7, prava0 7.46% uggoviya. tri. (udgopita ) bhuMDa gayeta uggAiya. saM. kR0 ( udga-ya) - zane. sUtrane sa; muMya ADhesa. aspaSTa yA gAtA hu grA. Singing: having sung. kaThina sUtra kA saMzodhana kiyA huA. Decizrotra. ni. 66; phered; e. g a difficult Sutra. uggAla. puM. (udgAra ) unI sAthai bhaga0 16, 6, sanA peTamAthA moTAmA sAvate / ugghAiya. tri. ( udghAtita ) sadhu prAyaH DakAra ke sAtha anna yA pAnI kA peTa meM se zrita. choTA prAyazcita. Minor expiamuMha meM AnA. Coming up of water tion. ThA0 5: nito. 10, 15, veya. 4, Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ugyAima] ( 182 ) [ uci-ya 11, 12; (2) nAza pAmesa. nAza pAyA ___hours; ) three-fourth of a huA; naTa. destroyed; ruined. Prahara. prava. 518% ThA0 10; -saMkappa. puM0 (-saMkalpa)ugghADi-ya. tri. ( udghATita ) uthAuta sadhu prAyazrito viyA2. laghuprAyazcitta kA muslu resa. ughAr3A huaA. kholA huA. vicAra. thought about minor Opened. naMdI0 42; piM0 ni. 352; expiation. nisI0 10, 26; / / ka0 50 5, 64 ugghAima. na. (udghAtima-udghAtobhAga pAta- | ugghADiyarANa. tri. ( udghATitai-udghATitaM stena nivRttamugghAtimam ) sadhu prAyazcitta. prakAzitaM jAnatIti) usa mAtra la. laghu prAyazcitta. Minor expiation. nA2. kevala kahe hue ko hI jAnane vAlA. ThA0 3; ( One ) who knows anything ugghADa. tri. ( udghATa) yoj i\-pAseguM; exactly as it is explained or suTuM: mogA nahAyesa. kucha DhaMkA huA said to him. naMdI. zrIra kucha khulA huA. Partially ugdhAya. puM. ( udghAta ) sadhu prAyazritta. closed; not bolted. Ava0 4, 5; laghu prAyazcitta. Minor expiation -kavADa. tri0 ( -kapATa ) madhu hosa / ThA03 bhAra. AdhA banda kivAr3a. apartially | ugghAyaNa. na. ( udghAtana ) kSaya-nAza 423 / . closed door; a door not bolteil kSaya karanA; nAza karanA; Destruction. ova0 zrAva. 4, 5; -kavADa ugghADaNA. AyA. 1, 2, 6, 102: strI0 (-kapAToddhATanA) a5 ghAI bhAra ugghuTTa. tri. (udadhuSTa) yo55|| 321. ghoSita; 5I ubAte; sAdhuno gAyarIno meM ghoSaNA kI gaI ho vaha. Proclaimed. atiyA2. AdhA khulA hA kivAr3a pUrA mu. ca0 2, 5.1; ughAr3anA; sAdhu kA gocarI kA eka aticAra. ugghosaNA. trI ( udhopaNA) adh| 19 / opening it prrtially closed 42. udghoSaNA; prasiddhi. Proclama. door; a fault in alms - begging tion; declaration. nAyA. 5: 15; by a Sidhu. " pahikamAmi goyaragga ugghosiya. tri. ( udghuSTa ) pse| bhAleya. cariyAe ugghADakavADa ughADaNAe" Ava. ghisA huA; mAMjA huA. Rubbed; cleansed. " ugdhosiyasuNimmalaMda ugghADaNa. na0 ( udghATana ) 3dhA, sa. pAyaMsamaMDalatalaM" pagaha. 2. 4; ughAr3anA; kholanA. Opening; opening ucizra--ya. tri. ( ucita) yoya; sAya. a door. piM. ni0 207; bhogha. ni. yogyaH ucita; lAyaka. Fit; proper; 476: zrAva0 4, 5; suitable. nAyA0 1; rAya. 44; piM. ugghADaporisI. strI. ( udghATapauruSI) ni. 641%; kappa. 4, 62: (2) Desa: pasArane pAlAmA pole| 532. prahara bhoya. jor3A huA; milA huA. united; kA pichalA hissA. The latter part joined. paMcA0 1, 43; -aNuhANa. of a Prabara (a period of na0 (-anuSThAna) ayita-yogya anuSThAna. time equal to about three uvita anuSThAna; yogya kArya. proper Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucizra( ya )tta ] ( 183 ) [uccatta performance. "ucita aNuDhANo ~ goya. na. ( -gotra) 54 gotranAme vicitta jai jogatullA moe" paMcA0 6,16; trakanI zubha prakRti ke jenA udayathI jIva --karaNija. tri0 (-karaNIya) yogya uMya gotra pabhe. ucca gotra nAmaka gotra karma pratavyAvI. yogya kartavya vAlA. acting kA eka prakRti ki jisaka udaya se jIva properly. paMcA0 1, 43; -jAga. puM0 ucca gotra pAtA hai. a variety of ( --yoga-ucitaH svabhUmikAyogyo yogA Gotra-karma hy which a soul vyApAraH ) pAtAnI bhUmilAne yo5 vyApAra. is born in a noble family. utta. apanI bhUmikA ke yogya vyApAra. action 33, 14; -hANa. na. (-sthAna ) uMca proper or appropriate to the sthAna. UMcA sthAna. high place; high status one occupies. paMcA0 5, position. " uccaTThANagaesuggaha " 44; --Tii. strI0 (-sthiti ) cita-- nAyA. 8:-phala. tri0 (-phala) Ril yo sthiti yogya sthiAta. proper vakhata sudhi jenuM phala rahe che te cirakAlano condition. paMcA0 3, 4; 5.ri. laMbe samaya taka jisakA phala rahatA ucizra ( ya ) tta. na0 (ucitatva ) yogyatA; hai vaha; cirakAla kA upakArI. having AyatA. yogyatA; lyAkata. Propriety; or bearing lasting good fruit. fitness. paMcA. 6, 50, " ucca phalo graha khuDDo sauNityA" vava0 ucca. tri. (ucca) adhya; uttama, pUya. 1, 3; ---sadda. puM0 (-zabda) hott| ucca; uttama; zreSTa; pUjanAMya. High; ex. za6. bar3A zabda; ucca zabda. loud cellent; loble. " uccAvayAhi sijaahiN| sound. vava0 2, 7; utta0 2, 22; bhaga0 2, 5: 3, 1; (2) uJcaMta. puM0 (*) dAMtatA raMga; tasa. yA zarI2 nayA usa pAso. UMce zarIra dAMta kA raMga. Colour of the teeth; tathA ucca kula vAlA. possessed of a tooth colour. rAya0 52; / moble body and born in a uccaMtaga. pu. ( * ) intanA raMga intarAma noble family. nAyA. 16; ThA0 4, 3: | dAMta kA raMga. Colour of the teeth; (3) nAma manI se pratirodhI tooti.colour. jIvA0 3, 4; mya gotra pAsa thAya. ucca gotra prApta karAne | ucvaMtaya. puM0 ( uccantaka) mA upale vAlI nAmakarma kI eka prakRti. name of za6. dekhA Upara kA zabda. Vide above. a variety of Namakarina by rAyaH panna. 17; the rise of which a man is / uccaMpiya tri. ( * ) merathI dara born in a high family. ka. gaM. 23.jora se kiyA huA hallA. Violently 1, 30-52, 5, 30; -pAsaNa. na. attacked. "sIsaM uccapiyaM kavaM (-prAsana) uyu Asana. ucca Asana. dhammiya" taMdu. a high seat. sama0 33; dasA. 3, 34; uccatta. na0 ( uccatva) 14. uccatA; * 14 na052 15 nI TanATa (*). dekho pRSTha naMbara 15 kI phUTanoTa (* ). Vide foot-note ( *) p. 15th. Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ unnattariyA ] ( 184 ) [uccAgaya baDappana. Nobility. sama. 7; nAyA0 8; puM0 (-bandha-Urdhva cayana rAzIkaraNaM tadjIvA0 3, 4, bhaga0 2, 8, 6, 7, 8, 8; rUpobandha uccayabandhaH) 852parI bhurI 11,6; 14; 6, 35, 1; 40, 15; galA 42ve| te; 55. eka ke Upara eka (2) yA 46; mAnanA takSi"thI rakhakara Dhera karanA. henping together: yAv. UMcAI; kada; jamIna ke tala se ome upon another bhaga. 8.3; UMcAI. height. prava. 412; ThA0 1,1; uccayara. tri. (uccatara ) padhAre / 2, 3; jaM. pa0 1, 4, 2, 26; sama0 7 ___UMcA. Higher; more high. bhaga. sU. pa. 1; (3) uya; 056sAnI bhu vastu. badalekI vastu, a certain thing | uccaNa. na0 ( uccaraNa ) akSarAhanA kyA2 as reward. ThA0 4, 1; --bhayatra. 23. akSarAdi kA uccAragA karanA. Pro. puM0 (-bhataka ) 34 ApI ma rAvI nunciation; act of pronouncing ye te seva. majadUrI dekara jisase kAma karAyA words etc. gacchA0 82; jAya vaha sevaka. a servant nade to uccA . tri. (* ) thAI gayesa. thakA work by paying some reward. huA. Tired: fatigued. ogha. ni. ThA0 4,1; 518: uccattariyA. strI. ( uccatarikA ) sadA2 | uccAkuyA. strI. ( uJcAkucA---uccA cAsA zipimAMnI the. aThAraha lipitroM meM kI eka vakucA-parispanda rahitAcoccAkucA )Inafaiq. One of the 18 seripts. thI uMcI ane hAle cAle nahI tevI zavyA. sama0 18, jamIna se UMcI aura na hilane vAlI zayyA. uccatA. strI0 ( * ) bhaita; A raised, high, bed which mevAnI na 42vI te. muphta; kucha bhI does not shake kappa. 6, 54; icchA rakhe binA. Gartis; without | udhAkRiyA. strI. ( ucca kujikA) mAnathA desire of any reward or guin. ucI ane DagamagatI zabda na kare tevI " taJcatAe dANaM dullabha" piM0 ni0 322 / zayA kore. jamAnase UMcI kintu na hila uccatthavaNazra. puM0 ( uccasthApanaka) yA sake aisI zayyA. A raised bei bholAnuM mAna vizeSaH yamu. UMce muMha | which does not shake. kappa. kA baratana. A vessel (7. g. a 6, 54; pot) with a long neck: a uccAgaya. tri. (uccAgaja-ucco yogaH pitcher with a long neck. parvato himavAn tatra jAtaM uccAgajam ) aNutta03, 1; himAcalamAM udabhavela-utpanna thayela. uccaya. puM. (uccaya) yodayaso. UMcA himAlaya meM utpanna. Born, produced Dhera. A large heap; u high on the Himalaya mountain. pile. aMta0 6, 3; kappa0 1, 4; -baMdha. kappa. 3, 36 * tuma 4 na052 15 nA 5TanoTa (*). dekho pRSTha naMbara 15 kA phUTanoTa (*). Vide foot-note (*) p. 15th. Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ubhAgo-ya] ( 185 ) [uccAra uccAgotra-ya. na. (uccagotra) unyU gAtrA mAtra bhanI 24 prati. ucca gotra; gotrakarma kI ucca prakRti. Noble family; a kind of Gotra Karma which causes birth in a noble family " se asaI uccAgoe asaI nIyAgoe" aAyA0 1, 2, 3, 77 ThA0 2, 4; aNujo0 127; sama0 17; ka. 50 7. 43, prava. 1265 -kamma. na. (-karman) 34 gotra bha; gotra bhanI se prati. ucca gotra karma; gotra karma kI eka prakRti. a variety of Gotra Karma giving birth in a high fanily. bhaga0 8, 1; ---NibaMdha. puM0 (-nibandha) G-24 gotra meM mAMdhate. ucca gotra karma bAMdhanA. performing the nobler kinds of Karma which determine birth in high or noble family. " uccAgoryANabaMdhI sAsaNa vamaNo ya loggami" paMcA0 12, 7; uccAgotta. na. ( uccagotra ) / ." uccAgotra" za>>: dekho " uccAgAMzra" zabda. Vide 'uccAgozra' uta0 3, 1,8; uccAnAgarI. strI0 (uccAnAgarI) me nAmanI keDiyagaNathI nIlelI-zAkhA, Arya saMtiseshinii zAA. koDiya gaNase nikalA huI zAkhA kA nAma. Nang of a family off-shoot derived from Kodiya Gana; the offshoot of Arya Santisenika. kappa. 3 uccAra. pu. (uccAra ) 4 nIta; A3); viSTA. viSTA--mala; TaTTI, Excrements. piM.ni. bhA. 15; pi.ni. 167; 536; veya. 1, 18: grova. utta0 24, 15; sUya. 1, 6, 19; sama. 5, AyA. 2, 1, 5, 2,6 nAyA. 1, 2, 5, panna. 1 ___v. II/24 dasa0 8, 18, bhaga0 1, 7, 2, 2; 6, 33, 12, 7, 20; 2; prava0 438; (2) 41 nIta 12vI; masatyAga 23. zauca jAnA; mala tyAga karanA. answering the call of nature; getting rid of faeces "semi0 uccAra pAsavaNa kiriyAe" AyA0 2, 10, 165; (3) 5yoga mane plaapUrvaka paraThavavuM pIcamI pariThAvaNiyA samiti. upayoga aura yatnApUrvaka vastuoM kA nikSepa -tyAga karanA; pAMcavA pariThAvaNiyA samiti. getting rid of, laying down, excreta etc. carefully. utta0 24, 2; -karaNa. na0 (-karaNa) hizAmery. malamUtrakA tyAga karanA. easing oneself; answering it call of nature. prava. 24; -Niroha. puM0 (-nirodha) AnA nirodha saba 72 / te. mala nirodha; dasta rokanA. stopping, checking, of stools. " uccAraNa rAheNaM pAsavaNagirodeNaM " ThA. 1, 1, -~-paDikkamaNa. na0 ( -pratikramaNa ) uccAra-viNa paravIne IriyA vahiyA paDi bhI te. mala tyAga karake iriyA vAhiyA rUpa pratikramaNa karanA. perforniing Iriya Vahiya Pratikramana ( thinking over sins committed in walking ) after answering a call of nature.ThA06-pAsavaNa. na0 (-prasravaNa) aaii| mane pezA05. mala mUtra. finces or solid excrements and urine. dasA0 7, 1; nisI0 4, 66; (2) AcAraMganA bIjA bhRtasakalpanA trIjA madhyayananuM nAma. prAcAroga ke dUsare zrutaskaMdhake tIsare adhyAyakA nAma. name of the third chapter of the second Srutas kand ha of Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uzAraNa] [uccAvaya Achiranga. pAyA0 2, 2, 3, 106; | 425 // yoya. uccAra karane yogya. Worth -pAsavaNa bhUmi. strI0 (-prasravaNabhUmi) / saying or uttering. bhaga0 6, 3: / bhane pezAma 524531nI 0851. mala | 16, 4 mUtra tyAgane kI jagaha. a place for | uccAreyavva. vi. ( uccAritavya ) getting rid of solid excrements upasA za6. dekho Upara kA zabda. Vide and urine. nAyA. 1; bhaga0 2, 1; above. bhaga0 1, 4, 5, 1; 5; 2, 2 -~-bhUmi. strI0 ( -bhUmi ) 11vAna jaM. pa. 7, 162; 1241. zauca jAne kA sthAna. a place for uccAlaia. tri. ( uccAlayika ) 62 42. answering a call of nature. na:2; senA2. dUra karane vAlA ghasITane dasa0 8, i7 -matta zra. puM0 (-amatraka) vAlA. ( One ) who removes or sthAvAne bhATe mArA pezAba causes to move. "jaMcAgijA uccAkaranekA pAna. vessel in which laidhasa jANijA dUrAla iyaM " aAyA. 1, urine, solid excrementy etc. 3, 3, 118; are got rid of. kappa. 6, 56; uccAraNa. puM0 ( uccAraNa ) mokSa te. | uccAliya. tri0 ( uccAlita ) uyu rekheM: bolamA. Utterance; speaking. panna 3. UMcA kiyA huA; uThAyA huA. 36, paMcA0 6,38; Lifted up; raised up." Jogirau mipAe iriyA samiyassa saMkamadrAe" uccArata. na0 ( uccAratva ) viY. zrogha. ni. 748; viSTApana; malatva. Stute of solil excrements. bhaga0 30, 4: uccA -ya. tri. ( uccAvaca-udakacAvAk uccAra pAsavaNa khelajalla siMghANa uccAvacaM ) uyanIya; uttamAdhama; ane| pArihAvaNiyA samiya. tri. ( uccAra prAranaM. UMca nAca, uttama adhama; aneka prasravaNa khelamalAsabAnaparisthApanikA samita) prakAra kA. Of various kinds: A31, pezANa, nasA , bhesa, nAbhela, high and low. sUya. 1, 1, 1, eTalI vastuo parovavAmAM sAmati vattA- 27; utta. 2, 22: nAyA. 1; 16; vAlA. mala, mUtra kapha, maila; nAka kA 18; bhaga0 7,6; 15, 1; ova. 10; maila, ina ko yagnAcAra pUrvaka DAlane vAlA. panna. 34; rAya0 266; dasA0 1; 3; (One ) careful in laying down (2) anusa pratisa. anukUla pratikUla. or throwing out solid excre. favourable as well as adverse Inents, urine, spittle, bodily bhaga. 1, 6; dirt & snot. nAyA0 5; dasA0 5. 11; uccAvaya. tri. (uccavrata-uccAni mahAnti uccAriya. tri0 ( uccArita) vyAresa: vratAni yeSAM te ) mahAvata dhArI; yA ta syA2 resa. kahA huA; uccAra kiyA pAlI. mahA vrata dhArana karane vAlA; UMce huA. Said; uttered. panna. 17; su. vratavAlA. ( One) observing .high ca. 1, 363; piM. ni0 65; Or full vows. " uccAvayAI muNiNo uccAriyavva. tri. (uccAritavya ) yA2 caraMti " utta0 12, 15.; Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uccAvaittA ( 187 ) [ ucchAiya uccAvaittA. saM. kR. ya0 ( ucaH kRtvA ) 671 Corered; hizklon. 117. 47. yuzane. UMcA karake. Having lifted 23; jaM. pa0 2, 16 up. panna . 17; uccatta. na0 ( apacchatra apazabdaM virUpaM chatraM uccaviya. saM. kR. 0 ( uccaiH kRtvA ) nyU svadopANAM paraguNAnAMcAvaraNamapacchatram ) zane UMcA karake. Having lifted or potAnA hoya ane bIjAnA guNAne chupAvavA raised up. panna. 17; te; asatya me prA. apane doSa aura ucciizra. tri. ( uccaiska ) yu. UMcA.. dUsare ke guNa ko chupAna. Hiding one's High; elevated. jAvA. 3, 3: own demerits as well as anuccUla. na0 (uccUla = Urdhva cUlA yathA sthA other's merits. parAha. 1, 2, tathA uccUlam ) yI cATatI thAya tekI ucchaddha. tri0 ( utstabdha) 429 narela. zate yu:23 mAthu. jisa taraha se loTI aMdara utarA huA; uMDe meM utarA huA. UMcI ho usa taraha se oMdhA-nIcA kiyA ___Gone deep into the interior. huyA mAthA. ( Head ) topsy-turvied zraNutta. 3, 1; so that the tuft of hair becomes ucchanna. tri. ( ucchanna ) / 'ucchaNNa' erect. vivA0 6 za6. dekho 'ucchaNNa' zabda. Vide uccala. puM0 ( pravacUla ) sAthInA sAnI se uccharANa 'jaM. pa. tume bhAjaj YbhaI. hAthI ke gale ke donoM ora jhamaka ke samAna | uccharaMta. tri. ( utstRNvat ) mAna jij zrAcchAdana karatA huA; DhaMkatA laTakatA huA bhUmakA. Anormainental huA. Covering. "caknupahamuccharantapendant (of the shape of a flower) on both the sides of kacchai gaMbhAra .." paNha 0 1,3; the neck ok an elephant. aova0 ucchalaNA strI0 ( ucchalanA ) 31te. 30, uchalanA. Leaping up; throwing uccUlaga. pu. ( zravacUlaka ) | Fu up. paraha 0 1, 3; za6. dekho Upara kA zabda. Vide | ucchaliya. tri. ( ucchalita ) 21. ___above. ova, 31; uchalA huA. ( One ) that ht: uncodaa. puM0 ( uccodaka ) yamadatta | leapt up. pagaha. 1, 3, yatinA me masa nAma. brahmadatta ucchava. pu. ( utsava ) drosayA; mAI1. cakravartI ke eka ma la kA nAma. Name sava. indrotsavAdi; mahotsava; bar3A jalyA. of a palace of the Chakravarti A festival; e. g. one in honour Brahmadatta. utta. 13, 13; of Indra. nAyA. 1; bhaga0 6, 33; ucchaMga. puM0 ( utsaMga) ; mAto. godI. ucchahaMta. tri0 ( utsahat) 3A 5to. A lap aMta0 3, 8; aova0 31; su0 ca0 utsAhavAlA. Ardent; zealous; en. 2, 244; nAyA0 2; 16; vivA0 7/ thusiastic. " ayomayA ucchahayA prava. 160 nareNaM " dasa. 1, 3, 6.. uccharaNa tri. (ucchanna) dia. DhAMkA ucchAiya. tri. (avacchAdita ) 241961 Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucchAdaNyA ] (18) Covered; Ra; dika. air g hidden. nAyA 0 19 ucchAdaNyA. strI0 ( ucchAdana) ucchedana 42 te. ucchedana karanA; ukhADanA. Rooting out; cutting out. " aMgANaM. saMbhutarAM ghAtAevAhAe ucchadaNyAe bhaga0 15, 1: 39 ucchAya. puM0 ( ucchrAya ) uyA) UMcAI. Height. ThA0 7; ucchrAyaNA. strI0 ( ucchAdanA ) vyavas vyAvRtti ravI jAtikA vicchedana karanAnAza karanA. Cutting off'; debarring. nAyA0 8; uccha (ha. puM0 ( utsAha ) utsAha utpa utsAha; utkaMThA Zol; enthusiasm; eager longing. sU0 pa0 20; sama0 6: udA. na. ( ucchedana ) - dhArU sete. udhAra lenA Borrowing: taking on credit. piM0 ni0 116 ucchiSaga. puM0 ( utkSepaka ) aura vizeSa; bhIgA, mIsa vagere yoranI ta cora vizeSa : mINA, bhIla vagairaha caurakI jAti A particular class or tribe of thieves; e. g. Mina, Bhila etc paraha 1, 3; Jizz. ft. (iege).uni mai qay; ucchiSTa jhUThana. ( Food ) remaining after one has eaten a portion of it. prava0 116; ucchiraNa. tri0 ( ucchinna ) a nAza pAmeza nAza pAyA huA; naSTa. Destroyed; ruined. ThA0 1; bhaga0 - sAmi 3, 7 kappa0 4, 88: puM0 ( svAmika-- ucchito niHsattIbhUtaH svAmI yasya tattathA ) ne svAbhIma se nAza pAbhela hoya te. jisakA svAmI naSTa ho gayA ho vaha (one) whose master has been ruined. "ucchrirANa sAmiyAi vA ucchiraNa seu pAi bhaga0 3 7; ucchiya. tri0 ( ucchrita ) urela. UMcA kiyA huyA. Raised up; elevated. zra0 26, 31; naMdI0 ; 1, 2. ucchu. puM0 ( ikSu ) zeraDI sAMTA, gannA, Sugar-cane bhaga0 1, 1 pA0 7, 3, 160: zrotra0 piM0 ni0 280su0 ca0 2, 24; - khaMDa. puM0 (khaNDa ) zerIna / natrI gannekA Tukar3A. a piece of sugar-cane dasa0 3, 7 5., 2, 38 damA 0 10, 5 -- gaMDiyA. strI0 -gaNDikA ) zenDInA gAMDa sahita 3536. gannekA gAMTha sahita TukaDA. piece of sugar-cane with joints. AyA 2. 1, 10. 5.89 - meraga. 20 ( meraka ) ze. DInI gaMDeza: chota nareza zeraDInA uTa gaMDerI; gannake binA chilake ke choTe Tukar3e. small pieces of with the peel sugar-cane chopped off zrAyA0 2, 1, 8, 47; - varaNa. na. ( -vana ) zeraDInuM vana. ganne kA a forest of sugar canes aNuje 0 131; - vADa puM0 (vATa) zeraDInI bATa ganne kI bAr3a. a field of sugarcane where they are pressed to extract juice. gha0 ni0 771: * ucchuDa. tri0 ( bata. ) upara yAvesa. Upara L [ ucchu *lukha pRSTha 215 nI phuTanoTa ( * ). dekho pRSTa naMbara 15 kI phUTanoTa ( * ) Vide foot note ( * ) p. 15th. For Private Personal Use Only Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 186 ucchuddha [ujaya ) AyA huA. Come up; come to kSobha rahina. Free froin agitation. the surface. vize0 1147; zrogha0 ni, 433; ucchaddha, tri. ( vikSipta ) yesavire. | uccholaNa. na0 ( uccholana) tanAye bikharA huA. Seattered; dispersel. saya 55 dhAvA ne binA manAcAra ke aogha. ni. bhA. 221; hAtha paira bAnA. Careless Washing ucchUTa tri. (*) yosa. curAyA huA. | of hands and finet. sUya. 1, 6, Stolen. jIvA0 3, 3; ( 2 ) 53. 18; --(NA)pahona-ya. tri. (-pradhauta tyAgAhrazrA. abandoned. ova0 38; --uccholanena prabhUtajalatAlanakriyayA dhautA gatthA0 (3) potAnA yAtayA 2 resa; dhautagAtrA ye te tathA) vA pAyA 1952 rekha apane sthAna se dUra kiyA nA 12 zarIra gare yonaH2. vinA hua ; bAhira kiyA huA removed. es- yannAcAra ke bahuta se pAnI se zarIra vagairaha pelled from one's place. "yAyANa ghone vAlA. (one) they carelessly phaliya urada dAha vAhU' taMdu, prova0 10; washes his body (needlessly ) -~-sagera. pu. ( -zarIra ) TNe zarIra with too much water. ova. saM22 tAsIyAle mevA munI. esa muni dasa 4, 26; -(NApahoi. tri. (-pra. jinhoMne zarIra saMskAra kA tyAga kara diyA dhAvin -uccholanagodaka yatanayA prakarSaNa an iscetic who is given op dhAvatipadAdizuddhi karoti yaHsa tathA) all giysical needs or ceased to pAra para prakSanA2. binA gasnAcAra atted to them. "ghoratayasI ghora ke paira dhAnavAlA. (one) who baMbhayArI ucchRDha sagara" vatA. 3; bhagata washes foot willout proper 1, 1: nAyA. 13 care. dama. 4: ucchada. puM0 ( uccheda ) naza. nAza. Des- uccholittAra. tri0 ( utkSAlita ) 31 truction; annihilation. naMdI0 36; ! sAnA2. chATanevAlA ( One ) ho uncheya. puM0 ( uccheda ) / po . Washes or sprinkles. sUya 0 2,2,18, dekho Upara kA zabda. Vide adove, ujama puM0 ( ugrama ) dhama; 4-2; pravRtti. naMdI, 36; --kara tri. ( -kara ) nAza udyama; baMdhA; vyApAra: pravRtti; kartavya 42 // 2. nAza karane vAlA. ( one ) who tatparatA. Industry'; activity; busidestroys naMdI0 36; mess. ova. 21; su0 ca0 1, 25; uccheyaNa. na0 ( ucchedana ) lila 42; nAyA0 5; gacchA. 5; u na 42suM. nirmUla karanA; uccheda | ujaya. tri. ( udyata).52; yA2. tatparaH karanA. Uprooting; annihilating; ! udyama; taiyAra. Ready; ready to eradicating rAya, 208; do, prepared. paNha0 1, 3: zroSa ucchobha. tri. ( unhobha) kSoma 2hita. ni. bhA0 46; su. ca. 1, 303: paMcA. * gume na.12 15 nA 5ranAra (* ). dekho pRSTa naMbara 15 ko phUTanoTa (* ). Vide foot-mote (*)p. 15th. Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ujayaMta ] ( 160 ) [ ujANa 8, 5; -vihAra tri. ( -vihAra ) vihAramA udhata-bhAsa. vihAra meM udyata. onthusiastic or zealous about peregrination ( Vihira ). paMcA0 1, 46, ujayaMta. puM0 ( ujayat ) ni // 2 paryaMta. giranAra parvata. The Giranara Imountain. prava0 364; -sela. puM. (-zaila) giranAra pata. giranAra parvata. the Giranara mountain. nAyA0 16; ujala. tri0 (ujvala) nirbhayA 127; yo' ; zu6; 24 2hita. nirmala; svaccha; sApha; niSkalaMka. Clear; pure; stainless. kappa. 3, 41, 46, nAyA0 1; jIvA0 3, 1; rAya. 'aovabhaga0 6, 33, 15, 1; gacchA0 102; (2) Bcke tIna. utkaTa; tIva. sharp; severe. nAyA0 1, 5, 16, 12; sUya. 2, 2, 27; rAya0 283; vivA0 1; jaM. pa. 7, 166; damA0 6, 1; -Navattha. puM. (-nepathya ) nirgata ve5. nirmala vepaH svaccha pozAka. clean, spotless, dress. bhaga0 7, 8; ujaliya. tri.. ( ujjvalita-udgatA jvAlA yasya saH) prAzita; pyamAna. prakAzita; prakAzavAn ; daidIpyamAn. Shining; Sparkling. nAyA. 1; jIvA0 3, ujjalla. tri. ( ujjala - udgagato jallaH zuSka svedo yasya saH) su pasinAnA mela mejayumata; mazIna. sUkhe pasIne ke jame hue mela sahita. Dirty with a sediment of dried up perspiration. " muMDA kaMDUviNaTuMgA ujjallA asamAhitA" sUya0 1, 3, 1, 10; ujahittA. saM. kR. ( uddhAya) tane | ghoTIne. tajakara; choDakara. Having | abandoned; having left " ujjahittA palAyai" utta0 27, 7; ujjANa. na. ( ucAna-vastrAbharaNAdisamalaM. kRtavigrahAH sannihitAsanAdyAhArA madanotsavAdipu krIDArtha lokA udyanti yatra taccampakAditahakhaNDamaNDitamudyAnam ) - kula vAlA jhADAthI thAma bAga; sAdhAraNa janone A ujANI karavAnuM sthAna; kIyA. phUla phala vAle bhAr3oM se vyApta bAgIcA; sAdhAraNa janoM kA utsava karane kA sthAna; vAgIcA. A garden with fruit. trees and flowering plants; a place where common people go for celebrating a festivity. kappa. 4, 5, 88; 113; 7, 211; aNujo0 16; 134; ThA0 2, 4; sama0 6: dasa0 6, 1; 7; 26; rAya0 20, 33; 234, naMdI0 50; piM.ni. 212; su. ca. 1,66; dasA. 6, 3; vivA. 5: zrAva. 16; nAyA. 1; 2; 3; 5;8; 14, 16: bhaga0 3, 2, 5, 7; 15, 1; 18, 1, 25, 7 jaM. pa. 2, 30, 31; nisI0 8, 2: (2) undhI bhIna; 2. UMcI jamIna; TekaDI. a high ground; a hill. " ujANaM siva dubalA " sUya. 1, 3, 2, 20: -giha. na0 (-gRha) udhAramA mAtra bhAna. udyAna gRha; bagIce vAlA ghara. 4 house inagarden. ThA0 2, 4, nisI0 8, 2; --jattA. strI. ( -yAtrA) udhAnamA ; GdhAnI yAtrA. bAgIce meM jAnA. going to a gurden. nAyA. 1; -pAla. tri. (-pAla ) GdhAnane 204-bhAlI. udyAna kA rakhavAlA; mAlI. a gardener; (one ) in charge of u garden. piM0 ni0 214; -pAla. tri. ( -pAlaka ) yo po za6 Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ujjANiyaleNa] ( 161 ) [ ujju dekho Upara kA zabda. vide above. rAya 230; -soTTeya. tri0 (-saMsthita) GdhaannI AkRti vAluM, udyAnane AkAre rahela. udyAna kI prAkRti vAlA; udyAna ke prAkAra ari, having the form of a garden; of the appearance of a garden. " ujANa paMThitANa tAva kkhete " caM. pa. 2; -sAlA strI0 (-zAlA ) GdhAna zA. udyAna zAlA; vAgIcA. u park; a garden. nimI. 8, 2; - siri. strI0 (-zrI ) dhAnavajanI sabhI-zAnA. udyAna kI lakSmI; vana kI zomA. beluty of a garden or of wood. nAyA. 16; ujjANiyaleNa. na. ( audyAnikalayana ) udhAna gIyAnI maM62nupirAmala udyAnabAgIcA ke bhItara kA virAmagRha-Thaharane kA | fara. A l'esthouse in a garden; a house of recreation in a varden. bhaga. 13,6: 14.; ujjAyaNa. puM0 ( udyAyana ) / nakSatra gotra. puSya nakSatra kA gotra. 'The family. line of the constellation Pusya. su, pa. 10; ujjAlaa. tri. ( ujjvAlaka ) mani sana bhAvanA2. agni jalAne vAlA-silagAne vAlA. ( One ) who kindles fire. sUya. 1, 7, 6; ujjAlaNa. na. ( ucAlana ) sasagAva te. jalAnA: silagAnA. Kindling; setting fire to; causing to burn gacchA0 76; ujAliya. tri. ( ujyAlita ) sAye. silagAyA huA. Kindled. jIvA0 3, 3; ujiMta. puM0 ( ujayat ) so24 dezamA junA. 8 pAse mAtra giranAra paryaMta. giranAra parvata. The mountain Girnara in Junagadha, paMcA0 16, 17, kapa. 6, 174; ujju. tri. (Rju-arjayati guNAmiti ) sa25. ava; Ti. sarala; sIdhA, TeDhAI rahita; binA kuTilatA kA. Straight; straight-forward. ova0 10; TA04, 1; AyA. 1, 3, 1, 107; piM.ni. 281%3B 265, jaM. 102: jAvA. 3. 3: (2) bhAyA-55. 2hita; saMyamadhArI. mAyA rahita; chala kapaTa rahita; saMyama vAlA. tree from deceit; self-restrained. ThA0 3; -AyatA. zrI0 (-zrAyatA) s2|| 5ne sAMbhI zreNI sarala aura laMbI zreNI a long and straight line. bhaga0 25, 3, 34, 1: -~-zrAyayA. strI (-zrAyatA) | | za6 dekho Upara kA zabda. vide above. bhaga. 25, 3; ~kaDa. vi. ( -kRta ) sa25% bhAyArahita 2. sarala-mAyA rahita kiyA huzrA. made straight-forward of froe from deceit. . akiMcaNA ujjukaDA nirAmisA ! parigAhAraMbha niyasa rosA" uta. 14, 1; pAyA. 1, 1, 3, 18; -jaDa. tri. ( -jaha ) s2|| ane jaDa; sIdhApaNa jaDatA vAlA. sarala aura jar3a, sIdhA kintu maMda buddhi. straight-forward but dull and and stupid. " purimA ujjujADANo vaka jaDAba pacchimA" una. 23, 26; pacA. 17, 43; ---daMsi. tri. (-dArzana-ju modaM prati RjuravAn saMyamastaM pazyantyupAoyatayeti ajudarzinaH) * maarmokSa sAdhaka saMvamane jonAra; saMyamAbhilASI. Rju bhAva-mokSa kI siddhi karane vAle sayama kA abhilASI. ( one ) desirous of Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ unju] ( 192 ) ascoticisin which leads to sal. vation dasa03,11;-patra. tri.(-prajJa) s2|| sane sabhaY. sarala aura samajhadAra / straight-forward and intelli gent. dasa0 5, 1, 10; utta0 6; 23, / 26; paMcA0 17, 43;-bhAva. puM0(-bhAva) Hog bhAva; sarasatA. sarala svabhAva saralatA. straight-forwardness; self-restraint. "ujjubhAvaM ca jaNa yaI" uta0 26, 5; -maha, strI0 (-mati-mananaM matiH prajvI sAmAnyagrAhiNI matiH aju. matiH) mana 555 sAno me me sAmAnyathI mananA paryAne jaNAvanAra sAna. mana paryava jJAna kA eka bheda; sAmAnya se mana ke paryavoM ko jAnane vAlA jJAna. a variety of Munaparyera Jrana; simple mental kuowledge. ova0 16; dasa0 4, 27, ThA. 2, 1. naMdI0 18; bhaga0 8, 2; vize0 776; (2) puM0 55 nyUna (sahI magula nyana); gddhiihii| saMjo prANisonA manomArane lagunAra sAdhu. aDhAI dvIpa ke saMzI prANiyoM ke manI bhAvoM ko jAnane vAlA sAdhu. (an ascetic) able to know the thoughts of conscious living beings of 2] Dvipas i. e. continents; a little less ( by the breadth of 21 fingers) ova0 15; yAra. tri. (-kAra) *-saMyama-sasatAnA 2karanAra; saMyamadhArI; saMyama pAlanAra. saMyama kA pAlana karane vAlA. ( one) who observes rules of asceticism. sUya. 1, 13, 7 -sutta. puM0 ( -sUtra ) vartamAna varatune mAnanA2 naya; sAta nayamAMnI ye naya. vartamAna vastu ko | hI mAnane vAlA naya; sAta naya meM se eka naya. the theory which admits the present condition of things only; one of the 7 logical stand-points. ThA0 7 -suya. puM0 ( -zruta ) satIta 11 ba 5 vakratA vinA mAtra vartamAna kAlavArti vastuneja je dekhADe, pArakI vastu niSpo janahAIne asata samAna mAne, liMga vacana bhinna chatAM ekaja padArtha mAne, nikSepacAra svIkAre te; sAta nayamAM cothe naya. sAta naya meM kA cauthA naya, jo atIta anAgana kAla rUpI vakatA ko choDa kara kevala vartamAna kAla rUpI vastu ko hI dikhalAtA hai, para vastu ko asat ke samAna mAnatA hai, liGga vacanoM ko bhinna hone para bhI ekahI padArtha batalAtA hai aura cAra nikSepa svIkAra karatA hai. the fourth of the seven logical standpoints; viz the actual point of view referring to the present condition of things, regarding as non-existent or false all other things because they serve no purpose, and regarding substance as one although it may difter in gender end number. aNujo0 14; 148; sama0 88; panna. 16; vize0 40; 2222; prava0 854; ( 2 ) viche gye| bAramAM daSTivAda aMganA bIjA vibhAga sUtrano prayama me. jisakA viccheda hogayA hai aise bArahaveM dRSTivAda aMgake dUsare vibhAga sUtra kA prathama bheda. the first division of the 2nd Vibhaga Sutra of the 12th non-extant Dristivada Anga. --seDhi. strI0 (-zreNI) sa21 Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ujjuzra] ( 193 ) [ ujeNI ae-mAza aTezapaMDita. sarala zreNI- ujjutta. tri. ( udyukta) adhama pAsaudhabhI. AkAza pradezoM kI sarala pakti. a straight udyamI: udyama karane meM tatpara. Industriline of spatial units. "vippajahittA ous; busy. paMcA0 17, 52, naMdI0 26; ujjuseThipatte" utta0 26, 73; ( 2 ) sAvadhAna. sAvadhAna. saceta. attenujjuzra. puM0 ( Rjuka ) 2 sapaM gerenA / tive; careful. zrAu. 62-2152. UMdare aura sAMpoM kI bAMbI. A ujjabhUya. tri. ( RjUbhUta ) sa23 5yesa; hole of a snake, arat ete, si61-12 yanI. saralIbhUta; sarala kappa.5, 427 hRdayavAlA, (One ) who has beujjuga. puM. (ajaka)STiyAnA ra samAna come straight-forward in mind; paDeguM sUtra. dRSTivAda ke 8 sUtroM meM kA atraight-forward. utta03, 12; pahalA sUtra. The first of the 8 Sutras of Dristivatla. sama0 ( 2) ujjuya. tri. (Rjuka ) sa25; sAtha; ni. pI. sIdhA sAdhA; kapaTa prapaMcarAhata. Free nipaTarI; sarasa. kapaTarahitaH sarala. one from deceit; guileless. AyA. 2, free from fraud. jIvA0 3; 3, 1, 114; bhaga* 18, 5. dasA. 6, 2; unjugai. bI. (jugati) sAdhu potAnA Aya. ni. 800; kappa, 3, 36 (2) puM0 sthAnathI nikalI sisiddha gRpaMktie bhANa hAya. sIdhA hAtha; dAhinA hAtha. the 01) cAre, patA nahAre te; gAyarInA right hand. ogha0 ni0 510; yA prAmAMnA pdd'e| 2. gocarIke pATha prakAra meM kA eka prakAra, jisa meM sAdha apn| ujjuyayA. strI0 (RjukatA ) sa23tA. sara lanA; sAMdhA sAdApana. Freedom fronm syAna se nikala sadhiA gRhasamUhoM meM jAkara vahoratA-bhikSA letA hai aura loTata hUe nahIM guile; straightforwardness. 3770 vahAratA. The first of the eight | 26, 48; modes of begging alms; viz ujjuvAliyA. vI. ( RjuvAlukA ) mayA proceeding to beg froin one's grAmanI bahAra vahetI eka nadI, ke jene own abode in a straight line kAMThe mahAvIra svAmIne kevalajJAna utpanna thayuM. (of houses) and not begging jAMbhayA grAma ke bAhara bahatA huI eka while returning. prava. 753; nadI, jisake tIra para mahAvIrasvAmI ko ujjugamUya. tri. (RjukabhUta ) sa21 bhUta kevalajJAna utpanna huzrA. Name of a yaye. saralIbhUta; sarala ho cukA huA. river outside the village called ( One ) that has become Jambhiya on the bank of straight or straight-forward. which Mahavira Swami got "sohi ujjugabhUyasta dhammo suddhassa ciTThai' omniscience. "jaMbhiya gAmasta nagarassa utta0 3, 12; bahiyA naIe ujjuvAliyAe uttarakUle " ujjugayA. strI. (RjukatA ) sa2satA. sara zrAyA0 2, 15, 176; kappa. 5, 116; latA; sIdhA sAdhA pana. Straightness; ujeNo. zrI. ( ujAyanI) mAsa zinI straight-forwardness. ThA0 3; nArI nAma. mAlava dezakA eka v. 1/25. Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ujo-ya] ( 194 ) [ ujjha nagarI kA nAma; ujjAyanI; ujaina Ujjain; se yA2 prati. udyotAdi cAra prakRti; name of a city in Malava. udyotanAma, tiyaMcagati, tiryacakA AyuSya, aura " ujeNI aTTaNe khalu" zrAva. 4; saMsthA0 tiryaMca anupUrvI ye cAra prakRti. The four 65; su0 ca0 118; vize0 1082; aodha. Prakritis ( Karmic natures ); ni. mA0 26 viz Udyota Nama, Tiryancha ujjoya. puM. ( udyota ) tesa-mAza Gati, Tiryancha Ayusya, and udyota; mA prakAza; ujelA; udyota. Tiryancha Anupurvi. ka. gaM. 3, Light; brightness. "devujoyaM kareMti" 12, 23: -raNAma. na. ( -nAman ) nAma rAya. utta. 23, 75, 28, 12; manI me prati. nAmakarmakI eka prakRti. panna* 2; aAyA0 2, 15, 176; maga0 2, A variety of Nintakarma. ka. 8; 5, 6; prava0 1278; mata0 168; gaM0 1, 25 (2) nAmamanI me prati lena! ujAiya. tri. ( udyotita ) zita; agudayathI uNa-garama nahI chatAM prakAza kara- A. prakAzita; prakAzavAn : cilakatA huaA. nAra zarIra prApta thAya-jema caMdra nakSatra ratna Shining; sparkling. sama0 pa0 237; yorenAM zarIra nAmakarmakI eka prakRti, jisake nAyA0 1; ova0 10; gacchA0 1; su0 ca0 udayase garma na hote hue bhI prakAzavAna 2, 267; kappa. 4, 62, prava0 80; zarIra prApta ho jaisa ki cadra, nakSatra, ujjoya. puM0 ( udyoga ) prayatna; parizrama. ratna Adi kA zarIra. a variety of | prayatna parizrama, mahinata. Efort; work; Namakarma by which one Jabour. su. ca0 1, 66; gets a body which is bright ujjoyaga. tri. ( udyotaka ) dhAna nAra. ind shining without being udyota karane vAlA. ( One ) that hot, e.g that of the moon etc. gives light. " saba jagujoyagassa" pana. 23; ka. gaM. 1, 25-46, 2,5; naMdI. 3; ---prAyava. puM0 (-yAtapa ) dyota bhane ujoyaNa. na. ( udyojana ) ne taiyArI sAta5 nAma . udyota aura zrAtapa 42vI. jor3anAH taiyArI karanA. Uniting; #1924. the two Namakarmas joining; preparing. aova ni0 bhA. viz Udyota and Atapu. ka. gaM0 5, 3; jaM. pa. 3, 54; -gara. tri. | ujoviya. tri. ( udyonita ) 2la mAhiyA ( --kara ) udyota-za-jAnAzanamA prAzita. ratna zrAdise prakAzita. Shining prAzanA 12nA2. udyota prakAza karanevAlA; with jewels etc. " saujjo viehiM" jJAnadarzanarUpI prakAzakA karanevAlA. (ome) rAya0 46; nAyA0 1; who enlightens in right know- Vujjha. dhA0 . ( ujjha ) tahe. tyAgaledge and faith. paraha0 2, 2; sama0 denA; chor3a denA. To abandon; to Ava0 2, 1; -cau. (-catuSka) chau- leave off. tAdi cAra prakRti udyAtanAma, tiryaMca gati; ujjhai. bhaca0 103. tiryaMcanuM AyuSya ane tiryaMca anupUrvI, ! ujjhasi. vivA0 1%B Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ujjhazra] [ujjhiyA - - ujmAhi.pA. vivA0 1% of the 2nd chapter of the first ujjhasu. prA0 bhata0 56; Srutaskandha of Vipaka Sutrat. ujjhiuM. saM. kR. sUya0 2,2,6; nAyA06 vivA0 1; ( 3 ) tri. tasa; tyAga ujimaUNa. paraha. 1, 5; 24. tyAgA hazrA. abandoned: ujijhasae. nAyA08 uvA0 2, 65 given up. vivA0 1; piM0ni0 166; ujjhata. va. kR. aNujo0 128; -niyANasalla. tri0 (-nidAnazakhya) niyAujjhAvei. pre* vivA0 2; pazalyane tyAga karela che jeNe te nir ujjhama. tri0 ( ujjhaka) satavive varanA. rUpI zalya ko tyAga dene vAlA. (one ) sadviveka se rahita. Devoid of a sense who has got himself rid of the of decorum or deceney. " tittA thorn in the shape of Niyana tidhA bhitAvaNaM ujjhA -asamAhipA '' (i. e. desire for future sensesUya0 1, 3, 3, 13; pleasure). bhatta0 140; -dhammiya. ujjhaNa. na0 ( ujjhana ) 2 a rg. tri. ( -dhArmika ) nAmI hevA yogya; bAhira le jAnA. Taking or carrying nirupayogI. pheMka dene yogya; nirupayogI. out. vize0 2577; ( 2 ) sA. tyAga; worth being thrown Way; abandoning; giving up. ova. ! useless. aNutta0 3, 1; ujjhara. puM0 (avajhara) parvatamAthI 5: pInA ujhiyaga. puM0 (ujimataka) vibhayabhitra 72 / / zizini parvata meM se giratA huA / sArthavAdI mAryA subhadrAthA utpanna yesa pAnIkA maranA; girinirmara. Amountain | putra. vijayamitra sArI kI strI subhadrA se torrent; a mountain streamino 778 97 # FiR. A son of the 15; jaM0 50 1, 10;.-rava. puM0 ( -rava ) / merchant Vijay amitra !!! of arAno samasa sa jharane kI dhvani. his wife Subhadri. vivA02: babbling sound of a stream. . ujjhiyadhammA. strI. ( ujjhitadharmA) 12 nAyA. 6 nAkhI devA hoya, jene koI levA na ujjhi-ya. puM0 (ujjhita) minAme ! chare che tevI vastu karavI te epaNa nA vimitra sArthavAhano putra ke jene adhikAra sAta prabhAno me jo vastu lene yogya vipA sUtranAmI saMyanamA cha. ujhata na ho, usa kA vahoranA-lenA, eSaNA ke nAmaka vijayamitra sArthavAha kA putra, jisakA sAta prakAroM meM kA eka prakAra. Receiving varNana vipAka sUtra ke dUsare adhyAya me hai / 19 alms a thing which is worth Name of a son of the merchant beiny thrown away and which Vijayanitra wlose account is nobody would cure to take; given in the 2nd chapter of one of the seven varieties of Vipluka Sutra. vicA0 1; 2: annuno| receiving alms. prava. 750; 131; (2).vi sUcanA prathama zruta24.dhanA ujhiyA. strI ( ujjhikA ) pannA sAthasIla pyayana nAma. vipAka sUtra ke prathama vA putra vanapAsa sArtha vA tenI strI. dhannA zrutaskaMdha ke dUsare adhyAya kA nAma name nAmaka sArthavAha ke putra dhanapAla kI zrI. Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udya] ( 166 ) [ uTThANa Wife of the merchant Dhana. uTTIvAla. puM0 ( uSTrapAla ) St2 nA2. pala, the son of the merchant UMTa ko pAlane vAlA. A keeper of Dhanna. nAyA. 7 eamels. aNujo. 131 uTTa. puM0 strI. ( uSTra ) sAMdI; 32. UMTa; | uTTha. puM0 ( uSTra ) 26 gata saya2 prA. A camel. " ahabhaMte uTTe goNe khare eka prakAra kA jalacara prANI. A kind ghoDae" panna. 1; " bhAravahAvahatiuTTAvA' of aquatic animal. "maggUya uTThA. sUya0 1, 4, 2, 16, 2, 2, 45, ova0 dagarakkhasAya" sUna. 1, 1, 15; 38; jIvA0 3, 3; jaM0 pa0 uvA0 2, 64; uTTha. puM0 ( zroSTha ) // 4; . proSTa. A lip. ka. gaM. 6, 43; kappa0 3, 35; nAyA0 2; ova0 38: bhaga. uTTiya. tri. (aussttrik-ussttraannaamidmaussttikm)| 1, 11; sama0 11; su. ca. 10, 41%3B UMTanA vAlanuM baneluM sUtra DhAbalI vagere. bhogha. ni. bhA0 266; uvA0 2,14; UMTa ke bAloM se banA huA vastra; dhAvala vize0 857; nisI0 3, 53, 5, 38; vagairaha. A blanket etc. made dasA0 6, 4; (2) paaspne| DI. of the hair of a camel 9 baratana kI kora. the brim or border ni0 70 6; veya. 2, 23; aNujo0 37; | of u vessol. ogha. ni. 660; uTTiyA. strI0 ( uSTikA uSTrasyAkAraH pRSThAva- -~-cchinna. tri0 (-cchiA ) ; ? yava ivAkAro'sthAH ) 2nA 2k. pesa. tisa kA oTha kaTA ho vaha; oTha sAMnA yA yAtuM pAsaNa: zirodha. UMTa ke #dr. (one ) wliose lip is cut. AkAra kA lambI gardana vAlA bartana. A aAyA. 2, 4, 2, 136; -puDa. puM. pot with a long neck like that ( -puTa) 5. ASTha puTa. the cavity of a camel. uvA0 1, 27, 2, 64; 7, formed by hollowing the lips. 184; vivA0 7 prava. 263; uTTiyAsamaNa puM0 ( uSTrikAzramaNa-uSTrikA uhabhiyA. saM0 kR0 a0 (avaSTabhya ) 24Ane; mahAnmRnmayobhAjana vizeSastatra praviSTAye zrA- staMbhana 5rIne. roka kara; staMbhana karake; myanti tapasyantItyuSTrikA pramaNAH ) moTA thAMbha kara. Having stopped; havbhATInA pAsamA mesI tapazraryA 42 // 2, ing checkod. zrAyA0 1, 6, 3, 11; zAsAnA sAdhunI se, 11. miTTI ke bar3e udyA strI. ( utthA) zarArate 42; mA baratana meM baiTha kara tapazcaryA karane vAlA; yu. zarIra ko UMcA karanA; khar3e honA. gozAlA ke sAdhu kI eka jAti. One who To raise the body; to stand. sits in a largo earthen vessel aova0 35; uvA. 7, 193; and practises penance; one of uhANa. na. ( utthAna) mA 2g-6Qte; the sects of the followers of meM prA2nI yeSTa. khar3e honA; uThanA, Gosala. ova. 41; Standing up; getting up. jaM0 50 uTTI. stro ( uSTrI ) 821; sAMDharI UMTanI; | 2, 34; uvA. 1, 73; ThA0 1,1; bhaga sAMDhanI. A she-camel. aNujo* 131; 1, 3,87,7; 12, 5; 17, 2; nAyA. prava. 218 1; sU. pa. 16; panna0 23; (2) salavAne Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uhANasuya] ( 197 ) [uDu zuru pAse te. sunane ke liye guru ke pAsa sthApanA rekha ziSya. paMcamahAvata kI jAnA. going up to a precept.or upAsthApanA karake banAyA huA ziSya. a. to hear. caM. pa. 20; (3) dhama-pala. disciple accepted after the es. udyama; prayatna. effort; industry. / tablishment (in him ) of the bhaga0 2, 1; (4) utpatti. utpatti; paidA- five ascetic vows. ThA0 4, 3; iza. rise: birth, production. | uhi a-ya. tri. ( utthita ) sa; abhI nAyA* 14; -kamma. na. (karman) thayesa; taiyAra thayela. uThA huA; tatparaH yu-12 yaSTa rU 5 bha. uThanerUpa zArI- udyata. Got up; ready. "uTiMyaMpi rika karma. the tuct of standing up sUre" aNujo0 16; kappa0 4, 60, dasa0 nAyA. 1: jaM. pa02, 34; pariyAraNya. 5, 1, 4; vava. 3, 13; ThA0 3, 3, ova. na. ( -pariyAnika-pariyAnaM vividhavyAte- 13; nAyA01; bhaga0 2, 2; pi. ni0 4 17; karaparigamanaM nadeva paMriyAnikaJcaritamatthAnA (2)udaya pAbharA . udaya pAyA huA3B janmata zrArabhya pariyAnikamutthAnapariyAni- UgA huyA. risen. (3) dharbhAya291 bhATe kaM) mathI mI hasInA ch| sudhAmA taiyAra thayela; pravrajayA le ne taiyAra thayela. banela dareka banAvone ahevAla; jIvana dharmAcaraNa ke liye taiyAra; dIkSA lene ko udyata. yaritra. jIvanI; jIvana caritraH janma se maraNa ready, prepared to take Diksa. taka kI pratyeka ghaTanA kA varNana. a bi()- " zrahapAsa vivegamuTTie avittinnaiha graphy from birth to death. bhAsai" saya 1, 2, 18; AyA0 1, 'gosAlamsa maMgvaliputtassa DahANapagyiANi- 4, 1, 128 (2) B0001:; pasti yaM parikahiya ' maga 15, 1: nAyA. 14; 2. UjaDa; vastirahita sthAna. (deso. late; untenanted. Agha. ni. 86; uThANasuya. pu. ( utthAnazruta ) 72 miH | uDa. puM0 (puTa) 21. dAnA. A cup sUtrabhAnu . 72 kAlika satrAne kA eka. inade of letves. ova. 22: uvA. One of the 72 Kalika Sutras. 2. 113; vava. 10, 26: naMdo0 43; uDaa. puM0 ( puTaka ) | pala za.. uhAvaNa. na0 ( utsthApana ) 861 ; tyA- dekho upara kA zabda. Vide above. panA 42vI. uThanA; utthApanA karanA. / vivA0 5; Causing to stand up, rise, or | uDaya. puM0 (uTaja) tApasanA mAtrama-a5. get up. veya. 4, 26 tApasI kA Azrama-jhoMpar3A. A hermituhAvaNa. na. (urasthApana) sAmAyi: yAtri. age; a cottage of a hermit. mAMthA choparayApanIya yAstriAM yAropate. maga0 11, 1 sAmAyika cAritra se chedopasthApanIya cAritrakA | uDava. pu. ( uTaja) me GRo za6. bhAropaNa karanA. Re-establishment of dekho Upara kA zabda. Vide above. equaninmity after a temporary jIvA. 3, 1; lapse. bhatta0 25; ThA, 4, 3; ---aMte. uDu. puM0 ( uDu) nakSatra. nakSatra. A convAli tri0(-antevAsina) pAMya mAtanI stellation. jaM0 50 3, 67; sU0 50 5; Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uDu] ( 168 ) [ uDDa - -vai. puM0 (-pati ) nksstrne| sabhI; / uDupa. na0 (uDupa) sa. nAMva; DoMgI. yaMdra. nakSatrakA svAmI; caMdra. the lord of A boat. piM0 ni0 330; the constellations; the moon. uddhava. pu. na0 ( uDupa) in; DI; DIne " jahAsa uDuvai cade nakkhattayaparivArie" sAre manAvato nApo. nAMva; DaoNgI; uta0 11, 25; ova0 10; jIvA0 3, 3, DoMgI ke AkAra kA banAyA huA ber3A. A -~vara. puM0 (-vara) su. sUrya. the Hoat; a raft. vize0 1027 sun. " tiriNa sahasse sagale chacca sae / | uDuvADiyagaNa. puM0 ( RtupATakagaNa ) uDubaro irai" taMDu0 mAyazasyavisthA nileza se gaNa. bhadrayaza uDDa. puM0 (Rtu) vasanta zrIbha mAdi sthavira se nikalA huA eka gaNa. Name tu. vasanta, grISma Adi chaha Rtu. of a Gana ( i. e. order of Any of the six seasons viz monks ) derived from the spring, summer ete aogha.ni. Sthavira Bhadrayasa. 1996; bhA0 11; aogha. ni. 26: -pajosavizra. na0 ( -paryuSita) tu pAsa uDavimANa. puM0 ( uDuvimAna ) sAdharma devalekanA pahelA pAthaDAmAMnuM eka vimAna mAsA sivAyanA vakhatamAM rahela-nivAsa ke jenI laMbAI pahelAI lAkha 421. Rtu baddhakAla meM nivAsa kiyA huzrA; janananI. saudharma nAmaka svarga ke pahale comAse sivAya dUsare samaya meM rahA huA. pAyaDe meM kA eka vimAna jisakI labAI one that has stayed or re cauDAI 45 lAkha yojana kI hai. Name mained during the Ritu of an abode in the first buldha time i. o. time of the stratum of the Saudharma year excepting the rainy heaven, having an area of Heason. vaba. 8. 1: --vaddha. puM0 45 square lacs of Yojanas ( -baddha) mI uuvaddha' za6. dekhA " uDuvimANe NaM vimANe paNayAlIsaM ' uubaddha' zabda. vide " uubaddha" joyaNa" ThA0 4, 3; sama0 45; zrogha. ni0 25; nisI0 14. 32; 33; 34; ---baddhiya. tri0 (-baddha) zAta.. uDukhala. puM0 ( uDUkhala ) 650; mI . aokhalI. A mortar used for ane uSNa kAlamAM sAdhuono mAsa kalpa vihA2. zopta aura uSNa kAla meM sAdhuoM pounding. piM. ni0 361; kA mAsa kalA vihAra. the monthly uDu. puM0 ( uDu) 6 nAmane se manArya deza peregrinations of an ascetic nelAsa GlsA che. uDu nAmaka eka during the winter and summer anArya deza; ur3osA. Name of an seasons. AyA0 2, 2, 2, 78 Anirya (uncivilized) country; uDa kallANizrA. strI. ( RtukalyANikA ) Orissa. prava0 1567; (2) tri0 te dezanA yavartInI 32000 sI. cakravartI kI / 2vAsI. uDu nAmaka anArya deza ke rahane 32000 rANI. The 32000 queens vAle. a native of the above of a Chakravarti, so go country. paraha. 1, 1; Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uhuMcaga] ( 166 ) uccaga. puM0 ( * ) vaale. kalakalAhaTa. Bustle; noise. zrogha0 ni0 221; / uDDAvaNa. na0 ( uDDAyana ) ApaNa. AkarSaNa. Attraction: drawing towards oneself. " hiya uDDAvaNe kA uDDAvaNaheu" nAyA0 14; uDAha. pu. ( udAha ) upadhAta. nAza. nAza. Destruction. " gelaNaM TThi uDDAho" zrova. ( 2 ) 4 52vI te. hIlanA karanA. disregard of scriptures. piM. ni. 46; veya. 1, 3; (3) uzanA; bhIsa. avahelanA; niMdA. disrespect. piM0 ni0 361; ( 4 ) ni; nyUnatA. hAni; nuksAnI; kamI; nyUnatA. loss: diminution. pi. ni. 308; --kara. tri0 (-kara )ni 42. nAra. hAni karanevAlA. productive of, generating, loss. gacchA . 55: uDDANa tri. ( uDIna) AzamA sa. uDA huzrA. Flying, floring in the sky. nAyA. 1; uDDumaDaga. puM. ( uDDabhRtaka) mA deza. ubhaDaka deza. The country so marned. (2) tri0 tenA 22vAsI. unake rahanevAle. the inhabitants of the above. panna. 1; uDDaya. na0 ( * ) 2. DakAra. Eructation. " jaMbhAieNaM uDueNaM vAyaNisaggeNaM" zrAva0 1, 5; uDuMta. tri. (uDDIyamAna) AzamA to. AkAza meM ur3atA huA. Flying, soaring in the sky. rAya. udda. tri. (Urca ) ye; 752; yo-yA-yu. UMcA; upara. High; upwards. jIvA 1; rAya0 103: nAyA. 1; 8; 6; 16; bhaga0 1, 1,6 2, 83, 1, 2, 5, 4; 6; 20, 6, 25, 3, panna2; 28nira. 2, 1; utta0 3, 13, 26, 23, zrova0 21; 38; AyA0 1, 1, 5, 41; ThA0 1, 1; sUya. 1, 3, 4, 20; sama. 7; aNujo0 103; jaM. pa. 1, 4, piM0 ni. 363; (2) mosvargalo. svargaloka; Urvaloka. heavenly world. sUya. 1, 3, 4, 20; utta. 36, 50; (3) - dizA; anya zA. urdhva dizA; UMcI dizA. the topimost direction. dasa0 6, 34, AyA. 1, 1, 1.2; --abhimuha tri. (-abhimukha) yI hizAma bhu5 resa. Upara kI ora jisane mukha kiyA ho vaha. (one ) with the face turned up. bhaga0 11, 10; -uvavaeNaga. tri. ( upapannaka) samAM bAra devaleka navagrIvekAdimAM utpanna thanAra| haivI. Urdhva loka ke bAraha devaloka aura navagraiveyakAdi meM utpanna honevAle-deva devI. (a god or u goddess ) born in the twelve Devalokas, Nava Graveyakas etc. of the upper region. "je devA uDDo vavaraNagA te duvihA paratA" ThA0 2; bhaga. 8, 8; -kaMDUyaga. tri0 (-karAyaka) nAlinI upara khaMjolanAra; tApasano eka prakAra. nAbhi ke Upara ke bhAga meM khujAnevAlA; tApasI kA eka bheda. (h class of hermits ) who scratch (to remove itching sensation ) * tuma 4 na252 15 nA 5-noTa (*). dekho pRSTa naMbara 15 kI phUTanoTa (* ). Vide foot-note (*) p. 15th. Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uDa] ( 200 ) [ uDDa only the part above the navel. maga0 11, 1; -gA. zrI. (-gati ) kuyI gati. Urca gati; UMcI gati. upward motion; birth in a ! higher state of existence. maga 3, 1; --~-gArava pariNAma. puM0 (-gaurava pariNAma-thena zrAyuH svamAvena jIvasya Urdhva : dizi gamanazaktilakSaNapariNAmo bhavati sa UrdhvagauravapariNAmaH) mAyuSya priNAmane eka prakAra ke jenAthI jIva urdhva yI gatimA gaya. zrAyuSya pAraNAma kA eka meda jisase ki jIva uuNc| gati me jAtA e. a nature of Ayusya Parinama by which the soul has an upward motion. ThA0 10 -cara. vi0 ( -cara ) ye nAra-sAtha mAhi. UMca uDanevAle-gaghi zrAdi. Hying, soaring high, e. g.a vulture etc. pAyA0 1, 8, 5, 6; --jANu. tri. ( -jAnu -Urdhva jAnunI yasyAsAvUrdhvajAnuH ) yA yI 9 teve pAsane mesanA2. ese zrAsana se baiThane vAlA jima meM jaMghA UMcA rahe. ( one ) in a posture in which the thighs are raised up. " uDDU jANu aho sire jhANa koTTo vagae " nAyA0 1; maga0 1, 1; jaM0 pa0 prova0 -disi pamANAikkama. puM0 (-dikpramANAtikrama) hizitane prathama matiyA2. chaThe digyata kA prathama aticAra. the first Atichara of (the 6th.) Disivrata (limitation of movement to a fixed area). uvA0 1, 50; -pAzra. puM0 ( -pAda ) ayA rAjyAce 55 nA te. jisake paira UMce rakhe ho vaha. one with his legs thrown up, lifted up " kaMdato kaMdu kumAsu upAzro ahosiro" utta0 16: 50; -baddha. tri. ( -baddha) anye-vRkSanI sAkSI mAhiye mAMvara UMcA-vRkSa kI DAlI aAdise-bAMdhA huA. fastened upwards; e. g. too the branch of a tree. " rasaMto kaMdukuMbhIsu uTuMbaddho abaMdhavo " utta0 16; 52; -bAhA. tri0 (-bAhu) yA hAyaNe yA chete. Uce hAthavAlA; jisane hAtha UMcA rakhA ho vaha. ( one) with arms raised up. nira0 3, 3: maga0 15, 1;-bhAgi. tri-(-bhAgin ) sAzamA rahesa. AkAzameM rahA huA. remaining in the sky. " 991 esu udbhubhAgI--bhavati" sUya0 2, 3, 30; --muiMga. puM0 (-mRdaMga) yA modIpAlI DhAsa. Uce muMhavAlA Dhola. a tathor or drum with its mouth upwards. maga0 11, 10: -muraMgAkAra. tri0 (-mRdaMgAkAra ) yA mAnA yAsare. UMca mRdaMga ke AkArakA. of the shape of it tabor with its mouth upwards. bhaga0 11, 10; -muiMgAkAra saMThiya. tri0 (-mRdaMgAkArapasthita UrdhvamRrva mukho yo mRdaGgastadAkAreNa saMsthito yaH sa tathA ) yA moTAsA dekhn| mAre sa. UMce muMha vAle Dhola ke AkAra se sthita. in the shape of a tabor with upward mouth. bhaga0 11, 10; -muha. tri0 (-mukha ) uyA bheTAvAsa. UMce muha vAlA. ( one) with face turned up. ja. pa. -reNu. puM0 strI0 (-reNu-jAlaprabhAbhi dhyayaHsvataH parato vA UrdhvAdhAstiryakacalana dhAreNurUrdhvareNuH ) A6 san slimaarajakaNa bhegA thavAthI banela moTA rajakaNuM Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ $. ira sacitra ardha mAgadhI koSa 4) 6000 vi. 111 vimAna 50000 pi. 400000 vi. Tu 3 jI trika 100 ki. miTho loka - uDDa loya-urdhva loka. sidhthi O milA. 2 jI trika 1-3 di 1lI trika pAthaDA 4 pAthar3A 4 pAdhaDA 5 800000 vi. pAthaDA 4 pAthar3A 6 pAthaDA12 pAthakA 13 2800000 vimAna 900 bojana eee e. 0 0 0 0 0 0 0 D DO 00 O | izAna dga 5 sudharmA pAthar3o 4- 9 graiveyaka - 5 anuttara vi. pAthaDA 1 ! pAthaDA 4 pApaDA 4 yanmAM naLI 300 vi. 2 * bAthaDA 4 pannemA maLI 400 vi. pAdhaDA 13 32.... vimAna. 120000. vi. pADA 12 13 40000 vi. aypalionis rAjanI saMkhyA 11 Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udda] ( 201 ) [uNa ke je AkAzamAM potAnI mele athavA gacchan yo vAti vAtaH sa urvavAtaH ) 65 paranA AzrayathI uge nIce uDe che te nizAne pAyu Urdhva dizA meM bahane vAlI 2044. zrATha sanha sanhizrA--rajakaNa eka- havA. wind moving in the upp. trita hokara' banA huzrA bar3A rajakaNa jo ward direction. jIvA0 1; ThA0 7, ki zrAkAzameM svata: athavA dUsare ke Azraya 1; pa0 1; se Upara nIce uhatA hai. a particle of | uGkakAya. puM0 na0 (UrdhvakAya ) 1. kauzrA. dust made up of eight small. A erow. "te uDkAehiM pajakkhamANA er particles which can move avarehiM" sUya. 1, 5, 2, 7, up and down in the air of its | uDDattA. strI0 ( UrdhvatA ) yA5j. UMcApana. own accord or when moved State of being high or upby another agency. aNujo. wards; height. "ahattAe nouddhRtAe" 134: jaM. pa. bhaga. 6: 7; lozra- bhaga06, 3; ya. puM0 ( -loka ) aso; | uDavAiya. puM0 ( UrdhvavAtika) ti svargaleka; lAkane parano bhAga; triA nAmane mahAvIra svAmInA nava gaNamAne lekanA uparanA cheDAthI te lekanA agrabhAga pAMyamI gagaUdhvavAtika nAmaka mahAvIra sudhAtA pradeza. urva lokaH svargaloka; loka svAmI ke nau gaNoM meM kA pAMcavAM gaNa, The ke Upara kA hissAH bicchAlAka ke Upara ke 5th of the 9 Ganas ( groups chora se usa loka ke agra bhAga taka kA of saints ) of Mahavira Swami, pradeza. the upper world; the hea. S) named. "uvAiyagaNe vissavAi ven-world. aNujo* 103, 148: / gaNa' ThA0 6, 1: pAna. 2, bhaga0 2, 10, 11, 10; / udbhavAiyagaNa. pu. ( ardhavAtikagaNa ) ame| -loa-ya-khettaNAlI. strI. ( - loka | 75 za6 dekho Upara kA zabda. Vide kSetranADI) aso 2 sInA above. ThA. 6, 1; - samu vibhAga. urddha loka svarga loka kI uNa. a. (punar ) zathA; 53. phira se; nAr3I-vibhAga. particular portion punaH Again; once more. vize0 of the upper world or heaven- 144; paNha. 2, 2; su0 ca0 1, 224; world. bhaga0 34, 1; -loga. puM0 . paMcA0 2, 34; (-leka) uNa. na. (Una) 4-inAnA pAhanA akssre|, dekho "uThThalA' zabda. vide "uDalo' 56 vagere ochA kahevA te; vaMdanAne 28 me ThA0 3, 2; - loyavatthavva. tri. (-loka hoSa. vandanA ke pATha ke akSara, pada vagaraha ko vAstavya ) 4 sor-2yrgyo| vAsI- kama kahanA; vaMdanA kA 28 vAM doSa. The yasanA2. urvaloka meM basane vAle. (one) 28th fault connected with residing in the upper world salutation; viz omitting some or heaven-world. "uthalogavattha. of the words which must be vvAo aTTa disA kumArI zro" nAyA. 8; recited at the time of saluta-vAya-zra. puM0 ( -pAta -Urdhvamud- tion. prava0 153; v. II./26 Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uNa] ( 202 ) [ uraNaya upaa. tri. (avanata ) nIyu nabheta. nIce urANakappAsa. pu. ( UrNakArpAsa) 2 kI ora namA huA. Bent down; bent | pAtha; Gna. Una, bher3a ke bAla. Wool. low vize0 1453 nisI0 3,72, uNaga. tri. ( unaka) nyUna; Archa. kama; | urANatAsaNa. na0 (unnatAsana) anyu mAsana. nyUna. Less; diminished; fall- UMcA prAsana. A raised seat; an ing short by. jIvA0 1; vava. 8, elevated seat bhaga0 11, 11; upAya. tri. ( unnata) nyu; una1; mAyA uNaDDhabhAga. puM0 (UnArddhabhAga ) 24 mAge UMcA; unnata; acchI dazAmeM. High; G-maach|. jisa kA AdhA hissA kama ho. elevated; prosperous. kappa. 3 Less by a half. nisI0 2, 36; 36 zrova. 10; dasa0 7,52; nAyA0 1: uNayAlIsa. strI0 ( ekonacatvAriMzat ) 36; sa. pa0 20; bhaga0 11, 11, 12, 5; AgarAyAsIsa. 36; uncAlIsa. 39; ( 2 ) nIsatuM; yatuM. nikalatA huzrA; Thirty-nine. bhaga0 3, 7, bar3hiyA. prominent; superior. uNahiya. tri0 ( unAdhika ) mAdhu vatu; nyu aova0 10; ( 3 ) zuzavAna. guNavAna. virtuous; meritorious, "uja layanA4i. kamaz2yAdaha; nyUnAdhika. More or less. vize0 143; cariyadAragopura toraNauNNAya suvimattarAya maggA" nAyA. 1; ThA. ova0 ( 4 ) uNUNa. na0 ( unona ) sAdhu sAdhu; art anibhAna05 mAkhanIya bha. AbhamAnarU / janata2-tyAdi rIte sAdhuUna-Unatara mohanI karma. deluding Karma in ityAdika rIti se nyUna. Progressive the form of conceit. bhaga0 10, 5; ly decreasing. ka. pa0 2, 62; sama -zrAvaTTa. puM0 (-prAvarta-unnata uNoyaritrA. strI. (unodarikA. ) nyUna- ucchitaHsa cAsAvAvartazcAta unmatAvartaH / ocho AhAra karavo te; khorAka upAdhi uMcuM Avartana karavuM te, Avartanane eka vagere joIe te karatAM ochA levA te. 54:2. Upara pAvartana karanAH Avartana kama zrAhAra karanA; zrAvazyakatA se kama kA eka bheda. moving round in bhojana karanA yA upAdhi Adi kana lenA. the upward direetion. ThA0 4; Eating less than one's fill. -prAsaNa. na0 (-pAsana) 31-yaM sama0 6; mAsana. UMcA pAsana; unnata zrAsana. high, uraNai. strI. ( unnati ) nati. unnati; elevated, seat. rAya. 136; jaM. abhyudaya. Rise; prosperity. paMcA0 pa0 -maNa. tri. (-manas ) nata6, 47; -Nimitta. na. (-nimitta) B2 mana vAlA. udAra mana vAlA; UMce mana prabhAvanA hetu. prabhAva kA hetu. cause of vAlA. high-minded. ThA0 4, 4; power or prosperity. paMcA. 6,45, -mANa. tri0 (-mAna--ubato mAno uNNaiya. tri0 ( unnata ) unnata; yu. UMcA; yasyetyunatamAnaH ) ayodhu sebha mAnanAra; unnata. Raised; elevated. bhaga0 gArSi4. apane Apako unnata mAnanevAlA; 13, 6; garviSTha; abhimAnI. proud; conceited. Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uraNayayara] ( 203 ) [utta "uraNayamANaya nare mahayA mAheNa mujjhasi" ni0 200; - abhitatsa. tri0 (-abhiAyA0 1, 5, 4, 157; sapta ) mIthA atyanta pArita-du:mA urANyayara. tri. ( unnatatara ) dhAre yA. thayesa. garmI se atyanta duHkhI. troubled bahuta uMcA. More eleented; by excessive heat. "urAhAbhisato lhigher. bhaga0 3, 1; mehAvI" utta0 2, ; .-abhihaya. urANA. strI0 ( karNA) 1. Una, Wool. tri. ( -abhihata ) sUryanI garamothI bhaga0 8.6; 15, 1; ~-loma. puM. abhibhUta yesa- pa.ta. sUrya kI garmI se ( -roman ) ananA |m-resaa. Una ke pIDita. overpowered, oppressed, bAla. hair in the form of by excessive heat. "uhAbhihae tarAhAbhihae' jIvA0 3; bhaga0 16, 4 wool, bhaga0 8, 6; 15, 1: -udazra. na. (-udaka) utuM pANI. garama uraNAma. pu. ( unnAma ) garya; ma.12 jala. hot water. kappa. 4, 62; ma. garva; ahaMkAra; ghamaMDa; mada. Pride; ---ggahiya. tri0 (-grAhita) 2bhI sApekSa. intoxiention. (2) mA pariNAma uSNatA diyA huA; jise garmo dA gaI ho thA gaMdhAtuM moranIya bha. mada rUpa pari vaha. heated; made hot. nAyA0 5; NAmase baMdhanevAlA mAhanIya kama. delusl. -dina tri. (-datta) gabhI hogherA ta ing Karma incurred by pride. mesa. dhUpa meM DAlA huA; jisa garmI dI bhaga0 12, 5: ho. vaha. heated; put in the sun. uriNa-ya. tri. ( prANika ) 5. Una shine. bhaga. 2, 1; -pariyAva. pu. kA; unakA yanA huA. Matle of wool; (-paritAya) atizaya sabhAmA paripaTa. bahuta woollen. vaya. 2, 23: aNujo. garmI kA parivaha great. alHiction 37; ogha. ni. bhA. 86; Agha. ni. caused by heat. utta0 2, 10; 706 ( 2 ) unnA ne 26,24Ahi. -vAya. puM0 (-vAta) jane vAyu; garama Una ke bane hue rajoharaNAdi. a kind pavana. garma havA. hot wind. nAyA0 1; of brush ote. made of wool. ~ saha. na0 (-saha ) gabhAnu sAna 42yu ThA05: te. gamAM kA sahana karanA. endurance uNha. tri. ( uSNa - upati dadati jntuu| 1 of hoat. bhaga. 15, 1, niyuSNaH ) ||2bh; anu: 5. garmaH uSNa. | urAhavaNa. na. ( upaNApana) 42 te. Hot. paMcA* 17, 46; ka. gaM0 1, 41; / garma karanA. Heating. piM0 ni0 240; sU0 50 10; utta0 36, 20; pAyA0 1, | utta. tri. ( ukta ) hesa. kahA huthA. Suid; 5, 6, 170; dasA0 7 1; piM0 ni0 bhA0 expressed. dasa0 6, 46; vize0 105; 13; nAyA0 1, 5, 6, bhaga0 2, 1; 4, utta0 1, 6; ka. ga. 4, 83; 10, 7, 1; ( 2 ) puM. 12bhI: Indl; utta. tri. ( upta ) pAtra. boyA huyA. tA5; tA. garmI; uSNatA; ghAma; dhUpa. | Sown. (2) manAye. banAyA huA heat; sun shine. rAya0 736; made. "devautte ayaloe" sUya. 1, nAyA0 1; aova0 36; utta0 2, ; piM. 1, 3, 5; piM. ni. 172; Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttaNa ] ( 204 ) [uttama uttaraNa. na. ( uttaNa- udga tAni prAdurbhUtAni | tRNAni yatreti ) mA bAsa cha te; (utpanna yaye tathapAsuM. jisameM ghAMsa UgA huyA ho taha. Grassy aNujo0 147; uttattha. tri. (uttrasta) trAsayukta. trAsa pAyA huaA. trAsayukta. Terrified. paNha. 1.3; bhaga0 3,1; uttama. tri. (uttama) uttama; sarvotkRSTa pradhAna. sarvotkRSTa; zreSTa; pradhAna; acchA. Best; excellent. nAyA. 1; utta. 10, 16; ova0 10; rAya0 23; dasa08, 61, 6, 2, 24; bhaga0 2, 1, 3, 1; 7, 6, 6, 33, 15, 1; kappa. 3, 56; -kaTTapatta. tri. ( -kASThAprApta) hattama avasthAe pahoMcela; UMcI sthitine prApta 1. unama avasthA ko pahuMcA huA; uca sthiti ko prApta. (one) in an exveilent condition. " dusamadusamagamAe uttamakaTTapattAe" sR0 pa0 1; " uttamakaTapattAe bharahasyavAsamma" bhaga. ! best, pilgrimage. paMcA0 1, 45; -jogitta. na. ( - yogitva) ayogI aAsthA ra 5 saya2612. ayogI avasthArUpa saMbara dvAra. stoppage of Karma (Samvara ) by cessation of all vibratory activity of the soul. ThA0 5; -BANa. na0 (-sthAna) mokSa sthAna. mokSa sthAna. salvation; absolution. " dhIro amRTasaraNIso gacchai uttamaTThANaM " aAu0 -NidasaNa. na0 (-nidarzana ) pradhAna dRSTAMta-929. zreSTha udAharaNa; mukhya dRSTAMta. an excellent illustration; paMcA0 6, 44; -dhammapasiddhi. strI0 (-dharmaprasiddhi) uttama dharma ( jaina dharma ) nI prasiddhi. uttama ghaTa-dharma ( jaina dharma ) kI prasiddhi. the celebrity of the best religiou (Juina religion). "JRA ghamma pasiddhi pUpAe jiNa kariMdAgA" paMcA0 4 48; --purisa. puM0 (-puruSa) nIrthakara cakra , baladeva, vAsudeva Adi uttama pu35 tIrthakara, cakravarti, va nadevAdi uttama puruSa. an excelient person; e. g. Tirthankara, Chakravarti, Baladeva, Vasudeva etc. sama0 pa0 236; sama0 54; panna. 6; ThAra 3; nAyA. 16; ---poggala. puM0 (-pudgala) mAtmA; uttama purasa. AtmA; uttama padgala. the best sub,tance; the soul. " se paMDie uttama poggale se" sUya. 1, 13, 15, bala viriyasattajutta. tri. ( -balavIryasatvayukta ) ma sa pI satyavAn . uttama bala vIryavAlA. ( one ) possessed of the highest strength and might. bhaga0 6, 33; -riTTi. puM0 (-Rddhi) pradhAna kahA. strI. ( - kASTA) praSTa avasthA; 6 sthiti. prakRSTa avasthA; uttama sthiti. best condition. jaM. pa. -guNa. puM0 (- guNa ) pradhAna zre4 guNa pradhAna-zreSTha Tay. excellent, highest quality. paMcA0 4, 48; -guNavahumANa. puM0 ( -guNabahumAna) uttama guNano pakSapAta. uttama guNa kA pakSapAta. honour paid to excellent or highest quality. " uttama guNa bahumANo" paMcA0 4, 48; --cariya. na. ( - carita ) sat535 yeSTita-yaritra. satpuruSa ceSTitacaritra. high or noble conduct. paMcA0 2, 31; --jattA. strI0 (-yAtrA) zreyAtrA (Mal). zreSTha yAtrA. highest, Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttamaMga] ( 205 ) [ uttara vaibhava. zreSTha saMpatti; pradhAna vaibhava. high- avasthA ko pahuMcA huA. (one ) who est glory or prosperity. "seyA has reached the highest conya uttamAkhalu uttamariTTie kAyadyA" paMcA. dition or salvation. " susumAe 6, 44; ----viuci. tri0 (--vikurvin ) / samAe uttamaTTapattAe bharahassa" bhaga0 6, 7; uttama vikurvantItyevaM zIlA: ) uttama - uttamA. strI. ( uttamA ) yakSanAI pUrNamadanI 2nu yi 42 nA2. uttama prakAra kI / trI0 542. yakSa ke indra pUrNabhadra kI vikriyA-rUpAntara karanevAlA. ( one ) tIsarI paTarAnI. The third crowned able to effect the best trans- queen of Purnabhadra thie formation e.g, of body. jIvA0 / Indra of Yaksas. ThA0 4, 1; 4; -sadhayaNi. puM0 ( -sahananin ) nAyA0 dha0 5; bhaga0 1, 5; (2) 55 yA saMyayA pAnA. ucca saMhananavAlA. vADIyAnI padara rAtrimAMnI pahelI rAtri. one possessed of a high pakhavAr3e kI paMdraha zatriyoM meM kI pahalI order of physical or bony rAtri. the Ist of the 15 nights constitution. ka. pa. 4, 10; of a fortnight. jaM. pa. sU. pa0 10; -suyavariNaya. tri. ( -zrutavarNita) uttara. tri. ( uttara ) zre4; pradhAna, uttama. pradhAna 25samamA . pradhAna prAgama meM pradhAna; mukhya; zreSTa; acchA. Best; highkahA huA. mentioned in the __est; prominent. bhaga0 3, 1; 7, 2 highest Beripture paMcA. 6, 45; utta0 5, 20: 26; nAyA. 1; 8; uvA. uttamaMga. na. (uttamAGga) bhana; bhA). 1,66, ogha. ni.232; (2)mI mastaka; zira. The head. "loya viralu tara, anya. dusarA; pragya, another'; uttamaMga" pi.ni. 262. ja. pa. prova0 moxt. ka. gaM. 1, 2; sama0 8; pana. 1.3 jIvA. 3,3: sUya 0 1, 5, 1, 15; 34; jaM. 50 5, 112; dasa0 2, 3, dasA. 1, 5; nAyA. 18; prava0 254: (3) gata vRddhi ko prApta . increaspaMcA. 3, 18; ed. "kaipaesuttarA" bhaga0 13, 4; (4) utsamaTTa. puM0 ( uttamArtha --unamazvAsAvartha- airAvatakSetramAM AvatI utsarpiNImAM thanAra zrottamArthaH) uttama mAtha; 1. uttama 22 mA tIrtha42 aigavatakSetra meM AgAmI padArtha; zreSTha arthaH mokSa. The highest utsarpiNI meM hone vAle 22 veM tIrthakara. the or best category viz salvation. future 22ud Tirthankara of utta0 25, prAu.11:(2)pavAsI Airavata-ksetra in the coin29te. upAse rahanA. fisting. ogha0 ing Utsurpini. sama0 pa0 243; (5) ni0 7; -gavesaya. tri. ( --gave. 6291 2 te. utaranA, descending. paka) mokssne| maniSA mokSa kA abhi. (6) adhi. adhika; jyAdaha. more; lASI. desirous of salvation. additional. pana0 2; sUya0 1, 2, 2, " naviruTo navi tuTTho, uttaSTa gaveso" / 24; (7) bhuNya nali; peTAmAga; bhUsanA utta0 25, 6 --patta. tri. ( -praapt)| zA. gauNa; upavibhAga; mUla kI zAkhA ma apatyAne mAta thaye. uttama / a branch of the main stock: a Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttara] ( 206 ) [ uttara subdivision. utta0 33, 16; (8) 2 hizA; uttara pradeza. uttara dizA; uttara pradeza. the north; the north region rAya. 4, 63; jaM. pa. 1, 11; jAvA0 3, 1; nAyA0 3; 8; bhaga. 3, 7, 5, 4; sama0 1; veya. 1, 49; | dasa0 6, 34; (6) 752. Upara. above; upwards. bhaga0 24, 12; | ---aMga. na0 (-aMga) 62vAga 752 | yA sA sthApayAmAM Ave che te. dvAra para jo thAI lakar3I lagAI jAtI hai vaha. a horizontal piece of wood placed on a gate jIvA0 3, 4; rAya. 106; prava. 660; - tri. ( -zrabhimukha )ttara dizAnI sanbhu5. uttara dizA ke sanmukha. turned to. wards the north. dasA0 7, 1; bhaga011,10; sama047;-avakamaNa na. ( - apakramaNa ) utta2 dizAmA rj te. uttara dizA meM jAnA. going towards the north. bhaga. 6, 33; 13, 6, . nAyA. 1; 8; ---(ri) iMda. puM0 (-indra) una2 dizAno chadra. uttara dizA kA indra. the Indra of the north. saga. 1, 5; -(ru) uTTa. puM0 (-zroSTha ) apase . Upara kA oMTha. the upper lip. "bhamuhA zraharuTThA zraha puNa evaM jANijA" kappa. 6, 43, jaM. paM0 2, 20: nisI0 3, 56; -uttara. puM0 ( - uttara ) uttaretara ye bhIgA zre4. uttarottara; kramazaH eka dUsare se zreSTa; in ascending order; superior. "akkhAuttarauttarA" utta0 3, 14; -ula. tri0 (-kula) 352ne ? pasanA2; tAsa. Upara ke taTa para basanevAle tApasa. (an ascetic) residing on | the uppcr part of the bank. nira0 | 3, 3; -(ro)oha. puM0 (- bhoSTha ) Sust 3. Upara kA oTha. the upper lip. nisI0 3, 54; -kuMcuijja. tri. (-kaJcuyika ) 352 mata2 paranAra. Upara bahatara pahanane vAlA. ( one) putting on armour appearing out side; armoured. vivA0 2; -kaMcu. ya. puM0 (-kaJcuka) upavayata2. Upara kA vakhtara. the outer armour vivA0 2; -kaTThovagaya. tri. ( - kASThopagata ) uttara dizAma prApta thye|. uttara dizA taka pahuMcA huA. (one) that has reached the northern direction. sama0 -~-karaNa. na0 (-karaNa ) zastrAhine patthara sAthe ghasI dhAravALuM tathA sApha karavuM te. patthara para zastrAdi ko ghisa kara dhAna karanA yA unheM sApha karanA. sharpening of weapons ete on a stone; "je bhikkhU sUcIe uttarakaraNaM aNa uthieNa vA gAratthaeNa vA kareikarataM vA sAjai" nisI0 1,15,16;-kiriyA. na0(-kriyA) vaishiyrii26|21 gamana 2te. vaikriya vicina zarIra se gamana karanA. act of going in the Vaikriya body (physical body of << fluid nature ). HITO 5, 1; kUlaga. puM0 (-kulaga) me jAtanA vAnaprastha tApasa ke je gaMgAnhiinaa uttara rahetA hatA. eka prakAra ke vAnaprastha tApasI joki gaMgA nadI ke uttara kinAre para rahate the. one of a kind of forest ascetics residing on the northern bank of the Ganges. bhaga011, 1; ova. -gamitra. tri0 (-gAmika) uttara dizAmA gamana 32. nA2. uttara dizA meM gamana karane vAlA go. ing towards the north. dasA. 6, Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttara ] ( 207 ) [uttara 2; -giha. na0 (-gRha ) 752 sIj 12. dUsarA ghara; bhinna ghara. a separ rate upper house, another upper house. nisI. 6, 16; -ubhAya. puM0 (-adhyAya-uttarA pradhAnA zradhya yA adhyayanAni / uttarAzcate adhyAyAzca vA uttarAdhyAyAH) uttarAyana sUcanA vina. yAtriIsa adhyayana. uttarAdhyayana sUtra ke vinayAdi chattIsa adhyAya. the36 chal) ters viz Vinaya etc. of Uttaraahyayana Sutra. "chattIma uttaraujhAe bhavasiddhiya " utta0 36, 275; -dAriyaNakkhatta. na0 (-dvArikanakSatra) uttara dizA tarapha mukha rAkhanAra nakSatra: vAti Adi sAta nakSatra. uttara dizA kI ora mukha rakhane vAlA nakSatra, svAti Adi gAta nakSatra. a constellation facing the north; any of the seven constellations viz Swati etc. " sAiyANaM satta NavattA uttaradAriyA parANattA " ThA0 7 -- dAhiNa. puM0 ( -dakSiNa ) utta2 mane hisa. uttara aura dakSiNa dizA. the north and the south. bhaga. 5, 1; - dA. hiNAyaya. tri0 (-dakSiNAyatta ) Bt. dakSiNa muM. uttara dakSiNa laMbA, extended lengthwise in the north and the youth. " uttaradAhiNAyae pAINa paDINa visthiraNa " jaM. pa. --disA. strI0 (-dizA ) uttara dizA. uttara dizA. the north. ogha. ni. 662; - pagai. strI. ( - prakRti ) jaal1varaNIya Adi mUla ATha karmanA avAstara mera bhanI prati. jJAnAvaraNIya zrAdi mla ATha karmoM ke avAntara bheda; karma kI uttara | prakRti. any of the subdivisions of the eight main divisions of Karma viz kuowledge.obscur ing etc. zrAyA * ni0 1 2, 1; ka. pa. 2, 44; ka. gaM. 1, 2, -pagaDi. strI0 (-prakRti ) bhanI uttara prakRti- peTamA nI prati. karma kI uttara prakRti.. subVariety of Karma. prava. 1286; -pagaDibaMva. puM0 (-prakRtibandha ) . nI uttara pratinI madha. karma kI uttara prakRtiyoM kA baMdha. bondage caused by any of the sub-divisous of the main eight divisions of Karna. bhaga. 18, 2;~-paccacchima. puM0 (-pazcima ) pAyacyAmuNe; uttara ane pazrima tathA pradeza. vAyavya kona; uttara aura pazcima ke bIca kA pradeza. the north-west. bhaga* 5, 1; -paccacchimilla. puM- (-pazcima ) pAyacyA uttara bhane pavibhacanA praza.vAyavya kona; uttara aura pazcima ke bIca kA pradeza. tlhe northwest quarter. je. 50 4, 104; ---paccatthima. puM0 (-pazcima ) | "uttara paJcacchima" 106. dekho " uttara paJcacchima" zabda. vide 'uttara paccacchima' jaM0 50 4, 104; - paJcathimilla. puM.. (-pazcimaka ) tuma "uttarapaJcacchimilla" za6. dekho " uttarapaJcacchimilla' zabda. vide " uttarapaJcacchimilla" jaM. 50 4, 104; --paTTa puM0 (-paTTa) mAmasAnI payArI52 pAyarayAnuM patra. ghAMsa yA kambala ke bichone ke Upara bichAne kA aa, it covering for a beil of .straw or of a blanket. ogha. ni0 123, prava0 521; -paDiuttara. na0 (-pratyuttara ) 8ttara pratyuttara; sAkSa 5. uttara pratyuttaraH savAla javAba Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttara] ( 208 ) [uttara question and ansver. gacchA0 121; --payaDi.strI0 (-prakRti) me "uttarapagaDi" za6 dekhA "uttarapagaDi " zabda. vide " uttarapagaDi " prava0 46; | ---puracchima. puM0 strI0 (-paurastya) zAna mule. IzAna kona. the north. east. " tIseNaM mihilAe uttarapuracchime disi bhAe" sU0 50 1; dasA0 5, 1; vivA0 1; nira0 5, 1; nAyA. 1, 2, 4; 5; 8; 12; 13; 14; 16; bhaga0 5, 1; 6, 5, 6, 3; 10; 1; 15, 1; su. ca. 2, 221; --puracchimilla- puM0 (-paurastya) numA 25o za56. dekhA UparakA zabda. vide above. bhaga0 1, 3: ---purathima. puM0 (-paurastya ) uttara sate hizAnI vayano praza; zAna 1. uttara aura pUrva dizAke vIcakA pradeza; iMzAna kona.. the north-east. ova. bhaga0 1, 1; 2, 7, 3, 1; rAya0 64; 150%, sUya. 2, 1, 4; jaM. pa. ., 117; kApa0 2,26; --pAMDhavayA. strI (-prauSTapadA) uttarAmAda56 nakSatra. uttarA bhAdrapada nakSatra. the constellation Uttari-Bhidra. pada. sU0 pa0 4, --phagguNI. strI0 (-phAlgunI ) 256nI nadAra; 16 meM nAra. uttarAphAlgunI nakSatra; 16vAM nakSatra. the 19th coustellation viz Uttara-falguni. " uttara phagguNANakkhate dutArapaNNatA" ThA0 2; vAhira. tri. (-bahir ) utta2 25n| 2 . uttara dizAka vAhira. outside the northern quarter. bhaga0 5, 6; | -(5) bbhaMtara. na0 ( ..abhyantara ) utta2 ta25nA 24.62. uttara dizAke bhItara. within the northern quarter. bhaga0 6, 5; --bheya. puM0 ( -bheda ) bhUbanI pekSAye uttara 42. mUlakI apekSA se uttara bheda. further development or stage as compared with the original stage. ka. gaM0 1, 30; -vA -ya. puM0 (-vAda) . vAha. utkRSTa vAda. the highest tenet or doctrine. " zrANAe mAyagaM dhamma e sa uttara vAe " AyA0 1, 6, 2, 184; -veuvi. tri. ( * ) janmapachI game te vakhate kriya zakitathI vaiThiya zarI2 nAvanA2. janma ke bAda cAhe jaba cakriya zAktise vaikriya zarIra banAnevAlA. (one) who is able to evolve Vaikriya body lvy Vaikriya power it any time ifter birth. jaM. 50 5, 117: ---veuvviya -a. tri. ( * ) mI ne dhAraNA pramANe nehAnuM ke huM zarIra banAvI zakAya tevI-kriya zakti ane te zaktithI zarIra 22yanA 12 te. janma ke pazcAt kisI bhI samaya dhAraNAke anusAra-icchAnusAra choTA baDA zarIra banA sakane yogya vaikriya zakti aura usa zakti se zarIra racanA karanA. the Vaikriya power i. e. the power of contracting or expanding the body at any time after birth to any size one wishes; making the body large or small by the use of this power. -- uttaravaubviya rUvaM viu * tuo pR4 na2052 15 nI 52 noTa (). dekho pRSTa naMbara 15 kI phUTanoTa (* ). Vide foot-note (-) p. 15th. Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttaro] ( 206 ) [ uttarakuru vaha"rAya.26: prava01064; kapa0 2,2; | palankeen of the 22nd TirthanaNujo0 134; nAyA0 8 jaM. pa. / kara at the time of Diksa. sama. 5, 137, bhaga0 1, 5, 3, 1; 24, pa0 231; kappa0 6, 173; 12; panna. 15; -veubviyA. strI0 uttarakuru. puM0 ( uttarakuru ) / uso (*) bhU zarIrathA kAnuM yA hArTa za6. dekho UparakA zabda. Vide above. rUpa banAvavAthI prApta thayela zarIranI ava jaM0 50 jIvA0 1; sama0 46: panna. 1; 16; nA. mUla zarIrase choTA yA baDA rUpa bhaga. 2, 8; nAyA0 4; 12; 13; 17 banAne se prApta huI zarIrako avagAhanA- (2) te kSetranA manuSya. uttara kuru kSetrake zarIrakA kada. occupation of space manuSya. a native of the above by a body contracted or ex- said region. aNujo0 131; (3) te panded by the Vaikriyaka kSetramA piThAtA hepatuM nAma. ukta kSetrake power. jIvA0 1; -sAla na. adhiSThAtA devakA nAma. name of the ( -zAlA ) me tanuM 52, mesA , presiding deity of the above sthAna-bhaMDa5 vagere. eka prakAra kA ghara beTha- said region. jaM. pa. 5, 120; (4) nekA maMDapa Adi sthAna. a kind of uttara 43 nAmano me 7. uttarakuru nAmaka house; a room used for sitting. eka draha. name of a lake. jIvA0 34; "uttara sAlA gihA vasavvA " nisI. aM0 pa. -- ujjANa na0 (- udyAna) me nAmanuM sAketapura nagaranI bahAranuM eka utsara A. a. ( uttarataH ) tarotarathI. Gdhana. sAkatapura nagara ke bAhira ke eka uttarottara sa. From one birth or udyAnakA nAma. name of agarden generation ete. to another. ka. outside the city of Saketa pa0 7, 47, ja.50 144; pura. nAyA0 dha0 6: vivA0 10; uttarakurA. puM. svA. ( uttarakuru) kathA -~-kUDa. puM0 ( - kUTa) mAyavata nAme uttare mahAvidehAntargata jugaliyAnuM eka 1mA parvatarnu unyu zi2. mAlyavaMta nAmaka kSetra. merUke uttarako zrAra mahAvidahAntargata vakhArA parvatakA UMcA zikhara. the high jugaliyA kA eka kSetra. A region of suminit Malyavanta of the Jugaliyas (a Karma Bhuni ) Vakhara mount. ThA0 6; ( 2 ) in Mahavideha to the north mahAvidehanA gandhamAdana parvatanA cothA of Meru. " kahiNaM bhaMte ! mahAvidehe zi52nu nAma. mahAvideha ka gandhamAdana vAsa uttarakurANAmakurA paNNatA goyamA? " parvata ke cothe zikharakA nAma. name of jaM0 50 4; ( 2 ) 22 mA tIrtha2nI / the 4th summit of the Gandha pratrayA pAtamInu nAma. 22 veM tIrthakarakI maduna mount in Mahavideha. dIkSA pAlakIkA nAma. name of the ThA0 10; jaM. 50 -daha. muM0 (-draha) * jumA 4 na2052 15 nA 5ranoTa (* ). dekho pRSTha naMbara 15 kI phUTanoTa (* ). Vide foot-note ( * ) p. 15th. V. 11/27. - - Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarakurupa ( 210 ) [ uttara cUliyA utta2 13 naamne| 3 ne yU-Da. uttara- 73 6; utta0 26, 17; bhaga025, 6:-paJca. kuru nAmaka tIsarA draha. the 3rd lake kkhANa. puM0 (-pratyAkhyAna) uttaragupa. bearing the name of Uttara- rUpa paccakhANa paccakhANanA eka prakAra. kuru. ThA. 6; -vattavayA. strI0 (-vakta- uttara guNa rUpa paccakkhANa; paccakkhANa kA vyatA) uttara 3no . adhi:12. uttara kuru eka bheda. a kind of Pachcha. kA varNana. the subject-matter klana in the form of the or topic dealing with Uttara- practice or observance of kuru. bhaga0 6, 7; Uttaragunas. "uttaraguNa paJcakkhANeNaM uttarakuruzra. tri0 ( uttarakuruka) utta233 kai vihe paNNate" bhaga0 7, 2; --laddhi. kSetramA sameta; utta24rukSetrAsI. uttara strI0 (-bandhi) uttara gugu-19: vi. kuru kSetra meM paidA huA; uttara kuru kSetra meM zuddhi sAhitapanI api. uttara guNa arthAt nivAsa karanevAlA. Born in Uttara- piNDa vizuddhi Adi tapa kI prApti. Kuru Ksetra. aNujo0 131; attainment of Uttara Gunas uttara kuruga. puM0 ( uttarakuruka ) me| e.g. purity of food, study of " uttara kuruzra" za... dekho " uttara scriptures etc. regarded its kuruzra" zabda. Vide " uttara kuruma" | austerities. " uttaraguNa ladi khayabhaga0 6, 7 mANassa " bhaga0 20, 6; pana. 11; uttara kooDe. strI. (uttarakoTi) mAnya ---saDA. strI0 ( -zraddhA) pradhAnata2-yA zanI abhivApA. pradhAnatara-ucca guNo minI 7bhI bhUnA. gAndharva grAma kI kI zraddhA-abhilASA--cAha. desire to va Tagal. The 7th note of acquire higher qualities. 1710 the musical scale. glos; uttara gaMdhArA. strI0 ( uttaragAndhArA ) uttara cala. puM0 ( uttaracUDa ) vahanA purAne dhAra AmanI pAMyabhA bhUnA gAndhAra pachI "mathae vaMdAmi' kahevuM teH vaMdagraam kI pAMcavIM mUrchanA. The 5th nAnI 18 me ha5. vaMdanA karane ke note of the musical scale. ThA. pazcAt 'matthaeNaM vaMdAmi' kahanA; vaMdanA 7, 1; aNujo0 128; kA 16 vAM doSa. The 19th fault of uttara guNa. puM0 ( uttaraguNa) bhU gupanI salutation; viz uttering the apekSAye uttara guNa; svAdhyAya pis words " I bow with my head " vizuddhi Adi daza prakAranA paccakhANa. after salutation ( instead of mUla guNa kI apekSA se uttara guNa; svAdhyAya, before it). prava0 153: piNDa vizuddhi Adi; daza prakAra ke paJca- | uttara cUliyA. strI. ( uttaracUlikA ) kkhANa. A secondary quality; vaMdana karIne pachI "mastake karI namuM chuM" study of scriptures, purity of | sema De te. vaMdanA karake pIche 'mastaka food etc.; 10 kinds of Pachcha- se namana karatA hUM' isa prakAra kahanA. khanas ( vows ). paMcA0 1, 7; prava. | uttering the words " I bow Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttara ( 211 ) [uttara bAlassaha with my head " after saluta- sya Ksetra. " uttaramANussakhettANaM tion ( instead of before it ) chAvahi caMdA pabhAsiMsu" sama0 prava0 15.3; uttaraNa. na. (uttaraNa) tarI vj: pAra uttara. na0 (uttarArddha) uttarAdha; vaitA- uta2. tirajAnA; pAra utaranA. Crossing; vyathA bhe3thI utta2 . mAnunI praza. going to the opposite shore or uttarArddha vaitAvya yA meruparvata se uttara kI / end. " uttaraNaM caMdasUrANaM" nAyA0 6; ora kA pradeza. The northern sama. 7; ThA0 5, 10, half, viz the region north of uttaraNappA. tri. (uttaraNaprAya) pAra Vaitadhya or Meru. sama0 36; tA . pAra utarane yogya. WoraNujo0 148; jaM. pa. bhaga0 3, 1; thy of, capable of being cross5, 1; -bharata. puM0 (-bharata) caitA43 ____ed. " asuhataraMduttaraNappAzrA " paMcA0 paryatathI uttaranA sarala pradeza. vaitAbya parvata 6, 21, se uttara kI ora kA bharata pradeza. the usarapuvvA. puM0 ( uttarapUrvI) zAna muzI Bharata region to the north uttara ane pUrva pathyenI vidizA. uttara aura of Vaitadhya mountain. jaM. pUrva ke bIca kI vidizA IzAna kona. The 50 -bharaha kUDa. puM0 (-bharatakUTa) ___north-east. prava0 760 07 mahInA vaitA45 5 tanuM 8 bhuM zi52. uttara baliya. puM0 ( uttarabaliya) uttara jaMbUDhApa ke vaitATya parvata kA 8 vAM zikhara. "viya nAme : 1. uttara baliya the 8th summit of the Vai- nAmaka eka gaNa. Name of a Gana. tadhya mountain of Jambi- " godAsagaNe uttarabaliyassayagaNe uddehaivipa. (2) teno paviSTAtA pitA. gaNe" ThA0 1, 1; ukta zikhara kA adhiSThAtA deva. the pre- uttarabalisaha. puM. (utarabalissaha) uttara siding deity of the above. balissaha sthavirathI nikalela e jAtane jaM0 pa0 1, 12; me gae. uttarabAlassaha sthavira se nikalA uttarada bharahA. strI. ( uttarArddhabharatA ) / huzrA isa jAti kA eka gaNa. Name of uttarArdha bharatakUTanI pAse uttarArtha- an order of monks (Gana) maratA nAmanI rAjadhAnI. uttarArddha bharata- derived from the Sthvira kUTa ke samIpa uttarArddhabharatA nAma kI Jamed Uttarabalissaha. #090 rAjadhAnI. Name of a capital city near the Uttarardha Bha- uttarabalissaha puM0 ( uttarayalissaha ) ratakuta. jaM. 50 3, 53; -mANussa- mahAgiri sthiparanA prathama ziSya ane tenA khetta. na0 ( -mAnupyakSetra manuSya thA misesa ga mahAgiri nAmaka sthavira kSetrasyAmaddha manuSya kSetraM uttaraMcataJcati) kA prathama ziSya aura usase nikalA huA manuSya kSetramA uttarArdha pradeza. manuSya kSetra gaNa. The first disciple of the kA uttarArddha pradeza. the northern saint Mahagiri and the order half of the region of Manu- established by him. "theroheMtoNaM Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarabhahavayA] ( 212 ) [ uttarAyaNa uttarabalissahehito tatthaNa uttara balissahe" uttara dizA. uttara dizA. the north. ThA06, 1B 'uttarA zrI vA disAzrI prAgano zradamasi" uttarabhaddavayA. strI0 ( uttarAbhAdrapadA ) prava. 760; ka. pa. 4, 2; bhama0 10,1: abhijita vagere nakSatramAMnuM 6ThuM nakSatra 25, 3; aAyA0 1, 1, 1, 2, -zrAsADhA. uttarAbhAdrapada nakSatra. abhijita vagairaha strI0 (-prASADhA)ttarASADhA nakSatra. uttarAnakSatroM meM kA chaThavAM nakSatra; uttarA bhAdrapada. SADhA nakSatra. the constellation The constellation Uttara called Uttarasadha.ja. pa.2,31%B Bhadrapada i. e. the 6th of 7, 155; sama04; ThA0 2, 3, the constellations viz Abhijita | uttarA koDi. strI. (uttarAkoTi ) me etc. 'uttara bhaddavayA Nakhatte duttAre nAmanI gaMdhAra grAmanI sAtamI mUchanA. parANatA" ThA0 6, 1; isa nAmakI gaMdhAra grAmakI sAtavIM mUrchanA. uttaramaMdA. strI0 (uttaramandA) gayA / Name of a certain musical svara antargata eka maInA; madhyama grAmanI note in the Indian gamut pahelI bhUnA; gaMdhAra svara ke antargata | ThA.. 7, 1; : madhyama grAma kI pahilI mUlanA. uttarAjhiyaNa. na0 ( uttarAdhyayana ) me koTa. One of the 7 notes of the | nAmanuM eka bhUla sUtra; chatrIza adhyayananA Indian gamut; the 1st note of samUharU 5 uttarAdhyayana nAme sUtra. isa the Madhyama seale. rAya0 130 nAmakA eka mUla sUtra. chattIsa adhyayanoM ThA. 7, 1; jIvA0 3, 4; kA samUharUpa uttarAdhyayana nAmaka sUtra. uttara vaDisaga. na. ( uttarAvataMsaka ) me Name of a Mulu Sutia; name nAmatuM ye vimAna. isa nAma kA eka of a scripture containing 36 vimAna. Name of a celestial chapters. naMdI0 43; -phagguNI. abode. jIvA. 3,2 strI0 (-phAlgunI ) ye nAmanu zatra. isa uttara. samA. strI. ( uttarasamA) mama nAmakA eka nakSatra. name of a cons AmanI yothI bhUchanA. madhyama grAma kI tellation. je. pa0 7, 156, 5, 115: cauthI mUrchanA; cAthA koTa. The 4th sU0 50 10; sama0 2; -bhaddavayA. note of the Madhyamni musical strI0 (-bhAdrapadA) ke nAma se nakSatra scale. ThA. 7, 1; isa nAmakA nakSatra. name of a consteluttarA. strI. (uttarA) uttahI mAhi nakSatra lation. sama0 2; uttarASADhA zrAde najJatra. The constel- 1 uttarAyaNa. puM0 (uttarAyaNa) sUrya ziSya dizAlation Uttarasadha. aNujo0 131; / mAMthA uttara dizAmAMgate. sUrya kA dakSiNa (2) madhyama AmanI paDelI anetrI dizA se uttara dizAmeM jAnA. The north. bhUnA. madhyama grAmakI pahilI aura tIsarI ward apparent motion of the mUrchanA. the third note of the sun. sama0 24; ThA0 3; -gaya. puM0 Madhyama inusical scale. Jin (-gata) saMtinA hisa; uttarAyazumAM 7. 1; aNujo0 128; 138 (3) / praveza 52te| sUrya. kakaM saMkrAMtIkA dina; Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAyayA ] ( 213 ) [uttarilla uttarAyaNa meM praveza karatA huA sUrya. the yAmanI yothI nA. madhya grAma kI cauthI day of the progress of the mUrchanA. The fourtb note in one sun to the north; the sun of the seven primary notes of commencing its northward Indian music. aNujo0 128 progress. sama0 -NiyaTTa. puM0 uttarASTutta. tri. ( uttarAbhimukha) utta2 ta25; ( -nivRtta) sUrya uttara bhAMulethI dakSiNane uttarane sa-bhupa. uttarakI ora; uttara dizA mAse naya te. sUrya kA uttarAyaNase dakSi. ke sanmukha. Towards the north; gAyana honA. the returning of the facing the north " thovAvasesiyAe sun towards the south from sajbhAe ThAi uttarAhato" zrogha0 ni0 650; the north. "uttarAyaNaNiyaTTe suurie"| | uttarijja. na0 ( uttarIya) bhalA 52 ThA0 3; sama0 24; 215vAna vastra-dupaTI. kaMdhapara rakhane kA uttarAyayA. strI. ( uttarAyatA) gadhAra vastra-dupaTTA. A scarf; an upper gar yAmanI sAtabhI bhUkanA. gaMdhAra grAma kI | ment. "uttarija vikaDramANI" udhA. mAtavI mUchanA. Name of a certain | 6. 166: ova0 31; dasA0 10, 1; nAyA. musical note in the Indian 1:8; 6; 12; 14; bhaga. 6, 33; jaM. pamut. * 128 pa. kappa. 4, 62 uttarAvaga. puM0 ( uttarApathaka ) 6155 uttarijjaga. na. ( uttarIyaka ) numA pase dezanA pAnApa si.. uttarApatha deza za6. dekho UparakA zabda. Vide above. kA cAMdAkA eka sikA. Name of uvA06, 164 silver coill ilutent in the | uttarijjaya na. ( uttarAyaka ) Dil S5 Country ofUtarapatih. pratha, 605 za6. dekho UparakA zabda. Vide above. uttarAvaha puM0 ( uttarApatha ) 12 uvA 0 6. 164; mera deza uttara kI orakA eka daza. uttariya. puM0 ( uttarika ) uttara guNa - Name of a country in the samiti gare. uttara guNa-samiti vagairaha. north. prava0 805; Samiti etc.(i. e. Citle in walkutsarAsaMga. puM0 ( uttarAsaGga) bhusa 152 iny, eating etc. ) vize0 1245; dupaTTAnuM Avartana karavuM te. uttarANa karavuM (2) tri. pradhAna; zre4. pradhAna; mukhya; te. uttarAsana karanA. Wrapping of zreSTha; uttama. principal; highest; scarf round the face. kappa0 2, best. nAyA0 8; vaya. 4, 18: ThA0 10; 14 ja. pa. 5, 115; bhaga0 2, 5, 6, (3) huTTI ; game / bhAnuM vastra. dupaTTA; 13, 15, 1; zrova0 12; nAyA. 1; kaMghapara rakhanekA vastra. a scarf: al 16; viSA0 1; rAya0 23; -karaNa. na. upper garment. nAyA. 2 ( -karaNa ) 1 upasa za6. dekho Upara | uttarilla. tri0 ( zrottara) uttara dizAmAnu; kA zabda. vide above. " ega sADieNaM uttara dizAma thI. uttara dizA meM kA; uttara uttarAsana karaNaNaM " nAyA. 1: dizA sambandhI. Northern; pertain. uttarAsamA. strI0 ( uttarasamA ) madhya. ing to the north. nAyA0 dha0 4; Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarilla ] ( 214 ) [ uttANina panna0 2; nAyA0 6; 13, 16; jaM0 502, shallow waters. ThA74, 4; 33, 5, 114; vivA0 3: bhaga0 3, 1; 10, | -~obhAsi. tri. ( -zravabhAsin ) 7; 16. 2; 8; 34, 1; prava0 1152; tu27 4955 me. jo tuccha mAlUma ho uttarilla. tri. (uttArya) utarayA yoya. aisA. uppearing trivial. ThA0 4, 4; utarane yogya. Worth descending; --NayaNaaicchaNijja. tri. ( -nayanaprekSaworth crossing; fit to be crossed NIya) ati su42 hAyAne bAye udhADIetc. rAya0 71; jaM. pa. 5, 114 animiSa- sAMgenalevA yo5. yahuta suMdara uttarIkaraNa. na0 (uttarIkaraNa ) bonI | honeke kAraNa animiSa ( binA palaka mAre ) AlocanA karI che tenI vadhAre vizuddhi netroMse dekhane yogya. deserving to be 12vA--prAyotsarga" 4172sa" 42 te. gazed at with twinkle-less jisakI AlocanA kI hai usakI adhika eyes on account of fascinating vizuddhike liye kAyotsarga karanA. Medi- beauty. " uttANaNayaNapecchaNijjA pAsAtation upon the soul in a par- diyA darisaNijA" aova. -hastha. puM0 ticular posture after confession (-hasta ) 12tu sevAne yo resA lAya. of a sin in order to wash off vastu grahaNa karane ke liye UMcA kiyA hazrA that sin the more. zrAva. 1, 5 / 19. a hand raised to grasp at uttADaNa. na. (uttADana ) me prAnu ___a thing. " kivaNo viva uttANahatthA vA . eka prakArakA bAjA. A kind of ) zro" taMDu. musical instrument. rAya. uttANa. tri. ( utsAnaka ) ytte| sunA2. uttANa. tri0 ( uttAna ) yattuMpATa; sabhuH cit sonevAlA. One who lies or sidhuM. sAMdhA saccA. Flat; straight. sleepy Hat i... on the back. bhaga0 1, 7, " uttANa chattasaMTTiyA" utta. " jAveNa bhaMte gabbha gaesamANa uttANaevA 36, 61; vava0 5, 18; panna0 2; (2) pAsallaevA" bhaga0 1, 7; vivA0 6: prava0 chI73; nahI te. jo gaharA-UMDA 4, 60; (2) ij resuM; 5sAreguM. na ho vaha. shallow. ThA. 4, 4; laMbA kiyA huA; pasArA huA; phailAyA (3) na. 512 / bhAryA vinA mAMga huA. projected; expanded; exmukhI rAvI te. palaka mAra binA aAMkhako tended. pAyA0 2, 1, 10, 55; khulI rakhanA. keeping the eye / uttANaga. tri. ( uttAnaka ) yattA yadhane-sudha open without twinkling. zrAva. nA2. cit hokara sojAne vAlA. (One) (4) tri0 yattA sudhAno maniha paranA2.. who lies on the back and goes cit sone kA abhigraha-pratijJA vAlA. to sleep. (2) na0 samu; sidhu. sIdhA; ( one ) who has taken a vow sanmukha. straight; even. paMcA0 to sleep flat on the back. 18, 15, paMcA0 18, 15; --(No) udahi. puM. uttANi. tri. ( uttAgika ) cittA supaane| (-udadhi) chii72| pAvAsI zamI, | ali paranA2. cit sonekA abhigraha uthale pAnI vAlA samudra. a sea with dhAraNa karane vAlA. ( One ) who has Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttAra] ( 215 ) [ utthaya - taken a vow to lie flat i. e.| uttAsiya. tri0 ( uttrAsita) trAsa sApela. sleep on the back. dasA0 7, 8; | fa. Troubled; frightened; terveya. 5, 30; rified. bhaga0 3, 5; (2) 52252 mle|. uttAra. puM0 (uttAra) nahIna utArapAnA paraspara milA huA. mixed together; saare|. nadIkA utAra. A place where joined together. bhaga0 3, 1; 5, 6; water may be crossed on foot; utti. strI. ( ukti)I ; vayana. vANI; a ford. jaM. 50 vacana; kathana. Speech; words. " gaMbhI uttAraNa. na0 ( uttAraNa) utryu-5|2 rj rAharaNehiM uttIhiM ya bhAvasArAhi" paMcA0 te. pAra jAnA; utaranA. Crossing; go- hai, 16 vize0 3356 ing to the opposite end. vize. uttiMga. puM0 ( uttiGga) 4IyAI 4Inu 1040; jIvA0 3, 3; 42. cITiyoM kA bila. An ant-hill. uttAla. na0 ( uttAla ) tAsa 2 gate; " sapANe savAe saharie sauttiMge' sama. gAyananA meSa. tAlake khilApha gAnA; 21; dasa0 5, 1,56, 8, 11; zrAyA0 1, gAyanakA eka doSa Singing out of 7, 6, 222; zrAva. 4, 3: (2) chidra tune. "gAyaM to mAyagAhi uttAla " ThA. Mig.chada; chidra.a hole; an aperture. 7; je0 pa0 aNajo0 128 aAyA0 2, 3, 1, 116: nisI0 18, 18 uttAsAttAra. tri. ( uttrAsayita) satiza ) -leNa. puM0 (-layana) yAI. ciuMTI trAsa 25nAra. bahuta trAsa denevAvA. kA bila. an ant-hill. kappa. 6, 45; Highly annoying; excessively troublesome. " bhettavilupitA udda. ] uttiraNa, tri. ( uttIrNa ) pA2 utare. pAra sittA uttAsaittA" zrAyA. 1, 2, 1, 66; utarA huA. Crossed; passed over. jaM. pa. nAyA. 1; 16; / uttAsaNaga. tri. ( utghAsana ka ) trAsa 85janAra; laya utpanna 52nA2. trAsa denevAlA; uttara. tri. ( * ) vAsaya 52 nameva bhaya utpanna karane vAlA. Terrifying: mAsanA sindu. bartanake Upara jame hue prosa innoying; frightful. Arto s; biMdu A dew-drop clinging to a uttAsaNaya. tri. ( uttrAsanaka ) | vessel or utensil. "utteDA vatthAyAyana samiti" piM.ni. bhA0 11; Guo za6. dekho UparakA zabda. V de above. nAyA. 8; panna. 2; bhaga0 3, utthaya. puM0 ( ucchraya ) solAra; 357 mI. 2; 6,5; cfaar. Rising; increasing; inuttAsaNijja. tri. ( uttrAsanIya ) malA tensity. ova0 31; mayaM42. mahA bhayaMkara; bahuta DarAvanA. Very | utthaya. tri. ( avastRta ) dAMDaM: 2419Ahana terrible; frightful. " naroviva uttA- | reNu; DhAMkA huzrA; AcchAdita. Covered; sANajjAzro" taMDu. concealed. ova0 31; jaM. 50 * jusa 14 2052 15 nI 5TanoTa (*). dekho pRSTha naMbara 15 kI phUTanoTa (* ). Vide foot-note ( * ) p. 15th. Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttharaMta ] uttharaMta va0 kR0 tri0 ( utstRevat ) chAdana urato. AcchAdana karatA huA; DhAMkatA huA. Covering; hiding. aNi ehiM uttharaMtA abhibhUya haraMti paradhAI parAha0 1, 3; utthala na0 ( utsthala - unnatAni dhUlyucchraya rUpANi sthalAni=utsthalAni) dhUlanA Teza. dhUla ke Tekar3e. Asand-hill; 21 sandy down. bhaga0 7, 6; utthANa. na0 ( utthAna ) 35: ulA zrapuM. uThanA; khaMDa honA. Rising up,getting up. vize0 2826; 46 zd utthiya. tri0 (avastRta ) chAna. TAMDela. DhAMkA huA; AcchAdita. Covered; concealed from view. uvA0 1, 58 udazra - ya. puM0 na0 ( udaka ) 4sa pANI. jala; Water AyA 1, 6, 1, 177 utta0 7 23 28, 22; nAyA 0 1 5 8; 14; 18; bhaga0 3 3 rAya0 27; ova 39: dasA0 6 13 6 2: sU0 pa0 10; vize0 1458; pi0 ni0 83; ( 2 ) pANIbhAMnI vanaspati jala me kI eka vanaspati. a kind of aquatic plant. panna0 1: (3) sarvaga jAtanI vanaspati; eka tanuM vRkSa parvaga jAti kI vanaspatiH eka prakArakA vRkSa. a kind of ree. panna0 1; (4) vuM" e nAmanA eka anyatIrtha vidvAna isa nAma ke eka anya dharmI vidvAn, name of a learned non-Jaina. bhaga0 7, {; ( 5 ) gozAlAnA eka mukhya zrAvakanuM nAma. gozAlA ke eka mukhya zrAvaka kA nAma. name of one of the principal Jay-followers of Gosala. bhaga0 ( 216 ) [ uda 8,5; ( 1 ) nAme ( apara nAma peDhAla putra ) eka pArzvanAthanA saMtAnIyA nigrantha ke jene gItamasvAmI sAthe saMvAda zrayeo hato. udaka ( aparanAma peDhAla putra ) nAmakA eka pArzvanAthakA anuyAyI sAdhu ki jisakA gautama svAmI ke sAtha saMvAda huA thA. name of an ascetic follower of Parsvanatha, who had held discussion with Gautama Swani; he is also named Pedhalputra. sUya 0 2, 7, 50 ----uppIlA. strI0 ( * ) pANI vagereMnA nthyo-samudra, jala vagairaha kA samUha, volume of water etc. bhaga0 3, 7; - tala na0 ( - tala) pAlInuM tavIyuM jala kA tala. the bottom of water. dasA0 6, 16 - pariphosiyA. strI0 ( - paripRSat ) pANInAJINA ghaMTA, huMbADa pANI ke choTe choTe chITe phuMvAre spray of water. nAyA 25 udai. tri0 ( udayin ) udaya pAmanAra udaya pAne vAlA. Rising: coming to rise. "udo zraNudaI TharAI bhaga0 11, 13 35, 1; udA. puM0 ( zradayika ) mano haya karma kA udaya. Maturity of Karma; state of maturity. ( 2 ) manA yathA niSyanna thame lAvalA+bhAMne udaya se niSpanna- utptanna anything resulting from maturity of Karma. zraNajo0 88; bhaga0 17, 1; 25, 6, ka0 gaM0 4, 72 - zrAitri0 ( - Adi) haya lAva mAM hi * pRSTha 215 nI phruTanoTa ( * ). dekho pRSTha naMbara 15 kI kUTanoTa ( * ). Vide foot-note ( * ) p. 15th. For Private Personal Use Only Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udaula ] prathama che tevA Apamika kSAyeApazamika kSAyaka ane pAriAmika bhAva. cina bhAvoM meM pradayika bhAva prathama hai aise auparAmika, kSAyopazamika kSAyaka aura pariNAmika bhAva. ( those Bhavas or states viz Aupsamika, Ksayopsamika, Ksayaka and Parinamika ) which are headed by Udayabhava i. e. state of coming to rise; lit, Udayabhava etc. vize* 404; - bhAva. puM0 ( - bhAva jue " udahana" za06. dekho " uda zabda. zy " vide udaya bhaga0 14, 7, udaukla. tri0 ( udakAI ) pAlIthI lAnu thayela. pANI se bhIjA huA. Wet with water, ' udaula bIyasaMttaM dasa0 6, 25 4, 5; 1, 23 8, 7 AyA0 2, 1, 6, 33: nisI0 4, 40 kappa0 1, kAya. puM0 ( - kAya ) 43; prava0 616; pAlI bhAluM zarIra pAnI se gIlA zarIra. body wet with water. dasa - 4; - vattha na0 (-vastra ) pANIthI bhInuM vastra. pAnI se gIlA vastra cloth wet with water. dasa 0 4; ( 217 ) " 99 AyA0 1, udapacara. tri0 ( udakavara ) 0452. jalacara; jala meM rahane vAle prANI. Aquatic. "udacarA zrAgAsa gAmiNo " 6, 1, 177 udazrodara. puM0 (udakodara ) sohara ga jalodara roga. Dropsy. jaM0 pa 0 2, udaka. na 0 ( udaka ) pAnI jala; pAnI. Water. jIvA 0 3, 33 - bhAyaNa. puM0 ( -bhAjana ) pANInaM vAsagu. pAnI kA bartana. A vessel for keeping water in. nisI 0 18, 17 udA. na0 ( udaka ) pAzu; 4. jala; pAnI. V. II. / 28 [ udaga Water. paMcA0 2 11; prava0 1562; kappa 0 4, 56; jaM0pa0 5,120; nisI0 18, 18 nAyA0 6; 8; 18; bhaga0 1, 6; 8; 5, 4, 7, 1; 15, 1 pana0 1; naMdI0 35; dasa 0 4, 5, 1, 75 uvA 0 1 27 41; - (gA) Avata. puM0 (- zrAvarsa ) pAzInaM ya2 - amarI - vabhava pANI kA bhaura. an. eddy; a whirlpool of water. ajo0 134; bhaga0 5, 7 - ganbha. puM0 (- garma ) pAlAMnA garbha-pAlI rUpe thanAra yuddha pariNAya pAnIkA garbha; pAnI rUpa hone vAle pugala parinAya. particles of mat ter transforming themselves into the element of water. "cattAri udaga gabbhA paraNatA taM jahA. " bhaga0 2, 5; -- joNiya. puM0 (- yomikaudakaM yonirutpattisthAnaM yeSAM te ) pAsImAM utpanna dhanAra 4. pANI meM utpanna hone vAlA jAva. an aquatic sentient being. "ihe gattiyA sattA uga joNizrA udaga saMbhavA" sUrya0 2, 3, 17 - doNI. strI0 (-droNI ) pAlI meMyavAnI Dola. pAnI bharanekA Dola. a bucket for drawing out water. 'alaM udagadoNIyaM" dasa0 7, 27; (2) nhAnI hoDI; macho. choTosI DoMgI; DoMgA. a small boat AyA 07, 4, 2, 138, (3) lohAranI pAlAMnI muMDI } ma tapeoDhuM hAravAmAM Ave che. luhAra kI pAnI kI kuMDI jisameM ki tapAyA huA lohA bujhAyA jAtA hai. a bucket of water in which heated iron is dipped and cooled, "udaga doNI vittae" bhaga0 16, 16 - dhArA. strI0 ( dhArA ) pAnI dhArA jaladhArA a stream of water; a down pour of rain. nAyA 6; jaM0 pa0 3, 43; For Private Personal Use Only Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udaga] ( 218 ) [udaga -pariNaya. tri0 (-pariNata ) pAlI rUpe pariNAma pAmesa. jala rUpa meM pariNAma pAyA huzrA. transformed into water. ThA0 3, 3; -poggala. puM0 (-pudgala) pAlIna pusa / samUha; vA. jala rUpa pudgala kA samUha bAdala; megha. a collection of watery particles; a cloud "tattha samuTTiyaM udaga poggalaM pariNayaMvA." ThA0 3, 3; -ppasUya. tri. (-prasUta ) samAM utpanna yayela 6 sAhi. jala meM utpanna hue kanda Adi. (u bulbous root etc.) produced in water. "udaga pasUyANa kaMdANi vA mUlANi vA pattANi vA " aAyA. 2, 2, 1, 65; -phosiyA. strI0 (-pRSad ) nAnihu. jala bindu. Spray of water; small drops of rater. nAyA0 8; --biMdu. puM0 (- bindu ) pANI TA. pAnI kI bindu; jala kA chIMTA. a drop of water. bhaga0 5,76, 1; paMcA0 4, 47; -maccha. puM0 (-matsya) chadradhanuSyanA 2. indra dhanuSya * ke Tukar3e. bits of rainbow. bhaga0 3, 7; aNujo0 127; jIvA0 3, 3; --mAla. pu. strI0 (-mAlA ) 852 // 52 29sa pANInI zimA; mA. eka para eka sthita pAnI kI zikhA. crests of water piled one upon another "lavaNassaNaM samudassa ke mahAlae udagamAle paeNate" jIvA03,4; ThA0 10; - rayaNa. puM0 (-ratna ) zuddha pANI; 2la samAna pANI. zuddha pAnI. pure water; crystal water. "ulle udagarayaNa assAdie" bhaga0 15, 1; nAyA0 12; -rasa. (-sa) puM0 pAzInA 2sa. pAnI kA rasa. water in the fluid form. "to samuddA pagaIe udagaraseNaM paNNatA" jaM0 50 1; -gaI. / strI. (-rAji ) pANInI bITI. pAnI kI rekhA. a line of water. ka. pa0 5,45; -leva. puM0 (-lepa) nAvA yAle tekSA pANimA yAsayu-nahI tazvI te. jitane pAnI meM nAva cale utane pAnI meM se nadI pAra honA. fording a river etc. at a place where a boat can sail. "aMto mAsassa to dAleve kare mANa sabalA" sama0 21: dasA0 2, 10; 16; (2) pANInA se5; pANIyA nite. jalakA lepa; pAnI se bhiMjAnA. getting wet with water. a yA0 2, 1, 11, 12; -vatyi. puM. strI0 (-vasti ) pAlAnI bhasa.. pAnA kI mazaka. a lenther big for holding water in. "udagavatyiM parAmusaha" nAyA. 18; -saMbhAgaNajja. tri0 (-sambhArapoya ) pAlIna zu6 42vAnI 12tu. pAnI ko zuddha karane kA vastu. any substance need to purify water. "haTTa tuDhe bahuhi ugasaMbhAraNijahi" nAyA0 12;-sattha. puM0 (-zastraudakamevazAMtattathA ) pAhInA 7panA nAza 22 zastra; ami, mA2 kore. jala ke jIvoM kA nAza karane vAlA zastra; amiH kSAra vagairaha. & weapon which destroys sentient beings living in water e.g. fire, poisonous salts etc. AyA0 1, 1, 3, 23, -sAlA. stro0 (-zAlA ) pAtuM parva ( 525). pAnI kI po. a place where water is supplied to travellers etc. (out of charity). sUya02, 7, 4--sihAH strI0 (-zikhA)harIyAnI vA pAnI bharatI moTa. pAnI kI baDhatI aura ghaTato. ebb and tide of the sea ThA0 10; Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udagaNAya ] udgaNAya. puM0 ( udakazAta ) pAnA pAlI nA dRSTAMtavAnuM jJAtAsUtranuM 12 muM adhyayana khAI ke jala ke dRSTAnta vAlA jJAtAsUtra kA 12 vA adhyayana. Name of the 12th chapter of Jnata Sutra containing an illustration of diteli water. sama 0 16; nAyA0 1; udgattaH na0 ( udakatva ) pANI. jalapanA; jalatva. Stute of being water. " bahave udagajogiyA jIvA ya pogalA ya udagattAya vakramati " ThA0 3; maga 02, 5; udagasImaya. puM0 ( udakasamika ) me nAmano eka velaMdhara nAgarAjanA AvAsa kheta. velaMdhara nAgarAja ke nivAsa karane ke eka parvata kA nAma Name of a moun tain-abode of Velandhara Nagaraja. jIvA0 3; udagga. tri0 ( u ) uTa; na; uttre| ttara vRddhivAsuM. utkaTa; tIvra; unnata; uttarottara vRddhi vAlA Fierce; intense, tali; lofty. mighty; increasing. "udago duppahaMsae" utta0 11, 20 bhaga0 2, 1; nAyA0 1; 5; cAritatava. puM0 strI0 ( - cAritratapas - udayaM pradhAnaM cAritraM tapazca yasya sa tathA ) pradhAna thAritra taya vale pradhAna cAritra - tapa vAlA. one of austere right conduct and penance utta. 13, 35; udatta tri0 ( udAtta ) utta; pradhAna zre5. ( 216 ) udAtta; pradhAna; mukhya; zreSTha; udAra. High; lofty; prominent utta 13, 35; bhaga0 2, 1; 3, 1:1, 33; ( 2 ) aDA rAtri svara 2 akArAdi svara kA eka prakAra. & particular variety ( accent ) of vowel sound prava0 550; [ udaya udastAbha. puM0 ( udAttAbha ) gautama gotranI kheDa zAkhA yAne tena pu35. gautama gotra kI eka zAkhA aura usa zAkhA kA puruSa. Name of a branch of Gautama family-stock; a person belonging to this branch. "te udattAbhA ThA0 7, 1; udadhi. puM0 (udadhi ) samudra The ocean; the sea jIvA0 3, 16 udaya. puM0 ( udaya ) avuH pragaTa : adhya dhuM te. UganA; pragaTa hAnA; udaya honA. Rising; coming to view; ap pearance. ThA0 2, 1: paNha0 2, 4; sU0 pa0 1; nAyA0 3; ova0 11 ( 2 ) abhyudaya; aDatI. abhyudayaH baDhatI; caDhatI. rise; prosperity sUya0 2, 6, 16; piM0 ni0 414; (3) 50; utpatti paidA honA; utpatti birth; creation; production. sama0 32 ( 4 ) nA bharatakhaMDamAM thanAra sAtamA tIrthaMkaranuM nAma. jaMbudvIpa ke bharatakhaMDa meM hone vAle sAtaveM tIrthakara kA nAma the name of the 7th would-be Tirthankara of Bharatakhanda in Jambudvipa. sama0 pa0 241; ( 4 ) mudrI mAM artkSetramAM thanAra trIjA tIrthaMkaranA pUrvabhavanuM nAma aMbudvIpa ke bharatakhaMDa meM hone vAle tIsare tIrthaMkara kA pUrva bhava kA nAma the name in the past birth of the third would-be Tirthankara of Bharatakhanda in Jambudvipa. sama0 pa0 241; ( 6 ) urmanuM viyAA limukha thavuM te; kSAnAvaraNIyAdi karmane udaya, karma kA vipAka (phala dene) ke sanmukha honA; jJAnAvaraNIyAdi karmoM kA udaya. maturi 5 For Private Personal Use Only 33 samudra ; daryAH sU0 pa0 16: Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udaya] ( 220 ) [ udayAyala ty of Karma; e. g. of knowledge-obstructing Karma etc. bhaga0 1, 1, 2, 5, 5, 4, 8, 6: 14, 2, 20, 3, 40, 15; piM0 ni0 102; (7) G6ya mAra; 7 mAmAMnA prathama bhAva. udaya bhAva; chaha bhAvoM meM kA prathama bhAva. state of rising or coming to birth: the first of the 6 Bhavas. bhaga0 17,1;-aMta. puM0 (-anta) nahI mAhinA pANInI sImA; jyAM nadI purI thAya te pradeza. nadI Adi ke jala kI sImA, va pradeza jahAM nadI pUrI hA. the place where the water of a river ends or terniinates. bhaga0 1, 6, --aMsa. puM. ( -aMza ) yanA sthAna. udayake sthAnaka any of the portions that have come torise or maturity. ka. gaM. 6, 18; -gaya. tri. ( -gata ) Baa sthAnane prAta thA. udayasthAna ko prApta. come to rise; risen. ka. gaM0 6, 40; -NiphpharaNa. zri0 ( - niSpA ) dharmanA GuthA nimpanna 5ye3. karma ke udaya se niSpanna-uptanna. produced on account of the maturity of Karma; resulting from the maturity of Karma. bhaga0 17, 1; 25, 5; -sthamaNa. tri. (--astamAna) sapanA udaya athvaane| samaya. sUryake udaya asta kA samaya. the time of sunrise and sunset. kappa. 3, 36; -patta. tri. (-prApta) ya pAbheta. udaya pAyA huA. matured; come to rise. bhaga. 25, 7; paNha0 2, 5; -vihi. puM0 | ( -vidhi ) yI 12. udayakA prakAra. mode or method of com- ing to rise. ka. gaM06, 30; -saMThii. strI0 (-saMsthiti ) sUrya nA yanI sthiti. sUrya ke udaya kI sthiti. the condi. tion of the sun at the time of rising. sU. pa. 8 -saMta. strI. ( -satA) 5 ane sattA 2525 udaya aura sattA svarUpa. the existence and rise i. e.maturity (of Karma). ka. pa. 7, 53, 55; udayajiNa. puM. (udayajina)vatI yovIsInA sAtamA tIrthakara ke je eka vabata mahAvIra svAmInA zrApa zubhatA . AgAmI cauvIsI ke sAtaveM tIrthakara jo eka samaya mahAvIra svAmIke zaMkhajI nAmaka zrAvaka the. The 7th Tirthankara of the coming Chovisi i. e. cycle who was once a Sravaka (by name Sankhaji ) of Mahavira Swini. prava. 467; udayaNasatta. tri. (udayanasatva) 65 pAbhato cha satya ne| te. jisakA sasva udaya ko prApta ho rahA hai vaha. ( One ) whose spirit or might is on the rise. ThA0 5, 3; udayasIma. pu. (udakasIman) saNa samudramA uttara dizAe AveluM eka AvAsa parvata. lavaNa samudrakaM uttara dizAme sthita eka AvAsa parvata. Name of u mountain abode in Lavana Sumudra in the north. sama0 43; udayaseNa. puM0 ( udayasena) mIrasena ne 12. senanA pitA. vIrasena aura zUrasena ke pitA kA nAma. Name of the father of Virasena and Surasena. pAyA. ni0 1, 4, 1, 1; udayAyala. puM0 (udayAcala) dhyAya parvata. udayAcala parvata. The eastern moun Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udara ] tain named Udayachala behind which the sun rises. su0 ca0 3, 76; udara 20 ( udara ) 0482; peTa. jaThara; peTa The belly; the stomach. sUya 0 1, 5, 2, 2, 2, 1, 42; dasa0 4: jIvA0 3, 3: ova0 10; nisI0 7, 14; aNujo0 131; nAyA0 13; AyA0 1, 1, 2, 163 uvA0 2, 101; udaravalI. strI0 ( udarAvali ) asalu; I. kalejA. The heart nira0 1. 1; - maMsa. 20 ( -mAMsa ) sajjanuM mAMsa. kalejekA mAMsa the flesh of the heart nira0 1, 1 udari. tri0 ( udarin ) peTa rogI sohara zezavAoM peTa kA rogI, jalodara rogavAlA. ( One ) suffering from a domi nal affections like dropsy etc. AyA0 1, 6, 1, 172 udarika. tri ( caudarika ) soharanA rogavAo. jalodara rogavAlA. ( One ) suff ering froin dropsy paraha0 2 5; udariya na0 ( zraudarika ) "udarika" zabda Vide 206 dekho udarika " udarika vivA 1, 7; udavAha puM0 (udavAha ) mano nAno pravAha. jalakA choTAsA pravAha. A small current of water. udavAhAi vA .. 66 ( 221 ) 46 pravAhAi trA bhaga0 3, 7 udahi. puM0 (udadhi) samudra: harIyo, samudraH udadhi; daryA The ocean; the sea. ThA0 2. 4 ; utta0 11, 30; bhaga0 1, 6; ; vize0 1332; piM0 ni0 bhA0 17 prava0 1563; ka0 pa0 1, 70; jaM0 pa0 2, 33, 5, 116; ( 2 ) udadhikumAra nAme bhavana ti devatAnI kheDa ta udadhikumAra nAmaka bhavanapati [ udAhakumAra 9, 46 taka. devoM kI eka jAti a class of Bhavanapati gods named Udadhikumara. utta0 36, 204; parAha * 4; sama0 76; ova0 ( 3 ) dhanodhi ghanodadhi. the ocean named Gha nodadhi. bhaga0 1, 7; ( 4 ) samudrasAgaropamaH savibhAga vizeSa. sAgaropamaH kAlavibhAga vizeSa. 8 Sagaropama; a particular division of time ka0 gaM0 5., 26: -- paTThiya. tri0 ( - pratiSThita ) dhanohadhi samudrane AdhAre raDela. dhanodadhi samudra ke AdhAra se rahA huzrA supported on resting on Ghanodadhi 'ocean. uhi paTTiyA puDhI bhaga0 1, 7; - puhutta. na0 ( - pRthaktva ) methI bhAMDIne nvsaagriiprema sudhI. dosa nosAgaropama ranging froin two to nine Sagaropamas of time. ka0 pa0 1, 6, maMgala. puM0 ( - maGgala ) samudra nA vinane 22nAra maMgala samudra ke vinako dUra karanevAlA maMgala. anything that averts or destroys the obstacles or misfortunes nected with the sea. paMcA0 8, 373 - sarisa. tri0 ( -sadRza ) smudrsAgara sarakhuM, sAgarepama; dasa kADA kADI paDhyopabha pramANu ana vibhAga samudra ke samAna; sAgaropama; dasa kor3A koDI palyopama ke pramANa kAla vibhAga. similar to an ocean; a division of time equal to 10 crore x 10 crore Palyopama utta0 33, 16; udahikumAra. puM0 ( uvadhikumAra ) adhi con kumAranAme bhavanapati devatAnI eka jAta. bhavana patidevoM kI udadhi kumAra nAmaka jAti. For Private Personal Use Only "" Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uhikumArI ] Name of a class of Bhavanapati deities. udahi kumArANaM sabve samAhArA bhaga0 16, 12; patra0 1; - zrAvAsa. puM0 ( zrAvAsa ) adhi kumAra devatAnA rahevAnA sthAna-bhavana. udadhikumAra devoM ke rahane kA sthAna bhavana. the abode of Udadhikumara class of gods. udahi kumArAvAsa sasassA payaNatA sama0 udahikumArI. zrI0 ( udadhikumArI ) udhi kumAra bhavanA lavanapatinI devI. udadhi kumAra jAti ke bhavanapati devoM kI devI. A female deity of the Udadhikumara Bhavanapati class of gods. bhaga0 3, 7: udA. puM0 ( udAyin ) iMDiyana gotramA janmela udAyI nAmane eka mAsa ke je geAzAlA ne chaThThA prauDhaparihAra hatA. kuMDikAyana gotra meM janmA huA udAyI nAmaka eka manuSya jo ki gozAlA kA chaThavA~ | prauDha parihAra thA. Name of a person born in the Kundikayana family who was the sixth Praudha Parihara of Gosala. bhaga0 15, 1 ( 2 ) ANi zannano udyAyi nAme bheDa sAthI koNika rAjA ko udAyi nAmaka hAthI name of an elephant of a king named Konika. bhaga0 7, 6; 16, 1: ( 3 ) amno eka putra ke jeNe keNikanA avasAna pachI pATaliputra nagara vasAvI tyAM potAnI rAjapAnI sthApI; jene udAyI nAmanA abhavye . pASAmAM mArI nAkhyA hatA; je tIrthaMkara nAmakarma upArjana karI AvatI ceAvIsImAM supArzvanAmetrI tIrtha2 thaze. koNika kA eka putra jisane ki kozika kI mRtya Wo 22 "" " ( 222 ) [ udAyaNa bAda pATaliputra nagara basAyA aura vahAM apanI rAjadhAnI sthApita kI jise udAyI nAmaka abhavyane poSadha - upavAsa kI avasthA meM mAraDAlA jisane tIrthaMkara-nAmakarma kA upArjana kiyA aura AgAmI novIsI meM supArzva nAmaka tIsarA tIrthaMkara hogA. name of a son of Konika. After Konika's death he founded the city of Pataliputra and made it his capital. He was killed by an Abhavya (one not capable of being liberated) during the continuance of Pausadha ( fastingetc ). He will Learn Tirthankara Namkarma and be the third Tirthankara named Suparsva in the coming Chovisi ( cycle ). ThA0 9; udAyajIva puM0 (udayijIva) azistA putra udAyirAnane jIva ke je AvatI cevI. sImamAM trIjA suSA nAmanA tIrthaMkara thaze. kauzika kA putra udAyi rAjAkA jIva jo bhAvI cauvIsI meM supArzva nAmake tIrthakara hoMge. The soul of king Udayi (the son of Konika.) who will be the 3rd Tirthankara by name Suparsva in the coming Chovisi ( i. e. cycle ) prava0 465; udAyaNa. puM0 ( uddAyana ) siMdhusAmI ra dezanA vibhaya nagaranA rAjA ke jeNe dIkarAne rAjya na ApatAM kezI nAmanA bhANejane rAjya ApI mahAvIra svAmi pAse dIkSA lIcI. siMdhusaubAra deza ke vItibhaya nagara kA rAjA jisane ki putra ko rAjya na dekara apane kezI nAmaka bhAnje ko rAjya For Private Personal Use Only Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udAyi] ( 223 ) [ udizodeza diyA aura mahAvIra svAmose dIkSA lI. | High, noble (ascetic Karma) Name of a king of the city nAyA. 1; of Vitibhaya of the country | udAsINa. tri. ( udAsIna )rAga pahita of Sindhusauvira. He, instead | sAnta: madhyaratha. rAga dveza rahita; zAnta; of giving his kingdom to his madhyastha; taTastha. Free from passion son, gave it to his nephew and hatred; dispassionate. uamed Kesi and took Diksa leutral. AyA0 1, 6, 3, 161; sUya. from Mahavira Swami. utta. 1, 4, 1, 15; 18, 48; bhaga0 13, 6: (2) zamI udAhaDa. tri. ( udAhata ) hesa; visa. nasarIna 201 zanAnIno putrakauzAnI ) kathita; kahA huA; dikhAyA huA. Srid; nagarI ke rAjA zatAnIka kA putra. name | ___pointed out; explained. sUya. of the son of Satanika, kiug ___2, 6, 61; of the city of Kosambi. udAharaNa. na0 ( udAharaNa udAhriyate gRdyate " tassaNaM zayANIgassa putta miyAdevIe dArTAntiko'rthA'neneti ) 295 mI . attae urAyaNe NAma kumAra hotthA " udAharaNa; dRSTAnta. An illustration: bhaga0 12, 2; vivA0 1, 5; an example. piM0 ni0 113; nAyA. udAyi. pu. ( udAyin ) 3 bhalA 3; paMcA0 7, 14; rAnA thArnu na!ma. koNika mahArAjA udAhariya. tri0 ( udAhata ) tet sAthe ke hAthI kA nAma. Name of the ji. udAharaNa sahita kahA huA. Exelephant of king Konika. bhaga0 plained, narrated with illug. 17, 1; tration nAyA0 8; udAra. tri. (udAra ) 2: pradhAna; zreya. udAhiya. tri. ( udAhata ) - 23; udAra; pradhAna; mukhya; zreSTha Generous; vyAyAma kare. kathana kiyA huA; kathita; high; excellent; prominent. vyAkhyAna kiyA huzrA. Told; narrated: bhaga0 2, 1; 5; -maNa. tri0 (-manas ) 12 vittapAsA. udAra citta vAlA. illustrated. "jAmA tiriNa udAhiyA" magnanimous; generous. bhatta0 AyA. 1, 7, 1, 2006 30; udAhu. a. ( utAho ) vi365; athavA. udAratta. na. (udAratva ) (256; satya vikalpa; athavA; yA. Or; an alternakyAno 22 me atizaya. udAratA; satya- ___tive conjunction. bhaga0 1, 1, 2, vacana kA 22 vAM atizaya Genert). ___5; 5, 7, 8, 8, 10, 15, 1; 18, 8; sity: nobility: the 22nd super- } nAyA0 3: 7; 16; panna0 10; vivA0 3; natural manifestation of truth | udinodizra. tri. ( uditodita ) AtA fulness of speech. sama. TI. 35 bhane 52sone AzrI 5 pAmevA ma udAraya. tri. ( udAraka ) hAratA pAluM bharata ma12101. ihaloka aura paraloka (148). udAratA pUrNa ( tapakarma ). / donoM ke liye udaya pAyA huA: Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udigaNa ] Q jaise ki bharata mahArAja. Prosporous, rising both in this world and the next; e. g. king Bharata. ThA0 4 3 vivA0 3 / udieNa tri0 ( udIrNa ) 365 pAmela udaya pAyA huA. Come to rise; risen; matured, pana 20; 23; nAyA0 1; bhaga0 1, 2, 3, 4; 7; 2, 5; 5. 4 10, 1 naMdI0 kamma. zri0 86 ( - karmana ) dhyamAM Ave chenA te. jisake karma udayameM Aye hue haiM vaha. ( one ) whose Karma has matured. ThA0 2 13 kAmajAzra. tri0 ( - kAmajAta ) mano prakAra-vikAra udayamAM AvyA che te. jisake udaya meM kAma kA koI bhI prakAravikAra- udaya AyA hai vaha (one) whose passion has risen. dA0 10, 3: moha pri0 (-moha ) bhonA yA tatra moha kA udaya vAlA. ( one ) whose infatuation or delusion has acutely risen. attarAvavAiyA bhaMte devA kiM udiNNamohA " bhaga05, 4: udita. tri0 ( udita) 5 yavahAra Avesa udita; udaya prApta Risen; come to view. nAyA0 1; udina na0 tri0 ( udIrNa) lukha "udiNNa" zaha dekho " udiNya Vide udiNNa" zabda. "" udiNNa" ka0 pa0 1, 32; udiya. puM0 ( udita) 5 pAme bhela. UgA huA sUrya. The sun in its rise the sun risen above the hori 2011. nAyA0 1; udIcI. strI0 (uDIcI ) uttara dizA dizA. The north. bhaga0 5 13 ( 224 ) [ udIriya uttara diyA uttara vibhAga. udIrA. puM0 na0 ( udIcIna ) uttara vibhAga uttara dizA The north; the region. sU0 10 1: jaM0 4, 150; 7, 150; rAya0 northern pa0 4, 72; 102; nAyA * abhimukha ) 5 - zrabhimudda tri. ( uttara dizAne sanmukha uttara dizA ke sammukha. facing the north. vava0 1 376 - vAya. puM0 ( bAta ) uttara dizAMnA vAyu uttara dizA kA vAyu. the northwind. ThA0 5 37, 1 pana0 1; " udIraNA. zrI. ( udIcInA ) uttara diyA. uttara dizA. The north do disA kappai pAiNaM caiva udINaM caiva " ThA02: rAya0 AyA0 1, 6, 5, 164; jaM0pa0 udIraMga. pri0 ( udIraka ) hIrA 42nAra udAraNa karanevAlA. ( One ) who forces up (Karma ) into maturity. bhaga0 1, 1, 35, 1: kra0 pra04, 4: udIraNa na0 ( udIraNa ) 2042 te. udIraNA karanA; gata bAta ko pragaTa karanA. Telling or exposing the past. va0 16; ka0 gaM0 2, 13, udIraNayA zrI0 ( udIraNA ) bhugo " udIraNa 26. dekho " udIraNa " zabda. Vide. "udIraNa" ka0 gaM0 2, 1, udIraNA. zrI0 ( udIraNA ) luge 'uIraNA zaha dekho urakhA " zabda Vide "uIraNa" jaM0 pa0 bhaga0 3. 17, 60 ka0 gaM0 2, 24, 4, 4; ka0 pa0 4, 1, 5, 40; prava0 46; jA "" 66 udIraya tri0 ( udIraka) lugma "udIraMga " jue 06. dekho "udIraga" zabda. Vide udIraMga" bhaga0 25, 6; udIraya. pri0 ( udIrita) lubhe| "uddezyi" 6. dekho uttara 66 ' uIriya " zabda Vide Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udIri(re)ttAra] ( 225 ) [ ud-Ira "uIriya" mAyA0 1, 6, 3, 162; pana. udAharaNa sahita varNana karanA. To tell; 23; rAya0 128; bhaga0 1, 1, 3, 3; to explain; to illustrate. utta0 26, 71 uyAhare. vi. utta. 11,4; udIri(re)ttAra. tri. ( udArayita ) udAhare. vi0 utta0 5, 1; sUya. 1, 2, ranA2, 26 // 42nAra. preraNA karanevAlA. 2, 13, One who prompts or forces udAharissAmi. bhavi0 utta0 2, 1; dasa0 up (e.g. Karima ) into matu ___8, 1; ___rity. sama. 20; dasA. 1, 14; udAhu. utta0 6, 18; nAyA08; udu. puM0 ( Rtu ) *tu; sima. Rtu; mosama. Vuda-i. dhA. II. ( ut + i ) yayA ; A season nAyA0 1; u. udaya honA; UganA. To rise; uduMbara. na0 ( udumbara) me nAbhanu 4 to come to rise. bhUtranu sAbhuM adhyayana. isa nAmakA vipAka udei. jIvA0 3, 2; sUtrakA AThavA~ adhyayana. Name of the Vud-Ira. dhA. I, II. ( ut + Ir ) 8th chapter of Vipaka Sutra. udIraNuM karavI; paripAkanA samaya pahelAM ThA0 10, 1; bhane mAjI ma sA te. udIraNA uduMbarijiyA. strI0 ( audumbarikA ) as | karanA; paripAka ke samaya ke pahile karma ko thA ni:seye zAmA. uddeha gaNase prAkarSita karake udayameM lAnA. To cause nikalI huI eka zAkhA. An off shoot to mature (e. g. Karma) beof Uddehagana. kappa0 8; fore the ripe time; to force up udubbheya. puM0 ( udako da ) ||2-prvt taka | Karma into maturity. sAmiAthA pAe nisa. parvata, taTa | udIrai. rAya. 267; bhaga0 3,3; ka. pa. zrAdise jalakA nikalanA. A spring of 5, 54; water from a mountain etc. udIrei. utta0 17, 12; bhaga0 7, 1; 25, bhaga0 3, 7, 1; 6, 7; ThA0 2, 4, nisI0 4, uduhala. puM0 ( udukhala ) Mish; Gur. aokhalI. A mortar. aAyA0 2, 1, 7, udarati. bhaga0 5, 2; panna. 14; gacchA . 37; vize0 1030; 68% Vud-zraya. dhA. I. ( ut+ay ) 64 udAreti. bhaga. 18, 10; nAyA. 5; thA; Sij. udaya honA; UganA. To udIrissaMti. panna. 14; rise; to come to rise. udIreMsu. bhU. kA. pana0 14; udayaMti. nAyA. 5 udIrijA.vi. bhatta. 156 udayaMta. va. kR. bhaga0 1, 5; 6; udIrittae. he. kR. veya0 6, 1; Vud-zrA-hara. dhA* I. (ut + zrA+ha) udiremANa. bhaga0 25, 6, aMta0 3, 8; kahevuM pratipAdana karavuM, dAkhalA sahita udIrijamANa. ka. vA. va. kR. bhaga. 1, varNana 42. kahanA; pratipAdana karanA | 16, 33; v. II./29 Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ud-kasa] ( 226 ) [ ud-giroha VudU-kasa. dhA. I. ( ut + kRS ) ye pAma; Sij. uganA; udaya honA. To meM. UMcA kheMcanA. To draw up. | rise. (2) OM 42. utkarSa karanA. to uggacchaMti. sU. pa. 8; flourish; to prosper. uggacchaM. saM. kR. bhaga0 5, 1; ukkosai. sU0 50 1; Vud-gama. dhA* I* (ut + gam ) ag; uktasissAmi. AyA. 1,63, 185; bhUya nA 6ya 4l. UganA; sUrya kA udaya ukasAvei. pre. nisI0 18, 6, 7, 8; honA. To rise. Vud-kIra. dhA* I. (ut + kR ) tarayuM; umgamaMta. va. kR. su. ca0 2, 105 ch|syuN. kutaranA; chIlanA. To carve; to umAmamANa. va. kR. panna0 1; scratch off. Vud-galaccha. dhA0 II.( * )aixy ukorai. ka. pa0 2, 62; 34. Dhakkana khulavAnA. To get a lid or cover opened ukkIrasi. aNujo. 149; ukAramAha. "taMca kei ukIramANaM pAsittA" uggalacchAvemi. pre0 rAya0 254; aNujo. 148 VudgAha. dhA* I, II. ( ava+gAh ) avagAhavuM; praveza kare; aMdara javuM. ukIrijamANa ka0 vA. va. kR. jaM. pa. avagAhana karanA; praveza karanA; bhItara jAnA; rAya. 56; jIvA0 3, 4, aMdara jAnA. To enter; to penetrate; Vud-kudda. dhA* I. ( ut + kUrda ) 4. | to pervade. kUdanA. To leap; to jump. umgAhei. bhaga0 2, 5, 11, 6; 16, 6 ukkuddai. utta0 27, 4; nAyA. vivA. 7 Vud-khaNa. ghA. I. ( ut+khan ) mA uggAhai. sU. pa. 1; G7. khodanA. ukhADanA. To dig; to uggAhiti. nAyA. 2 dig out; to excavate. uggAhejjA . vi. bhaga. 3, 3, 5, 7, upakhaNi. su. ca012, 58%; uggAhaha. prA. nAyA. 8383 Vuda-vivava. ghA* I, II. ( ut+kSip ) uggAhittA. saM* kR* bhaga. 2, 8, 5, 4; GAL 34. UMcA pheMkanA. To throw 6, 5, 6, 3; 13, 4, 16, 1; high; to toss. 18, 3, 20,2; ukkhippa. saM. kR. zrAyA. 2, 2, 3; uggAhattA. saM. kR. bhaga0 11,6; ukkhivittu. saM. ku0 " ukkhivittu na uggAhittae. he. kR. nAyA. hai; nikkhive" dasa0 5, 1, 85; umgAhemANa, va* kR. bhaga0 16, 6; ukkhivamANa. va. kR. bhaga0 16, 1; /udagirAha. dhA* I,II. ( ava+graha) ukkhippamANa. ka. vA050 kR0 bhaga0 8, 6; mAzA sepI; 201 mAvI. prAjJA lenA; Vud-gaccha. dhA* I. ( udga m ) 4 | chuTTI mAMganA. To ask permission. * gum| pR4 2052- 15 nI 5TanoTa (*). dekho pRSTha naMbara 15 kI phUTanoTa (*). Vide foot-note ( * ) p. 15th. Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ud-gIra] ( 227 ) [ud-cchIla (2) ahae 123, dhArI rA. grahaNa ugdhosAveha. pre0 su0 ca0 2, 308; karanA; dhAra rakhanA. To take in; to ugghosijjata. ka. vA. va. kR. vivA08; retain. ugdhosijamANa. vivA0 1; uggiehai nAyA. 1; dasA. 4, 41; VudU-cara. dhA. I. ( ut+car ) upyAra uggibahAmi. bhaga0 15, 1; 723 / / yosag. uccAraNa karanA; bolanA. uggiAbahattA nAyA. 1, 2, 5; 13, 14; ___ To pronounce; to utter. bhaga0 2, 5; bhova. 27; uccArei.pre. nAyA. 1; uggirihattae. dasA. 7, 1; 8, vava0 8, uccAremANa. nAyA0 1; bhaga0 11, 11; 10; nAyA0 dha0 dasA0 4, Vud-cala. dhA* I, II. (ut+cala-Nic ) 60; veya. 3, 31% yAsanA 42vI; pAlIne 2 . cAlanA Vud-gIra. ghA* I. (ud+gR) mAsa; karanA; pAnI ko uchAlanA. To cause pAgala. ugala jAnA; juMgAlI karanA. To to move: to throw up water. chew and inix with saliva as ubAleti.pre. nAyA0 4; cows etc. do ud-cie. dhA0 I. (ut+ci) viz; uggIrasi. su. ca. 14, 36; bhegA 72j. bInanA; ekatrita karanA. To Vud-gova. ghA* I, II. (ud+gUp) . pick up; to collect. ag: f hapI. sulajhAnA; ukelanA. uciNai. ogha* ni. bhA0 266. To decipher. uzciNiuM. saM. kR.su. ca0 7, 11; uggoveI bhaga0 16, 6; uttiA . vava.6, 44; umgovemANa bhaga0 16; 6; Vuda-cchala. dhA. II. (ut+chala ) 80VuddhAta. dhA0 I,II. (ut+han+Ni ) | sa. uchalanA. To leap; to jump. 95, kSaya 423; nAza 423); bhAra; ucchaleMti. jIvA0 3, 4; 2. mAranA; hanana karanA; nAza karanA; ucchali. saM. kR. su. 506, 26; kSaya karanA. To kill; to destroy. ucchalaMta va. kR. ova. 21; ka. pa0 ugdhAbhai. utta0 26, 6. Vud-ghosa. dhA. II. (ud+dhuS ) yo. Vud-cchida. dhA* I, II. ( ut+chind) pA 42vI. udghoSaNA karanA; pragaTa karanA. nArA 42vI. nAza karanA. To destroy. To proclaim. (2) wir; sA ucchiMdasu. prA. su. ca0 2, 607; 42. mAMjanA; sApha karanA. to rub; ucchiMdiuM. paMnA0 13, 12, to cleanse. Vud-chubha. dhA* I. ( ut+tubh) kSosa ugghe seha. nAyA0 16; 5 . kSobha pAnA. To become disugdhosettA. vivA. 1%3B tracted or agitated. ugdhosemANa, nAyA, 1; 5; 13, 15, 16, ucchabhai. rAya. 276; 18, vivA0 1; jaM. paM0 5, 123, ucchubhittA. nAyA. 1; rAya0 37, bhaga0 3, 1; 15, 1; Vud-cchIla. dhA* II. (ut+val) pANIugdhosamANa. bhaga0 3, 1; 15, 1 thApA: pANI 21. pAnI se dhonA; Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uda-jama] ( 228 ) [ ud-hA pAnI uchAlanA. To wash with water; | ujoyaMta. su. ca. 2, 2, 3, 186) to throw up water, nAyA0 1; uccholaMti. vi. rAya. 183, bhaga* 3, 2; | Vuda-jala. dhA. I. ( ut+jvala) ucchAlejja. pAyA0 2, 1, 6, 33; nisI0 ; yI 423.. jhalakanA; cila1,7, 2, 21, kanA. To shine; to sparkle. uccholittA. saM. kR. a. aAyA. 2, 5, ujalai. bhaga. 16, 1; 1, 146, bhaga0 3, 2; ujjalaMta. rAya. 80 ucchovittae. he. kR. dasA. 7, 1; ujjAleha. pre0 bhaga. 7,10:11,1; uccholaMta, pa0 kR0 nisI0 1,7; ujAleti. jaM. pa. 2, 33% uccholiMta. gacchA0 122; ujAlejjA. dasa0 4; Vud-jama. dhA* I,II. ( ut+yam ) ghama ujjAleha A. jaM0 . 2, 33; 423; prayala 23. udyama karanA; prayatna ujAlAvejA. Ni* dasa0 4; karanA. To work; to be industri- ujAletA. saM. kR0 bhaga0 11, 6; ous; to make an effort. ujAliyA. saM. kR. dasa0 5, 1, 63; ujjamaMti. nAyA0 5; ujAlittae. he. kR. pAyA0 1, 7, ujjameu. zrA0 su0 ca0 1, 280; ____3, 210; ujjamaMtu. su0 ca0 1, 68; VudU-TTA. dhA* I, II. ( ut+chA ) BHI ujjamissaM. prava0 786; thay, . khar3e honA; uThanA. To get ujjamaMta. va. kR0 paraha. 1, 3, up; to stand. ujjamamANa. va. kR. sUya. ni. 1, 13, uThei-ti. nAyA0 1; 5; 6: 16; bhaga 1, 1, 3, 1; 15, 1; rAya. 75%, Vud-jA. dhA* I. (ut+yA) 352 4. uvA0 7, 163 Upara jAnA. To go up; to mount. ude'ti. bhaga0 8, 1; udAi. bhaga0 3, 3; uDemo. sUya. 2. 7, 15; udAiMta. nAyA0 1; uhihiti. bha. sU. ca0 1, 5.; Vud-joya. dhA0 I, II. (ut+dhut)| uhihisi. bha. piM0 ni0 bhA0 36; prazaza 323; Gdheta 42vI. prakAza karanA; udvittA. saM0 kR. utta0 2, 21; bhaga0 1, udyota karanA. To light up; to 1; nAyA0 1; ThA03, 3, brighten. uThettA. nAyA0 1; 16; bhaga0 3, 1; 6, ujoei. pre0 bhaga0 1, 6; 33, 10, 4, 15, 1; ujovei. pre0 rAya0 120; uTiUNa. saM. kR. su. ca0 2, 53; ujoti. bhaga. 7, 10, 8, 8; jaM0 uDhAe. saM. kR. vava0 3, 2; nAyA. pa0 7, 141, 7, 137 1; 1; 16; 16; bhaga0 1, ujovemANa. bhaga0 2, 5, 3, 1; 2; 1; 2, 1; 3, 1; 6, 33, 15, ova0 22; uvA0 2, 112; / 1; pAyA0 1, 8, 6, 22; ujAemANa. jIvA0 3; ThA0 8; ova0 saya0 1, 10, 7; Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uda-Tuha ] ( 226 ) [ ud-ddava uTuMta. va. kR. pi. ni0 586; blows. (2) yAmI utAravI. camaDI utAuTiMta. va. kR. prava0 158; ranA. to Hay. (3) nAye 57. uTThiyamANa. bhatta0 85; nIce girAnA. to throw down. uThAvittae. pre0 he. kR0 vava07,6 uddAlittA, saM0 kR0 sUya0 2, 2, 18; Vud-Thuha. dhA* I (ut+SThiv ) |. dasA. 6,4, thunI piyArI nAmavI. thUkanA; thUka kI uddAle uM. saM0 kR0 mu. ca0 14, 45; picakArI DAlanA. To spit; to eject Vud-dina. dhA* I. ( ut+diz ) saliva from the mouth. amuka adhyayananuM pATha kara evI rIte uThThahati. bhaga0 3, 1; ziSyane suino Aza vA. gurukA uThuhittA. bhaga0 15, 1; 'amuka adhyayana kA pATha kara ' isa Vud-DA. dhA. I. (ut+drA) pAsa prakAra ziSyako Adeza honA. To order nya. pASa-jAla-racanA. To make al a disciple to study a partinet or a snare; to prepare al cular scriptural chapter. snare. uddisai. nisI0 5, 6 uDDAha. 1, 8; Vud-tara. dhA* I, II, *(utta ) pA2 / uhisAmi vize0 3412; uddisittae. vava0 2, 14, 3, 34, 7, utaravuM; pAra utarIne sAme kAMThe javuM. 8; ThAM0 2, 1; pAra utaranA; pAra hokara pahalI pAra uddissa. saM. kR. nisA0 14, 5; panna. jAnA. To cross; to go to the 16; AyA0 2, 2, 2, 2"; opposite shore. uddisiya. saM0 kR. nisI0 14, 5, uttarai. nAyA0 13; uttarei. nAyA06) uddehuM. saM0 kR. vize0 1486. uddisijati. ka. vA. bhaga. 42, 1; uttariti. nAyA0 4; 16; 17; ____ agujo0 2; uttareha. zrA0 nAyA. 16 udisAvittA. pre0 saM0 kR. vava. 3, 10; uttaraha. prA0 nAyA0 16 uttarittA. utta0 32, 18; nAyA0 13 11; veya0 4. 21; uttarittae. he. kR. ThA0 5, 2; ova. 40; Vuda-dava. dhA* I, II. (ut+dru) 8565 veya0 4,28nAyA. 16; 123 / ; bhAra. upadrava karanA; mAramA. To uttariuM-tta. su. ca. 1, 173; jaM0 pa. attack; to beat; to trouble. nAyA. 16; uhavae. AyA0 1, 1, 2, 163 uttaraMta. va. kR. saMtthA0 56; uddavati. panna. 36 uttArattA. pre0 nAyA. 17; uddaveha. 18, 8; uttAramANa. pre. va. kR. ThA0 5, uddavahiMti. bhaga0 15, 1; uttArei. preka nAyA0 2; 17: uddavettA. sUya0 2, 2, 6; bhaga. 8, 5; Vud-dAla. dhA0 II. ( ut +dAla) uddavittae. jaM. pa. prahAra bhAvA. prahAra mAranA. To strike | uddavamANa. bhaga0 18, 8; Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ud-dA] ( 230 ) [ ud-paDa uddavijamANa. ka. vA. va. kR. sUya. uppajjae. sUya0 1, 1, 1, 16; 2, 1, 48, 2, 4, 11; uvajanti. sUya0 1, 1, 3, 16; Vud-dA. dhA* I. ( ut+drA ) bhara. uppajati nAyA0 16, bhaga. 5, 6; maranA. To die. uppajantu. paraha. 1, 2, uddAi. bhaga0 1, 1, 2, 1; vivA0 1; upajissaMti. bha. bhaga0 5, 6; nAyA. 16 uddAyaMti. pAyA0 1, 1, 4, 34 upajissaM. bha. su. ca0 1, 2230% uddAittA. saM0 kR* bhaga0 2, 1, 15, 1; / uppajiMsu bhU0 nAyA0 16; maga0 5, 6; jaM. pa. 6, 124; ThA. 10 uppajittA. saM. kR. bhaga0 5,63 uhAya. saM0 kR0 bhaga0 5, 2; jIvA0 3; uppajamANa. bhaga* 34, 1; uddAvettA. pre0 saM0 kR. rAya. 282; Vuda-ja. dhA* I. (ut+pada+Nic ) utpanna Vud-ddhaMsa. dhA. II. ( ut+dhvaMs ) 42; peh| 42. utpanna karanA; paidA karanA. vArI sADI ti22412 323. kisIkI To create; to produce. nucchatA batalA batalA kara tiraskAra uppAyai. bhaga* 8, 3; karanA. To dispraise a person uppAe-i-ti. pre0 nAyA0 5; bhaga* 14, and show contempt towards 8; nisA0 4, 22, 6, 10; him. uppAyati. jaM. pa0 2,24; bhaga011,10; uddhaMsei. bhaga0 15, 1; nAyA. 18; uppAejA. vidhi0 bhaga0 5, 4; uddhaMseti. nAyA0 16 uppAettA. jIvA0 1; uddhaMsetA. bhaga0 15, 1; uppAesae. nAyA0 4, bhaga0 15,1; uddhaMsittae. he. kR. rAya. 266. uppAittA. ThA0 4, 7, Vuda-nama. dhA* I. (ut+nam) mA thay; uppAiya. ka. pa0 2, 26 bhastara - 42. khaDe honA; mastaka uppAyaMta. va. kR. nisA. 4, 22, UMcA karanA. To stand up; to raise the head. Vud-paDa. dhA* I.(ut+pata ) anye . uraNamaMti. rAya. 86; UMcA kUdanA. To jump. (2) ye lAyu. uNNamiya. saM0 kR0 zrAyA0 2, 1, 5, 32; } UMcA uDanA. to jump high. Vuda-ni-kikhava.dhA. I, II. (ut+ni+ upacai. bhaga0 3, 2; 15, 1; nAyA0 % kSip ) ye thA se; yu. ukhADanA; uppayai. bhaga* 3, 2; 15, 1; nAMyA. ; Upara kheca lenA. To root out; to uppayanti. jIvA0 3; bhaga. 3, 1; rAya. draw up; to pull out. 183, jaM. 50 5, 121; unnikkhislAmi. sUya0 2, 1, 6; uppaejA. vi. bhaga0 3, 5; 13, 6; Vud-paja. dhA. I. ( ut+pad ) panna uppayAhi. zrA0 sUya0 2, 1, 10; thae~; pe thaj. uptanna honA; paidA honA. uppaittA. saM. kR. panna. 2, nAyA0 1;6; To be born; to be produced. 6; bhaga0 3, 2, 6, 5; jaM0 50 uppajai. utta0 17, 2; vize0 70; 414; 1,12, prava0 1115; uppAuM. saM. kR. su. ca0 2, 311% Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ud-pila] ( 231 ) [ ud-muMca uppayanta. va. kR. AyA0 2, 15. 176; Vuda-bAha. dhA. I. (ut+bAdh ) pramA kappa0 5.66 pIs! 42vI. prabala pAr3A karanA. To uppayamANa. va* kR0 nAyA. 1, 6; kappa give great trouble; to cause 2, 26; intense affliction. uppADanti. pre0 prova. 11; su. ca0 2, ubbAhaMti. pAyA. 1, 7, 3, 210; 566 ubbAhijjA. vidhi0 dasA0 7, 1; uppADeM (hiM) ti. pre0 kappa0 5, 115; ubbohe. vi0 dasa * 7, 1: upapADejA. vi. ThA0 2, 1; bhaga06, 31; | umbAhitthA. bhU0 nAyA0 2; panna. 20 ubbAhi jamANa. ka. vA. va. kR. nAyA0 uppADettA. saM0 kR. panna. 28; 2: zrAyA0 1, 6, 4, 156; Vuda-pila. dhA. I. ( ut+plu+Ni) 84 Vud-bhama. dhA0 II. (ut+bhram ) bhaTa para savAnA T canga to lift labha bhaTakanA. To wander: to up. roam. uppilAvai. pre* nisI0 18, 6; ubbhamaMti. nAyA. 17 uppilAvae. " viyaDeNuppilAvae " dasa | ubbhame. vidhi AyA. 1; 8, 7, 10: Vud-bhinda. dhA0 I. ( ut+bhiMd ) Vud-pADa. dhA. II. ( ut+paT+Ni ) yA; to'g. kholanA; toDanA. To Gst. uThAnA: uThAlenA. To take up; open; to break open; to break. ubhidai. nAyA0 7; to lift up. ubhidittA. saM. ka. nAyA0 7% uppADei. nAyA0 5; bhaga0 15, 1: 16, 3; ubhidiya. saM. kR. nisI0 17, 23; uppADe. pA. pagaha 0 1, 1; dasa0 ,1, 46; uppADettA. saM0 kR. nAyA0 5; bhaga015, 1; . ubhidamANa. zrAyA0 2, 1, 7, 38; uppADiuM. he* kR* su0 ca0 2, 665; Vuda-mA. dhA. I. ( ut+mA) bhAna uppADemANa. bhaga0 16, 6, 42; tAyag tolanA; mApanA. To Vud-phaNa. dhA0 I. ( ut+phaNa). weigh; to measure. e. uphananA. To whisk. ummiNijjai. ka. vA0 aNujo0 133; uphphIMgasu. AyA. 2, 1, 6, 34. ud-misa. dhA. I. ( ut+miSa ) mana Vud-phiDa. dhA. I. (ut+sphuTa ) . / uyAvI. aAMkha kholanA To open the pAnI yAle yAsa: bhArA meMDaka | eyes. kI cAlase calanA; uchala kara calanA. To ummisajjA. vi. bhaga. 14, 1; 10; bound or leap; to move bound. Vud-muMca. dhA* I, II. ( ut+muc ) ing like a frog. cha; dr: bhu. choDanA; tyAganA. uphphiDai. utta. 27, 5; To abandon; to release; to upphaDittA. nAyA08 panna. 16; give up. uphphiDiu. saM. kR. mu. ca0 5, 106 ummayai. bhaga0 6, 33: 15, 1; 16, 5: Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ud-mUla] ( 232 ) [ud-vatta ummuca. A. prAyA0 1, 3, 2, 111, ullavaMti. gacchA0 62, ummuittA. nAyA0 dha0 ka0 bhaga0 6, 33, | ullavaha. prA. su. ca. 2, 444; 15, 1, 16, 5, Vud-liMca. dhA* I. ( * ) aseya. Vud-mUla. dhA. II. ( ut+mUla ) . ulIcanA. To empty a vessel etc. bhUsamAMthA 64. jaDa mUla se ukhAr3anA. of the water contained in it; to To root out; to eradicate. take.out water in small quanummUlei. bhaga0 16, 6; tities until a vessel is empty. ummUlemANa. bhaga0 16, 6; uciMcai. piM. ni. 366; Vud-lola. dhA. II. (ut+lol) Vud-laMgha. ghA. I. ( ut+laMgha) mosaMdha; | jhuM07; 8-maI- 29: poMchanA; malanA. j. ulA~ghanA; kUdanA. To cross, to To wipe; to rub; to knead. leap across. ujholei. AyA. 2, 15, 176; ubaMdhijja. vi. panna036; ujholajja. vi. nisI0 3, 16; ullaMdhiprA. saM. kR. dasa05,1, 22; ulolajjaM. AyA. 2, 1, 3, 172; ullapittae. he. kR. bhaga0 3, 4; 14, 5; /uda-vatta. dhA* I, II. (ut+vRt) 35. Vud-laMccha. dhA. I. ( ut+lnych)| rtana karavuM; avalI vADIe mardane sayu; 8413zA . kholanA; 42. ulaTe rue~ kI orase mardana karanA. To ughAr3anA; mohara toDanA. To open; to rub the body against the grain. uncover; to break the seal. ( 2 ) adhyavasAya vizeSathI kamanI TuMkI ullaMcchai. nAyA0 2, sthitIne sAMbhI 12vI. adhyavasAya vizeSase ullaMcchittA. nAyA. 2 karmakI alpa sthiti ko laMbI karanA. to Vud-lala. dhA* I. (ut+lala) 6. lengthen the duration of A; uchalanA. To toss; to throw Karma by means of sinful up. meditation. (3) n24||hi gatimAthI ubAlei. pre0 jaM. 50 5, 115; nibI bhI gatimai v. narakAdi gati ullAlemAkha. pre0 jaM. 50 5, 115; | se nikalakara anya gati meM jAnA. to take aMta0 6, 3; rAya. 35; birth in another life after finishVud-lava. dhA* I, II. (ut+laya ) pratApa ing the life-period in hell. karavo; gametema bolavuM; asaMbadha belavuM, uvvattei. nAyA0 2; prava. 158; pralApa karanA; asaMbaddha bolanA; maryAdA uvaDhei. nisI0 1, 6; nAyA0 4; rahita bolanA. To prattle; to unvaTeti. speak irrelevantly. ubaTuMti bhaga. 1, 1, 13, 1, 20, ullavai. utta0 11, 2; 10, 32, 1; * zuo pR4 152 15 jI puranoTa (*). dekho pRSTha naMbara 15 kI phUTanoTa (* ). Vide foot-note ( * ) p. 15th. Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ud-vama] ( 233 ) [ ud-sava uvvattanti. prava0 638%; ng. lapeTanA. The act of enclosing umvaTTeja. nisI0 3, 16; or en wrapping. unvaTTissaMti. bhaga0 1; 1; ujveDhija. pAyA. 2, 3, 2, 121; ubvAhisu. bhU. bhaga0 1, 1; Vud-viha. dhA. I. ( ut+vidha ) sakSauvvaTTittA. saM0 kR0 ThA. 3,1; nAyA0 4 ye 37. dhyAna pUrvaka UMcA pheMkanA. 2; 16; 16; utta0 8, 15; To throw ap or toss up carebhaga. 7, 9, 11, 1, 12,6; 15, fully. 1; 16, 3, 32, 1; nAyA. uvihai-ti. nAyA0 1, bhaga0 5, 6; dha0 vivA0 1; ; __ 18, 3; uvA0 2, 105; uvaThUttA. saM. kR. jIvA0 1; ubvihaMti bhaga0 16, 1; uvvattatta. va. ka. piM.ni. 576; ubvihAmi. nAyA. 8; uvA0 2, 101% uvadRnta. va. kR. nisI0 1, 16; prava. ugvihitA. saM. kR. bhaga0 18,33 1187 uvihiya. saM0 kR0 panna0 16, bhaga. umvaTTamANa. va. kR. bhaga* 1, 7; 13, ubvattamANa. va. kR. pAyA0 2,1; 6, 35, / undhihamANa. bhaga0 15, 1; umbahAve. pre. vivA. 8; VudU-sakka. dhA* I, II. ( ut+vaSk) ubattijamANa. ka. vA. va. ku. nAyA. 3, pAyala yu. Age baDhanA. Toproceed; Vud-vama. dhA. I. (ut+vam) GTI (2) uthu 42. UMcA karanA. to 42vI. ulaTI karanA; ke karanA. To vomit. elevate. ubvamai. su0 ca0 2, 539; ussakai. panna. 17; Vud-vala. dhA. I. ( ut+vala) GANJ ussakkittA. saM0 kR0 ThA0 6, 1; saMvADI pAhI yogapI te. ulaTe sa~kI ussakkiyA. saM0 kR0 dasa0 5, 1, 63; orase pIThI masalanA. To rub a per- Vud-sappa. dhA. I. ( ut+sapa) vRdhi fumed ointinent on the body / pApI. vRddhi pAnA; baDhanA. To grow; against the grain. to prosper. unvalijA. vidhi0 zrAyA0 2, 113, 172; | uslampaMti. veya. 1, 46; umbalamANa. ka. pa. 7, 40; Vuda-sava, dhA* I, II. ( ut+sa) ayu 1/uda-vaha. dhA0 I. II. ( uta+vaha ) yA ye 127: UMcA pheMkanAH niryAta 42vA; pApA 4. nirvAha karanA; ucakanA; UMcA karanA. To lift up; khuza hAla honA: zrAbAda he nA. To sus- to toss up. tain; to support; to prosper. Usavei. bhaga0 3, 2; ubvahai. sama0 30; dasA. 6, 13; su. ussaveha. kappa0 6 ca. 1, 30 Usaveha. bhaga0 11, 11; uThavahati. jaM. 50 5, 114; usavettA. saM. kR. bhaga0 3, 2; 11, 11; uvahaMta. su. ca0 1, 193; usaviya. saM0 kR. sUya0 2, 2, 8; Vud-veDha. dhA. II. ( ut+veSTa ) pITA | ussavittA. dasa0 1, 3, 67; v. II/30 Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ud-rsiMca ] Vud-siMca dhA0 II ( ut + siMc ) seyayuM pANI mahAra hA ulecanA; pAnI bAhara nikAlanA. To draw out water; to take out water. ucii. nisI0 18, 8 ussicejA. bhaga0 3, 3; usiciyA. dasa0 5, 1, 67; ussacamANa, AyA0 2, 1, 6, 36, V ud- ssasa dhA0 I ( ut + zvasU ) zvAsa sevA. zvAsa lenA. To breathe; to take breath. UsasaMti. panna0 7; bhaga0 6, 34; UsasamANa. bhaga0 6, 34; V ud-hara. dhA0 III. ( ut + ) aDha; 'me'kuM. nikAlanA; ukhADanA. To abandon; to take out; to uproot. uddharesi. nAyA0 1; uddharimA gacchA0 1; uddhare. vidhi0 sU0 1, 8, 13 uddhariDaM. paMcA0 16; uddharittA utsa0 23, 46; uddharaMta. cau0 16; ( 234 ) udda. puM0 ( u ) siMgha dezamA thatI uddaaltnI mAchalInA cAmaDInI banAvaTanuM vastra. siMdha deza meM hone vAlI uddA jAti kI machalI ke camar3e kI banAvaTa kA kstra. A cloth made of the skin of a kind of fish produced in Sindh. AyA0 2, 5, 1, 145; uddaMDaka puM0 ( uddaNDaka ) ayo eDa merI yA te; tApasanI khelata. daMDa ko UMcA karake calane vAlA; tApasiyoM kI eka jAti. One of a class of ascetics walking with a stick raised up. ova0 38; [ uddamajjhima uddaMDaga. puM0 ( uddaNDaka ) lubhe| " uddaMDaka 26 dekho " uddaMDaka " zabda Vide " uddaMDaka " nira0 3, 3; bhaga0 11, 6; uddaMDapura. puM0 ( uddaNDapura ) upura nAmanuM nagara uddaMDapura nAmaka eka nagara. Name of a city. bhaga0 15, 1; usa puM0 ( uddeza ) 36545; meDa latanA tedriya va dImaka; eka prakAra kA teindriya jIva. A kind of three-sensed living being; a moth. (2) bhAI. khaTamala. & bug. " kaMdhupipili usA " utta0 36, 136, kappa0 6, 46; aMDa. puM0 ( - aNDa ) bhadhabhASa athavA bhAnuM jsti. madhumakkhI yA khaTamala kA aMDA. an egg of a bee or a bug. kapa0 hai, 45; uddegA. strI0 ( uddezakA) luo " usa " 06. dekho usa zabda. Vide "" 'usa." panna0 1; uddar3a. puM0 ( uddagdha ) layamA pRthvInA sImantakaprala nAme pUrva taraphanA AvalIkA baMdha tarakAvAsAthI 20 mA narakAvAsAnuM nAma ratnaprabhA pRthvI ke sImantakaprabha nAmaka pUrva kI ora ke AvalikAbandha narakAvAsa se 20 veM narakAvAsa kA nAma Name of the 20th hell-abode in & series of such in the east (styled Simantaka Prabha) belonging to the Ratna-Prabha earth ThA05, 6, 1; uddamajjhima puM0 ( uddagdhamadhyama ) 2ootprabhA pRthvInA sImantakaprabhu nAme uttara AvalikAbaMdha narakAvAsAthI 20 mAM narakAvaasaanu nAma ratnaprabhA pRthvI ke sImantakaprabha nAmaka zrAvalikAbandha narakAvAsa se 20 veM narakAvAsa kA nAma Name of the (C For Private Personal Use Only "" 92 Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddahAvatta] ( 235 ) [ uddAma 20th hell-abode in the north- " uddavaNaM puNa jANAsu aivAya vivajiyaM ern series of such ( styled | pIDaM" piM0 ni0 67; ova0 20; jaM0 pa. Simantaka Prabha). belonging | paeha. 1,1; to the Ratna-Prabha earth. uddavaNA. strI0 ( *upadravaNA-upadravaNa ) ThA0 6,1; 3565 42 te. upadrava karanA. Giving uddahAvatta. puM. ( uddagdhAvata ) ratnaprabhA trouble or annoyance to. paraha. pRthvInA sImantaka Avarta nAme pazcima | 1, 1; yAvasina24AvAsAthI 20 mA na23- uddavitA. tri. (upadrAvita) 644 42nA2; pAsau. ratnaprabhA pRthvIke sImantakAvarta nAmaka hu:5 mApanA2. upadrava karane vAlA; duHkha pazcima kI ora ke zrAvalikAbandha narakA- dene vAlA. ( One) who troubles vAsa se 20 veM narakAvAsa kA nAma. The ___or annoys; ( one ) who beats 20th hell-abode in a series of or kills. AyA0 1, 2, 1, 66; such ( styled Simantaka / uddaviya. tri0 ( upadruta ) visa; udvega Avarta) in the west belong. pAmesa. udvega pAyA huA; DarAyA huA. ing to Ratna-Prabha earth. Frightened; troubled; distractThA06, 1; ed. Ava0 4, 3; uddaDAvAsaTTa. puM0 ( uddagdhAvaziSTa )2laprabhA uddaviyA. strI0 ( upadravikA ) bha24I. roga, pRthvInA sImakAva nAme pazrima Ava- bImArI. Plague. bhaga0 16, 3; likAbaMdha narakAvAsAthI 20 mo nArakAvAse. uddaveyavva. tri. ( upadrAvayitavya) 9454 ratnaprabhA pRthvI ke sImantakAvarta nAmaka pazcima 42vA yogya; dhAta 425 // yo5. upadrava karane kI aura ke prAvalikAvandha narakAvAsa se 20 yogya; ghAta karane yogya. ( One ) deva narakAvAsa kA nAma. The 20th hell- serving to be troubled, abode in a series of such in beaten or destroyed. " ahaNaM the west ( styled Simantaka uddaveyavvA aNe uddaveyavvA" sUya0 2, 1, Avarta ) belonging to Ratna- 48; AyA0 1, 4, 1, 126; Prabha earth. ThA0 6, 1; / uddahaka. pu. ( uddAhaka ) 2ii bagerene uhariya. tri. ( udRpta ) bharapA zatrune 6 42nA2. bana vagairaha ko jalAne vAlA. chatavAne mA02 ye karmarUpI zatru ko | One setting fire to; one caus. jAtane ke liye abhimAna karane vAlA. ing forest conflagration etc. (One ) proud to conquer the | paNha. 1, 3; enemy in the form of Karma. | uhAI. a. ( utAho) 4thavA. athavA; yA. naMdI0 14 Or; an alternative conjunction. uddavaNa. na0 ( upadravaNa ) bhAra; yAta 42sI; nAyA. 1; 844; bharaNAMta 4 mAranA; ghAta karanA; uddAma. tri. (uddAma ) 6&t; 2527-6, upadrava; maraNAMta kaSTa. Beating; kill. | uddhata; svacchaMda. Insolent; self. ing; trouble; life-long misery. I willed. paraha 0 1, 3, aNujo0 21; Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ uddesa 15th day of the dark-half of & month. dasA0 6, 2; bhaga0 2, 5; 3, 3; nAyA0 2; kaDa. tri0 na0 ( - kRta ) sAdhu yAhine uddezIne re. sAdhu Adi ke uddeza se kiyA huA. (food etc.) specially prepared for a monk. " uddikaDabhattaM vivajjati kimupase samAraMbhe " paMcA0 10, 32. - kaya. tri0 ( - kRta ) uddezIne re. uddezakara kiyA huA. prepared spe cially for prava0 1005. bhatta. puM0 ( - bhakta ) sAdhune huddezIne manAvesa lona. sAdhu ke uddeza se banAyA huA bhojana, food prepared specially for an ascetic. sUya0 2, 6, 37; dasA 0 2: - bhattapariNNAzraya tri0 ( - bhaktaparijJAta ) sabhI paDimA vyAhara nArI zrAvaka ke je dasa mAsa sudhI uddiSTa bhakta pAna eTale peAtAne uddezI karela bhAta pANIne sAga & re. dasavIM pratimA grahaNa karanevAlA zrAvaka jo ki dasa mAsa taka apane liye banAye hue bhojana vagairaha grahaNa na karane kI pratijJA karatA 6, dAha. Great conflagration. ThA0 10; ueis. tri0 ( uddiSTa ) sAmAnyapaNe uddeza iresa-Desa; mahipAhana rela. sAmAnya rIti se kahA huA pratipAdana kiyA huA. Generally pointed out; explained. veya0 4, 28; vize0 176; nisI0 6, 20; paMcA0 1566; (2) sAdhune uhezI manAveza vyAhArAddi, sAdhu ke uddeza se banAyA huA | uddesa. puM0 ( uddeza ) sAmAnya Aheza; ( & Jaina_layman ) practising the 10th vow of a Sravaka i. e. not taking food and water specially meant for him. sama0 11; uddiTThA. strI0 ( uddiSTA ) abhAvAsya; sabhAsa amAvasa; AmAvazyA. The 15th day of the dark-half of a month. rAya0 215; jIvA0 3, 4; nAyA0 6; 10, 3; prava 0 AhAra vagairaha. (food etc.) specially prepared for an ascetic. parAha0 2, 53 piM0 ni0 208; ( 3 ) sAmAnya 'thana. sAmAnya Adeza; sAmAnya kathana. General mention; ( 2 ) ma; zibhAlu zikSA; upadeza. advice; expostulation. aNujeo0 2; AyA0 amAvAsyA. zramAvasa amAvasyA. the uddAmiya ghaMTa ] uddAmiyaghaMTa. tri0 ( uddAmitaghaMTa) ghaMTAthI yukta. ghaMTAse yukta. Furnished with, united with a bell. vicA* 2; uddAla. puM0 ( zravadAla ) me nAmanuM bheDa tanuM bhAI isa nAma kA eka jAti kA jhAr3a. Name of a kind of tree. jaM0 pa0 bhaga0 6, 7; ( 2 ) retI vagerena / paiAcA-DhilA thara ke jenA upara paga mukatAM pAnIye laya te. retI vagairaha kA DhIlA thara jisapara ki paira rakhane se paira ghusa jAya. a soft heap or layer of sand etc. which gives way as soon as it is trodden by foot rAya0 162; nAyA0 1; bhaga0 11, 11, jIvA0 3, 4 kampa0 3, 32; uddAlaka. puM0 (uddAlaka ) bheDa latanuM vRkSa. eka jAti kA vRkSa. A kind of tree. jIvA0 3, 3; uddAvaNyA. strI0 ( udrAvaNatA ) upadrava 12ve; trAsa Apake upadrava karanA; trAsa denA. Harassing; troubling; terrifying. bhaga0 3, 3, 6; uddAha, puM0 ( uddAha ) bhoTo hADa baDA bhArI ( 236 ) For Private Personal Use Only Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddesa-ya ( 237 ) [ uddehagaNa 1, 2, 3, 81; bhaga0 2, 2; 5: paMcA. varga, adhyAya athavA zataka kA eka vibhAga; 5, 31; (3) kSetra ra vibhAga. kSetra uddezA. a sub-division or a porkAla kA eka vibhAga. & division tion of a section, & chapter or of space or time. veya0 3, 15; a Sataka. naMdI. 45; sama0 37; (4) adhyayana ke zatakano eka peTA ___paNha0 2, 5; sama0 50 161; vibhAga. adhyAya athavA zataka kA eka upa uddasiya. na. ( uddezika ) me sAdhune vibhAga. a sub-division of a uddezI banAvela AhArAdi bIjAone paNa chapter or of a Sataka. utta. na khape e pahelA ane chellA tIrthakaranA 31, 17; vize0 975; sAdhumAno 565. eka sAdhu ko uddeza kara usa-ya. puM. (uddezaka) adhyayana banAyA huA AhArAdi dUsare sAdhu ko nahIM zatA : vimA. adhyAya athavA zataka khapatA -calatA aisA prathama aura antima kA eka vibhAga. A sub-division of tIrthakara ke sAdhuoM kA vyavahAra-prAcAra. or a portion of a chapter or The tenet of the Sadhus of a Sataka. bhaga. 3, 8, 7, 8, 6, of the first and the last 3; nisI0 6, 12; Tirtharkaras that the food uddesaga. puM0 ( uddezaka ) / pala zaha specially prepared for one dekho Upara kA zabda. Vide above. Sadhu is not acceptable even zraNujo. 146; bhaga0 21, 4, 23, 5; to other Sidhus. prava0 656; (2) 31,6; amuka sAdhune uddezIne nipajAveluM AhAra uddesaNa. na0 ( uddesana) saMgasUtra mAji pA9 deza 5 pA . vyaktigata sAdhU 54na 42yuM te. aMgasUtra Adi kA paThana karanA. ke liye kiyA huA anna jala; uddeza doSa The study of Anga Sutra, etc. yukta. ( food, water etc.) speThA0 3; zrAva. 4, 7; -aMtevAsi. tri. cially prepared for a parti( -antevAsin ) ne sUtra bhUna la- cular Sadhu. sama. 21; veya0 2, vAmAM AvyA hAya te ziSya. jise mUla 19; dasa0 3, 2; 6, 46; piM0 ni* 12; sUtra paDhAye gaye hoM vaha ziSya. a dis. 226; bhaga* 6, 23; nisA. 5, 63; ciple who is instructed in the prova. 40; prava0 571; nAyA0 1; utta. original texts of the Sutras. ThA04, 3; vava010, 15;-pAyariya. puM. uddehagaNa. puM0 ( uddehagaNa ) me nAmanA (-prAcArya) AyAraMgAdi sUtra, mana he mahAvIra svAmIne eka gaNa; nava gaNamAno mayAvanA2. prAcArAMga Adi sUtroM kA mUla me mahAvIra svAmI ke eka gaNa kA nAma pATha paDhAne vAlA. One who teaches nau gaNoM meM kA eka gaNa. Name of an Anga and other Sutras in the order of saints instituted by original. va. 10, 13, 14; ThA. Mahavira Swani; one of the 4, 3; -kAla. puM0 ( kAla) varga nine such orders. "udehagaNa cAraNa adhyayana ke zatakano eka vibhAga, uddeze. } gaNe" ThA. 6, 1; kappa083 Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddehizrA-yA] ( 238 ) [uddhattu uddehiyA-yA. strI. ( uddehikA) ghA tra! tu|"udddd-rennu" za6. deko "uDDha-reNu' dhaniyavAsI vizeSa. dImaka; tIna | zabda. vide "uDDa-reNu' jaM0 pa0 2, 19; indriyoM vAlA eka jIva vizeSa. A moth; uddhaMsaNA. strI. ( *udhdhvaMsanA ) ti224ArI a kind of three-sensed living | vayana, tiraskAra yata vacana. Contempbeing panna0 1; utta0 36, 136; aodha0 | tuous words. " uccAvayAhiM uddhaMni0 326, saNAhiM uddhaMsei" nAyA0 16; bhaga0 15, uddehigA. strI. ( uddehikA) GdhA. dImaka.. 1; rAya0 266; (2) ni. nindA; A moth. piM0 ni0 bhA0 48; burAI. blame; censure. ogha0 ni. uddha. tri0 ( Urdhva ) yu. UMcA. High; | bhA0 38 lofty; tall. bhaga0 1, 1; 6, 5, 6, 7, uddhaTu. saM0 kR. a. (uddhRtya) anyurIne. 1; sU. pa. 4; jaM0 50 5, 113; 2, uMcA karake. Having raised aloft. 3 7, 136 --~ghaNabhavaNa. na. "pAduddhardu muddhi pahANaM ta" sUya0 1, 4; ( --ghanabhavana ) yA sane mAta karanA 2, 2; dasA0 6, 2; vava0 2, 27; nele 29 vara. aMtara rahita-paraspara meM mile hue UMce ghara. lofty houses uddhaDA. strA0 (uddhRtA ) 12the potAnA mATe rAMdhavAnA vAsaNamAMthI bIjA vAsaNaclose to each other with mAM kADhayuM hoya te bhikSA levI te trIjI out any interval of space. pi9956. gRhasthane apane liye, rasoI bhaga0 6, 33; -calaNabaMdha. puM0 (-caraNa banAne ke bartaname se dUsare bartana meM nikAla bandha ) aye 5 25 zarI2 197. pairoM ko Upara karake bAMdha dene rUpa zarIra kara jo anna rakhA ho usakI bhikSA lenA; tIsarI piNDeSaNA. Begging of that dagaDa. a bodily lusterity con food only which a householder sisting in remaining with the bas served for himself, in a head downwards and with the dish from the cooking vessel; feet tied to something above. the third way of receiving or paraha. 1. 3; -hi. tri. (-sthita ) | 852 hesa. Upara baiThA huA. remain begging food; viz Pindaisana. prava0 746; ing, sitting above. su0 ca0 3, 30; --pUrita-ya. tri. (-pUrita) bhAga | uddhata tri. (uddhata ) yu; 82. UMcA; nAbhinI Uparano zvAsathI bharela bhAga. utkaTa; tIvra. High; lofty; strong. Urdhva bhAga; nAbhi se Upara kA zvAsa se bharA nAyA0 1; jaM0 pa0 2, 30; (2) &ta; huzrA bhAga. the part above the 2vAyArI. uddhata; svecchAcArI. insonavel which is filled with air lent; wanton; self-villed. kappa. in respiration paraha. 1, 3; -muha. 7, 39; -tamaMdhakAra. puM0 (-tamondhakAra) na0 (-mukha) yUM mATuM. UMcA muMha. | atizaya // 4 manvAI. atizaya andhakAra. face turned upwards- nAyA 0 8; | dense darkness. paraha 0 1, 3; jaM0 pa0 7, 162; -reNu. strI0 (-reNu ) | uddhattu. saM0 kR0 a0 ( uddhRtya ) yI 4zana. Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddhatuM ] UMcA karake. Having raised aloft. sUya0 1, 4, 1, 3; uddhattuM. a0 (uddhartum ) tAravAne; udhyAra khAne uddhAra karane ke liye; tArane ke liye. In order to save; in order to raise up. utta0 25, 33; uddhamaMta. tri0 ( udghamAyamAna ) dhamatA; zaMpAhi sto. zaMkhAdi phUMkatA huA; dhauMkatA huA. Blowing; e. g. a conch etc. " uddhamaMtANaM saMkhANaM siMgANaM rAya0 68; uddhamANa. na0 ( udhmAna ) zaMgya mAhi vagADato. zaMkhAdi ko muMha se bajAtA huA. Sounding or blowing of a couch etc. by the mouth. ( 236 ) rAya0 88 uddhammamANa. tri0 ( uddhanyamAna - utpAthamAna) utpAdyamAna; utpanna zrato. utpanna hotA huA. Being produced; bAuvega uddhammabeing crested. mANazrAsA pivAsa pAyA ' paraha0 1, 3; uddhayA. strI0 ( uddhatA ) hevatAnI gativizeSa. devoM kI gati vizeSa. A particular kind of gait possessed by gods. rAya * 26; bhaga0 5, 4; 11, &C 37 10; uddharaNa. na0 (uddharaNa ) meMthI |g; mahAra |g. khecakara nikAlanA; bAhira nikAlanA. To draw out; to uproot. ogha 0 ni0 762; prava0 768; uddhariya tri0 ( uddhRta ) meDela; bhUlathI aDhI nAmesa ukhADA huA; jar3ase nikAla DAlA huA Rooted out; eradicat ed. " phalei tribhakkhiNaM sAzro uddha " riyA kaha utta0 23, 45 pra30 227; 748, (2) dhAra resa dhAraNa kiyA huA. put on. dasA0 10, 3, ka0 gaM0 4, 78 - salla. tri0 ( - zalya ) bhero zaTya DADhI nAgmesa he te. jisane zalya nikAla DAlA hai vaha. ( one ) who has rooted out the feeling of enmity. nAyA0 1; - seya - chatta. na0 ( - zvetacchatra) va chatra te. jisa ke Upara zvetachatra lagA huA hai che netA upara dholu vaha. one with a white umbrella held upon dasA0 10, 3; uddhAiya tri0 ( uddhAvita ) hoDI bhAvesa; daur3akara AyA huA; utAlathI Avela. come zIghratA se AyA huA. ( One ) that has come in haste; running. utta0 12, 16; uddhAyamANa. tri0 udAvata ) hotuM. daur3atA huA; kUdatA huA. Running; leaping. o0 21; nAyA0 1; uddhAyamArarAga. tri0 ( udAvat +ka) lu upo zaha dekho UparakA zabda. Vide above paNha0 1, 2, uddhAra. puM0 ( uddhAra ) gozAsAnA bhatane anusAra pramANuvizeSa. gozAlA ke mata ke anusAra kAlapramANa vizeSa A particular measure of time according the tenet of Gosala. bhaga0 15; 1 ka0 gaM0 2, 27; - palizrovama. puM0 ( - palyopama ) 1 pramANa vizeSa; eka sAgaropamane daza aDADaDibho lAga. kAlapramANa vizeSa; eka sAgaropamakA dasa koDA koDivA~ hissA. a particular measure of time; to of one Sa 1 10xcrorexcrore [ uddhAra << garopama se kiMta uddhAra palizrAvame 1 duvihe panate " aNujo0 136 : - pala. For Private Personal Use Only Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddhAra ] > na0 (- palya) yeDa lenanA vAmAM hAMsIne bharela bAlAzramAMthI samaye samaye ekeka bAlAtra apaharatAM jeTalA vakhatamAM kuvA khAlI thAya teTaso vamata eka yojana ke kue meM ThAMsa ThAMsa kara bhare hue bAlagra meM se samaya samaya meM eka eka bAlAgra nikAlane para jitane kAla meM kutrA khAlI ho utanA kAla a well one " Yojana i. e. 8 miles square is to be filled with thin points of hair and at every Samaya (i. e. unit of time ) one hair-point is to be taken out; the time taken to empty the the well is Uddharapalya. prava0 1035; - pallaga. na0 ( palyaka) lukho uddhArapalla 26. dekho "uddhArapala" zabda. vide uddhArapala prava0 1038 - samaya. puM0 ( - samaya ) yadI saagre|pamanA samayane samUha; aDhI sAgare pamamAM bheTavA samaya yAtra teTalA samayanA jaththAnI uddhAra sa'nA che; uAra samaya jeTalA tricchA leAkanA dvIpa ane samudra che DhAI sAgaropama kAla pramANa meM jitane samaya hai una samayoM ke samUha kA nAma ' uddhAra ' hai; uddhAra meM jitane samaya haiM utane hI tricchAloka ke dvIpa aura samudra haiM. the number of Samayas (time units) contained in 22 Sagaropamas; the number of continents and oceans of Trichha Loka is equal to the number of Samayas in 22 Sagaropamas. ( Samaya = an instant) bhaga0.6, 6; aNujo0 136; - sAgarovaya. puM0 ( - sAgaropama - uddhAra viSayaM tatpradhAnaM sa sAgaropama uddhArasAgaro "" dr <. " [ uddhI pamaH ) harA ||| ipayopabha prabhANu asa vizeSa. daza kor3AkoDI palyopama pramANa kAla vizeSa. a division of time equal to 10xcrorexcrore Palyo paina. ThA0 1; ajo0 136; uddhi. strI0 (uddhi ) bhADAnI dha. gADI kI juDI. A particular part of a carriage (the part which rests on the axles). sU0 pa0 10; uddhiya tri0 ( uddhRta ) meDI nAmela; heza mahAra resa ukhADA huA; deza bAhira kiyA huA. Rooted out; banished from the country. zrova * mahA0 pa0 35; jaM0 pa0 3, 66; - kaMTaya. tri0 ( - kaNTaka - utadhRtA svadezatyAgana jIvitatyAjanena vA kaNTakA yatra taduddhRta kaNTakam ) deza bAhara karela che pratispardhI jeNe te jisane pratispardhI ko deza bAhira kiyA hai vaha ( one ) who has banished or deported his enemies. rAya0 zrava0 paya na0 (pada) 62 rela paha-za6. uddhAra kiyA huzrA pada-zabda an extracted or quoted-word. pra0 865 - muha. tri0 (-mukha) uche bhobheNe. jisane UMvA mukha kiyA hai vaha. ( one ) who has raised his face upwards. caM0 pa0 4; - sattu, puM0 ( - zatru - uddhRtAH zatravastaduddhRtazatruH ) heza nikAsa urela gotra vairI dezase nikAlA huA gotraja zatru an enemy who has been banished or deported. ova0 rAya0 ( 240 ) uddhI. strI. ( uddhI ) me bhaganA AgalA *NA pAse pAse rAkhI penIne vistArI paheAlI rAkhI kAusagga karave te; kAu For Private Personal Use Only Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddhImuha] ( 241 ). [unnayAvatta sAnA 16 hazamAMnI me. kAyotsargake udhuvvamANa. tri. (uddhUyamAna) litu . 16 doSoM meM kA 1 doSa jisameM donoM paira ke __paMkhA kiyA huA. Being fanned. jaM. paMjoM ko pAsa pAsa rakha aura eDIyoM ko 50 nAyA. 16; bhaga0 7, 8, 9, 33; vistRta rakha kAyotsarga kiyA jAve. Prac- I ova. 21, tising Kausagga by keeping | udhussita. tri. ( Uocchrita ) ye the two tues nearer together | vistRta. UMcAI meM vistRta. Having // and keeping the heels far great expanse above or upapart; one of the 19 fuults wards. " se joyaNe NavaNavatisahasse connected with Kausarga. prava. udussito heThasahassamega"sUya0 1, 3, 10; uddhRya. tri. ( uddhRta ) sAle peTuM. uddhImuha. tri. (Urdhvamukha) anya bhauTuM | halA huzrA; kaMpA huA. Shaken; che nu te; GthA bhATApAsuM. Uce muMha trembled. aova0 31; jaM. 50 rAya. vAlA. ( One ) with the face 69; panna0 2; kappa0 2, 27; turned upwards. " uddhImuhakalaMbu. | una. tri. ( unnata ) unnata; mAnAtA pupphaga saMThANa saMThiyA " caM0 pa0 4; yA paryAya, unnata; mAnakaSAya kI paryAya. ja. pa. 7, 135 Lofty; higlh; a synonym for udhumAya. tri. ( * ) paripUra'; mArela. the moral filth called conceit. paripUrNa; bharA huA. Full; filled to sama. 52; aodha. ni. 486; aAyA0 1, the brim. naMdIstha. gA. 13 5, 4, 157; kappa. 3, 32; udaya, tri. ( uddhata ) ye sAyana; uMthe / unnaiya. tri. ( unnatika ) unnativA. unnati 4241. UMcA phelAyA humA. Togsed up; | __ vAlA. Lofty; high. jovA 0 3, 1; tlung up. "cAudghaya vijaya vejayaMtI" unnamaMta. tri. ( ummat ) 1294 sA. ova0 jIvA0 3, 1; pana0 2; (2) vri mA1 BAto. ghAMsa yA lakar3I kA 332; praSTa. utkaTa; prakRSTa. strong , bhArA uThAtA huA. (One ) who powerful. sama0 pa0 210; nAyA. 2 carries bundles of sticks or ( 3 ) utpanna yayesa; sa. utpanna; uThA grass. sUya0 2, 2, 54; huA. produced; risen up; got | unnayAvatta. puM0 ( unnatAvarta ) ye yAtu up. ova0 sU0 pa0 20; kappa0 3, 32; Avarta-baTAlImI. UMcAI meM caDhA huA dhUla udhuyA. zrI. ( uddhRtA) AzamA tI kA cakkara. A whirlwind; a winding. dhulanA mI tvarita gati. aAkAza meM uDatI ( 2 ) parata 52 ta 52to bhAgaH huI dhUla ke samAna zIghra gati. Speedy parvata para jAne kA cakkaradAra mArga. a cirgait like the motion of dust- cuitous rond on a mountain. clouds in the sky. rAya. ThA. 4, 4; * zusa 4 52 15 nI puranATa (*). dekho pRSTha naMbara 15 kI phUTanoTa (* ). Vide foot-note (*) p. 15th. v. 11/31. Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ unnAma] ( 242 ) [upa-visa unnAma. puM0 ( unnAma ) bhAna pAyane milAnA. Establishing a logical 55. mAna kaSAya kI paryAya. A conclusion by giving an apt synonym for the moral impu.' illustration. nAyA. 6 rity called conceit. sama0 52; upaNeittA. saM0 kR0 a0 ( upanIya ) pAse unnAmizra. tri. (umAmita) bhabhunAmathA sa/ ne. samIpa meM lejAkara. Having prasiddhi pAbharA. amuka nAmase prasiddhi taken or carried in the vicinity pAyA huA. Famed by a certain of. nAyA0 5: name; known by a particular upadaMsaittA. saM. kR0 a0 ( upadarya) hemAname. aNujo0 131; ane. dikhalAkara. Having shown or unnikkhamapra. tri. ( uniSkrAmat ) kSAne pointed out. bhaga0 16, 5; / tyAga 42te|.. dIkSA kA tyAga karatA huzrA. (One ) abandoning Diksa i. e. upappuzra. tri. ( upapluta ) lInu thayesa; pasalI gayesa. bhIjA huA. Wet; damp; asceticism. vize0 1261; unniya. tri. ( aurNika ) ananuM nej; soaked. aNujo0 130; jIvA0 3, 1; DhAbale vagere. UnI vastu kabUla Adi. upayutta. tri. (upayukta) upayuta upayoga Woollen; made of wool. prava0 sahita. upayukta; upayoga sahita. Care ful; attentive; ( one ) possessed unnupita. tri0 ( * ) sI thaye; of carefulness. nAyA0 16; mI: bhIjA huA. Wet; damp. / upa-labha dhA* I ( upa+labha) mAramA paraha. 1, 3: hevA. ulAhanA denA. To taunt; to upaesa. puM0 ( upadeza ) 3512. upadeza. blame. Allvice; oxhortation. paMcA0 5, upalabhasi. bhaga. 15, 1; upalabbha. saM0 kR0 aAyA0 1, 6, 3, 188; upayoga. pu. ( upayoga ) upayoga, dhyAna. Vupa-liMpa. dhA0 I, II. ( upa+lie) upayoga; dhyAna. Carefulness; atten- bhauTuM ca 43 // 52 25 maar|. muha baMda tiveness. nAyA. 16; karake Upara lepa lagAna'. To close the upaTTa. pu. ( utpaTTa) zagunA patra pAnA2; mouth and smear it up with 5TAlIyo. sana ke vastra banAne vAlA. A a semi-liquid substance. weaver of jute cloth. aNujo. upaliMpati. nAyA. 7 1317 upaviThTha. tri. ( upaviSTa) me. baiThA huA. upaNaya. puM0 ( upanaya ) GR295 mApI Sat; seated. ka. gaM. 1, 11; sA5 bhane sAdhananA saMbaMdha bhesavA te.Vupa-visa. dhA* I. ( upa+viz ) mesa. udAharaNa dekara sAdhya aura sAdhanakA saMbaMdha | beThanA. To sit.. * guma4 nama2 15 nI 58noTa (*). dekho pRSTha naMbara 15 kI phUTanoTa (*). Vioe foot-note ( * ) p. 15th. Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMkramita ] upavisai. su0 na0 3, 222; upavisiya saM0 kR0 su0 ca0 1, 247; upasaMkramita saM0 kR0 zra0 ( upasaMkramya ) pAse ne samIpa jAkara Having approached. " upasaMkamittu bUyA zrAusama samayA " AyA0 2, 1, 3, 15: upasaMta puM0 ( upazAnta ) dharavata kSetranA vartamAna cevIsInA 15 mAM tIrthaMkaranuM nAma. iravata kSetra ke vartamAna covIsI ke 15 veM tIrthakara kA nAma Name of the 15th Tirthankara of Iravataksetra in the present. Chovisi (i. e. cycle ). praba0 266: upasaMpayA. strI0 (upasaMpat) jJAnAhine bhATe bhIla guin| Azraya tethe te. jJAnAdika ke liye dusare guru kA Azraya lenA. Resorting to, going to another preceptor in order to acquire knowledge etc. paMcA0 12, 3: upahasa ghA0 I ( upa + has ) upAya 2. upahAsa karanA; haMsanA, To laugh at; to mock at: to ridicule. ( 243 ) upaseja vidhi0 dasA0 6, 7 upahArA. na0 ( upadhAna ) tapa vizeSa eka prakAra kA tapa. A particular kind of austerity. zro 2, 3 - paDimA. strI0 ( pratimA ) upadhAna tapanI pddibhaapratijJA; bAra bhikSunI ane agIyAra AvaDatI paDimA upadhAna tapakI pratimA; sAdhu kI bAraha aura dhAvaka kI gyAraha pratimA. the vow of the austerity known as Upadhana e. g. 12 vows of an ascetic and 11 of a layman. ThA0 2, 3; upAya. puM0 ( upAya ) upAyaH dvAra upAya; [ uppaiya kAraNa. Cause; means; remedy. nAyA0 166 upAya zrI. a0 ( upAyatas ) yuktithI; upAyathI. yukti se upAya se Skilfully; by some means. utta0 23, 41; upAladdha. tri0 ( upAlabdha ) pdde| apAyesa. upAlaMbha diyA huA. Blamed; rebuked; reproached. piM0 ni0 125; Vu-pIla. dhA0 II ( zrava+pID ) pIDA 2vI; pIsg, duHkha denA; pIDA karanA. To give pain to; to afflict. utrIleti. jI0 3, 4; ubIlemANa. nAyA0 15: upahA. strI0 ( upekSA ) zubha yoganI pravRtti ane azubha yoganI nivRttimAM bedarakAra rADe te. zubha yogakI pravRtti aura azubha yoga kI nivRtti meM beparvAha rahanA. Negligence in doing what is good and in omitting do what is bad; negligence. to sam0 17: upapaica-ya. tri0 ( utpatita ) saMyama letI vakhate sahunI pare uDela; saMyamane aye sthAna yasa du:| bhArela. saMyama lete samaya siMha ke samAna uThA huA; saMyama ke UMce sthAna para caDhA huA. ( One ) who has ascended like a lion to the high pedestal of asceticism zrAyA0 1, 6; 3, 193 ( 2 ) para Aveza upasa utpanna. born; produced utta0 2, 32; ( 3 ) aye use Dela. uMcA uchalatA huA; uDA huA, leapt up; flown up. nAyA0 16; bhaga0 3, 2; uvA0 3, 138: For Private Personal Use Only Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upaiyA ] uppaiyA. strI0 ( zrautpatikI ) thA annudIThuM aNusAMbhaLyu tathI sujI Ave tevI buddhi; taka buddhi; hAjarajakhAkhI- utpAtakI buddhi; cAra buddhimAMnI eka. aisI buddhi jisase binA dekhA sunA kevala tarka se hI samajha meM A jAya; tarpha buddhiH cAra buddhiyoM meM se eka prakAra kI buddhi. One of the four kinds of intellect; ready-wittedness; quickness of perception. ThA0 4, 4; upapakaDA. strI0 ( utprakaTA upaprAbalyena prakaTA prastutAveti ) yAsu sthA. cAlU kathA. The narrative which forms ( 244 ) the actual, present subject matter. bhaga0 18, 7; 229 uppaDa. puM0 ( utpaTa ) tedriya vizeSa. teiMdriya jIva vizeSa A kind of three-sensed living being. pana0 1; upparANa. tri0 ( utpanna ) utpanna thayesa | apane utpanna Born; produced. aNujo 0 42 ; ova 38; panna0 11; dasa0 5, 1, 66; bhaga0 1, 4, 13, 6; nAyA0 1; dasA0 7, 1; jaM0 pa0 3, 45, 5, 112; 3, 67 5, 115; -- kouhala. tri ( - kutuhala ) bhege utsumyaM utpanna thayesa che te. jisa meM utsukatA utpanna huI hai vaha. ( one ) in whom curiosity is engen. dered. sU0 pa0 1; -- NANadaMsaNadhara tri0 ( -jJAnadarzanadhara ) utpanna thayesa jJAna darzanavAlA, jisa meM jJAnadarzana utpanna hue haiM vaha ( one ) in whom right knowledge and right faith have been engendered. samaNe bhagavaM mahAvIre uparaNA NadaMsaNa dhare " bhaga0 1, 1, 8, 2 - pakkha. pu0 ( ( - pakSa ) utpanna pakSa; tyAha-utpatti pakSa utpanna pakSa. coming into existence. bhaga0 1 1 - saMsaya tri0 ( - saMzaya ) utpanna thaye che saMzaya nete. jise saMzaya utpanna huA hai vaha. (one ) in whom doubt is engendered. sU0 pa0 gaya0 uppati tri0 ( utpatina ) yethaDela; UMcA caDhA AkAza tarapha gati karela. huA; AkAzakI ora gamana kiyA huA. Risen up; flown up; gone upwards utta0 6, 60; utpatti. strI0 ( utpatti ) utpatti; AdilAMba pragaTI 2. utpatti; pragaTa honA; AvirbhAva Creation; production; manifestation. ova0 43, nAyA0 1; vize0 1185 piM0 ni0 406; aNuje 0 130; bhatta0 15; pra0 41; utpattiyA - zrI. zrI0 ( zrautpattikI) buddhi. tarka; buddhi. Power of imagination; intellect capable of upapattiyA high imagination. veDyA kammiyA pariNAmiyA rAya 0 206, naMdI0 26; nAyA0 1; 8; bhaga0 12, 5; 17; 2; nira0 1, 1; vivA0 10; utpatittA. saM0 kR0 a0 ( utpatya ) 35. DIne; aye yaDIne. UMcA Having mounted up; having flown up; jaM0 pa0 caDha kara. utpanna. tri0 ( utpanna ) luo "uppaNNa za: dekho " uparaNa zabda Vide "" " uppaNNa bhaga0 2, 1: 5, 6; su0 ca0 2, 268; uvA0 6, 187; pratra 0 1115; ---- kouhalla. tri0 ( - kutuhala ) jIe " uparaNa kouhala zab6. For Private Personal Use Only " [ uppanna 66 "" " "" Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upaya] ( 245 ) [uppala dekho " uppaNNa kouhala" zabda. vide " upparANa kohaula" nAyA0 1; -saMsaya. puM0 (-saMzaya) nubho "uppaNNa saMsaya" za. dekho " uppaeNa saMsaya" zabda. vide " uppaNNa saMsaya " nAyA. 1; -saha. tri. ( -zraddha ) Gpana cha zrA ne. jise zradA utpanna huI hai vaha. (one) in whom faith is engendered or begotten. nAyA. 1; bhaga0 1,1; uppaya. puM0 ( utpAta ) ye ta; nayethA 72 / bhAravA te. nIcese upara kUdanA uchAla mAranA. Leaping up; jumping. jaM0 pa0 rAya. 65; vize0 864; -Nivaya. puM0 (-nipAta ) : 72 520ii; me tana: nATa. caDhanA utaranA; eka prakAra kA nATaka. ascending and | descending; a kind of draina. " uppaNavaya pasatta saMkuciya" rAya. uppayaNa. na0 ( utpatana ) uye org te.. U~cAIpara jAnA. Going up; flying up; mounting high. ThA0 10; bhaga. 3, 2; ~~-kAla. puM0 ( kAla ) buyeyavAnA la 55ta. U~cA caDhaMne kA samaya. the time for going up, fly. ing up. bhaga0 3, 2; uppayaNiyA. strI0 ( utpAtinikA ) ye yAvAnI vidhA. U~cAIpara caDhanekI vidyA. The art of flying up or mounting up. nAyA. 16; uppayaNI. strI0 ( utpatanI ) nAyathA ye vAnI vidhA. nIcese Upara caDhanekI vidyA The art of flying op in the air. 1 sUya. 2, 2, 25 -vijA. zrI. (-vidhA) gu pana za6. dekho Upara kA zabda. vide above. nAvA. 16 / uppala. na0 ( utpana) sUrya vizI malA nIsamasa. sUrya ko dekhakara vikasita hone vAlA kamala; nIla kamala. A blue lotus: a sun.lotus. bhova0 10, 13; aNujo. 18; sUya0 2, 3, 10; nisI0 12, 21; nAyA0 1, 2, 4, 13; dasa0 5, 2, 18; bhaga. 11, 1, 25, 5; jaM. 50 1, 17; jIvA0 3. 1; pana0 1; vize0 263; ogha. ni. 689; uvA. 2, 118; kappa. 3, 37, (2) gaMdhadravya vizeSa. sugaMdhita dravya vizeSa. a particular scented thing. "paumuppala gaMdhie" sama0 taMDu0 jaM0 50 5, 120; ( 2 ) dazamA kapanuM utpala nAmanuM eka vimAna ke jenI sthiti vIsa sAgaropamanI che, e devatA dazame mahine zAsozvAsa le che. ane vIsa hajAra varSe sudhA upaje che. dasaveM kalpakA utpala nAmakA eka vimAna jisakI sthiti vIsa sAgaropama kI hai, isake devatA dasave mAsa zvAsochavAsa lete haiM aura inheM bIsa hajAra varSa meM kSudhA lagatI hai. name of a heavenly abode of the 10th Kalpa. Life there lasts for 20 Sagaropamas. The gods living there breathe once in ten months and feel hungry once in 20 thousand years. sama0 20; (4) 84 lAkha u5lAMga pramANe kAla vibhAga; 84 lAkha utpalAMgapramANa kAla vibhAga. a division of time measuring 84 lacs of Utpalangas, HTO X, 1, 6, 7; ThA. 2, 4; aNujo0 115; jIvA0 3, 4; jaM0 pa0 5, 120; (5) e nAmane eka dvIpa tathA eka samudra. isa nAma kA eka dvIpa aura eka Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uppala ] ( 246 ) [ uppalaceTiya samudra. name of a continent; 11, 1; -NAlattA. strI. ( -nAlatA) also that of an ocean. panna bhasanI nAhi. kamalakA nAlI panA. 15; jIvA0 3, 4 -aMga. puM0 / state of being a lotus-stalk. ( -aGga ) 84 sAtha suprabhAra me| bhaga0 11. 1; -thibhUgattA. strI. sa vibhAga. 84 lAkha huhupramANa eka (-1thibhugatA) mAyA pahATe the| kAla vibhAga. a division of time bhAnA se bhAganA mA. jisa meM se patte measuring 84 lacs of Huhus. phUTe aise kamala ke eka bhAgakA bhAva. state zraNujo* 115, ThA0 2, 4, bhaga0 5, of being a part of a lotus, from 1; 25, 5; jaM. 50 jIvA0 3, 4; which leaves sprout forth. bhaga. --uddesaya. puM0 ( -uddezaka ) masanA 11, 1; -nAlisA. strI0 (-nAlikA) adhikAravAla bhagavatInA 21 mA zata lInA mahanI nalI-in. nIla kamalakI ne me azA . bhagavatI sUma ke 21veM dAMDI. stalk of a blue lotus. dasa. zataka kA kamala ke adhikAra vAlA eka 5, 2, 18; -patta. na0 ( -patra ) uddeza. name of a subdivision bhavanA 5i6 / kamala kA pattA. a leaf of the 21st Sataka of Bhaga of a lotus. bhaga0 11, 1; -mUlattA. vati Sutra with the subject strA0 (-mUlatA) --manuM bhUjhamatter of a lotus. bhA. 21, 2; 5. kamalakA mUlapanA. state of be -kaMda. puM0 (-kanda) G5sa-mastI ing a root of a lotus. bhaga011, 1; 6. kamala kA kanda; kamalakI jaDa. the | uppalagummA. strI0 ( utpabagulmA ) bhU. bulbous root of a lotus, bhaga0 11, vRkSanA agnikhuNAnA vanakhaNamAM pacAsa 1;-kaMdattA. strI0 (-kandatA) bhAnu nela.852 sAvada me pAyI. jaMbU 65. kamala kA kandapana, stute vRkSake anikona ke vanakhaNDa meM pacAsa of being the bulbous root of a yojana dUrIpara sthita eka bAvaDI. lotus. bhaga0 11, 1; -kariNayattA. Name of a well in the strI0 (-karNikatA ) masanA mI forest situated to the south5. kamala kA bIjakoSapanA. state east of Jambu Vriksa. The of being a seed-vessel of a well is at a distance of 50 lotus. bhaga0 11, 1; -kesarattA / Yojanas i. e. 400 miles in the strI. ( -kezaratA) bhalatuM puMsa24 forest. jaM. pa. jIvA0 3, 4; strIsa2pA. kamala kI puMkesara athavA | uppalabeTiya. 0 ( utpalavRntika ) bhavanA strokesaratA. state of being a fila. dhiMTaDAnI bhikSA lenAra gozAlAnA matano ment of a lotus. bhaga. 11, 1; anuyAyI. kamala ke gaTTA-pulaMdA kI bhikSA -NAla. na0 (-nAla ) mAnI nAlI lene vAlA gozAlA kA eka anuyAyI. A DAMDI; jenA upara kamala rahe che te. | follower of Gosala's tenet, kamala kI dAMr3I jisa para ki kamala kA ] accepting a lotus-stalk 45 phala rahatA hai. a lotus stalk. bhaga0 / alms. ova. 41; Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uppalahatthaga] ( 247 ) [ uppADaNa uppalahatthaga. puM0 (utpalahastaka) bhala kI eka bAvaDI kA nAma. Name of a vizeSa. kamala phUla vizeSa. A parti. well in a forest situated to the cular kind of lotus-flower. rAya south-east of Jambu Vriksa. uppalA. strI. (utpalA ) sAparthI nagarInA / jaM. 50 jIvA0 3. 4; 221 // 2 // 2i nAmanA zrAvanI strI. uppaha. pu. ( utpatha) umArga; 41 mArga. sAvarthI nagarIkA nivAsI zaMkha nAmaka bhAvaka unmArga; viruddha mArga. Wrong path; kI strI kA nAma. Name of the wife perverse path. "zrAvaje uppahaM jaMtu" of a Jaina layman named sUya0 1, 1, 2, 16; utta0 24, 5; 27, Sankha residing in the town | 4,-jAi. puM0 na0 (-yAyin) 2 bhAge Savarthi. " tassaNaM saMkhassa samaNo | sanA2. viruddha mArga se jAne vAlA. one vAsagassa ba uppalANAmaM bhAriyA hotthA" | who takes to a wrong path. ThA0 bhaga0 12, 1; (2) pizAyanA dhaMdra, sanI trI samalimI. pizAca ke indra, kAla kI upipalaNa. naM. (utplAvana ) zarI2 052 tIsarI agramahiSI the third of the pANI 2. zarIra para pAnI DholanA. principal queens of Kala, the Pouring of water on the body. Indra of Pisachas. ThA0 4, 1; piM0 ni0 422; nAyA. dhaka. 5: bhaga0 10, 5; (3) upAittAra. tri. ( utpAdayitR) pA64% jaMbukSanA agni khUNAmAMne vanakhaMDanI [. panna 52.nA2. utpanna karane vAlA. (One) me pAvana nAma jaMbUvRkSa ke agnikona ke | who produces or creates. ThA0 4, vanakhaDa kI eka bAvaDI kA nAma. name or 4; dasA0 1, 13, 4, 61; a well in a forest situated to / upAiya, tri. (zrIpAtika) 26.4, khAthe south-east of Jambu mAvi. sahaja; svAbhAvika. Natural. Vriska. jaM. 50 jAvA0 3, 4; (4) ora0 30; (2) 8tpAta 42nAra aniSTa hastinApura nivAsI bhIma nAmanA kasAInI sUya manAya; Beta B55. aniSTa strI. hastinApura nivAsI bhIma nAmaka kasAI sUcaka cinha; ulkApAtAdi upadrava a porkI strI. Ilame of the wife of a tentous event, e. g. the fall of butcher named Bhima of a meteor ete. jaM0 pa0 3, 56 nAyA. Hastinapure. vivA0 2; 8; 1; 17; sama0 34; -pavvaya. puM0 uppaliNIkaMda. na. ( utpalinIkanda) me | (-parvata) savAmAvi-kRtrima parvata. gatanI pAnI banarapati. eka prakAra kI kRtrima banAvaTI parvata. an artificial jala meM hone vAlI vanaspati. A kind of mountain, "uppAiyapavvayaM ca cakamaMttaM aquatic plant. "paumuppaliNIkaMde sakkhaM mataM guluguluMtaM" prova. aMtarakaMde tahevajhiliya" panna0 1, uppADaNa. na. ( utpATana ) 620 nAma uppalujalA. strI0 (utpalojjvalA ) bhUtathA me.. ukhAr3a DAlanA; jar3a se vRkSanA manizAnA banapanI ye ukhAr3anA. Uprooting; eradicating%3B pApI. jaMbU vRkSa ke agni kona ke vanakhaMDa | tearing out. zrova0 38; Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uppADita] ( 248 ) [upAya uppADita. tri( utpATita ) pAsa. uThAyA huA; ukhAr3A huA. Lifted up; rooted out. bhaga0 16, 6 uppADiya. tri. ( utpATita ) 63. ukhADA huA. Eradicated; rooted out. dasA. 6, 4; upADiyaga. tri. ( utpATitaka) BAdu; bhAMsa TeDaM uThAyA huA; mAMsa nikAlA huA. Lifted; ( that ) from which flesh is torn out. ova038; uppAtiyA. strI. ( utpAtikI ) tum| " uppAiyA" za6. dekho 'uppAiyA" zabda. Vide " uppAiyA" nAyA0 1; uppAya-a. puM0 (utpAta ) Gsj anye 46. ur3anA. Flying up. bhaga0 20, 6; prava0 606; (2) pratitA 4i23dhi2 vRSTayAhi. prakRti kA vikAra; rudhira vRSTi zrAdi. any unusual phenomenon in nature, e.g. a shower of blood etc. prava0 1421; paNha0 2, 1; ThA0 8, 1; aNujo0 147; (3) maazamAMthI lehI vagerenI vaSTi thAya che tevA lakSaNa sUcaka-zAstraH 26 pApa sUtramAMnuM eka. AkAza se jo rakta vagairaha kI vRSTi hotI hai usake lakSaNa batalAne vAlA zAstra; 26 prakAra ke pApa sUtroM meM se eka. a scrip. ture dealing with explaining unusual phenomena in pature which portend evil; one of the 29 Papa Sutras. sUya0 8, 2, 26; sama0 26, uppAya- puM0 (utpAda) vRddhi; thaa| thavA. vRddhi; baDhatI. Increase; increasing. vize0 750; (2) patti. utpatti creation; production; birth. vize0 66; 424; ThA0 1, 1; (3) utAda doSa; sAdhune pitAthI lAgatA mAhAnA dhAtrI mAha 16 ghoSa. sAdhu ko apane dvArA lagate hue AhAra ke dhAtrI Adi 16 doSa. any of the 16 sins such as Dhatri etc. incurred by a Sadhu himself in connection with his food. sama0 ( 4 ) yaapUrvamAM prathama utpAda nAme pUrva-zAstra. caudahapUrva meM kA pahilA utpAda nAma kA pUrvazAstra. name of the 1st of the 14 Purvas (i. e. scriptures ). 90 718;-ccheyaNa. na0 (-cchedana-utpAdo devatvAdiparyAyAntarasyachedastena jIvAdi vibhAgaH utpAdacchedanam ) meM paryAyanI utpattithI bIjA paryAyane cheda-vibhAga thAya te-jema devatva paryAyanA utpAdathI chavAdi mano vinA thAya che. eka paryAya kI utsatti se dUsarI paryAya kA vibhAga honA jaise ki devatva paryAya ke utpana hone se jIvA di dravya kA vibhAga honA. the classifications of a substance or rather its subdivisions caused by the modifications of that substance; sub-division caused by modal transformation; e. g. the substance soul is sub-divided into gods etc. on account of its modification. ThA0 5, 3; -pavaya. puM0 (-parvata) suuryaabhvimaannA vanakhamAMne eka parvata ke jyAM sUyabhavimAnavAsI devatA krIDA nimitte vaDiya 112 nAva cha. sUryAbhavimAna ke banakhaMDoM meM kA eka parvata jahAM ki sUryAbhavimAnavAsI deva krIr3A ke artha vaikriyika zarIra banAte haiM. name of a mountain in a forest region of the Surya Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uppAyaka] ( 246 ) [ upi bha heavenly abode. Here known as Uppayana sins. fofo the gods of this abode crente ni0 1; 79; paraha. 2, 1;-(No) for themselves a Vaikriyika uvaghAya. puM0 ( -upaghAta) utpAdanAhi body for pleasure or sport. hopane upayAta-nAza 42 te. utpAdanAdi rAya0 135; jIvA0 3. 4; (2) yamare. doSa kA nAza karanA. destruction of ne 52 sApavAne paryata. camarendra ke Upara the faults or sins known as pAne kA parvata. name of a mountain Utpadana sins. ThA0 10; -visofor Chamarendra to corne up hi. strI. ( -vizodhi ) pahananA 16 or ascend. bhaga0 13, 6, 16, 1; hopano abhAva. utpAdana ke 16 doSoM kA -puvva. puM0 (-pUrva) dravya paryAyanA abhAva. absence of the 16 UtutpAdane jemAM varNana che te utpAda nAme padana faults or sins. ThA0 5, 2; 14 pUrva mAnA prathama pUrva-zAstra. dravya paryAya upAyaNA. strI0 ( utpAdanA) Bpanna 2y; ke utpAda kA jisameM varNana hai vaha utpAda peh| 2. utpanna karanA; paidA karanA. nAmaka 14 pUrvo meM kA prathama pUrva-zAstra. the Creating; producing. piM0 ni0 first of the 14 Purvas dealing 309; paMcA 13, 3; (2) mAranA with the rise of modifications devane eka prakAra; dhAtrI Adi AhAranA of substances. "uppAyapuvassaNaM dasava- 16 de ke je sAdhune pitA Azri lAge che. sthu parANato" ThA0 10; sama0 14; naMdI. zrAhAra kI gaveSaNA ke doSa kA eka bheda: 56; -vvayadhuvadhamma. puM0 (-vyaya dhruva- dhAtrI Adi AhAra ke 16 doSa jo ki dharman ) utpatti 55 (nAza) -sthiti sAdhu ko apane hI kAraNa se lagate haiM. 3 pAso. utpatti, vyaya (nAza) aura dhruva-sthiti variety of sin connected with vAlA. one possessed of or sub. the taking of food; the 16 ject to the three predicaments faults connected with foodof birth, permanence or stay taking committed by an ascetic and death. vize0 543; in his own person. These are uppAyaka. tri. (utpAdaka ) utpanna 422. . Dhatri etc. prava0 571; bhatta0 24, utpanna karane vAlA. ( One ) who 12; bhaga0 7, 1; creates or produces. paNha. 1, 5; | uppAyA. strI. ( utpAtA ) ra driya vAlA uppAyaga. tri. (utpAdaka) me 64 7panI se ta. tIna indriyoM vAlA jIva za6. dekho Upara kA zabda. Vide vizeSa A three-sensed living above. utta0 36, 260; being. 99109; upapAyaNa. na0 (utpAdana) Gram2j; | upi. a. (upari ) 52; ye. Upara; pe 42. utpanna karanA. Producing; } ___UMcAI para. Above; upon; on. creating. paraha. 1, 2, 3; utta0 32, "tesiM bhomANaM upiujjIyA" jIvA. 28 (2) yoyanA 11 5. uppAyaNa ThA0 3, 4, rAya0 47; 103, beya. ke 16 doSa. any of the 16 sins 4, 26; vivA0 3, 6; panna. 2; jaM. ___v. II./32 Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uppiMjala ( 250 ) [ uppheNau'pheNiya pa. 1, 4, 3, 58; nAyA0 1; 6; 8; fastened; bound fast. uppIliya 14; 16, bhaga0 1, 6, 2, 8, 3, 1; ciMdhapaTTa gahiyA uhapaharaNA'' bhaga0 7, 2, 5, 6; 6, 5, 6, 33, 13, 4; 6; nAyA0 2; ova0 30; vivA0 2; -pAlAya. puM0 ( -prAsAda ) any| rAya. 81; jIvA0 3, 4; paraha0 1, 3; mahesa. UMcA mahala. a high or lofty jaM. 50 3, 52, 3, 56; -kaccha. puM. palace. nira0 2, 1; - salilapara- (-kaccha) mAdhyocha; choTA naye. hANa. tri. ( -salilapratiSThAna ) pAe jisane kachoTA mArA hai vaha. one who 652 nuM prtisstthaan-24aae| che . jala has tightly tucked up the para jisa kA nivAsa sthAna hai vaha. hem of his loin-cloth after (one) whose residence or carrying it to the back part abode is on water. bhaga. 7,39 of his waist. vivA0 2, upijala. tri. ( umpijala ) kSAma... uppuya. na0 ( utpluta ) gAyananI me ho. zrAkulatA janaka. (Anything) which gAyana kA eka doSa. A kind of fault causes agitation to the mind. in singing. nAyA. 15; (2) tri. " upijalabhUe kaha kaha bhUe" rAya0 81; nayamIta. bhayabhIta; DarA huA. terrified; upijalagabhU. tri0 ( utpiJjabakabhUta) alarmed. nAyA06; mAsa 418+ 5yesa. Akula kuta.. uppUra. puM0 ( utpUra ) pAzIne prayA Troubled; distracted in inind. Rs. pracaMDa pravAha. A big current kappa0 5, 126; or ftood of water. paraha. 1, 4; gappaccha. na. ( *upiccha ) a52 zvAse (2) 52; orig bahuta; jNadaha. jaladIthI gAuM te; gAyananA eka do. much; excessive. paNha 0 1 3; adharazvAsa se gAnA; gAyanakA eka doSa. upphAlaga. tri0 ( * ) na mosanA2; Singing far too rapidly; a nindA 52nA2 buga bolane vAlA; niMdaka. fault in singing. aNujo0 128; (One ) who censures or slanbhatta0 116 ders. utta0 34, 26; uppiyamANa. tri. (utplAvyamAna) pAthI | upphiDaMta. puM0 ( * )tI. TiDDI. A 752 madhurato. jalake Upara uchalatA locust; agrass-hopper. prava0 157; huA. Leaping on water; rising / upphulla. tri. ( utphulla ) visita. vikaand falling on water. " buGamANe sita. praphullita. Full-blown; bloomNibuDamANe uppiyamANe" uvA0, 218, ing. " upphulaM navi nimjhAe " dasa. uppIliya. tri. (utpIDita ) 8 resa; yAta mAMdhedyu; tare. dRDha kiyA | uppheNa uppheNiya. tri. ( utphenosphenita ) huA; kheMcakara bAMdhA huA. Tightly dhanA zunI posa-pAya * zumA 4 nam52 15 nI TanATa (*). dekho pRSTha naMbara 15 kI phUTanoTa (*). Vide foot-note ( * ) p. 15th. Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upphesa] [umbhAvaNA bhAna ye. dUdhake uphAna ke samAna 101jaM. pa. aNutta0 3, 1; su. ca. krodhAyamAna. Boiling with anger; 2, 212; with anger rising like boil ubbhava. pu. ( udbhava ) utpatti. paidAiza; ing milk. " uppheNau pheNiyaM sIhaseNaM utpatti. Birth; production; rise. rAya evaM vayAsI" vivA0 6; nAyA* 2; upaphesa. puM0 na0 ( * ) bhuzuTa; tA. ummasukka. tri. ( * ) AmAne jAmA mA mukuTa; tAja. A crown; a diadem. ulA suTa gaye. vRkSa meM hI khaDe khaDe sUkha ova0 12; ThA0 5, 1; aAyA0 2, 3, 2, gayA huA. Dried up in the very 121; panna0 2, tree, in an erect posture. ubbaMdhaNa. na. ( udghandhana .) aye zApA:- zrodha. ni. 735 bhI marayuM te. UMcAI para zAkhAdika ubhAma. puM0 ( uDrAma) bhikSAyarI; bhikSAne meM laTaka kara maranA. Committing pAste bhramaNa 2 te. bhikSA ke liye suicide or dying by hanging bhramaNa karanA. One who wanders on the branch of a tree etc. to beg alms; wandering in prava. 1.30; order to beg alms. ThA. 4; ubbaddhaya. puM0 (ubaddhaka ) vidyA, maMtra, yaMtra ubbhAmazra. puM0 ( uddhAmaka) 12; vyaliyA. vageremAM mAyalo ke jene dikSA Apa jAra; vyabhicArI. A person who vAnI manA re che. vidyA maMtra taMtra Adi commits illicit sexual intermeM zaMkAyukta ki jisa dIkSA dene kI manAI course. piM0ni0 420 kI gaI hai. A person full of super. / ubhAmaga. puM0 ( uddhAmaka) zubha pakSI stition in the matter of za6. dekho Upara kA zabda. Vide charms, ineantations etc. Such above. " adANa NiggagAI umbhAmaga a person is thought unfit to khamaga akkhare riksA" zrogha. ni. bhA. be given Diksa to. UT" ; 60; (2) me tne| vAyu eka prakAra unbhaTTa. tri. ( * ) mAge9; yAye. mAMgA kA vAyu. a.kind of wind. panna. 1; huA. Prayed for; solicited; umbhAvaNA. strI. ( udbhAvanA) pragaTa 42y; begged. piM. ni0 281; Ahe2 42Y; utpanna 12yuM. pragaTa karanA; ubbhaDa. tri0 (unaTa) mus; udhAI khulA jAhira karanA; utpanna karanA. ManihuAH ughAr3A. Open; manifest. festing; declaring; producing. " ubhaDadhaDamuhA" bhaga0 7, 6; aNutta / ova0 41, naMdI0 40; (2) prabhAvanA. 3, 1; (2) vi.26; 1542. bhayaMkara; / 997177!. explaining; explanaDarAvanA. terrible; fierce, bhatta. tion. " papayaNaunmAvaNayA" ThA0 10; * gume| pR4 12 15 nI 5ne| (*). dekho pRSTha naMbara 15 kI phUTanoTa ( * ). Vide foot-note (*) p. 15th. Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ubhija] ( 252 ) [ummeima ubhija. tri. ( udbhija) bhInahI gA- ubbhiya. tri. ( udbhida) hone nA lekha rUpe sahAra sAvanAra methI vagere mA . nbhesa; rITa 33 pore. phoDakara jamIna phor3akara bAhira nikalanevAlI methI / nikale hue janme hue; khaMjarITa, meMr3aka Adi. vagairaha kI bhAjI. Vegetation which Come out, shot out after pierces the soil and sprouts piercing something; a wag. forth. piM0 ni0 624; (2) na tail, a frog etc. sUya0 1, , 8; mAhi 75. khaMjanaka prAdi jIva. a dasa0 4; prava* 1250; -loNa. na. species of living beings, such (-lavaNa ) hariyA pAse bhArA pAyAzI as a wag-tail etc. parAha. 1, 4, utpanna yasavaya hariyA bhI samudra ke ubhijamANa. tri. ( uniyamAna ) BdhAvA pAsa khAre jala se utpanna honevAlA nimaka; mAM pAtu muTuM yatuM. khulatA huaA. daryAI nimaka. sea-salt. AyA. 2, 1, Being opened; becoming 6, 35; nisI0 11, 40; manifest. "ketaipuDANavA aNuvAyaMsi ubhiyaya. tri. (udbhijaka) yAna mahAna ubhijamANANa vA" bhaga0 16, 6; jaM. nI se prANI-tI-525 kore. pRthvI ko pa. 1: rAya. jIvA.3, 4, phoDakara nikale hue prANI-pataMga Adi. unbhinna. na0 ( udbhisa-yatkutupAdeH sthagitaM (An insect ) coming out by mukhaM sAdhUnAM tailaghRtAdidAnArthamunica tailAdi piercing the land, e. g, a sAdhubhyo dIyate taddIyamAnaM tailAdi pihi- locust etc. AyA0 1, 1, 6, 48; todbhisam ) sAdhune dhI mAha pahArA unbhUiyA. strI0 (odbhUtikI ) se mATe kamADa ughADIne ke DATA ukheDI ApavA nAmanI kRSNa vAsudevanI bherI; kaMI paNa tho lAgato de; 16 udvamanamAMno 12 mo Azcarya prasaMge lokone jaNAvavA mATe ke hopa. sAdhu ko ghI Adi vahorAne ke liye amuka vakhate amuka thavAnuM che teTalA mATe kivA~Da ughADakara athavA vartana kA DATa bhAvAnI merI. kRSNa vAsudeva kI bherI kA nikAla kara bhikSA dene se lagane vAlA nAma; kisI Azcaryajanaka prasaMga para logoM ko doSa; udgamana ke 16 doSoM meM se 12 vAM jAgRta karane ke liye athavA amuka samaya meM doSa. The 12th of the 16 Ud. amuka hogA yaha pragaTa karane ke liye bajAI yamans faults viz. opening a jAne vAlI bherI. Name of the ketjar or a door in order to give tlo-drum of Ktisna Vasu leva; ghee etc. to an ascetic for a kettle-drum sounded to preeating. pi. ni. 63, 347; paMcA. claim some unusual event to 13, 6; (2) mahIne mahA2 nIsesa- people. vize0 1476; phor3akara bAhira nikalA huA. sprouted | ubheima. na. (udvedima) samudra AhimAM forth or shot out after pierc- panna yatuM sapay; bhI. samudra Adi meM ing something. " teNaM samaeNaM utpanna hotA huA nimaka. Salt proubhine maUrI poyae" nAyA0 3; su. duced in the sea etc.; common ca. 2, 365 salt. dasa0 6. 18; Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ubharo] ( 253 ) [ubhaya ubho . a. (ubhayatas ) me tume; ta25. ____kinds of expiation jIvA0 3; do tarpha se; donoM ora. On both sides. -paihi. tri0 (-pratiSThita ) pote (2) ; 2. do, 2. two; 2. jaM. 50 5, bhane 52 panne mAzrI 294 apane aura 117 nAyA. 1; bhaga0 24, 22; utta0 11, dUsare ke Azraya se pratiSThA pAyA huA. 17; ova0 31; ka. gaM0 1, 36; kappa0 in relation to oneself and 3, 32; ka. pa0 1, 13 -kAla. puM0 for others; i. e. applicable to ( -kAla ) sanna vamata. donoM samaya. both. ThA0 4, 1; -bhAga. puM. both times. dasA0 10, 3; vava0 6, ( -bhAga) yaMdrane me 5 hI lega 20; -pArsi. a. (pArzva ) se 57; . banA2 nakSatra. caMdrakI donoM ora raha kara me yA donoM tarpha. on both sides.. yoga joDane vAlA nakSatra. a constel. sama0 34; lation on both sides of the ubhaya. tri. ( ubhaya ) me. do. Two; | moon's path. caMdassa joisiMdassa both bhaga0, 33, 12, 10; vize0 / joisaro cha NakkhattA ubhatrabhAgA uttarA 118; 470; ova0 16, 36; aNujo0 siriNa visAhA puNagvasU rohiNI" ThA0 8; 21; dasA0 10, 3: dasa0 4, 11; 6; -logahiya. na. ( -khokahita ) 5, 2, 12; nAyA. 11; 1; pi. ni. panne sana lisa-yAe. donoM lokoM mA0 3; piM. ni. 215; 580; utta. kA kalyANa. beneficial hoth 1, 23; ka. gaM0 1, 22; ~~-(yA)- for this world and the next anupassi tri. ( -anudArzan ) yAsAra world. " kallANabhAyaNatteNa ubhaya ane paraloka bannenA sukhane cAhanAra. logahiyaM " paMcA0 11, 36; --vAya. isa loka aura paraloka-donoM lokoMke sukha puM0 (-vAta ) manne tano vAyu. ko cAhane vAlA ( one) who donoM zrora kA vAyu. wind blowing wislies the happiness of both from both sides. nAyA0 11; this world and the next world. -vAyajoga puM0 (--vAtayoga) ne AyA0 1, 3, 2, 11;-(yA)abhAva. ta23nA vAyu ne donoM tarpha kI puM0 (-abhAva ) apanA nA vAyukA yoga. coming together of samAra donokA abhAva. absence of winds from both sides i. e. both. vize0 133; -ariha. na. opposite sides. nAyA. 15; (-arha) ubhaya-mAloyA pane pratibhA -visuddha. tri. (-vizuddha ) are se -nene ye:25. AtocanA aura pratikramaNa zu6. donoM taraha zuddha. pure or puriina donoMke yogya; deserving both fied both ways. paMcA* 1, 20; Alochana ( confession ) and --vidhaNa. tri0 ( -vihIna ) bhaya Pratikramana ( repentance bhraSTa; pannethA rahita. ubhaya bhraSTa; donoM se for faults ); (2) 6za prAranA rahita. devoid of both; destiprAyazcittamAna me. daza prakAra ke prAya- tute of both. paMcA0 3, 40; zrittoM meM kA eka. one of the ten -suya puM0 (-zruta) 05 mane bhAva Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ubhayato ] zruta. dravya aura bhAva zruta scripture of both kinds viz Dravya and Bhava. vize0 126; ubhayato. a0 ( ubhayatas ) bhugo 66 ubhazrI " zaha dekho " ubhazro ubhazro zabda. Vide " 29 bhaga0 24, 20; ubhayahA. zra0 ( ubhayathA ) me prAre; anne zate do prakAra se; donoM rItiyoMseM. Both ways; in both ways. vize0 150; umA. strI0 (umA) zrI vAsudevanI bhAtAnuM nAma dUsare vAsudevakI mAtAkA nAma Name of the mother of the 2nd Vasudeva. sama0 pa 235; umAraNa na0 ( apamAna ) apamAna; khanAhara tiras52. apamAna; zranAdara Insult; disrespect. AyA0 16, 1, 19 ummagga. tri0 ( unmagna ) pANIbhAMthI upara yAveta. jala meM se Upara AyA huzrA Emerged out of water. parAha0 1 3; jaM0 pa03, 55, ummagga. puM0 ( unmArga ) uye bhAvavAne mA`; DubakI mArIne bahAra nikalavaane bhArga. Upara jAne kA mArga; duba kI mArakara bAhira nikalane kA mArga. The way to come up; the emer. gence out of water after dipping oneself into it. pacchana palAse ummaggaM nAlahai bhujaMgAiva AyA0 1, 6, 1, 172; paMcA0 11, 36; 88 ( 254 ) " ka0 gaM0 1, 56; ( 2 ) saTe / bhArga ulaTA mArga; viruddha mArga. wrong path; contrary path. ( 3 ) 3 - bhAga 5. viruddha mArga - zAstra viruddha mArga dikhAnevAlA. one who leads astray praNujo* [ ummagga "" 151; ( 4 ) aDDA 2 te. akArya karanA. taking to a wrong path; doing a wrong deed. " ummaggavajjae rAga dosavirae AyA0 ni0 1, 5, 1, 243; -- dviya. tri0 ( - sthita ) G-bhAbhI rahe. unmArga gAmI. ( one ) who has taken to a wrong or prohibited path. ummaggaTTiya sUrI tizila vimaggaM paNAseMti gacchA0 1, 28 - desaNyA. strI0 (-dezanAunmArgasya bhavahetormokSahetutvena dezanA kathanamunmArgadezanA ) unmArga - vasA mArganI dezanA - upadeza. unmArga - kharAba - mArga kA upadeza. unwholesome, pernicious advice, i. e. one leading astray. ThA0 4, 4; - dekhaNA. strI0 ( - dezanA ) unmArganI dezanA-upadeza heve ! te. unmArga kI dezanA khoTA upadeza denA giving a false advice, giving advice leading to a wrong path. prava0 6630 - paiTTiya. strI0 ( - pratiSThita ) avase mArge yasa; unmArga pratiSThA pAsa. unmArga meM pratiSThA pAyA huA. (one ) gone astray; misguided. bhayavaM kA liMgehiM ummagga padviyaM vivANijjA" gacchA0 2 - paTTiya. tri0 ( - prasthita ) luo "ummagga paiTThiya " 206. dekho 'ummagga paiTTiya' zabda. vide " ummagA paTTiya gacchA0 6; - pAMDavaraNa. tri. ( -pratipakSa) ( bhAgane gAra va unmArga ko svIkAra kiyA huA. (one ) who has accepted 8 wrong or pernicious path or course of action. uvA * 7, 218; - payaTTa. tri0 ( pravRtta ) unmArge pravRtta thayesa. unmArga meM pravRtta. gone astray; For Private Personal Use Only d r "" "" Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ummaggajalA ] started on a wrong path. su0 ca0 4, 115; ummaggajalA. strI0 ( unmagnajalA - unmajjati zilAdikamasmAditi, unmagnaM unmagnaM jalaM yasyAM sA ) timisra guAne madhyalAge me nAmanI eka nadI ke jemAM koi vastu paDe tene sIne mhArI he timisra guphA ke madhya bhAga meM sthita eka nadIkA nAma jo ki kisI vastu ke paDanepara uchAlakara bAhira pheMka detI hai. Name of a river in the centre of a cave named Timisra. Its water violently throws out anything that falls into it " jarANaM ummagga jalAe mahA Ie " jaM0 pa0 30 'usmajja. ghA0 I ( ut + mRj ) maMtra vagerethI sarpa mAhituM ora utAra maMtrAdise sarpAdi kA jahara utAranA. To remove the effects of serpent-bite etc by incantatious etc. ummajejA. "taM itthI purisaspa ummajejA" vava0 5, 21; ummaja. puM0 ( unmajjana ) pAnI saMrathI sapATI para yAtra te jala ke bhItara se UparI bhAga para AnA Emerging on the surface of water from below it. (2) saMsAranI sapATI mokSa 52 nAra zraddhA, saMyama, vIrya vagere. mokSa lejAne vAle zraddhA, saMyama, vIrya Adi. faith, asceticism, heroism etc, by which a person emerges to the surface of the worldly ocean and gets salvation ummajalaDhuM iha mANavoha " AAyA 0 3, 2, 115 - khimmajiyA. ( - nimajjikA ) pANI mAthI upara si 1, strI0 ( 255 ) [ ummattagabhUya AvavuM ane nIce javuM te; DubakI khAvI te jala meM DubakI mAranA alternately to emerge out of water and to submerge under it. "aheubhmaja mijjiyaM karemANe desaM puDhavIe calejA " ThA0 3; ummajjaka. puM0 ( unmArjaka ) snAna karavAne ekavAra pANImAM pesI tarata bahAra nikale teva tApasa; tApasanI yeU lata snAna karane ke liye eka bAra jala meM praveza kara turaMta bAhara nikalane vAlA tApasaH tApasI kI eka jAta. A class of ascetic an ascetic who dips himself once in water for his bath and immediately comes out. ova0 38; ummajaga. puM0 ( unmArjaka ) lubho upa zaha dekho uparakA zabda. Vide above. bhaga0 11, 6; ova0 nira0 3, 3; ummajjA strI0 (ummajA ) pANI mAM nIyethI para yAvate. pAnI meM nIce se Upara AnA. Emerging out from the bottom. utta0 7, 17; ummajjiya. saM0 kR0 a0 ( unmajjya ) ayAne DumADIne. zarIrako DubAkara Having dipped or submerged the body. bhaga0 13, 6; ummatta. tri0 ( unmatta ) gAMDa chata. pAgala; uddaMDa; uddhata. Mad; insolent. prava0 767; vize0 3260; ( 2 ) gardiSTa bhUta vagerenA sagA vAlu garviSTa; ghamaMDI; jise bhUta vagairaha lage ho vaha. proud; conceited; possessed by a ghost etc. prava0 767; piM0 ni0 572; ummattagabhUya. tri. ( unmattakabhUta ) unmatta-gAMDA thayela; madirApAnathI jenuM For Private Personal Use Only Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ unmattajalA] ( 256 ) [unmAya yita AnathI sevA. unmatta; pAgala; in weight is styled as UnmanomadirA pAna se jisakA citta mukAmapara na peta. " sevita ummANe 2 jagaNaM ho vaha. Maddened; intoxicated ummiNijada" ova0 20, kappa0 1, 8; with drink. ThA0 5, 1; (3) sAme trAjavAmAM jokha nAkhI ummattajalA. strI. (unmattajalA) 2054 12tune mI tasavI te. tarAju ke eka vijayanI pazcima saharada uparanI nadI; palaDemeM bA~Ta DAlakara dusare palaDe se vastukA mahAvidehanI bAra antara nadImAMnI eka. | nolanA. weighing a thing rampaka vijaya kI pathima taTa para kI nadI against a measure of weight Name of a river on the west in the scales of a balance. 37 ern border of Rampaka Vijaya; ! 1; aNujo0 132; one of the 12 Antara Nadis | ummAda. puM0 ( unmAda ) is5); yita ( rivers ) of Mahavideha. I vibhrama. pAgala pana; cittavibhrama. Mad" rammae vijae ummattajalA mahANaI " | ness; intoxication; mental jaM. pa. ThA0 2, 3, aberration. bhaga0 14, 2, dasA0 7, ummaddaNa. na0 ( unmardana) TI iMDIye 12; vize. 1415; (2) atyanta Amamana 42 te. ulaTa rUe~ kI ora se | thI 6-bhatta. atyanta kAma se unmatta. mardana karanA. Rubbing (i. e. oil ) maddened with love or lust. on the body against the grain. "kai viheNaM maMte ummAde paNNate goyamA sUya0 2, 2, 62; nAyA0 13; duvihe ummAde paNNate" bhaga0 14, 2; ummadiyA. strI. ( unmardikA ) TI (3) yakSAhinA Aveza yakSAdi kA Aveza. ithAme maI- 42nAra dAsI. ulaTe ruveMkI being possessed by a Yaksa tarapha se mardana karanevAlI dAsI. A maid- etc. ThA. 2, 1; -pamAya. puM0 servant who rubs oil etc, on (-pramAda-unmAdaH saMgrahatvaM sa eva pramAdaH the body against the grain. pramattatvamAbhoga zUnyatonmAdapramAdaH) yakSAbhaga0 11, 11; hi AvazathI upayoga zunya5. yakSAdi ummANa. na0 ( unmAna-unmIyate tadityu- ke zarIrameM praveza hone se upayogazUnya honA. nmAnam ) torathA parimANa yAya te; zera, listlessness or inattentiveness bhae, arSa, bhAso pore. tola, vajana kA due to one's being possessed parimANa; sera, maNa, tolA, mAsA zrAdi. by a Yaksu etc. ThA0 6; A measure of weight o. g. a| ummAdaNa. na. ( unmAdana ) samIseer, a mound etc. sama0 pa0 236; 5na yAya te. prabala kAma kA uddIpana honA. jaM0 pa0 ThA0 2, 4; nAyA0 1; (2)ne Rise of strong passion or lust. telatA ardhabhAra pramANa thAya tevo puruSa aNujo0 130, unmAnApeta vAya. jo tolane para arddhabhAra | ummAya. puM0 ( unmAda) yA " ummAda" pramANa ho vaha puruSa unmAnopeta kahalAtA hai. za6. dekho " ummAda '' zabda. Vide a person who is Ardhabharaj "ummAda" bhaga0 14, 2, dasA. 7, Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ummi ] ( 257 ) [ummIsa 21; vize0 1415; uvA0 6, 258; prava0 prova0 13: 1077: -patta. tri. ( -prApta = unmAda- ummiliya-a. tri. ( unmIlita ) vikasita munmattatAM prApta unmAdaprAptaH) bhAratIya mAseta; 34. phUlA huA; khilA huAH manA yathA gAMDa 595 thayela. mohanIya vikasita. Full-blovn; opened; karma ke udaya se jo pAgalapana havA ho vaha. blooming. rAya. 238; aNujo0 16) mental aberration caused by sama0 pa0 213, nAyA0 1; jIvA0 4; the maturity of Mohaniya ummilira tri. ( unmIlanazIla ) mIsanA2. Karma ( i. e. Karma which khilane vAlA. Having the nature deludes as regards right be. or characteristic to bloom or lief etc.) va. 2, 10; 16 open. su. ca0 3, 44; ummi. puM0 ( umi ) taraMga, mauta; dahe2. . ummisiya. tri0 ( unmiSita ) aAzita. taraMga; lahara. A wave. kApa0 3, 436 prakAzita. Bright; shining; opened. nAyA0 8; paraha. 1, 3, (2) malane bhaga0 14, 1; (2) puM0 sAM5 diyAmAre nasamudAya. laharoM ke AkAra ne 33 taTasA pAsa. aAMkha mIcakara ke samAna jana samudAya. a crowd of kholane meM laganevAlA samaya; samaya parimANa. people resembling in series of it ineasure of time required for waves. bhaga. 2, 1; -vIci. puM. the twinkling of an eye. "JIFA(-cauci ) samudranA / taraMga mane siyANamisiyaMtaraNe" jIvA0 3, 1; dAnA taraMga. samudra kI baDI 2 ora choTI ummissa. na0 ( unmizra ) basesavAtuM; choTI lahareM. waves and ripples of sardu thayetha; meyaane| 7 me ho1. mizrita; the ocean. bhaga0 16, 6; ekatrita; eSaNA samiti kA 7 vAM dopa. ummimAliNI. strI0 (UrmimAlinI ) me3 Food etc. of different kinds pavatanI pazcime ane zItala mahA nadInI mixed up together; the 7th uttare suvapra vijayanI pUrva sarahada uparanI fault in connection with food. santa2 nahI. meru parvata ke pazcimakI ora, sItodA nadI ke uttara kI ora aura suvapra begging. aAyA* 2, 1, 1, 1; prava0 576; ThA0 4; vijaya kI pUrvasImApara kI eka antara nadI, Name of a river on the eastern ummIliya. tri. ( unmIlita ) pAleya. border of Suvapra Vijaya to khilA huzrA. Full-blown; opened. the North of the great river panna. 2, vivA0 1, 7; Sitoda and in the west of Meru ummIsa. na. ( unmizra ) meSazAnA 6za mountain. "suvappe vijae jayati rAya- mAnA 7 bhI Sa. eSaNA ke daza doSoM hANI ummimAliNI gaI " ThA0 2, 3, meM kA 7vA doSa. The 7th of the ten jaM. pa. 4, faults connected with foodummilita. tri0 ( unmIlita) mA 75 begging. dasa. 5, 1, 55, piM0 ni. za6. dekho uparakA zabda. Vide above. 520; paMcA0 13, 28; v. II./33 Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ummuka] ( 258 ) [ura ummukka. tri0 ( unmukta ) aye guM. UMcAI | uya. puM0 (Rtu) saMta Adi *tu. vasaMta para pheMkA huA. Thrown up; tossed | zrAdi Rtu. A season; e. g. spring up. zrova0 (2) sarvathA yA resa; ch|us. etc. nAyA0 1; 5: bhaga0 6, 33; sarvathA choDA huA; tyAgA huA. abandon- | uya. a. (uta ) athavA. athavA; yA. Or; ed; renounced for ever. kappa. an alternative conjunction. 5, 103; vize0 2750; utta0 36, 62, vize0 1610; nAyA0 1, 3; 15; piM. ni0 632; bhaga0 | uyaMsi. tri. ( ojasvin ) svI; 11, 11, 12, 1, -kammakavaya. adhiH manAma vAlo. ojasvI; oja guNa puM0 (-karmakavaca) sasa bha35 45yne| | vAlA; adhika manobala vAle. Powerful: tyAga karela che jeNe evA siddha bhagavAna. | possessed of strong will-power. sakala karmarupa kavaca kA jinhone tyAga kiyA | rAya.215; sama0pa0 235; hai aise siddha bhagavAna. a liberated soul uyaTTa tri. ( apavartta) bhanI sabhI sthitine i.e.a Siddha who has remov. Tu 12vI te. karma kI dIrgha sthiti ko alA ed the fetters in the form of karanA. ( One) who has weakened Karma. ova. -bAlabhAva. puM0 | the power of Karma. bhaga0 1, 1; strI0 ( -bAlabhAva ) | chorI hAyesa. | uyaTTaNa. na0 (apavartana ) mA "uyaTTa" bAlabhAva ko jisane tyAga diyA hai vaha. | za6. dekho "uyaha" zabda. Vide "uyaha" adolescent; one who has pass- bhaga. 1, 1; ed from childhood to boyhood | uyara. puM. (udara) peTa; 0442. udara; peTa Or manhood. bhaga0 15, 1: vivA0 | The belly; the stomach uta. 5; nAyA. 1; 8; 13; 14; dasA0 10, 3, 7, 2 piM. ni. bhA0 45, dasA. 10, 4; kappa. 1, 6 ___ mu0 ca0 1, 304; ka. gaM0 1, 34; ummUlaNA. strI0 ( unmUlanA ) bhuusthaa| uyariya. tri. ( udarika) le..2 pAsA. Gs; yuTI pahA2 54. jaDase ukhADanA. jalodara roga vAlA. ( One ) sufferUprooting; eradication. "ummu- | ing from dropsy. vivA0 7: laNA sarIrA o" paraha. 1, 1; ura. puM0 ( uras ) 5kSarathA, chAtI. chAtI; ummUliya. tri. ( unmUlita ) bhUtathA / vanasthala. The breast. panna0 1; me. jaDa mUla se ukhADA huA. Up | aNujo0 128; AyA. 1, 1, 2, 16; rooted; eradicated. bhaga0 16, 6 / rAya. 32, 86, parAha0 1, 3, ThA. 7, ummesa. puM0 ( unmeSa ) bhAMga pIyavI uvA0 2, 108; ka. gaM0 1, 34; GdhAvI te sAMbhana 5 . A~kha urasi. sa. e. va. prava0 67; kholanA, mIMcanA; A~khakI palaka. A (2) suMdara suMdara; khUbasUrata. beautiful; glance; twinkling of eyes. bhaga0 charming. ThA0 4; -kkhaya. puM0 13, 4; (-kSata) yo thA. hRdaya kA dhAva. a umha. puM0 ( USman ) tA; garabhI. wound in the heart; a heart-- uSNatA; garmI. Heat. zrogha. ni. 484; | sore. vize0 216; -tava. puM. Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paraMureM ] ( - tapas ) gozAsAnA sAnu me tanuM tapa gozAlA ke upAsaka kA eka prakAra kA tapa. rI. kind of austerity practised by the followers of Gosala. or. 4; - parisappa. puM0 ( - parisarpa) chAtIthI bhAvanAra prANI - sarpa vagere. chAtI ke bala calanevAle -sarvAdi prANI. a reptile moving or creeping upon the belly; e. g. a serpent etc. utta0 36, 150; bhaga0 8, 1; - parisappa vihANa. na0 ( parisarpavidhAna ) sarpanI lati sarpa kI jAti. the serpent kind bhaga0 15, 16 - parisappiNI. strI0 ( - parisarpiNI ) nAgaNuH sarpanI zrI. nAgina. a female serpent; a female snake. " se kiMta uragaparisapipNI 2 " jIvA0 2; -- suttiyA strI0 ( - sUtrikA ) chatImAM mahezvAnuM AbhuSaNu. chAtI kA eka AbhUSaNa. an ornament of breast. jaM0 pa0 * pRSTha 215 nI purano foot-note ( * ) p. 15th. [ uravimazra-ya g. a serpent. jIvA0 1; - parisappI. strI0 ( - parisarpiNI ) nAgaNuH chAtI bhAsanA sarpanI strI. nAgina, chAtIke bala calane vAlI sA~pina a female ser pent; a female suake. jIvA 0 1; - vara. puM0 ( - vara ) uttama nAga; bhI latino sarpa uttama nAga; UMcI jAti kA sarpa. a serpent of a high breed; a noble serpent. nAyA* 16: jaM0 pa0 3, 45; vIhi. strI0 ( -vodhi ) zunI raMga nAmanI vIdhi gati vizeSa. zukra kI uraganAmaka gati vizeSa. name of a particular kind of motion of the planet Venus. ThA0 6, 1; urattha. na. ( ura: stha ) chAtImA par3ezvAnuM samara chAtI meM paharane kA gahanA An ornament to be worn on the breast jIvA 0 3, 3; bhaga0 6, 33, kampa0 3, 36, urabha puM0 [strI0 ( urabhra ) bheTuM; be. meMDhA; bheDa; vakarA. A sheep; & lamb. panna0 17; sUrya0 2, 6, 37; jIvA0 3, 4; rAya 0 46; parAha0 1, 1, nAyA 01, uvA * 2, 14; utta0 7, 4; - puDa sariNama. tri. (-pusannima) beTAnA nAne. bakare kI nAka ke samAna. resembling the nose of a sheep. "urabbhapuisAguNabhA se nAsA". uvA0 2, 64; - ruhira. puM. ( - rudhira ) beTA sohI. bakarakA rakta blood of & sheep. jIvA0 3; uramizra-ya. puM0 ( auauranika) beTA- 16zane pAsanAra-lavADa, smArI bakare ko pAlakara phira kasAI ko becanevAlA. A ( * ). dekho pRSTa naMbara 15 kI phUTanoTa ( * ). Vide uraMureM. zra0 ( ) chAtIsAthe grahaNa 52 te; chAtI saraso . chAtI se lagAnA; chAtI se chAtI milAnA Embracingly; closing in embrace "ca uraM giyAM pi uraMDare girihattara " vitrA0 3 uraga. puM0 [strI0 ( raMga ) peDhe bhAvanA - sarpa, peTake bala calane vAlA sarpa A snake; a serpent. uta0 14, 47; nAyA0 16; 17; bhaga0 8, 11 prava0 1106 - parisappa samuckrima. puM0 ( -parisarpasamucchima ) chAtI dvArA yAsanAra samubhi sarpa. chAtA ke bala calane vAlA samUcchaMna jIva-sarpa a reptile moving on the belly, e. ( 256 ) For Private Personal Use Only -- Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ urama ] shepherd who herds sheep, goats etc. and sells them to a butcher, sUya0 2,2, 28, uragmiya na0 ( urIya ) uttarAdhyayana sUtranuM sAtabhuM adhyayana. uttarAdhyayana sUtrakA 7vAM adhyAya. The 7th chapter of Uttaradhyayana Sutra. utta. 7; ura-a. puM0 ( uraja ) bheDa latano gurucho. eka prakAra kA gucchA. A kind of bunch or cluster. pana0 1; 2; urala. puM0 ( udArika ) hAri zarIra. zradArika zarIra. The Udarika i. e. physical body. ka0 gaM0 1, 35; 2, 6; 21; prava0 1113; jaM0 pa0 2, 30; urala. na0 ( audArika) dhAri yoga. zradArika yoga. Activity or vibrations of the Udarika i. e. physical body. ka0 gaM0 4, 8 aMga. puM0 ( zraGga ) bahAri zarIra zradArika deha. the Udarika i. e.physical body. ka0 gaM0 1, 36; pragha0 1326 - duga. na0 ( - dvika ) udhAri ane uAri mizra khe ye prati zradArika aura audArika mizra ye do prakRtiyAM the two Prakritis (Karmic natures) viz Udarika and Udarikamisra. ka0 gaM0 2,6; ( 260 ) 3, 3; urasa. tri0 ( aurasa ) potAno putra nijakA putra; aurasa putra. One's own son. ThA 10; urasappa. puM0 ( uraH sarpa ) chAtIye yAsanAra tiryaya sarpa vagere. chAtIke bala calane vAle tithaMca A reptile walking or moving on its belly, e. serpent etc. prava0 676; urasI. strI0 ( urasI ) bhe g. a jAtane For Private [ urAla pana0 1; gaccho, eka prakAra kA gucchA A kind of bunch or cluster. urassa. na0 ( urasya - urasi bhavamarasyaM ) chAtI. chAtI kA. Being in the breast; anything pertaining to the breast. rAya0 32; - bala. na0 ( - bala ) dhyAsa. hRdayabala. power of the heart; will-power; strength of the heart. "urassabala - samaNA jae" rAya0 32; urAla. tri0 (udAra) samartha; zaktiyukta prabala zaktiyukta. Powerful. (2) unnata svabhAva vAle unnata svabhAvavAlA. aspiring. jIvA 0 5; rAya0 jaM0 pa0 (3) 72. udAra. magnanimous. ( 4 ) pradhAna; zreSTa. udAra; zreSTa. chief; prominent. ova0 38; sama 0 6; nAyA 0 15; 8; 12; 14; 16; bhaga0 1, 13, 16, 2:11, 11, 15, 1; nira0 1, 1, panna0 34; jIvA0 3, 4; rAya 0 56; 81 sU0 10 20 ka0 1, 5; (5) yati bhUta bahuta Azcaryajanaka. very wonderful sU0 10 1 0 0 20: bhaga0 2, 1; jaM0 pa0 0 ( 6 ) vizAsa. vistAravAss vistRta extensive. AyA0 1, 6; 1, 10; ThA0 5; (7) na0 bhelatanuM zarIra, udhAri zarI2. eka prakAra kA zarIra ; audArika zarIra. & kind of body; Udarika Sarira; external physical body.ka0 gaM0 1, 37; paMcA0 1, 15; (8) tri* uhArika zarIra saMbaMdhI zradArika zarIra saMbaMdhI pertaining to the Udarika body. rAya0 252; ( 8 ) sthUla; prasiddha. sthUla; moTA; prasiddha. gross; not fine; manifest. sUrya0 1, 1, 4, 6; (10) pradhAna tapa pradhAna tapa; mukhya tapa. principal or prominent austerity. nAyA0 9; Personal Use Only Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ urAlizra-ya] ( 261 ) [ ulugga . bhaga. 2, 1; (11) me namAnI bIsI vana- baDA bhArI ghaMTA. a large bell. vivA0 3; 25ni. eka prakAra kI hari vanaspati kA nAma. -NAyaga. puM0 (-nAyaka ) mahA nAya mame of a green plant. panna. 1; moTA nAyaka. a great leader; . -tasa. muM0 (-grasa ) 2thara sa05. great guide. kappa0 3, 36;-pIvara. audArika trasajIva. a many sensed puM0 (-pIvara) gho| pu. baDA sthUla. living being possessed of an very fat; corpulent, kappa. 3, 36; external physical body; uruNaga. puM0 ( * ) narapatimA 12; mobile sentient being with me suvAsa hArtha. vanaspati kA eka komala physical body. jIvA0 1; missa.. padArtha A kind of soft substance. puM0 ( -mizra ) 25 mizra yoga. jIvA0 3, 3; udAraka mizrayoga. vibratory activity | urutuMbagA. strI. (urutumbakA ) driya of Udarikamisra i, e. physical pAso 05. tIna indriyoM vAlA jIva. A mixed with Karmic body. prava0 / three-sensed living being. 1326; panna. 1; urAlizra-ya. tri. ( audArika ) 3. uroruha. puM0 ( uroruha ) stana. stana. The mAMsa ne rudhiravAluM zarIra, manuSya ane ___female breast. mogha0ni0 bhA0 317; tiryaya sthUla za612. hADa mAMsa aura rudhira prava0 543 vAlA zarIra; manuSya aura tiryacakA prAkRtika urovisuddha.na. (urovizuddha-urasi bhUmikAzarIra. Exteral physical body j nusAreNa svaro vizuddho bhavati iti ) gAyanahaying flesh, blood and bone. nI zujhino me 2 gAyana kI zuddhi kA ThA. 2, 1; sama0 13; jIvA. 1; nAyA. eka bheda. A particular variety of 8; bhaga0 2, 5, 6, 1; dasA. 5, 40; clearness of voice in singing. sama0 pa0 256; --sarIra. na0 (-zarIra) rAya. nus| 65 za. dekho Upara kA zabda. ulijjhamANa. tri. ( avalipyamAna ) 421tu; vide above. nAyA.. 18; -sarIri. mAtu. cATane meM AtA huA; khAne meM puM0 (-zarIgn i ) 24 zarIra vAlI 75. AtA huA. Being licked or sipzrIdArika zarIra vAlA jIva. a sentient ___ped; being eaten. kappa0 3, 42; being with Udarika or external | ulugga. tri. (avarugNa ) zAna yasa. physical body. ThA06, 1; jIvA0 10; udAsa. Faded; withered; fatiuru. na. ( uru = virtArNa ) vistIrNa gued; wearied. nAyA0 1; -sarIra. vizA. vistRta; phailA huA. Extensive na. ( -zarIra ) huna zarI2. nirbala vast. bhaga. 11, 11; --ghaMTA. strI0 zarIra. an enfeebled body; a weak (-ghaNTA ) pizAsa dhaMTa; leTI ghaMTara. and emaciated body. nAyA0 1; * junI 4 52 15 nI TanATa (*). dekho pRSTha naMbara 15 kI phUTanoTa ( * ). Vide foot-note (*) p. 15th. Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uluzra] ( 262 ) [ullagrA - ulUpra. puM0 (ulUka) dhu7. ullU. An from Uddehagana. kappa. 8; (2) 'owl. (2) vaizeSiH zananA netA yAda zya5 gatathA nAsesa 3 gaye 9, kAzyapa bhuni vaizeSika darzana kA netA kaNAda muni. gotra se utpanna 3 rA gaNa. the third Saint Kanada the founder Gana ( order of saints ) desof the Vaisesika school of cending from Kasyapa family. philosophy. viza* 2165; origin. kappa. 8 ulUga. puM0 ( ulUka) dhu17; dhu9. ullU. An ullaMghaNa. na0 ( ullakana ) yayu; hI na owl. sUya02, 2, 16; sama0 vize01107; te. ulAMdhanA; kUdanA. Crossing; -patta. na0 (- patra ) dhupanI 55. leaping across. utta0 24, 24; ullU ke paMkha. a wing of an owl. ova. 20; bhaga0 25, 7; (2) tri. bhaga0 18, 6; vinaya-maryA saMdhAra. vinaya-maryAdA kA ulUgI. strI. ( ulUkI )me mAranI vidhA. ullaMghana karane vAlA. ( one ) who eka prakAra kI vidyA.. Name of an art violates the rules of inodest (2) dhupanI mAhA. ulUka strI. a or reverential conduct. utta. female owl. vize0 2454; 17, 8, ulla. tri.( * )bI; bhInu. Ardra; gIlA ullaMbaNa. na. ( ullambana ) unI asIme Wet; damp. dasa0 5. 1, 66; jaM. tumadha; uMye sayu. jhADa kI pa0 3, 62; rAya0 251; piM. ni. bhA0 DAlI se laTakatA huA dhanA; UMcAI para 12; piM. ni. 367, 533; bhaga0 5, 7, laTakAnA. Suspending or hanging 16, 4; nAyA02816; utta. 25, 40; anything on something above; -camma. na0 (-carman ) sItuM yAma. e. g. on a branch of a tree. gIlA camaDA; kaccA camar3A. wet skin or sama0 11; paraha 0 1, 1; nAyA0 2; leather. vivA0 6; ~dabbha. puM0 (-darbha)sIla-hAla; se ullaMbiya. saM. kR. zra. (ullambya ) ye tanu . harita darbha. wet i.e. green Dar. vIna. UMcAI para laTakA kara. Having bha grass. vivA0 6;-paDasADiyA. suspended or hung on somestrI0 (-paTazATikA) alal sii. harI thing above. bhaga0 13, 6; mADI. wet i.. green thicket | ullaMbiya. tri. ( ulbambitta) AmA baTA. of trees. vivA. 7; 31. jhADa para laTakAyA huA. Hnng ullaMgaccha. na0 ( * ) aTeDa gayI nI. or kept suspended oa a tree dasa se nAmanu me dusa. uddeha gaNa se dasA0 6, 4 nikale hue kula kA nAma. Name of a ullaga. tri. (adrika) mA; bI. gIlA; family which was an off-shoot | bhIgA huA. Wet; damp. aMna0 3, 1; * gume| 14 namma2 15 nI 5TanoTa (*). dekho pRSTha naMbara 15 kI phUTanoTa ( * ). Vide foot-note (*) p. 15th. Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ulaNa] ( 263 ) [uAlapamANa --- hattha. puM0 (-hasta) bhAnuM lAya. gIlA prApta. Delighted; joyful su0 ca. 1, hAtha. a wet hand. bhaga0 15, 1; 368; praSa. 1413; kappa0 3, 40; ullaNa. na0 ( * ) sAmaNa, pasAmaNa. | ullAiya. tri. ( * ) bhATI chAyAhiyA Water in which pulse, rice khIMpela. gobara miTTI Adi se lipA huA. etc. are boiled and which is ( Wall etc. ) smeared or beafterwards spiced and served dubed with cowdung, earth as a separate article of food. | etc. rAya0 56; pi. ni. 624; (2) lAtuM zarIra .. ullAya. pu. (ullAta) 12; bAta. prahAra; gIle zarIra kA poMchanA. to wipe off a lAta. A kick; a violent stroke. wet body with a towel etc. taMdu. uvA0 10, 277 ullAliya. tri0 ( allAlita ) tA. 422; ullaNiyA. strI. ( * ) vasUpa patra; 3 . uchAlA huA; tAr3ita. Struck; lInA zarIrane suMyAnuM patra. gIle zarIra ___beaten; tossed or flung up. ko poMchane kA vastra; aMgochA. A piece of ja. pa. 5,115; rAya. cloth to wipe off a vet body. ! ullAva. puM0 ( ullApa) pAtayita; payana uvA0 1, 22, -vihi. pu. ( -vidhi) mosata. bAta cIta. Indirect talk. pANIthI bhInA zarIrane luMchavAna vatranI Coversation. pi. ni. 425; 465 vidhi. gAle zarIra ko poMchane ke vastra kI aNujo0 146; ThA0 7, 1; nAyA0 1; su. jait a process to be followed ca0 2, 571; ogha0 ni0 bhA0 56; vize0 in connection with cloth 1411; (2) pratyuttara; yA javAba. used to wipe off a wet body. . reply; a response. " tasthago " tayANaMtaraM caNaM mANe ullANa pAvihi suNai dei ullAvaM" prava0 143; / parimANaM karei" uvA0 1, 22; ullAsa. puM0 ( ullAsa ) prATa 42 te. prakaTa ullaya. tri. (Aka) sI: mIna. gAlA; iftar. Act of manifosting ou AI Wet; damp su0 ca0 2, 49.3; bringing to light. prava. 1335; bhaga0 15, 13 -saMjaNaNa. ni. ( -saMjanana) pragaTa ullaviya. naM. ( ullapita ) mahe / 42nA2. prakaTa karane bAlA. ( one ) whe) sambadhI vAtacIta karavI te kAma kathA. manifests or brings to light. kAmakathA; kAma saMbaMdhI bAta cIta. Aimo- prava0 1335; rous talk; love talk. * aMga paJcaMga- ulliMpamANa. tri. ( ullipat ) 852 25 saMDhANaM cArullatriya pehiyaM" utta0 16, 40; / rato. Upara lepa karatA huA. Sinearullasiya. tri. ( ullAsita ) BAsa - ing or be-daubing the surface mAnanda pAbhela. ullAsita; praphullita; aAnanda of anything. AyA0 2, 1, 7, 38; * jume 14 nabh52 15 nI 5TanoTa (*). dekho pRSTa naMbara 15 kI phUTanoTa (* ). Vide foot-note (*) p. 15th. Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ulihaNa] ( 264 ) [ ulloyametta ulihaNa. na0 ( ullekhana ) ye 423 / te: / unloiya-a.na. ( ulocita ) 4A mATI . ullekha karanA; likhanA. Writ- korethA bhIta vagerenu lepana 42guMta. miTTA ing. su0 ca0 2, 237; vagairaha se dIvAla vagairaha kA potanA. Besullihiya. tri0 ( ullikhita) sA; 27 mearing or bedaubing a wall pAusa. aMkita; ghisA huA; ragaDAyA huA. etc. with earth cowdung etc. Scarred; worn out; bearing "lAi ulloiya mahiyaM" nAyA0 1; saM. marks of being worn out. nAyA. pa0 panna0 2; bhaga 12, 8; sama0 ova. 2; ova. utta0 16, 65; (2) yandrako pAMdhesa; seyathA zagA. ullINa. tri0 ( ullIna ) gupta 291; tima 23. jahAM candaravA vAMdhA hai vaha sthAna. having a cloth-ceiling fastened 2sa. gupta rahA huA; apragaTa rahA huA; ekAnta meM rahA huA. Hidden; soli above. ova0 26; jIvA0 3, 4; tary. AyA0 2, 2, 3, 67; ulloca. puM0 ( uhAca ) chata; leya. chata. A cloth-ceiling. sU0 pa0 20, ulluciya. tri. ( ulluMcita ) uNe; ulloya. puM0 (uloca) ; (23); soya. yuTena, ukhAr3A huA; chUTA huA. Root chata; caMdaravA. A cloth-ceiling. rAya. ed out; plucked out su0 ca0 2, 6; 107, jIvA0 3, bhaga0 11, 11; 14, 6; kappa0 3, 32; jIvA0 1: rAya jaM. ullugA. strI. ( ullukA ) me nAmanI me pa. 4, 88, bhaga0 11, 11; (2) tri. nahI. eka nadI kA nAma. Naine of a govA yogya darzanIya. dekhane lAyaka. (" ___ river. vize0 2426; sisht) worth being seen. ullugAtIra. na0 ( ullukAtIra ) mA nAyA0 1; 8; bhaga0 11, 11; 14, 6; nAmano nadInA kAMThe AveluM eka nagara ke -~-tala. puM0 (-tala ) dhrne| ne jemAM gaMgAcArya nAmanA nirlDava thayA. naga. ghara kA UparI bhAga. the upper ullugA nAmaka nadI ke taTa para sthita eka part of a house nAyA0 1; -bhUmi nagara jisameM ki gaMgAcArya nAmaka ninhava strI0 (-bhUmi) prAsA-masana 852nI hue the. Name of a town on a bhUmi. mahala ke Upara kI bhUmi. The bank of the river Ulluga. It upper part or upper floor of was the native place et the a palace. bhaga0 2, 8; - varaNaga. puM. Ninhava Gangacharya. ThA0 7,1; ( -varNaka ) masanA 75ranA lAgato ulluyAtIra. na0 ( ullukAtIra ) gumA pani. mahala ke UparI bhAga kA varNana. Guo za6. dekho Upara kA zabda. Viden description of the upper above. "teNaM kAleNaM teNaM samaraNa ullu- ___part of a palace. bhaga0 2, 8; yAtIreNAma Nayare hotthA" bhaga0 16, 3; | ulloyametta. na0 ( ullokamAtra ) netAta; ulleUNa. saM. kR0 a0 (pArTIkRtya) mInU 5 nimeSamAtra nimeSa mAtra. At a mere 2. gIlA-Ardra karake. Having made glance; a mere glance. bhaga0 wet. vize0 1455; Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uva] ( 265 ) [uva-ikkha - uva. a. (upa ) sbhii5-paase|| arthamA. uvAgacchAmi bhaga03,2; 15,1; nAyA08; najadIka ke artha meM. Near'; in the | uvAgacchAmo. nAyA0 16; vicinity. " uvadaMsiyA bhagavayA paNa uvAgacchejA. isA0 7, 1; vaNA" pana. 1; 2; (3) samastapA; . uvAgacchittA. saM. kR. bhaga0 1,18, sama5. samastapana; saMpUrNatA. an indec. | 7; zrova0 27, jaM. 50 5, 114; used to show " entirety." rAya. 5, 117; nAyA0 1, 2, 5; 8; ; Vuva-ati-ne. dhA* II. ( upa+ati+ 12; 14; 16: bhaga0 2, 1; 5; nI) haya 42; sii||2vaa. grahaNa karanA; 3, 1; 7,6 6 ,4; maMjUra karanA. To accept; to take. Vuva-zrA-labha. dhA* I. (upa+A+labha) (2) praveza 42vA. praveza karanA. to 45 / hevI. ThapakA denA; upAlaMbha denA; enter. ( 3 )vyatIta ya. vyatIta honA. Jargar gal. To rebuke; to re. to elapse; to be spent. proach. uvAiNittae. he. kR. ThA0 3, 4; vivA. uvAlaMbhati. nAyA0 16; 6; dasA0 7; 1; uvAlaMbhittA. saM0 kR0 gaya0 167: uvAiNittA. pAyA0 2, 2, 2. 78; Vuva-prAsa. dhA* I, II. ( upa+At) uvAiNAvaha nisA. 2, 50; 12, 36, / pAsanA 42vI; sevA 42vI. upAsanA uvAyaNAyeti. nisI0 10, 46; veya. 3, | karanA; sevA karanA. To worship; to serve; to wait upon. uvAya-i-NAvittae. he. kR. veya. 3, uvAsejA. sUya. 1, 1, 33; 30; 4, 11; 12; dasA0 7, 1; Vuva-i. dhA. I. ( upa+iN) prAta 42: nAyA0 12; kappa. 3, 57; 65; bhesana. prApta karanA. To get; to ob. uvAyaNAvittA. saM. kR. bhaga0 7.1; tain; to acquire. uvAiNAvaMta. va. kR. veya0 3, 30; uvei. utta0 32, 11; aova0 40; aNujo. Vuva-aya. dhA* I. ( upa+ay ) yAya, 146; bhaga* 6, 33, 13, 6 mAnyatA 12vI. prArthanA karanA; mAMganA To nAyA. 16: sUya0 2, 6. 16; beg: to pray for; to solicit. dasa0 10, 1, 21; vize0 156; uvAittae. he. kR. nAyA0 2; uti . nAyA. 2; bhaga. 13,6; 14, 8, Vuva-Agaccha. dhA* I. ( upa + A + vize0 156; gam ) pAse Ava'; sanbhumarg. samIpa uviMti. bhova0 34; sUya0.1, 2, 2, 16; zrAnA; sanmukha jAnA. To go near; uti. dasa0 6, 66; vize0 1276; to approach. uve ha. nAyA. 16; uvAgacchai. ova0 11; rAya. 36, 67 ubeha. utta0 12, 28; bhaga0 1, 1, 2, 1; nAyA0 1; uvettA. saM. kR. bhaga0 1, 33; 12; 16; uvA0 1,58,78,86; uvita. va. kR. sUya. 1, 5, 1,1 uvAgacchati. bhaga. 2, 5; 5, 4, 7,6; | Vuva-ikkha. dhA* I,II. (upa+Ica) jaM. pa. 2, 33, 5, 112; 5, 113 | apekSA 42vI; 24ArI rAmavI. upekSA Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uvaiTTa] ( 266 ) [uvaesaNa - karanA; paravAha na karanA; To neglect; / 57; alujo* 23; piM0 ni0 222; zroSa. to be indifferont to. nika 515; bhaga05158, 218, 3; uvehai. dasA0 5, 42; sUya. 1, 3, 3, 2; / uvauttayA. strI. ( upayuktatA) upayoga; sAAyA0 1, 6, 3, 16.3, kyetI. upayoga; sAvadhAnI. Cautiousuvehe. vi. utta0 1,11, ness; attentiveness. utta. 24, 1; uvehamANa. AyA0 1, 3, 1, 106; 1, 4, uvaesa. puM0 ( upadeza ) paza; sodha; ____4, 140; bhaga0 3, 1; zimAmaya upadeza; jJAna; hita kI zikSA. uvaTTha. tri. ( upAdeSTa.) apazaguM; sodhe . Advice; teaching; ova. 20; 3.; upadezita; bodha diyA huA. Preached; 40; aNujo0 42; piM. ni. bhA. 51; taught; advised. utta. 28, 18; su0 ca0 4, 10; nAyA* 1; 7; bhaga* 2, vize0 3217 aogha. ni. 183; ka. pa. 1; 7, RE; uvA0 7, 219; paMcA. 1,23; 5, 24; prava0 666: bhatta. 25 prava0 1; gacchA . 133; uvAya. tri. ( uparita) yu. sahita. -rui. puM0 ( -ruci) suinA upadeza sAMbhalI jAgRta thayela tatvarUci; rUci-samaPossessed of; united with. tino me 2. guru kA upadeza sunakara rAya. 46; (2) G41. unnata. rais. jo tasvaruci jAgRta huI ho vaha; ruci samyaed; exalted. ova. (3) mAMsasa ktva kA eka bheda. liking for right pRSTa. mAMsayuktaH puSTa. fleshy. paraha. 1, 4; knowledge etc. excited by (4) puM0 me tanA tejadriya 05 : hearing the sermon of a Guru; bhInamA ya2 52 // 29 che. eka prakAra kA a variety of liking for SamateiMdriya jIva jo ki jamIna meM ghara kara ke rahatA kits. " chaumattheNa jiNaNa ca uvaesa hai. a kind of three-sensed liv ruiti nAyanyA'' prava. 164; utta0 28, ing being nestling in burrows. 16; ThA0 10; (2) tri. tekI thi. jIvA. 1 panna.1; sa. vaisi ruci vAlA. a person posVuvauMja.dhA. I. (upa+yuja ) upayoga sossed of the above kind of 42. upayoga karanA. To make use liking. utta0 28, 16: --laddha. tri. of; to be attentive. (-labdha) paheza pAbhela. upadeza pAyA uvaujai vize0 48; huA. ( one ) who has received uvauMjiUNa. saM. kR0 bhaga0 8, 1; 24, | and accepted religii us instruc1, 12, 20; tions. " iya uvaesaladdhA iyAviraNANaM uvautta. tri. ( upayukta ) 85yoga sahita. | pattA" uvA0 7, 215; upayoga sahita. Attentive. (2) uvaesaga. tri. ( upadezaka) paza-yAtrasAvadhAna; sAvayeta. saceta; dhyAnapUrvaka. | 42nA2. upadeza karane vAlA. A religious careful, cautious. kappa. 8; prava. _instructor; a religious preach776; paMcA0 1, 2, 16, 4; bhatta. 10; er; an adviser. sUya. 1, 1, 4, 1; rAya0 40; utta0 24, 7, panna0 2; naMdI0 | uvaesaNa. na0 ( upadezana ) 75dRzaH moya. Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uvaesaya] ( 267 ) [uvabhoga upadeza; jJAna; bodha. Advice; teaching. " tahiyANaM tu bhAvANaM saMbhAve uvaesaNaM'' utta. 28, 15; (2) upaheza Apavo te; bIvanane koI kAryamAM pravartAv te. upadeza denA; dUsare ko kisI kArya meM pravRtta karanA. teaching; ad. vising; exhorting. " bihayA uvaH / esaNe" ThA0 7, aNujo0 126; uvaesaya. puM0 ( upadezaka) paheza 42nA2. | upadeza karane vAlA. An adviser; al preacher. paMcA0 1, 12; uvoga. puM0 ( upayoga=upayojanamupayogaH, upayujyate vastuparicche prativyApAryate jIvo. 'nenetyupayogaH) 12tu pariche 42nAra jIvane jJAna darzanamaya vyApAra; caitanya zani. vastu pariccheda karane vAlA jIvakA jJAna darzana maya vyApAra; caitanya zakti. The power of consciousness used by the soul in dealing with an object. bhaga0 1, 5; 2, 1; 6, 3, 7, 5; 13, 4, 16,6; 24, 1; pana0 28%; jIvA. 1; vize. 547,800piM. ni. 115, prava. 51; ka. gaM. 4, 2; paMcA. 4, 16; (2) sAvadhAnapANu; sApayeto sAvadhAnI. attentiveness; cautious. ness; carefulness. ova. 21; (3) panarayA sUtranA 18 mAM pahanu nAma. panavaNA sUtra ke 16 ve padakA nAma. naine of the 19th Pada of Pannavana Sitra. pana. 1; (4) panapayA suutrnaa| jIga 54nA 13 bhAdAnuM nAma, panavaNA sUtra ke tIsare pada ke 13 veM dvAra kA nAma name of the 13th Dwara of the 3rd Pada of Pannavana Sutra. pana. 3 (5) yadu sAna.. phAyadA; lAbha. gain; advantage. su. ca0 4, 163, -aAta. puM0 (-prAtman ) 7payogarU.5 yAtmA. upayogarUpa AtmA. soul in its aspect of consciousmess. bhaga0 12, 10; --~-guNa. puM0 ( -guNa-upayogaH sAkArAnAkAra caitanya guNo dharmo yasya sa tathA ) caitanyamAle 1. caitanya dharmavAlA jIva. soul posses. sed of the power of consciousness. "jIve sAsae guNo uvoga guNe' ThA05; -juya. tri0 (-yuta) upayogavAsI. upayoga vAlA. possessed of attentiveness or carefulness. " taM puNaM saMviggaNaM uvabhoga jueNaM tivya saddhAe' paMcA0 16; --dRyA. strI. ( -arghatA) upayogI apekSA. upayoga kI apekSA. desire or wish for attentivemesy or carefulness. nAyA0 5; -Nimvatti. zrI. (-nivRtti ) yoganI utpatti. upayogakI utpatti. birth or rise of attentiveness or powor of consciousness. bhaga0 16, 8; -~-pada. na. (-pada) pannA -prajJAnasUtranA 28 mA 56 nAma. prajJApanA sUtra ke 26veM padakA nAma. mame of the 29th Pada of Papuavana Sutra. bhaga0 16,7; -parikSAma. puM0 (-pariNAma -upayoga evaM pariNAma upayogapariNAmaH) pariNAmanA me 5412. jIvake pariNAma kA eka bheda. a variety or mode of the development of a soul. 9870 12; ThA. 10; --lakkha Na. na0 (-lakSaNa) pArita pAyarnu upayoga sakSae. jIvAstikAya kA lakSaNa (upayoga). the characteris. tic mark of consciousness or rather power of consciousness possessed by a soul. bhaga0 13, 4; Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaMga ] uvaMga na0 ( upAGga) zarIranA avayavanA avayava; mukhya avayavanA avayava;; upAMga. zarIra ke avayava kA avayava ( upAMga ). A sub-limb of a body jaM0 pa0 aNujo0 127; pana0 23; ka0 gaM0 1, 34; 2, 6, 5, 620 ka0 pa0 4, 41, 1, 56; ( 2 ) aMga sUtranI pAsenA upAMga sUtra; vAra apAMga aMgasUtra ke uMvavAI Adi bAraha upAMga. any of the 12 Upaiga Sutras viz. Uvavai etc. jaM0 pa0 1; rAya0 nira0 1, 1; 3; kappa0 1, 6; - tiga na0 (-trika ) udArika zarIranA aMgepAMga, vekriya zarIranA aMgeApAMga ane AhAraka zarIranA aMgeyaaNg se guno samUha. zradArika, vaikriyaka aura AhAraka ina tInoM zarIroM ke aMgopAMga. the limbs and sub-limbs of the three kinds of bodies, viz Udarika Vaikreya and Aha raka. ka0 maM0 2, 23; uvaMjaNa na0 puM0 ( upAjJjana ) gADInA paiAne aMga he pahArtha lgaauve| te. gADI ke cAka meM taila denA. Lubricating wheel of a carriage etc. " akkhovaMjaNaM vaNNANu levaNaM " sUya02, 1, 56; panna0 2, 1; V uva - kappa. dhA0 I ( upa + kalpU ) nipa puM tayyAra. utpanna karanA; taiyAra karanA. To produce ; to prepare. uvakappaMti sU0 1, 11, 16; 'uva- kasa. dhA0 I ( upa+kaS ) pAma; bheaag. prApta karanA; pAnA. To get; to obtain. uvakasaMti. sU0 1, 4, 1, 20; uvakasaMta va0 kR0 dasA0 6, 11; V uva-kara. ghA0 II ( 268 ) a ( upa + kR ) (43Ara [ ubakaraNa 42ve | upakAra karanA. To do a good turn; to do an act of benevol ence. uvakareu. uvA0 1, 68; Va - kara. dhA0 II. ( upa + kR ) dhanuH 2so 12vI. simjhAnA; rasoI karanA. To cook; to cook food. uvakkhaDei. nAyA0 2; 13; 16; uvakkhaDiti. nAyA0 8; uvakkhaDija. vi0 AyA0 2, 1, 6, 50; uvakkhaDeha. A0 nAyA0 3: uvakkhaDeu. uvA0 1, 68; uvakkhaDiya. saM0 kR0 nAyA0 16; uvakkhaDittA. nAyA 0 16; uvakkhaDettA. sUya0 2, 6, 37; ukakkhADe. pre0 nAyA0 2; 16; bhaga0 16, 5 uvakkhaDAvei-ti. pre0 vAyA 0 1 7 8; 16 bhaga0 3, 1; vivA0 3; uvakkhaDAtriMti. pre0 nAyA0 14; uvakkhaDAveMti. pre0 bhaga0 11, 6, 12, 1; uvakkhaDAvehi zrA0 pre0 nAyA0 14; uvakkhar3Aveha. zrA0 pre0 bhaga0 12, 1; 18, 2; uvakkhaDAviya. saM0 kR0 bhaga0 12, 1; uvakkhaDAveittA. saM0 kR0 nAyA0 1; 16; bhaga0 3, 1; 16,5; uvakkhaDAvettA. saM0 kR0 nAyA0 2; 3; 7; bhaga0 3, 1; uvakaraNa. na0 ( upakaraNa ) 552Nu; vastra yadi pariyaDa upakaraNa; vastra vagairaha parigraha. An article of possession, such as a cloth, a vessel etc. parAha0 1, 5; bhaga0 15, 1 - zromoyariyA. strI0 ( - zravamodarikA ) 42NunI laharI upakaraNa kI unodarI. For Private Personal Use Only Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uvakAliya ] limitation, narrowing down, of articles to be possessed. ThA03, 3; uvakAsiya na0 ( * ) zarIranA avayava; mAtra zarIra ke avayava Any of the limbs of the body. paraha0 2, 4; V uya - kI. dhA0 III. ( upa+kR ting. bikheranA. To scatter; to dis perse. uvaMkIreD nisI0 7, 27; ( 266 ) uvakula. puM0 ( upakula ) nakSatranI pAsenA nakSatra, jemake. azvinI kula te| bharI upakula; kRtikA kula te rAhiNI upakula. kulanakSatra ke samIpavartI nakSatra jaise ki azvinI nakSatra kula nakSatra hai aura isa ke samIpa bharaNI nakSatra upakula hai, kRtikA kula nakSatra kA rohiNI upakula haiM. The asterisms in the vicinity of a constellation; eg. Bharani in the vicinity of Asvini; Rohini in the vicinity of Krittika. jaM0 pa0 7, 161; V uva- kkama. dhA0 I, II. ( upa + kram ) - vasuM peDavu vAkyAne yogya 2. jamIna halanA. To cultivate; to till. uvakamijjai. ka0 vA0 vize0 2036; uvakkamijjati ka0 vA0 aNujo 0 67; uvakkama. puM0 ( upakrama ) 62 raDela vastune pradipAdanazailIthI najika lAvIne nikSepa yogya karavI; anuyAga zavivecananuM prathama 62. dUravartI vastu ko pratipAdanazailI ke dvArA samIpa lAkara nikSepa karanA; anuyoga zabda vivecana kA prathama dvAra. An intro - * yo pRSTha namvara 15 nI purano ( * ) foot-note ( p. 15th. jAya vaha. end to duction; introductory remarks. aNujo 0 56; 611; ( 2 ) methI kuNgiinA aMta Ave-AyuSya tuTI jAya te. jisase jIvana kA aMta ho jAya, AyuSya TUTa that which puts an life. sU0 1, 8, 15; Au0 8 prava0 1017 ; ( 3 ) anudita durmane udhyamAMsAvavA te anudita karma ko udaya meM lAnA causing unmatured Karma to mature. TA0 4, 2; ( 4 ) mandhaneo yAramla-za3yAta baMdha kA prAraMbha. commencement of bondage; commencement. ThA0 3, 3; 4, 2 (5) upAya ghasA upAya means to accomplish an object; an expedient; a remedy. "nivihe ukkamepaNNatte taMjahA dhammieuvakkame grahammie vakame " ThA0 3; sU0 1, 2, 3, [ uvakkamiyA 14; zrayA0 1, 8, 7, 6; bhaga0 1, 4, - kAla. puM0 (-kAla ) hura rahe vastune pratipAdanazailIthI najika lAvavAne vakhata. dUravartI vastu ko pratipAdanazailI ke dvArA samIpa lAne kA samaya time for making introductory remarks or preliminary observations. " safaatanakAlo kiriyApariNAma bhUraTho vize0 617; 39 upakkamaNa na0 ( upakramaNa ) 354 2 vizeSatA 12vI. upakrama karanA; vizeSatA karanI. Commencement; particularisation; making preliminary observations. aNujo0 68; uvakkamiyA. strI0 ( zrIpakramikI ) re gAhiGa dekho pRSTa naMbara 15 kI phUTanoTa ( * ). Vide For Private Personal Use Only Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uvakara] ( 270 ) [uvagaraNa 24thA yatI pI. rogAdika se jo pIDA uvakkhAipA. strI. ( upAkhyAyikA ) 64. ho vaha. Involuntary pain caused thA; prAsaMgi thA. upakathA; prasaMga sambandhI by disease etc. "ahaM uvakkAmayaM veya. kathA. An episode; a stroy subNaM NosammaM sahAmi" ThA0 4; 2, 4; panna. ordinate to the main story; 35; bhaga0 1, 4, an episodical story. naMdI0 50; uvakara. pu. ( upaskara ) sN24||2 zuzrupA / sama0 6; saMskAra zuzrUSA. Attendance ofu | uvakkhAittAra. tri. ( upAkhyAtR) cyAnaceremony. paraha. 1. 13 prasiddhi bhesavanA2. prasiddhi prApta karane vAlA. uvakkhaDa. tri. ( upaskRta ) saMdhavAne | (One ) who has won renown. sArabha 24. pakAne ke liye prArambha | sUya0 2, 2, 26; kiyA huA. ( Food ) begun to be Vuva-gama. dhA* I. (upa+gam ) pAsa cooked.pi.ni.170; jIvA03,3;ogha. mAya na mA. pAsa AnA; najadIka ni. bhA. 54, nAyA. 2; utta0 12, 11; 9r. To come near. ubakkhaDa. puM0 ( upaskara ) sadhavAnI sAmagrI. uvagamma. saM. kR. vize0 3166 pakAne kA sAmAna. The articles for uvagaMta. va. kR. sama0 30% cooking. ova0 --saMparANa. tri. uvagaya-a. tri. (upagata ) pAmelA prApta (saMpanna) rAdhamAnI sampUrza sAmagrIthI jI5 theye. payA huA; prApta. Acquired: ra mAta vagere. AhAra kA eka bheda; si gAne gol; ( one ) who has got. rAya se utpanna bhAta vagairaha. a kind of food; 33; 35; kappa. 4, 62, ova* 31; food prepared by cooking. ova0 vivA0 2; saya 0 2, 1, 56; aNujo0 13; uvaka baDiya.vi. (upaskRta)saM2712 5bhAsa. nAyA0 1;8; 6; 17, bhaga3, 2; 16, 3; saMskAra kiyA huA. Setsonad. bhaga. uvA 1, 66; 2, 66; (2) yukta; yukta. 15, 1; nAyA. 16; possessed of; united with. uvakkhara. puM0 ( upaskara ) dharanA 75424; rAya. kappa0 1, 2, -salAhatta. na. 521marI. ghara ke upakaraNa; ghara sambandhI ( --zlAghratva ) 24 me satya pynte| ati. sAmAna. Household furniture. zA. satya vacana kA 24 vAM atizaya. (2)IMga Adi. hIMgAdi. asifmtidia the 24th supernatural mani. etc. ThA0 4; -saMparANa. tri. (saMpanna) festation of truthfulness of dIM 24.hithI kAre3. hIMga Adi se ___speech. sama rAya badhArA huA. geasoned, spiced uvagaraNa na0 ( upakaraNa ) 4 pAtra vagere with asafootida etc. ThA0 4, 2; nihinA sAdhana. nirvAha kI sAmagrI; vastra, ukkkhA . dhA* I, II. ( upa+khyA ) nAmani. pAtra Adi. Articles of use, such heza 723. nAmanirdeza karanA. To make ay clothes, utensils ete; Ava0 4, mention of a name. 6; prava0 15, 158, 504; rAya0 257; uvakkhAijjaMti. ka. vA. bhaga 16, 3; | zrova. 16; utta0 12, 4, jaM0 pa0 2, 31; 20,1; sUya0 2, 4, 10; aAyA0 1, 2, 3, 62, 2, 3, 3, 14, Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uvagaraNa ] ( 271 ) [uvagAra dasA. 4, 61; viza. 1642; aNujA. of such inpleinents as clothes 134; piM. ni. 246; bhaga0 1, 8, 3, 35 utensils etc., by monks. 374 ,9; 5, 4; dasa. 4; -~-iMdiya. na. (-indriya) -saMjama. puM0 (-saMyama) mahAbhusyalai zabdAdine jANavAmAM hetupa zakti vizeSa. vastrane tyAga karI sAdhA ghelA vastra paheravAM zabdAdi ko jAnane meM hetu rUpa zakti vizeSa te; saMyabhano me 2. mUlyavAna vasro kA a faculty of sense causing per: tyAga kara sAde sapheda vastroMko pahinanA; ception or knowledge of sound sayama kA eka bheda. a variety of etc. vize. 164; --uppAdaNyA - zrI. gscetic conduct; giving up (-*utpAdanatA) 647 se 31 42vA te costly and gaudy clothes and -mAdI 25vA te. upakaraNoM ko ikaTTe karanA. putting on white and simple collecting & bringing together garments. ThA0 4; -saMvara. puM0 articles of use, such as clothes, (-saMvara) sapano me pra! sAdhuye vessels etc. " sakita uvagaraNa uppA. pramANu uparAMta tathA akalpanIya upakaraNa daNayA cauvihA paraNatA " dasA. 4, 86; navAte. saMvara kA eka bheda; sAdhukA pramANa -jA. na. ( jAsa) 85626nI lata; sa adhika tathA akalpanIya upakaraNa na lenA. 15:29panA 2. upakaraNa ke bheda; upa- & mode of the stoppage of karaNa kA jAti. varieties of articles Karna; non-acceptance by a of use, such as clothes, uten- mouk of materials or articles of sils, etc. vaya0 2, 20, 4, 24; dasa0 use beyond permitted limit. To 4; 30 7, 17, 8, 11: nis|08, 30; 10; 15, 35: --davyAmoyariyA. strI, uvagasittA. saM. kR. . (lapakasya )samA ( - dravyAvamodArakA ) sAdhuna 2055 pIne samApa prAkara, having tenA karatAM paNa e saMpakaraNa rAkhavAM te. approachel; " maNa baMdha mANahiM draya zazina : prA2. sAdhU ke rakhane gagehiM kaluNa viNIyamuvagasittANa ' saya. gogya upakaraNoM se bhI kama upakaraNa rakhanAH / dravya unodarA kA eka bheda. limitation uvagAijamAraNa tri. ( upAyamAna) gavA. of implements of use such as gAyA jAtA huA. Being sung. 'uvaeNa clothes etc., beyond that pres- cijjhamANe uvagAijamANe uvalAlima. cribed for even a meuk. HTTO mANa" rAya. 289; 25. 7; -paNihANa. na0 ( - praNidhAna) uvagAra. puM ( upakAra ) 85712. upakAra. lAkika upakaraNa-cUDAdi, ane te kottara ! A good turn; a benevolent 854293 - patrAvAhi, tenuM praNidhAna- deed; benevolence; kindness. upabhoga-prayatana. laukika upakaraNa-gRhAdi- naMdI0 -(rA) abhAva. puM0 (-prabhAva) aura lokottara upakaraNa-vasnapAtrAdi kA upa- 64no samAya; marI para. upa. bhoga. use of such worldly posses- kAra kA abhAva; apakAra. absence of sions as a house ete; also that! benevolence or kindness; un Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uvagAraNa ] kindness. " uvagArAbhAvammivi putrANaM pUjagassa uvagAro paMcA0 4, 44; uvagAraNa. na0 ( upakAraNa ) 343122 / urAve te. upakAra karanA karAnA Showing kindness or causing others to show it to those in distress. uvayAraNapAraNAsu viNazro paDijiyabvo" parAha0 1, 3; uvagAri. tri0 ( upakArin ) 32 22. upakAra karanevAlA; upakArI. Benevolent; kind; helpful. paMcA0 4, 41; uvagAriyaleNa. na0 ( upakArikAlayana ) prAsAdamAM dAkhala thavAne upakAraka thAya teve bhotre| vajere; prAsAhI prAsAda meM jAneke samaya caDhane kA zroTalA; prAsAdapITha. A small platform to ascend the palace. bhaga0 3, 7, 13, 6; uvagAhittapa. saM0 kR0 a0 ( zravagAhituM ) avagAhana khAte. avagAhana karane ke liye. In order to enter or pervade. 6 ( 272 ) nAyA0 8 uvagijjamANa. tri0 ( upagIyamAna ) gAtu gAtA huA. Singing; being sung. nAyA 0 1; 16; bhaga0 6, 33; rAya 0 275; jaM0 pa0 3, 52, 3, 67; V uvagiraha. dhA0 I II ( upa + grah ) grahaNa 52. grahaNa karanA. To take; to accept. uvagirahaha. bhaga0 5, 4; uvagirahamANa. bhaga0 5, 6; uvagIyamANa. tri0 ( upagIyamAna ) gAte. gAtA huA. Singing vivAha uvagUDha. tri0 ( upagUDha ) saMspRSTaH aDela. chuA huA; sparza kiyA huA. Touched by; in contact with sU0 1, 4, 1, 27; nAyA0 18 ( 2 ) yukta. yukta; [ uvaggaha << sAhata. joined with ; possessed of. guMjAvaka kuharIvagUDhaM " rAya (3) chupAI rahenuM; larArdha rahesa. chupa kara rahA huA. remaining hidden or concealed; hiding; lurking. rAya0 86; uvagUhaNa. na. ( upagUhana ) AliMgana. AliMgana; bheMTa; milApa Embrace; pressing to the bosom with affection. " zrAruhaNAyehiM bAlayauvagUhaNehiM " taMdu* uvagUhi tri0 ( upagRhita ) vyAsiMgana 4. AliMgana kiyA huA. Embraced. taMdu0 rAya0 nAyA0 hai; uvagrUhijjamANa. tri0 (upaguhyamAna) Adimana tu milApa karAtA huA. Embrace. ing. uvalAlijjamANe uvagRhijjamAMNa " 66 nAyA0 1; rAya0 286; uvagga. a0 ( upAya ) sabhIpabhAM; nani najadIka; samIpa Near; in the vicinity. vize0 3015; uvaggaha. puM0 ( upagraha ) upAdhi thI lava varSe te. upAdhi, karmabaMdha kA kAraNa. Any possession which prolongs one's stay in the cycle of births and deaths. 0 pakSa0 36; ( 2 ) vyavaSTambha; 14. TekA: AdhAra. 2 support. gacchA 0 15; ova0 piM0 ni0 61; bhaga0 1, 6; ( 3 ) AjJA zrAjJA; hukma. order, command. nAyA0 13; 14; nAyA 0 dha0 - kamma na0 ( - karman ) laveopagrAhI umbha; vehanI, AyuSya, nAbha, ane gAtra e cAramAnuM game te eka. bhavopagrAhI karma; vedanIya, zrAyuSya, nAma aura gotra ina cAra karmoM meM se koI bhI eka karma. Karma which is helpful in prolonging worldly existence; Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uvaggahiya ] ( 273 ) [ uvaghAibha - any of the four kinds of Karma vagairaha se jo dhakkA lage vaha. an impact viz Ayusya, Nima, Gotra given by sound etc. to the and Vedaniya. pana0 36; - kusala. sense-organs e. g. ears ete. tri. (-kuzala ) anugraha 12vAmAM muzala. vize0 204; ( 3 ) (15 zayyA yorenu anugraha-upakAra-karane meM kuzala. ( one ) akalpanikapaNuMjethI sAdhune AhAra, zA proficient in showing favour, yazere 48pe nahi tev| 5. piNDa zayyA kindness ete. vava0 3, 3, -ThuyA. AdikI akalpanIkatA. food, bed etc. strI0 (-arthatA) sa nI ape. zrava-1 used by an ascetic against the graha kI zrotA. a desire or wish rules of scriptures. ThA0 3, 4; for Avagraha i. e. favour, -kamma. na0 (-karman ) mIninI bAta ___help etc. ThA. 5, 3: / yAya tevI 41. dUsare kA ghAta jisa se uvaggAheya. tri. ( aupagrAhaka ) 043 | ho aisI kriyA. an act which in. sAdhue theDe vakhata rAkhI pAchuM dhaNIne volves destruction of other sopA vAyoya vastu-pAdhi. aisI vastu living beings " aAsUNi makkhirAgaM jo ki sAdhu thoDe samaya ke vAsta lekara ca gidhumuvaghAyaM kammagaM " sUya. 1, use vApasa mAlika ko de detA hai; vApisa dene 6, 15; --kammaga. na0 (-kameka) nus| yogya vastu. ( Anything) borrowed ! za6 dekho uparakA zabda. vide from the owner for temporary above sUya0 1, 6, 15; ~~NAma. na. Usa. bhaga0 6, 31; ogha ni0 726; (-nAman) nAmamanI me prati. nAma: uvaggahiya. tri. (upagRhIta ) 85sthApana karmakI eka prakRAte. a variety of are. upasthApita. Freshly admit- Namakarma. sama0 28; --Nissiya. ted after expulsion from the na0 (-nitrita) 6za, bhR'-, dazavI maMcha; order. panna. 23; asatya kA dazavAM bheda. tha 10th uvagghAya. pu. ( upodghAta ) prastAva, po. variety of falsehood or lie. dhAta. upodghAta; prastAva. An intro. prava0 866; ThA0 10: -vajja. tri. duction; a preface. aNujo0 155; (-varya) 95cAna nAmabhanI prati zivA. vize0 672; yanu . upaghAta nAmakarma kI prakRti ke atirikta. uvadhA-ya. puM0 ( upaghAta ) vinAza; bha295; with the exception of the saMhA2. vinAzaH maraNaH saMhAra. Death; variety of Nama Karnia kuown destruction; annihilation. ka. as Upaghata. ka. pa. 4, 3; gaM. 1, 25-48: 5, 7-70; ka. pa0 1. | uvaghAi. tri. (upadhAtin ) ghAta 2nA2; 58; prava* 1277; 1388, piM. ni. bhA. bhAranA2. ghAta karane vAlA; mArane vAlA. 24; Ara. pana. 11: 23; paraha. 1, A destroyer; a slaughterer. 1; (2) sAdhAta-trAdidriyAne pAtra utta. 1, 40, kamerenA za6thA / sANe te. zrotrAdi | uvaghAia. tri. (upaghAtika ) 75yAtaindriyoM ko vAdya Adi ke zabdAdike zravaNa | nAza nA2 dUsareko ghAta karane vAlA. Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uvaghAiyA ] ( 274 ) [ uvaciTa (One) that kills or destroys | uvacaraMti. AyA. 1, 1, 2, 7, another. dasa. 8. 21; uvacara-ya. puM0 ( upacaraka) sevAne bhiSe uvaghAiyA. strI. ( upaghAtikI) prAyazcitta- bhIgane utArI pAnI ta blenA2. sevA no eka prakAranuM bhAre prAyazcitamAMthI thoDo ke bahAne dUsare ke patana kA maukA tAkane vakhata bAda karI laghu prAyazcitta ApavuM te. vAlA. One who watches for an prAyazcitta kA eka prakAra; bhArI prAyazcitta meM opportuuity to bring another se thor3A samaya kama karake laghu prAyazcitta | into disgrace while pretending denA. A mode of expiation; | to serve him. sUya* 2, 2, 28; making an expiation lighter uvacaritra. tri. ( upacarita) payAra resa. by curtailing the time requir. ___ upacAra kiyA huA. Worshipped. ed for its due perforinance paMcA* 6, 10, and then prescribing it to a uvacAra. puM0 (upacAra) pUla sAmagrI. sinner. (2) 28 mAyA2385mAMnu pUjA sAmagrI. Materials of worme. 28 zrAcAraprakalA meM se eka. one ship. paraha. 1, 3, Ethe 28 Achara Prakalpa. I uci -ya. tri. ( upacita) 51 yayeta " uvaghAiyA bhArovaNA aNupAiyA prAro- vRddhi pAmeluM; jIvanA pradezathI vyApta thaeluM. vaNA" sama0 28 puSTa; vRddhi prApta; jIva ke pradeza se vyApta. Vuvaciya. dhA* I. ( upa+cyu ) 244; Grown; developed; increased. nAza 5 / . cyuta honA; nAza pAnA. To " uciyatayapattapavAsaM kara puppha phala destroy; to ruin. samuie" jaM. pa. 2, 38; vize* 814; uvacayaMti bhaga0 2, 5; dasa. 7, 22; nAyA. 1; 4; patra* 27 uvanaya. puM0 ( upacaya ) puSTiH thaa|; vRddhi. zroka, 10; bhaga. 1,1; 6; 2, 1; dasA. vRddhiH baDhatI; puSTi. Increase; growth. 10, 1; uvA0 2, 65; kapa0 2, 14; 3, bhaga0 20, 4; piM0 ni0 2; 10%; su0 ca0 32-34; (2) sahita. sahita; yukta. 1, 315; rAya0 250; (2) chaniya yo5 accompanied with. aNujo* 53; pudgalane saMgraha karI Idriya paryApta bAMdhavI jIvA* 3, 1; (3) tyApekSA vesa. te. indriya yogya pudgala kA saMgraha karake sthApita; jamAyA huA. established; indriya paryApti ko bAMdhanA. develop- settled; arranged. (4) saMbhArelu ment or growth of organs of bhAvelu. samhAlA huA; kamAyA huzrA. the body by sufficient storage nended; tanned; cured (leaof proper molecules pana. 15; ther ). rAya. 162, paNha0 1, 4; Vuva-ciTu. dhA* I,II. ( upa+hA ) Vuva-cara. dhA* I. (upa+car) pAse bhAvI sabhI rpAse sthiti 42vI. samIpa meM 75 5vI- A5. sapIpa Akara | fecula far. To stand in front upasarga karanA -kaSTa denA. To trouble | of; to go to. or annoy by approaching. uvabhiTTai. nAyA* 1; su* ca0 3, 241; Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uba-ciNa] uvaciTThAMta bhaga07, 2 uvadhi vi0 utta0 1, 20 U uvacidvijA bi0 u0 1, 30; uvacijjA. vi0 dasa 113 'uba-khie. pA. II ( upa+ci) upanyaya 42ve; vRddhi 42vI. upacaya karanA di karavA; karanA. To increase; to grow; to develop. uvaciva, bhaga 1, 1, 1, 7; 6; utta0 26, 22; ucita ThA04, 13 ubacissiMti. ThA0 4; 1; uvacicita bhU0 ThA0 4, 13 uvAja ka0 vA0 bhaga0 1, 10 ubacijanti bhaga0 6, 3 25, 20 'uba-jA. vA0 1. ( upa+yA) pAse bhAnuM pAsa jAnA; milanA. 'To go or near; to meet. to uvayAi bhata0 72 V upa-jIva bhA0 I ( upa+jIv ) ag: nirvAda jInA nirvAha karanA. To live; to maintain livelihood. uvajIvadda, bhaga 2 1 0 6; sUrya 0 2, 4, 31 uvajIvaMti bhaga0 41, 13 uvajIvi tri0 (upajIvin ) Api yatrApanAra AjIvikA calAne vAlA. ( One ) who maintains livelihood; (one) who supports life piM0 ni0 206 ubajuMjiUNa. saM0 kR0a0 (upayujya ) upayoga irIne upayoga karake Having used: having made use of bhaga08, 16 ubajuta tri. ( upayukta ) upayoga sahita. upayoga sahita Full of carefulness or attentiveness. prava0 68; uvajozya puM0 ( upajyotiSka jyotiSa: ( 275 ) ny = [ uva-paja samIpe tiSTantIti upajyotiSastaevopajyosiSkA ) agni pAse ranAra so agni ke samIpa rahane vAlA rase iyA. One who remains near fire; a cook. (2) agnihotrI agnihotrI. one who consecrates and maintains the sacred fire. utta0] 12, 183 V ugha- pajja. bhA0 I ( upa+padya ) utpanna tha utpanna honA. To be bor to be produced. ubavajjati isA 7, 7: jie. he0 kR0 bhaga0, 6:34, 1 V uva- pajja. dhA II ( upa+pad ) 35 4 utpanna dhuM paidA honA; utpanna honA. To be born or produced. uvavajjai. maga 0 1, 7; 3, 4, 5, 6, 8 10; nAyA0 16; uvavajeti zra0 35 utta0 8 14 sUTa 10 16: bhaga0 2, 5, 7, 3 10, 4; 11, 112, 6, 13, 116, 3:20, 1, 23, 5 24, 1, 12, 25, 8; 32, 135 46 40 141. 1. uvavajjejjA saga0 1, 7 12, 8, 17, 6:20, 6:24, 1:34, 12 upavajjihati bhaga 2, 1, 7, 6: 11, 11: 13, 6: 14 15 16 nAyA0 dha0 uvA0 1, 62, 60: 2. 125 o0 uvavajjihiMti nAyA0 1: 14; bhaga0 3.1 7 6 vivA0 1: jaM0 50 2, 36: uvavajjihisi ubA0 255 256 uvavajjissaha, bhaga0 2, 13 uvavajjittae he0 kR0 maga0 3, 4, 5, 3 6, 5, 7, 6, 7, 12, 6, 17, 6: 7 18, 5 20 6 24, 1 21:34, 1; panna0 16; Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uvajjoi ] ( 276 ) [uva-hA uvavajjittA. saM0 kR0 bhaga0 11,6; 20, 6; } an Upadhyaya or teacher of unavajjettA. saM0 kR. bhaga0 6, 5; scriptures; preceptorhood. veya. uvavajjiuNa. saM. kR. panna0 16; 4, 16; 17; vava0 7, 16; uvavajjamANa. bhaga0 1. 2, 6, 7, 12, 8; uvajhAya-tA. strI. (upAdhyAyatA) yAya 24, 1, 2, 20; 25, 6, 34, 1; nI pa. upAdhyAyakI padavI. Degree or 41, 1; title of an Upadhyaya or preuvavAyae. pre* vi. utta. 1, 43; dasa0 / ___ceptor. ThA0 3, 4; vava* 3, 4, 7; 8,33, uvaTuMbha. puM0 (upaSTambha ) 21. TekA. A uvajjoi. tri. ( upajyotiSa ) jyoti- support. prava. 1381; ani sabhI5vI. jyoti agni samIpastha. Vuva-TThava. dhAH I, II. ( upa + sthA) (One) who remains near the gaThavavuM; taiyArI karavI; mahAvratanuM ApaNuM fire; remaining near the fire. 42yUM taiyArI karanA; mela milAnA; jamAnA; sUya. 1, 4, 1, 26; sajAnA; mahAvratakA aAropaNa karanA. To uvajhAya. puM0 ( upAdhyAya-upasamIpamAgatya. make preparations or arrange adhIyate strato jinapravacanaM yebhyasta upA- ments; to administer the great dhyAyAH) 341"; zAstra adhyayana 421. vows. panAra; upAdhyAya, zAstra kA adhyayana karAne uvaTavei. nAyA0 1; 5: 8; 12; 13; vAlA. An Upadhyaya or precep dasA0 10, 1; tor; a teacher of scriptures, uvaTThati. nAyA08; bhaga0 7, 9; dasA. 1, 1; veya. 4, 15; nAyA. 2; uvavesi. nAyA0 12; 20: bhaga. 1,1; 5, 6, 8, 8; 25. 7; uvaTThave. dasA. 10, 1; zrova. 2041; utta. 17, 4; sama. 40, uvaTThaveha. A. nAyA0 1; 5; 8; 12; aAyA0 2, 1, 10, 56; rAya. 1; panna. 16; bhaga. 7,61, 33; prova. 16; bava0 1, 26; 26; zrAva. 1, 2; 26; 30; rAya. 226: uvA0 7, bhatta0 48; kappa0 1, 1;-~-paDiNIya. puM. 206; jaM. pa0 5, 120; (-pratyanIka ) pANyAyanI zatru. upAdhyAya ukTavettA. bhaga0 6, 33; nisI0 14, 48%; kA zatru. an enemy of an Upa nAyA0 1; 13; dhyaya or preceptor. bhaga0 hai, uvaTThavaNA. strI. (upasthApanA) mahAta 33, 15, 1; -veyAvazca. na0 (-vaiyA- mAro555 42te. mahAvrata kA prAropaNa vatya) yAyanI sevA 42vI te. upAdhyAya #ar. Investing with full vows kI sevA. rendering of service to (i.e. ascetic vows). paMcA0 17, 31; an Upadhyaya or teacher of Vuva-DA. dhA* I,II. ( upa + sthA+Ni ) scriptures. bhaga0 25, 7 ThA0 5, 1; / upasthita rahe taiyAra 2 taiyAra rahanA; vava0 10, 27; upasthita rahanA; hAjira rahanA; To keep uvajhAyatta. na. ( upAdhyAyatva) 341dhyAya / ( oneself ) ready or prepared. pa. upAdhyAya panA. State of being | uvaTThAi. jaM0pa0 Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uvaTThAva ] ( 277. ) [ uvahipa-ya uvaTuMti. aNujo0 21 uvaTThAiMsu. bhaga0 15, 1; VuvaTThAva. dhA* I, II. (upa+sthA+Ni) cAritramAM sthApavuM; mahAvratanuM aropaNa karavuM. mahAvrata kA AropaNa karanA. To esta. blish ( a. fresh disciple ) in right conduct;. to administer the great vows to a disciple. uvaTThAvei. nAyA08; nisI0 11, 34. uvaTThAvitI. nAyA08; uvaTThAvaejA. bhaga0 1,4; vava0 1,26; 27; uvaTThAveha. A. bhaga0 7.6; uvaThThAvittae. he. kR. ThA0 2, 1. sUya0 2, 7, 15; nava. 2,16, 6, 20; 10, 16; uvaTThAvettae ThA0 3, 4, uvahANa. na. ( upasthAna ) me; samA; maMDa5. vaiThaka; sabhA; maMDapa. A seat; a meeting-place; a hall of assembly. kappa. 4, 85; bhaga0 1, 3, 3, 7; nAyA0 2; (2) saMyama anu4Ana. saMyama kA anuSThAna. observance of asceti. cism. sUya0 1, 1, 3, 14; -sAtA. strI0 (-zAlA) 24 sabhA; me. rAjasabhA; beThaka. a seat; a hall of audience; a royal council-hall. nAyA0 1; 5; 16; jaM0 50 3, 43; bhama0 7, 6, 6, 33, 11, 11; nira0 1, 1; nAyA. tha. dasA0 10, 1; "bAhirivAe uvaTThANasAjAe paDieka paDiekAi jattAbhi muhAI juttAI jANAI uvaTThaveha" ova. 11; 26; kappa0 4, 58; uvahANizra. na0 ( upasthAnika ) meTa; pakSIsa; rA. bheMTa; inAma pAritoSaka; najarAnA. A gift; a present. maM0 50 3, 64; 3, 45, uvahANiyA. strI. ( upasthAnikA ) pAse sanArI hAsI. samIpameM pAsa meM beThanevAlI aret. An attendant female servant; a waiting maid.servant. bhaga. 11, 11%3B uvahAvaNa. na0 (upasthApana) hA sIdhA pachI sAta divase cAra mahine ke cha mahine mahAvatanuM AropaNa karavuM-hATI dIkSA ApavI te chedepasthApanIya cAritra Ara5gte. dIkSA lene ke bAda sAta dina, cAra mAsa yA cha mAsa ke naMtara mahAvana kA prAropaNa karanA; baDI dIkSA denA; chedopasthApanIya caritra kA AropaNa. Fresh admission after expulsion from the order of monks. va. 10, 12, 13; ThA. 4, 2; --- aMtevAsI. puM0 ( antevAsin ) jene chedepasthApanIya cAritra ApyuM che tevo zi5. jise chedopasthApanIya cAritra diyA ho vaha ziSya. a disciple freshly admitted in the order of monks after a temporary expulsion. vava0 10, 13:14; (NA)-prAyarizra. puM. ( -prAcArya) moTI dIkSA ApanA2 mAyA, 43. baDI dIkSA denevAle AcArya. a pre. ceptor entitled to re-admit a disciple into the order of monks after a temporary expalsion. ThA0 4, 3; -zrAria. puM. ( -prAcArya ) GRthApanA ch| 5sthA5nIya cAritra mAnA2 guru. chedopasthApanIya cAritra denevAle guru. a preceptor readmitting a disciple into the order of monks after a tempo. rary. expulsion. vava0 10, 12; ubahi-ya. tri0.( upasthita = upa sAmIpna sthitaH upasthitaH) pAse Avasa; 2 yo3. samIpa meM AyA huzrA; hAjira rahA Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uvaDahittA-ra] ( 278 ) [ uvaNiviha 9. Coule near; approached; u gift; a present. rAya. 237; present. " uvaTTiyAme pAyariyA vi. (3) rAnI tArI; prazasA. prazaMsA. jAmaMta tigicchamA " utta0 20, 22; praise or appreciation of nAyA0 8; dasa0 4, 6, 2, 5; sama* 30; merits or virtues. prava. 203; prava0 125; AyA. 1, 4, 1, 126: bhaga. -vayaNa. na0 (-vacana ) asA vayana 1, 37, 6; sUya0 1, 1, 2, 5; utta0 jema amuka svarUpavAna ane suzIla che te. 25, 5; aodha0 ni0 515; prazaMsAke vacana. words of praise or uvaDahittA ra. tri. (upadagva) nA2. Indmiration. prava. 03; jalAne vAlA. (One ) who burns uvaNayaNa. na. ( upanayana ) sAyArya pAse or sets fire to. sUya. 2, 2, 18; ne 4aa zimavI te kalA ke prAcArya Vuva-Dhoya. dhA. II. (upa+Dhok) bhAnatA. se bAlaka ko kalA sikhavAnA. Getting yAvI: ghara mAnatA karanAH mAnatA a child instructed in arts by caDhAnA. To offer for acceptance a preceptor. bhaga0 11, 11: paraha. e. g. before a deity; to present 1, 2, rAya. 288; as an offering uvANiphkhitta. tri. (upanikSipta) bhusa rakhA uvaDhoiMti. su. ca0 2, 336; huaA Placed; deposited. veya0 2, 4; uvadhijjamANa. pu. (upanRtyamAna) nAya!.. uvANavizvayavya. tri. ( upanikSiptabya ) pArcha nAcatA huzrA; nRtya karatA hunA. One bhuzyaM. phirase rakhanA. Placing or deptowho is dancing. bhaga* 6, 13: jaM. siting again. vaya. 4, 24, avaNiggaya. tri0 ( upanirgata ) nANe; uvaNattha. tri. ( upanyasta ) yA2 aresa. mA Avata. nikalA huA; bAhira nikalA tayAra kiyA huzrA. Matte ready: pre. huma. Come ont: got out; emerg. pared. dasa. 5, 1, 39: ed. ova. uvaNaddha. strI0 ( upanaddha ) yAj. bahuta. uvaNimaMta. vA. II. ( upa+ni+maMtr ) Much; mole: in a great quan- nimaMtraNa 42yu: nAta he. nimaMtraNa karanA; tity. bhaga0 1, 33; nyotA karanA. To invite; to give uvaNaya. puM0 ( upanaya) prata 12tunI sAthe an invitation. GEE26nI baTanA 42vI te. prakRta vastu uvaNimaMtei. nAyA. 1; 8; 14, 16; ke sAtha udAharaNakI ghaTanA karanA. The ___ bhaga0 12, 1; sama0 33; fourth member of the five. uvaNimaMtajA. bhaga0 8, 6; veya. 1, 37; membered Indian syllogism uvaNimaMtehi. nAyA. 14; (in logic); the application of uvaNamaMteha. nAyA. 1; the Udaharana or illustration uNimaMtahiti. ova0 40; to the special case in question. . uvANaviTTha. tri. (upaniviSTa) samIpe 21. aogha. ni. bhA0 44; vize0 3152; (2) samIpa meM rahA huA. Placed near; meTa; kSIsa. DAlA; inAmaH pAritoSaka. | remaining near; situated near. Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ obaamaa| ( 276 ) [ utthANiyA rAya0.46, jaM. pa. 4, 74, (one) who seeks only that uvANihiprA. strI. (aupanidhikI) ga which is brought from out side judI aneka vastuonA parvAparyabhAva-anu. or got as a present. ova0 16; kramanI yojanA; AnupUrvI-anukramane eka -vayaNa. na. ( -vacana ) prazasA 25 2. bhinna 2 aneka vastuoMkA pUrvApara bhAva kyanasabhA strI pANI che. prazaMsAyukta -anukrama kI yojanA; anukramakA eka bheda. vacana jaise amuka zrI rUpavAna hai. words Arrangement of different of praise; commendation; e. things in order or succession. g. of the beauty of a woman. aNujo* 72, zrAyA0 2, 4, 1, 132; uvaNI-ya. tri. ( upanIta ) pAse uvaNIya. tri. ( upanItasara ) zAnAmA bhAvesa prApta 5mesa. samIpagata; prApta. atizaya mana mela. jJAnAdika meM jo Come near; brought near; atizaya mama ho vaha. ( One) deeply obtained. utta0 4, 1; su. ca0 1,316; absorbed in right knowledge pAyA0 1, 3, 1, 108; 1, 7, 1, 60 etc. sUya0 1, 2, 2, 17; piM. ni0 113; nAyA0 14; 16; rAya. uvaNIyatarAga. tri. (upanItatara) mati 237, vivA0 1; paMcA* 7, 17; (2) ___ HD. atizaya samIpastha; bahuta pAsa makSIsa ApekSa, samapae 21. samarpita; kA. Very close to; very near arpita; pAritoSaka meM diyA huaA-dI huI.} to. sUya0 2, 1, 36; ( one ) who has been pre- | uvaNuppayaNI. strI. ( avapAtorapatanI ) sented with. bhova. 16; bhaga0 5, | sAzamA 571 / utaravAnI vidhA. AkAza meM 6, paraha. 2, 1; (3) prazasA; tArI / caDhane utarane kI vidyA. Art of ascendmahimA. prazaMsA; stuti. praise; glori- ing and descending in the sky. fication. AyA0 2, 4, 1, 132; nAyA0 16; pana. 11; (4) saMyukta. saMyukta; milA uvaraNasiuM. saM0 kR. a. (upanyasya ) 75huzrA. joined with; accompanied | nyAsa rAna sthApana 42 te. upanyAsa karake with. bhaga0 11, 11; (5) prastAvanA sthApana kI huI. Having placed; upasaMhAra poreyA yukta. prastAvanA, upa- having deposited; having estasaMhAra Adi sahita. accompanied blished. vize0 1355; with a profnce, a conclusion | uvatthaDa. vi. ( upastRta ) AsapAsa 85. etc. aNujo0 128, (6) yoganA rekha yesuM. AsapAsa DhaMkA huA. Covered on yojita; yojanA kiyA huA-kI huI. all sides. "zrAtiNNA vitirANA uvasthaDA planned; arranged. vize0 154: | saMthaDA" bhaga0 1, 1, rAya. 273; -baraa. tri. ( -caraka ) yAMthI uvatthANi. na* ( upasthAnika ) numA ANesa hAya 3 pakSIsa bhAvI hAya tanI 'uvahANima' za6. dekho * uvaTThANizra' ge| 42nAra. kahIM se lAI huI yA pAri- zabda. Vide 'uvaTThANitra'. jaM0 50 toSaka meM prApta vastu kI gaveSaNA karanevAlA. | uvatthANiyA. strI. (upasthAnikA) / Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uvatthizra-ya] ( 280 ) [uva-ddava 'uvaTANiyA' za6. dekho 'ubaTANiyA' garar. Act of showing or point zabda. Vide ubaDhANiyA' bhaga0 11, 11, ing out. prava0 136; -kUDa. puM0 uvatthi-ya. tri. (upasthita) pAse 2Desa; (-kUTa ) me 'uvadaMsaNa' za... dekho taiyAra 22. samIpa meM rakhA huA-huI; taiyAra. " ucadaMsaNa' zabda. Vide "uvadasaNa" jaM. pa. Situated near; in a state of readiness; standing near. "H uvadaMsaNayA. strI0 ( upadarzana) nAmanI artha sAthe yojanA karI vastunuM nidarzana karavuM te. vihArukkhA uvabhogattAe uvasthiyA" sama. nAmakI artha ke sAtha yojanA karake vastu kA 10; nAyA0 16; dasA. 6, 17, 233; 24; nidarzana karanA. Pointing out . Vuva-daMsa. dhA* I, II. ( upa-raz) thing by naming it and explainhemA'yuM. dikhAnA. To shor; to mm ing the connection between nifest. the name and its meaning. uvadaMsei. ti. bhaga0 2, 10, 3, 2; 12, aNujo0 72; 6; 16, 5, 6; vivA0 1; kappa. uvadaMsiya. tri. ( upadarzita ) vituM; 6,64; patAtuM. pradarzita; batAyA huA. Shown; uvAsaMti. bhaga. 3, 1; uvadaseMti jaM0 50 5, 121; pointed out. aNujo0 16; Utta. 25, 35; uvadaMsemi. su. ca0 15, 113; sUya0 2, kI tri. (upadiSTa) GpazA zAva. 1, 11; upadezitaH batalAyA huA. Taught; uvadaMsijjA. vi. bhaga. 11, 10; dasA. instructed; pointed out. bhaga* 6, 3, 14, 15, 33; aNujo0 17; ova. 21; panna. 15; uvadaMsejA. vi. bhaga0 14, 8; Vuvadisa. dhA. I. (upa+viz) phe| uvadaMsittA. vi. bhaga0 3. 2; 23.. upadeza karanA. To teach; to uvadaMsettA. saM0 kR. bhaga0 3, 1; advise; to preach. uvasittae. he. kR. bhaga0 6, 10; 5, udisai. kappa0 7, 210; jaM0 pa0 2, 30; 6; rAya0 7,; 268; udisaMti. nAyA0 5, paraha. 1, 2, uvasettae. he kR0 bhaga0 5, 4; 14, 8; uvadisittae. 6. kR. nAyA0 14; uvadaMsemANa. rAya0 71; bhaga0 12, 6; | uvadesa. puM0 ( upadeza ) 95hezadhanopAya. nAyA08; jaM0 50 5, 117; uvA. upadeza; dharma kA bodha-jJAna. Religious 8, 246 teaching; instruction; sermon. uvadaMsijamANa. ka. vA. va0 kR0 nAyA0 13; | bhaga0 6,31; 33, 18, 2; nAyA* 16; uvadaMsaNa. puM0 (upadarzana ) nIsavanta parvata pA. 1 2nuM na zipa2. nIlavaMta parvata para kA / | upadesaNa. na. (upadezana ) tume'uvadesa' navamAM zikhara. Name of the 9th sum- za6. dekho 'uvadesa' zabda. Vide mit of Nilavanta mount. ThA0 2, "uvadesa" ThA0 8, 1; 3; jaM0pa0 (2) ma; matAvaj. dikhAnA; /Vuva-hava. dhA* I, II. ( upadra) 7565 Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uvaddava] ( 281 ) [uva-ne 42vA; du:5 he; bhAra. upadrava karanA; duHkha upanazcimANa. tri. ( upanRtyamAna ) nAya denA; mAranA. To hurass; to give 2. nRtya karatA huA. Dancing. pain or trouble; to kill. raya0 275; 286; uvaddavemo. bhaga0 8, 7; Vuva-nimaMta. dhA. II. ( upa+ni+mantra.) uvahaveha. 8, 7; pAse bhAvI nimAtraya 42y. samIpa meM uvahavemANa. bhaga0 8, 7: Akara nimaMtraNa denA. To invite by uvaddava. puM0 (upadrava) mahA thA mAita. mahAn approaching; to invite kaSTa; Aphata; saMkaTa. Great trouble; uvanimaMtami. uvA0 7, 220; calamity. bhaga0 6,33 ; nAyA0 1; jaM. uvanimaMtissaMti rAya0 226; pa0 2, 24; jIvA0 3, 3; -rakkhiya. uvanimaMtissAmi. uvA0 7, 188; tri0 (-rasika) 35yamAMdhI 2kSaya 42nA2. ubAnamatettA. bhaga0 12, 1; upadravase rakSA karanevAlA. (one ) who upanimaMtittae. he. kR0 uvA0 7, 163; saves from, protects against uvanihizra. tri. ( propanidhika ) gRhastha troubles, dangers etc. prava0 641; beThe hoya tenI najIkamAM je ahArAdi uvadhAremANa. tri. ( upadhArayat ) dhAraNa heya tenI gaNuM karavAnA abhigraha 2to. dhAraNa karatA huA. Retaining dharanAra. gRhastha beThA ho aura usake samIpa things (perceived ) in the AhArAdi ho usakI gaveSaNA karane kA mind; putting on. bhaga0 6, 33; prAbhigraha dhAraNa karanevAlA. ( One ) uvadhAraNayA. zrI. (* upadhAraNa ) bhAva who has taken a vow to seek anu me nAma. arthAvagraha kA eka nAma. only that food which is actually Apprehension of an object; a lying hy the side of house. synonym for Arthavagraha. holders. ThA0 5, 1; paraha. 2, 1; naMdI. 30; Vuva ne. dhA. I. ( upa+nI ) Ruiry; uvadhAriya. tri. ( upadhArita ) dhArela. | horapuM. lejAnA To lead; to carry; dhAraNa kiyA huA-kI huI. Retained (2) seTa ApakI. bheMTa denA. to give in the mind; put on. bhaga0 1, 6; as a gift; to give a present. uvanama. dhA0 I. ( upa+nam ) nabha2412 523 / , (3) se5yu. sopanA. to hand over; namaskAra karanA; praNAma karanA. To salute; | to give under the charge of. to bow to. uvaNei-ti. nAyA. 1, 2, 3, 5, 8,6; uvaNamaMti. taMDu0 sUya0 1, 2, 1, 1; 12; 14; 16, 17; 18; jaM0 50 uvaNamaMtu. bhaga* 3, 2; rAya0 260su. ca. 2, 308; udhanaMdaNabhaMDa. puM0 ( upanandanabhadra ) Arya pi. ni. 423, saMbhUtavijayanA e nAmanA eka ziSya. uvaNiMti. su. ca0 2, 353; AryasaMbhUta vijaya ke eka ziSya kA nAma. uvaNeti. nAyA. 1, 3, 5, 83; ; uvA. Name of a disciple of Arya 8, 243, Sambhata Vijaya kappa0 8, / uvakhemo. nAyA. 8; dasA0 10, 3; ____Vol. 11/36. Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uvannAsAvaNA ] uvaNehi nAyA0 2; 12; 16; uvaNei. nAyA0 13; 8; 166 uvaNehiMti zrava0 40; uvaNettA. saM0 kR0 sU0 2,6; 1; uvaNisae. he0 kR0 vava0 1, 23; uvaNijjaI. ka0 vA0 utta0 13, 26; uvannAsovaNazca. puM0 ( upanyAsopanaya ) vAhine nitavAne pratyuttara Ayo te. vAdI ko jItane ke liye pratyuttara denA replying an adversary with a view to refute his argument. ThA0 4, 3, uvappayANa. na0 ( upapradAna ) raa04niitine| bIjo prakAra; pahelA prakArathI duzmana vaza na thAya teA pachI kaMika ApI lalacAvI tene zavAnI nIti rAjanIti ke cAra bhedoM meM se dUsarA bheda; pahale prakAra se zatru ke vaza na honepara use kucha lAlaca dekara vaza karane kI nIti ( In politics) the 2nd mode of bringing an enemy under subjection viz. enticing him to submit by offering sonie gift civA0 3; nAyA0 1; rAya0 206; uvacUha. puM0 (upabRMha ) sabhAnadharmiyAMnA sa6gulgunI prazaMsA rI tebhanA bhanane utsAhita 52vA te. samadharmiyoMke sadguNakI prazaMsA karake unake manako utsAhita karanA Encouraging; cheering up; cheering up comrades in a common profession by praising their virtues. panna0 1; paMcA0 15, 24; prava0 266; uvabUhaNa na0 ( upabRMhaNa ) nilAva; rakSaNu; | vRddhi; poSaNu nibhAva; rakSA; vRddhi. Eucouraging; nourishing; protecting. paMcA0 2, 28 paraha0 2, 1; 5; uvabUhaNiya. tri0 ( upabRMhaNika ) vRddhi - puSTi ( 282 ) [ upabhoga 2. puSTi karane vAlA Nourisher of the body. nisI 0 6 11; uvabUhA. strI0 ( upabRMhA ) guNinnanAnA guNunI prarAMsA karavI; samaktinA A AcAramAMnA pAMyabhAmAyAra. guNIjanoM ke guNakI prazaMsA karanA; samyakUtva ke ATha AcAroMmise pAMcatrA AcAra. Praising, glorifying the merits of the meritorious; the 6th of the eight Acharas of right belief or Samakita. utta0 28, 31; upabUhiUNaM. pra0 (upabRMdha) muMDa muMDa AvAja urzane. kuha kuha zabda karake, Having made a noise resembling "Kuha, Kuha; cooing. su0 ca0 1, 163; uvabUhiMta tri0 ( upabRMhat ) prazaMsA 42to. prazaMsA karatA huA. Praising; applauding; gacchA 0 34; uva-bhuMja. ghA0 I ( upa+bhuj ) bhAvu khAnA. To eat; to dine. ujarbhujai. nAyA0 7; ubabhuMjasi. sutra ca0 1, 213; uvabhutta. tri0 ( upabhukta) bhogavela. bhogA huA. Enjoyed bhatta0 36; uvabheoga. puM0 ( upabhoga ) upabhoganI vastu; jene vAraMvAra upamAga thai zake tevA strI vastrabhUSaNa vagere. upabhogakI vastu; jisa kA vAraMvAra upabhoga ho sake aisI vastu-strI vastra, bhUSaNa Adi An object of enjoyment; an object of enjoyment which is not consumed by being used once, e. g. clothes, ornaments etc. kappa0 3, 44; prava0 23; 24; 33 282; ka0 gaM0 1, 52; pana * uvA0 1, 22; 52; paMcA0 1, For Private Personal Use Only Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ughamogata ] - aMtarAya na0 ( - antarAya) antarAya karmanI eka prakRti ke jenA udayathI vastra AbhUSaNu vagerenA upabhAga thai zake nahIM. antarAya karma kI eka prakRti jisa ke udaya se vastra, AbhUSaNa Adi kA upabhoga nahIM ho sakatA. A variety of Antaraya ( i. e. obstructing ) Karna by the rise of which a person can. not enjoy clothes, ornaments etc. utta0 33, 15; sama0 17; bhaga0 8, hai; - TTha na0 ( - artha ) vastra mAhinA upabhoga bhATe vastra Adi ke upabhoga ke liye. for the sake of the enjoy | ment of clothes etc. dasa0 6, 2, 13; - paribhogaparimANa. na0 (- pari. bhogaparimANa ) gRhasthAnA sAtamA tanuM nAma ke jemAM ekavAra ke vAraMvAra bhAgavAya tevI vastuonuM parimANu bAMdhavAmAM Ave 9. gRhasthake sAta veM vratakA nAma jisameM ki upabhogya - vAraMvAra bhoga meM AnevAlI vastu oM ke parimANa kI pratijJA kI jAtI hai. the 7th vow of a householder in which a limit is fixed as to the possession of objects of enjoyment of both kinds, viz. those consumed by one use and those not so consumed. bhaga0 7, 2; - ladhdhi strI0 ( labdhi ) upabhoga-vastrAdinI prApti upabhoga vastra AdikI prApti acquisition of objects of enjoyment such as clothes etc. bhaga0 8, 2 uvabhogata na0 ( upabhogatva ) vastuno upa bhoga; upayoga upabhoga; upayoga Use; enjoyment sama0 10; uvamA strI0 ( upamA ) bhujhase saramA ( 283 ) [ uvacAra bhAgI ubhA tulanA; upamA. Compa rison. 66 anahA parine sanne uvamA na vijjara " utta0 7, 15, 36, 65; pana 0 2, 30; ova0 vize0 470 rAya0 246; zrAyA0 1, 5, 6, 170 uvA0 1, 62; 3, 144; ka0 gaM0 1, 16; paMcA0 16, 10; ( 2 ) vAraNAH mAnyatA. dhAraNA; mAnyatA. behef; supposition. utta0 4 6; uvamizra - ya. tri0 ( upamita ) upabhAyukta. upamA sahita ( That which is ) compared. jaM pa0 bhaga0 18, 1; vize0 685 udyamiya. tri0 ( zraupamika - upamayAnivRtta maumika upamAmantareNa yatkAlapramANamanatizAyinA grahItuM na zakyane tadaupamikam) dhenuM viprabhAya upabhAvinA mIlathI jANI na zakAya mAtra upamAthIja naNI zakAya te; pakSepama; sAgare pama vagere. jisakA kAla pramANa binA upamAMke nahIM jAnA jA sake vaha; palyopamaH sAgaropama Adi. ( Anything ) the measure of which can be understood or grasped only by a simile and not otherwise; e. g. Palyopama; Sagaropama etc. bhaga0 6, 7, uvayariya tri0 ( upacarita) upayAra rela upacAra kiyA huA. Worshipped. vize0 283: uvayAra. puM. ( upacAra ) pUgnasAmagrI. pUjAsAmagrI. Articles of worship. prova - padma0 2; sU0 pa0 10; rAya 0 60: jIvA0 3, 3; nAyA0 1; 3; aNujo 0 130; bhaga0 3, 33; 11, 11; kappa0 3, 32, 4, 58; paMcA0 2, 36; jaM0 pa0 4; 62; su0 ca0 1, 37; ( 2 ) kAryatA ane kAryamAM kAraNutA 2zubhAM Apa For Private Personal Use Only Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ubayAra ] ( 284 ) Aropa- jaise ki kAraNa meM kArya kA aura kArya meM kAraNa kA Aropa. attributing the nature or properties of one thing to another; e. g. identification of Cause with effect and vice versa. vize0 160; ( 3 ) samUha; Dhagalo. samUha; Dhera. & group; a collection. sama0 34; (4) eka viSayathI khIjA viSayanuM grahaNa karavuM. eka viSaya se dUsare viSaya kA grahaNa karanA. figurative or metaphorical use; secondary application. vize0 12; (5) soDavyavahAra loka vyavahAra. conventional practice. ova0 20; rAya0 261; zrodha0 ni0 740; uvayAra. puM0 (upakAra) upadvAra ; mahahaH bheTa. upakAra; bheMTa sahAyatA. Obligation; help; a gift; a present su0 ca0 1, 15; ogha 0 ni0 283: piM0 ni0 251 : bhakta0 118; uSayAri. tri0 ( upakArin ) 34:1232nAra upakAra karane vAlA. Obliging, help ful; kind. vize0 2344; su0 ca0 10, 55; vayAri. puM0 ( aupacArika upacAro loka vyavahAraH pUjA vA prayojana masyeti ) aupanyAri vinaya vinayano me a2 aupacArika vinaya; vinaya kA eka prakAra. A way of showing respect; observing proper forms of respect. paMcA* 6, 37; uvayAriyalayaNa. puM0 ( upakArikalayana ) sUryAbhanA vanakhaNDamAMnA madhya bhAganuM eka ghara-bhavana ke je eka lAkha jojananuM lAM" yaha che. sUryAbha ke vanakhaMDa ke madhya bhAga sthita eka bhavana jo ki eka lAkha yojana [ uvayAli laMbA caur3A hai. Name of a mansion in the centre of the Vanakhanda ( forest-region ) of Suryabha, which is one lac of Yojanas in length and breadth. jaM0pa04, 88 uvayAli puM0 ( upajjAli ) aMga sUtranA thothA varganA trI adhyayananuM nAma aMtagar3a sUtra ke cauthe varga ke tIsare adhyAya kA nAma. Name of the third chapter of the fourth section of Antagada Sutra. ( 2 ) vasuhevarAjanI dhAraNI rANInA putra ke je temanAtha prabhu pase dIkSA lai bAra aMganA abhyAsa karI soLa varasanI pravrajyA pALI zatruMjaya upara eka mAsanA saMthArA karI parama pada pAmyA. vasudeva rAjA kI dhAraNau nAmaka rAnI kA putra jisane ki neminAtha prabhu se dIkSA lI thI aura bAraha aMga kA abhyAsa kiyA thA tathA solaha varSa taka tapa kara aMta meM zatruMjaya para eka mAsa kA saMdharA kiyA aura mokSa pAtrA. name of a son of Dharani the queeen of king Vasudeva. He took Diksa from Lord Neminatha, studied 12 Angas, prac tised asceticism for 16 years and after a month's Santhara ( giving up food and water ) Satrunjaya got final emancipation. aMta 0 4, 3; ( 3 ) aNuMttarAvavAnA prathama varganA trIjA adhyaynnuN nAma. aNuttarovavAI ke prathama varga ke tIsare adhyAya kA nAma name of the third chapter of the first section of Anuttarovavai. ( 4 ) zreNika rAjAnI dhAraNI rANInA putra ke je dIkSA lai guNarayaNu tapa karI seALa varasanI on For Private Personal Use Only Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uvayoga] ( 285 ) [ uvari pravajyA pALI vipula parvata upara eka mAsane meM se koI bhI eka. any one of the saMthAre karI jayaMta nAmanA anuttara vimAna- group of the twelve, viz. 5 mAM 22 sAgarane Aukhe utpanna thayA, tyAMthI ! kinds of knowledge (Jnana ), me avatAra zabhAkSe ze. zreNika rAjA / 3 kinds of ignorance (Ajnana) ko dhAraNI rAnI ke putra kA nAma jisa ne | und 4 kinds of belief (Darsanu) ki dIkSA grahaNa kara guNarayaNa nAmaka tapa kiyA usa0 28, 10; vize0 3106; - hayA. aura solaha varSa taka pravrajyA kA pAlana kara ro. ( -arthatA) yogA; yoganI vipula parvata para aMta meM eka mAsa kA saMthArA apekSA. upayoga lagAne kI apekSA; upayoga karake jayaMta nAmaka anuttara vimAna meM 32 pana; upayogitA. state of being sAgara kA AyuSya prApta kara utpanna huA, vahA~ | Upayoga; desire for Upayoga. eka avatAra karaka mAkSa jAyaga. name | (1.v.) bhaga. 8,5: of a son of Dharani queen of Vuva-rama. dhA* I. (upa+ram ) niyata; king Sreinka. He took 5. dUra honA; rukanA. To cease; to Diksa, practised the Gunara. stop; to desist from. yana austerity, observed asce- uvaramai. bhaga0 1, 8; nAyA. 18; ticism for 16 years and after uparama. puM. (uparama --uparamaNamuparamaH) 4. xt month's Santhara (giving ___ mAra; nivRtti. zrabhAva; nivRtti. Absence; up food and water) on Vipula ___cessatiou; desisting from. vize0 mount, was born in the celestial abode named Jayanta uvaraya. tri. (uparata ) 55thI niyati with a life of 32 Sagars. After pAmeva. pApa se haTA huA; chuTakArA pAyA one more birth he will get huzrA. ( One) who has desisted salvation. agratta0 1,3, from sin. AyA. 1, 3, 4, 121, 1, uvayoga. puM. (upayoga) potAnA viSayane 4, 1, 126; dasa08, 12; utta0 6, 7, jANavAne te tarapha lakSa ApavuM te; zabdAdi nAyA01; ; bhaga08, 10; sUya02, 1, 56; viSaya 26 diyanI pravRtti-vyApAra. apane vava0 3, 13; kappa04, 62; ka.gaM06, 10; viSayako samajhaneke liye usa tarapha lakSa denA; (2) varalAra vinAna. vairabhAva rahita. free zabdAdi viSayoM kI ora indriyoM kA jhukAva- from feelings of hostility. "na vyApAra. Operation of the senses haNepANaNopANe, bhayaverAuuvarae" utta. in cognising their objects; e.g. 6.7; AyA. 1, 3, 1, 108 of the ear in relation to | uvarAga. puM0 ( uparAga ) a . grahaNa, sound; straining of the senses ___ khagrAsa. An eclipse. jIvA0 3, 3; towards their objects. viza0 | uri.a. ( upari) 52; uye. Upara; 2068; (2) pAMya jJAna nae ajJAna ___UbA; ardhva bhAga meM. Above; upon; ane yAra hasana se pAramAna sameta 7. upwards. " maMdaracUtiyANaM uri pAMca jJAna, tIna ajJAna tathA cAra darzana ina , cattAri joyaNAI" ThA04; utta0 36, 55, 62. Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uriM] ( 286 ) [ uparimA vize0 430; nAyA. 1; 2:5; 8; ; jaM. --gevejagakappAtIya. na. ( - aveyaka pa01, 3: bhaga02, 8, 6, 7, 14, 6, 16, kalpAtIta ) uparanA ayanA 385tAta 6; piM . ni. bhA. 30; ka. gaM. 1, 50; yatA. Upara ke graiveyaka ke kalpAtIta devatA. ka. pa. 5, 54; a Kalpatita deity of the uriM. a0 ( upari) 652. Upara. Upon; | upper Graiveynka heavenly above; over. ka. 50 1, 17; jaM. abode. bhaga0 8, 1; pa0 5, 116 -gevejaya. puM0 (aveyaka) mA "uva. uricara. tri. ( uparicara ) mAzamA riyagevejaga" za6. dekhA " uvariya-geve A52 2nAra. Upara AkAza meM-aMtarAla meM jaga" zabda. vide " uvariyagavejjaga" rahane vAlA. Remaining, situated bharA0 1,2; --tala. puM0 (-tala ) G5up in the sky; high in the 2nu mAya-tA. Upara kA chata; UparakI sky. jIvA0 3, 1; pharza. the upper floor. "jaMbUdAvappauvaritala. tri. ( uparitala) 2j talIyu mANa! uvariyanaleNa" bhaga0 2, 8; Upara kA sapATa bhAga. The above | uvarimaga. tri. ( uparimaka-uparimA evopariplat surface. bhaga01,6; jaM04, 86; makA: ) 352 52 nA2. UparahI Upara uripuMchaNA. strI. ( uparipuJchinI ) sADI- rahanevAlA. Situated one upou anonI chata upara jhINuM taraNAnuM majabuta ! ther; remaining one above ano. 276na. caTAI kI chata para bArIka ghAsa ther. vize0 668; kA pakkA AcchAdana. A strong cover-uvarimaya tri. ( uparimaka) mA " upaing (made of straws) upon a / rimaga" za>>6. dekho " uparimaga" zabda. mattress ceiling. rAma. 108; Vide " uparimaga" vize0 77; urima. tri. ( uparima) 3RD; pahu~. uvarimA. strI0 ( uparimA) nayanI Upara kA; UMcA. Situated, remaining vimAnI 52nI tri-paribhAna. navagreva. ab.ve or upwards. nisI0 16, 17; yaka kI tIna trikoM meM se sabase UparakI trikabhaga0 1, 5, 8, 10; 9, 32; 12, 10%3 tIna vimAna. The topmost three of naMdI. 18; panna. ; utta0 36, 61, ThA. the 9 Graiveyaka heavenly 1, 1; piM. ni. 150; prava0 6, t; - abodes. utta0 36, 212; -urima. gevejaga. puM0 (aveyaka) a57nA napa puM0 (-uparima) 64sa bhi 52-nAmAM vimAnamAMnA nA traya vimAna. grevaiyaka ayamA rahenAra tA. Upara kI trika meM ke nau vimAnoM meM se Upara ke tIna vimAna. Uparake devatA-naveM praiveyaka ke. ( the deithe three topmost of the nine ties ) of the ninth and topmost Grriveyaka heavenly abodes. Graiveyaka heavenly abode. (2) upanI vinA tA. Upara kI utta0 36, 213;-majhima. puM0 (-madhyama) trika ke devatA. a deity of any of | upalI trikamAM madhyama-AThamA raiveyakanA the three above mentioned devatA. Upara kI trika meM madhyama - pAThaveM heavenly abodes. bhaga0 18, 5 veyaka ke devatA. (the deities) of Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ urilla] ( 287. ) [ uvalakSaNa the eighth (middle of the | moccharaMta" paNha0 1, 3; nisI0 18, 18; topmost three ) Graiveyaka | uvaroha. puM0 (uparodha) du:5; 15. duHkha; heavenly abode. utta0 36, 212, takalIpha. Pain; trouble. (2) mA --hihima. puM0 ( * ) S5sI trima aAgraha. restraint. su. 20 2,582; ratana-sAtamA ayanA hevatA. Upara kI (3) 575 rAya. aTakAva; roka. trika meM bace ke deva-sAtaveM gruSeyaka ke devatA. obstruction; impediiment. paNha 02, ( the deities) of the 7 th ( the 2;-kAraka. tri0 (-kAraka) 525 32lowest of the topmost three ) nA2; sapanA2. rokanevAlA; bAdhA pahuMGraiveyaka heavenly abode. cAnevAlA. inpeding: obstructing; utta0 36, 212; troubling. pasaha. 2, 2; uvarilla. tri0 ( uparitana ) 752nu; upaa.. uvala. puM0 (upala) patthara; pANI. patthara. kaparakA. Situatad above; upward; ___A stone. su0 ca0 12, 56; piM0 ni. upper. "urine tArArUve cAra caratti" | bhA0 7; utta0 36, 73; bhaga0 5, 2; viza. ThA0 1; vize0 667; panna0 2, 16; aNujo0 854; panna. 1; 135; sama0 6; nAyA0 8; jIvA0 3, 1; | uvalaMbha. puM0 (upalambha) driyazAna; sAkSApiM0 ni0 150; bhaga0 1, 6: 2, 8; 10; 2. iMdriya jJAna; sAkSAtkAra. Direct 3,16,3:5; 15,116, 8, 22, pereeption ( by the senses ). 1; 25,7; 30, 1; jaM0pa02, 33, 7, 164; / paMcA0 3, 23: 6, 10; 13, 38; vizna. uvarisijamANa. tri. (uddhRSyamAna) 12sAi / 35; 1813: ( 2 ) sa55. samUha. 3 thI lina. barasAta se bhIgatA huzrA. Get group; a collection. su0 ca0 2, 81: ting wet with rain. nisI0 2, 52: | uvalaMbhaNA. khA. (* upalambhanA) 54Anu uvarudda. na. ( uparaudra) nArInA agopAMga | kyana; A. upAlaMbha; olambhA. Woris toDI duHkha de te uparaka; paramAdhAmInI chaThThI ! of rebuke or reproach. 71410 95; Mta. nArakIyoM ke aMgopAMga chedakara duHkha deme | uvalaMbhamANa. puM0 ( upalaMbhamAna ) 45 heto. vAle uparaudra deva; paramAdhAmo devatAoM kI chaTTI upAlaMbha detA huA. Rebuking; rejAta. The 6th class of Parama. proaching. nAyA. 18; dhanis ( deities ) who tear off upalakkhaNa. na0 (upalakSaNa) parizAnayANa: the limbs and sub-limbs of hell- mukhya vastunuM jJAna thavAthI gAvastunuM jJAna beings and torture them. bhaga03,7; gayI thAya te. vaha jJAna jisase mukhya vastu udharuvari. a. (uparyupari) me " imil kA jJAna hAna se gauNa vastu kA jJAna hojAya. 52. eka dUsare ke Upara. One upon Amark: a characteristic or dis. another; one above another. tinctive feature, implying " uvaruvArataraMgadariya ativegacakakhu para- something that has not been * zu4 nama2 15 nA 5TanoTa (*). dekho pRSTha naMbara 15 kI phUTanoTa (*). Vide foot-note (*) p. 15th. Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uvaladdha ] actually expressed. su0 pa0 3, 186, vize0 632; uvaladdha. tri0 ( upalabdha ) guvAmA bhAveza prApta thola samajhA huA; prApta. Known; understood; gained; obtained. grahaNaM sahoi ubalo, topesaMti tahAbhUehiM annA ucchedapahiM " sU0 1, 4, 2, 4 prava0 670; nAyA0 12; 16; bhaga0 2, 5, 6, 33; vize062; - pubba. ma0 ( pUrva ) pasethAna prApta thameza, pahile se hI milA huA. gained; obtained before-hand. nAyA0 14; uvaladdhAra strI0 ( upalabdha ) vastuno sA kSAtra 22 vastune lagunAra vasnu ko dekhane vAlA; vastu ko jAnane vAlA. One who knows or perceives an object; direct perceiver of An object. " upalabdhA vastUnAM bodhdhA vize0 92; 1863; 19 uvaladdhi. strI0 (upalabdhi ) jJAna; sAkSAtkAra; jJAna; sAkSAtkAra. Knowledge; perception; observation. vize0 61; - sama. tri0 ( -sama ) sAkSAtra . sAkSAtkAra sarIkhA similar to or equal to direct perception. vize0 128; ( 288 ) C V uva-labha dhA0 I ( upa + labh) prApta 52kuMbheNavapuM. prApta karanA; milAnA. To get; to obtain; to acquire. uvala bhai. ka0 vA0 aNujA 0 128; ubalabbhe vi0 dasA0 6, 1; uvalabbhate. nAyA 0 12; uvala liya na0 ( upalalita ) me tanI abha yeSTA. eka taraha kI kAma-ceSTA. A kind of amorous gesture in a woman; a kind of voluptuous For Private [ uva-lliya gesture. nAyA 0 6; uvalAlijramANa. tri0 ( upalAsyamAna ) kAmakrIDA karate; icchAnusAra lIlA karate. kAmaceSTA karatA huA; icchAnusAra krIDA karatA huA. Sporting at will; doing amorous sport. "uvagAijamANe uvalAlijamANe " rAya 0 288; jaM0 pa0 3, 67; nAyA0 1; bhaga0 6, 33; rAya 0275; 'uva- liMpa dhA0 I. ( upa + lie ) dvAtha devA; yATayuM; sAusAyave hAtha pheranA; cATanA; lAr3a lar3AnA. To pat with the hand; to lick; to fondle and endear. uvaliMpae. gacchA0 16; uvarlippai. ka0 vA0 utta0 25, 26: zrava" 40 ; uvalita. tri. ( upalisa ) aNuvaDe sipesa. govara se lipA huA. Bedaubed or smeared with cowdung; cowdunged. dasA0 10, 1; nAyA0 1:3; 16: jIvA0 3, 4 kapa0 4, 58 5, 66: ( 2 ) yA trizraye karmoM se lipaTA huA. smeared with Karma, sUya 2, 5, 6 : uvaleva. puM0 (upalepa) bhane kSepa, karmakA lepa. Assemblage, gathering toge ther of Karma. utta021,22:25, 36; uvalevaNa na0 ( upalepana ) chANu vagerethI cipa te. gobara Adi se potanA; vilepana. Besmearing or anointing with cowdung etc. " upalevaNa sammajjayaM karei" bhAga0 11, 6; aNujo0 20; nira0 3, 3; rAya0 277; uva-liya. dhA0 I. ( upa+lI ) nivAsa 2 ThaharanA To reside; to have all abode. Personal Use Only Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uvavajjha] ( 2 ) [uvavAgha-ya (2) varSA Rtu 5sAM2 42vI. cAturmAsa Vuvabatta. dhA* I. ( upa+vRt ) nisa: vyatIta karanA. to spend the rainy na2 saya purArI hAra Aya. nikaseason; to stay till the expiry lanA; narakAdi bhava pUrNa kara bAhara AnA. of the rainy senson). To come out; to emerge; to unihajA. pAyA0 2, 3, 1, 111; come out after finishing one's uvavajjha. tri. ( zrIpavAhma-upavAjhAnAM life in hell etc. rAjA divanabhAnAmete karmakarA ityaupavAyAH) uvavahai. pana. 17 senApati, pradhAna, 20, yorene mesavAyoya. uvavattAra. tri. (*upapatta) Bpanna yanA2. senAdhyakSa, pradhAna, rAjA ityAdi ke baiThane yogya. utpanna honevAlA. (One) who is to Worthy of being mounted by born; (one ) who takes birth. (e. g. a seat etc.) by a king, a "devaloesu devattAe uvavattAro bhavati" minister, a general etc. dasa. ova0 34; dasA0 10, 3, bhaga0 1, 1, 2, 5, 5, 6, 8, 5; 6, 33, 20, 5; uvavaNa. na0 ( upavana ) nAnuM vana; bananI | uvavati. strI. (upapatti) utpatti; Sir pAsenuM vana. laghu mana; jaMgalake pAsakA jaMgala. te. paidAyaza; utpatti. Birth; creation; A small forest; a garden; & pioduction; being produced. park. nAyA0 1; paMcA0 7, 17, utta. 26, 14, 34, 58; naMdI* 53; uvavaraNa. tri. (upapama-utpA) 84na ye; bhaga. 40, 1; peha yayeta. utpanna huaA; paidA huA. Born; | uvavatimatta. na. ( upapattimAtra) 294Aya:produced. "uvavaraNo mANussammi loga- nI ghaTanAmAtra. kAraNa kArya kI SaTanA mAtra. mmi" utta. 1, 1; " do puDhavIe nAragA, A mere fitting association estaubavanA" nisI0 ca. 11; nAyA. 1; 2; blished between cause and 8; 1; 14; 16; bhaga0 2, 1; 3; 3, 2; effect. vize0 10776 7.6:;; , 33, 11, 1, 12, 7 | uvavanna. tri. ( upapatra) mA "uvavaraNa" 18, 5; 24, 1; 20; jIvA0 3, 1; utta. za6. dekho "uvavaraNa" zabda. Vide 6, 1;13, 1; paMcA0 4, 46; -punva. puM0 "uvavaraNa " prava0 1107; (-pUrva) ma nme / . pahile paidA huzrA.. uvavA-ya. puM. ( upapAta) utpanna thA; one born before or previously patti. utpanna homA; utpatti. Birth; bhaga0 6, 5; 21, 1; 34, 1; creation; production; being uvavaraNaga. puM. (upapabhaka) rAtpanna yanAra; born or produced. " prANoSavAya pahA thaye. utpana honevAlA, paidA honevAlA. vayaNaNi seciTuMti " bhaga. 3, 3;" ege One who is born; one that takes uvavAe " ThA0 10; bhaga0 1, 10, 2, 7, birth. bhaga0 5, 4, 8, 1; 25, 1; ___7, 5, 8, 9, 11, 1, 12, 8; 14, 1; * guo Y4 na52 15 nI TanATa (*). dekho pRSTha naMbara 15 kI phUTanora (* ). Vide foot-note (*) p. 15th. Vol. 11/37. Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upavAra-yA ( 260 ) [uvavAha-ya - 11, 3, 6; 24, 12, 20; 25, 4, 34, servant. nAyA0 ; -gai. strI. 1:41, 1; rAya. 213; ova0 38nAthA. (-gati) 75 athavA purasane me ma dha0 3, 4; pana0 2; jaM. pa. 4, 60; / cheDIne bIjo bhava grahaNa kare ke eka jIvA0 1; uvA0 6, 271; prava0 42; paMcA0 sthAnethI mI sthAne te. jIva yA pula 14, 48, (2)patti-devatA sane naa24aane| kA bhava tyAga kara dUsare bhava ma jAnA yA eka bhanma thAya te. utpatti-devatA aura nArakI sthAna se dUsare sthAna para jAnA. passing kA janma-paidA honA. birth of heaven- from one birth or place to anly and infernal beings. prava0 other on the part of a soul or 1106; pAyA0 1, 3, 2, 114 1, 7, 3; a molecule of matter. bhaga08,7 207; sU. 5. 1, ThA. 1. 1; (3) patra. 16 -sabhA. strI. (-sabhA) vinaya tAnI samAnu nAma. vijaya devatA deyatAne pAnI sabhA. devatAoM ke utpana kI sabhA kA nAma. name of the council honekI sabhA. A place of birth for of the Vijaya gods. jIvA0 1. heavenly beings. bhaga0 3, 1; 16, (4) bhagavatI sUtranA ekatrizamAM zatakanuM 5; 1; rAya. 167; nAyA* dha0 nira0 3,5; nAma. bhagavatI sUtra ke ekatIsaveM zataka kA nAyA. 13; ThA. 5,3: nAma. name of the 31st Sataka uvavAisa-ya. tri. (opapAtika) me . of Bhagavati Sutra. bhaga* 12, 2; mAMthI bIjA bhavamAM janyara; eka zarIra (5) 9414; 4262. upAya-kAraNa. / choDI bhI zarI2 prahaya 42nAra. eka bhava means; an expedient. bhaga0 3, 7, se dUsare bhava meM jAnevAlA; eka zarIra tyAga vatra. 4, 18; () sevA; mAta. sevA; dusarA zarIra prApta karane vAlA. Passing bhakti. service; reverent atten- from one birth into another; dance upon. nAyA0 1; bhaga0 3, 1; passing from one body into (7) sabhIpe-namA sthiti usI; pAse another. dasa0 4, utta0 5, 13; bhaga. mesa. pAsa-najadIka meM sthita honA; pAsa 17.67 AyA0 1, 1,1,3; sUya0 1, baiThanA. sitting near; remaining 1, 1, 11; prava0 1250; (2) yatA in the vicinity of. ka. pa0 1, 78; ane nArakI je sejA ane kuMbhamAM upaje utta. 1, 2, -kAri. tri. (kArin ) che. devatA aura nArakI jo ki zayyA va AcAryAdinI pAse nivAsa karI temano Adeza kuMbhI meM utpanna hote haiM. ( heavenly hAnA2. prAcAryAdi ke pAsa rahakara unakI and hell-beings ) who are AjJA sirodhArya karane vAlA. ( one ) born in Sejja and Kumbhi. who remains or stays with a AyA0 1. 1, 6, 48; (3) sAgarAtrIza preceptor and carries out his utkAlika sUtramAMnuM pAMcamuM uvavAI ( ApaOrders. " uvavAya kArIya harImaNeya" pAti) nAme prathama 6 sUtra. untIsa sUya. 1, 13. 6 kAriyA. strI0 utkAlika sUtroMmeM se pAMcavA~ sUtra; uvavAi ( -kArikA) yaNa sevanArI sI. caraNa (aupapAtika) nAmakA prathama upAMga sUtra. sevikA-dAsI. an attendant female the 5th of the 29 Utkalika Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uvavAtayanva] ( 261 ) [uvasaMta - Sutras; the first Upanga Sutral 1; 5; 8; 12; naMdI0 43; bhaga0 2, 1; 90 named. naMdI. 43; bhaga. 7, 6; 6, 33; uvA0 7, 206; kappa0 1, 8; 15, 1; 24, 7; ---gama. na0 ( -gm)| jaM0 pa0 2, 22; sA55Ati sUtramA viDaMche te pramANe | uva-saM-kama. dhA. II. ( upa+sam + kram ) uvavAi sUtra meM dikhAye anusAra. in accor- pAse r; sabhI5 . samIpa jAnA; pAsa dance with what is pointed out jAnA. To go to; to approach. or explained in Aupapatika upasaMkamaMti. ThA0 3, 2; . Sutra. dasA. 10, 1; uvasaMkamejA. sUya0 2, 7, 15; uvavAteyavva. puM0 ( utpAdayitavya ) atpanna upasaMkamitta. saM. kR0 aAyA0 1, 7, 2, vAne yoya. utpanna hone lAyaka. One 202, 2, 3, 3, 131; fit to take birth; one fit to he uvasaMkamittA. nAyA. 2; ThA0 3, 2; jaM. born or produced. maga0 12, 6; pa. 7, 134, 7, 131 18, 5, 20, 6; 24, 20, 21, 1; 34.1; uvasaMkamaMta, saM0 kR. dasa05, 2, 10; uvavAyavva. puM0 (upapAdayitavya)panna thavA uvasaMkamamANa. ja. pa. 7, 132; ye|5. utpanna hone yogya. One fit to/ uvasaMghia. tri. ( upasaMhRta ) vIra 42kha. be born or produced. bhaga017,6; svIkRta. Accepted; adopted. uvavAsa. pu. ( upavAsa-upeti saha upAvRtta vize. 1011; doSasya sato guNairAhAraparihArAdirUpairvA uvasaMta. puM0 ( upazAnta ) zAMta vRttivAnI; vAsa upavAsa:) mApa divasa manna upazama bhAva vALa, jenA kapAyAdi upara pAnA vidhipUrva tyAga 423 / . pUrA eka bhyAsAya te. zAMta prakRti vAlA; upazAMta dina annajala kA vidhipUrvaka tyAga karamA. A bhAva vAlA; jisa ke kaSAyAdika zAMta ho fast; giving up food and water vaha. One whose passious (e.. according to prescribed rules anger etc ) have subsided; for 24 hours between one so- calin; peaceful. panna. 1; 14; vaba0 rise and the mext. rAya. 226: 3, 11, bhaga. 1,4,68, 5, 4, 15, 1: naMdI0 51; ThA0 3, 1; panna0 20; uvA0 1, 18, 10; 27, 7, dasa0 6, 65, 10, 1, 55: 2, 65; 10: jaM0 pa0 su0 ca* 2, 203; rAya0 27; Vuva-visa. dhA* I. ( upa+viz) sayu nAyA. 1823; utta.1,12,15, ThA02, baiThanA. To sit. 1; aNujo0 127; ova0 38; AyA. 1, utrisAmi. rAya. 24 ; 3, 2, 121, 1, 6, 3, 186; sm| upavIyamANa. zra0 ( upavIjamAna ) yamarathI 14: prava0 125; 1313; ka. pa. 4, pavana nA . caMvarI se pavana ur3AttA huA. | 70; 5, 57; (2) mAratA rahita. ghaba Fanning with a chowri. nAyA.16, rAhaTa rahita. one free from disuvaveca-ya. tri. (upeta) yuta; sahita. traction of mind. aogha0 ni0 515; yukta; sahita. Accompanied with; (3) kSamAvAna. kSamAvaMta. one possespossessed of. zrova0 panna. 17; nAyA. sed of forgiveness jIvA0 3, 3; Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uvasaMta ] 5 ( 4 ) sauMdarya nirIkSaNu vagere vikArI ni vRtti pAmeva sauMdarya dekhane Adi vikAra se nivRti pAyA huA; sauMdaryAdi dekhane meM mana kA bhAva haTAyA huvA. one not excited by seeing beautiful objects etc. aja0 1301 ( 4 ) mAM A vela nadi hamAla, udaya na Aye hoM; dave. not come to rise, dormant. (6) jambudrIpamAM airavata kSetranA cAlu avasapisiinaa panharamA tA2. jambUdvIpa ke airavata kSetra kI vartamAna avasarpiNI ke pandrahaveM - tIrthaMkara name of the 15th Tirthankara of the current Avasarpini of the Airavata region of Jambudvipa. sama0 pa0 240; --ahigaraNa. na0 (-adhikaraNa ) upazAMta upazabhI gaye praveza. zAnta huA kleza. trouble that has subsided. prava0 - kasAi. puM0 ( kaSAyin ) nA adha upAya vagere nAza pApA che te. jisa ke kAdhAdi kaSAya zAMta ho. one whose moral impurities ( e.g. ger, greed etc. ) have subsided or have been destroyed. bhaga0 6, 31; 25, 6; - kasAyavIyarAga. puM0 ( - kaSAyavItarAga ) bhenA upAya zAnta thayA an upajjai bhaga0 25, 6, 7, uvasaMpajAmi ThA0 4, 2 uvasaMpaje vi0 sU0 1, 8, 13; uvasaMpajjitA. saM0 kR0 bhaga0 1, 6, 2, 13, te; 11 mA gugusthAnavartI jina ke rAga dveSa zAMta ho gae hoM ve 11 ve guNasthAaafa. one whose passion and hatred have been completely assuaged; one in the 11th spiritual stage. bhaga025, 6; guNa. na0 (-guNa ) pazAMta mohamugu nAme | uvasaMpajaNa na0 ( upasaMpAdana ) hviine| 2, 5, 6, 6, 33; 10, 2; 11, 6; 13,6; 15, 1; 18, 10; 25, 7, 8; nAyA0 1; 5; 8; 12; 13; 14; 16; 18; jaM0 pra07, 141, vava 01, 26; 4, 11, 12, nAyA0 tha0 veya0 4, 15; rAya 0 223, ova0 16, uvA0 1, 66, 66: uvasaMpajjamANa. panna0 16; 11bhuM sthAna. upazAMta mohaguNa nAmaka 11vAM sthAnaka. the 11th Sthanaka named Upasantamohaguna. ka0 gaM0 2, svA2. padavI kA svIkAra. Accep tance of a degree or title. vava0 5, 11; - (gA) ariha. tri0 (-) havI ( 212 ) - [ uvasaMpajjaNa 16; - jIvi. puM0 ( jIvin ) SAyAdi mAvanAra. kaSAyAdi ko dabAne vAlA. one who subdues his evil passions like anger, greed etc. paNha0 2, 1; bhaga0 6, 33; ddhA. strI0 (-zraddhA ) uparAMta meha nAmanA 11 mA guNasthAnakane A. upazAMta moha nAmake 11 veM guNasthAnaka kA samaya the time of the 11th Gunasthanaka named Upsantamohaguna. ka0 pa0 5, 56; ve daya puM0 ( - vedaka ) - abhavihAra zAnta pAbhyo che te. jisa kA veda- kAma vikAra zAMta ho gayA ho. one whose lust i e. sexual passion has been subdued or calmed. bhaga0 6, 31, 25, 6, uva-saM- pajja. ghA0 II ( upa+sam+pad ) Azraya khe; svIhAra rkhe| svIkAra karanA; grahaNa karanA. To resort to; to accept; to get. For Private Personal Use Only - Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uvasaMpajjaNAvatta ] yApavA yogya. padavI dene yogya. deserv ing to be invested with a degree or title. vava04, 11, 12:5, 11; uvasaMpajaNAvatta. na0 ( upasaMpadAvartta ) 4saMpajasaiNiA parikarmane cadame bheda. upasampAdana zreNi parikarma kA caudahavAM bheda. The 14th division of Upasampajanasenia Parikarma. naMdI 056; uvasaMpajjaseziyA. strI0 (upasaMpAdana zreNikA) uSasaMpAdana zreNI gaNanA dRSTivAdAMtargata pariurmn : vibhAga upasampAdaka zreNIgaNa ke dRSTivAdAMtargata parikarma kA eka vibhAga. Name of a section of the Parikarma forming a portion of Dristivada. sama0 12 - parikamma. puM0 (parikarman ) dRSTivAnA prin| 4the| bheTa. dRSTivAda ke pArakarma kA cauthA bhada. the fourth division of the Parikarma of Dristivada. naMdI0 56; upasaMpajiyavva. puM0 ( upasaMpAdayitava ) pahavI hevI, padavI denA. Investing with a degree or a title. vava04, 11,12: upasaMpanna. tri0 ( upasaMpanna ) udyata thamesa. prastuta; taiyAra Ready, prepared (to do some action). " uvasaMpanno jaMkArAMtu taM kAraNaM zrapUrito dha0 saM0 3; sUya0 2, 7, 6; " ( 263 ) uvasaMpayA. strI0 (upasampada ) jJAnAhi saMpatti mATe . AcAryAdikanI nizrA svIkAravI te; huM tamArAja thru evIrIte svIkAra karavA te; sbhaayaashte| dRzabhA yA chelo prahAra, jJAnAdi sampatti meM AcAryAdi kI nedhAya svIkAra karanA; maiM ApakAhI hUM aisA svIkAra karanA; samAcArI kA dazavAM yA aMtima bheda. The 10th and last mode of Sama chari; submitting oneself wholly to a preceptor etc in order to acquire knowledge etc. " atthaNe uvasaMpayA utta0 26, 4; ThA0 3, 3; bhaga0 25, 7; prava0 775; [ uvasagga d. upasaMhAra (upasaMhAra) sameTIkSepu. ekatrita karanA. Summing up. ( 2 ) zakuMH nirodha va nirodha karanA; lauTA lenA. winding up; withdrawing; withholding. sama0 32; uvasagga. puM0 ( upasvarga- upasRjyanta dhAtu samIpe yujyante iti upasargA: ) a, pari, prati, ni, yyA, sama, dhatyAhi dhAtunI yahibhA rahenAra zabda samUddha pra, pari, upa, prati, ni, zra, sama, ityAdi dhAtu ke Adi meM rahanevAlA zabda samUha a preposition prefixed to roots; eg pra, pari, upa, etc. paraha0 2 2 ( 2 ) padrava; iSTaH pariSala. upadrava, kaSTha; pariSaha. trouble; affliction annoyance. ooSa0 ni0 For Private Personal Use Only bhA0 263; rAya0 228: nAyA0 1; 8; 6; jaM0 pa0 utta0 2, 21, 31, 5; naMdI0 5; aMta06, 3; dasA0 7, 1: vava0 10, 1; bhatta0 4; 44; praba0 584 ( 3 ) devatAo re upadrava devatAoM kA kiyA huA upadrava. disturbance or trouble caused by gods. bhaga0 1, 6; 2, 1; piM0 ni0 666; rAya0 265; sama0 7; yova0 36 zrAyA0 1, 8, 7 22; uvA0 2, 118; 3. 141, 4, 153; ( 4 ) tIrthaMkara vicare tyAM savAse| jojanamAM mAra marI na heAya chatAM mahAvIra svAminA samavasaraNamAM geprazAlAe e sAdhuenA upara tejulesyA mukI upasarga Apyo te; daza rAmAnuM hetuM che. tIrthaMkara vica Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uvasaggapariraNA ] ( 264 ) [uvasama rate haiM vahAM savA sau yojana meM roga cAlA 7553. upasarga; upadrava. Disturbance; nahIM hotA aura mahAvIra svAmI ke samavaraNa trouble; annoyance. vize0 3005; meM gozAlA ne do sAdhuoM para tejolezyA DAla ( 2 ) apradhAnabhUta-gA925. gauNarUpa; kara upasarga kiyA so dasa Azcarya janaka vanAoM apradhAna. secondary; subsidiary; meM le pahilA vanAva. the tirst of the 10 subordinate. vize0 2262, Achheris (wonderful events), / uvasa-tta-tti. (upasakta) ra sAsastivAlI. viz. the trouble given by Go. mADha AsaktivAlA. Deeply attached; sala to two of the mouky grossly attached. utta032, 26; of Mahaviraswini in the Sa- Vuvasama. dhA* I,II. ( upa + zam ) zAMta inavasarana by inflicting Tejo- thay; atine zamAdI. zAMtahonA; lesya upon them, although it is prakRtiko upazAMta karanA. To become an undeniable fact that within calm; to calm down passions. 125 Yojanas of the place where uvasamai. veya. 1, 33; nAyA. 16; kappa0 a Tirhankara abides, there can 6, 563 be no fear of any violence, uvasAmei. pre. bhaga0 1, 3; plague etc. prava0 862; -patta. tri0 uvasamIta. sama0 34; ( -prApta) padaya pAmesa. upadrava prApta. uvasameMti. rAya0 34; annoyed; afflicted; harassed. uvasamejA. vena. 1, 33; ThA0 5, 2; cava. 2, 20; 10, 18; uvasamittae. he. kR. nAyA* 13: -sahaNa. na0 (-sahana) vAhinA pasarga uvayApittae. pre0 he. kR. nAyA0 13; saya 421te. devAdi kA upasarga sahana vivA0 1; karanA. endurance of the troubles, uvasama. puM0 ( upazama)kSamA; zani. kSamA; disturbance etc. caused by zAMti. Forgiveness; calmness; heavenly beings etc. prava0 1366; peace. dasa0 8, 36; veya. 1, 33; uvasaggapariraNA. nI. ( upasargaparijJA ) (2) 5mavADIyAnA paM.2mA hivasanu nAma. sUyagaDAMga sUtranA trIjA adhyayananuM nAma ke pakSa ke pandrahaveM dina kA nAma. name of jemAM upasarga-pariSaha kema sahana karavA tenI the 15th day of a fortnight. samAna mAma mAvI che. sUtra sUyagaDAMga jaM- pa0 sU0 pa0 10; ( 3 ) sAhArAnA ke tIsare adhyayana kA nAma, ki jisa meM upa. trIza muhUrtamAMnA paMdaramA athavA vazamAM sarga-pariSaha kaise sahana karanA cAhiye jisa bhutana nAma. aho rAtri ke tIsa muhUrtoM kI zikSA dI hai. Naine of the 3rd meM se paMdrahaveM, athavA bIsaveM muhUrta kA chapter of Suyagadanga deal- nAma. name of the 15th as ing with the way in which also of the 20th Muhurta of afflictions are to be endured. a day and night (containing sama0 16; 23; sUya0 1, 3, 4, 22, 30 such). aM0 pa. sU0 50 10; sama0 uvasajaNa. na0 ( upasarjana ) 5sarga, 30; (4) bhopanIyanI 3yamA mAvalI Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uvasama ] prakRtine kSaya karave ane udayamAM AvavAnI hAya tene dabAvI devI-udayamAM AvavA na devI te. mohanIya karma kI udayame AI huI prakRti kA kSaya karanA aura udaya me zrAne. vAlI prakRti ko dabA denA- udayamaM na AnedenA. destruction of that Mohaniya Karma which has matured and the assuaging of that which is dormant. ka0 gaM0 2, 2, 4, 16, 67 prava0 35; 650; ( 265 ) te. hai 659; utta0 32, 11; AyA0 1, 6, 5, 134; bhata0 88; ova0 35, ajo0 127; -- miSkaraNa. puM0 (- niSpakSa ) me prakRtino upazama karavAmAM AvyA che-upazamanI niSpatti thA yuddha che te jisa prakRti ko upazati kara diyA hai-upazama kI niSpatti hogaI hai vaha. calmness which has been born as a result of assuaging the passions. aNujo 0 127: - sAra. tri0 ( -sAra ) upshmprakRtine tare bhAva che. sAra-satva jenuM upazama- prakRtiyoM kA tirobhAva sAra-satva jisakA aisA. ( anything) having for its essence the subsidence of Karmic Prakritis. uvasamasAraM khusAmanaM" kapa0 6, 56; - seNi. strI0 (-zreNi) anNtaanubaMdhi Adi prakRtine zAstramAM kahela krama pramANe upazamAvatAM guNazreNithI upara ragaDavuM te; A zreNithI agIyAramA guNuANAparyaMta nyAya che. zAstra meM kahe hue kramAnusAra anantAnubaMdhi Adi prakRtiyoM kA zamana karate karate guNazreNipara cahanA. upazama zreNi se gyArahaveM guNasthAna paryanta pahuMcA jA sakatA hai. the ladder of spiritual advancement leading isa 64 up to the 11th Gunasthanaka by a gradual subsidence of deluding passions etc. prava0 776; anuttara vimAna. For Private Personal Use Only - uvasama-seNi: [ uvasama saM. lobha ampion .lo., pra. lo saM. mAyA apra. apra. mAyA, pra. mAyA saM. mAna apra. mAna, pra. mAna (sajvalana krodha) apra. krodha, pra. krodha puruSa veda (hAsya, ravi, arati, bhaya, zoka, dugaMcchA strI veda napuMsaka veda sama. mo., mizra mo., mithyA. mo (anaMnAnubaMdhI kro. mA. mA. lo. D.VITALSANIA. Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ubasama] ( 266 ) [ uvasobhitra-ya uvasamabha. puM0 ( upazamaka ) pazamanAra 11th Gunasthana with all the pAyA bhuni; 64zama zreNiye yAnA2. upazama 28 varieties of Molhaniya bhAva vAle muni; upazama zreNipara caDhanavAle. Karma subsided. sama0 14; An ascetic with passions calm- uvasAmaga. puM0 ( upazAmaka ) mAkhanIyanI ed down; one trying to curband | pratimAne sarvathA upazAvatAra. mohanIya assuage his passions bhaga0 25, 7, kI prakRtiyoM kA sarvathA upazama karane vAlA. uvasamaga. puM. (upazamaka ) nusa) "upa- One who causes right-conduct sama" za6. dekho "upasama" zabda, deluding Karma to subside Vide. "upasamama" bhaga0 25, 6; completely. ka. gaM0 4,73; prava0733; uvasamaNA. strI0(upazamanA) me "uvasama- | uvasAmaNA. strI0 ( upazamanA ) mA NayA" za6. dekho 'uvasamaNayA" zabda.. "upazama" za.6. dekho " upazama" zabda. Vide. "uvasamaNayA" ka. pa. 5, 1; ___Vide. " upazama" ka. 50 5, 65; Vide. "upazama" ka upasami.tri. ( upazamin ) pizabhiH uvasAmaNayA. strI. ( upazamana) zAnti 8. rAma samaritavAsI upazama samyaktvavAlA. zamati. zAMti; upazama bhAva. Ascetic One possessed of Upasama renunciation; calmness; freeSamyaktva (i. e. subsidential dom from passions. bhaga0 3, 1; right belief ). ka. gaM. 5, 25; uvasAmaNovakkama. puM0 ( upazamanopakrama) upasamiya. puM0 ( aupazamika ) mohanAya- mana 5zabhAvAnAbha-yAla. bhanI pratito 6pazama. mohanIya karma kI karma ko upazama karane kA upakrama-zrAraMbha. prakRti kA upazama. Subsidence of Commencement of affort to Mohaniya Karma. (2) 65zama assuage Karnma. ThA0 4, 2; niyana-yApazami mApa. upazama niSpanna uvasAmiyavva. vi. (upazamayitavya) 95zama bhAva. calmness of mind born 42 // . upazama karAnA. Causing of that subsidence. aNujo0 88; . subsidence of Karma kappa06,56; 125, bhaga0 14, 7, 17, 1; 25, 6, | uvasevaNa. na0 ( upasevana ) sep| 12vI. (3) tri. zAMta. zAMta. free from pas- | sevA karanA. Attending upon; sions; calm. sU. na. 1, 344; / rendering service to. prava. 274; upasamiyavva. tri0 ( upazamitamya) 31- | | uvasobhamANa. puM0 (upazobhamAna) zAlAya. pate. upazama karanA. Assuaging; bhAna. zobhAyamAna. Beautiful; charmcausing to subside. veya. 1, 33, | ing. nAyA0 13, bhaga0 2. 1; 7, 3; kappa.6, 16% uvasobhitra-ya. tri. ( upazobhita)zAmituM uvasAmatra. puM0 ( upazAmaka) manAyanA yameguM. zobhanIya banA huA. zobhita. 24 prakRtine upasamAvI 11me guNasthAne Beautified;adorned;made beaupattamAna 75. mohanIya karma kI 28 prakR. tiful. " kavisIsaehi uvasobhie " rAya0 tiyoM ko zamana kara gyArahaveM guNasthAna meM | " hArabahAra uvasobhie " rAya. jaM. pa. vicaratA huzrA jIva. A soul in the | 1, 11;nAyA0 1; Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uvasobhemANa ] ( 267 ) [uvahANa uvasobhemANa. puM0 ( upazobhamAna ) zAmato. rUpase grahaNa karane kA abhigraha -niyama vizeSa. suMdara; suzobhita; zobhAyamAna; khUbasUrata. A kind of vow to eat only Beautiful; appearing beautiful. that food whch is placed in a nAyA0 1; 11; 15; bhaga0 2, 1; 15, 1; dish. vava. 1, 44, 45; ( 2 ) jaM0pa0 2, 16; vAsabhA DheDuM-pIraseluM. baratana meM nikAlA uvasohiya. tri. ( upazobhita ) zAsavAeM. huzrA-parosAhuA. served in a dish. suMdara;zobhAmAn. Beautiful;lustrous; handsome. nAyA. 1; 6; su0 ca0 1, VuvahaNa. dhA* I. ( upa+hana ka0 vA.) 51; jaM0 50 5, 166; nAza pAmaj. nAza pAnA. To perish; uvasohiya. ni. ( upazodhita) nirbhara 720 to be destroyed. uvahammai. ka. vA. piM . ni. 622; daza. zAdheya. zAdhAhuA. Purifed. nAyA0 1; 7, 13; Vuva-ssaya. dhA0I.(upa + pA+zri) pezaj. uvahammaMti. bhatta0 135; ghusanA. To enter; to resort to. uvahati. strI. ( upahati ) vyAyAta--maMtara. uvassae. nira0 3, 4; antara; pharka; Destruction; break upassana-ya. puM0 ( upAzraya = upAzrIyate of continuity. vize0 2015; sevyate saMyamapAlanAya zItAditrANArtha vA yaH Vuvahasa. dhA0 [I. ( upa + has ) sa: sa tathA.) sAdhu sApAne tyAnuM sthAna; bh242|| 42vI. hasanA; dinnagI karanA; majAka BAzraya. sAdhu sAdhvIke rahanekA sthAna karanA. To laugh at; to joke. upAzraya. A Jaina monastery. uvahase. dasa0 8, 50; / aAyA0 1, 1, 3, 15, 2, 1, 1, 1, 2, 4, | uvahasaMti utta0 12, 4; 2,138; nAyA0 14; 16; nAyA. dharAya. upahasihiti. bhaga0 15, 1: 235; nira0 3, 4, utta0 2, 23, 35, uvahasi. tri. ( upahasita ) sI lAya. 5; paNha0 2, 3; aogha. ni. bhA. 17; hasA huA. Laughed at; ridiculed. dasa0 7, 26; veya. 1, 14; vava0 6, 7 taMDu. 8, 2: dasA0 7, 1; nisA0 8, 12; | uvahANa. na. ( upadhAna = upa samIpe dhIyate kappa0 1, 24; prava0 544; gacchA . 14; kriyate sUtrAdikaM yena tapasA tadupadhAnam ) uvaha a-ya. tri. ( upahata ) samAM sanazana Adi nA2 nA ta5. bAraha 5rAma pAmeza-nAzapAmeA. logoM meM | prakAra ke tapa. Austerity of 12 parAbhava pAyAhuA; nAza prApta-vinaSTa. Des- kinds. ogha. mi. bhA0 168; troyed; disgraced uniongst naMdI0 50: utta0 2, 43; ThA0 2, 36 people. su. ca. 1, 27; bhaga. 3, 2; sama0 32, paMcA0 6, 7; 15, 23; (2) vize0 115; AyA. 1, 2, 3, 76; ! 42yuta; vidhAna. karanA; vidhAna. performuvahaDa. puM0 ( upahata ) AsamAM dekha ance; doing. ova0 18; (3) mAsi. hoya teja vahoravuM evo abhIgraha vizeSa. takiyA. & small pillow for the bartana meM nikAla kara rakhe hue kohI bhojana | head. su. ca0 1, 44, ogha. ni. ___Vol. I/38. Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uvahAga ] 205: ( 4 ) sUtranI vAyanA 352 tama 2 te sUtra vAMcane kA tapa karanA. austerity performed after reading Sutras. prava0 2680 - paDimA strI0 ( - pratimA ) upadhAna-taya vizeSatA maligraha 2. upadhAna-tapa-vizeSa kA abhipraha karanA, niyama karanA a vow to perform the austerity known as Upadhana. ThA0 2, 4, 1, ova 0 - suya. na0 (-zruta=mahAvIra sevitasyopadhAnasya tapasaH pratipAdakaM zrutaM ganthaH upadhAnazrutam ) upadhAna zruta nAmanuM AyAraMganuM bhuM adhyayana upadhAna sUtra nAma kA AcAraMga kA AThavAM adhyAya the Sth chapter of the Acharanga Sutra, styled Upadhana Sutra. ThA0 5; sama0 5; uvahANaga. na0 (upadhAnaka ) gosI . takiyA. A pillow. prava 684; uvahANavaMta. puM0 ( upadhAnavat = upadhIyateupaSTabhyate zrutamaneneti upadhAnatapastadvidyate yasyAsau upaghAnavAn ) updhaan-shaastrvAMcana nimitte taparvizeSa, tenuM karanAra. zAstravAcana ke liye kiye jAnevAle tapa vizeSako karane vAlA. One who practises the austerity known as Upadhana with a view to study the scriptures. "vase guru kulAzcaM jogavaM uvahANavaM" utta 0 11, 14; 34, 27; sUrya0 1, 2, 1, 15; uvahAra. puM0 ( upahAra ) bheTa; NakSIsa. bheMTa pAritoSaka; inAma. A gift; a present. pahAsamudAvahArehiM savvadho neyA " kappa0 3, 34; parAha0 1, 2, uvahi. puM0 ( upadhi = upadhIyate saMgRhyate / ityupadhiH) vastradharaiNAM dharaNAra vagere upadhiH; para; sAmagrI vastra, AbhUSaNa, gharabAra ( 268 ) [ uvahirA Adi upAdhi; parigraha; upakaraNa. World - ly possessions, such as clothes, ornaments, house etc; material possessions; implements. bhaga0 12, 5; 17, 3; 18, 7; nisI0 2. 56; 12, 47, 16, 250 ni0 bhA0 26; 26 0 ni0 68 dasa0 6, 2, 18; 10, upaTa. 1, 16; zrAyA0 2, 3, 2, 121; sama0 12; utta0 12, 4, 16, 66 24, 11; zrova 0 20; prava0 468; ( 2 ) bhAyA; mAyA; kapaTa fraud; deceit. paraha0 1, 2, -- dhozraNa na0 (- ghAvana) upadhi-vastrAhi yovA te vastrAdikakA dhonA. washing, cleansing of clothes etc. prava0 30; - pazcakkhANa. na0 ( pratyAkhyAna = upadhirUpakaraNaM tasya rajoharaNamukhavastrikAvyatiriktasya pratyAkhyAnaM na mayA'sau gRhItavya ityevaM rUpA nivRttirupadhipratyAkhyAnam ) upadhi-vastrapAtra Aha 75:2Nu-tene tyAga - parihAra, vastra, pAtra Adi upakaraNoM kA tyAga parihAra ahan donment of material possessions such as clothes, vessels etc. utta0 26, 23 - viussagga. puM0 ( - vyutsarga) vastra pAtra Adi updhine| parityAga. vastra, pAtra Adi upAdhi kA parityAga. abandonment of such material possessions as clothes, vessels etc. bhaga0 25, 7 va 0 uvahiya. tri0 ( upahita ) arpaNuurela; pAse bhula. arpita: arpaNa kiyA huA; pAsa meM rakhA huA. Offered for acceptance; placed near vize0 637; bhaga0 1, 6; uvahiya. puM0 ( auSadhika) bhAyAvaDe pAne DhAMnA2. mAyA -chala kapaTa ke dvArA pApako DhAMkane vAlA. One who deceitfully For Private Personal Use Only Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uvAikata] ( 266 ) [uvAya-zra hides his sin. nAyA0 2, uvANaha. puM0 (upAnadda ) 52; . uvAikkaMta. tri0 ( upAtikrAnta ) vyatIta jUtI kA joDA. A shoe; a pair of thayesa; 5sAra tha/ gayA. gayA huA; vyatIta. ___shoes. " tigicchamANahAvAe, samAraMbhaM Past; gone. aAyA0 1, 7, 4, 212; ca joiNo" dasa0 3, 4; paNha0 2, 5; uvAikamma. saM. kR. zra0 ( upAtikramya) sUya. 1, 4, 2, 1; prava0 438; dhana zana; AdhI. ullAMgha karake. | uvAdANa. na. ( upAdAna ) bhusya sara. Having crossed or transgress- pahalA kAraNa. mUla kAraNa. Primary or ed. AyA. 1, 7, 1, 200; 2, 8, 163;/ _material cause. vize0 1226; (2)parikSA2 4zana; tyAga rIne. tyAga karake | uvAdeya. tri0 ( upAdeya) paay-maa625|chodd karake. having abandoned; yo5 vastu. upAdeya-grahaNa karane yogya. having given up. AyA02,2,3,100; Acceptable; worthy of being uvAiya. tri. ( upAyita ) yAyeguM; 72DhaM. ___uccepted. paMcA0 5, 20; mAMgA huA; icchita. Begged; soli. uvAya-a. puM0 ( upAya ) 314; sAdhanA cited; desired. "uvAiyaM uvavAittae" pratI2. upAya; sAdhana; tarIkA. A means; nAyA0 2; vivA0 7; (2) hevanI saa2|- a remedy; an expedient. "viNayaM ghanAthA prAta thayeya. devakI ArAdhanA karane pijo uvAeNaM coino kuppainaro" dasa0 se prApta. got by propitiating 6, 2, 4, " egaM ca dosa catehava mAha, a deity. ThA0 10, 1; -sesa. tri0 uddhRttakAmeNa samala jAlaM / je je uvAyA (-zeSa ) pAnAM pahuM; mAna pAta zeSa paDivajiyavvA, te kittaissAmi ahANu 24 khAta khAta bacAhupA (the portion puci " utta0 32, 1; vize0 557; ova0 of food) which has remained in ThA0 4, 3, nAyA0 1; 6, 8; 12; sUya01, the dish after one has taken 4, 1.2; dasa0 8.21 panna036 (2) his fill. aAyA. 1, 2. 1, 67; yuti. yukti. a scheme; a plan. uvAiya. puM0 (*) bANa diyavA 04. sU0 50 1; -jhAya. puM0 ( -adhyAyaka) tIna indriyA vAlA jAva. A three- pitAnA ane pArakA hitane upAya ciMtava sensed living being. panna. 1; nA2 apane aura dusare ke hitakA upAya uvAgaa-ya. tri. ( urAgata ) prati zrayesaH | socane vAlA. one who retlects bhegave3. pAyA huzrA; prApta. Got: acquir- upon the means of securing ed; obtained. jaM. pa. ova. 10, his own well-being as well as nAyA0 1; ; 14; 16; bhaga0 15, 1; that of others. vize0 3166; uvAciya. tri. ( upAcita) maresa; vyAta. --pavvajjA. strI0 (-pravrajyA ) zu3nI sevA bharA huA; vyApta. filled; full; perva- rIhIkSA devI te. gurukI sevA kara dIkSA ded by. nAyA0 12; war. taking of Dikna after * numA 54 nagara 15 nI 5TanoTa (*). dekho pRSTa naMbara 15 kI phUTanoTa ( * ). Vide foot-note (*) p. 15th. Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uvAya - ] ( 300 ) rendering service to a precep 1, 6; 3; 2, 10; 6, 2; 12, 5; 13, 4; 20, 2 tor. ThA0 3, 2 uvAya zra. pu0 ( avapAta ) Aryana | uvAsazra - ya. tri0 ( upAsaka = upAsate nirdeza-yajJA. AcAryakI AjJA. The sevante sAdhUnityupAsakAH) upAsanA 82nAra; seva upAsanA karanevAlA; sevA karane vAlA; sevaka. ( One ) who worships or serves or waits upon nisI0 8, 12; piM0 ni0 158; 464; uvAsaga. puM0 ( upAsaka = upAsate sevante sAdhUnityupAsakAH) sAdhunI upAsanA karanAra; zrI. sAdhukI upAsanA karanevAlA; zrAvaka. One who renders service to an ascetic; a Jaina- layman. uvA 0 1, 70; 2, 123; utta031, 11; sama011 ; ( 2 ) dharma sAMjavAnI abhilASAvANA. dharmopadeza sunane kI icchA vAlA. one desirous of learning religious truths from a Guru. bhaga* 5, 4; -- paDimA strI0 ( pratimA = upAsakAzrAvakAsteSAM pratimAH pratijJA abhigrahavizeSAH upAsaka pratimAH ) upAsanI - zrAvanI 11 paDimA zrAvakakI gyAraha pratimAeM. the 11 vows of a Jaina-layman. paMcA0 10; 1; Ava0 4, 7 nAyA0 5; dasA0 6,1, 2, uvAsagadasA. strI0 ( upAsakadazA = upAzrAvakAstadgatAsuvratAdikriyAkalApapratibaddha dazA zradhyayanAni upAsakadazAH ) upAsaka zrAvakranA adhikAranA daza adhyayana jemAM che evA sAtamAM aMgasUtranuM nAma; pAsA sUtra upAsaka zrAvaka ke adhikArake jisameM daza adhyAya haiM usa sAtaveM aMgarUpakA nAma; upAsagadazA sUtra. Name of the 7th Anga Sutra dealing with the duties of a Jaina layman in 10 chapters. uvA0 10, 215; aNujo0 42; naMdI0 44; 51; sama01; ; sakA: order of a preceptor sU0 1, 14, 1 ( 2 ) paDe. khaDDA; gaDDhA. a pit; & ditch zrAyA0 2, 1, 2, 27; jIvA 0 3, 3; paraha0 1, 1; uvAyaNa. na0 ( upAyana ) bheTa. bheMTa; pAritoSaka. A gift; a present su0ca08, 46; ( 2 ) yAyanA ravI; bhAgazI 42vI. mAMganA; yAcanA karanA praying for ; asking for; solicitation. vize0 1878; uvAyamANa. tri0 ( upAyamAna ) putra vyAhinI yAyanA urato-tI-tuM putra yA putrI kI yAcanA karatA huA vA karatI huI Praying for, begging for a son or a daughter. nAyA0 2; 17; re ucAlaMbha. puM0 ( upAlambha = upAlambhanamunAlambhaH ) pdde| Apa telo. upakA denA; ulAhanA. A rebuke; a proach; & reprimand. piM0 ni0 mA0 45; vize0 248; ThA0 4, 3; uvAsa. puM0 ( zravakAza ) avAza bhAza avakAza; zrAkAza; khAlI jagaha Vacant space, sky. bhaga0 1, 6; vada0 7, 18; ( 2 ) upAzraya; nivAsa sthAna. upAzraya; jaina sAdhuoM kA ThaharanekA sthAna & Jain monastery. nisI0 17,20; - aMtara. na0 ( - antara ) ghanavA tanavA vagarenI vasyenuM khaGAza; AMtarArUpa AkAza ghana vAta vilaya aura tanavAta vilayake vIca kA AkAza. intervening void space. eesuNaM sattasu uvAMsaMtaresu santataNuvAyA paTThiyA ThA0 7 2, 4, nisI0 6, 12; vava08, 19 panna0 15; jIvA 03, 1; bhaga0 "" [ uvAsa gadasA For Private Personal Use Only Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uvAsiyA] ( 301 ) [uvaTTaNa uvAsiyA. strI0 ( upAsikA) sirita sAla- uvahaliya. puM0 ( * ) anaMta ya javAnI -chAbAsI khI; zrApiDA. siddhAnta vizeSa; 3. bhUsanI me Mta. kaMda mUla kI sunane kI icchA rakhane vAlI strI; zrAvikA. eka jAti; anaMta kAyarUpa vanaspati vizeSa. A woman desirous of learning A kind of bulbous root.bhaga023,3; religious truths from a precep. uvehizra. tri. ( upekSita ) apekSA resa. tor; a Jaina-layworman. bhaga. 5, upekSA kiyA huA; jisakI parvAha nahIM kI vaha. Neglected. su. ca0 5, 100; upAhaNa. puM0 ( upAnaha) 52muM; pAsa. jUtA. A shoe; a pair of shoes. *uvyakiuM. a. (udIrya) mogAvIta. ugAra karake Having reduced to a "chatto vAhaNa saMjutte, dhAurattavattha parAihie" semifluid condition by mastibhaga0 2, 1; aNutta0 3, 1; uvAhi. puM0 ( upAdhi) upAdhi; vizeSa. _cating etc. su0 ca* 6, 55; upAdhi; khitAba; viSezaNa: padavI. World. | uvvaTTa. puM0 ( uhata ) naa24|| ane vatAnA Jy fetters: attachment to world. laya pure| zamI gatimAnate. nArakI ly objects; a title; an epithet. aura deva bhava ko pUrA karake dUsarI gati meM pAyA. 1, 3, 1, 106; jAnA. Passing into another state uvizva a. tri. ( upekSaka ) apekSA 42nAra; of existence after completing maha2412. upekSA karane vAlA. Neglect one's term of existence as a ful; indifferent. gacchA0 28; celestial or hell being. vize0 uvikkhA . nA. ( upekSA) apekSA. upekSA. 2748; ( 2 ) 08043 yIza 62 Neglect;indifference;contempt. 425 te; 858 42 te. piThI ke dvArA paMcA0 18, 34; cikanAhaTa dUra karanA; uvaTana karanA. rubuvicca. a0 ( upatya) prArIna; bhejayAne. bing the body with perfumes; prApta karake; pA karake Having got or l'emoving oiliness by kneadobtained. utta0 13, 31; ing with a fragrant substance. vize0 2614 uvIlA. strI0 ( avapIDA = avapIDanaM pareSA mityavapIDA) 52ne pA51 mpIte. dUsare /uvaTTaNa. na. ( udvartana ) manI TuM. kA duHkha denA. Giving pain or trou- sthitine adhyavasAyavizeSathI lAMbI karavI _ble to others. vivA06; paNha0 1, 3; te karma kI alpa sthiti ko adhyavasAyavizeSa uve. tri0 ( upeta ) yukta; saMyuta; sahita se dIrgha kAla kI karanA. Lengthening saMyukta; sahita; sAtha. Accompanied the duration of Karnius by with; joined with; possessed of. meditation. vize0 2514; (2) kharI " patta puppha phalAvee " utta* 6, 6; saMpAye bhaIna 42j te. ulaTe rue~ kI ora * jumao pR4 nama2 15 nI 5TanoTa (*). dekho pRSTha naMbara 15 kI phUTanoTa (*). Vide foot-note (*) p. 15th. Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uvvaTTaNA] ( 302 ) [uvvatta - se mardana karanA. net of massagings and taking another birth. bhaga. or rubbing ( anything )! 93, 9; against the grain. dasa0 3, 5, uvvaTTittA. saM. kR. a. ( udvartya ) nAhi uvA0 1, 26; 10, 277; gacchA. 113; | mAMthI bahAra nikalIne; narakAdi bhava puro ( 3 ) 54 32j te. karavaTa badalanA.. rIna. narakAdi meM se bAhira nikala kara; turning from one side to an narakAdi bhava purA karake. Having other ( in a lying posture ). finished one's term of life in zrAva0 4,4; hell etc. i. e. having come uvvaTTaNA. strI. ( udvartanA ) yatA bhane out of it. bhaga0 15, 1; nArakI no bhava puro karI bahAra nIkaLavuM te. | uvvATTaya. tri0 ( udghartita ) 24 mahinA deva aura nArakI ke bhavako purA kara bAhara nika- lava yure| 4 / 6 / 2 nI sesa. narakAdi gatilanA. Coming out, emerging sambandhI bhava pUrA karake bAhira nikalA huA. after completing one's term ( One ) who has come out of of existence as a heavenly or hell etc. after finishing the hellish being. prava0 1136; ( 2 ) term of life there. "pAukkhaeNa Ta; mana vize5. uvaTanA; malanA; ubahiyA samANA" prava0 1103; paraha. mAliza karanA. anointing: smear- 1, 1, 3, ka0 pa0 2, 26; (2) Gej ing rubbing. nAyA0 13; vivA0 1; resa; pAyolena. ubaTana kiyA huA pIThI bhaga0 11,1: 16, 3, 21, 1; 35, 2; cipaDA huA. rubbed with a per--zrAligA. strI. ( --zrAvalikA) bhanI fumed substance; kneaded with TuMkI sthitinI lAMbI sthiti karavI te a perfumed substance. ( 3 ) unA tenI AvalikA samayavizeSa. 56bhraSTa. thayesa. padacyuta; padabhraSTa. deposkarma kI choTI prakRti kI laMbI sthiti karanA, ed; dethroned; degraded. jis sao udvartanA-usakI AvalikA-samaya vizeSa. 420; the particular moment of uThavaNa bhoga. puM0 ( ulvaNa bhoga) 48 prolonging the duration of bhAga. uktaTabhAga. Keen enjoyment. Karme. ka. pa0 2,3; paMcA0 2, uvvaTTaNAvaya. tri. ( udvartanAkAraka )| uvvatta. puM0 ( udvartta ) bhI nidAna pii:| zanA2. ubaTanA. uvaTana karAne vAlA. saMthAro karanAra sAdhunI yAvacca karanAra (One) who gets smeared or nirdhAmaka sAdhuno eka varga ke je rogIne rubbed the body with a kind of unA-pAsuM pheravavuM vagere rUpe zuzraSA kare. fragrant unguent. nisI0 6, 24; rogI, glAna yA saMthArA karane vAle sAdhu uvvaTTAvayavya. tri. ( udvatitavya ) 24. kI veyAvaca karane vAlA niryAmaka sAdhu kA hino mthure| 521 nA. narakAdika eka varga, jo rogI kI udvartanA-karavaTa kA bhavapUrNa karake nikalanA. Finishing livAnA mAliza karanA Adi zuzruSA karatA one's term of life in hell etc. | hai. A class of ascetics who Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucariya] ( 303 ) [ uvvujjhamANa attend upon and render ser mana vAlA. troubled or ngitiated vices to other Sadhus who in mind. nAyA. 17; are sick, troubled etc. or who uvviddha. tri. ( udvidhdha ). uMDAH gaharA. are performing Santhari; e... Deep. zrova nAgA0 1; jaM. 50 5, by helping a sick Sudhu to 115; (2) ati ; yu. UMcA. lofty; turn oevr from one side to raised; high. sama0 pa0 236: bhaga0 another. prava0636; 6, 33; parAha. 1, 4; uvvariya. tri. ( urvarita ) mAlA ye | ubiha. puM0 ( udvidha ) gozAbAnA bhusya 5. AhAra kA eka doSa. A fault zrAvana nAma. gozAlA ke mukhya zravaka kA connected with food. piM0 ni. nAma. Name of the principal 227, paMcA0 13, 8; (2)hUM Adeza. judA / ___layman of Gosila. bhaga0 8, 5; kiyA huA. set apart; separated. | ubvihiya. tri. ( udvinddha ) 13. UMcA paMcA0 13, 8, 1 a. Thrown up; tossell up. uvvalaNa. na. ( udvalana) uTI kADI- bhaga0 5, 6; ye mana 42; mAna rI mata tArayuM. undhIDha. tri0 ( udvaddha ) 3 55121 34 . ulaTe rue~ kI ora se mardana karanA. Rul) | UMcA pheMkA huA. Th) : tosseal hing perfumed unguent up; shor mp. bhaga0 18, 3: on the body against the grain; / ubIlazra-ya. puM0 ( apavrIDaka-lajagA rubbing and cleaning the aticArAn gopAyantamupadezavizeSairapa body with perfumes etc. ava0 vIDayati-vigatalajaMkarotIti apanIDakaH) 31, nAyA. 13; ka. pa0 2, 58; AleyaNanA lenArane lajajA thatI hoya te kApa, 4,61%B samAna 252nA2. bAlocanA karanevAle uvyalaNA. strI0 (- udvalanA-uddhartana) 31. ko yadi lajA lagatA ho to samajhAkara use Aj. khAlanA. Act of unfolding dUra karanevAlA. One who reasons or unwinding. ka. pa0 2, 61; with rund removes the souse ubbigga. tri. ( udvegna ) / pAmena; of shame felt by i person Azata thaye. azAMta; udvegayukta. Vexel, confessing his sins. bhaga0 25, 7 troubled; agitatell. "jamma maccu | ThA, 8, 1; bhaubdhiggA dukkhassaMtagavesiNo' ja. | uvvIlemANa. tri. (avapIDayan ) pa.. pa0 3 58; ova0 21; nAyA0 1; 3; 4; Digjaar 91. Troubling; tflict6; 16; 17; paraha. 1, 1; jIvA0 3, 1; ing. "paMtha kohiya uAlemANe 2 vihiMse bhaga. 3, 1; 6, 33; 12, 1: 18, 2; mANa 2 viharaha" TA. 8: vivA0 1; panna. 2; nAyA0 dha0 su. ca. 1, 226; | uvvujjhamANa. tri. (upohyamAna ) pATIyA uvA05, 256; ja. pa. 3, 58%, utta. 352 mesI tarato. paTiye para beThakara tiratA 14, 52; -maNa. tri. (manasa ) ga- gar. Swimming upon a wooden yuta manavA. udvegayukta mana vAlA; ciMtita | board. "tateNaM ahaM unjhamANe rayaNa Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uvvezraggaha ] ( 304 ) [usana dAvaM teNa saMvuDhe" nAyA0 1; 8; 15, 1; rAya. 115; aviA0 3, 4, uvveaggaha. puM. (udvegagraha ) vA utpanna jaM. pa. 1, 12, 7, 174; aNujo0 thAya me| roga. jisase udvega utpanna ho | 134, ThA0 2, 3; aisA roga. A disease or an ail- | uvha liyA. strI. ( * ) ma satanA ment giving rise to anxiety vanarapati. uvvehaNiyA nAmaka eka vanaspati. and alarm. jIvA0 3, 3; A kind of vegetable growth. uvvaga. puM0 ( udvega ) ma ga; me. udvega; | sUya0 2, 3, 16; kheda; ciMtA. Mental affliction; | usarANa. puM0 (zravasana) saMyamayI yA 3. saMya mental agitation. bhaga0 3,5; ThA0 3; | mase thakA hughA. Fatigued, exhaustuvveya. puM0 ( udvega ) vyAsatA; 61. ed on account of uscetic prac. vyAkulatA; cintA; ghabaDAhaTa; udvega, Agi- tices; tirod of ascetic penance. tation; perturbation; mental nisI0 4, 35, 36 distress.nAyA0 1; usarANa. a0 ( * ) mahATe lAge; prAye. ubveyaNa. tri. ( udvejanaka) // 12 // 2. bahudhA; prAyaH; Mostly; to u great udvega karane vAlA. Causing distress extent. pana. 8, bhaga0 7, ; ova. or misery; giving rise to pain 20; vava. 1, 34; and sorrow. parAha , 1, 1; uptaehasAgaraNazrA. strI. (uccaNalaciNakA) undhayaNakari. tri. ( udvejanakarin ) B ananta vyavahAra paramANu bhegA thavAthI 42nA2. udvega karane vAlA. ( One) he- banelA -nhAnAmAM nhAnA rUMghanI saMjJA; uddha coming angry; ( one ) causing shessn| 64 me bhAga. anaMta vyavahArika para. distress or pain of mind. 49. pANuoMke ekatrita honese bane hue choTese chaTo skaMdhakI saMjJA. A name given uvveyaNaga. tri. ( udvejanaka) me "ucca- to the smallest molecule made yaNa" 0.6. dekho " ubveyaNa" zabda. up of innumerable atoms; Vide " uvveyaNa. " bhaga. 6, 33: / 1/64th part of an Urdhwa paNha. 1, 1; Renu. bhaga0 6, 7; uvveyaNiya. tri. ( udvejaka) zArI. usaehasarihA. strI. (utkSaNalakSaNikA) udvega karane vAlA. Distressing; | jumA 5o rA56. dekho uparakA zabda painful; full of misery. "asuiie| ___Vide above. aNujA. 134; uvveyaNiyAe bhImAe gambhava sahIe vasi | usatta. tri. ( utsata) 852 mAMdhesa. Upara yavaM bhavissai" ThA0 3, 3; atur par. Bound or attached to uvveha. pu. ( udvedha ) bhInamA ; . the top. ova. panna. 2; rAya058 pA. gaharAI; uMDAI. Depth. bhaga0 2, | usanna. a. ( * ) mApusatA; prAye. ** gumo 14 nagara 15 nI 5Ta noTa (s). dekho pRSTha nambara 15 kI phuTanoTa (*). Vide foot-note (*) p. 15th. Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ usabha] ( 305 ) [ usama bahulatA; adhikatA; pracuratA. Mostly; | to a great extent. ThA0 4, 1; ---tassapANaghAti. tri, ( -saprANaghAtin ) baNe bhAge trasa prAInI yAtanA 12nA2. adhikatara trasa prANIkI ghAta karane vAlA. mostly destroying or killing mobile living beings. dasA0 6, 1; -saMbhArakaDa. tri. ( -sambhArakRta ) prAye manA sArathI prezayesa; bhAre bhIpaNAthA preyesa. prAyaH karmake bhAra se dabA huA; karma ke bhAra se prerita. mostly urged by a heavy load of Karma. dasA0 6, 1; usabha. puM0 (vRSabha ) zAzvatI me ni pratibhAnuM nAma zAzvata-niraMtara rahane vAlI eka jina pratimA kA nAma. A perma. neut idol of a Tirtharkara. jIvA0 3, 4, kappa. 3, 44; usabha. puM0 (RSama-RSati gacchati paramapada. miti RSabhaH) prathama tI542; *pahara 2vAbhI. pahale tIrthakara zrI RSabhadeva svAmI. The first Tirthankara; RisabhadevaSwami. pAva. 2, 4, bhaga. 20,8; sama0 23, 24; ja. pa. 5, 115; aNujo0 116; paMcA0 16, 8; sama0 e0 234: (2) tri. ttama; zreSTha. uttama; sarva zreSTha. highest; excellent. ThA0 4, 2; (3) puM0 5-62mA ganu nAma. paMdrahaveM kulakara-netAkA nAma.name of the 15th Kulagara i. e. a great leader | of men. jaM. pa. (4) m; la. baila. an ox. bhaga0 11, 11, 16, 6; azujo0 47; aova0 jaM. 50 rAya0 43; nAyA0 1; , (5) mazIyAramA mAramA vasonAchana / thi-. gyArahaveM, bArahaveM devaloka ke indra kA cinha. the emblem of the In-| Vol. II/39. dra of the 11 th and 12th Devalokas. ova0 26; (6) pahanA yitra vATuM vastra athavA sAsara aisA vastra yA pAbharaNa jisa para baila kA citra ho / cloth or an ornament bearing a picture of all ox jIvA0 3, 36 (7) yAmAnA pATI. camar3e kA paTTA. // leathern belt. jaM0 pa0 sama0 pa. 226, panna0 23; -pAsaNa. na. puM0 (-pAsana) magahanA sAranaM yAsata. bala ke AkAra kA Asana. an ox-shuped seat. jIvA0 3; --kaMTha. puM. ( -kaNTha) me gata 2tna. eka prakAra kA ratna. u kind of gem. rAya0 121; -kaMThaga. puM0 ( - kaNThaka) me gata 2tta. eka jAta kA ratna.ukind ofreim. "usabhakaMThagaNasama" jIvA0 3, 4; --kUDa. puM0 (-kUTa ) me tanuM nAma. eka parvata kA nAma. name of a mountain. jaM050 1,17; 6, 125; (2) sindhu. kuranI pUrva gaMgAkuDanI pazcime nIlavanta parvatanA dakSiNa kAMThe uttarAddha kachavijayamAMno ATha ejanano UMcA eka phUTa-zikhara. sindhukuMDa ke pUrva kI ora gaMgA kuMTa kI pazcima dizA meM nIlavaMta parvata ke dakSiNa ki nAre para uttarArddha kacchavijaya meM kA pATha yojana UMcA eka zikhara. ame of a lofty peak eight Yojanas in height in the northern half of Kachchha Vijaya, to the south of Nilavanta mountain, to the west of Gunga Kuna and to the east of Sindhu Kunda.jaM0pa0 1, 15; -nArAya. puM0 (-nArAca ) zumA " usabhanArAyasaMghayaNa" za6. dekho "usabhanArAyasaMghayaNa" zabda. vidle " u. Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ usamadatta] ( 306 ) [usaha sabhanArAyasaMghayaNa " bhaga0 24, 1; ThA0 6, | Usuyarnagara. " usuyAraNayare 1; ---nArAyasaMghayaNa. na0 (-nArAcasaMha- | usabhadatta gAhAvai" vivA0 4, nana ) mA AnA sAMdhA pATA mevA | usabhapura. na0 ( RSabhapura ) se nAmarnu nagara padArthathI viMTAyeva ane markaTa baMdhathI ke jemAM tiSyagupta nAme eka nindava thayA. baMdhAyela hoya te saMghayaNa; cha saMgha- eka nagarakA nAma jisameM tiSyagupta nAmaka yazumAnu mA saMghaSaNa. jisa meM zarIra kI eka ninhava hue the. Name of a town haDDiyoM ke jor3a paTTeke samAna vastu se lipaTe which was the native place of hue aura markaTa baMdhana se baMdhe hue hoM vaha a Ninhava named Tisyagupta. saMhanana; chaha saMhanano meM se dUsarA saMhanana. ThA0 7, 1; vivA0 2; u physical constitution in | usabhaseNa. pR. ( RSabhasena ) mahewhich the bones are wrapped svAmInA corAsI hajAra sAdhuomAnA round ly sinews as hard as bhuNya sAdhu. RSabhadevasvAmoke cArAsI hajAra stone and fastened together sAdhuoM meM ke mukhya sAdhu. The chief tightly by Marakata Bandha: of the 84 thousand Sadhus of the 2nd of the six kinds of | Risabhadeva Swami, sama. 50 Sanghayana ( physical struc 233; jaM. pa. kappa0 7, 213; (2) ture ). jIvA0 1; --patti. strI 20mAM tIrthakarane prathama bhikSA ApanAra gRhastha. (-paMkti ) mahInI sti. bailoMkI pakli. vAsaveM tAthakara ko prathama bhikSA denevAlA u series or line of oxen. gRhastha name of a householder bhaga. 16, 6 -laliyavikanta. tri. who first of all gave alms to the ( lalitavikrAnta) 36nA mI sArI gati 20th Tirthankara. sama. pa. 233; pANI. baila ke samAna suMdara gati vAlA. pos- / usabhA. strA0 ( RSabhA) zAzvatI yA2 pratisessed of a gait beautiful like bhAsI pAkhI pratibhAnuM nAma. zAzvatI that of an ox. rAya0 62; -saMThiya. cAra pratimAtrA meM kI pahalI pratimA kA nAma. tri. (-saMsthita) pahanA mAranu. baila ke Name of the first of the four zrAkArakA. ox-shaped. bhaga0 8, 2; permanent Pratimas. rAya. 154; usabhadatta. puM0 ( Rpabhadatta ) *mahattnAme -laddhi. strI0 ( - labdhi ) zrAsanI eka brAhmaNa ke jenA gharamAM mahAvIra prApti. uzvAsakI prApti. the attainsvAmI prathama yAcyA tA. RSabhadatta nAmaka ment of (the power of ) inhal. eka brAhmaNa ki jisake ghara mahAvIra svAmI ing air. ka. gaM0 1, 44; prathama gaye the. Name of a Brahmana usaha. pu. ( RSabha = RSati gacchati paramato whose Mabavira Swami padamiti RSabhaH) mAhi tIrtha:2: hekSA had visited first. bhaga0 1, 33; tA:2nu nAma. pahale tIrthakarakA nAma. kappa0 1, 2; (2) usupAra nagara nivAsI Name of the first Tirtharkara. meM gAyApati. usuyAra nagara nivAsI eka jaM0pa0 naMdI0 43; prava. 4; gAthApati. a merchant-prince of | usaha- puM0 (vRSabha) 15. baila. An ox; Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ usahakUDa] ( 307 ) [ usiNamUya a bull. nAyA0 8; 1, 7, dasA0 6, 4; -usiNa. tri. usahakUDa. puM. (vRSabhakUTa) se nAmanA / ( - uSNa ) na. garma; uSNa; tAjA. hot. parvata gaMgAkUTa ane sidhukuTanI vacce nisI0 17, 25;-joNiya. pu. (-yonikayuvahimavata patane dakSiNa taTe che. isa uSNameva yoniryeSAnte uSNayonikAH ) nAma kA eka parvata gaMgAkUTa aura siMdhu kUTake yonivAsA 94. uSNa yonivAlA jIva. bIca meM aura cUla himavaMta parvatake dakSiNa kI a. living being (female) with ora hai. Name of a mountain hot generative organ or woml). between Gangikuta and Sin- bhaga0 7, 3; -teyalessA . sro0 (-tejodbukuta, to the south of Chula lezyA) ne vezyA garama pani 5 Himavanta. mountain. jaM. pa. lezyA-tapanA prabhAvathI utpanna thayela eka usahaseNa. puM0 ( RSabhasena ) / sandhiyA bhIlane dI za. uSNa " usabha seNa" za6, dekho " usama-seNa" tejo lezyA; agni ke samAna lezyA; tapa ke zabda. Vide " usabhaseNa" prava0 306; prabhAva se utpanna honevAlI eka labdhi jo usA. strI0 ( uSA-avazyAya ) 12: dUsare ko jalA sake. hot and bright 4. aosa. Fog; dew. ( 2 ) prabhAta. Losya; a spiritual attainment prAtaHkAla. dawn. " tejaH parihAmiruSA, (loy which a person can burn bhAnorodayaM yAvat " jIvA0 1; another to ashes ) yot by usiNa. puM0 na0 (upaNa-uSati dahati jantUni- austerity. bhaga* 15, 1: -parisaha. tyuSNam ) BY 25; tA. garmI; uSmA paM0 (-paripaha) nA-garamInA parisaha sparza. Hent: hot touch. (0) tri. gamA kA parISaha; uSNatA sahana karane rUpa tapa. unu; garama. garma. hot. AyA0 1, 1.6, 33: bearing affliction caused by panna 1: 35; bhaga0 2, 2, 5, 6.678:10, Theat. sama0 22; utta, 2, 8; bhaga08, 1: 18,6; 20,6; dasa 6, 63; piM. 8, -phAsa. puM0 (-sparza ) ! 25za'. ni. 552; jAvA. 3, 1; utta0 2, 8, ThA. garamI; 2816 251 // bhni| me. garmI; ATha 4, 4; nAyA. 19: prava0 31; (3) puM0 prakAra ke sparzoM meM se eka sparza. heat; BAsa; BIT. garamI kA mausama. sum. lont touch; one of the 8 kinds of mer; hot season. prava0 875: touch. ka. gaM0 1 45; -bhoyaNa-udaga. na0 (-udaka ) 3juiciii; garama jAa. na0 (-bhojanajAta ) GnA mAnanA pANI. garma pAnA. uSNa jala. hot water. jata-.12. garma bhojana uSNa bhojana ko "usiNodagaMta taphAsuyaM paDigAheja saMjae" eka jAti. a variety of food serv. deza. 8, 6: prava0. 888; panna. 1; veya. ed hot. veya. 5, 12; -vikaTa. na. 2, 5: pi. ni. bhA0 18; nAyA. 16: (-vikaTa) laghu pANI; 8 ayitta -udagaviyaDa. a. ( -udakavikRta ) pANI. ukAlA huA garama jalaH garama vita-ayeta thye| pAlI. acita acitta jala. boiled water; life. pAnI; jIvajaMtu rahita uSNa jala. hot less, sterilised water. kappa. 6,25; water rendered lifeless. nisI0 | usiNabhUya. tri. (uSNabhUta ) bhabhUta. Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yi ] ( 308 ) garma; uSNa. Become hot; made hot. " usiNe usita bhUe yAvi hotthA Bhagu etc. aNujo0 131; usugAra. puM0 ( ipukAra ) dhAtaDI aMDamAM dakSiNa ane uttara dizAnA vibhAga karanAra parAha0 2, 5; sUya0 1, 4, 28 puDa. puM0 (-puTa ) vAsAno pdde| khasa kA puDA. a bundle of roots of a fragrant plant named Andropogon Muricatus. nAyA0 17; usu. puM0 ( iSu) AzuH tIra; abhaI bANa; he se usU parvata dhAtakI khaMDameM dakSiNa aura uttara dizA kA vibhAga karanevAlA eka parvata. Nama of a mountain in Dhataki Khanda, situated between and separating the north and the south. ThA0 2. 3; usua. puM0 ( iSuka ) mAjune bhADAre mAjhaunuM bheDa bharA. bANa ke AkAra kA bAlaka kA eka gahanA A kind of ornament for a child. usupAiehiM maMDahiM mAvaNaM zrahavaNaM vibhUsebhi " piM0 ni0 423; usuyAra puM0 ( iSukAra ) ye nAmanuM ThaSumAra rAjanuM nagara. iSukAra rAjA ke nagara kA nAma Name of a town belonging to king Isukara. divA0 3; utta0 14, 1; (2) prabuddhAra nagarIno rAla. iSukAra nagarI ke rAjA kA nAma. the name of the king of Isukara town. ugAraNaM eyareusabhadatte gAhAvaI " vivA0 1, 1, utta0 14, 3; uluvAla na0 ( * ) . Ukhala. A wooden mortar used for cleansing grain from chaff etc. nisI0 13, 5; AyA 2, 5, 1. 148; 88 "" 66 tIra. An arrow. bhaga0 1, 5, 6, 7, 6: 18; 1; 18,3, jaM0 pa0 4, 45; aMta 5, 1; rAya 0 257; vize0 3141; sU0 1, 5, 1, 8 usukArija na0 ( iSukArIya) uttraadhyynnA cAdamA adhyayananu nAma, jemAM jInnukAra rAnta kamalAvatI rANI bhagu pure hita ane tenI strI tathA putrAno adhikAra uttarA dhyayana ke caudahaveM adhyAya kA nAma jise meM iSukAra rAjA, kamalAvatI rAnI, bhagu purohita | aura usakI strI tathA putroM kA varNana hai. Name of the 14th chapter of Uttaradhyayana dealing with the king Isukara, the queen Kamalavati, the preceptor | ussa. puM0 ( avazyAya ) sosa; hAra; usovaNI. strI0 ( avasvApinI ) sAmA mANasane gADha nidrA AvI jAya tevI vidhA. aisI vidyA jisake kAraNa sAmanevAle manuSya ko gADha nidrA zrajAya Art of hyp notising. sUrya0 2, 2, 27, 33 bhaga0 3, 2 usiya. tri0 ( uSita) nivAsa rela rahe. nivAsita; rahA huA; nivAsa kiyA huA. Dwelt; inhabited. zrAyA0 1, 6, 3, 187 usIra. puM0 (uzIra) pANI; me sugaMdhi dravya; vIragunA bhUla khasa; eka sugaMdhita dravya; khasa kI jaDa. The fragrant root of the plaut Andropogon Muricatus. rAya0 56 jIvA0 3, 4 [ ussa 66 *bhugyo pRSTha namvara 15 nI puTanoTa (). dekho pRSTa nambara 15 kI phuTanoTa ( * ). Vide foot - note ( * ) p. 15th. For Private Personal Use Only Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ussa] ( 306 ) [ussIppaNI zrosa. Dew; fog: hoar-frost. bas knowledge of general "appahariesu appussesu" veya04,1; bhaga0 rules and exceptions; (one ) 15,1;utta036,85; vize02576; ThA04,4; who knows the minute rules usmazra. puM0 ( uchraya ) lAvanI unnati. bhAva of Sastras. prava. 550; kI unnati; vicAra kI unnati. Subli ussaraNa. na. (*) masatA; 40mAge; pAye. mity of thought. paNha 0 2, 1; bahulatA; bahuta adhika; prAyaH mostly; ussakkaNa. na. ( utthavaSkaNa svayogapravRtta to a great extent. "ussaraNamaM. kAlAvadherUrva purataH pvapkaNamArambhakaraNa sAhArA" bhaga0 7, 7; " ussaraNa lakSaNa mutSyaSkaNam ) ne mATo ra nirmANa saMjayA" nisI0 3; jIvA0 1; bhaga07, 6; karela che tene ulaMdhIne te kArya karavuM te. 15, 1; -dosa. puM0 (-doSa-utsanamanu jisa kArya ke liye jo samaya niyata hai usa parataM bAhulyena pravartata ityutsannadoSaH) samaya ke nikala jAne para vaha kArya karanA. disAmA yI pravRttivAso. hiMsAdi meM Doing an action after the time bahuta pravRtti rakhanevAlA. one who is too fixed for it has elapsed. piM0 much given to the sin of killni0 285; (2) ye . UMce kUdanA. ing etc. bhaga0 2.5, 7; leaping up; high jump. prava0 ussaehasarihA. strI. (ucchala vaNazlakSiNa157; paMcA0 13, 10; kA) anaMta -yAri 52 / 15 megA thA ussagga. puM0 ( utsarga) sa yAnA thAne 25nI saMjJA. anaMta vyavahArI vyaapaarne| tyAga. kAyotsarga; zarIra ke paramANuoM ke ekatra honese bane hue skaMdha vyApAra kA tyAga. Kausagga; con kI saMjJA. Name given to mole. templation upon the soul giv. cule made up of innumerable ing up all thoughts about the atoms. jaM0 pa0 2, 16; body. sama06; ogha. ni. 55; prava. ussannaM. (*) mA " ussarANa' zaha. 75; (2) mAbhUtahinA tyAga. malamUtrAdi dekho 'ussaraNa' zabda. Vide "usmaraNa" kA tyAga. vetting rid of urine, paeha0 1, 1; sUya0 2, 2, 65; / Holid exerements i. e.feces etc. ] ussappiNI. strI. ( utsarpiNI-utsarpanti paMcA03.20: piM. ni. bhA. 15; aghi0 / zubhAbhAvA asyAmityutsarpiNIH) yAtA. ni. bhA. 31; bhatta0 44; ArA purA thAya eTale kAla; daza keDA keDI uslaggi. tri. ( utsargina) utsargabhAga sAgarApama prabhArI yAta 41. utsrpinn| tathA apavAdamAgane jANanAra; zAstrIya kAla; pragatizIla chaha kAloM ke samUha kA pArI niyamena samA2. utsarga aura nAma; daza koDA koDI sAgaropama vaha kAla apavAda mArga ko jAnanevAlA; zAstrIya sUkSma jisameM sadA unnati hotI rahatI hai. The niyamoM ko samajhane vAlA. ( One ) who aeon of increase; the up * tuma pR4 2052 15 nI 5-noTa (*). dekho pRNa naMbara 15 kI phUTanoTa ( * ). Vide foot-note (*) p. 15th. Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ussayaMguNa ] panna0 ward revolution of the wheel of time consisting of six periods ( Aras ); the era of increase equal to 10 x crore > crore of Sagaropamas. bhaga0 3, 15, 5, 6, 15, 1 20, 8; utta0 34, 33; aNujo0 115 145 sama0 206 ThA0 1, 1: 2, 4 sU0 pa0 8 12; jaM0 pa0 7, 150 naMdI0 160 kappa0 2, 18; - kAla. puM0 ( kAla ) za kADA keADI sAgaropama pramANa caDato kAla. utsarpiNI kAla; daza koDA koDI sAgaropama | pragatizIla kAla the era of increase or of upward revolution of the wheel of time equal to 10 x crore x crore of Sagaropains jaM0 pa0 2 18 bhaga0 25,66 - yA. strI0 (- ardhatA ) apekSA. utsarpiNI kI apekSA se. sampanI ( 310 ) bhaga0 11, 11; ussayaMgula na0 ( ucchyAMgula ) RNa prAra nA aMzula paikI bIjuM utsedhAMgula: jenAthI azAzvatI vastunI laMbAi pahelA vagerene mApta thAya athavA zarIranI avagAhano mATe te aMgula tIna prakAra ke aMguloM meM se dUsarA utsedha aMgula jisase zranityavastuoM kI laMbAI coDAI vagairaha kI nApa hotI hai athavA zarIra kI avagAhanA nApI jAtI hai vaha aMgula . The 2nd of the three kinds of fingers called Utsedha Angula; small finger in its breadth used to measure the length and breadth of * lugyo pRSTha nammara 15 nI phuTanoTa ( * ) foot-note ( * ) p. 15th. CC destructible objects. vize0 341: ussayaN. puM. ( ucchrAya ) bhAna; aAra. mAna: ghamaMDa; ahaMkAra. Pride; conceit. thaMDilussagaNANiya sUya0 1, 6, 11; dravyAhinA mahotsava. A festival; e. nAyA 0 1 2; parAha 0 ussava. puM0 ( utsava ) iMdra Adi kA mahotsava. g. of Indra etc. 1, 3; 2, 5; ussavaNyA. puM0 te. UMcA karanA. [ ussAsa d d For Private Personal Use Only (utsravaNa ) aM Lifting up; raising up. bhaga0 1, 8 ussaviya. saM0 kR0 a0 ( vizvAsya ) vizvAsabhAM pADIne vizvAsa meM DAlakara Having inspired with trust or confidence. sUya 0 1, 4, 1, 6, ussasaNa. na0 ( ucchvAsa ) zvAsa. usAMsa. Inhaling of air; breathing in of air. ka0 gaM0 1, 44; ussasia na0 ( ucchavasita) yo zrAsa UMcA zvAsa. Inhalation of breath. naMdI0 38; Ava0 1, 5: ussA. strI0 ( avazyAya ) sa. sa. Frost; dew; mist. kaSpa0 6, 45; ussAsa. puM0 ( ucchvAsa - Urddha pratralaH zvAsa; ucchvAsaH ) prajJApanAnA sAtamA pahane nAma jemAM nArakI jIva keTale vakhate Asa le che tenA aNanuM paribhAju Ayala che. prajJApanA ke 7 veM pada kA nAma, jisameM " nArakI jIva kitane samaya ke bAda zvAsa lete haiM " isakA varNana hai. Name of the 7th Pada of Prajnapana in which is given the period of time during which a hell-being takes one dekho puSTa naMbara 15 kI phuTanoTa ( * ). Vide Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ussAsaga] ( 311 ) [ ussIsa breath. panna. 1: (2) uyo zvAsa sevA jaM0 pa0 2, 21; -(o)udazra-ya. tri. te. UMcA zvAsa lenA. inhalation of ( - udaka ) vadhu pANI; nyu yasa pANI. breath. panna. 23; dasA0 10, 7, bhaga. baDhA huA pAnI; caDhA huA pAnI. water 1, 1; 2, 1; sama0 34; jaM. pa0 2, 18; riseu high or increased in vo(3) nAmakarmanI eka prakRti ke jenA lume. " lavaNaNaM samudde ussiodae" udayathI chava zvAsozrvAsa laI zake che. bhaga* 6, 8, -ghayA. strI0 (-dhvajA) nAmakarma kI eka prakRti kA nAma jisake ki uyI rIcha koza te (strI). jisane udaya se jIva zvAsocchavAsa lete haiM. 1 dhvajA UMcI kI vaha (strI). ( a woman) variety of Namakarma by the who has raised up a flag or rise of which a soul can inhale banner. vivA0 2; and exhale breath. ka. gaM. 1, | ussicaNA. strI0 (utsecana = UddhaMsecanamutse25, 5. 60, panna. 23; -nAsAsa. puM0 | canam ) tAvAdina pA seyI sAra. (-niHzvAsa ) zvAsozvAsa sevA te; yethA (te. talAva vagairaha kA pAnI ulIca kara nIya nanAyathA ye zvAsa se te. zvAso- bAhira nikAlanA. Taking out or cchvAsa lenA; Upara se nIce aura nIce se | drawing out water from Upara zvAsa lenA. respiration. pana. 1; tank etc. utta. 30,1, bhaga. 3, 3: -pa. puM0 (-pada) yAsa 56-prazA. ussicitAra. tri. ( utsaMkta) 5 // panA sUtranA sAtamA 56nuM nAma. ucchvAsa seyanA2. pANI ulIMcane vAlA. ( One ) pada: prajJApanA sUtra ke sAtaveM pada kA nAma. that draws out or takes ont name of the 7th Pada of water. dasA. 6, 4: Prajilapana Sutrau. bhaga0 1, 1; | ustita. tri0 ( utsata ) yu resuM. uMcA -~-visa. pu. ( -viSa ) nA zvAsamA karA huA. Raised up; liftel up. 32 che yI tine 4 sapaM. jisake jAvA0 3, 4: zvAsa meM jahara hai aisI jAti kA eka sarpa. / / ussitta. na0 ( utsita ) 3nyU yeI. ucA serpent with venoinous breath kiyA huA. Lifted np: raised up; panna. 1; exalted. (2) garSi; ta garviSTa; ussAsaga. puM. (ucchvAsaka-ucchvasamtI- ghamaMDI; uddhata. proud; vain. bhaga0 3,3; tyucchvAsakAH) zvAsozvAsa senA2. zvAso- ussiya. tri0 ( utsRta) sAyesa. 5sa23. cchvAsa lene vAlA. One who breath- phailAyA huA; pasArA huA. Spread; exes. nAyA. 1; ThA0 2. 2; tended. (2) uyu resa. uMcA kiyA ussAsaya. puM0 (ucchvAsaka) mA 'ussA . huyA. lifted up; raised up. sama0 saga" za6. dekho " ussAsaga" zabda. pa. 212; rAya0 66 Vide " ussAsaga" bhaga0 11, 1; usmIsa. na. ( ucchIrSa ) zA. takiyA. ussia. tri. ( ucchita) yu resa; uye A small pillow for the head. pAusa. UMcA uThAyA huA Raised up; zrogha0 ni0 232; -mUla. na0 (-mUla) ifted up. vivA . 2: rAya070; ova0 31; sosInu muru; yAsInI nIye. takiye ke Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ussu ] nIce kA bhAga. the under-portion of a pillow for the head. nisI * ( 312 ) 2, 76; nAyA0 1; ussu na0 ( zrautsukya ) chAya utsukatA; caMcalatA. Excessive eagerness or curiosity: busy inquisi tiveness. zrova0 16; ussukka. tri0 ( ucchulka ) 32 rahita; bhagAta rahita, niHzulka; kara rahita; binA phIsa kA; jagAta rahita. Free from customs duties; free from taxes." JEBE viyarai" kappa05, 101; nAyA0 1; 8; 15; 17; vivA0 3; ussuNa. tri0 (utsuka ) utsaMhita; utsAha - yukta uskaMThita; tIvra cAha vAlA; utsAha sahita. Eager; zealous; enthu siastic. ova0 26; ussugapta. na0 ( utsukatva ) utpA AsatA. utsukatA; utkaMThA; tIvra icchA; zrAkulatA. Eagerness; confusion of mind caused by excessive eagerness. mahA0 pa0 5; ussugattaNa. na0 ( utsukatva ) utsukatA; mAtA utsukatA utkaMThA; tIvra cAha; zrAkulatA. Eagerness; perturbation of mind. 1rAha0 2, 3, ussutta na0 ( utsUtra ) bhana, vanyana, ane kAyAe karI sUtrathI virUddha AcaraNa karavuM te mana, vacana, aura kAyA se sUtra se viruddha AcaraNa karanA. Violating the precepts of the Sutras ( scriptures) in thought, word and deed. Ava01, 4; bhaga0 7, 1; 10, 1; * pRSTha namra 15 nI phuTanoTa ( * ). foot-note ( * ) p. 15th. For Private [ ussUla prava0 121; paMcA0 14, 18; ussuya. tri0 ( utsuka ) uhita; utsAha - pAlo. utkaMThita; tIvra icchAvAlA; utsAha vAlA. Eager; zealous; enthusiastic. ( 2 ) puM0 utsuH nAmanA bheDa ubhA2. utsuka nAmaka eka kumAra name of a Kumara (a boy ) nAyA0 16; ussuya. na0 ( zrautsukya ) utsu upA. utsukatA; utsukapanA. Eagerness; curiosity. nAyA0 1; - kara. tri 0 ( -kara ) tpannavanAra utkaMThA paidA karane vAlA Exciting eagerness or curiosity. nAyA 0 19 ussuyabhU. tri0 ( utsukI bhUta ) (unhAvANI; mAtura anesa utkaMThA vAlA; Atura; utsuka. Made eager or anxious; eager; made curious. ustuyambhUevaM zrANaM " yA0 2 1, 3, 15; ussu-yAya. nA0 dhA0 1. ( utsukaM karotIti - utsukAyate ) viSaya ta25 utsunA vI- AturatA 2pI viSayoM kI ora utsukatA karanA; viSayoM meM utsuka honA. To be full of eagerness for sensual enjoyment. usyAyaMti. bhaga0 5, 4; ussuyAeja. bhaga05, 4, Personal Use Only " ussuyamANa. bhaga0 5, 4; ussUla. puM0 ( ) duzmananA lazkarata paDavA mATe DhAM kelI brupI khADa; eka jAtanI mA. khAI; zatru kI senA ko girAne ke liye DhAMkI huI khAI. A ditch; & trench; a hidden trench to destroy a hostile army. utta0 6,18; dekho pRSTa naMbara 15 kI phuTanoTa ( * ) Vide Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ usseima] ( 313 ) [UNAdAratAmacchAdasaNa usseima. na0 ( utsvedima ) DoTarnu ghoSaNa; nA-uMcAInuM pramANa gaNavAmAM AvyuM che. DAMgara vagereno leTa sAvavAmAM Ave te utsedhAMgula; nArakI, tithaMca vagairaha jIvoM ke loTa vAj pI. ATe kA dhovana. Water zarIra kI UMcAI kA pramANa jisase kiyA in which rice-flour etc. have jAya vaha aMgula. a measure equal been socked.ThA03,3;aAyA02,1,7,41; in breadth to eight barley usseyaNa. na. ( utsvedana ) yAsAbharAnu seeds and used to calculate pAlI. mAMDa; cAmala vagairaha sijhAne ke bAda the height of hell-beings etc. nikalA huA pAnI. Water taken prava0 58; 1406; aNujo0 134; -ppaout after rice etc. have been mANa. na0 (-pramANa ) zarIrAhinI yAboiled in it. nisI0 17, 303 4 pramANa. zarIrAdi kI UMcAI kA pramANa. usseha. puM0 (utsedha) yA sAhanAH | height of the body etc. rAya. 154; UMcAI; avagAhanA. Height; measure | usseha. puM0 ( ucchrAya) mAda-mahAna zipa2. of height. mogha. ni. bhA. 263 Upara kI maMjila kI coTI. The top rAya0 36; jaM. pa0 2, 16; 5, 122; / of the upper floor. rAya. 10 zrova0 10; 38; utta0 36, 63; uvA0 1, uhAsaNabhikkhA. strI. (avabhAsaNa bhikSA) 76; (2) zima2. zikhara; coTI. sumnnit; pitAnI elakhANuM ApIne bhikSA levI te. peak. jIvA. 3, 4, -aMgula. puM0 pahacAna dekara lI huI bhikSA. Begging ( aMgula) utsedhAMzuddha; mA05 madhya- alms after introducing oneself pramANe eka bharapa; A aMgulathI nArakI ti- i. e. disclosing one's name etc. dhaMca vagere sarva jIvonA zarIranI avagAha Ava0 4, 5, UNa tri0 ( Una ) Gt; mechu; nyUna. nyUna; | paucity: defect. paMcA0 14, 24: kama; ochA; uNA. Wanting; lack- UNaya. tri. ( unaka ) mA "UNaga" ing; falling short. aNujo0 67; zAha. dekho "UNaga" zabda. Vide. ova0 16; sUya0 2, 6, 15; utta0 30, "uNaga' piM0ni0 650; 21; nAyA0 8; pana. 2, sU. pa. 1; ka. UNAirittamicchAdasaNa. na0 ( unAtiriktagaM. 3, 22; paMcA0 3, 20; jaM0 pa0 5, mithyAdarzana ) zarIranA pramANathA vane 134; ka. pa. 1, 13; -UNa. tri. nhAne athavA heTa mAnave te mithyA(-un) IGY; sAdhu saurcha. kama vano me 12. zarIra ke AkAra parase kama. less and less. ka. gaM. 5, 16; | jIvako choTA yA baDA mAnanA, mithyAtvakA UNaga. tri. (janaka ) yorcha. nyUna; kama. eka bheda. Measuring the size of the Less; falling short. bhaga0 7, 1; soul by the size of the body; a UNatta. na0 ( anatva) mech| pA. kamI. | mode of false belief. " UNAirittamochApana. State of being less; / micchAdasaNa vattiyA ceva " ThA0 2, 1; Vol. 1/40. Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ UNiya ] ( 314 ) [ UsappiUNa - UNiya. tri. (* una) nyUna. nyUna; kama | Usa. puM0 ( USa ) bhAra; savAmizra retI; Loss;. falling short; lacking. mArI bhATI. nona milI huI retI; khAra; " vAyAlIsaM vAsAI uNiyAe" jaM. pa. khArI miTTI. Salt earth; sand mixed 2, 16%3; 2,35,2,40, bhaga.6, 7,25, with salt panna. 1; nisA. 4, 40 7; kappa0 1, 2, dasa0 5, 1, 33; piM0 ni0 bhA0 13; UNoyariyA. strI. ( UnodarikA - unamudara- utta0 26, 73: pAyA0 2, 1, 6, 33; munodaraM tasya karaNaM bhAve-vu-UnodarikA) UsaDa. tri. (* utsRta) yuresa. UMcA. hamezane khorAka karatAM kaIka ochuM khAvuM te ___ kiyA huA. Elevated; made bigh. anArI ta5. roja ke pramANa se kucha kama __ jIvA0 3, 4; rAya0 135; / bhojana karanA; bhUkha se kucha kama khAnA. | UsaDha. tri. ( utsRSTa) toj; nApI vAnu. Eating less than one's fill; this | __ choDA huA; pheMka dene yogya. Abandoned; is called Unodari austerity. thrown away; to be thrown ova0 16; utta0 30, 8; bhaga0 25, 7; away. nisI0 8, 19; -piMDa. na. prava0 271; paMcA0 11, 2; (-piNDa ) nAmI zAnu pie-mauta. UraNI. strI0 ( * ) 72. bher3a; gADara. pheMka dene yogya bhojana. food, to be A female sheep; a ewe; a thrown away or cast away. sheep. aNujo0 131; nisI0 8, 16 UraNAzra. puM0(aurNika) // 72 pAdanA2; 21 // 3.. UsaDha. tri. ( utsata ) isaMha kozyA gaDariyA. A shepherd. aNujo0 131; yu. Rddhi, saMpatti Adi se bar3A. Uru. puM0 ( uru) sAtha jAMgha. A thigh. Exalted, high by reason of " kabagAmayA aru " rAya. 164; wealth, prosperity. " FAT ATM "bAhAme Uru me" sUya. 2, 1,42; bhaga. dhArae" dasa0 5, 1, 25; sama0 33; 5; 4; 16, 8; daza. 4, 8, 46; jaM. pa. (2) sAI 2sahA2 sugandhi bhArata. acche aova0 10; utta0 1,183 AyA0 1, 1, rasavAlA sugaMdhita bhojana. rich and 2, 16; jIvA0 31, 3; nisI0 7, 14; Sweet.smelling food. " rasivaM uvA0 2, 64; -ghaMTA. strI. (-ghaNTA) rasiyaM usa Usada maNNurANaM mANugaNaM " zAyarI 752 varatI baTI. jAMgha ke U- sama0 pAyA02, 1, 5, 26; 2, 4, 2, 130; para laTakane vAlI ghaMTI. a small bell dasA0 3, 16 (3) 6rAne haTAyA hanging upon a thigh. 71910 95; sAkSa (ch|7|| gere). phalaphUla kara jo -ghaMTiyA. strI. (ghaNTikA ) sAtha 52 baDA ho gayA vaha, ( vRkSa vagairaha ). saTatI 42ii. jaMghAke Upara laTakane vAlI grown up (plants, crops etc.). ghaMTI. a small bell hanging upon " thirA usaDhAviya" dasa0 7, 35; a thigh. nAyA0 18 UsappiUNa. saM0 kR0 a0 (utsal) prAta * gume| 54 na2052 15 nI 5.noTa (:). dekho pRSTa nambara 15 kI phuTanoTa (). Vide foot-note (*) p. 15th. Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Usara ] ( 315 ) [ Usiya zana. pA karake; prApta karake, Having | UsAsa. puM. (ucchvAsa = utUndvazvAsa ucgot or obtained. su. sa. 5, 67; vAsaH) zvAsa yo sevA te UMcA zvAsa lenA; Usara. na. ( Upara ) mArI bhAna. namakIna | Inhaling of breath. jIvA0 3. jamIna. Sult land or soil. su. ca. 1;jaM0502,18; nAyA01;8:13, 1;6; ova. 2, 25; bhatta0 73; 36; bhaga0 2, 1; 6, 7; su0 ca0 2, 416; UsaraNa. na. ( utsaraNa) 352 27. Upara (2) gAyananuM eka pAraNu bolatA jeTale vakhata caDhanA. Rising up; mounting up. lAge teTalA vakhata pramANane kALa vibhAga. "thANUsaraNatazro samuppagaNaM' vize0 1208; gAyana kA eka caraNa bolane meM jitanA samaya Usava. puM0 ( utsava) samahotsava. lage Utane samayakA kAla. a period of utsava; mahAtsava. A festival; a fes time taken up in singing one tive occasion. piM0 ni0 225; part of a musical composition. Usaviya. tri0 ( utsRta) yu 423. UMcA aNujo0 128; --NIsAsa puM0 (niHzvAsa kiyA huA. Elevated; made high. - uccvAsenasaha nizvAsaH) vAsovAsa. nAyA0 1; 8; bhaga0 1, 33, 11. 11; zvAsocchavAsa; upara nIca zrAsa lenA. jIvA0 3.3; respiration. bhaga0 7, 6; jaM0 pa0 2, 18; -ddhA. strI0 (-adhvam ) 27vAsa Usaviya. a0 ( utsRtya ) 43 42zana; kyA prabhAga 13. uddhavAsa pramANa phAla. zana. ekatra kara ke; UMcA kara ke. Hav i period of time taken up in ing collected or wathered or singing one part of a musical joined together; having raised composition. bhaga 6, 7; up. bhaga0 1,8; UsAsaga. puM0 (ucchvAsaka = ucvAsitIUsasa. puM0 ( ucchvAsa ) yo yAsa addha nyucchavAsakaH) yAsa senA2. zvAsa lenevAlA zvAsa; ucchavAsa. Inhalation of One who breathes. bhaga0 35, 1; breath. bhaga0 1, 1; UsAsanAma na. ( uzvAsanAma ) nAma Usasizra.-ya. na0 ( ucchvasita ) the| karmanI eka prakRti ke jenA udayathI cha zvAsa sevA. UMcA zvAsa lanA. Inhaling bhAse.yAsa saza4. nAma karma kI eka of breath. viza0 5 01:su0ca013,40; prakRti ki jisa ke udayase jIva zvAsAravAsa -romakUva. tri0 (-romakUpa) nA 3i le sakatA hai. A variety of NimapathA yA thapA chete. ujvasita romakUpa karma by the rise of which a (jisa ke roma harSa se UMce hote haiM) romAJcita soul gets the power of respi. hone vAlA. ( one ) horripilated ration. ka gaM0 1, 44; prava0 1277; with joy. kappa0 2, 14; Usiya. tri. (ucchrita) yuresa. UMcA UsAriya. puM0 ( utsArita) 5sA23; vistA- kiyA huA. Raised high; lifted 22. prasarita; phailAyA huA. pasArA huyA. _up. ova. 21; panna0 15; jaM. pa. 3, Spread; extended. nAyA. 18: 46 : 53; 5.7, 7, 166; bhaga0 3, 4; bhaga. 6, 32 11, 11; nAyA. 1;8; ; sUya. 2,1,3; Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Usiya] ( 316 ) [ Uha jIvA03,3; kappa. 3,33; prava0 1410. | UsiyA. saM. kR. a. (utsRtya ) uttarottara Usiya. tri. (utsRta) yuresa; ayu saDhIne, sAgaNa vadhIne. uttarottara caDhakara; bhu31. UMcA kiyA huA. Raised up; agADI baDhakara. Progressing; ris. placed high. rAya0 225; jIvA0 3, | ing step by step. utta0 10, 35; 4; nAyA. 8; grova. 40; (2) unnata asiyArI. strI. (*)ImADI. billI. A unnata; UMcA uThA huA. lofty; high. _cut. AyA0 1, 6, 4, 11; zrova0 40; jaM. 50 7, 162, 7, 166; UsIsa. na0 ( ucchIrSa ) mAsi takiyA. -jjhayA. strI. (dhvajA) yI rezI A small pillow for the head cana. UMcI uThAI huI dhvajA. raised up or for resting the cheeks on. banner or flag. vivA01, 2; nAyA03; nAyA0 7-mUla. na0 (-mUla) sosIDAnI -phaliha. puM0 ( sphaTika-ucitamunnataM pAse-nAya. takiyA ke pAsa; takiyA ke sphaTikamiva sphaTikaM cittaM yeSAM te ucchrita alat. near a pillow; under a sphaTikA maunIndrapravacanAvAptyAparituSTamAna pillow. " usIsAmUle ThAvei" nAyA0 7; sA ityrthH| yadvA ucchitorgalAsthAnAdapanIyoddhIkRtotirazvItAH kapATapazcAdbhAgAdapanItaH UsIsaga. na0 ( ucchIrSaka) sAsI yo. parighogalAyeSAM te ucchina prighaaH| athavA kiyA; usIsA. A small pillow. bhaga0 1.33; -mala. na0 (--mula ) ucchuitogRhadvArApagataH paridhoyeSAM te ucchitaparidhA audAryAtizayAdatizayadAnadA sosI-taTIyAnubhUna. takiye kI nIce kI ora. the bottom or underyitvena bhijakANAM gRhapravezArthamanalita gRhadvArA ityarthaH) 25Ti: 2 nirmada part of u pillow. bhaga0 6, 33: cittavAso. sphaTika samAna nirmala cittavAlA. | Uha. pu0 ( zrAdha Uha. puM0 ( zrodha ) Aya-sAmAnya saMjJA, sA. ir person with a mind as pure hAra, bhaya mithuna ane parigraha viSayaka saMjJAand transparent as crystal. 1. sAmAnya saMjJA-zrodha: AhAra, bhaya (2) jeNe bhogala UMce caDhAvI dvAra ughADa zrAdi saMjJAeM. Proposition of the bhu55| che te. jisane apane dvAra sadA khule subject; inclination towards rakhe haiM vaha. one who has raised food, fear, sox and worldly up a door-bolt and opened the possessions. vize0 521; -sarANA. doors. " asiyaphalihe avaMguyadavAre strI0 ( -saMjJA) tumA 'Uha' za56. dekho ciyattateura paragharappavese" bhaga0 2, 5; 'Uha' zabda. Vide "UI" vize0 523, nAyA0 5; -laMgUla. na0 (bAMgula ) yI Uha. na0 ( Udhas ) gAya, meMsa vagerenA ma. puMchIj. UMcI pUMchavAlA. one with gAya bhaisa vagere kA au. An udder of the tail lifted up nAyA0 1; a cow etc. vivA0 2, * gume| pR4 nama2 15 nITanoTa (*). dekho pRSTa naMbara 15 kI phUTanoTa (*). Vide foot-note (*) p. 15th. Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 317 ) [ekANiya e. a0 (e) saMsodhana. saMbodhana. A voca- | ekaMcaNaM. a0 (ekazcana) me ca me. eka; ____tive interjection. jaM. 50 koI eka. One; some one. nAyA0 6 e. a. (evaM) ApramANe. isa prakAra; isa | ekajaDi. puM0 ( ekajaTin ) me 21 taraha. Thus, in this way. bhaga0 vAla-puMchaDIvAlo graha; 88 grahamAMne eka. 5, 4; panna0 36; eka jaTAvAlA-pUMchavAlA graha; 88 grahoM meM eiya. tri0 ( ejita ) is pahuM dhUnasu. / se eka. One of the 88 planets; kucha kaMpA huA; kucha dhUja gayA huA. A | th planet with a tail. ThA. 2, 3; little trembled; quaked. jIvA0 | eka rAiyA. strI0 (eka rAtrikA) me zani. 3, 4, rAya0 128 nI yA2bhI nimu palimA. eka rAtri kI eka. tri0 (eka) me ; 404. eka; / bArahavIM bhikSu kI paDimA. The twelveth akelA; ekahI. One; alone; single; austerity of a Jaina-layman only. nAyA0 1; sama0 1; -(kA)ai. which takes one whole night, strI. ( -azIti ) 81; meyAzI. [ vava0 1, 24; ikyAsI. 81; eighty-one. vava06, 36; | ekala-la-vihAra. puM0 ( ekAkivihAra ) ~(kA) aha. na0 ( -ahas ) sAdhuye yA viya te. sAdhu kA akelA divasa. eka dina, one day. bhaga0 6, 5: vicaranA. Lonely peregrination --casAlIsA. strI. ( -catvAriMzat ) on the part of an ascetic. vava. getAlIsa. ikatAlIsa. 41; forty- 1, 26; dasA0 4, 11; -paDimA. strI. (one. sama0 41;-a. tri. (-arthaka) ( -pratimA ) yI-sA viyAnI me athavA paryAyavAya, eka arthavAlA.. atijA 42sI te. ekAkI-akela vicarane kI synonymous. aNujo0 28; - pratijJA lenA a vow (by an ascetic) tIsA. strI. ( --triMzat ) metrisa; 31.. of lonely peregrination. vava. 1, ikatIsa. 31; thirty-one. panna. 4; 26: -sAmAyArI. strI. ( -samAcArI) -pAsiya tri. (-pAzvika ) me 5 ekalA vicaravAnI samAcArI-AcAra sunA2. eka karavaTa se sonevAlA. (one) bhAhI. akele ghUmane kI maryAdA; vicarane who lies or sleeps on one side kI samAcArI (prAcAra maryAdA). aSidhu's only. veya. 1, 2, 3; -rAi. strI. Samachari (a point of pres(-rAtri) me zata. eka rAtri. oney cribed conduct ) consisting in night. vava0 6, 10, -rAya. na. lonely peregrination. dasA04,11; ( -rAtra) mA " ekarAi " za6. ekANaui. strI. ( ekanavati ) e. dekho " ekarAi" zabda. vide " ekarAi" iMkyAnave. 91; ninety-one. mama0 61; dasA0 7, 1; --vIsA. strI0 (-viMzati ) | ekANiya.tri.(ekAkin) meyu:sahAya varamevIsa; 21. ekavIsa. 21; twenty- tuM. akalA; sahAya rahita. Alone; helpone. mAyA0 3, 16; ka. pa0 2, 13, less: unaccompanied. veya. 1,46: Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pakArasa] ( 318 ) [paka ekArasa. tri. ( ekAdaza) yA2; 11. kA nAma jisa vrata meM dina meM ekahI bAra gyAraha. 11; Eleven. ka0 pa0 2, 12; khAyA jAtA hai. A vow of taking nAyA0 12; - aMga. na. ( -aGga ) only one meal in a day. prava. mAyArAgAha 11 agasUtra. zrAcArAMgAdi 203; paMcA. 6, 7 gyAraha aMga sUtra. the 11 Anga | ekAsaNi. puM0 (ekAzanika )mezA se Sutras, e. g. Acharanga etc. vamata bhanA2. sadA eka bAra bhojana karane nAyA0 12;-alaMkAra. puM0 (- alaMkAra) vAlA. One who takes his food saMgItanA 15 22. saMgIta ke gyAraha only once a day. paNha0 2, 1; alaMkAra, the 11 melodies or | ekUNavIsA. strI. ( ekonaviMzati ) yogatropes of music. rAya0 131; gIsa; 14. unnIsa; uganIsa; 16. 19; -mAsa. puM0 (-mAsa) mazIyAra mahinA nineteen. sama0 16; sU0 pa0 1; gyAraha mAsa. 11 months. dasA. 6, 2: ekka. tri0 (eka ) me; mahitAya eka; advi -vAra. puM0 (-vAra ) sagIyAraMbhI vAra. tIya. One; without a second. piM0 11 vI vAra. eleventh time. nAyA06; ni. 185; nAyA0 1; sama0 pa0 232; ekArasama. tri0 (ekAdazama ) yArabho. ova0 3; 3; bhaga0 2, 5, 10, 3, 2, 5, gyArahavAM. 11th; eleventh. dasA. 6, 6:8; 6, 7, 8, 1; 18, 5, 20, 103 2; nAyA. 11; 25, 4, 31, 2; veya0 1, 42; uvA0 7, ekArasI. strI. ( ekAdazI ) 20yArasa. 182; ka. pa0 1, 34; je0 pa0 5, 112; gyArasa. The 11th day of every -abhilAva. puM0 ( -abhilAva) : fortnight. jaM. 50 samAna sUtra pA. ekasA sUtra pATha. one ekAvalI. strI. ( ekAvalI) all readiug of Sutras. bhaga0 2.10 jevuM eka prakAranuM tapa, anukrame caDhatA uta- --(kA)pravarAha. puM0na0 (-aparAdha) me 2tanI sArasI-samUra. kanakAvalI ke 152rAdha; se zu. eka aparAdha. one samAna eka prakAra kA tapa; anukrama caDhate fault or crime. nAyA. 1; -(kA). aura utarate hue tapa kA samUha. Name asI. strI. ( --zrIti ) zI; of an austerity resembling 81. ikyAsI; 81. eighty-one; 81. that known as Kanakavali. It sama0 81; - asIti. strI0 (-azAti) consists of a number of fasts me| " ekkAsI " 206. dekho "ekkAsI" in ascending and descending zabda. vide " ekAsI" bhaga. 40, 1; order. ova* 16; ( 2 ) se sre| 12; - (kA)zrAsaNa. na0 (-zrAsana) meme tanuM ghare . eka prakAra kA gahanA. saNuM eka Asane besI divasamAM ekaja a kind of ornament; a single matamozana vAna ta. ekAsanA; eka string of pearls, beads ete nisI. Asana se beTakara dina meM eka bAra bhojana 7, 8; sama0 pa0 237; jIvA 0 3, 3; karane kA vrata. the vow of takekAsaNa. na0 ( ekAzana ) sAmA simAM ing only one meal on one 401 2 pAyAtuMbata se te. eka vrata seat during a day (i. e. Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekka] ( 316 ) [ ekasesa 24 hours ); this is also i.e. having no joint. mova0 12;called Ekasana. ogha0 ni0 bhA0 siddha. puM0(-siddha) me||45 si yesa. 275; -ttIsA. strI0 ( -triMzat ) 31; kakAkI avasthA se jo siddha hue hoM vaha. one, metrIza. 31; ikatIsa; 31; thirty.one who has attained to salvation bhaga0 8, 9, 20, 5, 24, 21, 40, 17 by himself i. e. not in the comzrova0 16; 41; sama0 31; kappa. 2, 24, pany of others. ThA0 1,1; -sII. jaM. 50 7, 148; --desa. puM0 (-deza) strI. ( -azIti) mesazI. ikyAsI; 81. 2STi korethAle 24Aya mevI pana- eighty-one; 81; ka. pa0 2, 23; 25ti ya vagerenA hiMsA. sthUla dRSTi zrAdi | ekazra. tri0 ( ekaka) 1 me; me46 se dekhane meM zrAsakanevAlI vanaspati vagairaha kI vivArIsAdhu, akelA; ekAkI; akelA vihAra hiMsA. killing of vegetable life karane vAlA sAdhu. Alone; solitary; etc. which can be perceived an ascetic wandering alone from with the eyes etc. vize0 1234; / place to place dasa0 5, 1, 15; -vIsA. strI0 (-viMzati) vIsa; ekkagadatti. strI. ( ekadatti ) me ta5mAM 21; ikosa; 21; ikavIsa. 21; twenty me hata, ana pAnI sevAya te. eka one. bhaga0 2, 8; 6, 5, 7, 7, 6; 16, tapakA nAma jisa meM agnajalakI eka hI 8; sama* 11, 21; aNujo0 141; ka. dAta grahaNa kI jA sakatI hai. An austepa02,16;-sattAre. strI0 (-saptati) 71; rity in which one cannot take geAte2. 71; ikahattara. 71; seventy- more than one Data of food one. sama0 71; -samaya. puM0 (-samaya) and water. prava0 1527; me sama5. eka samaya. one Samaya | ekkagasistha. na. ( ekasiktha) 2 ta5mAM i.e. a unit of time, an instnant. Akho divasa annanI eka sitha uparAMta bhaga0 1, 10; -saraya. na. ( * ) mAya nahI te tA. eka tapakA nAma jisameM evaja sara-paMktivALuM, udezAdi peTA vibhAga dina bhara meM annakI eka sitha ke sivAya vinAnu. eka hI paMktivAlA; uddezAdi upa- nahIM khAyA jA sakatA. An austerity vibhAgose rahita (a text composition in which one cannot take food etc.) not divided into sections, exceeding a Sitha ( a lump of chapters etc. " sammattaM ca parasamaM boiled rice etc.). prava0 1527; sayaM ekasarayaM" bhaga0 15, 1;-sADi.ekkAsaM a0 (ekadA) 1 | vamate. na0 (-zATika) ye saaNdhe| na ya teyu eka samaya meM eka bAra. Once; in one vastra; sAsa; dupaTTa1. aisA vastra jisake bIca Samaya ( a unit of time = one meM koI jor3a na ho; sAla; dupaTTA a shawl; | instant). ogha. ni. 151; a scarf; a uniform web of cloth | ekkasesa. puM0 ( ekazeSa) zeSa naamne| * gumA 14 nammara 15 nI 5-noTa (*). dekho pRSTa naMbara 15 kI phUTanoTa (*) Vide foot-note (*) p. 15th. Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekkAInAma] ( 320 ) [ekkoviMsatima samAsa; samAsanA me 2. ekazeSa | ekkArasaya. tri. (ekAdazaka ) magIyAra;11. nAmaka samAsa; samAsakA eka bheda. A ___ gyAraha. 11; eleven. bhaga0 20, 10; variety of compound expres- ekkArasI. strI0 (ekAdazI) zAtithi; sion known in grammar as mAyArasa. gyArasa; ekAdazI ( tithi ). Ekasesa compound. aNujo0 131; | The 11th day of every fortekkAInAma. na0 ( ikAinAman ) mechaa| night. nAyA0 8; jaM. pa. 7, 153; nAmanA / 3 / ikAI nAma vAlA; ekkAi | ekkAvaraNA. strI. ( ekapaJcAzat ) sAvana nAmakA rAThoDa (ThAkUra). A person 41. ikyAvana. 51; fifty one. bhaga. named Ekkai of Rajputa caste. 6, 3; sama0 51; vivA 13B ekkAvAdi. puM0 ( ekavAdin ) me AtmA ekkArasa. tri. (ekAdazan) agIyA2; 11. che sema mAnanA2 me pAhI. ekahI AtmA 11; gyAraha. 11; eleven. bhaga02, 1; 3, hai, isaprakAra, mAnane vAlA eka vAdI. One 2, 7, 10, 8, 8; 14, 6, 15, 1; 20, who holds that there is only 5, 26, 1; 31, 1; 35, 3; uvA0 1, one soul without a second. ThA. 89; 2, 124; panna. 4; ova0 14; tu. 8, 1; ca. 1, 327, 2, 353; vize0 1062 | pakkikka. tri. ( ekaika ) me ; pratye. --aMga. na0 ( -aMga ) mAyArAgAha 11 pratyeka. Each taken singly; every zAstra. AcArAMgAdi gyAraha aMgazAstra. one. bhaga0 1, 1; ka. pa. 1, 66; the 11 Angasastras e. g. -paDiggahaga. tri. ( - patadagrahaka ) Acharinga etc. bhaga0 2, 1; 6, 33; me se pAtra rAmanA2. eka eka pAtra nAyA0 1; 5, 8; 1; 16; -aMgi. puM. rakhane vAlA. ( One ) keeping a (-aMgin ) sAyAsaMga Adi 11 bhaganA single vessel at a time. prava0 632; nAra. AcArAMgAdi gyAraha aMgoM ko | ekkiyA. strI. ( ekAkinI ) mesI (sI). jAnane vAlA. one proficient in, fami. | akelI (strI). A lonely, solitary, liar with the 11 Angas viz. | (woman ). nAyA0 6; Acharinga ete cau0 33; nAyA. ekkakkiya. tri. (ekaikaka ) pratye. pratyeka. 16; -(su ) uttara. tri. (-utara) Every one; each taken singly. nA utta254mA 11 che te. jisa ke uttara | rAya0 61; padameM gyAraha haiM vaha. ( a compound | ekeka. tri. ( ekaika ) meme hare; expression ) having " eleven " | pratye. pratyeka; haraeka. Every one; as its latter part. bhaga0 1, 5; each taken singly bhaga0 1, 6, 6, -bhAzra. puM0 ( -bhAga) mazIyAra lAga. 5; 8, 1; piM.ni. bhA. 8; utta. 10, gyAraha bhAga-hisse. 11 parts. nira01,1; | 14; uvA0 4. 147, 1, 225; ekkArasama. tri0 ( ekAdaza ) bhIgArI. ekoNavisItama. tri. ( ekonaviMzatima ) gyArahavAM. 11th; eleventh. uvA0 1, mAgaNIsa . unnIsavAM. nineteenth; 71, sa. 6, 1; bhaga0 2, 1; 19th. nAyA. 8 Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ega ] ega. tri0 (eka) 1 5 2 1 ( 321 ) :. eka. One. bhaga0 4 3, 16,3315, 1 3 16, 6 18, 106 24, 125, 2066 nAyA 0 1 2; 5; 6; 8; 6; 10; 13; 14; 16; 18; utta0 1 26 piM0 ni0 bhA0 4 1 0 ni0 75; veya0 1, 6; 10 dasa0 6, 60, 6, 1, 3 dasA0 7, 1; 10, 3 pana0 1; 4; jaM0 pa0 1, 17, 5, 10, 20, su0 0 1 103 ThA0 7 0 10: vava0 1,35; 36 2015 6, 37 40 45, 10, 12, 4 vize0 31 34; uvA0 231100 2 29 kampa0 4, 77 0 0 1 21 ( 2 ) tice as 4. koI eka kucha eka some one; some. sU0 1, 11, 6, 1, 1, 2, 1 AyA0 1. 1, 1, 1, 2, 1 6, 2, 1830 sU0 pa0 20; - zraMgiya. tri0 ( - zraGgika ) saga; yA amaMDa sArA; akhaMDa; pUrA. whole; entire; undivided. ghoSa0 ni0 707 - aMtara. zrodha0 tri0 (antara ) divasa yAMtare AvatA Ayambila upavAsa vagere; ekAMtarUM tapa eka dinake aMtarase dhAnevAle AyaMbila upavAsa Adi; ekAntara tapa vizeSa. pracof austerity known Ekantara ( e. x. g. fasting etc. on alternate days). 3. 36, 251; ( 2 ) anantara samaya ( antararahita ) meM samaya antararahita eka samaya. continued one Samaya or unit of time. vize0 355: - aMtarA dha0 ( - zrantarA ) Je yAMta aMtarA eka antarAla. one interval (at) an interval of one ka0 pa0 1, 48; -- aNuppehA. strI0 (-anuprekSA ) ekalo chuM, mArUM kA nathI, huM kAne nathI Vol. 11/41. vA prajharanI bhAvanA ekatva bhAvanA; me akelA hUM merA koI nahIM hai aura na maiM kisI kA hU isa prakAra kI bhAvanA meditation on one's loneliness in this world taking this form "I am alone and nobody is really mine. (-waffer) a. 4, 1: - asI. strI0 ekkasII " zu6. 88 dekho " ekasII " zabda. "" sII prava0 367 (yaha ) : hivasa day a single day. dasA0 6 2; vava0 tri0 ( Anhika) zrA. pertaining to, relating to one day; diurnal. bhaga0 6, 7: jaM0 pa0 7, 133: ( 2 ) na0 antaro nApa ikatarA bukhAra fever on alternate days. jAMvA 3, 30 bhaga0 3, 7; --AgAra puM0 (-AkAra ) ekA kAra; samAna AkAra vAlA. uniform; homogeneous. bhaga0 , 2: 6; - AbharaNa. na. ( zrAbharaNa) mesarA AbhUSaNa. eka se AbhUSaNa a uniform ornament. rAya0 80; dasA0 10, 10, 2 3; - AmosA. strI0 ( zrAmazaM) padivAnA vastrano madhyamArga pakaDI khetaraphanA cheDAne ekIsAthe dhasavAthI lAgatA doya; paDilehaNunA ho| prAra pratilekhanA karane ke vastrako madhyabhAga se pakar3akara donoM ora ke palloM ko eka sAtha ghisane se jo doSa lage vaha paDi lehanAdoSa kA eka bheda a variety of fault incurred in connection with the inspection of clothes viz. holding a cloth ( garment ) "" [ ga vide. eka zraha. puM0 na0 eka dina. ome bhaga0 12, 7 4 - azri-ya. hiksanaM. eka dina 0 Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ega] ( 322 ) [ega in the middle and rubbing together its two ends. utta. 26, 27 -pAsaNa. na0 (-zrAsana ) me sthAnamAM besIne divasamAM ekaja vakhata jamavuM te. eka sthAna meM veTha kara ekahI bAra bhojana karanA. confining oneself to a seat in one place and taking meals only once. zrAva0 6, 4; -Ahiya. tri0 (-zrAnhika) mesinu. eka dina kA. lasting for one day. prava0 1034; -(gi) itthI. strI. ( -strI ) mesI strI. akelI strI. a lonely, solitary woman. utta0 1, 26; -uttara. tri. ( -uttara ) me se tuM. eka eka baDhatA huA. progressing by one. prava0 1348; -upapAzra. puM0 (-utpAta) ye pAra uye . eka vAra uMce caDhanA. rising up once. prava0 606: -khura. tri. (-kSura-ekaHkSuge yeSAM te tathA) merAvAsA tiya paMthendriya yo, gadhaDA vigere; thalacara tiryaMca paMcendriyano me meha. eka khura vAlA; paMcendriya tiryaMca ghoDA, gadhA, Adi sthalacara paMcendriya pazuoM kA eka bheda. single hoofed; five sensed ( animals e. g. a horse, a donkey etc.). utta0 36, 176; ThA0 4, 4; bhaga0 15, 1; jIvA0 1; -cakkhu. tri. (-cakSup ) zrutAna sane avadhijJAna rahita mAtra eka cakSuIdriya 75 dravyayakSu dharanA2. zrutajJAna aura avadhijJAna rahita kevala mAtra cakSuH indriyarUpa dravya. cakSu dhAraNa karanevAlA. ( one ) devoid of Srutajnana and Avadhi. jnana and possessed of mere. ly physical sight. ThA0 3, 4 . -carizrA-yA. strI0 (-caryA ) me vihArI thavuM-ekalA vicaravuM te be prakAre-- dravyathI ane bhAvathI; ekAkIpaNe saMyama pAlatAM vicaravuM te dravya eka caryA, rAgaparahita ekAMta svapariNatimAM pariNata te-bhArathI se nyA. ekAkI vihAra karanevAlA honA; ekAkI vihAra dravyacaryA va bhAvacaryA rUpa do prakAra kA hotA hai. saMyama pAlate hue ekAkI rUpa se vicaranA dravyacaryA hai aura rAga dveSa rahita ekAnta svapariNati meM pariNata honA bhAvacaryA hai. lonely wandering or peregrination. It is two-fold viz. pliysical and mental The latter means freedom frons passion and hate accompanied with contempla tion upon the soul. jaM0pa0 3, 52; AyA. 1, 5, 1, 145; 1, 6, 2, 184; -cAri. tri0 (-cArin ) se vidArI; me4| piyara nA2 ekAkI-akelA vihAra karanevAlA. ( one) who wanders or goes from place to place, alone. sUya01,13.18;-ca. pu0 (-arca) meya. tArI purUSa; jene eka vAra pharI manuSyamAM aptaa2 sabhAsayAnuchete. ekAvatArI puruSa; jise ekavAra phira manuSya yonimeM janma lekara mokSa jAnA hai vaha. a man who is to get final beautitude after one human birth. ova0 34;-chatta.trika (-chatra) me45 . ekachatra vAlA. hav. ing one paramount or suzerain king.utta018,42;-jaDi. puM0(-jaTin) gum| "ekajaTi" za6. dekho "ekajaTi" zabda. vide " ekajaTi" sU. pa. 20; -jAya. tri. ( -jAta) melu; mIna 12 varanu. akelA; ekahI prakArakA. single; without a second. ova0 Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ega ] 17; - jAyA. strI 0 ( - jAyA ) bheDa strI. eka strI; eka patnI. one wife. dasA0 10, 3 - jIva. puM0 ( - jIva ) me la eka jIva. one soul; one life. bhaga0 11, 1 - jIviya. tri0 ( jIvika eko jIvo yatra tattathA ) premAMku chete; vavAsuM. eka jIva vAlA. having only one life i. e. sen tient being. egajIviyA pattA panna0 1; -- ha. tri0 ( - artha ) : arthavANuM yaha eka artha vAlA pada. a word or expression having one meani ing. bhaga0 1, 1, 14, 8 prava0 121; paMcA05, 2; TThiya. tri0 (-Arthika ) samAnArtha; arthavANu samAnArthI eka arthavAlA synonymous. piM0 ni0 73; - TThiya. puM0 (- asthika) me gohasInAeM zrI vigere eka guThalI vAlAphala; kerI vagairaha. & fruit (eg a mango etc. ) having only one stone in it. bhaga0 8 3; jIvA0 1, panna0 1; - yA strI0 (-asthikA ) nAnI nApA; ( 323 ) " " [ ega hoDI; tarI choTI nAva; hoMgI. a small boat. vivA08 nAyA0 16; 17; - tAlIsA. strI0 ( catvAriMzat ) me tAlIsa 41. ekatAlIsa. 41; forty-one. sU0 10 10 - tthI strI0 (strI) bheDasI strI. akelI strI. a lonely, solitary Woman nisI0 8, 1 - disA. strI0 ( -diz ) me hizA. eka dizA. one cardinal point ( e. g. east, west etc. ). vize0 365; - disAbhimuha. na0 digAbhamukha ) dizA ta25 bhu. eka dizA kI tarapha mukha face turned towards one direction. bhaga0 2, 5: - disi. strI0 (-diz ) bhe: dizA. eka dizA. one direction or eardi. nal point (e. g. east etc. ). nAyA0 1: - duvAra na0 ( dvAra ) bhe pAraM. eka daravAjA. one door. vava 0 6, 14, 6, 13: - desa puM0 ( - deza ) deza me vibhAga. eka deza eka vibhAga. one part; one division. bhaga0 15. 1, nAyA0 3 7; 8 utta0 36. 11: ka0 * sthi 53 jema jaina zAstramAM vanaspati prakaraNamAM geAlI mATe zabdanA prayoga karyo che emaja laiAkika vaidyaka rasAstramAM paNukulanI andara rahelI geAThavI mATe asthi zabdano prayoga karyA che. e prAcIna purUSAnI prathA che. jema suzrutasaMhitAnA zarIrasthAnanA trIjA adhyAyanA 642 pRSTanI 27 mI paMktimAM lakhyuM che " cUtaphale'paripakke kezara mAMsAsthimajjA na pRthaga dRzyate " kAcA yAMnA mAM- asthi mAMsa bhuTTA muddA hepAtA nathI jisa prakAra jaina zAstra meM vanaspati prakaraNa meM guThalI ke liye asthi " zabda kA prayoga kiyA gayA hai usI prakAra laukika vaidyaka zAstra meM bhI phala ke bhItarakI guThalI ke liye asthi zabdakA prayoga kiyA hai. yaha prAcina puruSoM kI prathA hai. yathA-suzrutasaMhitA adhyAya tIsarA, pRSTha 641 paMkti 27 vIM meM likhA hai ki "cUtaphales paripakve kaizaramAMsAsthimajjA na pRthaga dRzyate " arthAt Ama ke kacce phala meM gudA, asthi, mAMsa, majA zrAdi pRthak pRthaka nahIM dikhate. The word " asthi " which literally means "a bone" is used even in old medical writers like Susruta to denote " a stone of a fruit " This is noteworthy. Vide Susruta Samhita (Sarira Sthuna chapter III. page 642 line 27 ). For Private Personal Use Only Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ega] ( 324 ) [ega pa0 4, 63; --nANi. puM0 (jJAnin ) sajJAnavAlA. kevalajJAnavAlA. an omniscient person. bhaga08, 2;-nikkhamaNa. na0 (-niSkramaNa) gu3nI mAmAthI viMdanA vakhate ekavAra avagrahathI bahAra nisayuM te. guru kI maryAdA meM se vaMdanA ke samaya ekabAra avagraha se bAhira nikalanA. going or stepping out once with Avagraha (disregard) at the time of salutation or worship; giving up pro- | priety of conduct towards a } Guru or preceptor. sama0 12; -nikkhamaNappavesa. tri. (-niSkramaNa praveza ) mA savA nau sayAno me ! bhArgachete. jisameM praveza hone aura nikalane kA ekahI mArga ho vaha. having only one door or way for exit and entrance. vava0 6, 14; 6. 13; --paesa. puM0 (-pradeza ) meM pradezaDIlAmo saMza-vilA. eka pradeza; sUkSma se sUkSma vibhAga- aMza. one unit of space; the sinallest indivisible atom of matter. bhaga0 1, 5; -paesAhia. tri. (-pradezAdhika ) me praze avi-dhAre. eka pradeza se adhika. exceeding by one indivisible utom of matter. bhaga0 1, 5, -paesiyA. zrI0 (-pradezikA ) ye zanI (adhi). eka pradeza kI (zreNi) ( a line ) of indivisible atoms of matter. bhaga06,57-paesogADha. puM0 (-pradezAvagADha ) me yaza pradeza 952 sAlI 23 pusa. AkAza ke eka pradezapara phailA huA pudgala. an indivisible atom of matter occu pying one unit of space. bhaga0 5, 8; ---pakva. tri. (--pakSa) niSpratipakSa; pratipakSa 2. jisa kA koI virodhI pakSa na ho vaha; pratipakSa rahita. without a rival; unrivalled sUya. 1, 12; 5, -pakkhiya. tri.(pAkSika) se zu3. nA nyA ; me pakSanA. eka guru ke celA; eka pakSa kA. a disciple of the same preceptor; one belonging to the same camp. vava0 2, 23, 24; -~-pajjavasiya. puM0 (-paryavasita ) re saMkhyAne cAre bhAgatAM eka bAkI rahe te. jisa saMkhyA ko cAra se bhAgane para eka bace vaha saMkhyA. any suin which when divided by four leaves one is remainder. bhaga0 31, 1; -pattaya. tri. ( -patraka-eka patraM yatra tattathA) me patra-pAMdaDa vAluM, jemAM eka pAMdaDu hoya te. eka pattevAlA; jisameM eka pattA ho vaha. one-leaved. " uppaleNabhetteegapattaNakiMegajIve" bhaga0 11, 1; -padesiya. tri0 (-pradezika) meM pradezavAlo. eka pradezavAlA. having one unit of space occupied by an indivisible utom of matter. bhaga. 6, 5; -pAiyA. tri. (-pAdikA) se gaNa unyu rAyuM che te. jisane eka paira Upara rakhA hai vaha. (one ) who has lifted up one leg. veya. 5, 22; -pANa. tri0 (-pAna) se pAzInI (hAta). eka pAnI kI dAta. One Data of water. vava0 10, 1; -pAya. puM0 (-pAtra) me pAtra. eka pAtra; eka baratana. one vessel or utensil. vava. 6, 6; -pAsa. puM0 (-pAva ) me 57 29nA2. eka aora rahanevAlA; eka tarpha rahane Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ega] ( 325 ) [ega vAlA. one who stay5 (i. e. lies. etc. ) on oue side. paNha0 2, 1: -poggalatthiya. tri. (-pudgalAsthata ) me pusa 752 231. eka pudgala para sthita-rahA huA. supported on, resting on one Pudgala ( substance ). dasA0 7, 11; --phaDuga. puM0 ( -spardhaka ) 245 samUDa. karmaskaMdha samUha. a group or collection of Karmic molecules. ka. pa. 5, 46; ----bhatta. na0 (-bhakta - eka ktaM bhojanaM yatratattathA ) sAsA: hivasamAM me vAra ma te. ekAsanA; dina meM eka bAra jImanA the austerity known as Ekasana i. e. taking only one meal in 24 hours. "tahaegabhattaMca" dasa. 6, 23; paMcA0 12, 35; -bhava. puM0 (--bhava ) sa maya: 31-yAlaya mA. ekahI bhava; kevala vartamAna bhava. only one birth; the present birth.prava0 843; -bhavaggahaNiya tri. (-bhavagrAhaka) me mAyane 695 42 nA2. eka bhava ko grahaNa karanevAlA; ekabhavAvatArI. ( one ) who is to have one birth. bhaga0 25. 6, -bhavizra. tri. ( -bhavika ) me bhavane antare je pe utpanna thavAnuM hoya te. jema eka bhava pachI zaMkha utpanna thavuM hoya to te ekabhAvika zaMkha kahevAya. eka bhava ke aMtara se jisa rUpa meM utpanna honA ho vaha rUpa. jaise ki eka bhava ke bAda zaMkha rUpa se utpanna honA ho to eka bhavika zaMkha kahalAyagA. ( condition ) after the interval of one more birth; e. g. a soul which is to be born as a conch-shell after the in. terval of one birth is called Ekabhavika conch-shell. aNujo. 145; -maNa. tri. (-manas ) yA manavAsI sthi2 yitavAsI. ekAgra manavAlA; sthira cittavAlA. steady, concentrated in mind. utta0 35. 1: -rAra. strI0 (-rAtri) meM rAtri. eka rAtri. one night. dasA0 7. 1; paMcA0 18, 3; (2) bhikhanI 12mI DimA-ke jemAM aDhama tapa karI kAusaga smazAna bhUmimAM karavAmAM Ave che. bhikSuka kI 12 vI pratimA-jisameM aDhama tapa kara ke eka rAtra kA kAyotsarga smazAna bhUmi meM kiyA jAtA hai. the 12th Padima (austerity) of an ascetic in which after fasting, one night is spent in Kausagga on h funeral ground. prava. 565; -rAi a-ya. tri. ( -rAtrika ) me rAta rAnA2; me rAtrino nivAsa 420 // 2. eka rAta rahanevAlA. (one ) who stays for a single night. veya. 3, 4; ova0 17; vava0 1, 23; -rAiMdiyA. strI0 (--rAtriMdivA ) me. rAtrI ane se hivasanI lithupamA eka rAtri aura eka dinakI bhikSu pratimA an austerity practised by a Jaina-layman, consisting of a day and night, " ekArAiMdiyaM bhikkhu paDima paDivarANA" dasA0 7, 1; nAyA0 1, -rAiyA. strI0 ( -rAtrikI ) mA sama ta5 521 me rAta mazAnabhUmimAM kAusagna karavAmAM Ave te mArI limu parimAM. vArahavoM bhikSu pratibhA jisameM ki aThThama tapa karate hue eka rAtri zmazAnabhUmi meM kAyotsarga kiyA jAtA hai. the 12th vow of an ascetic viz, contemplation upon the soul for one night in a Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 326 ) [egaha-ya cemetery after the Atthama Samaya (i. e. unit of time ); austerity (i. e. three fasts ) one instant bhaga0 1, 6; ka0 50 1, vava0 1, 25; dasA0 6, 2, 7, 11; bhaga. 13; -saya. na. (-zata) mesoye 2, 1; nAyA0 8; -rAya. na. (-rAtra-- 101. ekaso eka; 101. one hundred ekAcAsau rAtrizca ) se rAtri, me zata. and one; 101. ka. gaM0 2, 30; eka rAtri. one night. " gAme gAme -~-sADa. tri0 (-zATaka-ekaHzATako yasya yaega rAyaM" paNha. 1, 5; ova0 21; vava0 sa tathA ) me sADI pachI rAmanAra. 1, 23; veya. 2, 4, utta0 2, 23; eka DupaTTA rakhane vAlA. ( one) who --rUva. tri. (-rUpa-eka samAnaM rUpaM keeps only one seraf etc. in yasya ) 45, sa2 . eka rUpa; his possession. AyA. 1, 7, 4, eka samAna. uniform; of the same 212; -sADiya. na0 (-zATika) ye. type. "pabhUegavaNaM ega rUvaM viuvittae" panApAsuM-sAMdhA kAranu patra, sADI; sertuH bhaga0 6, 1; 7, t; -vagaDA. strI ( * ) eka pahane kA vastra pahane meM binA joDavAlA me pADe; 41. eka bAr3A; eka cauka; vastra. a web of cloth not bearing eka AMgana. one open compound at any dividing line upon it the back of a honse; one wall ( caused by stitching another enclosing an open space. vava. cloth ); a Sari etc "TI AISI 6, 14; 6, 3, 8, -varaNa. puM0 na0 uttarAsaMgaM karei" bhaga* 2, 1; rAya. 22; ( -varNa) me varSa me raMga. eka raMga. vivA0 1 ova0 32; kappa. 2, 14; jaM. one colour; same colour. bhaga0 pa. 3, 43, 5, 115; -sAlA. tri. 7,6prava0 681; ~~vayaNa. na0 (-tacana) (-zAla ) me bhAjapAj (52); the| eka vacana; vastunuM ekatva batAvanAra pratyaya. mAyANA (1). eka maMjila kA ghara. eka vacana; vastukA ekatva-akalApana batAne (a house ) with one floor. vAlA pratyaya. singular number; a ] jIvA0 3, 3; - siddha. puM0 (-siddha) termination of the singular eka samayamAM ekaja jIva siddha thAya te. number. ThA0 3, 4; AyA. 2, 4, 1, eka samaya meM ekahI jIva kA siddha honA. 132; ~vIsA. strI. ( -viMzati) 21, a soul liberated by himself mevIsa. 21; ikavIsa; ikkIsa. twenty- ( at a time ) without the comone; 21. dasA0 2, 1; panna. 4; vivA0 / pany of other souls. panna. 1; naMdI. 2; bhaga0 20, 8; zrAva4, 7; -sahi-! 21; -hiya. tri0 (-adhika ) me bhAga. puM0 (-paSThibhAga) 75 varatunA adhi:. eka jyAdA. exceeding by ekasaThame bhAga; kAMI eka vastunA sarakhA | one; one more. ka. pa. 7, 48; 11 mArI tebhAnA se bhAga. kisI | ega. tri. (ekaka) sA; sI . eka vastu kA ikasaThavA~ bhAga. 1/61 of | ekAki akelA. Alone; solitary'; anything sama0 13; --samaya. puM. single utta0 2, 20; (-samaya) me samaya. eka samaya, one | egaha-ya. tri. (ekaika ) se me Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ego ] ( 327 ) [egaMta - me 1818 . koI eka; kucha eka. living being panna0 1; Some one; some; one by one.egacaNaM a0 (*ekaMcana ) . koI eka. ova0 14; 35; dasa0 5, 2, 35; jaM0pa0 / ____Some one. bhaga0 7, 10; nAyA0 8; sama0 1; bhaga. 1, 1; 7, 7, nAyA0 2; egaMta. na. (ekAnta )meta sthaA; nina dasA0 10,3. sthAna. nirjana sthAna: ekAMta sthAna, A egapro. a0 (ekatam ) me tarathA; eka solitary place; solitude. " gria ora se. On the one hand; from pADemi " nAyA0 6; "egate eDei" bhaga0 one side; bhaga0 3, 4, 34, 1; nAyA. 2. 1, 3, 2, 7, 1; 6, 33, 15, 8; 1, 2, 5, 8; 16; utta0 31, 2; dasA. nAyA0 1:7; 1; 12:16; piM0ni0 211; 10, 1; nisI0 4, 76; 20, 10; jaM0 50 sU0 pa0 20; rAya0 26; 263; AyA. 1, 5, 120, kappa04, 67; -khahA. strI0 1. 7, 6, 222; utta. 3; 28; vava. 2, (-kha) mA 75 mI tathA 25, 7, 10 sa0 ca0 2, 418%3; dasa0 4, praveza karI DAbI bAjue jaI upanna thAya te paMcA0 6, 6; ka. 50 1, 67; (2)nI ; zreNi; vAmazreNi-mAza-preTeza-ti. jisa yosa. nizcita. assuredly; certainmeM jIva bAMi ora se praveza karake bAMi ora ly piM. ni. bhA0 12; (3) in; jAkara uptanna hotA hai vaha zreNi; zrAkAzapradeza 5. yasa. ekAnta; sirpha; kevala, simply. Tian. a line of space on the left utta0 32, 2; ova0 38; vize0 65; (4) side along which the soul enters ni22; yAla. niraMtara; cAlU. continu. the left side and is born. H*T* ously; uninterruptedly. bhaga0 3, 25, 3; tazra. tri0 (-anantaka ) 1; 7, 6: (5) sarvathA; purepuru. sarvathA; me mAmA anaMta. eka laMbAI meM anaMta. pUrNatayA. completely; perfectly. an endless line of space ThA0 5, bhaga08, 7; - chezra. puM0 (-ccheka) zAnta 3; -ghaMkA. strI0 (-vakA ) me tathA che-vizuddha. pUrNa vizuddha. altogether, vAMkI deNu; eka vAMkavAlI zreNI-AkAza perfectly pure. paMcA03, 35 -daMDa. pradeza paMDita. eka orase TeDhI zreNI; AkAza puM0 ( -daNDa ) ta-yosAya pradeza paMkti. a line of space curved te; viMsa. yathaiva daNDita honevAlA: on one side. bhaga 25, 3: -sahiya. hiMsaka one fully sinful, killer puM0 (-sahita ) me 4 thayeTa; satra 22. or murderer. sUya0 2, 4, 1; ekatrita. grouped; assembled; -dukkha. na0 ( -duHkha) yasa du:4; collected. nAyA0 5, mesanta duH5. ekAnta du:kha, du:khahI duHkha; egovatta. puM0 (ekatovRtta) me diyavAsA sarvathA duHkha. perfect misery; un. panI me gata. do iMndriya vAle jIva kI mitigated misery. bhaga. 6, 10; eka jAti. A kind of two-sensed -dhArA. strI. ( -dhArA-ekavibhAgAzrayA * sume| 54 nama2 15nI pttnaa| (:). dekho pRSTa nambara 15 kI phuTanoTa (*). Vide foot-note (*) p. 15th. Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ egaMta ] ( 328 ) [ egaguNa cAso dhArAceti ) menta-tIya dhArA.. meta subhI. sarvathA sukhI. perfectly ekAnta dhArA; tIkSNa dhArA. sharp edge. | happy. nAyA07; -hiya. na. (-hita) "khuroiva egaMdha dhArAe' bhama. 6, 33; sarvathA 637. ekAnta hitakArI. al. nAyA0 2; --paMDiya. tri. (-paNDita ) together beneficent. paMcA* 14, ekAnta paMDita; pApathI nivRtta sarva virati 16; -aMbila. puM0 (-prAcAmla ) - sAdhu. ekAnta paMDita; pAparahita puruSa; sarva tare samikSA 2vA te. ekAntare AyaMbila virati sAdhu. perfectly free from karanA. alternate performance of sin; (an ascetic ) absolutely Ayambilu austerity. prava. 1558; free from sin. "egaMta paMDiyA yAvi -uvavAsa. puM0 (-upavAsa) metire bhavAmo" bhaga08,7; bhaga. 1,8; ~~-bAla. pAsa 12yA te. ekAntare upavAsa karanA. tri0 (-bAla ) sarvathA pAsa; majJAnI; fasting on alternate days. prava0 mithyA dRSTI sane aviti. sarvathA ajJAnI; 1562, mithyA dRSTi aura avirati. absolutely, egaMtariya. tri. (ekAntarita ) me ne perfectly ignorant; boretical saMtare Asa; it2; (5vAsa mAya. and sinful. bhaga. 1, 8, 8, 7, 17; si pore ). eka eka ke antara para zrAyA 2, sUya0 2, 4, 1; -maMta. puM0 (-anta) huA; ekAntara (upavAsa AyaMbila Adi). sarvayAta. sarvathA ekAnta. perfectly alternate; coming at intervals solitary. bhaga0 7, 6; nAyA0 13; of one. prava0 882; -yAri. tri0 (-cArin ) medhAnta-11 | egaMtaso. a0 (ekAntazaH) meAntathA; rahita sthAnamAM vicaranAra; ekAMtavAsI. sarvathA. sarvathA; pUrNatayA. Perfectly; nirjana sthAna meM vicaranevAlA; ekAnta meM ___ in all raspects. bhaga0 8, 6; rahanevAlA. (one ) who moves in egakhitta. na0 ( eka kSetra) me ||m. a solitary place; living in soli. eka gAMva. Only one village. prava. tude. sUya02,6,1;-lUsaga.tri.(-lUpa 784; -nivAsi. tri. ( -nivAsin ) ka) Did -tunI hiMsA renA2. sarvathA ekaja kSetramAM-gAmamAM nivAsa karanAra jantu ko hiMgA karanevAlA. (one) who is (muni vagaire ). ekahI gAMva meM rahanevAlA completely given to the killing (muni Adi). ( an ascetic etc.) of insects. sUya0 1.2,3, 6; - sAyA. confining his residence to one strI0 (-sAta) yeta zAnti-subha. ekAMta village only. prava0 784; sukha; sarvathA sukha. perfect, unalloyed egaguNa. tri. (ekaguNa) gaNe; paNa happiness or peace. bhaga 6, 10; gaMdha AdinI sarakhAmaNI karatAM je emaNe suta. na0 (-supta) meita-niye suteya; traNagaNo na hoya kintu eka gaNe heya te. lAnidrA; molamA dhe3. sarvathA soyA huA; eka gunA; varNa gaMdha Adi se milAne para jo moha nidrAyukta assuredly asleep:(ine- dugunA tigunA nahIM kintu eka hI gunA ho taphorically)steeped in infatua. vaha. Of one (i. e. same) amount tion. sUya 0 2, 4, 1;-suhi (-sukhin)| or measure; not double treble Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ egagga] ( 326 ) [ egasa etc. in comparison. bhaga. 25, 4; dekho "egagga citta" zabda. vide. "egagga (2) puM0 na0 si sejiyA ne marasa citta" utta0 26, 2, paMcA0 14, 28; seNiyA pArakamano sAtamo bheda ane puTTa -maNasaMnivesaNayA. strI. ( -manaH me|i Adi pAMca parikamane ce bheda. sannivezana ) bhanane nAva; me siddha seNizrA aura manuSya seNiyA parikarma 12tu 752 bhanane sthA5 te. mana ko kA sAtavA bheda aura puTThaseNi grAdi 5 parikama ekAgra karanA. concentration of kA cothA bheda. the 7th divi- mind upon one object. utta0 sion of the Parikarinas of 26, 2; -jaMbuya. puM0 ( ekajambuka ) Siddhasenia and Manusya- ulukatIra nagaranI bahArano e nAmano senia and the 4th division of me gAyo. ulluka tIra nagara ke bAhira the five Parikarmas viz. Put. ke eka bagIce kA nAma. name of a thasenin etc. naMdI0 56; sama0 12; garden outside the town named -guNakakkhaDa. puM0 ( -guNakarkaza ) / Ullukatira bhaga0 16, 3; jemAM ekagaNuM theDI kakazatA che te. egahANa. na0 ( ekasthAna ) mA hivasamAM jisameM eka gunI ( thoDI ) karkazatA hai vaha. eka vakhata eka ThekANe besIne khavAya te one having as much ( less ) taya; me . eka tapakA nAma; jisa tapameM harshness or roughness. bhaga0 dina meM eka hI bAra eka jagaha baiTha kara 25, 4;-kAlaga. puM0 (-kAlaka) mAM khAyA jAtA hai. An austerity conme gae sArA te. jisameM eka gunI sisting in taking one meal in kalAsa-kAlApana hai vaha. one having as a day confining one's seat to ir much blackness ( i. e. not single place. prava0 203; 1527; double or treble etc. the egATrayapaya. na. / ekAthikapada ) siddha amount of blackness). bhaga025, 4: seNiA ane mAthusaseNiA parikamano egagga. na0 ( ekAgra ) cittA seyatA; mIna me. siddha seNizrA aura manuSya me mu6| 52 bhananI sthiratA. citta kI saNizrA parikarma kA dUsarA bheda. the 2nd ekAgratA; kisI eka bAtapara mana kA sthira division of Siddhasenia and hojAnA. Concentration of mind. | Manusyasenia Parikarma. naMdI. utta* 32, 1; (2)tri.yittanI agratA | 56; (2) tri. me arthavAguM; samAna arthapAlI. ekAgra citta vAlA. ( one ) pAtuM. eka arthavAlA; samAna arthavAlA. possessed of concentration of synonymous. sama0 12; mind. utta0 30, 1; rAya0 40; | egatara. tri. (ekatara) ye anemAMnA --citta. puM0 (citta ) me yitavANa. se. do yA aneka meM se eka. One of ekAgra cittavAlA. one having a two or more. vivA0 7; concentrated mind. dasa0 1, 4, | egatiya. puM0 (ekaka ) | me4. koI eka. 2; 3; jaM0 50 5, 115; -maNa. na. Some one sUya0 2, 3, 1; pana0 15; (-manas ) shubh| "egagga citta" za6. | egatta. a0 ( ekatra ) tra; mezyAne; Vol. 11/42. Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ egatta] ( 330 ) [egamega me Ne. ekatra; ekahI sthAna para. In | the same substance; also, takone place; in one and the | ing up one of many such modisame place. zrova0 32; | fications and thinking upon it as a separate entity. 91 30; egatta. na0 ( ekatva) 54]; me j . bhaga0 25, 7 akelApana. One-ness; solitariness. egattIkaraNa. na0 (ekatrIkaraNa) yA 42. bhaga0 1, 25, 6, 12, 6; 17, 1; 18, yUM te. ekAgratA karanA. Act of concen1; 25, 4; nAyA0 1; ThA0 10, 1: utta. 28, 13; prava0505; ---aNuppahA. strI. ) _trating; concentration. bhaga02,5; (-anuprekSA ) 41 75 aso Ayo che egattIbhAvakaraNa. na0 ( ekatrIbhAvakaraNa ) ane ekale javAnuM che ema cintavavuM te. mananA mAyane me 2vA. mana ke bhAvoMkA ekatva bhAvanA; yaha jIva akelA hI AyA hai ekatrI karaNa- eka sthAna para ikaThThA karanA. aura akelAhI jAyagA, isa prakAra bAra bAra Concentrating the thoughts of 197777 Atar. conteniplation upon the mind. bhaga0 6, 33; 25, 7; the solitariness and loneliness egattIbhAva karaNayA. strI0 ( ekatrIbhAvaof the soul. ova. 20; bhaga0 25, 7; karaNa ) nume|" egIbhAvakaraNa "za6. -gata. tri0 (-gata) metya nAvAvA; devA " egattIbhAvakaraNa " zabda. Vide ta52vA. ekatva bhAvanA vAlA. (one) " egattIbhAvakaraNa" bhaga0 13, 4; contemplating upon the loneli egattha. a. (ekatra) me 253 me Age ness and solitariness of the eka sthAna para In one place; in one soul. AyA0 1, 6, 1, 11; -maya. and the same place. pi0ni0 284; tri. (-gata) mecamAnAne yAta thayela. eganAsA. strI0 (ekanAsA ) pazima ekatva bhAvanA ko prApta. (ove ) con. dizAnA caka parvatapara vasanArI ATha dizAtemplating upon the loneliness bhAritAmAMnI pAMyabhI. pazcima dizAke rucaka and solitariness of the soul. parvata para rahane vAlI ATha dizAkumAriyoM prAyA0 1, 1, 1, 11; bhaga0 8, 1; meM se pAMcavI dizAkumArI. The 5th of -viyakka. na0 ( -vitarka) me dravya the 8 Disakumaris residing AthI rahela paryAnuM abheda pe cittavavuM on the Ruchaka mountain in athavA aneka paryAyamAMnA eka paryAne the west. jaM0 pa05, 114; sapA yinvayana 42 te. eka dravya ke egamega. tri. ( ekaika ) 15. pratyeka. pAzraya meM rahI huI paryAyoM kA abhedarUpa se Each; taken singly. " tA eeNaM citavana karanA athavA aneka paryAyoM meM se duve sUriyA tAsAe muhuttehiM egamegaM addhaeka paryAya kA cintavana karanA. contem. maMDalaM " caM0 50 bhaga. 1,5, 3, 1; 5, plation of unity among the 3, 6, 7, 8, 10, 10, 5; 12,4; 14,8% varieties or modifications of| nAyA0 1:8; jaM. pa02.18: uvA 08,234; Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ egayo ] ( 331 ) [egasela egayamo. a. (* ekatrataH ) o "egaya" sItha, cauthe dina ekaThANa, pAMcave dina eka za6. dekho " egaya " zabda. Vide dAta, chaThe dina nIvI; sAtaveM dina AyaMbila " egaya'' bhaga0 2, 5; 11, 12, 12, aura pAThaveM dina pATha kavala, isa taraha pATha 14; 16, 3; nAyA* 16; vava0 1, 22, 2, | dina meM hone vAlA tapa vizeSa. an 1;uvA 07, 167; kappa. 1,38; jaM0pa03,58; | austerity lasting for eight days pagayara. tri0 (ekatara ) bhAMnA game te me. in which on the first day do meM se eka; koIbhI eka. One of two there is a fast, on the second or more. piM.ni. 140; 473; pAyA there is Ekasana, on the third 1, 2, 6, 67; 1,6,2,183; utta0 6, oue Sitha, on the fourth Eka25; ka. gaM0 2, 23, 34; thinu, on the fifth one Data egayA. strI0 ( ekatA) va bhAvanA; 01 on the sixth Nivi, on the ekale Avyo che ane ekale javAno che seventh Ayambila and on the semayintavate.ekatva bhAvanA-jisameM cinta- eighth eight morsels (Kuvala). vana kiyA jAtA hai ki jIva akelA yA prava0 1527, hai aura akelA jAyagA. The medita. egaviha. tri. (ekavidha) me ghArageM. eka tion that the soul has come prakAra kA.Of a certain sort of one to this world singly and alone kind. utta0 36, 77; prava0 1356; zrAva and that it will pass away also) alone. prava0 576; egasela. puM0 (ekazaila) 504sAvata ane pagayA. zra0 (ekadA) meM prastAva puSkalAvatI vijayanI vaccenA vakhArAparvata. prasaMge; mate. kimI eka prasaMga para. puSkalAvata aura puSkalAvatI, ina donoM ka Once upon a time; on one bIca kA vakhArA parvata. The Vakhari occasion. AyA0 1, 1, 2, 2; utta02, mountain situated between 6; 13; 3, 3; nAyA. 12; the two Vijayas named PusegalayA. strI. ( ekalatA ) pahale hame kalavarta and Puskalavati. upavAsa, bIje dIvase ekAsaNuM trIje divase "paJcatthimeNaM egaselassa vakkhAra pancatassa" eka sItha, cothe divase ekaThANuM, pAMcame nAyA0 16; jaM. pa. ThA0 4, 2; - divase eka dAta, chaThe divase navI, sAtame kUDa. puM0 (-kUTa) zaikha mApara tanA divase AyaMbila ane AThame divase ATha mAra dUrabhAnu mAyU~ TUTa-zima2. ekazaila kavala ema ATha divasa sudhI upara kahyA vakhArA pavatake cAra zikharoM se dUsarA zikhara. pramANe tapa karavAmAM Ave te ekalatA tapa. the 2nd of the four summits eka tapa kA nAma. jisameM pahale dina of Ekashaila Vakhara moun. upavAsa, dUsare dina ekAzana, tIsare dina eka tain. jaM. pa. -vakkhAra panvaya. puM0 * so 4 nam52 15 nI phuTanoTa (*). dekho pRSTha naMbara 15 kI phUTanoTa (*) Vide foot-note (*) p. 15th. Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ egAi] ( 332 ) [egidiya (-vakSaskAra parvata) mahAvita kSetramA beads, pearls ete. bhaga. 6, 33; zesa nAmanI se bhaa| parvata. mahAvidaha 11, 11; nAyA0 1; sU0 pa. 10; dasA. kSetra kA eka zaila nAmaka eka vakhArA parvata. 10:1; jaM. pa07,156; rAya085; 186 name of a Vakhara mountain - pavibhatti. na0 (-pravibhakti ) - ( called Ekasela ) in Mahavi. vali hAranI vizeSa racanAthI yukta-nAya deha region. nAyA.11. vizeSa; 32 nArabhAnu me ekAvali hAra egAi. puM0 (ekAdi) se naamne| me 12 kI vizeSa racanA se yukta nATya vizeSa; 32 7. eka krUra rAThoDa kA nAma. Name nATaka meM se eka. a kind of dramaof a cruel Rathoda. vivA0 1; tic representation arranged -sarIraya. na. ( -zarIraka ) medha after the model of a single rAnuM zarI2. ekAi nAmaka rAThoDa kA string of pearls, beads etc. ; one zarIra. the body of the Rathoda of the 32 kinds of drama. rAya. named Ekai. vivA0 1; 11; egAgi. tri. ( ekAkin ) mele; merI. egAhazca. tri. ( ekAhatya-ekaivAhatyA'ha akelA; ekAkI. Alone:solitary.AyA. tanaM prahAro yatra tattathA) se pAye bhArA 1,7,5, 219; prava0 531; gacchA .105; yogya: eka ghAthI be kaTakA karavA yogya. egANiya. tri0 ( ekAkin ) . akelA. eka ghAva se mArane yogya. Worthy to Alone; solitary. vava. 4, 1; 6, 2; be severed into two pieces veya. 1, 48, 5, 15; ogha* ni0 bhA0 28; by a single blow. .' egAhacaM kuDAegANI. strI0 (ekAkinI) tI strI. havaM joviyAgro vavaro vei" bhaga0 7, 1; akalI strI. A lonely, solitary 11, 1; rAya. 24; woman. ogha0 ni0 78; egidiya. puM0 (ekendriya-ekaM iMdriyaM karaNaM pagArasa. tri0 (ekAdazan ) gume| " ekA- sparzanalakSaNaM yaspa) 31 me 25zaMdriya rasa'' za6. dekhA " ekArasa " zabda. 04-vA -59cAthi:, 2 a54Ayi; Vide. " ekArasa" nAyA0 5; ---vAsa- 3 tene yi, 4 vAyu4i , 5 narapatipariyAga. tri. (-varSaparyAyaka) azIyAra Athi5. eka-sparza-iMdriyavAlA jova. yathAH varasanI pravajyAMvAle; jene dIkSA lIdhe 11 1 pRthvIkAyika, 2 apakAyika, 3 tejokAvaI yA hAya te. jise dIkSA liye hue yika, 4 vAyukAyika, 5 vanaspatikAyika. gyAraha varSa ho cuke hoM vaha. ( one) The class of one-sensed living since whose entrance into the beings sub-divided into lives religious order 11 years have of earth, water, fire, air and passed; of 11 years' standing vegetable. bhaga0 2, 1; 10, 5, 2; in asceticism. vava. 1., 26; 27; 8.1; 24, 1: 33, 1; panna. 1; jIvA0 1; egAvalI. svA0 (ekAvalI) bhanita vize0 101, 411; ka. pa0 1, 45, 2, ((2; isa sA2 maNijaDita hAra; eka- 56; Ava0 4, 3; -desa. puM0 (-deza) nnar3I hAra. A single string of| me diyavAsA panI hesa-lA. ekadriya Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ egidiyatta] ( 333 ) [egaNa jIva kA bhAga. a portion or part ___exceeding by one. bhaga0 1, 2, 4; of one-sensed livin vize0 142; bhaga0 10, 1; -ppaesa. pu0 (-pradeza ) | eguruzra. puM0 ( ekoruka) me33 nAmanA ekendriya jIvono pradeza-nivibhAjya aMza. 7pana manta265mAno me. ekoruka nAmaka ekeMdriya jIvoM kA avibhAjya pradeza. an ____ 56 aMtaradvIpameM se eka. One of the 56 indivisible, atomic part of one- Antara Dvipas named Ekoruka. sensed living beings. bhaga0 10, jIvA0 3, 3; (2) tri0 te dIpamA nAra. 1; 11, 10; -rUva. na0 (-rUpa) me usa deza meM rahanevAlA manuSya. a residhAdipavAdAnurU.5. ekendriyavAle jIva kA rUpa. dent of that country. jIvA03, 3; the form, appearance, of one- | egUNa. tri. ( ekona ) 0j: me sensed living beings bhaga0 12, sArcha. sama0 86; panna. 4; bhaga0 8, 5; 6; -saya. na. (-zata ) mendriya-zata; . 15, 1; 24, 12, 25, 7; utta0 36, bhagavatI sUtranA 33 mAM zatakanA bIjA 138; aNujo0 128; jaM0 50 5, 115. uddezAnuM nAma ekendriya-zataka; bhagavatI sUtra vivA0 6;-(NA) asi. strI0 (azIti) ke 33 ve zataka ke dUsare uddeza kA nAma. 118 yAyAzI.unyAsI. 79.seventyEkendriya Sataka; name of nine sama0 76;-Naui. strI. (navati ) the 2nd Uddesa (part) of the , nayAsI; 86 nI saMbhyA. nibyAsI kI 33rd Sa ta ka of Bhagavati saMkhyA. 89; eighty-nine. sama0 86; Sitra. " vittiya egidiya sayaM sammattaM" -tIsai. strI0 (-triMzat) nume| "egUNa - bhaga0 33, 2; 4; tIsa" 26. dekhA "egUNatIsa" zabda. egidiyatta. na0 ( ekendriyatva ) medina- vide "egUNatIsa' sama0 26; --tIsA. utj. ekendriyatA. State of being a strI0 (-triMzat ) 26; mAgaNutrAsa. 26; one-sensed living being; pos- gunatIsa. 29; twenty-nine. bhaga. session of one sense only. bhaga 24, 12, 25, 7, panna.., vivA0 26 8,6; -paraNA. strI0 (-paMcAzat ) mogAegIbhUtra. tri. (ekIbhUta) ane| maTI me panyAsa, 48. unacAsa; 46. forty-nine; thA . aneka rUpa se miTakara eka rUpa kA 49. " egUNapaNNArAiMdiyAI" bhaga* 24, prApta. Reduced to unity from 12; vava0 6, 37; jaM0 pa. 3. 54, 5, multiplicity. TIT. EE; 115, 2, 25-patrA. strI0 (-paMcAzat ) paguttariya. tri. (ekottarika) me bhne| yazapayAza; 48 unacAsa; 46. forty uttara avayava che te e ke vaghatuM-jema 11, nine; 49. "eguNapanArAIdiehiM" sama0 21 vagere. jisakA 'eka ' uttara avayava hai 46; jIvA0 1; -pannAsa. strI0 (-paMcAvaha saMkhyA jaiseH gyAraha, ikAsa Adi. zat ) yogaNayAsa; 44. unaMcAsa; 46. Having.one as the latter part forty-nine; 49. aNujo0 128, - ( in the case of compound nu- varaNA. strI0 (-paMcAzat) numo 'egUNamerals ); e. g. 11, 21, etc.; pannA" 16. dekho "egaNapannA" zabda. Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ egUNavIsaima ] vide " egUNapannA" bhaga0 8, 5; 37, 1; panna0 4; utta0 36, 138 - vasiti. strI0 (-viMzati) nI saMkhyA yogazIsa. unnIsakI saMkhyA: 16 19; nineteen. jaM0 pa0 1, 11; vava0 10, 33; 366 - vasA. strI0 (-viMzati) yogIsa; 19. unnIsa 16. 19; nineteen, egUNa vIsA yajbhayaNattA sama0 16; naMdI0 50; bhaga0 15, 1, 35, 9; jo 0 142, nAyA0 1; 16; Ava 0 4, 7; -saTThi. strI. ( - SaSThi ) yogagu* sAha; 58. unasATa; 56. fifty-nine; 59. "eguNasArAiMdiyAI " sama0 56; - sattari. strI0 ( saptati ) bheDenyUnasItera; bhAgazeotera 17. unahattara. 69; sixty-nine. guNasattAra vAsA vAsahara pavvayA paNNattA sama0 66; guNavIsa ma. tri0 ( ekonaviMzatitama ) yogIsamA unIsavAM 19th, nineteenth. " guNavaiimaM sayaM sammattaM " 66 d' ( 334 ) "" bhaga0 16, 10, 20, 1 ThA0 6, 2; nAyA0 1; 16; Woman egUruI. strI0 ( ekorukA ) / 36 dvIpanI strI. ekoruka dvIpakI strI. A belonging to Ekoruka Dvipa. jIvA 0 19 egUruya. puM0 ( ekoruka ) me nAmano me antaradvIpa; chapanna antaradvIpamAMnA pahele. eka aMtadvIpakA nAma; chappana antadvIpoM meM se pahalA dvIpa. Name of an Antara Dvipa; the first of the 56 Antara Dvipas bhaga0 6, 3; 10, 7; ThA0 4, 2; ( 2 ) puM0 [strI0 me dvIpamA * yo pRSTha namra 15 nI phruTanoTa (*) foot-note (*) p. 15th. For Private rahenA2. ukta dvIpa meM rahane vAlA a resident of the above named Dvipa. bhaga0 6, 3; 10, 7 - dIva. puM0 ( - dvIpa ) lugyo " egUruya 26. dekho 66 "" "" egUruya zabda. vide" egUruya bhaga0 6, 3; 10, 7; ThA0 4, 2 - marapussa. puM0 ( - manuSya ) / dIpanA rahenAra manuSya ekoruka dvIpakA rahane vAlA manuSya. person belonging to the Ekoruka Dvipa. bhaga0 6, 3; 10, 7; egoruya. puM0 ( ekoruka) luo egUruya 26. dekho " eguruya zabda Vide 6. a 66 "" Personal Use Only 75 39 [ eDaya "" egUruya panna0 1; eja. puM0 ( eja ) vAyu; pavana; vAyaro. havA; vAyu; pavana. Wind; air. " pahU ejassa dugaMchaNAe AyA0 1, 1, 7, 55; ejja. tri0 (etya) AvavA yogya Ane yogya. Worthy to come. su0 ca0 7, 166: eDa. dhA0 II. ( ) paravanuM nAmI he: dj DAla denAH vyAganA. To discharge; to get rid of; to lay down solid excrements ete. eDeDa. bhaga0 11, 6, 15, 1: 1; nAyA 0 5; nisA 03,72; rAya 0263; ova036: eDeMti rAya0 34; jaM0 pa0 2, 112: eDesi. bhaga0 15, 1; eDettA. saM0 kR0 bhaga0 2 1 11, 6; 14, 1; nAyA0 5; eDaya. puM0 ( ) 84 Aja meDayAMga parimitAsa vibhAga 84 lAkha eDayAMga, jitanA kAla vibhAga. A period of time measuring 84 lacs of Edayangas. bhaga0 6, 7, dekho pRSTha nambara 15 kI phuTanoTa ( * ). Vide Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNI ] eNI. strI0 (esI) rakhI; bhRgasI hariNI; mRgI. A female deer jaM0 pa0 13, 57: paNha0 1, 1; jIvA0 3, 3; zrova 0 10; paNejja. puM0 (puNya) gozAle par3e auDha pari kAra yete. gozAlAne pahalA jo prauDha parihAra kiyA thA vaha. The first Praudha Parihara (a kind of austerity ) practised by Gosala. bhaga0 15, 1; ( 2 ) tri0raNa saMbaMdhI; bhRganuM. haraNa saMbaMdhI; mRgakA. pertaining to, belonging to a deer vivA0 8; - rasa. puM0 ( rasa ) hariNa saMndhi bhAMsano 2sa. hariNa ke mAMsa kA rasa. taste of the flesh of a deer. " maccharaseya eNejjaraseya " vivA0 8; ; eta. tri0 ( etat ) This " etevaM jAha ( 335 ) "" - su0 pa0 10; etAyaMta. tri0 ( etAvat ) bheTa. itanA. This much that much. jaM0 pa0 vivA0 1: veya0 1, 46; etoyama. tri0 ( etadupama ) menI yazeyara; nA isake samAna. Similar to : pahe. yaha. bhaga0 6, 32, that or this. sUya0 1, 6, 14, ettizra ya. tri0 ( iyat ) bhATabhuM mA prabhANunuM. itanA. This much; of this measure. nAyA. 17: vize0 140 piM0 ni0 223: - kAla. puM0 ( - kAla ) bheTasammata itanA samaya so much time ; that much time. prava0 432: eto. a0 ( itaH) gAMDithI; ve pachI yahAM se; isake bAda. Hence; henceforward; from this place. zra0 16: aNujo0 56; 130; piM0 ni0 155; bhaga0 6, 8, veya0 1, 46; nAyA0 2; 8; 12; rAya0 262: prava0 365: ka0 pa0 1, 6 For Private [ eya (tAparaM) senApachI upa pattovaraM zra0 i. isake bAda isake uparAMta. Further than this or that; in addition to this or that. zraNujo0 138; ettha a0 (atra ) ; ye sthase. yahAM isa sthAnapara, Here; in this place. bhaga0 1, 3, 6, 2, 1; 7, 3 8, 7; 3, 33; 15, 1; 16, 6; 20, 5. 21, 8 42, 1; 'nAyA0 1; 3, 5, 7, 8; 13; 17; 18; 16; panna0 1; jaM0 pa05, 116 2, 142; 7, 142; dasA0 1, 5; sU0 pa0 1; zrova 0 vize08 uvA0 7, 201; etyaMtare. a0 ( atrAntare ) bheTavA vamatamAM. itane samaya meM. Meanwhile; in the meanwhile; during that time. su0 ca0 1, 72 248 : ema. zra0 ( evam ) se are. isa taraha me isa prakAra se. Thus; in this way. 64 emeNa samaNA vRttA " dasa0 1, 20 emAi. a. ( evamAdi ) chatyAhi me vigere. ityAdi; vagairaha. This, that etc. piM0 ni0 bhA0 15; emeva. 0 ( evameva ) metrI rIteM; bhebha. isI prakAra. Exactly in this way: precisely in that way. piM0ni0 76; panna0 1; prava0 16 13 ka0 50 1, 703 V paya. bhA0 I (eja) : padhuM; dhundhuM. kaMpanA. To tremble; to shiver. evai-ti. rAya0 266; bhaga0 3, 3, 5, 6; 17, 3; 18, 3 eyaMti bhana0 5, 7, 17, 3: eyassaMti. bhavi0 bhaga0 17, 3; eyaMsu. bhU0 kA0 bhaga0 17, 3; eya. tri0 ( etat ) mA; sAme DelI bhIna pIgere. yaha; sanmukha kI vastu vagairaha kA ullekha karane yogya sarvanAma zabda. This; Personal Use Only Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eyakamma] ( 336 ) [eyAvati that. sU0 50 10; mAyA nona te. jisakA yaha acAra hai vaha. eyakamma. tri. ( etatkarman ) me che meN| (One) possessed of this nu ava . yaha hai karma jisakA aisA ascetic conduct. vivA0 1; koI. (one) who has thus acted. / eyaNa. na0 (ejana ) *5g; Jory. kaMpanA. vivA0 1; 5; Trembling; quaking. bhaga. 5, 1; eyaguNa. tri. (etadguNa) meTalAye gaNeza. panna. 36; itane se guNA huyA. Multiplied so eyaNA. strI0 ( ejanA ) bunnarI; Ur: kaMpa much or to this extent. prava0 it. Tremour; shivering. 1366 bhaga0 17, 3; eyajoga. puM0 (eta coga) meno saMdha. isakA | eyaNuddesaya. puM0 (ejanoddezaka ) lAvatI sambandha. Connection of this or sUtranA pAMcamA zatakanA AmA uddezAnuM that. paMcA0 2, 35; nAma. bhagavatI sUtra ke pAMcaveM zataka ke AThaveM eyadhara. tri. (etadvara) mene dhAraNa 42 nA2. uhaza kA nAma. Name of the 8th isako dhAraNa karanevAlA. (One) that Uddesa of the 5th Sataka of bears or puts on this or that. Bhagavati Sutra. 17770 %, 5; paMcA. 14, 24; eyalaI. strI (elakI) me gatI vanaspati. eyapahANa. tri. (etatapradhAna ) meche pradhAna eka jAta kI vanaspati. A kind of mA te. jisameM yaha pradhAna hai vaha. (Any. vegetation. bhaga0 23, 1; thing ) having this as it pro- eyANurUva. tri0 (etadanurUpa) mene anusatuM. minent factor. vivA0 1; -ppayAra. isake anurUpa Like, resembling or tri0 ( -prakAra ) me tuM. isa prakAra worthy of this or that. kappa kA. of this nature; of this sort. nAyA. 14; NyArisa. tri. ( etAdRza) me; anAj. eyamaTTha. na0 ( etadartha) ye mATe; ye arthe. isa prakAra kA; isake sarIkhA. Of this isaliye. For this purpose; for sort; of this or that nature; the sake of this. bhaga0 7, 7; 15, similar to this. paMcA. 2, 34; utta. 1; 18, 7; nAyA0 1; 5; 6; 14; dasa0 | 32, 17; sama0 30; dasA. 6, 17; dasa0 6, 52; 5, 1,66; eyaviutta. tri. (etadviyuktam ) methI | eyArUva. tri0 ( etadrUpa) se prAra. isa 2hita. isa ke binA. Devoid of or prakAra kA. Of this sort; of that free from this or that. paMcA06, 6; sort. aMta0 6, 3; rAya0 24; 77; vivA. eyavija. puM0 tri. (etadavidya) me vidyA 5; dasA. 6, 2; 10, 3; nAyA0 3, 5; 1; benI te. jisakI yaha vidyA hai vaha. (One) bhaga0 2, 1; 5, 4, 14, 1, 18, 10; possessed of this or that know- uvA0 1, 80; 2, 64; kappa0 1, 4; jaM. ledge or learning. vivA. 1; pa0 2, 22; eyasamAyAra. tri0 (etatsamAcAra ) me che | eyAvaMti. a0 ( etAvat ) seTamA. itanA Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eraMDa ] itane. These many; so_many. AyA0 1, 1, 1, 7; bhaga0 6, 7, eraMDa. puM0 (eraNDa - Izyati vAyuMmalaM vA) meraDI merA vRkSa. araMDa; araMDa kA vRkSa The castor-oil plant bhaga0 2 1; 21, 6; ThA0 4, 4; panna0 1: - kaTThasagaDiyA. strI0 (-kASTakaTikA ) mere unA lADAnI gADI. araMDakI lakaDI kI gAr3I. ei cart made of the wood of the castor-oil plant nAyA* 1; - miMjiyA. strI0 ( mijjikA ) theraDAnI bha0 zraraMDA kI mAMjI. a seed of the castor-oil plant bhaga0 7, 1; pararANavata na0 ( airaNyavat ) meraeyavayanAmanuM bhUbhinu kSetra airaNyavaya nAmaka karmabhUmi kA eka kSetra. Name of a region of the Akarmabhumi. sama0 1; ( 3319) eraNavaya - pra. puM0 ( airaNyavat ) yogyvaya nAmanuM ramakavAsa ane Iravata kSetranI vasye yAvesuM lugaliyA kSetra ramaka vAsa aura Iravata kSetra ke bIca meM sthita airaNavaya nAmaka jugaliyoM kA eka kSetra Name of a region inhabited by the Jugalias, situated between Ramakavasa and Iravata Ksetra. jaM0 pa0 bhaga0 6, 7 20, 8 ThA0 2, 3; panna0 16; jIvA0 1 ( 2 ) tri. te kSetrabhAM vasanAra, ukta kSetra meM rahane vAlA ( one ) who resides in the above mentioned region. aNujo * 131; paravazraM ya. puM0 ( airavata ) bheruthA uttaramA AveluM kamabhUminuM bharata jevaDuM chelluM kSetra. meru kI uttara dizA meM sthita karmabhUmi kA bharatakSetra barAbarI kA aMtima kSetra. The Vol. 11/43 [ eravaNa last region of Karma Bhumi to the north of Meru, equal in size to Bharata region. sama0 7; jIvA 0 1 sU0 pa0 10: aNujo0 134; panna0 1; naMdI0 42: bhaga0 20, 8; vize0 546; prava0 3; jaM0 pa06, 125, 02, 3; (2) tri0 42vata kSetramA vasanAra. airAvata kSetra meM uptanna; erAvata kSetra meM rahanevAlA. born in Iravata Ksetra; residing in Iravata Ksetra. aNujo0 131; - kUDa. puM0 ( kUTa ) zikharI patanA 11 phUTamAMnuM dazamuM kUTashim2. zikharI parvata ke 11 kUToM meM se 10 vAM kUTa. the 10th of the 11 peaks of the Sikhari mountain. For Private pa0 6, 125; erAva. puM0 ( airAvata ) mhIne uttara cheDe Avelu bharata jevaDuM chellu kSetra jaMbUdvIpa kI uttara dizAmeM sthita bharata kSetra jitanA aMtima kSetra. The last region to the North of Jantbu Dvipa, equal in size to Bharata region. jaM0 pa0 parAI strI0 ( airAvatI IsaH santyasyAH ) kuNAlA nagarI pAse vahetI erAvatI nAmanI nahI. kuNAlA nagarI ke samIpa bahane vAlI nadIkA nAma Name of a river flowing in the vicinity of the city of Kupala. veya* 4 28, kappa06.12; eravaNa. puM0 ( airAvaNa - ta ) prathama devasenA iMdranA hAMthI; je devatA hAthInuM rUpa lai chadrane yatA para sADe te. prathama svarga ke iMdra ke hAthI kA nAma; jo deva hAthI kA rUpa dhAraNa kara iMdra ko apane Upara beThAtA hai vaha deva. The elephent of the Indra of the first Devaloka; Personal Use Only Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ erAvata ] ( 338 ) [elA a god in the form of an ele. / of this sort; such. bhaga0 2, 5; utta. phant for Indra to ride upon. / 12, 11; sya. 1, 3, 3, 15; su. ca. "hasthIsu erAvaNa mAjhuNAe" sUya. 1, 2, 338; nAyA00; dasa06, 5, prava0562% 6, 21; jaM. pa. 5, 115; panna. 2; | erisaga. tri. ( IdRzaka) yenA se parAha. 2.4 (2) zadanA sAthInA sama. isake samAnaH isake sarIkhA. Of 1242ne| adhipati. zakendra ke hAthI kI | that sort; such; similar to this senA kA adhipati. the head of the or that. bhaga0 1, 1; 8, 5, army of elephants belonging | erisaya. tri. ( IdRzaka) yu; se . to Sakrendra. " erAvaNa hsthiraayaa| aisA; isake samAna. Such; similar to kuMjarANiyAhivaI" ThA05, 1; (3) me nAme that; of this sort. piM0 ni. 585; me zugatanI vanapati. eka guccha jAti / nAyA0 8; 16 / kI vanaspati kA nAma. a kind of plant. ela. puM0 (ela) 21; maMdo. bher3a. A sheep; panna01; (4) uttararukSetramAMnA sAmo- ___aram. jIvA0 3, 3; vivA0 4; sUya. nImeyAsevIzayana tache. uttara kuru- 2, 2, 21; dasa0 5, 2, 48; -mUyatta. kSetra ke eka draha kA nAma jisake ki dono ora na0 (- mUkatva = eDaiva avyaktaM mUkatayA bosa kaMcanaka parvata haiM. name of lake zabdamAtra karoti ) ||72nii ? (mero) in the Uttara Kuru Ksetra, na samajI zakAya tevuM bolavuM te; babaDApaNuM. on both sides of which there bhaDake bolane ke samAna samajha meM na Asakane are 20 Kanchanaka mount- yogya bolanA. babbling, indistinct ain5. ja. pa. jIvA0 3, 4: --vAhaNa. speech like the bleating of a puM0 ( vAhana ) sAdAyI vAhana sheep. sUya0 2, 2, 21, dasa0 5, 2, chate. airAvaNa hAthI ke vAhana cAlA. one 48; dasA. 10, 45; whose vehicle is the Airavana | elaija. na0 (elakIya) uttarAdhyayana sutranA elephant. kappa0 2, 13, sAtamA dhyayana, nAma. uttarAdhyayana ke erAvata. puM0 (airAvata) merAta kSetranA sAtaveM adhyAya kA nAma. Name of the prathama yavatA. airAvata kSetra kA prathama 7th chapter of UttaradhyacakravatI. The first Chakravarti of yana. aNujo, 131; Airavata-Ksetra, (2) me elaga. puM0 (eDaka ) dheTa; bheTI. bher3a. A kSetranI adhi4AtA yatA. airAvata kSetrakA male sheep; a ram. ja. pa0 2, 24; adhiSThAtA deva. the presiding deity dama0 5, 1, 22; panna0 1; of Airavata-Ksetra. jaM. pa0 | elagA. strA0 (eDakA ) / 72. bheDa. A erAvatI. strI0 ( airAvatI) / "erAvaI" female sheep; a eve. jaM0502, 24; za6. dekho " erAvaI " zabda. Vide | elaya. puM0 ( elaka) 54 / ; aTI. bakarA; " erAvaI " ThA0 5, 2; maMdA. A he-goat; a ram. " koI erisa. tri. ( IdRza = ayamiva pazyati ) pAseja elayaM " utta0 7, 215; yenAvaM. isake samAna. Of that sort; | elA. stro0 ( elA ) gelayA. ilAyacI. Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ elAvacca ] Cardamom plant; the seed of stha0 26; ThA0 7, 1; the plant, jAMbA0 3 4 0 0 panna 16 rAya0 266 - puDa. puM0 (-puTa ) elacIne puDe. ilAyacI kA puDA A packet of cardamoms nAyA0 10: elAvaca. puM0 ( pulApatya ) bhaMDu gotranI zAyArUpa me gotranu nAma maMDuka gotrakI zAkhA rUpa eka gotrakA nAma. Name of a branch or off-shoot of the Manduka family-origin. naMdI0 7, 1; (2) tri. te gotramAM utpanna yeza 535. ukta gotra meM utpanna puruSa. a man born in the above mentioned branch of Family. ThA0 7 1 elAbaccasagutta na ( elApatthasagotra ) mArya bhalAgiri gotra. zrArya mahAgirI kA gotra Name of the family line of Arya Mahagiri. kappa elAvaccA. strI0 ( elApatyA ) pamavArIyAnI 15 zatrayAMnI zrI zananu nAma pakSakI tIsarI rAta. The third day of a fort-night. sU0 pa0 10; jaM0 pa0 7, 152; ( 336 ) elikkha. tri0 (I ) me senA hepuM : isake samAna; aisA. Such of this sort; of that sort. "kahaMnu jizca ne likkhaM jiccamANAM na saMvide utta0 7, 22; elikhA. tri0 (iMTaka) lugge "eliksa" zaha dekho " elikkha " zabda Vide elikkha " zrAyA0 1, 1, 3, 50 eluya. puM0 ( eluka ) barano / ( 2 ). ghara kI delI. The threshold of door jIvA0 3, 4, rAya0 106; dasA0 7, 1 0 10, 2 eva a0 (eva) avadhArayaH nizrayaH nI 99 [ evaM khalu nizcaya. Positively; assuredly. 7, 216; AyA0 1, 1, 1, 11: utta* 1, 1, 11: jo0 14; vava0 1 37 nisI0 20, 10 dasA0 6, 1; uvA0 vize0 178; piM0 ni0 178; evaikAla. puM0 ( iyatkAla ) le mata itanA samaya That much time; so much time. 0 0 1 45; evaikhutto. a0 ( etAvatkRtvas ) bheTalI vAra. itanI bAra So often; so many tinues. kRSNa0 3,48 evaiya. tri0 ( iyat ) yuM itanA. So much; this much. bhaga 3 1 46 6, 8 12, 4; 13, 4, 14, 7, 8 16, 4; 20, 6 : 24, 19 24: opa0 ni0 150; vize0 004; vava0 1,37,prava0 845 evaM a (evam) te (bha) isa prakAra se pUrvota rAtise In that way; AN said above; thus. bhaga0 1, 12, 1:30 5. 4 pa 6, 47, 1: 16, 5, 18, 10: 34. 1; nAyA0 1 2 5 7; 8; 6; 11: 14:16; dasA03, 264, 456, 4 dasa0 1, 2, 30; 7, 7 44 8, 3: AyA0 1, 1, 1, 11, 1, 1 2 sUrya01, 1,12,1, 1, 1, 6 2, 7, 6, veya0 2, 20 jaM0 pa05, 113; 4, 112, 5, 112; nira0 1 13 vize0 72 nisI0 20, 10 utta0 1 4 0 11 ajo0 14 ThA0 zrava0 , 66 1, 1 sU0 pa0 20; uvA0 1, 10; 12; 14; nAyA0 bha0 3; ka0 e0 1, 31, ka0 gaM0 3 10 12: evameyANi japatA sU0 1, 1, 2, 4; "evaM zrAulI kariti" bhaga0 1, 6; evaMkhalu pra0 ( evaMkhalu ) bharera nizye: a. bhatra nizcayase: isI prakAra : vAstava meM. " Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ evaMtra ] Indeed exactly so. bhaga0 7, 6; nAyA0 6; 8 10; 16; nAyA0 60 evaM a0 ( evaM caiva ) / evaM zabda dekho evaM zabda. Vide " evaM " "" 66 nAyA0 1 2; bhaga0 evarahaM. 0 ( evam ) dekho " evaM " zabda " veya0 1, 14; 4, 28; evatiya. tri0 ( iyat ) zaha dekho evaiya 46 "" 15, 125, 2, 41, 8 / "evaM za6. Vide evaM " 88 dd ( 340 ) 35 " 39 [ esa bharA huA strI ke mastaka para ghaDA rakhA ho tabhI use ghaTa kahanA anyathA nahIM; sAtanayo meM se eka naya. The seventh of the seven logical standpoints, viz. that a substance should be styled by its name only so long as it performs actually the operation denoted by it; eg. a pot should de styled 21 pot only when it is filled actually with water ekaiya zabda Vide evaiya bhaga0 1, 7, 11, 1; woman and "carried" by anv upon the head. vize0 2251,07, 1; bhaga0 5, 4; panna0 16; prava0 824; evapi 0 ( evamapi ) abhaya isa prakAra bhI. Even thus; even so. bhaga0 1, 6; evaMbhUta vAdi. tri0 ( evaMbhUta vAdin ) bhaavsahita padArthaneja padArtha mAnanAra eka naya. sAta nayamAMnA sAto naya bhAva sahita padArtha ko hI padArtha mAnane vAlA eka naya (One) who holds the logical standpoint that a substance should be styled by its name only so long as it actually performs the operation denoted by it; the seventh of the 7 logical beliefs sUrA0 2, 4, 10, evaMbhUya. puM0 ( evaMbhUta ) ne zahane meM artha paMcA0 6, 12, (2) virache gaye sArabhA daSTivAda aganA bIjA vibhAga sUtrane 16 bhe| ne6. jisakA viccheda ho cukA hai aise bArahaveM dRSTibAda aMgake dUsare vibhAga ke sUtrakA 16vAM bheda name of the 16th division of the 2nd section of the 12th non-extant Anga viz. Dristivada. naMdI0 5, 6, evaMviha. tri0 ( evaMvidha ) sevA aAranuM-nonI isa prakAra kA kI Of that or this sort; such. su0 ca0 4 82; paMcA 13, 36; evameva zra0 ( evameva ) 04. isI prakAra. Exactly so; quite so. nAyA* 1; bhaga0 1. 1; thateA hoya te artha pure purI rIte, te vastumA tyAnaM tene te vastu ur3e, jema ghaTa zabda ceSTAvAcIT dhAtumAMthI anele che te jyAre te ghaDeA yANIthI bharelA strInA bhasta upara hoya tyAre tene ghaDo kahuM anyathA nahi ema mAnanAra eka ya sAta nayamAMnA 7bho naya. jisa zabda kA jo artha hotA ho usa artha kA pUrNa bhAva usa zabda vAci vastumeM dikhalAI par3e taba hI usa vastu ko vastu kahe jaise ki ghaTa zabda cenAvAcI ghaTa dhAtu se banA hai jaba pAnI se | V esa. dhA0 III. ( eSa ) zodha; tapAsa evAmeva zra0 ( evameva ) yevIna rIte. isI prakAra se. Exactly so; quite in this manner. jaM0 pa0 nAyA 0 2; 3: 4; 5; 6; 6; 10; 15; 16; bhaga0 1, 1; 6,3, 3, 5, 3, 6, 12, 125, 8; uvA 7, 2.16; For Private Personal Use Only Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ esa] ( 341 ) [esaNA 42vI; pusa 527 42vI. khojanA; DhuMDhanA; pucha pAcha karanA. To search; to inquire after. ese. vi0 zrAyA0 1, 6, 4, 10; esijjA . vi. utta0 1, 7; 2. 30; dasa / 5, 2, 26; esejjA vi0 sUya0 1, 1, 4, 4; esaMta. va. kR. utta0 30, 21; esamANa.va. kR0 vava0 10, 2; Vesa. dhA. I. ( i ) 27 cha | 42vI. icchA karanA. To wish; tol desire. epai. piM0ni0 75; esa. tri. (eSyat ) mArata; laviyana. bhaviSya kA; AgAmI. Future; the future. vize0 422; -kAla. puM0 (-kAla)mAratosa. AgAmI kAla. com ing time; future time. dasa0 7, 7; esaNa. na0 (esaNa) me54Iya 12tu; nirdoSa sAhArAhi. doSarahita zrAhArAdi. A thing worthy to be used as food; unobjectionable food .etc. galo 1, 86; nAyA. 16; bhaga0 2, 5; esaNA. strI0 ( eSaNA ) yAlAhinI gaveSa. NamAM sAdhu ane gRhasthI bannethI lAgatA zahitAhizadvAra. aAhArAdi kI gaveSaNA meM sa dhu aura gRhasthoM se jo daza doSa lagate haiM ve. Any of the 10 faults (viz Sankita etc. ) incurred by a layman as well as an ascetic in connection with begging food etc. prava. 22; 571; ThA. 3, 4; piM0 ni0 1; (2) upayoga pUrva AlA. rAdinI gaSaNa karavI: eNanAmanI bIjI samiti. upayoga pUrvaka AhArAdi kI gaveSaNA karanA; tIsarI mamiti kA nAma. name of! the third Samiti, circumspec. tion in begging food etc. utta0 1, 31, 2, 4, 8, 11, 24, 2, 30; 25; bhaga0 2, 1; sUya0 1, 1, 4, 4; paraha. 2, 1; bava0 10, 2, aova0 17; sama. pa0168; - asamizra. tri0 (-asamita) AhArAdinI gaveSaNarUpa samiti vinAne; mep| samitisahita. AhArAdi kI gaveSaNA rUpa samiti se rahita; eSaNA samiti se rahita. (one ) devoid of circumspec. tion in begging food etc. All' 1, 2, 21, 22; -zrasamita. tri. (-asamita) masUto mAtapANI as bIjA sAdhunI sAthe kalaha karanAra, asamadhinuN vIsa-chetyu 2thAna sevanAra. asUjhatA ( doSayukta) aAhAra pAnI lekara dUsare sAdhu ke sAtha kalaha karanevAlA-asamAdhi kA 20 vAM- antima sthAnaka kA sevana karanevAlA. (one) who resorty to the last viz. 20th source or cause of Asamidhi i. e. non concentration; ( one ) who quarrels with another Sadbu, after receiving food involving sin. sama0 20; --raya. (-rata) nirdoSa mA2 sevAmA sAvadhAna. nirdoSa AhAra lene meM sAvadhAna. one who cautiously and carefully receives only unobjectionable food. dasA. 1, 3; -visohi. strI0 (-vizodhi) mepAnI zuddhi. eSaNA samiti kI zuddhi. purity or faultlessness of circumspection in hegging food etc. ThA0 5, 2; -samii. strI0 ( -samiti) 42 prA2nA paNa TAkSI zu AhAra pANInI gaveSA 12vI te; pAMya samitimAMnI trIya samiti. Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ esasija] ( 342 ) [pAhe ya 42 prakAra ke dRSaNoM se rahita zuddha AhAra | eka hAthIne marI khAvuM te zreya ema mAnapaanii kI gaveSaNA karanA; pAMca samitiyoM meM nAra se tApasa; hAyA tAsa. asaMkhyAta se tIsarI samiti. the third of the ekeMdriya jIvoMkI hiMsA jisameM ho aisA AhAra 5 Samitis viz. begging of karane kI apekSA eka hAthI ko mAra kara khAnA alms untainted by the 42 kinds zreSTha samabhane vAlA tApasI; hAthI tApasa. of faults. sama05; ThA08, 1;-samiya. An ascetic believing that it puM0 ( samiti-eSaNAyAM utpAdanagrahaNagrAsa is better to kill an elephant viSayAyAM samyagitaH sthitaH) nihApa AhAra for food instead of taking food senA2. nirdoSa AhAra grahaNa karanevAlA. one involving killing of countless who receives faultless or abso one-sensed living beings; (such a one is styled a Hatbi TaJutely untainted food. "esaNA pasa). " esiyA vosiyA suddhA" sUya. samieNicaM vajayaMte praNesaNaM" sUya01, 11, 1,6,2; 13: dasA. 5, 1; bhaga0 20, 2;nAyA0 5; | esiya. puM0 ( * ) gaurANIyA. golI; esasija. tri. (eSaNIya) bhanine pkssy| ___ gvAla. A cowherd. AyA0 2,1, 2,11; karavA ; levuM kape tevuM deva rahita passa. puM0 (eSyat ) bhaviSya sa; mAvI. muni ke eSaNA karane yogya; nirdoSa; lene bhaviSya kAla: bhAvI kAla. The future; yogya. Faultless; unobjectionable; ___future time. vize0 283; worthy of being received as food | ehaMta. ni. (edhamAna ) 15; vRdhi bhAbhabya Sidhu. bhaga0 1,62, 55.. 6; to-tI. baDhatA huA; baDhatI huI; vRddhigata. 7.18,618, 10; utta. 12, 17; 32, 4, nAyA. 5; 16; 16%; ThA0 4, 2, increasing, growing. dasa06, 2, 5; uvA.. 1,58; pi. ni. 191; rAya0 225; pahA. strI0 ( edhA) zamI (bhI ) nA pasaNiya tri. (eSaNAya-eSyate gavepyate ujha. Ta; U15. zamIkI lakI; ustarA nAmaka mAdidoSavikalatayA sAdhubhiryattadeSaNIyam) vRkSakI lakaDI. The wood of the ni5-5 512. nirdoSa; doSa rahita.. Sami tree; fuel. utta0 12, 44; Faultless; mtainted; unobjec- | ehiya. tri. (aihika ) mAlo sampandhA3; tionable (e g. food). dasa. 6, 24; AsAna. isa loka sambandhI: isa loka kA. esiya. tri. (eSita ) gAyarInI vidhiyI Belonging to, pertaining to prAta thye| ( mahArAhi ). gocarI kI vidhi this world. ogha0 ni0 62; - paese prApta (AhArAdi ). ( Food etc.) siya. tri0 ( -pradezika ) viSama saMdhyAgot by Gochuri (i. e. begging) 3, 5, 7 vagere ekI saMkhyAnA pradezathI in H.particular fashion ). 9deg niyana yesa. viSama saMkhyA ke pradeza se 2, 1, 6, 50; sUya0 2, 1, 56; bhaga07,1; niSpanna. resulting from odd nuneliya. puM0 (eSika ) asaMnyAta mendriya bers such as three, five, seven jIvonI hiMsA thAya evA AhAra karatAM | ete. bhaga* 25,3 * nu| 14 na2052 15 nI 5TanoTa (*). dekho pRSTha nambara 15 kI phuTanoTa (). Vide foot-note (6) p. 15th. Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzrAMti ] << osi. puM0 ( jojasvin ) bhananI dhIra pAo; dhairyavAn dhIra. dhIraja bAlA; dhairya dhAraNa karanevAlA; dhIra. Courageous; brave zra0 16; zrIirANa tri0 ( zravatIrNa ) avatarela; taii yAve. avatarita; utarA huA. Born; descended; come down zrova 0 26 progha0 ni0 34, paMcA0 15, 42; oMkAra. puM0 ( oMkAra ) OMarane ubhyAra uve| OM kAra kA uccAra karanA Pronouncing the word " Omkara". utta0 26, 26; "} zroDiyA. zrI0 ( avakaNikA ) lubhe| ukkAcyA 06. dekho "umA zabda. Vide. uktacchiyA " zroSa * ni0 677; praba0 543; V zrokaDa dhA0 I ( apa + kRSa ) pAchu - A. pIchA khIMcanA. To draw back; to pull back. ( 343 ) (C o. zrokaDUi. ka0 pa0 3, 7: kaDDiya. saM0 kR0 ka0 pa0 4, 1; zrokaDA bI0 ( apakarSaNA ) apavartanA apavartanA. Drawing back; turning back. ka0 pa0 3, 10; zrogAhe. tri. ( avagRhIta ) pIrasesa; bhognamAMthI hAthamAM sIdhe grahaNa kiyA huA; parosa huA Served as food; held in the hand ( sup. food ). ThA0 3. 3: jogADha tri. (anagAva ) mA pradezane avagADI - sparzarIne rahesa. AkAza pradeza ko vyApta karake rahA subhA Porvading or touching Akasa Dravya i. e. space. utta0 18, 24; pana0 2; jIvA 0 For Private [ zro-gAha 1; vize0 675: aNujo0 101 148; prava0 ThA. 1, 1, bhaga0 13, 4, 16. 6; 20, 2; 25, 3; 4; nAyA0 5; 6; 17; jaM0 pa0 7, 137; ( 2 ) bhInamA huM. jamIna ke bhItara uMDA deep in the ground. 1587 - rui. strI0 ( ruci ) upadeza ke zAstrane avagAhavAthI utpanna thatI dharma 3thi. upadeza athavA zAstra ke avagAhana - manana se utpanna honevAlI dharmAce. love for religion excited by a mon or a study of scriptures. ser bhaga0 25. 7; ThA. 4, 1 zragADha sekhi zrAparikamma. na. ( avagAhanazreNikAparikarman ) dRSTivAnA paribhramana cho me dRSTivAda ke parikarma kA chaThavAM bheda. The sixth division of the Parikarma of Dristivada. naMdI0 56. gADhAva na0 ( avagADhAvarsa ) mogADhaseliyAparino bho prA2. zragADhasefuse parikarma kA caudahavAM bheda. The 14th division of Ogadhasepia Parikarma naMdI0 26; yogAsa. na. ( avakAza ) anAza; mussI bhIna avakAza; khulI jagaha; khAlI sthAna. Open space. " oogA kAsurya nacA dasa0 5, 1, 16; Vzro gAha. dhA0 I II ( ava + gAh ) avagAhavuM; andara pesavuM; sparzI karaveA. avagAhana karanA; bhItara praveza karanA; sparza karanA. To pervade; to enter; to touch. progAhai. bhaga0 20, 8; prava0 668; zrogAhei. nAyA0 2; 9: 16; Personal Use Only "" Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhogAha] ( 344 ) [ogAhima zrogAhati. bhova.31%3 progAhaNA. bI. (avagAhA-avagAhantebhogAhejA. bhaga0 1, 6, 18, 10; aNujo. bhAsate avatiSTante jIvA yasyAM sA tathA) 134 shrii|hinii yA zarIra Adi kI ucAI. zrogAhaha. nAyA. 17; Height of the body etc. bhaga0 bhogAhittA. saM. kR. prova0 36; jaM. 50 | 3, 1; 16, 3, 24, 20; 25, 4, 25, 6, 1,14,7,142, 7, 127, bhaga. 36, 1; ova. 24; aNujo0 134; utta. 2, 18; 3,7; panna. 2; 36,6036, 61; jIvA. 1; naMdI. 12; zrogAhettA. sa. kR. nAyA. 2,6; bhaga* 20, nAyA. dha. prava0 481; -ThANa. na. (-sthAna-avagAhantejIvA yasyAM sA'va. zrogAhittae. he. kR. ova. 38; gAhanA tanustadAdhArabhUtaM kSetraM vA tasyAH yogAhaMta. paM. ni. 575; sthAnAni pradezavRtA vibhAgAH avagAhanAsthAzrogAhiuNa. jaM.504, 1.5; prava01435; nAni) sanA -zarI2nI yA sthAnazrogAha. puM0 (avagAha ) samAsanA; mara- vilAya. avagAhanA arthAt zarIra kI UMcAI aza; mAnuM akSaya. avakAza; AkAza kA sthAna-vibhAga. A (smaller) divi. kA lakSaNa; khAlI sthAna. Interpene- sion of the height of the body. tration; lit. entrance; giving bhaga. 1, 5; --nAmanihattAuya. na. space to other substances; (- nAmanidhatAyuSka ) Adi zaza2 this is the nature of Akasa. nAmakarma sAthe AyuSya karmane bandha thAya utta0 28, 6) te; AyugaMdhana me 2. audArika zarIra progAhaNa. na. (avagAhana) 75 zarIra nAmakarma ke sAtha AyuSya karma kA baMdha honA: Adi vastu jeTalA kSetrane avagAhi rahe Ayu baMdha kA eka prakAra. The linking ayaM kSetra. jova, zarIra Adi vastu jitane together of Ayusys Karma kSetra meM vyApta hokara rahe utanA kSetra. with the Namakarma that Space occupied by any object. builds up the physical body bhaga0 1, 2, 5, 7, 8, 1; piM. ni. 181; pana. 6 bhaga0 6, 8-saMThANa. naM. bhogAhalaga. tri. (avagAhanaka) asAha- (-saMsthAna ) pratApanAnA 21 mA parnu nA2. avagAhana karane vAlA. (One ) nAma ke jemAM dArika vagere pAMca zarIrethat occupies & particular nA saMhANa yorenuM vAna yu che. pajJApanA ke space; occupying space. ThA01,1; 21 veM pada kA nAma ki jisa meM audArika bhogAhaNasaNiyA. strI0 (avagAhana zreNikA) Adi pAMca zarIroM ke saMsthAna Adi kA avagAhanazreNI nAme dRSTivAdAMtargata parikarma- varNana hai. Name of the 21st Pada no me lAga. avagAhana zreNI nAmaka of Prajnapana, dealing with raSTivAdAntargata parikarma kA eka bhAga. the conformation of the five Name of a division of the Pari- kinds of bodies viz. physieal karma forming a part of Dris. ____etc. panna. 1; tivada. sama0 12; progAhima. tri. ( avagAhima ) 54vAna; Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIgAhimaga ] supaDI bhAva pahucA vagere. mAlapuvA Adi pakavAn Rich food; sweetmeats. piM0 ni0 54 paMcA05, 11; zrogAhimaga. puM0 na0 ( * zravagrAhimaka ) pavanA vagere. pakavAna miThAI vagairaha. Sweetmeats. prava0203,218; V zragiyaha. dhA* III. ( ava+gRha ) thamAM se 2. hAthameM lenA; grahaNa karanA. To hold in hand; to take. bhogieii. nAbA 1 ThA0 3, 3: bhaga0 6, 33; ogietA. saM0 kR0 nAyA0 1; bhaga* 6, 33: ogirihasA. saM0 kR0 bhaga0 2, 1; ubA0 7, 133; 220 ka850 8 6; zrogikiya. saM0 kR0 AyA02, 7, 1,156; zrogiNhaNa. na 0 ( avagraha ) arthAvadanuM khe nAma. arthAvagraha kA eka nAma. A synonym for Arthavagraha i. e. idea or apprehension of an object. naMdI * 30; zroggaha. na. ( avagraha ) yajJA; saMbhati; 2. AjJA; hukma; sammati. Order; permission; consent. bhaga0 9, 33: dasa0 5 1, 18; 8 5 nAyA0 4; paMcA0 6, 13; vague proggahaNa. strI0 ( avagraharU) driyAMnA viSaya rUpa puchgasonuM alasya 2 te. iMdriyAMka viSayarUpa pudgaloM kA grahaNa karanA. Draw ing or taking to oneself the molecules of the various objects of senses. padma 15; zodha. puM0 (gha) pravAha; saMsArane pravAhanaM rUpamu ApavAmAM Ave che mATe sasAra 5 pravAha. pravAha; saMsAra ko pravAhakA rUpaka dene meM AtA hai vAste saMsArarUpa pravAha. A current; & flow; metaphorically worldly Vol. 11/44. ( 345 ) existence. " ete zraghaM tarissaMti sU0 1, 3, 4, 18, 2, 6, 55 ka0 pa0 1, 81; paMcA0 3, 3; ( 2 ) samUha; rAzi; 4ththeo. samUha; samudAya; DhIga. a group; a heap; a collection. jaM0 pa0 5, 115; nAyA 0 15; sama* 9; rAya0 37; ( 3 ) sAmAnya; zabhu yaya. sAmAnya; samuccayaH sAdhAraNa. accumulation; general, broad nature. bhaga0 25, 3 4 0 8; - zrAdesa. puM0 ( - Adeza ) sAmAnya prahAra; sAmAnya apekSA sAmAnya prakAra: sAmAnya apekSA. matter of course; matter of common expectation. zrodhAdevaM siyakaDa jummA " bhaga0 25, 3: 4;---zrAyayaNa. na0 (-Ayatana) zodhapravA-paraMparA manAyajhA tIrthasthAna. paraM. parA se mAne jAne vAle tIrthasthAna & place traditionally regarded 89 sacred. zrAyA0 2, 10, 166: - saraNA. bI0 (saMjJA) bhatijJAnA varanA kssyopzamathI sAmAnya edha thAya te-jema bIjAnI dekhAdekhIthI bAlaka nIsaraNI para caDhe paNa te samajatA nathI ke huM kenA para caDhaye. matijJAnAvaraNa karmake kSayopazamase jo sAmAnya bodha hotA hai vaha jaise dUsarekA dekhAdekhI se baccA nisaranI para caDhatA hai kintu use yaha nahIM samajhatA ki vaha kisapara caDhA hai. ordinary knowledge arising on account of the subsidence and destruction of the Karma which obstructs Matijnana. pana0 8; -- zraghassarA. zrI0 ( -proghasvarA ) yamastha yA rAjadhAnInA devatAne sNdesh| poyAunArI ghaMTA. camara caMcA nAmaka rAjadhAnI ke devoM ko saMdeza jisase pahuMcAyA jAtA hai vaha ghaMTA a bell by which . 64 [ zragha For Private Personal Use Only "" Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrocAra ] messages were communicated to the deities of the Chamara Chancha capital. jaM0 pa05, 116; zracAra. puM0 (avacAra) dhAnyano lAmo ahAra. dhAnya kA labA koThA. A granary or store-house of grain, some what elongated in shape. zraNujo0 132; zrocUlazra. na0 (avacUlaka) lagAma; thodde|. lagAma. A bridle; reins. "zrombUlamudda caMDAra cAmara thAsaka parimaMDiya karie" vivA0 2; jaM0 pa0 3, 61; occhAhizra tri. ( utsAhita ) utsaadvata kareluM: vakhANu karI utsAha caDAvela. utsAhita kiyA huA; upadeza dekara utsAhita kiyA huA. Encouraged; enlivened with applause. ff. f. zroja. na0 ( zrojas ) va tAzana. bala; zakti. Strength; power; vigour. 465; ( 346 ) parAha0 2, 2; zraTa. puM0 ( ghoSTa ) ( oTha. A lip. aNujo0 13; 128: 131; nAyA * 8: jaM0 pa0 panna 2 rAya0 164 vivA0 2: zroNamaMta va0 kR0 zri0 ( bhavanamat ) naye namatuM nIce namAhuA. Bending or inclining low. proSa0 ni0 bhA0 212; zroNaya. tri0 ( avanata ) pAMDavaNe ; nIye nabhela. nIce namA huA. Bent low; inclined low; curved su0 ca0 1, 382; nAyA0 1; AMgha0 ni0 223; zrI tara. dhA0 III. ( ava +tR ) AMdha raNa nAkhavuM; umeravu zrApana rakhanA; DAlanA. To add to to put or throw into boiling water. ( 2 ) tara utaranA to descend. oyaraI. piM0 ni0 388 zrayaraMta piM0 ni0 518; proyAriyA. pre0 saM0 kR0 dasa0 5 1, 63, proyAramAya pre*va0 kR0 zrAyA02, 136,35: zrotAra. puM. ( avatAra ) praveza ura: ara utara. praveza karanA. To enter; to descend into biza0 1040; zrotirakSA. tri0 (avata) pAra utareoH pAra pAmeso pAra utarAhuA. pAra pAyA huA. ( One ) who has crossed or reached the opposite side. utta* 5, 14; 10, 32, [ pravaddhana sizu. g. (ra) en; zika-14. bhAta, pake hue nAmata. Cooked rice jIvA 0 3, 2; bhaga0 2, 2; udA0 1, 35; paMcA0 10, 37; zrodhArilI. bAM. ( avadhAriyo ) nizrayahAriNI ( bhASA) nizcaya kAraka bhASA. Decisive speech. dasa0 7, 54; V zrI - paDa. dhA0 I. ( ava + pat nIye 43j. nIce giranA. To fall down; to come down. zrAvayai. bhaga0 3, 2 zravayAMta vize0 146; zroSayaMta AyA0 2, 15. 176: nAyA0 6, kappa0 3, 37; 5, 66: zrAvayamAya va0 kR0 nAyA 0 1 hai; bhaga0 11,11; rAya 072;jaM0 pa05, 117: zrIpAiya tri. ( zrotpAtika ) utpAta saMdhI. utpAta sambandhI Relating to the fall of a meteor or a conHagration ete sU0 1, 12, 1; zravaddhana tri. ( avabadaka ) samu samaya sudhI kAinI bAMdhaNImAM Avela; 25. amuka samayataka kisI ke bandhana meM AyA huA, parAdhIna. Bound down for a time; dependent prava0 16.8; For Private Personal Use Only Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ moma] ( 347 ) [moma bhobhAta. tri. (*) bhAgedu; yAyeguM. mAMgA | aobhAsiya. tri. (navabhAsita) yAyanA resa; hucA. Asked; begged; solicited. bhAgAlAya. mAMgakara liyA huA; yAcita. zroSa. ni. 147; ___Begged; solicited; got by mo-bhama. dhA* I (bhava + ama) 32.; lama. solicitation. zrodha* ni0 313; / phiranA; bhaTakanA; bhamanA. To wander; | moma. tri. (abama ) Grj; maurcha; nyuna to roam. madhuI. kama; adhUrA; nyUna. Less; falling probhAmeha. pre0 rAya0 236; short paMcA0 16, 16; utta. 26, 15; 30, 15; 32, 12; pi. ni. 643; piM. probhAvakhA. zrI. (pravabhAvanA ) pAsa; ni. bhA0 45; (2) dusa; durmikSa. sanA; bhaz421. upahAsa; anahelanA; haMsI. akAla; duSkALa; durbhikSa. famine; sentRidicule; insulting; disrespect city; dearth of food. " jovAmu fal joke. oSa0ni0bhA081; prava0163; kahavimome" piM. ni. 220; (3) vo -bhAsa. bA* I,II (bhava-mA)yAya; masAra; tu27. asAra; tuccha; sAra rahita; hAtAra pAse bhAga. dAtA ke pAsa se mAMganA; hIna. worthless; unsubstantial. yAvanA karanA. To beg; to solicita utta0 12, 6; AyA0 2, 2, 5, 146 favour. ThA0 4, 4; -(mo) uyaraNa. na. (*-udaraNa = udara ) zaharI ta5; nitya bobhAsina. pAyA* 2, 1, 5, 30; morA yA gAchu mAyuM te. unodarI tapa; Vo-bhAsa. dhA* I,II (aba+ bhAs) nitya ke bhojana ke parimANa se kama bhojana 5 ya; yasa 23. prakAzita honA; karanA. the penance consisting cilakAhaTa karanA.To shine; toglitter. in eating less than one's fill brobhAsati. rAya. 270, " promoyarasaM paMcahA" utta0 30, 14; bobhAsai. sU. pa. 1; rAya.20; ThA02,2; / --(mo ) uria. na0 (-udarika) nobhAkhai. bhaga0 1,6; hu5||; sikSa. akAla; duSkAla. famine; zrobhAsaMti. m. pa. 18; bhaga0 7, 10 8. IChurcity of food. zrodha. ni. 8; 14, 6: jaM. pa. 7. 137; -uyariyA. strI0 (-udarikA-avamaM nyUna. rAya0270; mudaraM yasyAM sA tathA ) urI ta5; " bhobhAsa.. (prabhAsa) 65mA mAlAyana mAya ta5mAna "j. unodarI tapa: chaha nAma. 65veM mAhagraha kA nAma. Name of prakArake vAhya tapoM me se dUsarA tapa. eating the 65th planet, sU0pa0 20: ThA. less than one's fill; the 2nd of 2, 3; (2) prabhA; is prabhA; jhAMI the six external penances. light; lustre; brilliance. Ava* " aNasavaM promomariyA bhikkhAyariyA * nus| 14 152 15 nI 58noTa (*). dekho pRSTha naMbara 15 kI 'phUTanoTa (*). Vide oot note ( * )P. 15th. Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AmaMthiya] ( 348 ) [zro-muMca ThA06, 1; bhaga. 7, 1; AyA. 1, 5, 4, rIna . mastaka nAcA karake baiThA huA. 156 1, 6, 2, 183; -koThayA. strI. Sitting with the lead bent or ( kADatA ) pApI peTa. khAlI peTa. _low. "no kappai niggaMthIe AmaMthiyAe" emptiness of stomach. "bhAharasa. veya0 5, 26, vivA0 2; nira0 1, 1; egaNA samuppajai taMjahA momakoThayAe " | omazcaya. tri. (avamatyaya ) mArane me ThA0 4, 4; -cela. tri.(-cesa) pramA. 5. AhAra kA doSa. A fault conyA mAtra rAmanA2. pramAla se kama ___nected with found. paMcA0 13, 8; vastra rakhanevAlA. ( one ) having less promatta. na0 (avamasva ) mA . hInatva; than the permitted number bholApana. Scantiness; paucity. rAya. 26. panna. 153 or quantity of clothes. AyA. 1, 74, 212; -celaga. puM0 (-calaka Vo-mA. dhA* I. ( aba+mA) hAya pore. avamAni asArANi celAni yasya saH) thA 12y; ma25 523. hAtha vagairaha se ttuN| mane tunA vastra paranAra. kama prAra nApanA-mApanA. To measure with the hand etc; to take measurejune vastra pahanane vAlA: mele vanoM vAlA ment. one shabbily dressed; one putting on short and old gar: bhomihijai. ka. vA. akSutto0 133; omANa. na. (ayAna ) kSetrAdinI 25. ments. utta0 12, 6: -celi. di. kSetrAdikI mApa. Measurement of (calika) mA "omala" za.. area etc. ThA0 2, 4: dekho "oma vela" zabda. vide " proma omANa. puM0 (apamAna ) samAna; mAnacela" " aduvA saMtaduttare aduvA promace. sasa sanA2. apamAnaH mAnabhaMgaH anAdara. lae aduvA egamAre " AyA. 2, 5, 2, Insult; disrespect; affront. "f. 146 - ratta. puM0 ( * ) tithi sthAnasieege ege promAzabhIrue " utta. 55 tithi. kSaya tithi; ghaTI huI tithi. 27, 10 lunar day beginning and momiNaNa na0 (avamAna) pAM . pauMkhanA. ending without one sunrise or A particular ceremony hy between two sunrises. ogha. ni. which a bridegroom and a 285: -rAiNipra. . ( - raanik)| bride are greeted at the enhAye dAnA (sAdhu). dIkSA kI apekSA trance of a house. paMcA. 8, 25: koTA ( sAdhu )... Sadhu junior in Vo-muMca. dhA* I, II. (bhava+mumc ) point of Diksa or entrance in bhuyu ch|7. choDanA. To release; to to the religious order. ThA0 4,3; abandon. promaMthiya. tri. ( avamastaka) nIyu bharata momubaha. kappa* 5, 114; * / 14 nagara 15 nI 5TanoTa (). dekho pRSTa nambara 15 kI phuTanoTa (*). Vide foot-note (.) p. 15th. Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ promuddhaga] ( 346 ) [oyava promuttA . kApa0 5, 114; or sentiout being immediate. omuddhaga. tri. (avamUrdhaka) adhu bharataH | ly after becoming quick viz the semen of the parents. sUya. 26. oMdhA mastaka kiyA huA. ( One) with the head touching the 2, 3, 21; taMdu. 16; pana. 28; prava. ground and legs thrown up, 1375; (5) te za. teja; prakAza. on wards i. e. heels over head. luster; light. sU0 50 1; -zrAhAra. "zromaddhagA dharaNitale paDati" sUya. 1. tri. (-AhAra) mA2 pAnI, yoja AhAra vAlA. ( one ) whose 5, 2, 16; food consists of invigorating promuya. na. ( ulmuka ) aMgA: latA | substances. prava0 1165; so. aMgArA; jalatA huA koyalA. A burning charcoal. aogha0 ni0 274; zroyali. tri0 ( projasvin ) bhannAsAvA. manobala vAlA. Powerful; possessed voya. dhA* I. ( ava+loka) nAlAsa; of great will-power. bhaga0 2, 5: bane. dekhanA Ty observe: to see; nAyA. 1; to mark. proyaNa. puM0 ( prodana) rAdhelA yomA; mAta. proyai. vize0 768: bhAta; simAye hue cAmala. Cooked rice. oya. na0 (bhojas ) virAma saM.51, repI prava. 208; aAyA. 1,8,5. 4 . ni. me, nANa, pAMya vagere. viSama saMkhyA jaisa bhA*3; paMcA05,27: uvA0 10,207; zrodha. ki eka, tIna, pAMca, sAta vagairaha. Any ni. bhA0 307; vize0 3027; utta07, 1; old number: e. y. one. three *zroyaraNa. na. ( pravacaraNa) ichu 52y; pArcha five etc. pi. ni. 626, bhaga0 25, 3; . yu. pIcha phiranA; pIche haTanA. Retreat(2) tri. niDiyana; ni:5224I. parigraha / ing: retracing one's steps. vize. tiga. Javing nothing; keeping 1210; ne possession of property.sUya01, proyaraNa. na0 (avataraNa) 52thA 612; 14. 21; (3)rAga thA 2hita / ho . Upara se utaranA; nIce jAnA. ma 2ti-zuddha. rAga dveSa se rahita; karma mala Descending; getting down, rio rAhata. devoid of attachment or ni0 68, 363, malice; devoid of the mud of Karma. AyA. 1, 5, 6, 170; 1, 7, *oyava. dhA. II. ( sAdh) sA; sa2 6, 222; sUya0 1, 4, 2, 1; (4) puM0 42. sAdhanA; jotanA. To accomplish; jIva utpanna thatAveta prathama AhAra grahaNa to subdue. kare te; mAtAnuM retasa ane pitAnuM vIrya. proyavei. jaM. 50 jIva utpana hotahI prathama jo AhAra grahaNa moyavehi. zrA. ja. pa. karatA hai vaha; mAtA kA rakta aura pitA kA vIrya. the first food of the soul } dhoyavetA. saM. kR. jaM. pa. Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ proyasi ] 6 proyasli. tri* ( ojasvin ) luo " zoyaMsi " 206. dekho zrosi " zabda. Vide " zrayaMsi" AyA0 2, 2, 1, 71; zrayAya. zri0 (avabAta ) prAtarela. prApta kiyA huA. ( One) who has reached; ( one ) who has got or obtained. 'mahA sikhAkaMTayaM saMgAmaM zroyAe puro ya se sake " bhaga0 7, 6; moyAra. puM0 ( avatAra ) samAveza: aMtarabhAva. aula. Inclusion; state of being included. vize* 541: "C ( 350 ) orala. puM0 ( prorasa ) aMga lata putra; nahi te orasa putra. A sou born of one's loins; a legitimate son. sU0 1, 9, 1; utta06, 3: orassa. tri0 ( aurasya ) chAtI sambandhI ( himmata ). chAtI saMbaMdhI ( himmata, dhairya Adi ) ( Anything ) connected with the breast i. e. conrage, bravery etc. piM0 ni0 462; zrIrAla. tri0 ( udAra ) uhAra; pradhAna udAra; pradhAna; bar3e dila kA (Generous; ex. tensive; prominent kapa0 1, 4; nAyA 0 1 bhaga02, 1; 16, 6 ( 2 ) sthUla; mho TuM* moTA bar3A. bulky; large in size. utta0 36, 107 ( 3 ) - riH zarIra-pAMca zarIrabhAnu me. baudArika zarIra; pAMca prakAra ke zarIroM meM se eka prakAra kA zarIra. the external physical body; one of the five bodies. ka0 gaM. 1, 33; piM0 ni0 17; - - sarIra. na0 ( - zarIra ) hArika zarIra; pradhAna zarI2. zradArika zarIra; pradhAna zarIra. the external physical body; the For Private [ orAliya prominent body. zrogha0 ni0 224; corA liya. puM0 na0 ( saudArika) udyAni zarIra; manuSya ane tiryaMcanuM la zarIra. zradArika zarIra; manuSya aura tiryaca kA sthUla zarIra. Audarika body; the external physical body of human and sub-human beings. ( 2 ) zra0 uAri zarIravAsa. zradArika zarIravAlA. possessed of Audarik& body. ajo 145 ka0 va 2, 72; ova* 42; bhaga0 1, 7, 8, 1 padma0 12: vize* 375; 3333; - poggala pariyaTTa jo ( -qynaafta) eks ya parAvartana-lAkanA tamAma pudgalene eka jIva jeTalA vakhatamAM udArika zarIrara pe grahaNa karI parimAvI purA kare teTale mata zradArika pudgala parAvartana-duniyA ke tamAma pudgaloM ko eka jIba jitane samaya meM zradArika zarIrarUpa se grahaNa kara ke pariNamita kara ke pUrA kare utanA samaya. time taken by the soul in embodying within itself all the molecules of matter that constitute the Audarika body bhaga0 12, 4 - mIlaga. puM0 (-mizraka) vailiya Adi sAthe mizrita thayela udArika zarIrayog vaikriya Adi ke sAtha mizrita codArika zarIra-yoga, connection of the Audarika body with other kinds of bodies, such as Vaikriya body etc. and its activity in that mixed condition bhaga* 25, 1; - sarIra. na0 ( - zarIra ) mahAriH zarIra; DAu mAMsavAluM zarIra. caudArika zarIra; hADa mAMsa vAlA zarIra the ex Personal Use Only Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ probhiyA ] ( 351 ) [o-loya - ternal physical body of flesh yANAMdhe hii| to havA. laTakatA and blood. nAyA* 2; -sarIrakAya- | huA dIpaka; sAMkala se baMdhA hucA dIpaka. joya. puM. (-zarIrakAyayoga ) mohAri A hanging lamp. bhaga* 11, 113 zaza205 AyAno blega-pravRtti. audArika | bholaMbiya. tri. (avAMvita ) 2 mAMdhA zarIrarUpa kAyAkI pravRtti. uctivity of savisa. rassA bAMdha kara usa sa laTakAyA the external physical body. | hucA. Kept suspended on or bhaga025,1;- sarIrattA. bI. (-zarIratA) with a rope. "imaM moviyaM kare." sohA2i5 125 audArika zarIrapanA. / sUba* 2, 2, 53; bhova* 35 state of being or having the ex Vo-laga. dhA* I. (aba + baga) sthApita ternal physical body. bhaga025, 2, 423; gopay racanA karanA; sthApita karanA. VorkabhiyA. a. ( avarudhya ) . ___To compose; to arrange. pAna; gAMdhIna. roka kara. Having con- bhojayaMti. nAyA. fined or pent up: having obs- bholitta. tri. (amita) | koreyA tructed " jAyatevaM samAraMbhe bahU proru- viMdhA bhupama resa. gIvara bhAdise chAna bhiyA jabA" isA. 6, 4: sama0 30 kara muha baMda kiyA hunA. With the orumbhavANa. va. kR. tri. (mAdhyamAma) mouth (e. g. of * pot etc.) 2|4aamaa mAratA: aviyAmAM mArato. stopped with cow-dung. bhaga. 2, rokA huzrA. Being obstructed or 1;6,5;veya02, 3; ThA03.1;(2) pAyela: checked. utta. 14. 20; 52||yet. kharar3AyA huA. Smeared; bhoruhala. na. (avarohaba) nIce sataya besputtered. mAyA, 2, 3, 7, 38H nIca utaranA. Coming down: act ofmolugga. tri. (bhavahAba) bhAMha; sAni descending. vize. 12.8; pAbheta. bImAra; glAna. Diseased; sickoroha. pu. (avarodha ) me te 2: nAna- ly: futigued. nira01,1, vivA02; bhaga* bhAnu maMtaHpura; janAnakhAnA. A harem: 6, 33; nAyA.1;--sarIra. puM0 (-zarIraa woman's inner apartment. bhavarugNaM glAnaM duryajaM zarIraM yasya saH) humA nAyA. 8; 16; utta. 1, 4: 20, 58, zarIvA ma. dubale zarIra vAlA; bImAra. vivA* 2, 1; pi. ni0 127 (2) 32vA- A man with a lean and sickly janI harano bhavAMtara 31. daravAje ke body. vinA0 2; nAyA0 1; nira0 1,1; bhItara kA koThA. an inner apart-aoloina. tri. ( avalokita) naye. dekhA nment of a house. ova0 huA. Seen; observed. sUya.2,6,34H moroDiyA. zrI. (avarodhikA) atapuramA | Vzro-loya. ghA.I,II. (bhava+loka) ne nAra (strI). aMta:pura meM rahanevAlI (nI). napAsa. dekhanA; khoja karanA; jAMca karanA. A woman who stays in a harem; To see;to observe;to introspect. a woman. vivA. poloemANa. bhaga0 10, 1; nAyA0 1; zrolaraNAva. pu. ( adalaMbanadIpa ) sain ! proloyana. nAyA. 16: Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aoloya ] ( 352 ) [ovammasacca oloya. puM0 (* avaloka) prAsa. uji- ____him by a householder. ova0 16; yAlA; prakAza. Light. paNaha. 2, 1: | ovataNI. strI. (avapAtinI) 952thA bhovaggAhima. tri. ( bhopaprahika ) 1200 nAye javAnI vidhA. Upara se nIce girAne sAdhAraNa mAyU~nAla.. jo kisI ala kI vidyA. The art of making a kA na ho vaha; gaccha sAdhAraNa. Belong. thing fall down from a high ing to a wholo order or cings place. sUya* 2, 2, 27 of persons jointly. oSa. ni. 232; | grovattiyA. saM. kR. a. (apavayaM ) mAsa (2)-sI , mAhi pADhIpA2sAdhunA upara rahelA pAtramAMthI laIne bIjA pAtramAM 65520. daMDa-lakar3I Adi sAdhuke upa- nAmAne. agni para caDhe hue pAtra meM se karaNa, jo thor3e samaya ke liye kisI gRhasthI lakara dUsare pAtra meM DAlakarake. Having se mAMga liye jAte hai. (articles of taken out from a vessel whicli use ) for an ascetic brought is actually on the fire and from a householer for tempo placed it in another vessel rary use. e g. a stick etc. utta. (i. e. food etc.). dasa05, 1, 64; ovamizra. na. (aupamika) 75mAM zA. movaciya. pu. ( * ) diyaa| pAya te. upamA ke dvArA dikhalAyA jA sake anI me gata. tIna iMdriyoM vAlA jIva. aisA. Capable of being shown A three-sensed living being. or indicated by a simile or bhaga. 15, metaphor. aNujo0 1360502,18; ovaTThaNA. zrI. ( apavartanA) apanA . provamma. na. (aupamya) 85mAna pramANa apavartanA. Turning back; drawing eka vastunI sarakhAmaNIthI thatuM bIjI sadazA back. ka. pa. 3, 1.; vastunuM jJAna. upamAna pramANa; eka vastukA movaTTiya. tri. (apavartita ) satana upamA se hone vAlA dUsarI vastukA jJAna. aresa. apavartana kiyA hubhA; lauTAyA hubhA. Argument from analogy;knowTurned back; drawn back. 40 lodge derived from analogy.siz. pa. 2, 28: 45:pana02:11; bhaga0 5, 4:aNuMjo 0 147; provaDi. strI. ( apavRddhi ) hAni. hAni; bhovammasaca. puM. (aupamyasatya) mA nukasAna. Loss; decrease. sU0 50 1; / satya jema hoTuM talAva joI kahe ke samudra movaNihiya. tri. (opanidhika ) 92the kuMtalA chete 5mA satya. upamA satya, samIpe ANela annAdinI gANuM karanAra. jaise kisI baDe tAlAva ko dekha kara kahanA gRhastha dvArA samIpameM lAye hue annAdi kI | ki samudra ke jaisA vizAla tAla hai. Truth gaveSaNA karane vAlA. (One) who of the nature of that found in searches for food brought to siiniles; verisimilitude; e. g. * nus| 4 napa2 15 nA 5-noTa (*). dekho pRSTa naMbara 15 kI phUTanoTa (*). Vide foot-note (*) p. 15th. Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zravaNa ] ( 353 comparing a big lake with a 4e4. prava 868; zravayaNa na0 ( avapatana ) pamavuH bhovArAvA. ovAgnA lenA. According welcome or reception with a particular kind of ceremony, auspicious in its nature. nAyA0 1; ( 2 ) nIce utara nIye yAtuM nIce utaranA; nAMca zrAnA. coming down; falling down; descending. bhaga0 3, 2; zravara. puM0 (apavaraka ) moraDe. koThaDI; koThA. A roon; an apartment in a house progha0 ni0 421; zrovasamiya na0 (zrIpazamika) upazama sbhkita; udayamAM Avela mithyAtva mAhanIya karmanA nAza, ane zeyara rahela mehakarmanA udaya thAya te-upazama-te vaDe urAyenuM tezraparAmiDa upazama samyaktva; udaya meM Aye hue mithyAtva mohanIya karma kA nAza aura zeSa rahe hue mohakarma kA udaya honA upazama kahalAtA haiM isa upazama dvArA hona vAlA samyaktva pazamika samyaktva hotA hai. (Right belief) arising from the destruction of actually natured right-belief-deluding Karma and the subsidence of that which is still dormant. viza0 528 zravahir. tri0 ( zraupadhika ) potAnA hoSane DhAMDAra apane doSa ko DhAMkane vAlA. ( One ) who hides one's own faults. utta0 34, 22 : ( 2 ) pAyani bhitta ama. kaSAya naimittika karma. an action resulting from Kasaya or moral filth. ova0 41; Vol. 11/45. [ osa zro vADita. tri0 ( avapATita ) vihAresuM; zrIreSu-lI se cIrA huA; cIrI huI. Rent; torn. ova0 38; zravAta. puM0 (avapAta ) paravAnuM sthAna; aisa vAhI tevI mADA rAsI jamIna girane kA sthAna; khaDDe vAlI jamIna. A place un safe on account of pitfalls zrIvAya na0 ( apapAta ) mADI bhADA vAsI bhIna. UMcI nIcI-khaDDe vAlI jamIna. Rough, uneven ground. dasa0 2, 1, 4; zrovAya. ( aupAya ) upAya - sAdhana sambandhI. upAya sambandhI Relating to ways and means. utta0 1, 28 pavvajjA. ( - pravrajyA ) gurusevArUpa sAdhanathI sIdhesI. dIkSA gurU kI sevA rUpa sAdhana se lI huI dIkSA. Diksa received on account of service rendered to a Guru. ThA0 4, 4 zrovAyavaMta tri0 ( ghavapAtavat ) namra vinaya vAn namra vinIta. Mod st; humble. dasa0 6, 3, 3; zravizra - ya. tri0 ( * parikarmita ) saraNI zate govekSaH sabhArela; Dela. samAna rIrAta se jamA kara rakhA huA rakhI huI; jar3A huA. Duly arranged; properly set right;inlaid with.zrova 0 31;nAyA 0 16; ovIlaga. tri. (apavrIDaka ) mIlane ni 22. dUsare ko nirlajja karane vAlA. (One) making or causing another person to be shameless. parAha0 1, 3; zrosa puM0 ( avazyAya ) treha; bhArI bhIna mAMthI nIkaLI tarAM upara jAmela pANInA jinhu. khArI jamIna se nikala kara ghAMsa para jame hue pAnI ke bindu Drops of water For Private Personal Use Only Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhosakittA] ( 354 ) [osappiNI isering from salt ground and dhakiyA karanemeM zrAkhasya karane vAlAH saMyama settling on grass. pAyA* 1, 7, 6, karane meM kheda karane vAlA. Lax, faint222; (2) A4; 12. zrosa. der; hearted in the performance of fog. utta* 10, 2; dasa. 4; religious aseetic duties.bhaga0 10, aosakittA. saM. kR. a. (javaSaya ) 4: nAyA*5;16: 16; aodha* ni* bhA*48; ta: bhetavAne 5.7 TIne. maukA pAne ke nAyA* gha* (2) bhuyI gata sA gayea. liye pIche haTa kara. Having retraced ! gaha gayA huA: phasA huA. entrapone's steps with a view to ped; entangled: plunged deep secure an advuntiege. ThA0 6.1; . (e.g. in niud). parahaM0 1,4:oca038; zrosakaNa. na. (avaSvakaza) ma miAna | vihAri. tri0 (bihArin ) zivira AyAra je samaya niyamita hoya te pahelAM tenI pANI ziyila zrAcAra vAlA. (One) lax zarUAta karavI, jema ke gecarane maLyA in aseetic conduct. (2) 2pyAya samaya heya nAM rAMdhavAne vakhate gocarI mAhi na 42nA2. svAdhyAya prAdi na karane 1. kisI kriyA kA jo niyamita samaya ho aras.(one) neglecting seriptural usake pahile usakA prAraMbha karanA. jaise go- study.bhaga.10,4:nAyA05,16:nAyA.dha. carI (bhikSA jAne ) kA madhyAnha samaya | bhosarA. a. ( prAyazas) prAyarI: ghA hone para bhI bhojana banane ke samaya gAMcarI ke zane. prAyaH karake adhikatara. Most liya jAnA. Doing a thing before probably; mostly; to a great the time fixed for it; e. g. heg- extent. viza* 2275; ova038: kapa. ging in the morning instead of .. 11; jaM. pa. 2, 36; at moon. pi. ni0 285; bhogha* ni. mosanna. pu. (avasa) me| "nAsaraNa" bhA. 216: za>> dekho "mosaraNa" zabda. Vide. prosaviAya. saM. kR. ma. ( avaSvakya ) "bhosarama" ka. gaM. 1, 13: prava. 103; nAya pIne. nIce haTA kara. Having | bosoppakhA. mI. (avasAMpalI )hisehiSase drawn below. zrAyA* 2, 1, 7, 38; tarata-pAbhi hAni paamte| dasa. 4; kAla; daza keDAkoDI sAgaropama pramANe utarato osakkiyA. saM. kR. pra. ( apavakA ) / mesavilA; taratA mArA-purAyAya numA bosakriya" za.. dekho "osahi / terA sa. dina para dina kama hotA hubhA ya" zabda. Vide. "bosakriya' dasa. 1, -varNa gaMdha mAdimeM nyUna hotA huzrA kAla: 1, 63, daza koDAkoDI sAgaroSama pramANa utaratAprosagaNa. tri. ( * ) a525 12 // kama hotA hA eka kAla; utarata chaH shraarelAyaka dhama kriyA karavAmAM ALasa karanAra; pUre hoM utanA kAla. The cycle of saMyamamA 6 52nAra. avazya karane lAyaka | decrease; the era of decrease or * nus| 14 na052 15 nI 5TanoTa (*). dekho pRSTha nambara 15. kI phuTanoTa (2). Vide foot-note (*) p. 15th. Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prA-sama] ( 355 ) [osANa degeneration,equal to 10xcrore mosaha. na0 (auSadha ) mAsa, muMha, sI, x crore Sigaropamas. bhaga0 20, bharI vigere 61. auSadha; soMTha, loMgaH mirca 8;aNujo.115,145; naMdI* 12; pama0 12; Adi davA. A medicine; u drug. utta. 34, 33; ThA. 2, 4: sU. pa. 8; | paMcA* 6, 22; bhaga0 2, 5, 7, 10; nAyA0 kappa. 1, 2, paMcA-16, 6; jaM01.2, 18 / 5; 8; 13, 14; 19; ThA0 4, 4; ova. -kAla. puM0 (-kAla ) utarate ; 41;utta016, 80; 32, 12; udA. 1,58; daza keDA koDI sAgaropama pramANu kAla piM0ni0bhA046; su.va. 4,100;vivA01; vilAsa avasarpiNI kAla; jisameM dinaparadina prosahA. strI. (auSadhA) pusAyinI hInatA ho vaha kAla vibhAga; daza koDA koDI bhu55 AinI. puSkalA vijaya kI mukhya sAgaropama pramANa kAlavibhAga. the erra rAjadhAnI kA nAma. The principal of decrerise of degeneration metropolis of Puskulavijaya. equal to 10 x crore x crore Saga- jaM. pa. ThA0 2, 3, ropamas of time. jaM. pa. 2, 18; zrosahi. strI0 ( auSadhi ) 55 pA yAMsudhA Vzro -sama. dhA* I,II. ( upa + zam ) 2nAra 135ti; nuvAra, "paare| gaire. zAMta; 2.. zAMta karanA. To calm; to phasala zrAnetaka rahanevAlI vanaspati jvAra, apperse. vAjarA Adi. A class of plunts zrosAmehaMti. pre. pi. ni. 326: which live till the harvest Vo-sara. dhA* I. ( upa + sR ) ripens; e. y. crops of grain. Bog. pAchA haTanA. To retreat; to utta0 11, 26; 22,6; AyA0 2, 1, 1; retrace one's steps. 2: naMdI. 14; su0 ca0 1, 234; dasa0 7, zrosarai. prava0 5. 88: 34; je. pa. 2,33, paMcA. 8, 26% vA. osArei. pre0 nisA0 2, 52: 6, 33; bhaga0 7, 6; pi. ni 87; panna. zrosAraMta. va. kR. nisI0 2, 52: 1; nAyA. 1; sUya. 2, 2, 46; prava* 151 Vzro-sara. dhA0 I. (ava + sa ) vistAra- nisI0 4, 25; uvA0 1, 51; -gaMdha. 423 // ; prasArayu; bAMsu 2. vistAra karanA; pu. (-gandha) mAyanI gaMdha auSadhI kI prasAra karanA; phailAnA; laMbA karanA. To ex- vAsa. Smell of a medicine. nAyA. tend; to spread; to stretch. 17 -bIya. na. ( -boja) padhinA osArejA. pre0 aNujo0 138; / mAta. auSadhI ke bIja. seeds of meprosaraNa. na0 (ava uraNa ) sAdhumAno sabhu- dicinal herbs. nisI* 14, 44, hAya. sAdhuoM kA samudAya, A group or | bhosA. strI. (avazyAya) mosa; te; ist. assemblage of Sadhus. pi. ni. gosa: kuhirA. Dew; fog; hoar-frost. 228; paMcA0 6, 31; prava. 545; / panna..: zroca. 4, 3, prosaviya. tri. ( upazAmata ) zAMta thye| prosANa. na. (avasAna ) sabhI5; na74. zAMta vRttipAluM. zAnta; zAnta vRttivAlA. __ samIpa; najadIka. In the vicility of Peaceful; calm-minded. near. (2) .ta; avasAna. aMta; ava. piM. ni. 326 sAna; mRtyu. death; end sUya01,14, 4; Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mosAriyA ] ( 356 ) [ohaMtara mosAriyA. tri. (avasArita ) amita; jaM. pa0 2, 21; (5) pravAha. pravAha. 152yI sAsa. avalaMbita; laTakatA. | a current; & streann; a flow. Remaining suspended froin utta* 5, 1; vize. 1151: sama0pa0 235; above; hanging. ova* 30; (1) sabhuzyaya: sAmAnya. samAnya; samuccaya. aosAsa. puM0 ( ucchvAsa) ye vAsa muvA general or broad nature. aNujI. te. urddha zvAsa lenA; Upara kI zvAsa lenA.A 154; piM. ni0 211; piM.ni. bhA. 31; sigh; a heavy sigh. aNujo* 128; zrogha. ni. 2; vize0 158; ka. gaM. bhosiMcisAra. tri. (avasekla) chAMTanA2. 6, 13, -aNuvehi. tri. (anumahin) chIMTanevAlA; sIMcanevAlA. (One) who asaMyama sevayAnI 427bAloasaMyama se sprinkles water etc. mUya02,2,18: rahane kI icchAvAlA. ( one ) desir. prositta. tri. (avasikta) siMthe; mANesa; ous of leading a life of indul nigavesa bhIjA huA; gIlA; sIMcA huA. gence. kva0 2. 23; -(hA) prAdesa. Wet; damp. zrAyA. 2, 1, 1,1; puM0 (-bhAdeza) sAmAnya prAra; dravya zroseima. na. ( utsvedima) poTa Adiyo- sAmAnya. sAmAnya bheda; dravya samAnya. pArnu lal; dhAvaNa. pATA vagairaha ke dhAna kA general, broad nature; general pAnI. Water with which flour, ou'line. vize0 403; -nANa. na. rice etc. are washed. kappa. 1,25; (- jJAna) sodhira zAna. zrodhika jJAna. prosovaNI. zrI. (avasvApinI ) a||25|| general knowledge: knowpinI nidrA; animA nidrAbaDA bhArI gAr3ha ledge of broad outlines. FATO faal. Very deep sleep; pro- 4715; -sarANA. strI. (-saMjJA-saMjJAfound sleep. kappa0 2, 27, yate vassvanayeti) sAmAnya madha sAmAnya moha. puM0 (odha ) saMsAra samudra. saMsArarUpI aja. general knowledge of an samudra. Ocean of .worldly exis object; knowledge or broad tence. pAyA0 1, 2, 6, 69; isa. 1, outlines by perception etc. 2, 24; dasA. 5, 27, 28; sUya. 1, 11, bhaga. 7,8; -suya. na. (-buta) Gsarga 1; (2) asaMyama. asaMyama; saMyama hInatA. zruta-zatra. utsarga zAstra. a scripture absence of self-restraint. vava. 2, nanied Utsargasruto. naMdI0 36: 23: (3) saMkSepa. saMkSepa; thoDAsA. general mohaMjaliyA. zrI. (*) yA divAyA, statement; brief ontlines. The 71nI me gata. eka cAra idriyoM vAlA ni* 2; 213; (4) samUta: tyo. samUha jIva vizeSa. A kind of four-sensed samudAya agroup; an assemblage. | living being. pakSa. 1; utta0 10, 30; 24, 13, 32, 33; bhova0 | ohaMtara. tri. (bhoSantara-moghaM saMsArasamudaM 34, naMdI stha0 7, su* ca0 10, 110 tarituM zIlaM yasya saH) sodha-saMsAra pravAhane * zuo 54 nam52 15 nA 5Ta noTa (*). dekho pRSTha nambara 15 kI phuTanoTa (*). Vide foot-note (6) p. 15th. Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrahaMta ] ( 357 ) TeDhA hokara having bent taranAra, saMsAra pAragAmI saMsAra rUpI pravAha se pAra jAne vAlA. (one) wishing to and possessing capacity to low. " zragakhiMDa sakriyA bisakiyA mohariya mahaddu dalajjA" AyA0 2, 1,7, 37: cross the ocean of worldly | zrohariya. tri0 (avadhRta) utAresuM; deThe bhumlu; existence; emancipating from nIce rakhA huA; utArA huA. Taken worldly existence sUya0 1, 1, down; placed down. AMgha0ni0 106; V zrohA dhA0 I ( ava+hA ) dravyasiMga choDI maithunAhi asaMyama yA dravyaliMga choDakara maithunAdi saMyamoM kA grahaNa karanA. To indulge in sexual pleasures ate. in talk, imagination etc. without actual deed. 1, 20; zraha Mta. va0 kR0 tri0 ( apasarpat ) tu nagarakhetuM. alaga rahanevAlA. Getting aside; remaining apart. mu0 ca0 11, 5.5. giga. fao ( naga) equ; fida sa. mArA huA; viniSTa. Killed; destroyed. uvA0 8 256 : nAyA0 3 zrIva0 rAya 0 263: jaM0 pa0 3, 66, kappa0 4 62: vivA0 3; ~~maNa. (-manas ) utsAha nagaranuM bhana utsAha rahita mana depressed, gloomy mind. nAyA0 1; 14; 16: - maNasaMkalpa. tri0 ( - manaH saMkalpa- zravahato manasaH saMkalpoyasya sa tathA ) naSTa thayA che mananA ( vizspAhi ) honA bheve| saMkalpa vikalpa rahita manavAlA; jisake mana ke sakalpa naSTa ho cuke haiM vaha free from doubts and misgivings of the mind. nAyA0 1; 6; nira0 1, 1; nisI * 8, 11 / zahara. dhA0 I ( upa+DDa) sthApana 2. sthApana karanA; pratiSThita karanA. To establish; to settle. oharai. nAyA * 14: ohariya. saM0 kR0 a (uddhRtya ) uddharIne malAra aDhIne. bAhira nikAla karake Having taken or drawn out. ( 2 ) * pRSThanaH 2 15 nI phuTanoTa ( * ). foot-note ( * ) p. 15th. For Private [ zrohAmizra zrahAya vava0 3,18: zrIhAyamANa. vava0 5, 14; zrohAyaMta. zrodha0 ni0 124: zrohAiya tri0 ( zravahIna ) yAritra saMyamazrI bhraSTa thayesa. saMyamabhraSTa, naritrabhraSTa ( One ) who has fallen off or lapsed from ascetic right conduct. vada0 5 14: zrohADalI. strI0 / bhavaghATanI ) ubhA ra vAnI | dvAra baMda karane kI TAMkI. A contrivance to close a door. jaM0 pa0 (2) pAtalI chodhanI guMthelI bhA - sADI vizeSa. patalI salAiyoM se guthI hui caTAI vagairaha mat made of thin strips of wood knit together. rAya0 108 jIbA0 3, 4; dienta. fao ( waanza ) midgi-else. bAMdhA huA huI. Fastened. vega * 1, 14; ohAmizra. tri0 ( * ) tiraskAra resuM. tiraskRta; tiraskAra kiyAhuA Slighted: dekho pRSTa naMbara 15 kI chUTanoTa ( ). Vide Personal Use Only Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ohAra ] ( 38 ) [ohi disdained. zrogha. ni. bhA0 60; / rUpi padArthoM kA honevAlA parimita jJAna; zrohAra. pu. ( * ) yo. kachuvA. A avadhijJAna; vikalapratyakSajJAna kA eka prakAra. tortoise. piM. ni. 332; Direct, limited knowledge of aAhArAsAra tri. (avadhArayita) niyari matter without the help of bhASA bolanAra: asamAdhinuM 11 muM sthAnaka the senses, merely by the light sevanA2. nizcaya kAraka bhASA bolane vAlA; of the soul; a variety of limitasamAdhi ke 11 veM sthAna kA sevana ed direct knowledge hy occult karane vAlA. (One) speaking with powers. ka. pa. 4,46; kappa. 2. 14; decisiveness or self-confidence; utta0 28, 4: 33, 4, bhaga, 3, 1; 15, (one ) resorting to the 13th 1; 16, 10; nAyA0 8; 1; 13; nAyA. gha. source of Asamiddhi. sama0 20; dasA. 5, 22; 30: uvA. 1, 74; 838, ohAriNI. strI0 (avadhArisI) niyari0 255: 256; ka. gaM0 1, 4; 10: 4, 15; MEM; 'eM AmarIza' mevI yosa- jaM. pa. 5, 115, 5, 512, 2. 33; * 5 vA. nizcaya kAriNI bhASA; maiM aisA hA (2) pannarayAnA tetrAzamA 56nuM nAma karUMgA aise dRDha vAkya. decisive or mAM aparijJAnana valana che. pAvaNA ke positive speech; e. g. " I will tatAsave pada kA nAma jisameM ki avadhizAna positively uct thus." bhaga. 2, 6; kA varNana hai. name of the 33rd utta0 1, 24: dasa. 6, 3, 1; pana. 11; Pada of Pannavapa dealing proddAremANa. tri. ( avaharat ) sAto. with Avadhijnana. panna. 1; (3) icarai #1. Moving: shaking avadhi: da mA. avadhi; haddaH sImA. nAyA. 1: limit: horrler. mu. ca. 2, 548; prohAvaNa. na0 (avahApana) 15:ti; avArDa ----kkhitta. na. ( -itra ) sapadhijJAnanA sanA. apakIrti; nidA. Disrepute; dis. viSaya. avadhijJAna kA viSaya. n object respect; dishonour. piM0 ni0 489; of or subject-matter of Avadhi. gha. ni. bhA. 112: jiniva. vize0 561; -jua. puM0 (-yuga) zrohAsi. tri. (avabhAsita ) tuM; avadhijJAna ane avadhidarzana e be prakRti prAyanapUrva mAMgaj. icchita; prArthanApUrvaka avadhijJAna aura avadhidarzana ye do prakRAte. mAMgA huA. Desired; solicited. the group of the two PrakrizrIgha* ni0 156; tis viz. Avad hij n a 114 and zrohi. puM0 (avadhi) niyonI sAya pinA Avadhidarsana. ka. pa. 4, 86; AtmaprakAzathI pi padArthonuM hadavAluM jJAna -NANa. na. ( -jhAma) adhizAna-driya avadhijJAna: vikalapratyakSajJAnano eka prakAra. ane mananA vyApAra vinA mAtra AtmaindriyoNkii binA sahAyatA prAtma prakAza se tithI amuka hadamAM pratyakSa rIte pIpadArthonuM * tum| 54 na2052 15 nA 58noTa (*). dekho pRSTa nambara 15, kI phuTanoTa (*). Vide foot-note (.) p. 15th. Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrohi] ( 356 ) [zrohidaMsaNi - jANavuM jJAnanA pAMca prakAramAM trIjo bheda, 17, prava0 1023: -laMbha. puM0 (-lambha) avadhijJAna-iMdriya aura mana ke vyApAra ke avadhijJAnane sAla-prAti. avadhijJAna kI vinA kevala Atmajyoti se kisI hada taka prApti uttainment of AvadhipratyakSa rIti se rUpi padArthoM kA jAnanA; jJAna jhina. ka. pa0 4, 82; -laddhi. strI. ke pAMca prakAroM meM se tIsaga prakAra direct (-labdhi ) / "zrohilabha" za. knowledge of matter, within dekho "ohilaMbha' zabda. vide " ohia limit, without the help of labha" ka. pa0 6, 11; the senses and the mind, | zrohiMjaliyA. strI0 (avadhijalikA) yodhadriya merely through the light of 05 viza5. cAra indrayoM vAlA jIva vizeSa. the soul; the third of the 5 A kind of four-sensed living kinds of knowledge; it is it ___being. utta0 36, 147; kind of knowledge by occult hiMdasaNa. na. ( avadhidarzana) dravya. kSetra, powers. " No kevalaNANe duvihe pannate kAla, bhAvanI maryAdAthI pi padArthonuM jevuM taMjahA zrohinANaceva" ThA. 2; aNujo. je avadhijJAnanI pahelAM thAya che te. 127; bhaga0 8, 2; 1, 31; zrova0 16, dravya, kSetra, kAla, bhAvakI maryAdAse rUpi 40; vize0 79; -NANapajava. puM0 padArthoM ko dekhanA; jo avadhijJAna ke pUrva ( -jJAnaparyava ) 25vavijJAnanA paryAya. hotA hai vaha. Direct perception of avadhijJAna ke paryAya. a modification matter limited as in subject. of Avadhijnana. bhaga. 25, 4; matter, place, time etc. with --- NANi. puM0 (-jJAnin) avadhijJAnarAyo the lielp of the senses (This 71. avavijJAnavAlA jAva. a soul pos- state precedes Avadhijnana. ) sessed of Avadhijnana. bhaga0 26, jIvA. 13; bhaga0 2,10,8, 2; sama0 17, 1; nAyA0 8:0pa0 2, 31; -duga. dasA. 5, 22; -zrAvaraNa. puM. (-zrAva. na0 (-dvika) apavijJAna ane 25vadhizana. raNa zanApalIya bhanI yAra avadhijJAna aura avadhidarzana. the pair of | avavihAnane . darzanAvaraNIya karmakA two viz. Avadhijnana and Ava- eka prakAra jo ki avacidarzana ko rokatA hai. dhidarsana. ka. gaM0 3, 18, 4, 17; obstruction of Avadhijnana -maraNa. na0 (-maraNa ) avadhi bha295 caused by the rise of Darsana. eka bAra eka gatinA AyuSyanA daliyA Varaniya Karma. utta033,6; panna. bhogavI marI pharI tevA daliyA bhogavIne mare ! 23; ThA0 6, 1; sama0 17: .--pajjava. puM te. avadhi maraNa; eka bAra eka gati ke (-paryava ) savadhisinanA paryAya. avadhiAyuSyake daliyA-samUha bhogakara maranepara phira darzana ke paryAya. a modification of vaisehI daliyA -samUha bhogakara maranA. death | | Avadhidarsann. bhaga0 25, 4; after a repetition of the ex. | zrohidaMsaNi. tri. (avadhidarzanin ) sapadhi periences of a former birth. navAlA 4. avadhi darzana vAlA jIva. "zrohAmaraNaMNabhante " bhaga. 13. 7: sama | A soul possessed of Avadhi. Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hinA ] ( 360 ) darsana bhaga0 6, 3, 13, 1; ThA04.4; zrahinANa. na0 ( avadhijJAna ) vijJAna. avadhijJAna. Avadhijnana. bhaga0 2, 10: 6, 4; 8; 2: aNujo0 1: naMdI0 1; ThA0 2 1; dasA 7 12; vize0 79; - ( gA ) zrAvaraNa. na0 ( - AvaraNa ) avadhijJAnAvaraNa; jJAnAvaraNIya armanI prakRti avadhijJAnAvaraNa; jJAnAvaraNIya karmakI eka prakRti Karma obscuring or obstructing Avadhijnana; a variety of knowledge obstructing_Karma. sama* 17; - zrAvaraNija. pu. ( - zravaraNIya ) adhijJAnane AvaranAra DhAMkanAra eka amRti avadhi jJAna ko DhA~kane vAlI zakti. a variety of Karma obscuring or hindering the attainment of Avadhijnana. bhaga0 8, 31; 6, 31: - laddhi. strI0 (-labdhi ) avadhijJAnanI sandhi-zakti avadhijJAnakI zakti attainment of or faculty of having Avadhijnana. bhaga0 3, 6: la diyA. strI0 (-labdhikA ) avadhijJAnanI sandhi avadhijJAnakI zakti attainment of or faculty of having Avadhijnana. bhaga08, 2, ohinANi tri0 ( avadhijJAnin ) vyavadhi. jJAnavAle. avadhijJAna vAlA Possessed of Avadhijnana, bhaga06, 38, 2; ohipada na0 ( avadhipada ) pannAsUtranA tetrI zamAM pahanuM nAma pannavaraNA sUtra ke 33veM pada kA nAma Name of the 33rd [ zrIharimANa Pada of Pannavana Sutra. bhaga0 16, 109 zrohiya. na0 ( avadhika ) avadhijJAna avadhi jJAna. Avadhijnana. nAyA0 1; - NANa na0 ( - jJAna ) avadhijJAna. avadhijJAna. Avadhijnana. bhaga023,1: zrohiya- - pra. puM0 ( zradhika ) sAmAnya; vyavizeSaH samukhyaya sAmAnyaH samuccaya. General; common. panna0 2: jIvA 0 2, bhaga0 1, 1, 2: 8 6, 4; 24, 1: 12; 23; 31, 6, 41, 56; aNujo 0 145; prava0 1913: - zraNANa ( zrajJAna ) Adhi- samuyyaya ajJAna. vizeSa ajJAna: avizeSa ajJAna. absence of general knowledge; absence of broad. comprehensive know. ledge. bhaga0 6, 4: - gamaya. puM0 ( - gamaka ) lubhe| upalo zaha dekho Upara kA zabda. vide adove. bhaga0 24: 1 - gabha. puM0 ( - gama ) sAmAnya pAI; samuyyaya gamo-yAlAve. sAmAnya pATha; samuccaya varNana. ordinary reading of ( scriptures etc. ) bhaga0 31, 1: - gANa. na0 ( -jJAna ) samuyyaya jJAna. samuccaya jJAna, vizeSa jJAna. general,comprehensive knowledge: knowJedge of broad outlines. bhaga0 6,4; zrohIramANa. va0 kR0 tri0 (apajhiyamANa ) thoDI thoDI nidrA seto. thoDI thoDI nidrA letA huA. Dozing; taking a nap; slumbering. bhaga0 11, 11: nAyA0 1 kappa 0 1 4; For Private Personal Use Only Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ kailAsa ka. ka. tri. (kim ) prazna arthamA 1525 cha; utta0 35,14;vava0 7.18; 16; bhaga05, 6; ; zu. praznavAcaka sarvanAma; kauna; kyA. | kaittha. tri. ( katitha ) sA / saMdhyA An interrogative pronoun. ____ pANu kitavAM ?; kitanI saMkhyA vAlA. OF dasa0 5, 1, 66, 8, 21; bhaga0 2, 1; what number or numerical 12, 4; nAyA0 1; vize0 120; order ? vize0 617; kai. tri. ( kati ) 21. kitane How kaiyava. na. ( kaitava ) 7 55; ma; many. bhaga0 1, 1; 2, 10; 3, 3, 6; sumyAdha, chalaH kapaTa; daMbha, luccAI. 5, 4, 7,6; 13, 1; 16, 3, 20, 5, Frand; hypocrisy. vize0 2684; nAyA. 2: vize0 378: mu. ca03, 213: sU. ca. 8, 85; prava0 167; -parANAtti. aNujo0 87; sU0 pra. 1, ThA0 4, 2; ka. strI0 (-prajJapti = kaitavAni kapa TAni nepathya. gaM. 6, 2; jaM. pa. 7, 151; 152; - bhASAmArgagRhaparAvAdIni prajJApyante yAbhi -kiriya. tri0 (-kriya) sI jiyAvAso. stAH) 25 lApA kore pasApAne 58 kitanI kriyA vAlA. Of how many vanAra strI. bheSa bhASAdi badala kara acts. bhaga0 16, 1; -bhA. puM0 (- kapaTa karane vAlA strI. ( a woman ) bhAga)lAmA bhAga. kaunasA hissA. what who deceives by change in numerical portion. vize0 378; dress, speech etc. taMdu. --bhAga. puM0 (-bhAga) mA lAga. kaiyA. a0 (kadAcit ) 4 vamata. kisI kaunasA bhAga. what numerical por- samaya. Sometimes. sU. ca. 1, 106; tion. bhaga0 1, 1; -saMciya. tri0 kaiyAvi. a. (kadAcidapi ) 1759 mate. ( -sandhita ) saMnyathA mAya teTasA me / kisI bhI samaya. At any time. samaye utpanna 21 nA24I vagere. saMkhyA prava. 535: dvArA gine jA sakeM, utane eka samaya meM kaira. puM0 ( kadara ) a vizeSa; isanI ye utpanna hone vAle nArakI vagairaha. numeri gata. vRkSa vizeSaH bAMsakI eka jAti. A cally calculable number of kind of bamboo. panna. 17;-sAra. Narkis etc. (hell beings etc ) puM0 (-sAra) pAsa gatanA vRkSano bhaya mAga. born at a time. ThA03; bhaga.20,10; bAMsa jAti ke vRkSa kA madhya bhAga. the inkaha. puM0 ( kavi = kavate navaM navaM bhaNatIti terior of a tree of the hamboo kaviH) vyasanAcanA2; vi. kavitA kind. na. panna. 17 banAne vAlA; kavi; zAyara. A poet. kailAsa. puM0 (kailAsa = ke jale lAso lasana sU0 ca0 1, 13; aNujo0 128; dIptiryasya sa kailAsaH ) mudIpanA bhe3 kaia-ya. pu. ( Ryika ) 94; mAsa parvatane naiRta khuNe laNa samudramAM Avela senAra; marInA2. grAhaka; mAla lene vAlA; kailAsa nAme anulaMdhara nAgarAja devatAne kharIdAra. A buyer; a customer. sApAsa 55ta. jaMbudvIpake meru parvatake nairRta Vol. II/16. Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaivaya ] ( 362 ) kona meM lavaNa samudra ke bIca meM kailAsa nAma kA eka parvata, jahAM anuvelaMdhara nAgarAja devatA rahate haiM. Name of the mountain abode of the Anuvelandhar Nagaraja deities in the Lavana Samudra in the South. western quarter of Meru mountain in Jambu Dvipa. jIvA03, 4; ( 2 ) sAsa nAme anusaMdhara hevatA. kailAsa nAmakA anuvelaMdhara deva. an Anuvelandhara god of the name of Kailasa. ( 3 ) paisAsa nAme nanhIdharadvIpanA pUrvA adhipati devatA. kailAsa nAmakA nandIzvara dvIpake pUrvArddhakA adhipati deva. the presiding | deity of the eastern half of Nandisvara Dvipa by Kailasa. (4) strI0 paisAsa nAme nAgarA devatAni rAjadhAni kailAsa nAmakI nAgarAja devatA kI rAjadhAnI. the capital of the Naga Raja god, by name Kailasa. jIvA 0 3, 4 name Some; several; a kazvaya. tri0 ( katipaya ) DeTalA. kitane ? certain number. nAyA0 8; 12; su0 ca0 3, 181,15,600 ni0 220; uvA 0 7, 14; kaviyA strI0 ( kaitavikA ) alithI maNigaMdha sudhiin| sAthanA lAga. kuhanI se kalAI taka hAthakA hissA. The part of the arm from the elbow to the wrist. nAyA0 1; kaiviha. tri0 ( katividha ) DeTalA aAranaM. kitanI taraha kA? Of how many kinds? bhaga0 8, 1; 20, 20; 25, 5; aNujo0 144; jaM0 107, 151; kauha. puM0 ( kakud ) agahanI gAMdha. balai kI For Private kUbaDa. A hump ( on the shoulder of an Indian bull ). nAyA0 ha; zrodha ni0 bhA0 77; prava0 887; [ kaMka kauAhe. puM0 ( kakudmat ) pAMdhavANuM jagaha, vileun gas arar aa; ais. A humped bull; a humped ox; humped. aNujA0 131; ko. a0 ( kutas ) sAthI; yAMthI. kahAMse ? kaise ? Whence ? by what means ? kAsA die nAyA0 12; " kouvaladdhe "" "" nAyA0 12; bhaga0 1, 6, 17, 1; 16, 3; 21, 8; 24, 131, 4; 35, 1; 36, 1; nAyA0 6; 12; zradha0 ni0 47; utta0 6, 11; pana0 116; kazrI. zra0 ( ka ) yAM ? kahAM ? Where ? " kao kyAmo " nAyA0 14; jIvA 0 3, 2; kazrahiMto a ( kutaH ) jyAMthI. kahAM se ? Whence ? bhaga0 24, 13; jaM0 pa0 7, 135: 88 kaMka. puM0 ( kaGka ) pANIne yAtrI rahenAra mAMsAhArI kheDa tanuM pakSI. pAnI ke zrAzraya se rahane vAlA eka jAta kA mAMsAhArI pakSI. An aquatic carnivorous bird; a heron. bhaga0 7, 6; 12, 8 jIvA0 1, 3, 3; sU0 1, 1, 3, 3; 1, 11, 27; agutta0 3,1; o010; panna 0 1; - uvama. tri0 ( - upama) : pakSI samAna; kaMkupakSIne jema game tevA dura AhAra pathAlaya te bhene payI laya te. kaMka pakSI jaisA; jise isa pakSI ke samAna duSpAka AhAra patra jAtA hai vaha. like Kanka bird; one ) who can digest heaviest food like Kanka bird. ThA0 4, 4; - gahaNI. strI0 puM0 ( - grahaNAM - kaGkaH pakSivizeSastasyeva grahaNI gudAzayo yasya sa tathA ) tIrthakara tathA Personal Use Only Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaMkaDa] ( 363 ) [kaMkhi jIgaliyA ke jenI gudA viSTAthI kharaDAya | kaMkola. puM0 ( kola ) : 42nI pananahiM te. tIrthakara yA jugaliyAM jinakI ki spati. eka prakAra kI vanaspati. A kind gudA viSTA se kharAba nahIM hotI. any of of vegetation. jIvA0 3, 4; the Tirthankara and Jugaliyas V kaMkha. dhA* I, II. ( kAMca ) 27j; whose anus is not bespattered i7. cAhanA; icchA karanA. To vish; with excrements. jaM. pa0 2, 21; to desire. ova0 paraha. 1, 4, kaMkhai. nAyA0 16; kaMkaDa. puM0 (kakaTa) vaya, manta2. kavaca; kaMkhaMti. zrova0 11: jiraha bakhtara. An armour; mail. kaMkheti. dasA0 10, 1; bhaga. 6,33; rAya0 130; jaM0 pa0.prova031; | kaMkhapausa. na0 (kAMkSApradoSa) bhagavatI sUtranA kaMkaDaiya. tri. ( kaGkaTita) yayayuta; 415 pahelA zatakanA trIjA uddezAnuM nAma ke jemAM sa. jiraha bakhtara se yukta. Equipped | ikssaamaahniiyn| praznottara rekha cha. bhagavatI with an armour. paNha0 1, 3: sUtra ke pahile zataka ke tIsare uddeze kA kaMkar3aga. na0 (kaGkaTaka) yayA . kavaca. nAma ki jisameM AkAMkSAmohanIya ke prazno. bakhtara. An armour;mail. jaM0pa0167; ttara kiye gaye haiM. Name of the 3rd kaMkaNa. na. ( kakaNa ) strImAne hAyamAM Uddesa of the first Sataka of 52vAnu me bhUSaNa; . striyoM ke hAtha Bhagavati Sutra de aling with meM pahinane kA eka AbhUSaNa. kaMgana. A the questions and answers rebracelet. bhaga0 11, 10, 11; garding the deluding Karma kaMkAvaMta. puM0 (kAsa) gAMcAlI vanaspati- of desire. bhaga01,1; nI ye ta. gAMThavAlI vanaspati kI eka | kaMkhA. strI0 (kAGtA ) amitA; dayanI jAta. A kind of bulhous vegeta- | 291; somarnu yIzuM nAma. abhilASA; tion. panna. 2; dravyecchA; lobha kA apara nAma Desire; kakilli. puM0 ( kaGkali ) azA vRkSa; mAzI- | desire of wealth; a synonym pAsavarnu . azoka vRkSa; AzApallava kA for greed. su. ca. 6, 80; sama0 52; jhADa. Asoka tree. (2)tIrtha 42 yAM bhaga0 12, 5; dasA. 4, 84, sUya0 1, bIrAje tyAM azokavRkSa thaI Ave te ATha 15, 14; bhaga0 1, 1; uvA0 1, 44, prava0 prAtilAya mAMgeM . tIrthakara jahAM birAjata 274, 147, haiM vahAM azoka vRkSa utpanna hojAtA hai| pATha kaMkhApadosa. puM0 ( kAMkSApradoSa) moTA matanA pratihAryoM meM se eka. springing up of chA karavI te; mithyAtva mohanIyane eka an Asoka tree where Tirthan- 2. mithyA mata kI cAha karanA; mithyAtva kara stays; one of the 8 Pra- mohanIya kA eka bheda. The desire for tiharyas. prava0 446; false tenets; a variety of kaMkelli. puM0 na0 ( kaGkali) azA vRkSa Mithyatva Mohaniya. bhaga. 1,6; mAzApAsava. azoka vRkSa; AzApallava. The | kaMkhi. tri0 (kAMkSin )27nA2. cAhanevAlA. Asoka tree. prava. 1462; who desires. piM.ni0216; Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaMkhiya] ( 364 ) [kaMcaNaga kaMkhiya. tri. (kAMkSita ) guM; LikSita. sonAthA . sonese jar3A huA. laid in icchita; abhilASita; cAhA huA. De- with gold. nAyA0 3; -bhiMgAra. na. sired; longed for. nAyA0 3, 8; ( --bhijAra ) sonAnI ArI. suvarNakI bhArI. bhaga0 1, 3, 2, 1; 10, 4; ThA0 3, 4; a golden kettle. nAyA0 1;-maNidasA0 4, 84; uvA. 1, 86; rayaNathUbhiyAga. tri. (maNiratnastUpikaMgu. strI0 puM0 ( kaMgu) me tanuM dhAnya; kAka-kAmcanaMca maNayazca ratnAmica teSAM in. eka prakAra kA dhAnya; kAMga. A tanmayo vA stUpikA zikharaM yasya) sonu kind of corn ( Panic seed). maNi ratna vagere yukta jenuM zikhara che te. bhaga0 6, 7, 21, 3; sUya0 2, 2, 11; ThA. jisakA zikhara suvarNa, maNi, ratna Adi se 7, 1; panna0 1; piM0 ni. 624; prava0 yukta hai. with the crest or summit 1013: full of gold, jewels etc. rAya. kaMgulayA. strI0 ( kaMgulatA) se nAmanI me kaMcaNaura. na. ( kAJcanapura) liga zinu jatanI 36. isa nAmakI eka jAti kI ge yAta naga2. kaliGga deza kA eka latA. A kind of creeper of this prakhyAta nagara. Name of a famous name. panna. 1; town of the country of Kalinga. kaMguliyA. strI. ( hai ) sadhunIta athavA panna. 1; paDInIta 42 te. laghunIta-laghuzaMkA yA| | kaMcaNakUDa. puM0 ( kAJcanakUTa ) yA baDI nIta - dIrghazaMkA karanA. Passing of nAmanuM trIjA cothA devalekanuM eka vimAna. urine, stool etc. prava0 436; kaMcanakaTa nAma kA tIsare cauthe devaloka kA kaMcaNa. na0 ( kAJcana ) . sonA; suvarNa. eka vibhAna. Name of heavenly Gold. vize0 1816; ova0 17; nAyA01; abode of the 3rd and the 4th bhaga06, 33, uvA02, 101; prava0 453; Devaloka, ThA0 7; sama0 7; (2) jaM0 50 5, 122; (2) yana nAmanA manasa vakhAra parvatanA sAta kUTamAMnuM me parvata. kaMcana nAma kA eka parvata. the 78.Ta-zi52. somanasa vakhArA parvata ke Kalichana mountain. (3) yana sAta kUToM meM se chaThA kUTa-zikhara. the 6th 5 tanA adhipati tAnu nAma. kaMcana of the 7 summits af the Somnparvata ke adhipati devatA kA nAma. name nasa Vakhara mountain. jaM. of the presiding deity of the pa0 4, 65; Kanchana mountain. jIvA0 3, 4, | kaMcaNaga. puM0 ( kAJcanaka ) nIbata mAhi --kosI. strI0 (-kozI) sonAnI bhUrti. zahane pUrva ane pazcima ne pAse 6za sone kI mUrtisuvarNakI pratimA. an idol | za nezanane sAMtare se nAmanA pIza of gold. uvA0 2, 101: jaM. 50 7 poza 5vata cha, me62 20. anyana 166; -khaciya. tri. ( -khacita ) . nIlavaMta Adi daza hRdoM (agadha * gumo 14 napa2 15 nI 5TanoTa (*). dekho pRSTa naMbara 15 kI phUTanoTa (*). Vido foot-note (*) p. 15th. Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaMcaNA] ( 365 ) [ kaMTaka jalAzayoM-jhIloM ) ke pUrva aura pazcima-donoM kaMcua. puM0 (kaMcuka) nyotI; AyasI. aMgiyA; aura dasa 2 yojana kI dUrI para isa nAma ke | colI. A bodice ( worn by wobIsa 2 parvata haiM. ekaMdara dosau parvata haiM. men ); an armour. cau0 prava. One of the 200 Kanchana 537; (2) sapanI ayalI. sarpa kI mountains ( situated on the kAMcalI. a slough or skin of a eastern and western sides snake. vize0 2517; cau0 of the 10 lakes viz. Nilavanta kaMcui. puM0 ( kaMcukin ) nA42; aMtapura etc.) at intervals of ten Yoja 24. aMtaHpura kA rakSaka. dIna. An nas each; ( each lake has got attendant on the women's 20 ). jIvA0 3; jaM. pa0 284; apartments. ( 2 ) sa. sarpa. a -pavvaya. puM0 (-parvata) uttara 43 kSetramA _serpent. vize0 2515 nijatAdinI pUrva pazcima yAnusa rahena kaMcuija. puM0 (kaMcukIya ) nA12, 62pAsa; 55ta. uttara kuru kSetrameM nIlavaMtAdi hRdoMke | saMta:puranAkSa. dvArapAla: pratIhArI; aMtaHpurapUrva pazcima kI ora kA parvata. one of kA rakSaka. A chamberlain; adoorthe mountains on the eastern keeper. bhaga06,33:11, 11; nAyA. 1; and western sides of the Nila. ova0 33; nisA. 6, 25, rAya0 286; vanta and other lakes in ----purisa. puM0 (-puruSa) gume| 'kacuija' Uttara Kuru region. jaM.pa. bhaga. za... dekho " kaMcuija " zabha. vide 14,8; jIbA. 3; sama. 50; " kaMcaija" bhaga0 6, 33; kaMcaNA. strI0 (kAJcanA) mestrI janA bhATe | kaMcuga. na0 (kamcuka ) vyomA; sApAnamana yu thutu. eka strI kA nAma, ki jisake 752 dhAraNa 42vAnu 15; yA. colI; liye yuddha huA thA. Name of a sAdhvI ke badana para dhAraNa karane kA eka woman for whom a war was vastra-kAMcalI. A bodice (worn by waged. paraha. 1, 4, women); a piece of cloth worn kaMcaNiyA. strI0 (kAMcanikA ) 3AsanI mAdA. like a bodice by nuns. 19. rudrAkSakI mAlA. A rosary of Rudra ni. 201; 676; ksa beads. ova0 36; bhaga0 2, 1; kaMcuya. puM0 na0 (kaMcuka) zusI "kaMcura" (2) kaMcana parvatanA adhipati devatAnI za6. dekho " kaMcuma" zabda. Vide. savAnina nAma. kaMcana parvata ke adhipati "kaMcua. utta06,22;aMta. 3, 8; maga. 6, devatAkI rAjadhAnI. name of the 33; nAyA0 1; (2) pAta; roma217. keza; capital city of the Kanchana romarAjI; bAla. hair. bhatta0 30; god. jIvA0 3, 3; kaMTaka. strI0 na0 (kaNTaka ) // 26ii mANa kaMcImehalA. strI0 ( kAJcimekhalA) hArI. vagairenI TI.bera baMbUla Adi kA kAMTA. A kaMdorA. An Ornamental waist- hard thorn e.g. that of Babool belt, jIvA. 3,33 etc.0501,10;dasa06,3,6;-bodiyA. Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaMTaga ] strI0 ( * ) aMTAnI A. kAMToM kI bADa thorny fencing. sU0 2,2, 51; kaMTaga. puM0 ( kaMTaka ) ghaMTe kAMTo A thorn. rAya0 264; sU0 1, 4, 1, 11; jaM0 pa0 su0 ca0 3, 218; utta0 16, 52; jaM0 pa0 1, 10; dasa0 6, 3, 6 - paha. puM0 (-patha ) aMTAcA rastA. kaMTaka maya mArga, kAMToMvAlA rastA. & thorny path. zrogha0 ni0 785; ( 366 ) kaMTaya - zra. puM0 ( kaMTaka ) ghaMTe pratispardhI. kAMTA pratispadhI, DAhI. A thorn; a a rival. zrova0 utta0 2, 26; zrAyA0 2, 1, 5, 27; pi0 ni0 200; 332, fare 3, 3; 2: (2) ffort wisi. bicchU kA DaMka a scorpion's sting. nAyA0 1; dasa0 1, 1, 73; dasA0 7, 1; sama0 34, prAyA0 2, 13, 172; utta0 10; 32, bhaga0 1, 6 prava0 452; kaMdra. puM0 ( kaNTha ) gaju DoGa 456 zrIvA garahana galA; kaMTha; grIvA; gardana. Throat; neck bhaga0 6, 33; nAyA0 1; dasA0 10, 1; rAya0 81; aNujo0 13: 128; sama0 pa0 237; utta0 12, 18 : o0 271 vize0 335; gacchA0 122; jaM0 pa0 5, 121; - maNisutta, na0 (-maNisUtra ) paravAnA dIrAno dvAra. gale meM pahinane kI hIre kI mAlA a diamond neckless. kappa0 3, 36; - muravi. puM0 ( - muravi ) sonAnI guMthesI hI | sone kI guMthI huI mAlA - kaMThI. a gold string used as an ornament for the neck, rAya0 183 - muhI. strI0 ( -mukhI) hanI na rahenAru * lugyo pRSTha naMmbara 15 nI phuTanoTa (ka) foot-note (*) p. 15th. For Private [ kaMThiyA hotraanA khAranaM Ala (bhAjhiyuM ). kaMTha ke pAsa pahinA jAnevAlA eka grAbharaNa ( mAdaliyA ). a neck-ornament resembling a knob tied to a string. bhaga0 1, 33: -- visuddha na0 ( - vizuddha ) yo thI gAna. suMdara kaTa se gAnA singing in a clear voice. rAya0 - sutta na0 ( sUtra ) mAM pAzvAno sonAno choro gale meM pahinane kI sone kI lar3a-Dora, gold necklace; a gold string used as an ornament for the neck. ova0 - suttaga. puM0 ( - sUtraka) luo 'kaMTThasutta " za06. dekho " kaMTThasutta " zabda. vide kaMTTasutta" jAvA0 3, 3; kaMThAya. tri0 ( kaNThagata) Avesa; galA sudhI khAve. kaMThataka AyA huA; galeta ka AyA huA. Come to the throat. gacchA0 55; ---pANa puM0 (-prANa) eDe vyAsa zvAsa bharAMta 44. kaMThataka zrAyA huA zvAsa; maraNAMta kaSTa life breath come to the throat. gacchA0 55; kaMThAkaMThi. a0 ( kaNThAkaNThi -- karAThe karATe gRhItveti yogavibhAgAt ) :De bhasIne. kaMTha se kaMTha milAkara. With necks touching each other; neck of one touching that of another. nAyA * 2; kaMThiyA. strI0 (kaNThikA kaNTho bhUpyatayA'styasyAH sA ) eTI. kaMThI. A necklace. jIvA 0 3, 4, ( 2 ) 64 pradeza. kaMTha kA hissA. a part of a neck. gacchA0 124; ( 3 ) stanuM puM. pustaka kA puThThA & dekho pRSTa nambara 15 kI phuTanoTa (*). Vide Personal Use Only Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaMThaggaya] ( 367 ) [kaMDaya cover ofa book. rAya0 166; Devaloka. Its deities enjoy a kaMThaggaya. tri. (kaNThograka-kaNThazvAsAvagraka life of 21 Sagaropamas, breathe zcotkaMThAkaNThomakaH) tIkSNa savaravAsI teja once in 21 fortnights and be kaMThavAlA. One of shrill voice. ThA07; come hungry once in 21 thou. kaMTheguNa. puM0 (kaNTheguNa-kaNTheguNa iva kaNThe. sand years. sama0 21; (6) nAM guNaH ) 494 542vAnuM dvArA sarapuM sAla. sthiti sthAnAnI sabhUla. karma ke sthitigale meM pahinane kA dAre jaisA gahanA. a sthAnaka kA samUha. a collection of gold string used as an orna- items of the different varie ties ment for the neck. panna0 3; vivA02; of enduring Karma. ka0501,85; kaMDemAlakaatri0(karAThe mAlakRta) 4 mAsA kaMData. tri. ( kaNDayat ) istu; 'tuM. parIcha karaNe. jisane gale meM mAlA pahinI kUTatA huA; cUra2 karatA huA. Poundhai. (One)who has put on a gar _ing; e. g. with a pestle. piM.ni. land on the neck. dasA. 10, 1; 574; ova. kaMDa. puM0 (kANDa) dhanuSya pAe. dhanuSya bANa. an arrow. prava0 826; ka. pa0 1, 32; kaMDaka. na0 ( kaNDaka)nusa "kaMDa" zaha bhaga. 7, 1; jIvA0 3, 4; rAya0 204: dekho "kaMDa" zabda. Vide. "kaMDa" ka. nAyA02:8; (2) lAga; hisso.bhAga; hissA pa. 1,86; ta section; a part. (3) me kitanI kaMDaga. na0 ( kANDaka) sis; pAtha: 57. parta; vanarapati. eka jAti ko vanaspati. u kind thara; astara. A layer. sUya. 1, 6, 10; of vegetation. bhaga0 21, 4; (4) (2) . bANa, arrow. rAya0257, (3) pRthvI ke parvatano eka vibhAga; jamIna ke saNyAtIta saMyamanAsthAnAno samudAya. apahA tha2. pRthvI yA parvata kA eka hissA; saMkhya saMyamake sthAnakakA samUha. collection jamIna yA pahADa kA thara. a section of of countless items of ascetic Hind or mountain; & layer of conduct. piM0ni0 bhA0 66; ka. pa0 1, rock on land or on mountain. 42; 46; -heTTa, tri. (adhastana ) yAra aNujo0 134; jaM. pa. panna. 2; ( 5 ) samayanA sthitisthAnaka samaha rUpa kaMDakanI agIAramAM devalokanuM eka vimAna enI nIyenu. cAra samaya kI sthiti sthAnaka samUha sthiti ekavIsa sAgarepamanI che; e devatA rUpa pataM nIce kA. Situated below ekavIsame pakhavADIye zvAsozvAsa le che. Kandaka and equal to the ene ekavIsa hajAra varSa sudhA upaje che. duration of 4 units in a cergyArahaveM devaloka kA eka vimAna. isake tain stage. ka0 50 1, 50; devatAoM kI sthiti ikavIsa sAgaropama | kaMDaya. naM0 ( kANDaka) sanI se sakSama kI hotI hai. ye devatA ikavIsa pakSa mA. samayakA eka sUkSma bhAga. A very meM zvAsozvAsa lete hai aura ikavIsa hajAra small division of time. bhaga0 3,2: varSa meM unheM bhUka lagatI hai name of a (2) rAkSasanI sabhA AgajanuM yatyavRkSa; ts heavenly abode of the 11th Ds, rAkSasa kI sabhA ke sAmane kA caitya Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaMDarIya] ( 368 ) [kaMDillAyaNa vRkSa kaMDaka kA jhADa. name of a Chai- Pundarikini belonging to the tya ( garden ) tree near the country Puskalavati Vijaya, council-hall of deinong. 370 5, 9; He was younger brother to kaMDarIya. puM0 ( kaNDarIka ) sUbahepanI Pundarika. He had taken sahAyathI vanamAM jatAM koI puruSanI strIne Diksi but had again sinfully laI janAra eka lucco mANasa ke jenI kathA taken to worldly life.He inime pAnImudi 052 zivita che. mUladeva ediately died and went to hell kI madada se bana ke kisI pravAsI puruSa kI while Pundariku putting on strI ko lejAne vAlA eka luccA manuSya, ki the ascetic dress cast off by jisakI kathA utpAta kI buddhi para ghATata kI him bocame a Sadhu. He too 2. Name of a scoundrel who died within three days and abducted the wife of a person reached the heavenly abode travelling in a forest with the named Sarvirtha Siddha. help of Muladera. This story | nAyA. 19 is narrated in connection with kaMDavA. strI. ( kaNDavA) me // or to illustrate the variety of eka prakAra kA bAjA. A kind of musi. Buddhi or intellect known as cl instrument. rAya.-kaMDA. strI0 Utpatiki. pi. ni. 66; naMdI. (2) (-kaNDA) se nAmanu me tinu au.. puSkalAvatI vijaya puMDarikizuM nagarInA | isa nAma kA eka parvaga jAti kA jhADa. A mahApadmarAjAnI padmAvatI rANIne putra | kind of sagetation of Parvaga paMDarIkane nehAne bhAI ke je dIkSA laI, . sort. panna. 1; pAsathI patita 41, saMsAramA vyo mana kaMDiya. tri. ( kaNDita ) vish; utuM. kUTA taratA bha295 pAbhI na24 gayo. DoTa mA huA. pIsA huA Pounded with a paMDarIka kaMDarIkano utArela sAdhuvera paherI, ! pestle. piM0 ni0 1.1; sAdhutha),trAsa divasamAM maraNa pAmI, sAtha | koDayAyaNa. puM0 (kaNDikAyana) vaizAlI nagarIsi vibhAne pAyo. puSkalAvatI vijaya kii| thAhAranuM se: udhAna vaizAlI nagarI ke puMDarIkiNI nagarI ke mahApadma rAjA kI padmA. bAhara kA eka bagIcA. Name of a vatIrAnI kA aMgajAta. puMDarika kA laghu bhrAtA garden outside the city of jo ki dIkSA le phira patIta hogayA aura Vaisili. bhaga0 15, 1; saMsArI bana gayA kintu zIghra hI mRtyu pA | kaMDila. puM0 (kANDilya) iskSya gotra prati naraka me gayA. baDA bhAI puMDarIka, kaMDarIka | me pi. kANDilya gotra calAne vAle eka ke utAre huai sAdhu bheSa ko pahana sAdhu | RSi. The name of the progeho tIna dina meM hI mRtyu pAkara sarvAtha siddha nitor sage of Kandilya Gotrs vimAna me jA pahuMcA name of the son , ( lineage ). ThA0 7: of Padmavati, queen of Maha | kaMDillAyaNa. puM0 (kANDilyAyana) se nAmanA padima king of the city of me li. isa nAmake eka RSi. The Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaMDu ] ( 366 ) name of a sage. ThA0 7; kaMDu. puM0 ( kaNDU ) soDhAnuM vAsazu; taveo. lohe kA baratana; tavA. An iron pan zrava0 38; (3) asano | khAja kI bimArI itches. nAthA0 13; bhaga0 78; kaMDuiya na0 ( kaNDUmat ) jasavANI. khujalIvAlA; khAja vAlA. One having itches. sUrya01, 3, 3, 13; bhaga0 7, 6; kaMDuga. puM0 ( kaNDaka agulanA asaMkhyA tamA bhAga pramANe AkAza. pradeza parimita unI sthiti sthAnAno samUha caMgula ke asaMkhyAtaveM bhAga ke barAbara AkAza parimita karma ke sthiti sthAna kA samUha A collection of different varieties of enduring Karmas equal to the infinite part of an Angula ( measure of space ). ka0pa0 3,6; V kaMDuya. dhA0 II. ( karADU ) mAnavI; khAja khujAnA; kucaranA To scratch; to tickle; to remove irritation of skin by scratching. kaMDuyae. AyA0 1, 6, 1, 20 kaMDuislAmi nAyA0 2; kaMDuitA. saM0 kR0 nAyA0 13 kaMDuyamANa. va0 kR0 su0 ca0 3, 136; kaMDUyAvei. ka0 vA0 vivA0 6; kaMDuyaNa. na0 ( kaNDUyana ) maluvuH mara252 12vI. khodanA; khaDDA karanA. Digging. paMcA0 4, 20; kaMDU. strI0 puM0 ( kaNDU ) bhara; vANa. khAja khujAnA, khajabAla. Itching sensation. nAyA05, sU0 1, 3, 1, 10, kaMDUiya na0 ( kaMDUyita ) (208; 12. khAja; khujalI. Itching sensation. jaM0 pa0 sUya0 1, 3, 3, 13; kaMDUyA. tri. kaMDUka ) vANanAra. Vol. 11/47. khujAne vAlA. One who scratches to remove an itching sensation. ThA02, 1; VkaMta. dhA0 I. (kRta ) chedhuM chedanA. To cut. ( 2 ) sing. kAMtanA. to spin. kaMtati sU0 1, 8, 10, kaMtAmi. piM0 ni0 bhA035; jaM0pa05, 115; kaMta. tri0 ( kAnta ) manohara antivAnaH zolAyamAna. manohara; kAMtivAlA; zobhita. Charming; beautiful; lustrous, kaMtapiyadaMsaNA " nAyA0 1; 6; 14; bhaga0 2, 1; 11, 11, 12, 6; ova0 32; 36; jIvA0 1; dasa0 2, 3, sU0 pa0 20; sama0 pa0 2355 ThA0 2, 3; dasA0 10, 1; su0 ca0 1, 353; pana0 17, 16; uvA0 4, 154; jaM0 pa0 5, 115, kappa0 1, 8 3, 34, ( 3 ) dhRtasamudranA devAtAnuM nAma. ghRta samudra ke devatA kA nAma name of the deity of Ghruta Samudra. jIvA 0 3, 4 : - rUva tri0 ( - rUpa ) suMdara rUpavANu, suMdara rUpavAna beautiful; of charming appearance vivA0 1; 2 - ssara tri0 (-svara- kAntaH svaroyasya sa kAntasvaraH ) suMdara svaravANuM. suMdara kaMThavAlA. of melodious voice. pana0 3; 66 [ kaMtAra kaMna. tri0 (krAnta - zrAkrAnta) AbhaNu a. AkramaNa kiyA huA. Surmounted. su0 ca0 1 353; kaMtatara. tri0 ( kAntatara ) ati suMdara bahuta suMdara. Very beautiful. "etokaMtatarAe caitramaNNatarAe ceva" rAya 051; jIvA 0 3; kaMtA. strI0 (kAntA ) sauMdaryavANI strI rUpavAna strI. ( A woman ) possessed of beauty. bhaga0 15; 1; nAyA0 16; katAra. puM0 ( kAntAra ) bhara eya; aTavI; gar3hana For Private Personal Use Only Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaMti] ( 370 ) [kaMda vana. bana; jaMgala; gahana bana. A deep maMDava gotra kI zAkhA. A branch of dense forest; the world. 391deg the Mandava family. Jo 4, 9; 1, 58; paMcA0 11, 11; nAyA0 2; 16% (2) va gotranI zApAmAMnI 531. bhaga0 2, 1; 5, 6; utta0 16, 46, 27, maMDava gotra kI zAkhAvAlA puruSa. a person 2; naMdI0 57; su. ca0 1, 2; sama0 13; belonging to the above ova0 40; ThA0 2, 2; mahA0 pa0 35; branch. ThA0 7, 1; zrogha0 ni0 683; -bhatta. na. (bhakta = | kaMtha. puM0 ( kanthaka) gatavAnA re kAntAramaraNyaM tatra bhikSukANAM nirvAhArtha | toponA aAyo 5 ma nahIM. kulayadvihitaM tat kAntArabhaktam ) saTavImA bAna ghoDA jo topoMkI AvAjase bhI na bhaDake. bhusArI 2tA garImone ApakAno morA. A horse of noble breed not jaMgala meM musAphirI karate garIboM ko dI jAne- terrified even by the explovAsI khurAka. food to be given in | ___sions of guns. utta0 11, 16; chrity to the poor while tra- | kaMthaga. puM0 ( kanthaka ) nus| " kaMthana" velling in a forest. bhaga0 5, 6, 6, za6. dekho " kaMthana" zabda. Vide 33; nAyA. 1; nisI0 , 6; aova0 "kathazra'' utta0 23, 58% -vitti. strI0 (-vRtti) sanI patti- kaMthIkaya. tri. (kanyIkRta) :nyA-gAnI nirvAha calAvo te; jagalamAM prANaghAtaka bhA. yA thi| pAj. kathA-godaDI ke Apatti AvI paDe tyAre prANa nirvAha karavo sadRza bahutase joDa (ciMdhe) lagehue. (Anyte; magAramAnI me. jaMgala meM pravAsa thing ) prepared with a good kara vRtti-nirvAha karanA; jaMgala meM prANAMta | deal of patch-work. vize0 1436; kaTa A paDe taba prANa bacAnA; chaH prAgAra meM /kaMda. dhA* I. (kranda) A4.60 42; 27; sa eka. maintenance in a jungle | nj bhuum| mAravA. bUma mAranA; ronA; while travelling; saving one's Akranda karanA; zora macAnA. To cry; life when met with life-ending to weep; to shout. difficulty in the jungle; one of kaMdai. pAyA. 1, 2, 5, 64; the options ( on the part kaMdisu. AyA0 1, 6, 1, 5; of an asectic). prava0 953; kaMdamANa. va. kR. nAyA0 1; 2; 6; 16; kaMti. strI0 (kAnti) ar; sin lA .teja; bhaga0 6, 33; kAMti; zobhA; lAvaNya. Lustre; kaMda. puM0 (kanda ) 4-6 bhUta; kuMgalI, saNa, beauty. paNha 0 2, 1; zrova0 32, 34, gAjara, ratALu vagere kandavAlI sAdhAraNa (2) zAlA. prabhA; suMdaratA. beauty; vanarapati. kUnda mUla; lahasana, gAjara, ratAlu charnm. su. ca0 2, 345; zrAdi kandavAlI sAdhAraNa vanaspati. BulkaMtilla. tri. ( kAntimat ) antivAsI; bous roots, bulbous vegetation pratibhAn. lAvaNyavAlA. prabhAvAn. Lus- i. e. garlic, carrot etc. trous; beautiful. su0 ca08, 246; | jaM0 pa0 2, 16, 3, 67, AyA0 2, 3, 3, kaMtalla. puM0 (kAntella) maM gotratI zApA. 126; panna0 1; vivA0 1; bhaga0 3, 4, 17, Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaMdaNayA] ( 371 ) [kaMdappa 1; 22, 1; nAyA0 13; 14; utta0 36, roots and roots. bhaga0 21, 1; sUya. 18%3; nisI04,52, dasa0 5,1,70; cau028% 2, 3, 5; (2) nA bhUsa sane thAnA pacanA | kaMdappa. pu. ( kandarpa ) rAga mane mAla bhAga. jhAr3a ke mUla aura dhaDa ke madhya kA upajAvanAra hAsya, garbhita ceSTApha vaphabhASaNa bhAga, the part of a tree be- rAga aura moha paidA karane vAlI hAsyamaya tween the roots and the trunk. krIDA; vakra bhASaNa. Amorous sport; jIvA0 1, rAya. 155; bhaga0 7, 3; dalliance; humorous, witty nAyA015;panna01;ova0 (3) mAnA love talk. gacchA0 82; utta0 36, bhU3 52no gora bhAga. kamalAdi ke mUla 254; jIvA0 3; panna0 2; ogha0ni0102; Upara kA gola bhAga. the upper round (2) maheSa. kAmadeva. Cupid. su. portion of the lotus roots. jaM. ca. 6, 21, parAha0 2, 2; bhaga0 14, 8; pa. -ahigAra puM0 (-adhikAra) nA uvA0 1, 52; prava0 283; 648; paMcA0 1, madhi2-varNana. kaMda kA adhikAra-varNana. 24; (3) atUTalI 5. (3) kutUhala karane subject-mutter dealing with vAle deva. the god Kutuhali. bhaga0 hulhous roots bhaga. 6, 33; 21, 1; 3, 7; (4) mahevanI lAvanA. kAmadeva kI - zrAhAra. puM0 (-pAhAra) ne| yAhAra bhAvanA. meditation for sexual 42. // 2 tApasane me varga. kaMda kA bhakSaNa pleasure. gacchA . 82; -kara. puM0 karane vAlA tapasvI kI eka jAti. one who (-kAra ) Ama 34 tevI yethAnA 42nA2. eats bulbous roots. bhaga0 11, 6; kAmadeva utpanna ho aisI ceSTA karanevAlA. nira0 3, 3: ---jIvaphuDa. puM0 (-jIvaspRSTa) one who speaks and acts amo. hanA thA 21STa thaye. kaMda ke jIvoM se rously. ova. 31;-deva. puM0 (-deva-- chuyA huA. one touched by the kandarpo-'TTAdRhasanaM kandarpakaraNazIlA: sentient beings living in bulb. kandarpAH kandarpAzcate devAzca kandarpadevAH ) ous roots. bhaga. 7, 3; -bhoyaNa. 57mA snaa| hevI. haDahaDa haMsane na0 (-bhojana) nuM mana. kaMda kA bhojana. arar 99. a loud-laughing god. food consisting of bulbous taMdu0 -bhAvaNA. strI0 (-bhAvanA-kandarpaH roots. ThA* 7 sama0 21; nAyA 1; bhaga0 kAmastatpradhAnA nirantaraM narmAdiniratatayA 9, 33; dasA0 2, 16; -mUla na0 (-mUla) viTaprAyA deva vizeSAH kandarpAsteSAmiya . bhU. kaMda mUla. roots and bul- kAndo sA cAsaubhAvanA ca) se prArI bous roots. bhaga. 8,5; mAhI54 mA bhAvanA eka jAti kaMdaNayA. strI. (krandana ) sAhana42y; ; kI kAmotpanna karane vAlI mohamaya bhAvanA. . AkraMdana karanA; ronA; zora macAnA. a kind of love-exciting meditaCrying; weeping; lamenting. tion. prava0 645; - rai. strI0 ( rati) ThA0 4, 1; bhaga0 25, 7; ova. 20; samabhAgamA ti sAsakti. kAmabhoga meM rati kaMdatA. strI0 ( kaMdatA) bhuNa pA. kaMdamUla Asakti. delight in amorous plea___ panA. Stute of being bulbous | sures. nAyA. 1; Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaMdapi ya ] kaMdapi ya. tri0 ( kAndarpika- kandarpastaggie: quianazaia ) 214Agi, e124, mazrI nAra. kAmaceSTA hAsya vinoda karane vAlA. ( One ) doing amorous gestures. ova* 38, bhaga0 1, 2, panna020; kaMdara na0 (kandara ) parvatanI gujha parvata kI guphA. A cave. nAyA0 1; 2; 8; naMdI0 14; jIvA0 3, 3; bhaga0 3, 7, 6, 33; vivA0 1, 3; ( 372 ) kaMdarA . strI0 (kandarA) gu. guphA. A cave. ta03, 1; mahA0 pa082; jaM0 pa0 nAyA0 1; kaMdala na0 ( kandala ) me tanuM jhADa. manuM jhADa. eka jAti kA jhADa; kele kA jhADa. A kind of tree. nAyA 0 1;6; 6; kaMdalaga. puM0 (kandalaka ) : jarIvAnA pazunIta eka khuravAle pazu kI eka jAta. A one hoofed animal. pana 0 1; kaMdalI. strI0 ( kandalI ) me to unha eka prakAra kA kaMda. A kind of bulbous root. utta0 36, 67; (2) garnu u. kele kA jhADa. & plaintain tree. panna01; bhaga022, 1 (3) sIsI vanaspati, harI vanaspati. green vegetation. zrAyA0 ni0 1, 1, 5, 126; kaMdiya. puM0 na0 ( krandita ) viyoginI strInaM 36. viyoginI strI kA ronA Lameu. tation of a woman separated from her husband utta 16, 5; ova0 21; nAyA0 1; paMcA0 7, 16; ( 2 ) vAluvyantara devatAnI me lata. vANavyaMtara devatA kI eka jAti a kind of Vapavyantara ( infernal ) gods. panna0 2; paraha0 1, 4, ova0 24, prava0 1145; kaMdu. tri0 (kandu ) sohAnuM vAsagu, yA bhabharA vagere bhavAnI ardhI lohe kA eka [ kaMpaNa 66 ,, varatana; cane Adi bhUjane kI kaDhAI An iron vessel; an iron pan to bake grams etc. paraha 0 1, 1; vivA0 3; - soliya. tri0 (-pakva ) yA bhabha rAnI yeDe tAvaDAmA pahuve. cane, phUlI kI taraha ghAgameM pakA huA. Cooked, baked in the heat of the sun. kaMdu soliyaM piva kaTTasolliyaM pitra appANaM jAva karemANA viharaMti bhaga0 11, 6; kaMdukattA. tri0 ( kandukatA ) unhu nAmanI vanaspatinA lAva - sva35. kaMduka nAmakI vanaspati kA bhAva-svarUpa. State of, nature of a vegetation named Kanduka sUya0 2, 3, 16; kaMdukuMbhI. strI0 (kandakumbhI ) sodAnI udA. tAvaDI. lohe kI kaDhAI; lohe kA baratana An iron pan used to bake bread ete. utta0 16, 48; kaMdurukka na0 ( kandurukka ) bheDa latano dhUpano sugaMdhI padArtha. eka jAti kA dhUpa kA sugaMdhI padArtha. A kind of fragrant incense. nAyA0 160 kaMdU. strI0 (kandU ) nAraDIne upalvAnI huMlI. nArAkeyoM ke paidA honekI kumbhI. A pot - like place where the hell beings get their birth. sU0 1,5, 2.7, kaMdha. puM0 ( skandha ) pAMdha kandhA; skandha. A shoulder. AyA0 1, 6, 1, 22; 'kaMpa. dhA0 II (kampa ) dhruvuH ubhya. dhUjanA; kAMpanA; tharatharAnA. To tremble; to quiver. kaMpanta. va0 kR0 su0 ca0 1, 110; kaMpamANa. va0 kR0 bhaga0 3, 2 . kaMpa. puM0 (kampa ) ubhyArI; dhunnarI; tharatharAhaTa. Tremour; trembling. sama0 11; kaMpaNa. na 0 ( kampana ) ubhya: zruvuH . For Private Personal Use Only Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaMpilla] kAMpanA; dhUjanA; hilanA. Tremour; under Lord Neminatha, gave trembling. paM0 ni0 580; aNujo0 up food and water for one 130; -vAia. puM0 (-ghAtika) 5. month on Satrunjaya and got vAnuM darda, jethI mastaka kApyA kare evo ! salvation. aMta. 1, 7, roga. dhUjane kI bImArI; vaha bImArI jisase kaMpillapura. na0 ( kAmpilyapura ) pisapura sira dhUjA kare name of a disease nAme naga2. kaMpilapura nAmakA nagara. Name causing trembling sensation in of a city. "paMcAlesu jaNavaesu kaMpilla. the head. aNutta0 3, 1; puraM NayaraM taratha dummuhArAyAM" nAyA* 16; kaMpilla. puM0 na0 ( kampilla ) pisapura nAyA0 dha06; bhaga0 14, 8; nAyA0 1; 8; nAmanuM pharukhAbAda jIllAnuM eka junuM nagara | 16; uvA0 5, 163; ova. 36; mekSita pAyAsazanI sadhAnI hatI | kaMbala. puM0 (kambala ) sa; dhAmI ; bhane tyo hAnA 25yaM52 thayo hato. mI. kaMbala; kAmala;zAla. A blanket. kampilapura nAmaka pharukhAbAda jile kA eka | zrogha0 ni0 709; nisA07, 11; bhaga0 2, purAnA nagara jo dakSiNa pAMcAla deza kI ___5; 7, 1; 8, 6; 13, 1; vivA0 2; panna. rAjadhAnI thI aura jahAM draupadI kA svayaMvara 1153, rAya. 226; nAyA0 17, racA gayA thA. Name of an ancient dasa. 4, 6, 20; AyA. 1, 2, 5, 86 town of Farukhabad district. 1, 7, 1, 165, veya. 1, 37; jIvA0 3, It was the capital of suuthern 3; uvA0 1, 58; kappa06, 52;prava0 876; Panchala country and also the ---kaDa. puM0 (-kaTa ) mo. kambala.. place of Draupadi's choice. blanket. ThA0 4, 4; -kiDu. na. marriage. panna0 1; nisA0 6, 20; ( -kaTa) vAya. kambala. a blanutta0 13, 3; (2) santa bhUtanA 1 sA ket. bhaga0 13, 1 -pAvAra. na. varganA sAtabhA adhyayanarnu nAma. aMtagaDa (-prAcAra ) mA 5 modavAnu pastra. sUtrake pahile vargake sAtaveM adhyAya kA nAma. kambala sarIkhA aoDhane kA vastra. a blanket. name of the 7th chapter of the nisI0 7, 11; first section of Antagada Sutra. / kaMbalaga. na. (kambalaka) mata; ima. (3)sa-4liyanA putra sAtamAzA 7 kAmala; kambala. A blanket; a rug. nemanAtha prabhu pAse bAra varasanI pravajyAM | pAyA0 2,5,1,145; pALI zatruMjaya upara eka mAsano saMthAro | | kaMbalaya. ma0 ( kambalaka ) pArasI; ananu zamokSa gayA. aMghakavRSNi ke putra sAtaveM | vastra. kambala; Una kA vana. A woolen dazAha, ki jo neminAtha prabhu ke pAsa bAraha | blanket. prava0 662, varSa kI pravajyA pAla zatrujaya para jAkara kaMbu. puM0 ( kambu ) 25 zaMkha. A concheka mAsa kA saMthArA kara mukti padhAre. | shell. jaM. pa. jIvA0 3, 3; paNha. 1, the 7th Dasarha, son of 4; aova0 10; (2) su nAme pAMyamA Andhaka Vrisni. He prac- devalekanuM eka vimAna ke jemAM vasatA devanuM tised ascetism for twelve years | // 2 sA2nu AyuSya che. kaMbu nAmaka pAMcaveM Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaMbuggIva] ( 374 ) [kaMsIya devaloka kA eka vimAna, jahAM uptanna honevAle uvA0 8, 235; sUpa0 2, 1, 36; utta. devatAoM kI AyuSya bAraha sAgara kI hotI 6, 46; jaM0 pa0 2, 24, pi. ni. 334; hai. name of a heavenly abode nAyA. 1; 7; bhaga0 8, 5; 1, 33, panna. where the gods have u life of 11; dasA. 6.53, jIvA03,3; gacchA. 12 Sagaras; (it is in the fifth 88;-pAI. strI0 (-pAtrI) isAnI thAlI. Devaloka). sama0 12 kAMse kI thAlA. a bronze utensil. kaMbuggIva. puM0 ( kambugrIva) muzrI nAme " kaMsa pAIva va mukatoe" ThA0 6; ova0 pAMcamA devalokanuM eka vimAna ke jemAM ! 17; uvA. 8, 235, -pAya. puM0 (-pAtra) vasatA devonuM bAra sAgaranuM AyuSya che. | sArnu rAma, kAMse kA baratana. a bronze kaMbunAva nAmakA pAMcaveM devaloka kA eka | pot. "kaMpasu kaMsa pAesu, kuMDa moesu vAvimAna, jahAM ke devatAoM kI bAraha sAgara kI puNo bhuMjato asaNa pANAi Ayaro paristhiti hotI hai. Name ofa heavenly bhassai" dasa * 6, 53; kappa0 5.116; abode in the 5th Devaloka | kaMsaNAbha. pu. (kaMsanAbha) pIthamai ki where the gods have a life of nAma. 23veM graha kA nAma. Name of the 12 Sigaras. sama0 12; 23rd planet. sU0 pa0 20; kaMbU. strI0 ( kambU) manomanI me sAdhA. kaMsatAla. na. (kAMsyatAla ) sAna 204 pana25ti; mavAnA me nt. isa jagata vAtri ; isIya. kAMse kA eka nAmakI eka sAdhAraNa vanaspati; kaMda mUla kI prakAra kA bAjA. A kind of musical T r. Name of a kind of veg instrument made of bronze. _tation with bulbous roots. panna. 1; AyA0 2, 11, 168; rAya. 87, jIvA. kaMvoya. puM0 (kambAja) mA za; mukha zi. 3, 3; -sadda puM0 (-zagda) isiyaan| kamboja deza; kAbula deza. The country sApAsa. kAMsa ke bAja kA zrAvAja, the ealled Kamboja. rAya0 236 sound of cynthals. nisI0 17 35; kaMboya--a. tri. (kAmboja ) mA dezanA | | kaMsavaNNAbha. puM0 (kaMsavarNAbha) mahAvIsabhA bhanbhesa. kaMboja deza kA manuSya. A native hanu nAma, aTThAvIsaveM graha kA nAma. Name of Kamboja country. rAya. 236: | of the 24th planet. " do kaMsa va" jahA se kaMboyANaM Aine kaMthA siyA" | eNAbhA " ThA. 2, 3; sU0 pa 20 utta. 11, 16; kaMsavabha. puM0 (kaMmavarNa) savANu nAmanA. kaMsa. puM0 na0 (kaMsa) sa nAmano 88 praha- kaMsavarNa nAma kA graha. A planet so mAMnA 22 bhI aha. 88 gRhoM meM se kaMsa nAma ____named. " do kaMsa barAmA' ThA0 2, 3; kA 22 vAM gRha. The 22nd planet of sU0 pa0 20; the 88. ThA0 2, 3; su. 50 20; (2) | kaMsiya. puM0 ( kAMsthika ) isAnu pAtra. bhyushne| 2. mathurA kA rAjA. name of | | kAMse kA bAjA. A musical instru. n king of Mathuri. ThA0 2, 3; | ment of bronze. su. ca. 13, 41; paNha 0 1,4;-kaMsa. puM0(-kAMsya) sAnI | kaMsIya. na. ( kaMsIya ) sAnu pAtra. kAMse ye dhAtu. kAMsI; eka dhAtu bronze. I kA baratana. A vessel of bronze. Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kakArapavibhAtti] ( 375 ) [kakara panna. 11; mahala kA nAma. Name of a palace kakArapavibhatti. puM0 ( kakArapravibhakti ) of Brahmadatta Chakravarti. AranI 2yanA pANu nA23. kakAra kI racanA " uccodae mahukakeya baMbhe" utta0 13, 13; vAlA nATaka. A drama containing kakkakuruyA. strI0 (kalkakurukA) mathI mIa special arrangement of the nane chatarapuM te. daMbha se dUsaroM ko ThaganA. letter "ka." rAya. 63; Deceiving others by means of kakuda. tri. (kakud ) pradhAna. pradhAna. Any _false tricks. prava0 111; one that is prominent, princi. | kakkaDa. tri. (karkaza ) bharamaI. karkaza; kaThora. pal. nAyA. 17; _Rough; harsh. ka. pa0 4, 45; kakuha. strI0 (kakuda ) zAyin methI kakkaDaga. puM0 (karkaTaka) ; zanI se| rAganI samAe 5 tevI nizAnI. rAja- Mta. kakaDI. A cucumber; a kind cinha; jisase rAjA pahicAnA jAsake vaha of vegetable. paMcA0 5, 28;-jala. cinha. Royal insignia. "rAya kakuhA" na0 ( -jala) 3 tathA suyA vageremA TA0 5, 1; nAyA0 17, ova0 12; jaM. thI nItu pANI. kAkaDI tathA kharabUjA pa0 7, 166; (2) sahanI muMdha. baila vagairaha meM se nikalatA huA pAnI. the kA kaMdhA. a hump of a bullock.. water that comes out of cucum( 3 ) patanI TAya. parvata kA zrRMga. ber ete. prava. 206; a summit of a mountain. jaM. pa0 / kakkaDaya. na0 (karkaTaka ) hotA thenapeTamA 7, 166; kappa. 3, 3, 4; to vAyu. doDate ghoDe ke peTa meM uchakakka. puM. (kalka):58; mAyA; pA5. kapaTa; latA vAyu. The gases that play in mAyA; pApa. Deceit; sin. sama052; bhaga. the stomach of a running 12, 5; paNha0 1, 2; ( 2 ) sudhI pArtha; horse. bhaga0 10, 3, me441||drvyn nApIhImA kakaDigA. strI0 (karkaTikA ) 11. kakaDI. rupaye thAya chete. somAdi ye zarIranu / A cucumber. paMcA* 5, 25; 10, 24; G20j 42te. sugaMdhI padArtha; eka kaSailA kakkaDI. strI0 (karkaTI) 31. kAkaDI. A padArtha kA ukAlakara ( pIThI) mardana karane | kind of vegetable; a. sort of ke liye banAye hae lepa meM DAlA jAtA hai vahaH | cucumber. piM0ni0 166; prava. 290, sugaMthI padArtha kA zarIra kA uvaTana. a fra- kakaba. puM0 ( karkava) se za2sanI 2sa. grant substance; a kind of auTAyA garma kiyA huA sAMThe kA rasa. Boiltenacious paste for the body ed juice of sugarcane.piM0ni0 283; prepared from Lodhra etc. kakara. puM0 (karkara) bane yAvata 4242 thAya " kakaM ucalaNayaM" sUya. 1, 6; 15; bhaga. tevI paratu. jise cabAne se karakara ho aisA 12, 5; aAyA0 2, 2, 3, 65, nisI0 1, padArtha. A substance which pro6; dasa0 6, 64 duces a cracking sound when kakka. pu. (karka) yAta yApatAnA me| chewed. utta0 7. 6; (2) is. bhaDezanu nAma. bramhadatta cakravartI ke eka | kaMkara. a small stone. dasA0 7, 1; Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kakaraNayA ] ( 376 ) [ kaksa rAya0 26; Ava0 4, 4; -sa. na. (-zata ) seM.) . saikaDoM kaMkara. ( with ) hundreds of pebbles. vivA. 2; kakkaraNayA. strI0 (karaNa) zA apaSi vageremAM deSa kahADI baDabaDATa karavuM te. zayyA, upadhi Adi meM doSa nikAlakara bar3a2 karanA. Loquaciously inding fault with environments such as a bed etc. ThA0 3,3; kakaraya. puM0 (karkaraka) subhikSA hetu zIpavavA. subhikSAdi ke hetu sikhAnA. Giv. ing instructions into the reasons for proper alms-begging etc. nisI013, 8 kakkarI. strI. (karkarI ) // 12. gAgara. A round metal pot. jIvA0 3, 3; kakasa. tri0 (karkaza) 444; AI. kaThIna; kaDA. Hard; severe. "vipulA kakasA pagADhAcaMDA duhAhivvA duhAhiyAsatti" vivA0 1, 1; su0 ca0 2, 380; bhaga0 7, 6; 33; dasa0 8, 26; uvA0 2, 107; ThA0 ; zrAyA. 2, 4, 1, 633, (2) 25ru; za. karkaza; khudarA. rough; harsh. gacchA0 54; rAya0 282; kakAvaMsa. puM0 (karkavaMza) 4. tanI vana 25ti; yAMsI se gata. eka jAti kI vanaspati; bAMsa kI eka jAti. A kind of vegetation so nanied; a kind of bamboo. bhaga0 21, 4, kakeyaNa. puM0 ( karketana ) me tanuM 2lna bhali. eka jAti kA ratna; maNi. A kind of gem; a jewel. " aAgAsakesakajja kakkeyaNa iMdaNIla prayasi kusumappagAse" rAya jaM. 10 kappa0 3, 45; kakkoDaI. strI. (karkoTakI) nI sa. __ kakumbara kI lattA; kakoThe kI vela. Name of a creeper; a species of cu cumber. panna. 1; kakoDaya. puM0 (karkoTaka) saMdha2 gatanA yitAnu nAma. velaMdhara jAti ke devatA kA nAma. Name of a god belonging to the Velandhara kind of gods. bhaga0 3, 6, 7; (2) vane 2vAnA patana. nAma. usa parvata kA nAma jahAM karkoTaka deva rahatA hai. name of the mountain abode of the Karkotaka. jIvA03,4; (3) anuvekhagharavatAnA garnu nAma. anuvelaMdhara devatA ke rAjA kA nAma. name of the king of the Anuvelandhara kind of gods. jIvA0 3, 4; (4) sakya smudrmAM pUrva dizA betAlIza hajAra jajana upara Avela aNulaMdhara devone AvAsa pata. lavaNa samudra meM pUrva dizA kI ora 42000 yojana Upara sthita anuvelaMghara devatAtroM kA nivAsa parvata. name of the mountain abode of the Anuvelandhara gods situated at in distance of 42000 Yojanas in Lavana Samudra in the east. ThA0 4, 2, kakola. puM0 (karkola) me dj 37. eka jAti kA phala. A kind of fruit. paeha. 2, 5, kakkha. puM0 (kara) amamagara bagala; kAMkha. ___An arm-pit. nAyA0 2; 16; bhaga0 3, 2, 5, 4; nisI0 5, 41; jIvA0 3, 3; prava0 677; kappa. 6, 26; -aMttara. na. (-antara = kakSAyA antaraM madhyaM kakSAntaram) apano madhya bhAga. bagala kA madhya bhAga. the middle part of the Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kakkhaDa ] arm-pit. nira0 4, 1; - dekhabhAga. puM0 ( - dezabhAga ) stanapAse amano mujhe lAga. stana ke pAsa bagala kA mUla bhAga, the part of the arm-pit near the breast. nAyA02;- metta tri0 ( mAtra ) kAkha, bagala sudhI pramANuvAluM; agala sudhI. bagala taka mApavAlA; bagala taka. reaching to the armpit prava0 67 7; - roma na0 ( -roma ) apanA zabha. bagala ke bAla. the hair of the armpit. "parUDhaNa hakesa kakkharomA zrotti " zrotra 038; AyA02, 13, 172, nisI03,46, kakkhaDa. tri0 ( karkaza ) uhora; paramayaH I. kaThora; karkaza; kharadarA Hard; harsh; rough. " ekakkhaDe 1, 1 gha0 ni0 62: jo0 141; panna0 1; jIvA0 1, utta0 36, 16; zrAyA0 1, 5, 6, 170; piM0 ni0 426; nAyA0 6; bhaga0 1, 1; 14, 7 15, 1; 18, 6, 20, 5 ThA0 1, 1 kampa0 6, 56; ka0 0 4, ThA0 63; - phAsa 0. puM0 (sparza) nisparza; parayosparza. kaThina sparza; kharakharA sparza. hard touch; rough touch. sama0 22; bhaga0 6, 6; 8, 1 ( 2 ) tri0 DIgu sparzavAsA. kaThina sparza vAlA feeling hard dasA 6, 1; ka0 gaM0 5, 32; kakkhaDatta na0 ( karkazatva ) Dozya; azapaeM. kaThoratA; karkazatA.Hardness; harshness bhaga0 17, 2; kakkhaDA. strI0 ( karkazA ) hora vedanA; duHsaha pIDA. kaThora vedanA, du:saha pIDA. Hard acute pain. nAyA0 1; kakkhA * strI0 ( kakSA ) ama; agala-bagala; ( 377 ) "3 [ kaccha kAMkha. An arm-pit. "upapIlikakkhA vivA0 1, 3; sUya0 1, 4, 1, 3, nAyA0 1; 16; jaM0 pa0 gacchA0 122; kacca. tri0 ( kRtya ) utavya khAnayogya. kartavya karane yogya. A deed; an action; a duty. rAya0 31; "" kazvAyaraNa. puM0 ( kAtyAyana ) jhAtmanA putra zrI bhavanA gottanuMnAma kAtya ke putra zrI prabhavajI ke gotrakA nAma Name of the family of Sri Prabhavaji, the son of Katya. naMdI0 23; (2) DAzi gotranI zAkhA kauzika gotra kI zAkhA. name of a branch of the Kausika family. ThA0 7, 1; ( 3 ) zika gotranA zANAmAMnA puruSa kauzika gotra kI zAkhA kA purUSa. a person belonging to the branch of the Kausika family. ThA0 7, 1; ( 4 ) bhUjha nakSatranuM gotra mUla nakSatra kA gotra the family of the Mula constellation. "je kosiyA te saca vihApaNNattA taMjahA te kosiyA te kaccAyaNA" su0 pa0 11; ThA0 7; - sagota. tri0 ( - sagotra ) atyAyana gotravANu . kAtyAyana gotra vAlA. Of Katyayana family. mUla nakkhatte kaccAyaNa sagotta parANate' sU0 pa0 10; bhaga0 2, 1; kaccolaya. puM0 ( * ) 'yAo; yo pyAlA; kaTorA. A cup. su0 ca0 8, 65; kaccha. puM0 ( kaccha ) aDI; choTe kAMdra; kachoTA. The end or hem of a lower garment which after being carried round the body "" * lugyo pRSTha nambara 15 nI phuTanoTa (*). dekho pRSTa nambara 15 kI phuTanoTa ( * ). Vide foot-note (*) p. 15th. Vol. 11/48. For Private Personal Use Only Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaccha ] ( 378 ) [ kacchagAvatI is gathered up behind and of the four summits of the tucked into the waist-band. Chitrakuta Vakhara mountain. sama0 11; bhaga0 1, 6; 1, 8; ( 2 ) jaM. pa. (2)bhAsata parvatana nava TamAnAM 1. kinArA. a border; a nargin; yothA 2-zimara nAma. mAlavanta parvata ke a bank. bhaga0 1, 8; jaM0 50 1, 4; nauM kUToM meM se cauthe kUTa zikharakA nAma. 65; 3, 52; ( 3 ) sItA nahInI uttare name of the 4th of the nine na lavaMtaparvatanI dakSiNe citrakUTa vakhArA summits of Malavanta inounparvatanI pazcime ane mAlavaMta vakhArAparvatanI tain. jaM. 10 -vattavvayA. strI. pUrve mahAvidehakSetramAM eka vijaya. (-vaktavyatA ) 427 vigAyanI pAlavyatAsItA nadI ke uttara nIlavaMta parvata ke dakSiNa | adhi2. kacchavijaya kA varNana. a des. citrakUTa vakhArA parvatake pazcima aura mAlavaMta cription of Kachchhavijaya. vakhArA parvata ke pUrva meM mahAvideha kSetra kA kaccha. puM0 (kakSa) 14; Ant. bagala; kAMkha. eka vijaya. name of a Vijaya in An arm-pit. bhaga0 3. 7; -koha. the Mahavide ha region, to the puM0 (-kotha = kakSANAM zarIrAvayavAvizeeast of Malavanta Vakhara pANAM kotho daurgandhyam ) bhAMnI durgandha. mountain, to the west of Chit- bagalakI durgandhI. stench proceeding rakuta Vakhara mountain, to the from the arm-pit. bhaga0 3. 7; south of Nilavanta mountain kacchagAvaI. strI. ( kacchakAvatI) gume| and to the north of the river Si- " kacchagAvatI" za6. dekho "kacchagAvatI" ta.0pa0(4)yAre |204thaa ddhNjaaye| pradeza. zabda. Vide "kacchagAvatI." "dokacchavaha pradeza jisake cAroM bAjU jalase DhaMke hoM. a gAva" jaM0 pa0 ThA0 2, 3: place covered with water on | kacchagAvatI. strI. ( kacchakAvatI) zrAdUTa ail sides. (5) 420 vipanA paitA vakhArA parvatanI pazcime ane kahavatI nadInI parvatanA nava phUTamAMnA bIjA ane sAtamA pUrve baMnenI vacce mahAvidehAntargata kSetra yUTanu nAma. kaccha vijaya ke vaitAtya parvata vizeSa. brahmakUTa vakhArA parvata ke pazcima aura ke nau kUToM meM se dUsare aura sAtaveM kUTa kA drahavatI nadI ke pUrva ina donoM ke madhyameM mahAnAma. name of the 2nd and also videhAntargata kSetra-vijaya. Name of a of the 7th of the eight sum. region in Mahavide ha situated mits of Vaitadhya mountain hetween Brahmakuta Vakhari of Kachchhavijaya. jaM. 50 (1) mountain ( westward ) and the|| rAsasthAna. thoDe jalakA sthAna. a Drahavati river (eastward ). place containing scanty water. jaM0 50 --kUDa. puM0 (-kUTa ) laTa nAyA0 1; -kUDa. puM0 (-kUTa) citrakUTa vakhAra parvatanA cAra phUTamAMnuM cothuM kUTavakhAra parvatanA cAra phUTamAMnuM trIju phUTa- ! zi52. brahmakUTa vakhArA parvata ke cAra kUToM zi52. citrakUTa vakhArA parvatake cAroM kUToM meM se cauthA kUTa-zikhara. name of the meM se tIsarA kUTa-zikhara. the third | last of the four smmits of Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kacchabha] ( 376 ) [kacchU Brahmakuta Vakhara mount, meM moTI pustaka; pustaka ke pAMca bhedoM meM se jaM. pa. eka. A book tapering at the end kacchabha. puM. (kacchapa) 17. kachuA. A and bulky in the middle; one tortoise. panna. 1; jaM0 pa. pagaha. 1, of the five varieties of books. 1; vivA0 1; utta0 36, 171; jIvA0 1; prava0 671 nAyA0 4; piM0 ni 561; bhaga0 3, 2, 7, kacchA. strI. ( kakSA ) bAthAna chAtImA mAM6; 12, 6; 15, 1; (2) rAnuM nAma. pAnI zasI. hAthIkI chAtImeM bAMdhane kI rAhukA nAma. anothernanme of Rahu TEAL. A rope with which an sU0pa020 elephant is tied in the middle kacchabhariMgiya. na0 ( kacchapariGgita ) . | part of its breast. ova0 30; bhaga0 bAnI peThe AgaLa ke pAchala marajI pramANe 3, 6; (2) mahAvihanI patrIza niya. cAlIne vaMdanA kare te; vaMdanAno eka deSa. bhAnI me. mahA videhakI battIsa vijaya meM kachuve kI taraha Age yA poche icchAnusAra kI eka vijaya. one of the 32 Vijacalakara vaMdanA karanA; vaMdana kA eka doSa. yas of Mahavideha. ThA0 2, 3, A fault connected with Vanda- kacchuya. puM0 (kacchuka ) 52al; masana na (bowing); one who bows by / khAjakA roga; khAja A kind of moving backward and forward disease which causes itching like a tortoise. prava0 150; sensation. nisI0 6, 22; kacchabhANI. strI. ( * ) me tanI | kacchurI. strI. ( kacchurA) ghamAse; ghamAsAnA pANImAM ugatI vanaspati; kezaranuM jhADa... shurche| eka jAtakI vanaspati; dhamAse kA eka jAti kI pAnI meM utpanna hone vAlI gucchA . Name of a plant; a cluster vanaspati; kezara kA jhATa. A kind of | of the same plant. panna. 1; aquatic plant; a saffron tree. kacchula. puM0 (kacchUra ) zubha MD meN| panna. 1; A3. gulma jAti kA eka jhADa. A kind kacchabhI. strI. ( kacchapI ) me tanuM| of bushy plant. panna. 1; pAtra; pI. eka jAti kA vAjiMtra; vANA. kacchulanAraya. puM0 (kacchulanArada ) zuddha A kind of musical instrurnent; nAmanA nA26. kacchula nAma kA nArada. a kind of lute. "aTusayaM kacchabhINa" Narada bearing the name gaya0 88; jaM0 pa0 paNha. 2, 5: nAyA0 Kachchhula. nAyA0 16; 17; ThA0 4, 2; nisA. 17, 35: kacchU. strI0 ( kacchU ) 521 - 41; 49kacchavI. strI. (kacchapI) cha? pAtasuM bhane sa. khAja, khujalI; khAja kA roga. vacce paheluM evuM pustaka; pustakanA pAMca Itch; itching sensation. jIvA. prAramanu ye 4. kinAroM para patalI aura madhya 3, 3; jaM0 50 bhaga0 7, 6; * gumo 14 2 15 nA 5TanA (*). dekho pRSTha naMbara 15 kI phUTanoTa ( * ). Vide foot-note ( * ) p. 15th. Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kacchUka ] ( 380 ) [kajalAvemANa kacchUka. puM0 (kacchUka ) mAna; 5sa. khAja; a deed vize0 3; -heu. puM0 (-hetu) khujalI.Itching sensation. bhaga07,6; / paryana hetu-nimitta kArya kA hetu-nimatta. kacchUlla. tri. (kachUmat ) muralIne hI. | ( with ) a purpose or motive. jise khAjako bImArI hai vaha. (One) ThA0 4, 4; bhaga0 25, 7 suffering from itch, scab etc. | kajakAri. tri. ( kAryakArin ) sArtha; vivA0 7; paraha. 3, 5, saprayona. artha yukta; matalaba sahita. Havkaja. na0 ( kArya ) arya; yona, 204; | ing meaning; full of meaning. tavya; hiyA. kAma; matalaba; kArya; kartavya; gacchA0 55; kriyA. A deed; an action; an kajatA. strI0 ( kAryatA ) aryA. kartavya aim; a purpose; a duty. "kiMkaja pana. State of being a deed, a bhaeNatti jaMtukIratI teNaM" piM0 ni0 bhA0 result etc. vize0 110; 47; vize0 71, 423, 2112; utta. kajala. na0 (jala) Hiry; stor6. aMjana; 25, 38; ova. 20; rAya0 210 sU0 kajala Soot used as collyrium 50 11; su0 ca0 1, 57; jIvA0 3, 4; for the eyes. jaM. pa rAya0 60; panna. bhaga0 11,6; 12,6; 18, 2, 7nAyA. 17; ova0 10; jIvA0 3, 3: nAyA0 1; 1, 2, 3, 5, 7, 8; AyA. 1, 2, 2, 76; bhaga. 2, 1; dasa0 7, 36; uvA0 1, 5; gacchA0 22; 56; / kajjalaMgI strI. (kajalAMgI) nI. paMcA0 4, 17; 5,35; ka. pa. 1, 4, zIsI. kAjala kI zIzI yA DibbI. A --aMtara. na0 (-aMtara) prathama vA small box or vial in which eye. 4Arya vinA Arya. prathama kahe hue kArya ke collyriumn is kept. ova. binA dusarA kArya; kAryAntara. work other | kajalappabhA. strI0 (kajalaprabhA) pakSanA than the one said before. naiRtya khuNAnA vanakhaMDanI eka vAvaDInuM paMcA0 12, 30;-abhAva. puM0 (-abhAva) nAma. jambU vRkSa ke naiRtya kona ke vanakhaMDa DAyanA manApa. kAryakA abhAva. absence kI eka bAvaDI kA nAma. Name of a of action or purpose. vize0 71; forest-well to the south-west -zrAvana tri0(aApanapane-utpatti of Jambuvriksa. jIvA03.4;0pa0 lAyana prAta thye|. kArya rUpa ko-umati | kajaseNa. puM0 (kAryasena) ryasena nAme - bhAva ko prApta. ( that ) which has avasaNInA pAMyamA 142. gata avasarpinI reached the stage of effect or ke kAryasena nAmaka pAMcaveM kulakara. The result; ( that ) which has been 5th Kulakura ( a great leader born. vize0 60; -siddhi. strI0 (- of men) of the past Avasarpini, siddhi) AryanI sasatA. kArya kI saphalatA.. ___named Karyasena. sama0 pa0 226; accomplishment of a purpose, | * kajalAvemANa. tri. ( * ) pAlIthI * jumo pRSTa nagara 15 nI 5TanA2 (*). dekho pRSTa naMbara 15 kI phUTanoTa (*). Vide foot-note (*) p. 15th. Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaTu-ya] ( 381 ) [kaha bharAdhane humatuM. pAnI se bharA kara DUbatA huA. Sinking down after being | filled with water. nisI0 18, 18; zrAyA0 2, 3, 1, 116; ---kajjovazra. puM0 (- kAryopaga) 88mAMnA chataramA parnu nAma. 88 gRhoM meM se 76veM graha kA nAma. name of the 76th planet. sU0pa0 20; ja0 pa0 7, 170; -kajjovaga. puM0 (-kAryopaga) numA " kajAvaya" za6. dekho "kajovana" zabda. vide "kajovana" ThA0 2, 3, kaTu-ya. puM0 ( kaTuka) s / 2sa. kaTu rasa. Bitter taste. sama0 22; bhaga0 2, 1; kaTTara. puM0 ( kaTvara ) chAza, yaNI athavA | garama bhazAsA. chAcha, caTanI yA garama masAlA. Whey; a kind of sauce; spices used to season food. piM0ni0 621; / kaha. tri. (kRSTa ) sathA 5. hala se khudA | huA. Ploughed. piM0 ni0 bhA0 12; | uvA0 1, 33; kaTTha. puM0 ( kaSTa ) 54; du:4; bhuvI . kaSTa; duHkha; kaThinAI. ( Anything ) bad, | terrible or calamitous. vivA0 7: 8; nAyA06; bhatta. 164; kaTTha. na. ( kASTha ) 13. lakaDI. Wood; stick; vivA0 7; pi. ni. bhA. 7; nisI03,1; su. ca. 13, 16% bhaga 7, 6; 6; 18, 7, prAyA0 1, 1. 4, 35, 1, 4, 3, 135; 2, 1, 5, 26; nAyA. 1; 8; ; 17; rAya. 26; 262; aNujo0 10; 146; dasa04, 5, 1; 2, 3; panna0 1; paMcA0 7, 6; 18, 10; ka. gaM0 1, 16; prava. 221; jaM0 50 5, 112: 114; -aMtara. puM0 ( --antara) sAA sAmAM manta2-vizeSatA lakaDI lakaDI meM bhedavizeSatA. the peculiarity of differ- | ent kinds of wood. ThA04,1;-zrAhAra. pu. (-zrAhAra) sAne mAnAra me jatana 31 diyavAsI 73. lakaDI ko khAjAnevAlA eka jAti kA kIr3A; tIna iMdriyavAlA jIva. a three-sensed liv. ing being; a worm found in wood and eating wood utta. 36 136; panna. 1; nAyA0 13: -kamma. na. (-karman ) it taravArnu arya. lakar3I korane kA kAma. engraving of wood. nAyA0 13, 17; nisI0 12, 20 zrAyA0 2, 12, 171; -kAra. puM0 (-kAra ) sutAra. mutAra; baDaI. a carpenter. zraNujo0 131; -khA-ya. tri. (-khAda -~-kASThaM khAdatIti kASTakhAdaH) ra pA) sAmanAra me jatane bhI. lakar3I khAkara usameM hI rahane vAlA eka jAti kA kIDA. a kind of wornm found in timber. ThA0 4, 1; -pAuyA. strI (-pAdukA ) sAnI pAvaDI; yAmI. lakar3IkI pAdukA asandal of wood. " kaTThayA upAtivAjaragga uvAhaNattivA " zraNutta0 3, 1; -pAuyAra. 0 ( -pAdukAkAra ) pAhu manAvanA2. pAdukA banAne aral. one who makes sandals of wood. panna0 1: -pAsa. puM0 (-pAza) sAno pAzalA. lakaDI kA pAza. a wooden die. nisI0 12, 1; -bhAra. puM0 ( -bhAra ) sAno saare|. lakar3I kA bhArA, a load of wood. bhaga. 8,6: -mAliyA. strI0 (-mAlikA)sAnI mAyA. lakaDI kA pAlA. a rosary of wood. nisI0 7, 1; - muddA. stro. (-mudrA) sAAnI pArakhI. lakaDI kI paTalI. a kind of wooden plank. " kaTThamuddAe muhaMbaMdhai baMdhaittA" nira0 33; Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaThabhUtra] ( 382 ) [ kaDaMgara -rAsi. puM0 (-rAzi ) saane| mo. "kahakaTThA porisIchAyA" sU0 50 1; lakaDI kA Dhera. a heap of wood. bhaga0 | kaThiNa. tri. (kaThina) 449]; A43; za. 8,9,15,1;-saMthArobagaya. puM0(-saMstAra- | kaThina; kar3A; karkaza. Hard; difficult; kopagata ) sAnA Asana 652 meheta. rough. ova0 24; lakaDI ke Asana para baiThA dudhA. one kaDa. puM. ( kaTa ) sADI. caTAI. A mat. seated upon a wooden seat. aNujo0 131; 133; ogha. ni. bhA. 15, 1; -sagaDiyA. strI0 (-zakaTikA ) 288; (2) hAthInu usyasa. hAthI sAsanI gADI. lakaDIkI gADI. a wood kA gaMDasthala. an elephant's temple. en cart. nAyA0 1; bhaga. 1, 2, 2, 1; nAyA0 1; (3) mAyA, pataMga kore. palaMga; vivA0 1; --silA. strI. (-zilA khATa; ityAdi. a cot; a bed etc. kASThaM zilevAyativistArAbhyAmiti kASTha bhaga0 5, 4, 8, 6; (4) parvatana se lAya. zilA ) zikSAnI? sAMbhu, pahAyuM bhane parvata kA eka bhAga. a part of a ya59 sAnuM pATIyu.zilA kI taraha lambA mountain. nAyA. 1; (5) dhAsa moTA aura capaTA lakar3I kA paTiyA. a slab ( 42 // 5-10ii). ghAMsa. grass. bhaga0 of wood. ThA03; zrAyA* 2, 7, 2, 161; 23, 1; ThA0 4 ---siva. pu. ( -ziva ) sAnI ghAlI zivanI bhati lakaDI kI ghaDI huI ziva kI kaDa. tri. (kRta) gharelu, AyarejhuM; anuSdhAna mUrti. a wooden idol of god 426. kRta; kiyA huA; anuSThAna kiyA huA; Siva. prava0 165 -sejA. strI0 zrAcarita. Done; performed; prac tised. prava. 6, 60; kappa0 5, 126; (-zayyA) bAnI zavyA-zela. lakaDI kI zayyA. a wooden bed. ThA0 3, 4; 6, 2; rAya0 263; vava0 3, 6; ova. 34; bhaga0 1, 1; nira0 5, 1; -hAra. tri. sUya01,8,21; utta* 1, 11; veya0 4, 14; naMdI. 45; piM0ni0 145; nAyA. 1; bhaga. ( -hAraka) ale 63nA2; jIyA. 1, 4, 7, 10, 3, 1; 5, 3, 4, 15, 4; lakaDI uThAnevAlA; kaThiyArA. one who cuts wood and carries the pie 18, 3, (2) yAra, yAnI saMnyAne ces in bundles on his back. saMta. cAra 2 kI saMkhyA kA saMketa quaaNujo0 131; ternion; a set of four. sUya0 1, kahabhUtra. tri. (kASThabhUta) anI 17 2, 2, 23; (3 ) sanyite // 2. sacitta yetana karato. jar3a; kASTa kI nAI; acetana. se lipta-lagA huA. bespattered by, Life less: inanimate. uta012,30, carved by a living being. rateiro 12, 18 kavara. tri. (kaSTatara) atizaya 44. bahuta kaSTavAlA. Very hard; very cala kaDaa. puM0 ( kaTaka ) bhIta. dIvAla. A __mitous. vize0 324; wall. jaM. 50 kaTThA. strI. ( kASThA ) zA; avasthA. dazA; kaDaMgara. na0 ( kaDagara ) sazUnya se hAlata. Stage; condition. jaM. 50 yAsa. phala rahita eka jAti kA ghAsa. A 5, 114; (2) pramANa. pramANa. unit. | kind of grass. su0 ca0 5, 15; Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaDaMba ] ( 383 ) [ kaDaggidAha kaDaMba. na0 ( * ) me tanuM pAmitra. eka bhejavAnI madhyabhAga. parvata kA madhyabhAga. prakAra kA bAjA. A kind of musical the middle part of a mountain. instrument. rAya0 88; ja. pa. -ccheja. na0 ( -cchedya ) kaDakkha. puM0 (kaTAkSa) kSa. kaTAkSa; bhrabhaM- sonAnA AbhUSaNa tathA parvatanA madhya bhAgane gAdi hAva bhAva. A glance; a side- chepAnI 41. suvarNa kA gahanA tathA long look. " sakaDakkha diTTio " parvata ke madhyabhAga ko chedanakI kalA. the nAyA06; su0ca0 2,683, taMdu0 jIvA03,3; art of piercing, cutting the jaM0 pa0 7, 166; -dihi. strI0 (-dRSTi) middle part of a mountain or 4AkSarIna2. kaTAkSabharI dRSTi. a look; agolden ornament. jaM. pa. 3, sight full of glances. aito &; 45, 5, 115; nAyA0 1; -taTa. na. rAya0 112; (-taTa) parvatA . parvatakI talI. the kaDakkhiya. tri0 (kaTApita) TAkSa maresa. bottom of a mountain. nAyA0 1: kaTAkSa se bharA huA. Full of glances. --pallala. na0 (-palvala) parvatanI pAsenu prava0 1300 tavAya. parvata ke pAsakA tAlAva. a lake kar3aga. puM0 ( kaTaka )lAyama pavA bhUSaNa; situated near a mountain; a 649); . hAthameM pahinane kA AbhUSaNa; mountain-lake nAyA0 1; --baMdha. kaMkaNa; kaDA. A bracelet " varakaDaga puM0(-baMdha) mAdhavI te. kamara kA bAMdhanA; tuDiya thaMbhiyabhUe" ova. 22; jaM. 50 kamara bandha. girding up the waist. nisI0 7, 8; rAya0 27; dasA0 10, 1; " kaDagabaMdhehiM khaliNa baMdhehiM " nAyA. sU. ca013,46, sama0 34; mahA0pa0 82 17; -madaNa. na0 (-mardana ) sainya jIvA0 3, 3, 4; bhaga0 6, 33, 11, 11; athavA 5.52thI mana 2te sainya dvArA nAyA. 1; nAyA0 dha0 ova0 12; 22; athavA pattharoM se mardana-nAza karanA mAranA. panna02 kappa02, 14, 4, 62; (2) sabhUla. pounding, destroying by samUha; jhuMDa. a group; a collection. means of stones; destroying by jaM. 50 (3) sainya; 1942. phauja; senA. means of an army. paNha 0 1, 1; an army. paraha. 1, 1; ( 4) bhIMtanu | kaDaggidAha puM0 ( kaTAgnidAha ) ye upAsA bhUSaNa; pAyo. dIvAla kA mUla pAyA. the yAMzane sajiyo ng te. do phAMkoM vAle buse of a wall. jaM. pa. prava0 879; bAMsa ko agni dvArA jalAnA. Burning, ( 5 ) parvatana taTa; taTI. parvata kA peMdA; kindling by means of the fire talI. the bottom of a mountain. of a bamboo split lengthwise nAyA0 1; () ptn| 65o mAga into two.(2) sAgara ||73thaa 48 nAmaparvatakA UparI hissA. the brow of al nu yAsa pITAsIna sasagAvI bhupu te. kaTa mountain. nAyA0 5; (7) parvatana / nAmaka ghAsa ko cAroM aura lapeTa kara jalA * jume| 4 nama2 15 nI 5TanoTa (*). dekho pRSTa naMbara 15 kI phUTanoTa ( * ). Vide foot-note (*) p. 15th. Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaDajumma] ( 384 ) [kaDappa denA. setting to fire by wrapping sion when divided by four into a kind of straw. sama0 11; leaves no remainder; e. g. 17. kaDajumma. puM0 na0 ( kRtayugma-kRtaMsiddhaM pUrNa- bhaga0 35 1; -tezroga. puM0 (-yoja) re tataH parasya rAzisaMjJAntarasyAbhAvena, na saMkhyAne cAre bhAgatAM traNa zeSa rahe ane yojaH prabhRtivadapUrNa yat yugmaM samarAzi. labdha saMkhyAne cAre bhAMgatAM kaMI zeSa na rahe vizeSaH tatkRtayugmam ) se saMnyAne yAre vI saMkhyA; jemake ogaNIzanI saMkhyA. bhAMgatAM zUnya zepa rahe te saMkhyA; jema ke 16. jisa saMkhyA ko cAra se bhAgane para tIna baceM aura jisa saMkhyA meM cAra kA bhAga dene se zUnya labdhi saMkhyA meM cAra kA bhAga dene para kucha rahatA hai vaha saMkhyA; jaise 16. Any zaSa na rahe aisI saMkhyA. ase 16. any multiple of four; any number number which being divided which when divided by four by four leaves three behind and the sum thus got by divi. does not leave any remainder sion when divided by four hehind; e. g. 16.-kaDajumma. puM0 leaves no remainder; e. g. 19. na0 (-kRtayugma ) mAnya. saMdhyA bhane bhaga0 35, 1;-dAvarajumma puM0 (-dvApara ladhu saMkhyA e bannene cAre bhAgatAM zanya yugma yo rAziH pratipamayaM catuSkApahAreNA zela rahe te saMkhyA; jema ke 1 nI saMkhyA pahiyamANo dviparyavasAno bhavati tatsamavaha saMkhyA jisa ko 4 se bhAgane para zUnya yAzcatuHparya vasitAeveti / asau apahiya zeSa rahatA hai vaise hI usake labdha ko bhAgane mANApekSayA dvAparayugmaH) saMjyAne gyAre para bhA zeSa zUnya rahatA hai| jaise 16 kI bhAgatAM zeSa be rahe ane labdha saMkhyA ne saMkhyA. any figure in which the cAre bhAgatAM zera na rahe tevI saMkhyA; jema sum divided, as also the sum sahAranI saMyA. jisa saMkhyA meM cAra kA obtained by division, leaves nothing behind when divided bhAga dene para zeSa do rahe aura labdhi saMkhyA by for; e.g. 16. bhaga0 35, 1; meM cAra kA bhAga dene se zeSa kucha na rahe aisI -kalizre.ga-ya. puM0 (-kalyoja ) sakhyA; jaise 18. any number which saMkhyAne cAre bhAgatAM eka zeSa rahe ane ! being divided, by four leaves 2 labdha saMkhyAne cAre bhAgatAM kaMi zeja na rahe behind, and the sum thus got tevI saMnyA; ma sattaranI saMyA. jisa | by division when divided by saMkhyA ko cAra kA bhAga dene para eka zeSa four leaves no remainder; e. g. rahe aura labdha saMkhyA ko cAra kA bhAga dene 18. bhaga0 35, 1; se kucha zeSa na bace aisI saMkhyA; jaise 17. | kaDapUyaNA. strI0 (kaTapUtanA) pUtanA nAmaany number which being divi- | nIvI. kaDapUtanA nAma kI devI. Name ded by four leaves one behind, | of a goddess. vize0 bhA0 25, 46; and the sum thus got by divi- * kaDappa. puM0 ( * ) samUDa. samUha; muMDa. * shubh| 4 nm||2 15 nA 5TanoTa (*). dekho pRSTa naMbara 15 kI phUTanoTa (*). Vide foot-note (*) p. 15th. Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaDabhU] ( 385 ) [kaDi A group. su0 ca0 2, 531; lohe kA baratana; kaDhAI; An iron vessel: * kaDabhU. puM0 ( kaTabhU) menAmano me 16 a cauldron. " TuppaMsulie kaDAhe " piM0 isa nAma kA eka kaMda. A kind of bul- ni0 552; uvA0 3, 126;132; 147; bous root. panna. 1, aNutta. 3, 1; jIvA0 3, 1; bhaga0 8, 9; kaDaya. na0 ( kaDaka) ze21, 2, vgeren|| (2) yAnI pI. kachue kI pITha. the sAMhI; 471. juhAra vagairaha ke sAMThA A back of a tortoise. aNutta0 3, 1; stalk of sugar-cane, millet etc. (3) pAsabina sti. pasalIkI haDDiyAM. prAyA. 2, 10.166 the ribs. prava0 1383; * kaDayaDiya. tri0 ( * ) pAI resa. kaDAhaya. puM0 (kaTAhaka ) Apaso pIche phirA huA. Retreated; stepped 20.6. dekho uparakA zabda. Vide above. back. su. ca0 8, 16; uvA0 3, 126; kaDasakarA. strI0 (kaTazarkarA) yAMnI bhImA- | kaDi. strI0 ( kaTi) 43; 442. kamara. The zajI. bAMsa kI malAI kIla. A peg Waist. "ghaNakaDittaDacchAyaM" ogha. ni. made of bambo0. vivA0 6; bhA0 256; 315; piM0 ni0 426; AyA. kaDAya. puM0 ( *kRtAyAsa ) sNthaa| 52nAra 1, 1, 2, 16; jIvA0 3; bhaga0 1, 6; sAdhunI sevA mati 2nA2 sAdhu. saMthArA ova0 10; jaM. pa. nAyA0 2; 18; karane vAle sAdhu kI sevA bhakti karane vAlA , nira0 3, 4, -baMdha. puM0 ( -baMdha ) sAdhu. An ascetic who renders MiaainI horI; ho| kamara para bAMdhane services to an ascetic who is kI dorI; kaMdorA. an ornamental performing or practising San. belt for the waist. ogha. ni. thara ( giving up food and bhA0 316; -baMdhaNa. na0 (-baMdhana ) water ). bhaga. 2, 1; mAdhavAna vastra; yaroTI. kamara para bAMdhane kA kaDAlI. strI. ( kaTAlikA ) ghoDAnA sArane vastra; kamarabaMdha. a cloth for the paga TekavAne 5hANanI be bAjue laTakato waist. " sekaSpai kaDibaMdhaNaM dhArittae" paag|. ghuDasavAra ke pAMva TikAne ke liye pAyA0 1, 7, 7, 223; -bhAga. puM0 jIna ke dAnoM aura laTakate hue raqAba. A ( -bhAga) no bhAga; 2ii praza. kamara stirrup. aNutta 3, 1; kA hissA; kaTipradeza. the portion of kaDAsaNa na0 ( kaTAsana) mAsana, 52. the waist; the waist. prava0 541; zrAsana; bichonA.A seat consisting of -sutta. na0 (-sUtra ) bha25Ta horI: a mattress, carpet etc. "uggahaNaM 37nuM dhare kamarapaTTA; kaMdorA: kamara kA ca kaDAsaNaM eesujANijA " pAyA0 1, | gahanA; an ornamental belt for 2, 5, 81 the waist. " kaDiputta sukayasAhe" DAha. puM0 ( kaTAha ) sAdAnu bha; 4aa. ja. pa. sama0 pa0 238; zrova0 27; kappa. * zuo 4 nam52 15 nI ghaTana2 (*). dekho pRSTa nambara 15 kI phuTanoTa (*). Vide foot-note (.) p. 15th. Vol. 11/49 Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 386 ) [kaDu-ya 4, 62; -suttaga. na0 (-sUtraka) nI The waist. su. ca0 2, 374; hArI;11. kamarako dorI kaMdorA. a thick | kaDilla. puM. na. (kariha) ; mahoTI thread worn round the waist. TA. kaDhAI; bar3I kaDhAI. A large rAya. 196; -suttaya. na0 (-straka) | cauldron. aNujo0 134, ogha. ni. -g| "kaDisuttaga"za6. dekho " kaDi. 52; uvA0 2, 14 susaga" zabda. vide " kaDisutaga" | kahu. tri0 ( kaTu) 47mu; vArasavANu. kaTu; nAyA0 1; kaDuA. Bitter. (2) puM0 473 / 2sa. kaDi. puM0 (kaTin ) sADIvAso. caTAI vAlA. ____ kaDuaA rasa. bitter juice. mogha. One having a mattress. aNujI. ni. bhA0 142; vize0 865; ka. gaM0 131% 1, 41; utta0 36, 18; jaM. 50 5, 191% kaDia. tri. (kaTita ) sAyA tu. -vivAga. tri. (-vipAka ) rupa caTAIse DhaMkA huA. Covered with a 33vA vu 51. kaThora phaladAyI; mat. kappa. 6, 2; kaDuA phala. ( one ) having bitter kaDiakaDi. tri. (karitakaTin ) sAnA fruit or result. pacA. 12, 17; paTAnI mAphaka eka bIjA sAthe maLela; gaDuiyA. strI. ( kaTakA)I tumaDanI . atyanta ni7i. caTAI ke paTToM kI taraha kaDavI tumbI kI latA. A creeper of parassara eka dUsarese milA huA; atyanta | gourd bitter in taste. pana. 1; nicchidra. Interlinked like the / kaDuga. tri. ( kaTuka) 5. kaTu; kaDavA. strips of a mat;having no hole. ____Bitter. paMcA0 6, 22, "ghaNakarizrakaDicchAe" prova0 3; kabucchaga. puM0 ( * ) yo 472. dhUpa kaDiNa. puM0 ( * ) pAMzamA etpanna tu kA cimacA; dhUpadAnI. A large ladle eka jAtanuM ghAsa ke jethI kula guMthAya che. made of iron etc. used to burn bAMsa meM utpanna hone vAlI eka jAti kI incense; an incense pot. ja. pa. ghAMsa, jisase phUla guMthe jAte haiM. A kind 5, 120; of grass growing in bamboos, | kaDunchuya. puM0 na0 ( * ) cha; 477ii. used to string together flowers. cimacA; kI. A large ladle made sUya0 2, 2,7; of iron etc. used in cooking. kaDiya. puM0 (kaTika) 33; ma2. kaTi; jaM. pa. 5, 12, 3, 43, jIvA. 3, 4; kamara. The waist. prava. 542; -dora. rAya. 175, bhaga0 5, 78, 1; nira0 3, 3; puM0 (-doraka) nehore| unhore|. kamara | kaDu-ya. tri. ( kaTuka ) a. kaDuA. kA dorA; kaMdorA. a lace worn round | Pungent; bitter. jaM. pa0 ova0 20; the waist. prava0 542; ThA0 1, 1; aNujo0 133; dasa0 5, 1, kaDiyala. tri. ( kaTitama ) bha2. kamara. 17sU0 pa011; AyA. 1, 5, 6, 170 * gume| 14 nammara 15 nI 5TanoTa (*). dekho pRSTha naMbara 15 kI phUTanoTa (* ). Vide foot-note (*) p. 15th. Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaDava] ( 387 ) [ kaDhiNa panna. 1,nAyA. 1, 16, 17, vivA0 1%B rAya0 283; utta0 34, 10; jIvA0 3, 1; //ka. pA. I. ( kath ) . kahanA. To bhaga. 6,33, 15, 6, 20, 5, ka. gaM. tell; to say. 1, 42; kappa. 4, 65; 1, 56 (2) kati. piM0ni0313; puN07| 2sa. kaDuA. bitter juice. |V kaDa. dhA* I. (kRS ) yayu. khIMcanA. (3) azubha. azubha, inauspicious. To draw. (2) me. kheDanA. to till. dasa0 4,1; -tuMbI. strA0 ( --tumbI ) kaDai. piM. ni. 285; nisI0 18, 15; 37vI tumI . kaTu tumbI. a bitter gourd. kavi. saM. kR. su. ca. 6, 17, nAyA. 16; -bhAsiNI. strI0 (-bhASi- kaDittu. saM0 kR0 pAyA0 2, 13, 173 NI) 3s molavAvAlI, (strI. ) kaTu kahuMta. piM0 ni0 114; su0 ca0 7, 156; bacana bolane vAlI strI. ) woman kaDijamANa. ka. vA. va0 kR. rAya0 71; speaking bitter words. ThA0 4, 4; kaTThAveti.pre. aMta. 3,8; - rasa. puM0 (-rasa ) 5 / 2sa. kaTu kaDAvittu. sa. kR0 zrAyA0 2, 13, 173; rasa. bitter juice. bhaga0 8, 1; kavaNa. na. ( karSaNa) yaQ. khIMcanA. -hakkha. puM0 (-vRkSa ) vArasa vAyu Drawing. (2) khodanA; halanA. 13. kaTu rasa vAlA jhADa.a tree, bitter tilling. "kaTThAkArasaha" pi0ni0 380; in taste. bhaga0 15, 1; -vayaNa. na. su0 ca0 15, 116; paMcA0 5, 37; ( -vacana ) 4.dhuMvayana. kaThora vacana. kaDhita. tri. (kRSTa ) yetuH khIMcAhumA. bitter words. nAyA. 11; -vallI . Drawn; pulled paMcA0 7, 40; tI / -vazI ) 11vI . kaDavI latA. kaDiDhaya. tri. (kRSTa ) . khIMcAhudhA. a creeper, bitter in taste. bhaga0 Drawn; dragged. paraha0 1, 1; ke0 15, 1: pa0 4, 1; kAva. na0 (*) me. gata tu pAtra. kaDokaDA. strI. (kRSTApakRSTa-karSaNApakarSaNa) eka jAti kA bAjA. A kind of __yAya; tAhAtApa. khIMcAkhIMca; ba~cAtAnI. musical instrument. rAya0 88; Tugging to and fro. utta0 16,52; kAsagabaMdhaNa. na0 (*) me bhAga sUtra | kaDhaNa. puM0 (kAthana) 48; yu. ubA eka bhAga una ane eka bhAga kAthI e lanA; auTAnA. Boiling. paraha. 1, 3 apanA mizrathA nAkha 2 / eka bhAga | kaDhi-ya. tri. (kathita ) du; aNe. sUta eka bhAga Una aura eka bhAga nAriyala ____auTAyA huA; ubAlA huA Boiled. kI jaTA ina tIno ke mizraNa se banAI huI | ogha0 ni0 147; jIvA. 3, 3, bhatta. rassI. A string or thread made 41; piM0 ni0 624; of cotton, wool and coir mixed ! kaDhiNa. tri. ( kaThina ) |2; bharaguta. dRDha; together proportionately. nisI0 | __ majabUta. Hard; strong. bhaga0 11, * // 14 nagara 15 nI TanATa (*). dekho pRSTha naMbara 15 kI phUTanoTa (*). Vide foot-note (*) p. 15th. Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaNa] ( 388 ) [kaNaga t; zrova0 38; su. ca. 1, 141; (2) karaNakapANi. puM0 ( kanakapANi) 1-paae| vAMzanI sADI; yA. bAMsakI caTAI. a athavA zAraMga-dhanuSya jenA hAthamAM che te mat; a bamboo mattress. vAsudeva. kaNaka-bANa yA zAraMga-dhanuSya " ikaDaM vA kaDhiNaM vA jaMtuyaM vA" aAyA. jisake hAtha meM hai vaha vAsudeva. Vasudeva; 2, 2, 3, 100 lit, one with a bow or arrow in kaNa. puM0 ( kaNa) kI; nyopAnA mAhita his hand. sama0 pa0 237; hA. khAMData cAMvala; kaNI. Broken | kaNaga. na0 (kanaka ) suvarza; sonu. subarNa; grains of rice; broken grain. sonA Gold. caM. pa. 1; rAya0 222; utta0 1, 5; AyA. 2, 1, 8, 48; jaM. AyA. 2, 5, 1, 145: jaM. pa. 7, 170; pa0 5, 115; (2) sAtabhA prastuM nAma. su0 na0 2 563; piMni. 80, 406, sAtaveM graha kA nAma. name of the 7th | nAyA.1; ; 18% bhaga. 3,1; 8, 5, 6, planet. su. pa0 20; ThA0 2, 3; 33, 11, 11; 21, 4; uvA0 1, 76; -kuMDaga. puM0 (-kuNDaka) zAvAsA kappa. 3, 36; 44; (2) dhRtadIpanA 35. usA. dAnevAtA bhaMsA; anna mizrita bhUsA. tAnu nAma. ghRtadvIpa ke devatA kA nAma. chaff containing grain. zrAyA0 2, | name of the deity of the Grita 1, 8, 48; -pUvaliyA. strI. (-pUpa- Island. jIvA0 3, 4; sU0 50 16; likA ) mizrIta zaTalI. kaNamizrita ( 3 ) rekhA-lITi vagarano tejano goLo. roTI. bread mixed with broken rekhA rahita prakAza vAlA golA. a ball of grains. AyA0 2, 1, 8, 48; -vitti. light without any lines upon tri0 (-vRtti) / viSNAne tenA 752 it. zrogha0 ni0 bhA0 310; (4) yAra zubharAna yasAyanA2. dANe cunakara usapara dhaniyavAso me 75. cAra indriya vAlA eka nirvAha karane vAlA. one who supports jIva. a kind of four-sensed livoneself by picking up scat- ing creature. panna. 1; (5) me tered grains. su0 ca0 12, 5; garnumA eka jAti kA bANa. a kind kaNaMda. puM0 ( kananda ) anan6 nAmanA sAdhu. of arrow. paNha 01,1,3; (6) tanu kananda nAmakA sAdhu Name of a monk. 417. paka jAti kA bAjA. a kind bhaga. 15,13 of musical instrument. jaM. 50 kaNaka. puM0 ( kanaka ) mA. bANa An -kaMta. na0 (-kAnta = kanakasyeva kAntaM arrow. sama. kAntiryeSAM tAni kanakakAntAni ) senAnI kaNakaNa. puM0 ( kanakanaka ) navamAM anuM bhA5 yamatu. sonekI taraha camakatA. glit nAma. nauveM maha kA nAma. Name of the tering like gold. nisI0 7, 11; 9th planet. sU0pa0 20; zrAyA. 2, 5, 1, 145; -khacita. tri. kaNakaNaga. puM0 (kaNakaNaka) tuma " kaNa- (-khAcita) sonAnAtA2thI 13. soneke tAra kaNa" za6. dekho " kaNakaNa" zabda. se jar3A huzrA. fastened with, inlaid Vide"kaNakaNa" "do kaNakaNagA" with golden wires. nisI05, 11; ThA0 2,3, bhaga0 1, 33; -citta na0 (-citra) Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaNagakUDa ] ( 386 ) [kaNagaraha sonerI citrAmapa. sunaharI citra-citrAma. ketu nAmaka rAjA name of a king of pictures, drawings of gold. | the city of Hastinapura.nAyA017; nisI0 7, 11; -jAlaga. puM0 (-jAlaka) | kaNagajhaya. puM0 ( kanakadhvaja) tetIya nAsonAnI garI; se tanuM yAsAraNa. sone | rana kanakaratharAjAne kaNagajajhayanAme putra. kI jAlI; eka jAti kA gahanA, a kind | tetIlapura nagara ke kanakaratha rAjAkA kanakadhvaja of gold ornament; a kind of nAmaka putra. Name of the son of met of gold, jIvA. 3, 3; -Nigara Kanakaratha king of Tetilpura. mAliyA. strI0 (-nikaramAlikA)me tanuM / nAyA0 14; -kumAra. puM0 ( -kumAra ) sAbharaNa. eka jAtikA gahanA. a kind of numA " kaNakanjhaya" za6. dekho "kaNakaornament. jIvA0 3, 3; -tiMdusaya. jjhaya " zabda. vide " kaNakajjhaya " na0 (-tiMdusaka ) sonAnA tathA paaye| nAyA. 14; 6. sone ke tAra se banA huA geMda. kaNagapura. na0 ( kanakapura) puranAme nagara. ball woven with gold wires. kanakapura nAmaka nagara. Name of a town. vivA0 1; -tilaga. puM0 (-tilaka) vivA0 2, 6; sonAnu ti|. sone kA tilaka. a mark kaNagappabhA. strI0 puM0 (kanakaprabhA) dhRtarAnA made on the forehead with adhipati tAnuM nAma. ghRtadIpa ke adhigold; an ornament of gold worn pati devatA kA nAma. Name of a on the forehend. jIvA0 3, 3; presiding deity of the Ghrita. -vicitta. tri. ( -vicitra) sonerI dvipa. sU0pa016;jIvA0 3,4;nAyA0505; yitrAmavANu sunaharI citrAma vAlA. ! kaNagamaya. tri. ( kanakamaya ) sonAnu. bearing pictures or drawings sonekA; suvarNa kA. Golden; made of of gold. nira0 7, 11; gold. nAyA0 8; 14; su0 ca0 1, 267; kaNagakUDa. puM0 ( kanakakUTa ) vidyutprama -teMdusaya. puM0 ( -tiMdusaka ) sonAnA vakhAra parvatanA nava phUTamAMnuM pAMcamuM phUTa tAthI bhisa. sone ke tAra se banAyA zipa2. bidyutaprabha vakhArA parvata ke nau kUToM huA geMda. a kind of ball made of meM se pAMcavAM kUTa-zikhara. The 5th of gold. nAyA. 16; -paDimA. strI0 (-pra. the 9 summits of the Vidyut. timA) sonAnI pratimA-putaj. sone kI pra. prabha Vakhara mountain.3.4. timA-murti. a golden idol. nAyA08; kaNagakeu. puM0 ( kanakaketu ) mahi27trI nA. kaNagaraha. puM0 (kanakaratha) tetIpura nagaranA rInA natunAme M. ahichatrI nagarIkA kanaka ratha nAmane rAjA, ke je AvatI covIknkketu nAmaka rAjA. Kanakaketu, sImAM pahelA mahApadma tIrthaMkara pAse dIkSA the name of a king of the city seza. tetIlapura nagara kA kanaka ratha rAjA of Ahichchatri. " ahicchattAe jo AgAmIkAla kI cauvIsI meM pahile NayarIe kaNagakeU nAma rAyA hotthA 'nAyA. mahApadma tIrthakara ke pAsa dakSiA legA. Name 14,15:17;(2) sthinApura nagarAna.. of a king of Tetilapura who tu nAme zala. hasthinApura nagara kA kanaka- / will take Diksa from the first Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaNagalayA ] ( 360 ) [kaNagAvali Tirthankara in the coming Cho kI pahilI paharAnI. the first crowned visi, nAyA.14; vivA07; ThA0 8, 110; queen of Soma the Lokapala kaNagalayA. zrI. ( kanakalatA) na nAmatI of Chamarendra. ThA0 4, 1; 1. kanaka nAma kI bela-latA. Name karaNagAmaya. tri. (kanakamaya) suvayanusanemA of a crbeper. bhaga0 20, 5, ( 2 ) suvarNamaya. sone kA banAhuA svarNamaya. camarendranA lekapAla somanI bIjI paTTarANI. Golden; made up of gold. jaM. pa0 4, 72; camareMdra ke lokapAla soma kI dvitIya paTTarAnI. kaNagAvali. zrI0 (kanakAvali) me pradhAnA the 2nd crowned queen of Soma tapano samUha jenI sthApanA kanakAvali-hAra the Lokapala of Chamarendra. ne AkAre thAya che te A pramANe- TA0 4, 1; kaNagaviyANaga. puM. (kanakavitAnaka) - vitAna nAmanI a. kanakAvatAna nAma kA graha. Name of a planet. ThA0 2, 3; karaNagasaMtANaga. puM0 (kanakasantAnaka) 33. 3|03 saMtAna nAme 88 mAno me graha. kanakasaMtAnaka nAmakA 88 grahoM meM kA eka praha. Name of one of the 88 planets. ThA0 2, 3: kaNagasaMtANaya. puM0 ( kanakasantAnaka) stte| teramA nu nAma. 77 veM graha kA nAma. Name of the 77th planet. "cias NagasaMtANaya" sU0 50 20; kaNagasattari. na0 ( kanakasaptati) sunanA hakIkata vALuM AgalanA vabatanuM eka laukika zAstra.. suvarNa ke itihAsa vAlA bhUta kAla kA eka laukika zAstra.An ancient science giving a description of gold, aNujo0 41; kaNagA. zrI. (kanakA)nAvI. kanakA devI. Name of a goddess. nAyA. dha0 5; (2)rAkSasanA Indra bhImanI trIjI paTTarAnI. rAkSasa ke iMdra bhIma kI tAsarI parAnI. the third crowned gueen of Bhima, Indra of the Raksasa. ThA0 4,1; bhaga010,5; (3) yamareMdranAsopArA sAmanA paDesI 54rAnI. camareMdra kA lokapAla soma / s s s s s s s s s swsms sh 3 Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaNagAvalipavibhatti ] A kASTakamAM cAra pAripATI (kakaDA ) che. temAM pahelI paripATImAM eka upavAsathI zarU karI de ane ama ( traNu upavAsa ) sudhI sTuDI A ahaMma pharI valI eka upavAsathI sela upavAsa sudhI caDAvavA. bIjI paripATImAM cetrizu ama karavA, trIjI paripATI pahelI parIpATIthI ulaTI rIte karavI eTale sALathI ghaTADI eka sudhI AvI AThe amapharI ama, chaTa ane eka upavAsa karavA. ceAthI vaccenI paripATImAM cetriza ama karavA kaika paripATImAM eka varasa pAMca mAMsa ane bAra divasa lAge. cAremAM pAMca varasa nava mAsa ane aDDAradivasa lAge eka prakAra kA tapa samudAya jo kanakAvalihAra kI taraha kiyA jAtA hai jaise:- isa koSTaka meM cAra paripATI ( laDeM hai ) unameM kI pahilI paripATI meM eka upavAsa se prAraMbha kara chaTTa ra ma ( tIna upavAsa ) taka baDhakara ATha zrama kiye jAte hai, phira eka upavAsa se solaha upavAsa taka caDhanA paDatA hai. dUsarI meM pahilI paripATike viruddha solaha upavAsa se ghaTakara eka upavAsa taka karake ATha zrama karate haiM aura aTTama chaTTa tathA eka upavAsa karate hai cauthA madhya kI paripATi 34 aTTama karate haiM. eka eka paripaTi meM eka varSa pAMca mAsa aura bAraha dina lagate hai. cAroM paripArTiyAM karane meM pAMca varSa nau mAsa aura aThAraha dina lagate haiM. A kind of austerity which, when graphically represented by the units of fasts of which it consists, assumes the shape of a gold necklace. ova 16, prava0 1542; ( 361 ) kaNagAvalipravibhatti puM0 ( kanakAvalipravibhakti) bher3a tanuM nATya eka jAti kA nATya - nATaka. A kind of drama. rAya0 61: For Private [ kAyazra kaNagAvalI. strI0 ( kanakAvalI ) pAMya parasa navamAsa ane aArA divasamAM thatuM eka tapa ke jenI AMkaDAmAM sthApanA karatAM kanakA vilanA AkAra thAya che ke je kaNakAvali zabdabhAMdRzIveva che. pAMca varSa nau mAsa aura rAha dina meM pUrNa hone vAlA eka tapa vizeSa. jisakI aMkoM meM sthApanA karane se kanakAvali hAra ke AkAra ke sadRza hotA hai jo kanakAvali zabda meM dikhAyA hai. Name of an austerity lasting for 5 years 9 month and 18 days. It consists in a number of fasts in ascend. ing and descending order which, when graphically represented assumes a fanciful resemblance to a gold necklace. aMta0 8 2; nira0 7, 8 (2) DoubhAM pAkhAnA sonAno bAra gale meM pahinane kA suvarNa kA hAra a gold necklace. nAyA0 1; bhaga0 11 11; karaNyA. puM0 . ( kanaka ) sonu, suvarNa, sonA. Gold bhaga0 1, 1, 2, 5 naMdI 0 13: su0 ca0 1, 31; nAyA0 1 ( 2 ) sahabhA zranuM nAbha. AThaveM graha kA nAma name of the eighth planet. sU0 pa0 200 ---kamala na0 (-kamala ) sonAnAM bhava. sone kA kamala a golden lotus. prava0 453; --khatriya. puM0 (-khacita) sonAnA tArathI bharela. sone ke tAra se jar3A huA. anything inlaid with, full of wires of gold. nAyA0 1; - iMDiyA. strI0 (-daNDikA) sonAnI chaDI nAnI bAIDI. sone kI char3I-choTI lakaDI. a small stick of gold. jaM0 pa0 3, 48; vazna tri0 ( - varNa ) sonA va raMga vAsuM. jisakA raMga suvaNa jaisA ho. of the Personal Use Only Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaNayamaya] ( 312 ) [ kaNuya colour of gold su. ca0 2, 15; eka jAti kA maccha. A kind of fish. -sela. puM0 (-zaila ) bhe35rpata sonAnA panna. 1; pata. meru parvata; suvarNa kA parvata. the / kaNi?. tri. (kaniSTha) hAnA; madhu. choTA; Meru mountain; the mountain laghu. Snmall; young; youngest. of go * 2,466 piM0 ni0 511; gacchA0 60; kaNayamaya. tri0 ( kanakamaya ) suvarNamaya. | kaNiDDhazra. tri0 ( kaniSTaka ) -lAnu; esa. suvarNamaya. Golden; full of gold. jaM. halakA; choTA. Small; younger. ka0 pa0 1, 14; prava0 1243; gaM0 5, 38; karaNayara. puM. (karavIra) puNera nAbhana ma kaNiyA-zrA. strI. ( kaNikA) me sanI naninu mA. kanera nAma kA gulma jAti kA pI. eka jAti kI bINA. A kind of jhADa. Name of a tree. panna. 1: lute. jIvA0 3, 3: (2) yopAnI 41. kaNayA. strI. (kanakA ) yamarendranAyopAsa cAvala kI kanI. broken grains of seminI nAnAmanI bhujya zrI. camaredra ke | rice. piM0 ni0 246; taMdu lokapAla soma kI kanakA nAma kI mukhya devI. | kaNiyAra. puM0 ( karNikAra) thagitamA235. The principal queen of Soma, tAna 2 nAme caitya vRkSa. stanitakumAra the Lokapala of Chamarendra. devatA kA kanera nAma kA caitya vRkSa. A bhaga0 20,5; garden tree of the god ThanikaNayAra. puM0 ( kaNera) zernu .. kanera takumara, named Kanera tro kA jhADa. Name of a tree. aAyA0 10, 1; nAyA. 1; (2) alipAra nAmanA 2, 15, 176; sAdhu. kArNakAra nAma ke sAdhu. name of kaNava. puM0 ( kaNava) nAmana me la- a saint. bhaga0 15, 1; - yAMsa. kaNava nAma kI eka jAti kI ghAsa. | kaNira. tri0 ( * ) pAnA 25mAyAj. A kind of grass. bhaga0 22, 5, dukhane vAlA svabhAva vAlA. Having the kaNavittANaa. puM0 ( kaNavitAnaka ) zamAM nature of - being hurt or cut. na nAma. dazaveM graha kA nAma. Name su0 ca0 2, 46; 321, of the 10th planet. sU0 pa0 20 / kaNIyasa. tri0 ( kanIyas ) kAnA; ni4. kaNavIra. puM0 (kaNavIra ) 422- 1. kanera | choTA; kaniSTha. Young; small; young kA jhADa. Name of a tree called | er. aMta0 3, 8; uvA0 3, 134; kappa08; Kanera. rAya. 57; jIvA0 3, 4, | kaNuga. na0 (kaNuka) mAMsabhA 53j 4. paraha. 1,3; jaM. 50 5, 122, (2) AM meM girA huzrA kaNa, A particle zernu 5.sa. kanera kA phUla. a flower of _____of dust etc. entering the eye. the Kanera tree. paNha. 1, 3, paMcA0 18, 10 kaNika. puM0 ( * ) Mano bha27. kaNuya. na0 ( kaNuka) al; 20446; 204. * zusa 14 nampara 15 nI TanATa (*). dekho pRSTa naMbara 15 kI phUTanoTa (*). Vide foot-note ( *) p. 15th. Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karaNa ( 363 ) [karaNa kaNa; rajakaNa; raja. Particles of dust. "suNuyaM " AyA. 2, 1.843; karaNa. puM0 ( karNa) jAna. kAna. An ear. vivA0 2, nAyA. 138; 14; 16, bhaga 3 7; 15, 1; aAyA. 1,1. 2, 16 rAya0 40; aNutta0 3, 1; jaM0. 50 5, 114: 115; uvA0 2, 15; ---aMtara. na0 (-antara) me jAna parenu antara. donoM kAnoM ke bIca kA aMtara. the distance between the two ears. vivA0 1; ~~-pAyaya. tri. (-prAyata) anasudhA sampAveta. kAna taka lambA khIMcA huA. anything long enough to reach the ears. jaM0 50 3, 45, bhaga0 5, 6, 7, 1; -gaya. puM0 (-gata) ne saMlagAye. kAna se sunA huzrA. ( anything ) heard. " karaNaMgayA dummANinaM jayaMti " dasa. 6, 3, 8; -chinna. tri. ( -cchinna-chimakarNa) navaTAnA jAna chAyAchete. kAnakaTA; jisakA kAna kaTA huA hai vahaH chinna karNa. ( one ) with ears ent. aAyA0 2, 4, 2; 136; --cchayaNa. na0 (-cchadana) jAnana. kAna kA chedanA. cutting off or piercing of ears. nAyA0 2; -dhAra. puM0 (-dhAra ) nApI.. mallAha; nAvika. a sailor; a boat-man. nAyA. 8; ; 14; -pIThaya. na0 (-pIThaka ) jAnana ghare kAnakA gahanA. an earOrnament. " kuMDala maTThagaMzyala karaNa pIThadhArI" pana. 2; bhaga* 15, 1, ThA. 6 ova0 22; -pUra. puM0 (-pUra) anamo paDezvAnumAna261. kAna meM pahinane kA AbhU. SaNa. an ear-ornament. nAyA. 1: 4; ova0 38, (2) 2 nAme hAthInAzananuM mAmU5. karNapUra nAmaka hAthIke Vol. 150. kAna kA AbhUSaNa. an ear-Ornament for an elephant. ova. 30; -baMdha. puM0 (-baMdha ) Ana mAMdhA te. kAnoM kA bAMdhanA. closing up, tying up of ears. nAyA0 17; -mala. na0 (-mala) anano bhesa. kAna kA maila. Wax of the ears. nisI. 1,35, 3, 66 -mUla. na0 (-mUla ) AnanI nano praza; nanu bhU.kAna ke samIpa kA bhAga; kAna kA mUla. the neighbouring part of an ear. nAyA0 3; jaM0pa05, 114; -pAlI. strI0 (-pAlI) nibhA pAnI pArI me mAbhUSaNa. kAna meM pahinane kI bAlIeka zrAbhUSaNa. an ear-ring. jIvA0 3, 3; -veyaNA. strI. (-vedanA ) chAnanI venA. kAna kA duHkha. pain in the ear. nAyA. 13: -vehaNa. na0 ( -vedhana ) yo " karANavehaNaga " zabda. dekho " karaNavehaNaga" zabda. vide "karaNavehaNaga" bhaga0 11, 11; --haNaga. na0 ( -vedhanaka) vidhavAno sa24:2. kAna bAMdhane kA saMskAra. the ceremony of piercing or perforating the ears. rAya. 288, -sakkuliyA. strI0 (-zaSkulikA) ninu vinya. kAna kA cheda. a hole in the ear; a perforation made in the ear. nAyA0 8; 14; -suha. na0 (-sukha) anane surU za6. kAna ko sukhakArI zabda. words sounding sweet to the ears. nAyA0 9; --sohaNa. na. (-zodhanaka) kAnane khotaravAnI saLI; kAna khotaraNuM: yATuDI. kAna sApha karane kI salAI. a sinall thin straw etc., used to cloanse the ear of its wax. nisI0 1, 16% AyA. 2, 7, 1, 157; nAyA. ; Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karAgane ura } ( 364 ) [ karaNIraha karaNakalA. strI0 ( karNakalA ) sUya me bhAMDa. at a distance of 700 Yojanas dethA bhI bhAMtithe yacha te/ from the shore. ThA0 4, 2; (2) gatinuM nAma karNakalA che. karNa eTale eka te mata265mA 29naa| manu ye! usa aMtara bhAMDAnA pudidita cha, tyo mAtIta dvIpa meM rahane vAlA manuSya. an inhabisUryakalA eTale ekeka aMze bahAra nikaLa || tant of any of the islands called ke aMdara Avaje bIjA mAMDalAne cheDe pahoMce Antara Dvipus. panna0 1; te 494aa gati. sUrya eka maMDala se dUsare | karaNaloyaNa puM0 ( karNalocana ) satAnA maNDala mai jisa gati se jAtA hai usa gati nakSatratA gotranuM nAma. satabhiSaka nakSatra ke kA nAma " karNakalA" hai; karNa arthAt eka | gotra kA nAma. Name of the family maNDalakA vuddhikalpita sirA, vahAM Akara sUrya / of the constellation Satabhi. kalA arthAt eka 2 aMza meM bAhara nikala kara / Saka. sU0pa0 10; vA aMdara zrAkara dUsare maMDala ke sire-aMta karaNA. strI. ( kanyA ) anyA; putrI. kanyA; taka pahuMca jAtA hai use " karNakalA gati " laDakI. A girl; a daughter. utta. kahate hai. A name given to the ___ 22, 28; nAyA0 16; paMcA0 1, 115 apparent motion of the sun kariNA -yA. strI. ( karNikA ) muNo from one point to another. konA. A corner. jaM. 10 (-) sU. pa0 1; kamalane bIjekaza; kamalane madhyabhAga. karANate ura. puM0 (kanyAMtaHpura ) yA yanta:- kamala kA madhya bhAga; kamala kA vIja koSa. 52, 20yAyAne 23vAnuM sthAna. kanyA pericup of a lotus; the iniddle kA anta pura; rAja kanyA ke rahane kA sthAna. | part of a lotus. bhaga. 11. 2; panna. An apartment for royal girls 1: 2: jaM. pa. zrAva. 42; jAvA. 3. 1; nAyA. 16; kaNa. 6, 44: (B) me jatanI bAra pati. karANagA. strI. ( kanyakA) mAriyA: 4.5. eka jAti kI vanaspati. a kind of kumArI; kanyA. A girl unmarried; it vogotiation. bhaga0 11, 7; (4) jAlanA girl. nAyA. 8 pArI. kAna kI bAlI an ear-ring. karAtiya. puM0 (-karNAtraka) ge: satanA aova0 42: (5) '5nA a62 bhAga. HinAta! yo driya 05. eka jAti chatra kA bhAMtarI bhAga. the inner part kA paMkhoM vAlA uDatA cAra iMdreya jIva. A of an umbrella. rAya. 122; kind of four-sensed insect with | kAraNayAra. puM. (karNikAra ) ratuM : wings. panna. 1; kaneMra kA jhADa. Name of a tree. (2) karaNapAuraNa. puM0 ( karNaprAvaraNa ) savaya na0 aai Ysa. karNikAra kA puSpa. a samudramA sAtasannina52 Avasa flower of this tree. panna. 17, bhaga. prAva295 namanI A2 65. lavaNa 14, 10; nAyA0 ; samudra meM sAtasau yojana Upara sthita karNa prAva- karaNIraha. puM0 ( kIratha ) se prAra raNa nAkaka eka aMtara dvIpa. Name of viziSTa ratha ke je khAsa RddhimaMta mANasone an island in Lavana Samudra yA DAya te. eka prakAra kA pradhAna ratha, jo Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karAha ] ( 365 ) [ karAha prAyaH RddhizAlI manuSyoM ke yahAM hI hotA 2. A particular kind of chariot possessed only by wealthy people. nAyA. 3; -payAya. tri. ( -prayAta ) zrImaMtAnA yi pAsA 2thamA meso pAra M 42nA2. zrImaMtAI ke cinha vAle ratha meM baiTha gamanA gamana karane vAlA. one who drives in a chariot which is a inark of prosperity. " karaNI rahappayAyAdhi hotthA '' nAyA0 3; kaNha. puM0 ( kRSNa ) 2 vAsudeva. kRSNa vAsudeva. Krisna Vasurleva. panna. 1; utta0 36, 68; sama0 10; nAyA. 5; prava0 862; (2) nAmanA se pariprA sanyAsI. kRSNa nAmaka eka parivrAjaka sanyAsI. mame of amendicant saint. ova038; (3) satyaMta lAganA karmA pulane yoge thatA atyaMta malina pari. ma. atyaMta kAle raMgake karma pudgaloM ke yoga se hotA huA mahA malima pariNAma. very dark consequence resulting froin very dark Karma- sama0 6; (4) pAMcamAM baladeva vAsudevanA pUrvabhavanA dharmAcArya. pAMcaveM baladeva -vAsudeva ke pUrva bhava ke dharmAcArya. name of the religious proceptor of the previous birth of the 5th Baladeva - Vasudeva. sama0 pa0 236; (5) ase 21. kAlA raMga. black colour. jIvA 3; (1) nAmanI 3. kRSNa nAma kI bela - latA. name of a creeper. panna. 1; (7) sI tulasI. kAlI tulasI. the black holy basil. panna. 1; (8) me rano nAmanA. eka jAtikA kRSNa nAmakA kaMda. name of a kind of bulbous root. pana 1; () strI0 4 sayA bhAMnI 9 nAmanI paDesI sezyA. chaH lezyA oM meM se kRSNa nAma kI prathama lezyA. the first (viz black) of the six kinds of Lesya. panna. 17; (10) nirayAvalajAnA thothA 256yayananuM nAma. nirayAvalikA ke cauthe adhyAya kA nAma. name of the fourth chapter of Nirayavalika. nira0 1, 1; - kaMda puM0 (-kanda) eka jAtanI kRSNakaMda nAmanI sAdhAraNa vanarapati. eka jAti kI kRSNakaMda nAma kI eka sAdhAraNa vanaspati. kind of bulbous root called also Krisnakanda. utta0 36, 65; jIvA0 1; panna. 1; -jIya. puM0 (-jIva) paasuvne| 4. kRSNa vAsudeva kA jAva. the life of Krisna Vasudeo. gao * 73; -pakkhi a-ya. puM0 (pAkSika = kRSNapakSo'syAstIti kRSNapAkSikaH) ne addha pudagala parAvartana karatAM vadhAre saMsArabhaaN paribhramaNa pAhAya te 71. jise zraddhaM pudgala parAvartana kAla se bhI adhika saMsAra meM rulanA-bhramaNa karanA hai vaha jIva. a soul that has to wander in worldly existence longer than the time required for Ardha Pudgala Paravartana. dasA 06, 1; bhaga, 13, 1; 26, 1, 31, 24; ThA0 1, 1; --lesA. strI0 (-lezyA ) azyA nAmanI paDelI 25. kRSNa lezyA nAma kI prathama lezyA. the first of the Lesyas called the black Lesya. jIvA0 1, 4, 7, -lessa. tri0 (-lezya) 105 sezyAvA. kRSNa lezyA vAlA. with black Lesya (i. e. thought. colour or matter colour ). bhaga. 26, 1; 35, 22; ThA0 2, 1; lessA . Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karAhadarAla ] strI0 (-vezyA) jesyA. kRSNa lezyA. the black Lesya (i. e. thought -tint or matter - tint ). bhaga0 25, 6; -- vAsudeva puM0 (-vAsudeva) haiNa vAMsudhaiva; cAlu avarsInA navamAM vAsuhev. kRSNa vAsudeva, vartamAna avasarpiNo kAla ke nauveM vAsudeva. Krisna Vasudeva; the 9th Vasudeva of the current_Avasarpinl. nAyA0 4, 166 - pa. puM0 ( - sarpa ) ase sa25. kAlA sarpa. 2L black serpent. nAyA08; ( 2 ) rAhu hetuM nAma rAhu deva kA nAma. name of the god Rahu. bhaga0 12, 6; sU0 pa0 166 - sIhAsaNa. na0 ( - siMhAsana ) nuM siMhAsana kRSNa kA siMhAsana tho throne of Krisna. ( 366 ) nAyA0 bha0 10; karAhadarAla. puM0 ( kRSNadarAta ) : latanI vanaspati eka jAti kI vanaspati A kind of vegetation. bhaga0 21, 8; kahadIvAyaNa. puM0 ( kRSNadvaipAyana) se nAma nA su saMnyAsI isa nAma kA eka brAmhaNa saMnyAsI. Name of a Brahmana ascetic. zrotra0 38; karadaparivvAyaga. puM0 ( kRSNaparivrAjaka ) nArAyAgunI ati uznAra parivA. nArA yA kI bhakti karanevAlA parivrAjaka Au ascetic worshipping Narayana. zrova * karAharAi. strI0 (kRSNarAji ) pAMyamAM devaso upara jamInanI phATa jelI leAkAMtika devatAnA vimAnane pharatI kALI rekhA che te; 10 386 gurAkha pAMcaveM devaloka ke Upara devatAoM ke vimAna ke AsapAsa pRthvI kI daraja jaisI kAlI rekhAeM; kRSNarAjI. The black lines (resembling [ karahA the cracks in the ground) surrounding the abodes of Lo kantika gods in the 5th Devaloka. zrAyA0 2, 15, 176; bhaga0 6, 5; ; ThA08, 1 prava0 63; 1425; (zAnendranI bhI paTTarANInaM nAma, IzAna iMdra kI dvitIya paTarAnI kA nAma the other name of the principal queen of isanendra. bhaga0 10, 5; karaharAI. strI0 ( kRSNarAtri ) rAtrI devI. kRSNarAtrI devI. The goddess Krisra Ratri. nAyA0 60 10, kahavArDasa vimAna na0 ( kRSNAvataMsaka vimAna ) kRSNAvataMsa nAmateo vimAna. kRSNAvataMsa nAmaka vimAna. Name of s heavenly abode. nAyA0 dha0 10; kaNhasirI. strI0 ( kRSNazrI ) SNuzrI nAmanI strI. kRSNazrI nAmakI eka strI. Name of a woman. vivA0 6; karAhA. strI0 ( kRSNA ) ghazAnendranI - nAmanI rAjI izAna iMdra kI kRSNA nAma kI rAnI. Name of a queen of Isanendra. ThA0 4, 2, bhaga0 10, 5: ( 2 ) kRSNA nAmanI hevI. kRSNA nAma kI devI. name of a goddess. nAyA. gha0 6; ( 3 ) kRSNa nAmanI nahIM. kaSNA nAma kI nadI. name of a river. piM0 ni0 503; (4) zreNi rAjmanI rANI ke je mahAvIra svAmI pAse dIkSA lai, mahAsihanikrIDita nAmanuM tapa AcarI, agIAra varasanI pravrajyA pALI eka mAsane saMthA | sidhdha thA. zreNika rAjA kI rAnI, jisane mahAvIra svAmI ke pAsa dIkSA lekara mahAsiMhanikIr3ita nAma kA tapa kiyA aura gyAraha varSa kI pravarjyA pAla eka mAsa saMthArA kara mokSa ko prApta huI. For Private Personal Use Only Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sacitra ardhamAgadhI koSa u. D.V.T. supaiTThAmaM. m su 7 sukkAmaM. 1 adhi. pU. eriTTha. 5 caMdAma. Shi 2 accimAli For Private Personal Use Only 3 veroyaNaM. pa. kaNharAI - kRSNarAjI : 4 pa karaM. da. Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kahAdevI ] name of a queen of King Srepika, who took Diksa from Mahavira Swami and having practised the austerity known as Mahasinha-Nikridita, and having practised asceticism for 11 years, became Siddha after one month's Santhara. aMta08, 4; (5) aMtagasUtranA AmA varNanA yothA adhyayananuM nAma aMta sUtra ke AThaveM varga ke cothe adhyayana kA nAma. name of the 4th chapter of the 8th section of Antagada. aMta08, 4; ( 1 ) cha zyAmAMnI prathama kRSNuzyA. chaH lezyAoM meM se prathama kI kRSNa lezyA name of the black Lesya. (7) vijayapura nagaranA vAsavachatta rAjjanI rAkhInuM nAma vijayapura nagara ke vAsavadatta rAjA kI rAnI kA nAma name of the queen of king Vasavadatta of Vijayapura city. vivA0 ( 367 ) 2, 4; karAhAdevI. strI0 ( kRSNAdevI ) hevI. kRSNAdevI. Name of Krispadevi. nAyA0 dha0 10; karAhui. a0 ( kacit ) myAMga pazu pazu sthAne. kahIM bhI; kisI bhI sthAnapara. Somewhere; in any place whatever. utta0 1, 7 2, 46; dasA0 10, 7; - raddassiya tri. ( -rAhasthika) arthamA rahasya rAmanAra kisI bhI kArya meM rahasya rakhane vAlA. one who keeps secrecy in some work or other. sUy 02, 2, 21; katara. tri0 ( katara ) me NAmAMnA yo ? dose athavA bahutoM meM se konasA ? Which [ kattavIriya of two or more than two. jo0 88; dasa0 6, 4, 1; katA. a0 ( kadA ) yAre kaba ? When. sU0 pa0 12; kati. tri. ( kRtin ) sutI; sahAyArI. sukRtya karane vAlA; sadAcArI; puNyAtmA. ( One ) whose actions are good. sU0 ya0 2, 1, 60, kati tri0 ( kati ) DeTA prahAra kitanI taraha kA ? Of how many sorts. jaM0 pa0 6, 122; 7, 158 7, 146; pana0 14; nAyA0 1; bhaga0 1, 4; 2, 2; - bhAga. puM0 (- bhAga) DeTalAmA lAga. kaunasA hissA ? what division or part. bhaga0 1, 1, - saMciya. tri0 (-saMcita ) saMkhyAthI gayI zAya te saMkhyA dvArA ginA jA sake vaha numerically calculable. ThA03, 1: bhaga0 20, 10; kinta. dhA0 I ( kRnta ) tara kATanA To cut. ( 2 ) zrI. pIDA denA. to afflict. kasAhi. paraha0 1, 1; kiJcai. ka0 vA0 sU0 1, 2, 1, 7 1, 6; 4; utta0 4, 3; kivaMti sU0 1, 3, 4, 18: 'katta. dhA0 I ( kantu ) Sing. kAMtanA. To spin cotton. kata. va0 kR0 pa0 ni0 574; kattaNa. tri0 ( karsana ) apanAra; chenAra. kATanevAlA; chedanevAlA. One that cuts. zrava0 34; katara na0 ( karsara ) tasvAnuM sAdhana: aMtara. katarane kA sAdhana; kaiMcI. A pair of scissors. uvA0 2, 64; kattavariya. puM0 ( kArtavIrya ) laratanA yAnu evIsItA AThamAM cakravartinA pitAnuM nAma. For Private Personal Use Only Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kattAra] ( 368 ) [kattigI bhArata ke vartamAna cauvIsI ke AThaveM cakravarti dvIpanA bharatakhaNamAM thanAra chaTTA tIrthakaranA ke pitA kA nAma. Name of the pUrvamaparnu ma. jambudvIpa ke bharatakhaMDa meM father of the 8th Chakravarti honevAle baDhe tIrthaMkara ke pUrvabhava kA nAma. of the present cycle. sama0pa0234; name of the previous birth of kattAra. tri. ( kartA kartR ) 42nA2: nA. the future would-be 6th TirkartA; karane vAlA (One ) who does thankart of the Bharata. Or makes. bhaga0 20, 2; vize0 175; khani of Jambu Dvipa. sama. 2112; aNujo0 128: piM0 mi. 173; pa0 241; (4) ti: nAbhana bhaesa. paMcA* 8, 7 -abhAva. puM0 (-abhAva ) kArtika nAma kA manuSya. name of a tAnA samAca. kartAkA abhAva. absence man. aNujo0 131; -zraNagAra. puM. of a doer or maker' vize0 216; ( -anagAra ) ani: nAmatA sAdhu. kArtika katti. strI0 ( kRtti) yama; yAma. camaDA; nAma kA rAva. an ascetic so mamed. carma. Leather. ogha, ni0 36; bhaga. 18, 2; -cAummAsiya. tri. kAttA-ya. puM. (kArtika-kRttikA nakSaNa ( -cAtumAsika ) hatiyomAsa saMmanyA. yuktA pANamAsI kArtikI sA'styasminniti kArtika cAtuma sa saMbandhI. the monsoon kArtikaH ) ti: mAsa. kArtika mAsa. season of the mouth of Kar. The month of Kartika. jaM. 50 tiku. bhaga0 15, 1; nAyA. 5, -pADi. 7, 151; zrodha. ni. 285; sama0 26; va. puM0 (-pratipat ) ati suha 15 utta0 26, 16; kappa0 5, 123: 6, 170; pachI 5 te; ni: 16 1. kArtika nAyA 0 5; bhaga0 18, 10; (2) stinA- zuklA 15 ke pazcAta kI paDavA; magasara vadya pura nagaranA rahevAsI kAtika zeTha ke jeNe 1. the first day of the dark munisuvrata prabhunI pAse potAnA eka hajAra half of the month of MargamunimanI sAthe dIkSA lIdhI dIkSA pAlI | Sirsa. nisI. 16, 12, Lal pAnAparI tpanna yA. kattiyA. strI. (kartikA-katarI ) tara. hastinApura nagara kA nivAsI kAtika seTha kaiMcI. A pair of scissors mR. ca. jisane munimutrata svAmI ke pAsa apane eka hajAra munImA ke sAtha dIkSA lI aura dIkSA | katti yA-yA. strI. (kRttikA) ti nakSatra pAla kara prathama devaloka kA indra banA. kRttikA nakSatra. The constellation name of a merchant of the city Krittiki. jaM0 50 1, 155; sU. 50 of Hastinapura who took Diksa 1, 11; sama* 6; ThA0 2, 3, from Lord Munisuvrati ac kattiprArakkhi. puM0 ( kRttikArakSita ) companied with his one thou- tikSita nAmanA puruSa. kRttikArakSita sand agents. He practised | nAma kA manuSya. A man so named. asceticism and was born as the aNujA. 131; Indra of the first Devaloka. kattigI no0 ( kArtiko ) ati bhAsanI bhaga* 18, 2; nira, 3, . (3) nema, kArtika mAsa kI pUrNimA. The Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ katto] ( 366 ) [ kanakakana full-moon day of the month of | Vkad-attha. ghA* I, II. (kadartha) Kartika. jaM0 pa0 7, 161; thAnA 42sI; du: he'. dukha denA; kaSTa katto. a0 ( kutas ) yAMthA. kahAM se ? | pahuMcAnA. To give pain to Whence. saMsthA0 48; sUya. 1, 1, 1, | kayatthei. su. ca0 12, 5.4; 14; panna. 6; vivA06; vize* 140 kadaMba. na0 (kadamba) 465nu 3. kadamba kattoca. tri. (kutastya) inA; yA sthAnanI; kA bhADa. A kind of a tree. nAyA0 1; / / gAmanI. kahAM kA ? kisa sthAna kA ? -pupphaga. na0 (-puSpaka) 465nA Aunu kisa grAma kA ? (Of what place or pula 31. kadamba ke jhADa kA phala aura country. piM0 ni0 168; phUla. a flower of the Kadamba kattAJcaya. a. (kautastyaka) ithA. kahAMse ? | tree. nAyA0 1; Whence. vize0 1016; kadali. puM0 ( kadalI) nu . kele kA V kattha. dhA. I. (katha) 43. kahanA.. ___jhADa.The plantain tree.bhaga022,1; To say; to tell. kadAi. a0 ( kadAcit ) dAyit iyAre. katthai. naMdI0 45; kadAcit : kisI samaya At Home time; kattha. a. (kutra) 35i? JagNe. kahAM ? perhaps. bhaga0 2, 1; 6, 33; kisa pora ? Where; on wint sile. kadApi a0 ( kadApi) mAre 504: 3. su. ca. 1, 18; jaM. pa. vize0 133; sU0 195 1te. kabhI bhI kisIbhI samaya. At pa. 20, Home time; at any time 10 kattha. tri. ( kathya ) : yo| (zAstra) 15, 1; nAyA ga3 kathA, itihAsAdi ho vaha; jJAtA kadama. puM0 ( kardama ) 23, 4165 kIcar3a. zAdi zAstra. ( Nhvi and other Mud. " avainisu bhiNNA phAliya pagascriptures ) including stories liya ruhira kayabhUmi kahama yacikkhillapahe " and historical matter. IX, X; parAha. 1, 3; 1, 4; ova. 38; piM.ni. jIvA0 3, 4; jaM0 pa. rAya0 131; 253; ThA. 4. 2: jAvA. 3, 4; nAyA0 1%3 --geya na0 (-geya ) yAne yo geya. bhaga0 6, 1; 7, 6; prava0 857; ka. gaM. kathA ke yogya gAyana harrative 1, 20; udA . na0 (-udaka ) 5. song. rAya. 131; pANu aaii . kAMcaDamaya pAnI. murl with katthai. a. ( kutracit) 555y; ApaNa water in it. ThA0 4, 3; ANe. kahIM bhI kisI bhI sthAna para. In kaddama a. puM.. ( kardamaka ) anuvera yatAany place whatever. vize0 268, nA bhIga rAjanunAma. anuvelaMdhara devatA 388; 751; grova0 17; bhaga0 3, 2; ke dUsare rAjA kA nAma Name of the 15, 1; 40, 1; nAyA0 2; 6, 16: prava0 2nd king of the Anuvelan676; vivA0 4; dhara gods. jIvA0 3, 4; bhaga0 3, 7; katthavi. a. (kutrApi) yAya594. kahIM bhI? | kanakakaMta. tri. (kanaka kAnta ) sonerI 125; In any place whatever. sonAyA haiAvane pahA. munaharI varaka; bhaga0 15, 1. suvarNa sarIkhA banAvaTo padArtha. (Anything) Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kanna ] of the lustre of gold. AyA0 2, 5, 1, 14.5 karANa " kaNNa 99 "" kana. puM0 ( ka ) bhumo dekho" karAyA ,, za da. Vide " sama0 11; AyA0 2, 3, 2, 121; piM0 ni0 553; 561; dasa0 8, 20 - dhAra. puM0 (-dhAra ) lukho dhAra 04. dekho kaNNadhAra zabda. vide" kaNNadhAra. " su0 ca0 3, 164; -- pAvaraNa. puM0 (- bhAvaraNa) gare / ; ananuM bhUpa. gajarA; kAna kA gahanA an ornament for the ear; an earrings. prava0 1440 ; - mala. puM0 ( -mala ) lugyo " kaNNamala " zaha dekho karaNamala zabda. vide "kaNNamala " taMdu0 - sara. puM0 ( -zara ) anane pAtreSu Age te. kAnoM ko tAra ke samAna lagane vAlA. anything striking the ears as an arrow strikes the body (e. g. harsh words ) dasa0 6, 3, 6: sokkha. ( -saukhya ) anane sugmarUpa kAnoM ko sukhadAI. anything delightful to the ears. dasa0 8, 26; kamnagA* strI. ( kanyakA ) umAri. kumArI; laDakI. A girl & daughter. su0 ca0 14, 8; ThA0 7, 1; nira0 5 1; kannA. strI0 ( kanyA ) luo karaNA zabda dekho " karaNA "" zabda Vide su0 ca02, 465; dusa0 6, na0 "C 37 " karaNA 88 " 59 " karaNa za6. ( 400 "" " "" 3, 13; kannAlIya. puM0 na0 ( kanyAlIka ) unyA AzrI juThuM khelavuM te nava varasanI hAya ane 15 varasanI che he te. kanyA kAraNa jhUTha bolanA nau varSakI ho aura 15 varSa batAnA. A ie spoken for a girl; saying that a girl is of [ kappa 15 years when she is only nine years old. paraha 0 1, 2; kanniyA. strI0 (kaNikA) lubhe| "kariNayA " " kariNayA " 16. dekho zabda Vide " kariNyA". naMdI0 79 kanha. puM0 (kRSNa) lubheo " kaNha 26. dekho " karAha zabda Vide kagaha aMta0] 1, 1 prava0 660; afaa. go (aiqsaa) siuora uzil. kapiMjala pakSI. A kind of bird. dasA0 6, 4; zrAyA0 6, 10, 166, aften. 70 (asiger) Fig'; $15. OT; phala vizeSa. The wood-apple tree. ajo0 131; > "" For Private Personal Use Only "" kapila puM0 ( kapila ) dhAtaDI ubhAMnA bharata khaMDanI caMpA nagarInA kavila nAmanA vAsudeva. dhAtakI khaMDAntargata bharatakhaMDa kI campA nagarI ke kapila nAma ke vAsudeva. Name of the Vasudeva of the city of Champa on the Dhataki khanda. nAyA0 16; pihasiya na0 ( kapihasita) vAMharAnA aaNtiiyAnI peThe vAdaLAM vagara AkAzamAM vijaLI thAya te. zrAkAza meM binAhI meghoM ke baMdara ke dAMtoM ( kapihasita ) kI taraha vidyuta kA honA. Lightning in the sky resembling the teeth of a monkey without there being any sign of clouds. bhaga0 3, 7; kapota. puM0 ( kapota) bhutara; pAre. kabUtara . A dove; a pigeon. dasA0 6, 4; kaSpa dhA0 II. ( kRt) ayanuM chedradhuM jaya; samartha tha; utpanna . kATanA; chedanA; khapanA; samartha honA. utpanna karanA. To cut. kappar3a. nAyA0 1; Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kappa ( 401 ) [kalpa kappei. sUya0 2, 2, 45; bhaga0 6, 33; kappaMti. sUya. ni. 1, 5, 1, 75 kappaMti. sUya. 5,114; kappaja. nisI0 3, 42; kappehi. nAyA0 1; kappeha. bhaga0 6, 33; kappettA. saM0 kR. 5, 114; kappemAraNa. va. kR. 2; 36; kapyAvei. pre0 ka. vA. su. ca. 13,68, kappa. puM0 (kalpa) 365; yogya; layita, yogya; ucita. Anything that is worthy or proper. utta0 32, 104; vava0 1, 22, 2, 27, 4, 15, vivA0 1; uvA0 1, 70, (2) mAyA2. AcAra. gacred precept or rule. jaM. pa. 5, 115, veya. 4, 14; vava0 5, 11, 6, 2; 16; bhaga0 3, 8, 25, 2; ova0 17; pAyA0 1, 3, 3, 117; 1, 6, 3, 185; kappa0 5, 118; paMcA0 6, 21; 11. 27; 15, 40; (3) 485zAtra; vedhamanI vidhi tAmanAra me dharmazAtra, kalpazAstra; vedadharma kI vidhi batAnevAlA eka dharma-zAstra. Kalpa Sastra. bhaga0 2, 1; 5, 4; vize0 6; kappa0 1, 1; (4) moTavAnI 49ii; sAdhunuye 154265. pachevaDI; cAdara; sAdhu kA eka upakaraNa. a kind of scarf. piM0 ni. bhA0 46; prava0 250; 514; (5) 485nAmanA dAmane samudra. kalpa nAma kA samudra zrIra dvIpa. an ocean and an island named Kalpa. jIvA0 3, 4; (6) e nAmanuM AcAranI maryAdA batAvanAra Adi sUtra. isa nAmakA prAcArako maryAdA di. khAnevAlA kAlika sUtra. a Kalika Sitra go named explaining the scriptural rules of conduct, know. | ledge etc. naMdI0 43; (7) hindudharbhanu / Vol. II/51. eka zAstra; AcAra vicAra pratipAdaka zAstra. brAhmaNa samAcArI kA zAstra; AcAra vicAra pratipAdaka zAstra. name of a Brillmana scripture dealing with ritual. piM0 ni0 172; ova0 38, (8) sAdharma Adi lokonA nAmavAlA dvIpa ane samudra. saudharma zrAdi devalokoM ke nAma vAle dvIpa aura sasudra. any of the islands and oceans bearing the names of Devalokas. e. g. Saudharma etc. panna. 15; (6) mA hepatoya 465rAjanIti vagere vyavahAra je devalokamAM che te yasoDa. vAraha devaloka; kalpa-rAja nIti ityAdi vyavahAra jina devalokoM meM hai ve devaloka. the 12 Devalokas; a Devaloka in which there is to be found political organisation etc. jIvA0 1, 3, 4; panna0 2; utta0 3, 15ThA0 2, 4, bhaga. 1, 2, 5, 2, 7; 8, 1; rAya 18, prava0 487; sama0 1; kA0 5, 15; (10) sa2; 152252. samAna; barAbara. equal to; similar to. panna. 36; paNha 0 1, 3, uvA0 1, 74; (11) 5853kSa. kalpavRkSa. a desire fulfilling tree; a sacred tree. su, ca0 2, 67-aMtara. na0 (-antara) pota2. devalokAMtara; anya devaloka. another Devaloka. vivA0 10; (2) jinakalpa ane sthavirakalpanuM antara. jinakalpa aura sthavirakalpa kA bheda. the dif. ference between the Jina-kalpa and Sthavirakalpa. bhaga0 1, 3; -aMtariya tri0 (-antarita) 485-5ch| -yAnI saM62 293. kalpa-pachevaDI -cAdara ke aMdara rahA huA. remaining under the upper garment. prava0 Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kappa] ( 402 ) [ kappaTTiya 680; -uvaga. puM0 (-upaga) 465-niya possessed of upper garment ma-rAjya kAyadAnI hadamAM rahenAra devatA; etc. prava0 502; -tiga. na0 (-trika) pahelA devalokathI bAramA devaleka sudhInA traNa pachI traya yA62. tIna cAdara; tIna mAni devatA. kalpa-niyama-rAjanIti kI pachevaDI. three upper garments sImA meM rahanevAle devatA; prathama devaloka se (used by ascetics ). prava0 502; bAharaveM devaloka taka ke vaimAnika devatA. 526; -duga. na0 (-dvika ) pachI; a god who has not transcended me yA62. do cAdara; do pachevaDI. two the need of administrative or: upper garments (ofan ascetic). ganisation; any of the gods of prava0502; ka.gaM03,11;-mahadaduma. pu. the heavenly worlds from the ( - mahAdruma ) 485 bharnu bhauTuM vRkSa. first to the twelfth. nAyA. 1; utta. kalpadruma kA mahAn vRkSa. the big holy 36, 207; bhaga0 24, 20; panna. 15; / tree known as Kalpadruma. -uvaya. puM. (-upaga)lamA "kappAvega" prava0 1036;--samAtti. strI0 (-samApti) za6. dakho "kappAvega" zabda.vide "kappA apanI-parivAra tapanI samAtmi. kalpakIvega" bhaga0 8, 10; -uvarima. na. parihAra tapakI samApti. conclusion, end (-uparitana ) pAyama vinA 52 // of the austerity known as kyo5. pAMcaveM devaloka ke Upara kA devaloka Parihara. prava0 617; the Devalokn situated love | kappaTTa. puM0 ( kalpastha ) pAsa. bAlaka. A the 5th Devaloka. bhaga. 6, 8/ child. piM0 ni0 287; paMcA0 15, 31; ------uvavattiya. puM0 strI0 (-uppttik)| prava0 488 465-mAra vasoma utpanna thayesa paimA- | kappaDhii. strI0 ( kalpasthiti) sAdhu samA. ni devatA. kalpa-12 devaloka meM utpanna hue yArInI sthiti-bhaaN| sAdhu samAcArIkI vaimAnika devatA. a deity of the hea. ! sthiti maryAdA. Practice of ascetic venly worlds 12 in number. scriptural rules by a Sadhu. bhaga0 1, 8; -uvavannaga.. puM0 veya. 6, 20; (-upapannaka) mA " kappovaga"za kappaTTiya. puM0( kalpasthita ) 58pasthita sabhAdekho " kappovaga" zabda. vide " kappo- yArInI maryAdAmA 295 muni. kalpasthita vaga" jaM. pa0 7, 140, ThA0 2, 2; samAcArI kI maryAdA meM rahA huA muni. An -kAla. puM0 (-kAla) paNe mata; yi2 ascetic observing scriptural sa. bahuta samaya; cirakAla. long time. rules. vize0 1275, prava0 613; sUya0 1, 1, 3, 16; -ggahaNa. na0 -tava. na0 (-tapas ) 485sthita-pAyatt(-grahaNa ) yA62 mere vastrAnu aDalya 42j cArya cha mAsa paryanta parihArika nAmanuM tapa te. cAdara zrAdi vastroM ko grahaNa karanA. are te (ta5). kalpasthita vAcanAcArya chaH accepting of clothes. prava0 mAha taka parihAraka nAmakA tapa karate haiM vaha 525; -juzra. (-yukta ) pachI vagaire (tapa ). a kind of austerity 55thA yuta. cAdara ityAdi vastroM ke sahita. / named Pariharika; practised Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kappaDa ] ( 403 ) [kappavamANovavattiyA for six months by Vaclanachar. __ ca0 2, 366; prava0 1563; ya; a kind of austerity. prava0 615; | kappaduma. puM0 ( kalpadruma) 48541. kalpa kappaDa. puM0 ( karpaTa ) sune dhane vRkSa. A desire-fulfilling tree; a manAvara goTI. vastra ko baTa dekara banAyA / Sucred tree; bhatta0 2; prava0 40; huvA geMda. A cloth twisted into kappapAyava. puM0 ( kalpapAdapa ) 85vRkSa. the shape of a ball. paNha0 1, 3, | kalpavRkSa. A desire-yielding tree. prava0 440; su0 ca0 2,67; kappaDiya. puM0 (kArpaTika ) 143; yasa kapparakkha. puM0 ( kalpavRkSa ) 4651kSa; dusamitA bhAganA2. kAvar3a lekara bhikSA mAMgane liyA ane devatAne vaMchita phala ApanAra jhADa. ani A mendicant begging kalpavRkSa, yugAliyA aura devatAzrA ko vAMchita alms with a balancing lath on phala dene vAlA mADa. A desire-yieldhis shoulder. piM0 ni0 127; vivA. ing tree; a tree furnishing 7; nAyA0 83 desired objects to Jugaliyas and kappaNa. na0 ( kalpana ) . kATanA; gods. kappa. 4, 62: bhatta. 167; jaM. chedanA. Act of cutting. su0 ca0 13, pa0 3, 43; 1; sUya. ni. 1, 5, 1, 75; kapparukkhaga. puM0 ( kalpavRkSa) pakSa. kappaNA. strI. ( kalpanA) panA; saMbhAva. kalpavRkSa. A desire yielding tree. nayAla; kalpanA; saMbhAvanA. Imagina- jaM. pa5, 122; bhaga0 6, 33; tion; act of imagining a thing kapparukkhaya. puM0 ( kalpavRkSaka ) / as probable. vize0 16; 117; "kapparUkkhaga' za6. dekho "kapparUkakhaga" 1732; bhaga0 7, 6; zabda. Vide. "kapparUkhaga" nAyA. 1; kappaNijja.tri0 (kalpanIya) mAdipiDita: | kappavai. puM0 ( kalpapati ) 48sI heyatA 485] udgamAdi doSa rahita; lene yogya. // vipati- kalpavAsi devatAkA Free from any fault (objec. adhipati-iMdra. The lord Indran of tion ); acceptable. paMcA0 1, 31; | Kalpavisi gods. jaM0 pa0 5, 115; kappaNI. strI. ( kappanI-kalpyate dvidyate yayA | kappaDisipA. strI. (kalpAvataMsikA ) ye sA kalpanA.) tara, churI. kaiMcA; churI. nAmarnu gAli bhUtra. isa nAma kA eka A pair of scissors; a knife. kAlika sUtra. Name of a Kalika "khurehiM tikkhadhAroha duriyAhiM kappaNIhi Sutra. jaM. pa. rAya0 naMdI0 43; yA kappio kAliprochino, ukttoyaNa- | kappavimANAvAsa. puM0 (kalpavimAnAvAsa ) gaso " utta0 16, 63, jaM. pa. paraha . devalokanA eka dezarUpa vimAnamAM nivAsa. 1, 1; vivA0 4; -kappiya. na0 (-ka- devaloka ke eka dezarUpa vimAna meM nivAsa. lpita ) tare ApalaM. kaiMcI se kaTA huA. . Residence in a heavenly abode cut with scissors; vivA0 8 named Desariipa. ThA0 2, 4, kappataru. puM0 ( kalpataru ) 565vRkSa. kalpa | kappavimANocavattiyA. strI. ( kalpavimAno vRkSa. A lesire-yielding tree. su0 / papattikA ) yA devasoma 3panna thAya Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kappAiya] ( 404 ) [ kappAya tI gAyA . jisase devaloka me utpanna ho yonya sAdhu. an ascetic deserving sake aisA vyavahAra-zrAcAra. Conduct to re-establish another person leading to birth in Devaloka. (monk or laynan ) who has ThA0 12, 4; temporarily lapsed from right kappAIya. puM0 (kalpAtIta ) 20450yavasthA- | conduct. vava. 4, 13, 14; nA niyamane ulaMghI gayela devatA; navagrIka kappAtIta. puM0 ( kalpAtIta-kalpamatItA ane pAMya anuttara vimAnatA devatA. rAjya. atikrAntAH kalpAtItAH) pAtIta he. vyavasthA ke niyama ko ulAMgha cuke hue deva; lekamAM utpanna thayela; navagrIvekathI mAMDI navaveyaka aura pAMca anuttara vimAnake devatA.. pAMca anuttaravimAnamAMnA devatA ke jene kalpa Gods who liave transcended -eTale rAjanIti-vyavahAranA kAyadAnuM the necessity of having admin. dhana nathA. kalpAtIta devaloka meM utpanna istrative organisation; viz. hue deva; navaveyaka se lagAkara pAMca anuttara the nine Graiveyaka and the vimAna ke devatA, jinheM kalpa arthAt rAjanIti five Aluttara gods. utta0 36, / ke vyavahAra-kAyadA kA baMdhana nahIM hotA. 207; panna, 15.; One lorn in the heavenly world's kappAkappiya. na. ( kalpAkalpika-kalpa zrA- which have transcended the cAraH akalpo'vidhiH athavA kalpo jina necessity of having adminiskalpAdirakalpazcarakAdidIkSA, yadA kalpyaM trative organisation, bhaga0 8, 1; grAhmamakalpyaJcAnyat tatpratipAdakaM zAstraM ka- 10; 24,20; (2) sthiti Adi sAbuna pAkalpikam ):585 zivanAra ge' AcAranI maryAdAne ullaMghI gayela-tIrthaMkara vAdhirmazAstra. kalA aura akalpa dikhAne 15vI vagere sthitikalpa Adi sAdhuke AcAra vAlA eka laukika dharma zAstra. A religi- kI sImA ulAMghe hue-tIrthakara, kevalI Adi. 61% scripture showing what is i Tirtharkara, a Kevali etc. Kalpa and what is not Kalpa. who have transcended the aNujo0 41; necessity of observing scripturkarapAga. guM0 ( kalpaka ) me yAnA // al rules prescribed for asce mAlikepaikI ekane mukhya mAlika kApavuM tics. bhaga02, 5, 6, 7; te; senjatarIyA. eka sthAna ke kaI mAlikoM | kappAtItagavemANiya. puM. (kalpAtItakavai. meM se eka ko mAlika samajha lenA; zayyAnta- mAnika) mA vAthA 52nA vilomAM rIya. Designating one among utpanna thye| vaimAni pitA. bAraha devaloMko many owners of a place as the ke Upara ke devalokoM meM utpanna hue vaimAnika principal owner. veya. 2, 12; devatA. A kind of gods born in kappAga. pu. (kalpAka) sAdhu. sAdhu. An a heaven beyond the Kalpa ascetic. vava. 4. 15; -bhikkha . puM0 heavens. bhaga0 24, 12; (-bhikSu) chopasthApanIya yAztri sthApanA- | kappAya. na. (kalpaka) 585. kalpa. Kalpa. / sAdhu. chedopasthApanIya vAritra meM sthApane | (.v.) vivA0 3; Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kappAsa] ( 405 ) [ kabvADigA kappAsa. puM0 ( kArpAsa ) me zrAyAna sau sthApejhu. jamAyA huA; racA huA; sthApita mata. eka prAcIna laukika mata. Name of kiyA huA. arranged; established. an ancient creed. aogha. ni. bhA. aova. 27; dasA0 10, 1; jaM0 pa0 nAyA0 12; (2) pAsathA utpanna yatu sUtra. 1; sUya..1,2,3,18, kappa. 4, 62; kapAsa se utpanna honevAlA sUta. cotton | kapipatra-ya tri. (kartita) apAM; chesu kATA thread. aNujo0 37; --roma. na. huzrA; chedA huzrA Cut off; broken. (-roman ) pAsanI 3 vATarI. kapAsa ke tAra- jIvA0 3, 4; vivA0 4; utta0 16, 63; narma rezA. a fibre of cotton. bhaga0 | kappiakappi. pu. ( kalpAkapa ) yoga15, 1; -loma. na0 (-roman ) pAsa triza 3mi sutramAnusA. 26 utkAlika -sanI * puna-3vATI. kapAsa-ruI kA tAra. sutroM meM se 2 rA sUtra. The 2 nd of the a cotton fibre. bhaga0 8, 6; -vaNa. 29 Utkalika Sutras. naMdI0 43; na0 ( --vana) pAsatuM vana. kapAsa kA bana. kappiA . strI0 ( kalpikA )se nAmAnupAtika a forest of cotton. nisI0 3, 16; | sUtra; niyAvalikA aMtargata upAMga sUtra. kappAsatthi. pu. ( kArpAsAsthi) di.. isa nAmakA kAlika sUtra; nirayAvAlikA ke pAgo me pAsanA 4. tIna iMdriya vAlA aMtargata upAMga sUtra. Name of a Kalieka kapAsa kA jIva. A kind of three | ka Sutra; the Upanga Sutras senged living being found in contained in Nirayavalika. naMdI. 43; cotton. panna. 1; jIvA0 1; kappAsi pa. puM0 (kArpAsika) pAzanA vepArI kappUra. puM0 (karpUra) 452. kapUra. Camphor. kapAsa kA vyApArI. A cotton-mer saya 56: nAyA0 1; 17; jIvA0 3, 4: chant panna. 1; aNujo0 131; (2) the kappa. 3, 43; -puDa. puM0 (-puTa) puurne| nAmanuM kapAsanuM gyAna ApanAra eka zAstra, 53-4 . kapUra kA pur3A-pur3iyA. // isa nAma kA kapAsa kA varNana karane vAlA packet of camphor, nAyA. 17; eka zAstra. name of n science dey. kappovavaraNaga. puM. (kalpopapantaka ) me| cribing the properties of cotton. " kappovaga' za6. dekho " kappovaga" zraNujA. 41; zabda. Vide " kappovaga" bhaga0 24, 20 kappAsI.strI (-kApAsau) pAzamA 29nA 04- | -vemANiya. puM0 (-vaimAnika ) / I. kapAsameM rahane vAlA eka kIr3A. An in- | " kappovaga" za6 dekho , kappovaga" sect living in cotton.utta036,135; | zabda. vide "kappovaga" bhaga0 24, 12; kappi-ya. tri. (kalpita ) sAdhuna sevA | kabaMdha. puM0 ( kabandha ) mAyAvinAnuM 05] 57. yoya; sAdhune 48 te. sAdhu ke lene | binA sira vAlA jAtA dhar3a. A headless yogya; sAdhu ko kalpanIya. Fit for an ___trunk with life in it. paNha01,3,taMdu. ascetic; acceptable to a Sidhu. kabaDigA. nA. (*) putrI; harI. lar3akIH dasa0 6, 48; (2) gavatu; zyemu kumArI. A daughter. piM0 ni0 576; * numo pRSTa na2052 15 / 5. noTa (*). dekho pRe nambara 15 kI phuTanoTa (). Vide foot-note (.) p. 15tli. Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kabaTThI] ( 406 ) [kamaDhaya 8 kabaTTI. strI. (bAlikA) nAnI ch|421. prava0 1058;-juala na0 (-yugala) choTI laDakI. A young girl. piM0 yugala me pA. krama yugala; do pAMva two ni0 285; feet. gacchA0 36;-joga. puM0 (-yoga) kabbaDa. na0 ( karbaTa ) nAnA thI kiTAye anukrama-anupUrva joga-vyApAra pravRtti. sa2. choTI dIvAra se parivaSTita zahara. A kramAnusAra joga-vyApAra-pravRti. serial city encircled by a low ram- order; graded order. daza0 5,1,1; part. zrAyA0 2, 5, 6, 222, kappa04, | kamaMDalu. na0 (kamaNDalu ) bha. kamaMDala. 88, (2) asii vasatItuM heDa. chottii| ___A waterpot (earthen or woodvastI kA sthAna. an abode of mean ____en) used by ascetics. nAyA0716; population. aNujo0 131; veya0 1, bhaga0 11,6; 14, 8% 6; utta0 30 16; ThA0 2, 4; kamakariyA strI. (kramakarikA) me5 gatarnu kabbaDaga. puM0 (karbaTaka) 404 nAmanA yaha pAtra. eka jAtakA bAjA. A kind of karbaTaka nAma kA graha. Naine of a musical instrument. nisI0 17,35; planet. ThA. 2, 3, -sadda.na.(-zabda kramakriyA zaba-krama kRta * kamala. na. ( * ) 552; 8431. khopaDI; / zabda.) pAtratA saha. bAje kA AvAja khappara. The skull; a piece of a bro- sound of a musical instrument. ken jar of the shape of a nisI0 17, 35 skull. "kabhAla saMTThANa saMhie" uvA. 2, | kamaDhaga. na0 ( kamahaka) sAnI 45Tane 64; aMta. 3, 8; aNutta. 3, 1; AkAre sAvIne bahAra karavAnuM tuMbaDAnuM kama. pu. (krama ) bha; anuma; 56ti; niyama pAtra; 1. kAMse ke pAtra ke sadRza sAdhvI sa2. krama; anukrama; niyamasara; taratAba vAra. ke AhAra karane kA tumbekA pAtra-kamaMDala. A Order; method; serial order. dining vessel of an ascetic made sama07: ka0 5.1, 15; 66; ka. gaM0 2, of gourd and having the shape 11, 5, 76; su. ca0 1, 1; pi. ni060 of a bronze pan; ati earthen or nAyA. 1, 7, 1, 16 bhaga0 5,16,3; wooden waterpot of an ascetic. 20, 5; 24, 1; 32, 2: prava0 376; vize. zrogha0 ni0 36, 675; vava0 2, 27; 2, 110; jaM0pa0 7.157; (2) 226; 50. | kamaDhaya. na. (kamaDhaka) tuma apalo zaha. pAMva; ega; caraNa. feet. gacchA0 36; - dakho upara kA zabda. Vide above. prava. prAraddha. tri. (-prArabdha) mezine mAra- 536; -juya. vi0 (-yuta) rogana porethA mesu. kramase prAraMbha kiyA huA. begun in sepita re tuMganA pAtrayA yuta. rogana serial order. ka. pa05,65; -ukkama. Adi se lepa kiye hue tumbI ke pAtra sahita. puM0 (-utkrama ) ma sane hama. krama aura (one ) possessed of a painted anukrama. order and serial order. vessel made of a dry gourd. * tum| Y4 nm||2 15 nI 5TanoTa (*). dekho pRSTa naMbara 15 kI phUTanaSTa (*). Vide foot-note (*) p. 15th. Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kamaNa] ( 407 ) [ kamalasirI prava0 536; the place where lotuses grow kamaNa. na0 (kramaNa) 2mA bhae 42. AkramaNa abundantly. kappa0 3, 36; -vaNA___karanA. Attacking. ova. 3, 1; laMkaraNa. na0 (-vanAlaMkaraNa ) mAnanA kamala. puM0 (kamala) bhara. kamala. A yAbhUSaya. kamala bana kA zrAbhUSaNa. the lotus. saMsthA0 15; rAya0 27; nAyA0 1; lotus as an ornament of the 8;6; bhaga0 2, 1; 6, 33: vize0 1106; forest. kappa0 3, 36; -(lA)sIhA(2) me gata 21. eka jAti kA saNa. na0 (-siMhAsana) pizAyanA / mRga. a kind of deer. jaM0505, 115; kALanI paTTarANI-kamalAdevInuM kamalasiMhAsana 121; aNujo0 16; ova0 63; (3) nAmanuM sAsana. pizAcoM ke iMdra kAla kI 74aa tIrtha 42nudAna. chaThe tIrthakara kA cinha paTarAnI kamalAdevA kA kamala siMhAsana nAma - lAMchana. the mark ( insignia) of kA Asana. name of the throne of the 6th Tirthankara. prava0 381; Kamaladevi the crowned queen -prAgara. puM0 ( -prAkara ) masAguM of Kala, the Indra of the tasAca. kamalavAlA tAlAva. a lake with Pisachas. nAyA. dha05 lotuses growing in it. ova0 13, kamalagAhAvai puM0(kamalagAthApati) bhara bhaga0 2, 1; aNujo0 16; --Ayara. puM0 nAmanA gRhapati; gRhastha. kamala nAma kA eka (-bhAkara) masanAM pattisthAna; tasAca HIGATT. A merchant-prince so s|52 vagere. kamala ke utpanna honekA sthAna. named. nAyA0 dha0 4: tAlAva, sarovara bhAdi. a lake etc. kamalappabhA. strI. (kamalaprabhA) zAyanA where lotuses grow. kappa0 4, mahArAnI mI0 54rAnI. pizAcoM 60; --uvama. tri. (-upama ) bhavanA ke indra kAla kI dUsarI paTTarAnI. Name sara; bha yukasala ke saddaza; kamala of the second principal queen jaisA. lotus-like; resembling a of the sovereign king of the lotus. vivA0 7; -TThiya. tri0 (-sthita) Pisachas. ThA04, 1; bhaga0 105; masa G52 29. kamala para rahA huA. nAyA. dha0 4, situated on a lotus. kappa0 3, 41; | kamalaDiMsayabhavaNa. na. ( kamalAvataMsaka-(lA)NayaNa. na0 (-nayana) bhasanA bhavana ) masAvataMsa nAme bhavana. kamalA pI mAMga. kamala jaisI aAMkha. an eye vataMsaka nAma kA bhavana. A celestial like a lotus. nAyA0 1; -dala. na0 abode named Kamalavatan(-dakha) makhanu patra. kamala kA pattA. seka. nAyA0 dha0 5; a leaf of a lotus. bhatta0 78; kamalasirI. strI0 (kamalazrI) manazrI nAma -dalakkha. tri.( -dalAkSa ) madanI nIzI . kamalazrI nAma kI rAnI. Name visapI AmANu. kamalakI pakhar3I ke of a queen. nAyA0 28; -bhAriyA. qara siatanar. having eyes like strI0 (-bhAryA) manazrI nAmanI strI. lotus-buds bhatta0 78% -vaNa. na. kamalazrI nAma kI strI. name of a (-bana ) bhasanuM vana. kamaloM kA bana. woman nAyA. gha. 4; Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kamalA ] ( 408 ) kamalA. strI0 (kamalA) pizAyanA dra ajanI paTTarANI, umalAvI. pizAca kA iMdra kAla kI paTTarAnI; kamalAdevI. Kamaladevi, the crowned queen of Kala, the Indra of the Pisachas. jaM0 pa0 3, 57; nAyA0 60 1; ThA0 4, 1; bhaga0 10, 5, dArizrA strI0 (-dArikA ) ubhA nAbhanI putrI kamalA nAma kI laDakI. a daughter of this name. nAyA * dha0 5; - rAyahANI. strI0 ( -rAjadhAnI ) ubhasAhevInI ubhA nAme rAjdhAnI. kamalAdevI kI kamalA nAma kI rAjadhAnI. the capital-city named Kamala of Kamaladevi. nAyA0 dha0 5; kamalAvaI. strI0 ( kamalAvatI ) dhAra rAjyanI rAzI iSukAra rAjA kI rANI. Name of the queen of king Isukara utta0 14, 3 kamaso. a0 ( kramazas ) anubhathI, bherI. krama se; anukrama se. In order ; in serial order vize0 110; piM0 ni0 77; aNuo0 128; prava0 18; 1343; ka0 gaM0 1, 14; 30; 2, 30 5,830 pa0 1, 16; 40 utta0 15, 11; kamA. strI0 ( kamA ) mAhevI; parandranI mahiSInuM nAma kamAdevI; dharaNeMdra kI agra mahiSI kA nAma. Kamadevi; the principal queen of Dharanedra. nAyA * dha0 kamADa na0 ( kapATa ) 5213. kivADa A door. zrAva0 4, 5; kamiyavva. tri0 ( kramitavya ) bhalu 12. AkramaNa karanA; hamalA karanA Attacking; overpowering. nAyA0 1; bhaga06, 33; kamma. puM0 ( kArmaNa ) arbhaNu zarIra; pAMya [ kamma zarIra bhAnuM . kArmAraNa zarIra; pAMca zarIroM meM se eka. Karmic body; one of the five sorts of bodies. bhaga0 1, 1; 6; 2, 18, 1; ka0 gaM0 5, 76; ( 2 ) arbhaNu yoga; 15 yogabhAMnA ye. kArmaNa yoga; 15 yogoMmeMse eka. Karmapa Yoga ; one of the 15 Yogas. ka0gaM04, 7; 28; (3) abhaMga zarIra yogya drava dhanI vargaNA - samudAya ( 3 ) kArmaNa zarIra ke yogya pugala skaMdhoM kA samUhasamudAya. & collection of molecules fit for the Karmapa body. ka0 pa0 1, 16; - uraladuga. na0 (- zradArikadvika ) aNu tathA edArika ki. kArmaNa tathA audArika dvika- yugma a pair of Karmana or physical bodies. ka0 gaM0 4, 30; -- poggalapariyaDa na0 ( - pudgalla parivarta) 25 vaTA vamatamAM lokanAM tamAma pudgalene kArya zarIra paNe laine pariNumAvIne cheDe teTale vakhataanokhe vilAga. eka jIva jitane samaya meM loka ke tamAma pudgaloM ko kArmaNa zarIra dvArA lekara aura parINamAkara chor3atA hai utanA samaya kAla kA eka vibhAga 8 certain division of time. bhaga0 12,4; kammanapuM0 (karman ) uttkSepaNa, yavakSepaNu, khAkuMthana, prasAraNa, gamana, pAMyamAMnu gamete the . utkSepaNa, avakSepaNa, Aku vana, prasAraNa aura gamana ina pAMca karmoM meM se koI bhI eka karma. any of the five actions consisting of raising, lowering, contracting, expan ding and moving. bhaga0 1, 2,12,5; pana0 23; dasA0 6, 1; uvA0 1, 43; (2) kArIgarI, kArIgarIthI banAveluM rUpa-AkAra kArIgarI; karIgarI se banAyA huA zrAkAra. For Private Personal Use Only Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kamma] ( 406 ) [kamma artificial shape zraNujo0 10; (3) ubhA zarya; yiA; ma dhaMdho. vyApAra; karma; kAma kriyA; dhaMdhA action; operation; trade. aNujo0 131; ThA01, 1; sU850 11; nAyA. 1, 17; mu0ca. 1, 1; piM.ni. 63; 101, 437; piM. ni. bhA0 40; je. pa0 7, 151; (4) mA pravRtti. AraMbha; pravRti. beginning of activity; activity. sUya0 1, 12, 15; jaM0 pa. (5) sAbhAnI zatine sAnAra jnyaanaavaraNAdi ATha karmo jJAnAvaraNIya, darzAnA129shiiy, hanIya, bholanIya, AyuSya, nAma, getra,ane antarAya, e AThamAMnuM game te 5. Atmazakti ko dabAne vAle ATha karma; jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, vedanIya, mohanIya; AyuSya. nAma, gotra, aura aMtarAya ina ATha meM se koI bhI eka. any one of the eight Karmas viz. Jnanavaraniya, Darsanavarniya, Vedaniya, Mohaniya, Ayusya, Nama, Gotra and Antaraya. bhaga0 2, 1, 5, 3, 1,5, 4, 7, 8, 35, 1; 34, 1; panna0 1; 14; 16; dasA0 6, 1; vize0 246; 363; sUya. 2, 1, 60; dasa0 4, 24, 6, 33; 66; nAyA0 1; 8; kappa0 5, 118; zrAva. 1, 5; ka. gaM0 1, 1; 37, 2, 1; -aMta. puM0 (-antakarmaNAM antaH paryantabhAgo mUlaM kAraNaM yasya ) nA 1291. karma kA nimitta- / kAraNa. a cause of Karma. dasA0 6, 31; -aMsa. puM0( --aMza) jJAnAvara. yA bhanI aza. jJAnAvaraNAdi karmIkA aMza. a portion of Karma, e.g. of knowledge-obscuring Karma etc. ova0 42; utta0 3, 10; bhaga 15. 1; 18, 7; (2) prati . karma prakRti. I Vol. II/52. a variety of Karma. ka. gaM. 6, 17; -zravasesa. puM0 (-avazeSa) bha. bhAtra avazeSa-narbha. karmamAtraH zrava. zeSa-bAkIkA karma. the whole mass of Karma;the remaining Karmas. bhaga0 14, 7; -zrAjIva. tri. (-zrAjIvaka) tI vagere bharI vanA2. khetI prabhRti karma karake jIvikA calAne vAlA. one who earns livelihood by agriculture and other occupations. TA0 5, 1; -zrAdANa. na0 ( -zrAdAna ) 542 prajAnAM mahAna; zrAvane na 32vA yoyama-. paMdraha prakArake karmAdAna; zrAvaka ke na karane yogma karma-vyApAra. the fifteen sorts of uctions by which Karma in incurred; a business not fit to be done by a layman or a Jain. bhaga. 6, 33; (2) ne AvayAnI bhArga. karmoM ke Ane kA mArga. a door for the coming in of Karma. bhaga0 5, 5; -zrAyANa. na.(-zrAdAna) bhanu mAhAna 21. karmoM kA upAdAna kAraNa. au efficient cause of Karma. aMta. 6,15;-zrAsIviSa. tri0 (-zrAzIviSa = karmaNA-kriyayA zApAdinopaghAtakaraNenAzI viSAH karmAzIviSAH)ohiyA anuSTAnanA balathI bIjAne nAza karavAnI prApa ApI aniSTa karavAnI zakti utpanna thai hoya tevA tiryaya manuSya vagere. jise kriyA- anuSThAna ke balase dUsaroM kA nAza karane-zApa dekara aniSTha karane kI zakti utpanna hogaI hai vaha tiryaMca manuSya vagairaha. one that has developed the power of effecting evil to others by the force of some practices and by Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 410 ) pronouncing curses. bhaga0 8, 1; | jIva vIrya ityAdi. instrumental 2; -udaya. puM0 ( -udaya ) mAnI jaya. cause of Karma.bhaga06, 1;-karI. karmoM kA prAdurbhAva. rise of Karmal; strI. (-karI) Ama nArI; bhagarI; maturity of Karma. bhaga0 1, 32; sI. kAma karane vAlI; dAsI; naukarAnI. -udIraNa. na0 (-udIraNa )bhane rANe a female servant, a maid-serbheyAna yama sAya te. karmoM ko udaya vant. zrAyA0 2, 1, 2, 12; --kAra. mAya meM lAnA. forcing up Karma puM0 (-kara) ma 32nA2; hAsa. kAma karane into maturity. bhaga0 25, 6; vAlA dAsa. a servant. nAyA. ----upaga. pu. ( -upaga) jJAnAvaraNAta -kAra. puM0 (-kAraka ) ma 42nA2, bhAnu jayana. jJAnAvaraNAdi karmoM kA baMdhana. sa. kAma karane vAlA; dAsa. a servant. bondage of Karma, e.g. that of dasA. 6, 4; - khaya. pu. (-Aya) knowledge-obscuring Karma bheniA kSaya-nAza. kamI kA kSaya-nAza. etc. bhaga0 14, 6 --uvacaya. puM0 destruction of Karma. nAyA. ( -upacaya ) uni 554-vRdhi. karmoM 5; prava0 448; 158; bhatta0 136; kI vRddhi. increment of Karmas. --khaMdha. puM0 (-skandha ) manA 275bhaga* 6, 3; ---uvasama. puM0 (-uparAma) masabhUkha. karma ke skaMdha-aNusamUha. mAna sabhAyavAte. karmoM ko upazamAnA. collection of Karmas. ka. gaM. 5, subsidence of Karma; assuag. 78 -gara. puM0 (-kara) rIgara-guhAra ing of Karina. bhaga06,32;-uvahi. vagere. dastakAra ( kArIgara )-luhAra ityAdi. puM0 (-upadhi) marUpa upAdhi; mAha an artisan, e.g. a blacksinith bhara5 pariva. karma rUpa upAdhi; ATha etc. jIvA0 3, 3; jaM0 pa0 5, 112; karma rUpa paripraha. obstacles, fetters -guru. triH ( --guru ) bherI-guruin the form of the eight kinds nAre; mAremA kI se bhArI guru kurmI of Karma. ThA0 3,1; bhaga. 18, 7; ( one ) possessed of heavy --kara. puM0 (-kara) dharanu AmA Karmas. nAyA0 6; -guruyanA. strI. 42nAra, abhaya nA42. ghara kA kAmakAja (-gurukatA ) bherI gurupA karmoM karane vAlA; nokara cAkara. a domestic dvArA bhArI panA.heaviness of Karmas. servant; a servant. jaM. 50 ova. bhaga0 6, 32; -guruyasaMbhAriyattA. 31; dasA0 6, 4; AyA0 2, 1, 2, 12, strI0 (-gurukasaMmArikatA) bhAnu nAre; -karapra. puM0 (-kara+ka) "kamma- mArebhipa. karmoM kA bhArI pana; jisake kara "za6. dekho " kammakara " zabda. kama baDe javaradasta hai. heaviness of vide " kammara " sUya. 2, 2, 63; Karmas; state of being one -karaNa. naM0 (-karaNa-karmaviSagaM with heavy Karmas. bhaga 1,32; karaNaM jIvavIrya bandhanasaMkramAdinimittabhUtaM -ghaNa. puM0 (-ghana ) mA pA61. karma karmakaraNa ) bhana 421, sAdhana; karma rUpI bAdala. a clond in the form 75 pArya vagere. karmoM kA karaNa-sAdhana | of Karma. " virAyaI kamma dhakhaMmi Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kamma ] the zravagae " 8, 64; - caukka. na0 (-catuSka ) darzanAvaraNu, vahenIya, nAma, ane gotra, yAra ubha darzanAvaNIya, vedanIya, nAma aura gotra ye cAra karma. the four varieties of Karma, viz. Darsanavarniya, Vedaniya, Nama and Gotra. kra0 pa0 2, 80; -- jAibhezra. puM0 ( - jAtibheda ) urbha ane lati to leha. karma aura jAti kA bheda. distinctions of occupation and castes prava0 15, 15; - jusa. tri0 ( -yukta ) urbha yukta; urbhasahita. karmayukta - sahita; yamaM yukta. possessed of Karmas; with Karmas prava0 1288; duga. na0 ( - aSTaka) yaha bhI ATha karma. the eight Karmas. ka0 pa0 1, 1 prava0 12066 - godaya. puM0 ( - aSTakodaya ) aSTarbha to haya. ATha karmoM kA udaya. the rise or maturity of eight Karmas. ka0 pa0 7, 55; - Dii. strI0 ( -sthiti ) :rmanI sthiti karmoM kI sthiti. duration of existence of Karma. bhaga0 6, 3, 14, 6; prava0 1044; ka0 pa0 2, 74, 3, 2; - Naravai. puM0 ( - narapati ) 43pI rAjbha karma rUpI rAjA. & sovereign, a king in the from of Karma. nAyAo 17; - NidANa. na0 ( - nidAna = karma nidAnaM nArakatvanimittaM karmabandhanimittaM vA yeSAM te karmanidAnAH ) rbha saMghananA DArA. karma baMdhana kA kAraNa. a cause of Karuic bondage. bhaga0 4, 6; 14, 6; - khilega puM0 ( - niSeka) lugge "kamma nisena " 6. dekho "kammanise " zabda. vide. "immani seca" jIvA 02; bhaga0 6, 3: ( 411 ) dasa 0 [ kamma -- davvavaggaNA. puM0 (dravyavargaNA) urbha 25 dravya varga- maunA samUha. karma rUpa samudAya - karmoM kA samUha; karma vargaNA. a group, collection of Karmas bhaga0 1, 1; - nijjarA . strI0 (-nirjarA) urmanI nirbharA; nA kSaya karmoM kI nirjarA; karmoM kA kSaya. destruction, wasting away of Karnia. bhaga0 7, 3; - nivvatti. strI0 (- nirvRti) unI tyatti-niSpatti karmoM kI utpatti - udrama birth of Karmas bhaga0 16, 8, - nise. puM0 ( - niSeka-karmaNo niSeko bAdhdhazenAkarmIsthItaH karmadabikaEngbhavanArtho racanAvizeSo vA karmaniSekaH samAdhA DAsa zivAyanI me sthiti; abAdhAkAla pachI karmaneA anubhava thAya tevI rIte karelI karmanI eka racanA vyavasthA. abAdhA kAla rahita karma sthiti; abAdhA kAla ke pazcAt karmoM kA anubhava ho aisI kI hui karma racanA - vyavasthA. & variety of Karma which is experienced after the period of its end. "zrabAhUkhiyA kammaTThaI kammanisagotti " bhaga0 6, 3; - paesa. puM0 (-pradeza ) armanA pradeza. karmoM kA pradeza. the atomic part of Karma. Kou pa0 1, 26 ; 7, 5.0; ka0 gaM0 '5, 66; - egai. strI0 ( - prakRti ) unI prakRti karmoM kI prakRti. variety of Karma. ka0 gaM0 6, 66, - pagaDi. bI0 (prakRti) bhanI prakRti vyavAMtara bheTa. karmoM kI prakRti- avAntara bheda. Karmic nature; Karmic variety. bhaga0 6, 3, 6, 8, 10, 16, 3; 25, 6; 26, 3;33,1; - prabhAra. puM0 (- prabhAra) unI ra ma sone karma kA bhAra; karmoM kA bojha heavy load of Kar ma nira0 1, 1 - pariggaha. puM0 For Private Personal Use Only Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kamma ] ( - parigraha ) AI urmarUpa pariyala ATha karma rUpa parigraha. possession in the form of the eight kinds of Karmas ThA0 3, 1; bhaga0 18; 7; - pariNati strI0 (pariNati) urbha i. karmoM kA phala. the result of Karma paMcA07, 486 - purisa. puM0 (-puruSa) :rbha-bhahAlAhi tatpradhAna pu3Sa vAsudeva. karma -mahAraMbhAdi meM pradhAna puruSa - vAsudeva. Vasudeva whose activities mainly consist of sinful operations. ThA0 3, 1; - pavAya na0 puM0 ( - pravAda ) urbhsaMkha dhI vivecana jemAM che te; karmapravAda nAmanA pUrNa jisameM karma saMmbandhI vivecana haiM vaha: karma pramAda nAmakA AThavAM pUrva. name of the 8th Parva in which there is a discourse on Karma. naMdI0 56; sana0 14; - baMdha. puM0 (-baMdha ) me saMgha. karmoM kA baMdha. Karmie bondage. nAyA0 17; prava0 1161; - bahutta na0 ( - bahutva ) meM mAMDalA. karmoM kA bAhulya. multiplicity of Karma, bhaga0 12, 7; - bI. na0 ( - bIja ) urbha mIna rA dveSAhi karmoM kA bIja - rAga dvaMzAdi seed of Karma dasA 0 5,366 - bhAriyatA. strI0 ( - bhArikatA = bhAro'sti yeSAM tAni bhArakANi tadbhavo bhArikatA karmaNo bhAri. katA karmabhArikatA ) manuM lArepa. heaviness of Karmas bhaga0 &, 32 - maila. tri0 ( - malina ) urbha vaDe bhasIna karmoM dvArA malIna. bespattered with Karma. ka0 pa0 7, 7; - mala. puM0 ( - mala ) urbharUpI bhela. karma rUpI maila, dirt in the form of Karma.ka0pa0 1,1; -- malAvekkhA. strI0 ( 412 ) For Private (malApekSA rUpI bhejanI apekSA. karmarUpI maila kI apekSA. reference to the dirt in the form of Karma, prava0 735; - mUla na0 ( mUla ) urbhanuM bhUjha zaraNa; mithyAtva avirati, pramAda, upAya [ kamma 66 yoga. karmoM kA mUla kAraNa; mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya aura yoga. any of the five causes of Karma, viz. Mithyatva, Avirati, Kasaya and Yoga. kammamUlaMcajaMga AyA0 1, 3, 1, 117; -- raya. na0 ( - rajas ) urbharUpa 20 karma rUpI raja; kArmika raja. Karmic dust. nAyA0 8; 14; dasa0 4, 20; bhaga0 6, 31, 20, 8 -lessA. strI0 (-lazyAkarmaNaH sakAzAcA lezyA jIvapariNatiH sA karmalezyA) nAbharmanI prakRtirUpa cha tesyA. nAma karma kI prakRti rUpa chaH lezyA. any of the six Lesyas resulting from the Nama Karma of a soul. bhaga0 14, 1; 6; vasa. tri0 ( -vaza ) umene paza- khAdhIna. karmAdhIna; karmoM ke vaza. one subject to Karma. nAyA* 18 - vasagaya. tri0 ( - vazagata ) ne vaza thayesa. karmoM ke vazIbhUta. one under the power of Karma. nAyA0 66 - viusagga. puM0 ( - vyutsarga) ubhaMno tyAga 2) te. karmoM kA tyAga karanA abandonment of Karma. bhaga0 25, 7 - vigama. pu0 ( vigama ) una kSaya karma kSaya. destruction of Karma; subsidence of Karma. paMcA0 1, 2 - vimukka tri0 ( vimukta) methI mukta thayesa. kamase mukta. oue, free from Karma. nAyA 0 66 - viyai. strI0 ( - vigati ) armanI Personal Use Only " Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kammazra] ( 413 ) [ kammaNa viyitra gati. karmoM kI vicitra gati. the body made up of the combinastrange course of Karma. bhaga. tion of the eight varieties of 6,32; - visa. na0 (-viSa) 52. Karma. Every earthly soul karmarUpo viSa-jahara. a poison in the has the Kurmana as well as form of Karma. paMcA0 4, 28; the Tejasa Sarira and these -vizuddhi. strI. ( -vizuddhi ) bhanI two accompany it even in the zuddhi. karmoM kI nirmalatA-zuddhatA. purifi- next birth. sama0 pa0 216; jIvA0 cation of Karma. bhaga06, 32; 1; aNujo0 145; -visohi. strI0 ( -vizuddhi ) bhanI kammaiyA. strI0 ( karmacitA ) ma 42tAM zudi. karmoM kI zuddhi. purification of karatAM utpanna thayelI buddhi, cAra buddhimAMnI Katma. bhaga0 6, 32; -veyaNA. strI0 se kAma karate 2 utpanna huI buddhi; cAra ( -vedanA ) bhanI venA. karmoM kI vedanA- buddhioM meM se eka. Thought excited pIDA. feeling of pain due to in the mind during the course Karma. bhaga0 7, 3; -samAraMbha. puM0 of an action. nAyA0 1; (-samArambha) pApanA turU5 yi 26. kammA .a. ( karmataH ) thA. kama se. pApa kA hetu rUpa kriyA kA kAraNa. Through, on account of Karma. cause of Karma which leads bhaga0 12, 5, 20, 4 to sin; an action leading to | kammaga. na. (karmaka kArmaNa ) zA2H sinful Karma. zrAyA. 1, 1, 1, 7; samudAya dravya. kAmaNa zarIra; karma samUha --saha. tri0 (-saha) bhaviSAne sahana dravya. Karmana Sarirnieu body 42nA2. karmavipAka ko sahana karane vAlA. made up of the combination of (one) who endures the results the night kinds of Karna. viza of Karma. "kammasahA kAleNa jaMtavo" 658; bhaga0 8, 6; 12, 5; -sarIra. sUya. 1, 2, 1, 6; -he ua. tri. na0 (-zarIra.) ANi zarI2. kArmaNa zarIra, (-hetuka ) bhacha hetu nonumedhuM. jisake Karinana Satira bhaga0 25, 1; karma hI nimitta haiM vaha. that of which -sarIri. puM0 (-zarIrin ) ma 12Karma is the cause. " payattalahi bAto. kAmaNa zarIravAlA jIva. a soul ttiva kamma heugraM " dasa0 7, 42; possessed of Karmana Sarira. kammaa. puM0 ( kArmaNa) mAnA thA jAvA. 10; ThA0 6, 4; bhaga0 18, 1; 35 miNa zarIra, tejasa mane bhira | kammajAya. puM0 ( kArmaNayoga) shii20||ti zarIra saMsArI dareka jIvane hoya che te bhavAM ! vyApA2. vazIkaraNAdi vyApAra. The act taramA 594 panI sAye gaya che. ATha of naking one submissive by koM kA samUha rUpa kArmaNa zarIra; pratyeka means of some enchantment sAMsArI jIva ko tejasa aura kArmaNa zarIra | etc. nAyA0 14; hotA hai aura bhavAMtara meM bhI jIva ke sAtha | kammaNa. na. (kArmaNa) mananI tithI ne jAtA hai. Karmana Sarira i. e. a 11 42y, iist liqj pore. mAnasika Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kammatara] ( 414 ) zakti se kisIko vaza karanA; pAgala banAnA of Karma; ( one ) who earns ityAdi. Mesmerism. piM. ni. 467; livelihood by any of the three ava. 1330; ka. gaM. 3, 24, 4, 27; professions, viz. literary, mili. (2) zarI2. kArmaNa zarIra. the tary and agricultural. utta0 Karmana body. bhaga0 1, 5; ka. 26, 194; ga0 1, 33; -joya. puM0 (-yoga ) kammabhUmi. strI. ( karmabhUmi-kRSivANijyavazI 26yAhi vyApAra. vazIkaraNAdi vyApAra.. tapaHsaMyamAnuSThAnAdikarmapradhAnAbhUmayaH karmapractising of euchantment bhUmayaH) bhUmi bhanuSyane 2vAnA 542 etc. nAyA. 14; ~sarIranAma. na. kSetra; pAMca bhArata, pAMcaIsvara, ane pAMca (-zarIranAman ) e zarIra nAma. kArmaNa mahAvi me 562 kSetra karmabhUmi manuSya ke zarIra nAma. the name or appella rahane ke paMdraha kSetra; pAMca bharata, pAMca irakta tion Karmana Sarira. sama0 28; aura pAMca mahAvideha. The 15 regions kammatara. na. (karmatara ) atizaya . of the abode of men of Karma. behada karma; adhika karma. Excessive Bhumi,viz. 5 Bharat, 5 Iravata Karma. bhaga0 5, 6; and 5Mahavideha. vize. 111 kammataraya. puM0 (kammasaraka) garbha, ati- bhaga, 20, 6, 8, 25, 7 naMdI0 17, zayana. bahuta karma; atizaya karma. Ex. pama0 1; Ava0 4,8; cessive Karma. bhaga0 5, 6, 7, 3; kammabhUmiga tri. (karmabhUmika) bhUmimA kammatthaya. puM0 ( karmastava ) stavanAme pedA thayela manuSya, asI, masI, ane kRSi bhayanA trIne bhagraMtha. karmastava nAma kA e traNa karma karI nirvAha calAvanAra manuSya armagraMtha kA tIsarA karmagrantha. The third karmabhUmi meM paidA huA athavA rahanevAlA manuSya; division of Karmayrantha; the asI, masI, kRSi ye 3 karma kara nirvAha karanethird Karmagrantha named vAlA manuSya A person born in Karmastava, ka. gaM. 3, 25, Karma-Bhami; a person earn. kammadhAraya. puM0 (karmadhAraya ) ma pA25 ing his livelihood by any of the sabhAsa; samAsanA sa 2. karmadhAraya three occupations,viz. military, samAsa; samAsa kA eka bheda. An apposi. literary, and agricultural. ogha. tional compound; a variety of ni0 526 panna, 1;-bhUmiya.tri. (-karma compound. aNujo0 131; bhUmija) tuma "kammabhUmiga" zabda. dekho kammabhUma. tri. ( karmabhauma ) bhabhUminA | " kammabhUmiga" zabda. vide. "kamma kSetramAM rahenAra; asi masI ane kasI ! bhUmiga" ThA0 3, 1; (tasavA2 sama ane metI) me ra kammaya. na. (karmaja-karmaNo jAtaM karma752 nirvADa sAyanA2. karmabhUmi meM rahane / jam ) amara zarI2; AmanA sAthI vAle; asi masI aura kRSI ( talavAra, kalama utpanna yatuM rihi yAra zarIrakA // 295 aura khetI) ye tIna karma karake nirvAha calAna / 25 zarI2. kArmaNa zarIra; ATha karmoM ke samu. vAlA. (One ) living in the land | dAya se utpanna audArikAdi cAra zarIroM Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kammamAsa] ( 415 ) [kammAsarIra kA kAraNarUpa zarIra. Karmana Sarira; phala. the matured result of a body formed by the combi. Karma.. utta0 2, 41; -jjhayaNa. nation of the particles of the puM0 (-adhyayana ) bhvissaa4-1555|5|eight kinds of Karma, and a tmaka karmanA phaLanuM pratipAdaka zAtra, tenA cause of the four kinds of sadhyayana-adhyAya, karmavipAka-puNya pApAbodies, viz. Audarika etc. jaM. tmaka karmoM kA phala pratipAdana karane vAle pa0 2, 24, panna. 12; -davva. na. zAstra kA adhyayana-adhyAya. a seripture (-dravya) Abhae zarIrane yogya draya vargA. or a chapter of it explaining kArmaNa zarIra ke yogya dravya samUha. mole- the results of good and evil cules of which Karm Karmas. sama0 43; is made. vize0 674; kammavayaya. puM. ( karmavedaka ) prajJApatAnA kammamAsapra-sa. na. (karmamASaka ) pAMca pacIzamAM padanuM nAma, jemAM jIva karmane muMjA (rati) cAra kAgaNI athavA traNa kevI rIte bAMdhe che tathA kevI rIte vede che niyA5pramANu kAna-mA5. pAMca rattI cAra tenuM varzana che. prajJApanA ke 25 veM pada kA kAgaNI yA tIna niSpApa ke barAbara kA vajana nAma, jisameM jIva, karma kisa taraha bAMdhatA hai -mApa. A measure of weight tathA kisa taraha bhogatA hai isakA varNana hai. equal to 5 Gunjas or 4 Kaga. Name of the 25th Pada of nis or 3 Nispipas i. e. equal Prajnapana dealing with the to about 10 grains. aNujo0 133; way in which a soul incurs kammayA. tri0 ( karmajA) ma 42i 2i and experiences the Karmas. upaje te buddhi; cAra prakAramAnI trIjA panna0 138 mAnI zuddhi bhayA'. kAma karate karate ! kammAra. pu. ( karmAra) sutAra. luhAra. A jo buddhi. utpanna hotI hai vaha buddhiH cAra | ___blacksmith. vize01568; jIvA03,1; prakAra kI buddhioM meM se tIsarI 'kammayA' | kammAra. puM. (karmakAra) manA2; n||2 buddhi. Thought or impulse ex. kAma karanevAlA; naukara. A servant; cited in the mind during the jaM.pa. jIvA0 2,3; (2) 2. mistrI. course of an action; the third a carpenter; rAya0 32; of the 4 varieties of thought kammAvAdi. puM0 ( karmavAdin ) bhavAhI. or mental operation. naMdI. 26; bhane bhAnanA2. karmavAdI; karmoM ko mAnane 32; 36; dasA0 6, 4; nira0 1, 1, vAlA. Oue who believes in the kammavivAga. puM0 ( karmavipAka ) ye doctrine of Karma. AyA. 1, nAmanuM karmagraMthanuM prathama prakaraNa prathama 1; 1, 5, bhayanu nAma. isa nAmakA karmagraMtha kA kammAsarIra. na. (kArmaNazarIra ) bhara prathama prakaraNa; prathama karmagraMthakA nAma. The zarI2. kArmaNa zarIra. Karmana first Karmagrantha ka. gaM. 1, Sarira; Karmic body. bhaga. 8, 1; 61; (2) tuM pariNAma-sa. karmAkA / 1; -kAyajoya. puM0 (-kAyayoga ) Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kammiyA] [kaya-zra amara zarIra saMbaMdhI yAMnA vepAra. kAmaNa zarIra sambandhI kAyA kA vyApAra. physi. cal operation connected with Karmana Sarira. bhaga0 25,1; kammiyA. strI. (kArmikA ) saNyAsa 2di 42tA utpanna thayemudhi abhyAsa karate karate utpanna hui buddhi. Thought or impulse excited in the mind during the course of study. bhaga0 1, 1, 12, 5, nAyA. 1, ThA0 4, 4; (2) azeSa 29kha bha bhanAaMza. vAkI kA karmaH karmokA aMza. the rem. mant of Karma. bhaga0 2, 5; kaya. puM0 (ka) mAya, za. bAla; keza. Hair. taMDu. jIvA0 3, 4, rAya0 35 --zrAbharaNa. na0 (-zrAbharaNa ) mAthAnA ra 52 592kAnuM yAbhUSANa. sira ke bAloMpara pahanane kA AbhUSaNa. an ornament that is worn on the hair of the head. kappa. 4, 62; -ggaha. pu0 (-graha ) 5ya mAMgatI zAha 21 // te. pAMcoM aMgulIoM dvArA keza pakaDanAkacagraha. catching of hair by means of five fingers. "kayaggagahahitra karaya. lapabbhaTTha vimukkeNaM " rAya. jaM0 pa. kaya. puM0 ( kraya ) pay; le. mola lenA; lenA. Purchasing; buying. jIvA. 3, 3; bhaga0 3, 7; dasA. 6, 4; gacchA0 103; dasa0 7, 46; -vidyAya puM. ( -vikraya) parI, yayu; Apale 42vI. kharIdanA, becanA; adalA badalA karanA. | buying and selling; exchange. AyA0 1, 2, 5, 88; utta0 36, 13; dasa0 10,1, 16; kaya-zra. tri. (kRta) resa; pAyaresa. kiyaa| huA; Acarita. Done; performed; practised. "kayakouyamaMgalapacchittA" dhivA0 1, 2, su0 ca0 1, 43; bhaga0 2, 1, 15, 1; 25, 7; nAyA0 1, 2, 3, 5; 16; 16; aNujo0 128; 126; 147; piM0 ni0 157; ova0 11; panna. 2; vize0 1; uvA02, 65; kappa03, 33, 40 paMcA04, 40; piM0ni0bhA0 2; dasA06, 15; -~aMtara. na0 (-prAntara) santa2 4295 resa. kAryAtara; antara karaNa. Another action; change in action. ka. pa. 5, 43;-kaja tri0 (-kArya) resuMcha Arya yete. jisane kArya kiyA hai vaha. an action performed. nAyA* 8; 1; 18; bhaga0 12, 6 -karaNa. tri0 (-karaNa ) bhakSaya 72vAmA udhata; zana mohanIya Adi khapAvavAne yathApratyAdi 42vAmA tat52. karmakSaya karane meM tatpara; darzanamohanIya prAdi ko upazamAkara; yathA pravRtyAdi karaNa karane meM udyata; ready to destroy Karma. ka. pa. 2, 41; 5, 32; --kAusagga. puM0 (-kAyosarga) yosa resa. kAyotsarga kiyA huA. one who has performed Kagotsarga or meditation upon the soul. nAyA0 5; -kAraNa. puM0 (-kAraNa) le 25 yu cha, yoryuche te. jisane kAraNa kiyA hai, yojanA kI hai. one who has meditated. nAyA. hai; -kicca. tri. (-kRtya) tArtha sava manA2yavAsI. kRtArtha; saphala manorathaaar. (one) whose desires have been accomplished or fulfilled. su0 ca 1, 366. 2, 435; paMcA0 6, 24; prava0 156; -kouyamaMgalapAyacchita tri.(-kautukamaMgalaprAyazcitta-kRtAni kautuka Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ keya-] ( 417 ) [kaya-zra mAMgalyAnyevaHprAyazcittAni duHsvapnAdividhA. tArthamavazyakaraNIyatvAdyaiste tathA ) huSTa svapna AdinA phalane nivAravA mATe prAyazcitta tarIke jeNe kautuka-kapAle tilaka tathA mAMga vikRtya yA cha te. duSTa svapnAdi ke phalako aphalIbhUta karane ke liye jisane prAyazcittarUpameM kotuka-kapAla meM tilaka tathA mAMgalika kRtya kiyA hai vaha. (one ) who has made an auspicious mark on the forehead in order to avert the evil attendant upon a bad dream etc. bhaga0 2, 5; dasA0 10, 1; nAyA. dha. -nAsa. puM0 (-nAza) rekha-dharma-adharmano nAza. kRta-kiye hue dharma adharma kA nAza. destruction of good or evil Karina performed. viza. 3231; -nAsi. tri0 (-nAzin) itanA 523 gun| nAza 2 nA2. kRtaghna; kiye hue guNoM kA nAza karane vAlA. un. grateful; lit. one who destroys what is (lone. AMgha0 ni0 166; -paDikai. tri. strI. ( -pratikRtika) gunA badale vAlo te; huM dAna ApIza ! to gurU mane zAstrajJAna Apaze ema pratyupa- ! kArano udeza manamAM rAkhI gurnAdikanI sevA ! karavI te; lekopacAra vinayano eka prakAra. guNoMkA badalA cukAnA; maiM dAna dUMgA to gurU mujhe zAstrajJAna sikhAveMge,aisA pratyupakAra kI mana meM AzA rakha guru Adi kI saMvA karanA; lokopacAra vinaya kA eka bheda. rendering service (e. g. to al Guru) with the expectation of | getting something in return (e. g. knowledge ). nAyA0 2; -paDikaiyA. strI. ( -pratikRtitA ) ye| "kayapaDikaha" za6. dekho "kyaa| Vol. II/53. paDikai " zabda. vide " kayapaDikai " bhaga0 25, 7-paDikarAya. tri. (-pratikRtaka = kRte upakRte pratikRtaM pratyupakAraH tadyasyAstIti kRtaprItakRtikaH ) re zuSmano ho vANanA2. kiye hue guNoM kA badalA cukAne vAlA. one who retnrns good for good. ThA0 4, 4; - purANa. tri. (-puNya ) purepu2puNyavANA; puzyavAn. pUrNa puNyavAn ; puNyAtmA. one possessed of high religious merit. nAyA0 1; 13, 16; bhaga0 6, 33, 15, 1; paMcA0 7, 26; ---balikamma. tri. (-balikarma ) thuche parisara ghdevatAne balidAna karma athavA baLa vadhe tevuM karma sarata vagaire te. jisane bali kamaathavA bala varddhaka- zAkta prada-kasarata Adi kiyA hai vaha. one who has given oblations to in deity or has per forined strength-giving activity, physical exercise etc bhaga0 7, 6; 6,33; dasA. 10, 1, nAyA. gha. nAyA. 1: 12; 16;ja0 50 3,50; -lakkha Na. tri0 ( -lakSaNa ) saMpura samAyo . sampUrNa lakSaNoM yukta. one possessed of all the signs or marks. TUTO 1: 16; bhaga0 6, 33, 15, 1; -vihava. tri0 (-vibhava ) saMpUrNa vaibhavavANu. saMpUrNa vaibhava vAlA. ( one) possessed of full glory or prosperity. nAyA. 13-vcayakamma. tri.na. (-vratakarman ) zrAvanI bhI paDimA gharanAra zrAvaka ke je be mAsa sudhI jJAna ane IrachApuurv azuvrata mAre mane pAye. zrAvakakI dUsarI pratimA dhAraNa karane vAlA zrAvaka ki jo do mAsa taka jJAna aura icchA se aNuvrata dhAraNa kara unheM pAlatA hai; (a Jaina Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kayaMgalA] ( 418 ) [kayamAlapa-ya layman ) observing the 2nd 19th Tirthankara of Bharata vow of a Jaina layman i. e. Ksetra of the past cycle. practising the minor vows for praba0 261; two months intelligently and | kayaTTha. tri. ( kRtArtha) tArya lAgyazAlI. resolutely. sama0 11; kRtArtha; bhAgyazAlI. Prosperous; kayaMgalA. strI0 (kRtAGgalA) zrAvastI nagarInI fulfilled. bhatta0 52; pAse sAvalI nagarItuM nAma. zrAvastI nagarI | kathaeNaya. tri. (kRtajJaka ) rekhA 64||rne ke pAsa kI nagarI kA nAma. Name of a ___gAnA2. kiyehue upakAra ko mAnane vAlA. city situated near the city of / (One) who is conscious of the Sravasti. " tIseNaM kayaMgalAe naga- obligations done by others. rIe adUrasAmaMte sAvatthINAmaM nayarI hotthA" paMcA0 11, 35, bhaga0 2, 1; kayattha. puM0 (kRtArtha) ne potArnu arya si kayata. puM0 (kRtAnta) haiya; lAya. bhAgya; thu cha te; tArtha. jisane apanA kArya siddha daiva; takadIra. Fate; fortune. kara liyA hai vaha; kRtArtha. One who has paraha0 1, 3, (2) yama28. yamarAja. accomplished his object. bhaga. the god of death. su0 ca0 1, 233; 1, 8; 6, 33, 25, 1; nAyA01; 13; 19; kayaMba. 0 ( kadamba ) 46nuM 15; sama, utta0 32, 110, vivA. 7; vize0 1008; vatAnA . kadamba kA vRkSa. Name su0 ca0 1, 71; uvA0 2, 113; jaM0 50 of a tree. jAvA. 3, 4, rAya. panna. 5, 112; 117; 1; aNujo0 131; kappa. 1, 5; 3. 33; kAyana. tri0 ( kRtajJa ) 422 // 6R ja0 50 5, 115; ---puSpha. na0 (-puSpa) gaNanA2. kiye hue upakAra ko samajanevAlA; yatuM kadaMba kA phUla. a flower kRtajJa. (One) who is conscious of of a Kadamba tree. kappa. 1, 5, the obligations done by others. kayaMbaga. na. ( kadambaka) 46mAnA nA prava. 1372, dUsa. kadaMba ke jhADa kA phUla. A lower kayamAsa. puM0 ( kRtamAla ) me tanuM vRkSa. of the Kadamba tree. nAyA01;13; eka jAti kA jhADa. A kind of tree. kayaga. puM0 (kRtaka) kRtrima resa. kRtrima; banA. ja0 50 (2) timisa gunA adhiza vaTI. Artificial. vize01837-kayaga. havatA. timisa guphA ke adhiSThAyaka devatA. tri0 (-kramaka ) mazahalaM. kharIdA huA. the presiding deity of the bought. nisI0 6, 6; -bhatta. na. Timisa Gupha (cave ). jaM0 50 1, (-bhakta) zahaDaM mata-mAna. mola 12, 3, 51, 3, 65, 6, 125; liyA huzrA bhojana-bhAta. purchased kayamAlapa-ya. puM. (kRtamAlaka ) vaitAsyafood. nisI0 6, 6; nItibhisAno svAmi-havatA. vaitADhya kI kayaggha. puM0 ( kRtAI ) bharatakSetranA A timina guphA kA svAmI-devatA. The yovAzAnA 18 mA tIrtha:2. bharatakSetra kI gata presiding deity of the cave kAla kI cauvIsI ke 16 veM tarthikara. The named Timisra of Vaitadhya.. Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kayara ] [kayAi - pa.(2)vaitAsyAnI gurnu nAma. vaitAnyakI guphA ghara" rAya0136 -layA. strI0 (-latA) kA nAma.name of a cave of theVai- unI satA- i- vesa. kele kI latA-bela. tadhya of Iravata Ksetra. To a creeper of plantain trees. 2, 3; (3) bhe35rvatanI pUrva sItAnahAnI nAyA. 13;- hara. na0 (-gRha ) nA uttare ATha dIrdhatAyanI ATha timistra 52. kele kA ghara. a house of plangunA adhipati yatA. bheru parvata ke pUrva tain trees. jaM. 50 5, 114; aura sautA nadI ke uttara meM ATha dIrgha vaitAdhya kayavata. tri0 (kRtavat) 42 nA2. karanevAlA. kI ATha timina guphAoM ke adhipati devatA. (One)who has done. vize0 1555. the presiding deity of the kayavamma. puM0 (kRtavarman) teramA tIrtha42nA eight Timisra caves of the pitA. terahaveM tIrthakara ke pitA. The oight Dirgha Vaitadhyas to father of the 13th Tirthan. the north of the river Sita kara. sama0 pa0 226; prava0 324; which is to the east of the Meru mount. ThA0 8; kayavara. pu. ( kacara ) yare; ghunne; kUDA; kayara. tri. (katara) me vAmAna - kacarA. Dirt: refuse. zrAyA0 1, yo meM. doyA bahuto meM se kauna eka. 1, 4, 37. jAvA. 3, 3; bhatta. 86; nAyA. Which: who. "kamare mamme aksAe mA 1; 2;; jaM0pa0 5, 112; ---ujjhiyA. strI. ( ujimakA ) yAne zAdhI sA 42 // iyeNaM mahamayA" sUya01,6,1,11,1; damaka pA234nAra; vAsIvAnArI. kUDe kara4,1,6.2,8,14: pi0ni031. sU0pa010; kaTa ko nikAla sApha kara bahAra phaiMkane vAtA; jIvA.1;aNujo051 utta012,6:ova043; ogha0ni0 1376; vize0 160; panna. 3; jhADa pUMcha kA kArya karanevAlI. a woman who collects refuse and throws dasA01,36,12; nAyA016:17bhaga01,1%B 3, 1, 2, 5, 4;7; 12,4,16, 11,18,5; it away. nAyA0 7; 25, 1; 6; 20 pa0 7, 156; kayA saM0 kR0 a0 (kRtvA) zane. karake. kayalI. strI. ( kadalI ) - jA. kele kA | Having done. piM0 ni0 88; jhADa. A plantain tree. ogha. ni. kayA-zra. na0 (kadA) thAre. kaba. When. 667; jaM0 pa0 su. ca. 2, 165; jIvA0 ThA0 3, 4; utta 1, 21; su. ca0 1, 27; 3, 2; prava0 511; -gambha. puM0 (-garbha) dasa0 7, 11; bhaga05, 2; jaM0pa07, 153; -lInA vRkSanA gama. kele-kadalIke vRkSa kayAi. a0 (kadAcit ) mate; hathita. kA garbha the inner part of a plan- kisI samaya; kadAcit At some tain tree. prava0 511: ---ghara. na. | time or other; perhaps. bhaga. (-gRha) nAMdha2; 3NAya2. kele kA gRhaH 2, 1, 3, 1, 5, 4, 15, 1; nAyA0 1; kelI ghara. a house of plantain vivA01; utta01, 17, 2, 7; rAya0 146 trees. nAyA0 3; jIvA. 3. 4; --gharaga. jaM. pa0 piM. ni. 206; dasA0 10, 1; puM0 (-gRhaka)jamA kayAla ghara" za6. sama0 13; ova. 40. sUya. 1, 1, 3, dekho "kayAla dhara" zabda. vide. "kayAla / 6; 1, 6, 20; uvA0 1, 28; Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kayAI ] kayAI. a0 (kadAcit geo zu06. dekho "kavAi" zabda. "kavAi" vize0 306 utta0 32, 21; piM0 ni0 3001 kayANA. na. ( krayANaka) na0 ( 420 ) "kamAi " Vide Grocery. su0 ca01, 147; kayAra na0 (kaccara) thre| kacarA Refuse; yA kirAnA. j. dirt vize0 1170; V kara. ghA0 I, II. (kR) stu manAva karanA; banAnA. To do; to prepare; to make. 3 kareMi-ti. jaM0 pa05, 115; dasA0 10, 1; nira0 2, 3; nAyA0 1 2 5 8; 3: veya0 1, 36; bhaga0 1, 22, 6; 13, 147, 16, 2 karanti bhaga0 1,32.10 5.481 dasA0 6, 68 6, 2 nAyA02, 8 karinti nAyA0 178 14:16 bhaga0 27, 1: karena. 0270 206 nAyA0 1 2 6 14 bhaga0 1 6; 15, 1 20, 5 jaM0 pa0 114: d t 112 113 karesi nAyA0 16: karemi nAyA0 1; jaM0 pa0 5 115; karemo. jaM0 pa05, 112; kirijA. piM0 ni0 46: su0 ca06. 1203 bhaga0 1, 7 12, 7 8 21, 13 24, 1 7 nAyA0 15: karejA bhaga0 8, 6 karejAsi vi0 bha0 e0 0 ni0 432: karejAmi vi0 u0 e0 nAyA0 23 karehi A0 nAyA0 2 0 dasa0 7, 47 bhaga0 3, 1; kareha. cA0 o0 28 bhaga0 1, 6, 6, 33, 11, 11: 15, 1; nAyA0 1; 2; ; ; 98: karissaha. bha0 bhaga0 [kara 2 15 1; dasa0 7, 6; nAyA0 5; karissanti bha0 sama0 1; bhaga0 1, 3; 26, 1 nAyA0 4 dasa0 7, 6 karihinti bha0 nAvA0 18 bhaga0 2, 1 karehinti bha0 nAyA0 6 bhaga0 15, 1 karislAmi bha0 bhaga0 18, 10; jaM0 pa02, 1265, 1273 karessAmi bha0 bha0 18, 10; jaM0 pa0 2, 126 5, 117; karessaM bha0 bhaga0 18, 10 je0 pa0 2, 126; 5, 117; karissAmA bha0 o0 27; jaM0 pa0 5, 1133 akArassaM. bhU0 zrAyA0 1, 1, 1, 5; akAraMsu bhU0 ThA0 3 13 nAvA0 1; bhaga0 1, 25, 2, 15, 1 karitA. saM0 kR0 o0 27; panna0 112; zroSa0 ni0 36: nAvA0 16; bhaga0 11. 11; dasA0 10, 1: karettA. saM0 kR0 zra0 26: bhaga0 3, 1; kAraya. saM0 kR0 saMtthA0 104 , karela. he0 kR0 bhaga0 3 1:4, 54 15, ; jaM0 pa05, 112; 115; karinta va0 kR0 vize0 3420 karenta. va0 kR0 vize0 3420; karemAya va0 kR0 dasa0 2, 3 10 11:16, 20; veya * 04, 1, 10, 36; ova 27; nAyA0 1; 2; 1: 14; kArei. pre0 piM0 ni0 4253 nisI0 1, 12, bhaga0 3, 1; kArAve. pre0 nAyA0 12; 16: karAve. pre0 nAyA0 2, 133 kArave. pre0su0 ca02, 43; bhaga08, 5 kAravemi. pre0 dasa0 4; Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kara] ( 421 ) [kara karAve. pre0 vi0 utta0 2, 33; 1, 6; 1, 6; 2, 5; 3, 3: 5, 6; kAreha.pre0 prA0 aAyA0 1, 7, 2, 204; 12, 5, 17, 9, 18, 7; jaM0 50 kAraveha. pre0 prA0 ova. 26; maga0 11, 7, 138; 11; rAya. 28 kIrae. ka. vA. piM0ni0 58 kArAveha. pre0 zrA0 nAmA0 1; kIrai. ka0 vA0 sUya0 1, 2, 6; nAyA0 16; kAravettA. pre0 saM0 kR0 zrova. 26; jaM. pa. bhaga0 1, 9, 33; vize. 26 66; gacchA . 75, prava030: ka. karAvettA. pre0 saM0 kR. gaM0 1, 1; kAravittA0 saM0 kR. bhaga0 11, 11: kajjanti. ka. vA. panna. 17; bhaga0 1, 2, kArAvettA. pre0 saM0 kR. kArettA. pre0 saM0 kR. bhaga0 3, 1; kIranti. ka. vA. su. ca. 2, 326: kArArvittA. pre0 saM0 kR0 rAya0 28; kijanti . ka. vA.bhaga01, 10; dasA06,4; karAviUNa. pre0 saM0 kR. kijau. ka. vA0 su. ca. 1, 355; kArAviUNa. pre0 saM0 kR0 su0 ca0 3, 15: | kara. puM. (kara ) hAya. hAtha. A hand; an kAravettae, pre0 he. kR. bhaga0 8. 5; arm. nAyA0 1, 6; 16; 17; dasA0 6, kArAvitae. pre0 he. kR. vava0 5, 20 4; vivA0 1; bhaga0 8, 10; 42, 1; rAya0 kArAvettae. pre0 hai. kR. sUya. 2, 4, 6; 28; gacchA0 83; ( 2 ) lAthAnI suMda. kAranta pre0 va0 kR0 nisI0 1, 12; hAthI kI sUMDa. the trunk of an kArenta.pre. va. kR. bhaga0 11.11; elephant. nAyA0 1; paraha. 1, 3; kAremANa. pra. va. kR. sama0 78% bhaga. (3) tri0 42nAra. karanevAlA. One who 18, 2, 13, 6; panna0 2: kappa. dees; a doer. utta0 1, 26; bhaga0 1, 2, 13; ja. pa. 5, 115: 1; ova0; nAyA0 1; (4) puM0 82 mA kajismai. pre0 va. kR. bhaga0 28, 6; hanu nAma. 82 veM graha kA nAma. name kIranA.pre. va. kR. zrAyA. 1, 6, 4, 8; of the 82nd planet. sU. pa. 20; nAyA. 11; su. ca. 2, 330; (5) 42: 321. karaH mahasUla. a tax; paMcA0 16,5; a duty. jaM. pa. pi. ni. 87; (6) kIramANa. pre0 va. kR. bhaga* 15, 1; dasa. 2. kiraNa. aray. jIvA0 3, 3, (7) 7,40; su. ca. 7, 146; vava. rAjAnA karanI peThe arihantanA kara tarIke 2, 6; paMcA0 4, 2; 16, 22; mAnI vaMdanA kare te; vaMdanAnA 32 doSamAM kijamANa. pre0 va. kR. ThA0 3, 2, 5yIzamA hoya. vaMdanA ke 32 doSoM meM se 25 kajamANa. pre. va. kR. sUya0 1,8; bhaga. vAM doSa. the 25th of the 32 fults 1,8; 1, 10; 6, 32: 12, 4; connected with Vandana i. e. paMcA0 17, howing a Tirthankara, sup. kArijai. pre0 va0 kR0 su0 ca0 2, 47; posing it to be a tax similar tu kijai. ka. vA0 su0 ca0 1,66; sama0 34; the tax which is paid to a king, kajjai. ka0 vA0 aNujo. 75, 8; bhaga0 (8) manAyovIza 12mAMnA 2tisaM. Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karA ] loga bhATe amanA Asana kore vAjhavA te. kAma ke 24 bhedoM meM se eka bheda; rati saMbhogArtha kAma ke zrAsanAdi lagAnA. any of the 24 varieties of sexual intercourse; the different postures adopted at the time of sexual intercourse. prava0 1076 : - kamala na0 ( - kamala ) lAtharUpa ubhasa hAtha rUpa kamala. a hand as a lotus ( metaphorically ). bhatta 171 - juyalamajjha puM0 ( - yugalamadhya ) hAthanI vacce DhIMcaNarAkhI vandanA karavI te; vandanAno me doSa donoM hAthoM ke baca meM ghuTanA rakhakara baMdanA karanA; baMdanA kA eka doSa & fault contected with Vandana (bowing) by keeping the knees between the two hands. prava0 156; - navaga. na0 ( - navaka ) nava sAtha nau hAtha. nine cubits ( a measure of length). ( 422 ) prava0 77; karA. puM0 ( karaka) za; nabhenuM pANI barpha; zrIlA. Ice; hail. kappa06, 45; karaMja. puM0 (karaMja) 1204 nAmanuM . eka jAti kA karaMja nAmaka jhaDa. Name of a tree. panna0 1; bhaga0 22, 2 karaMDa puM0 (karaNDa) reDiyo DibbA; kaMDiyA. A small box or basket (made of bamboo ). nAyA0 1; parAha 15; karaMDaga. puM0(karaNDaka) raMDIyo DAle. DibbA; kaMDiyA. A small box or basket ( made of bamboo ). ThA0 4, 4; bhaga02, 1; zraNutta03, 1, jIvA 0 3, 4 ; ogha 0 ni0 660; zrAva 0 16,36, jaM050 5,120; karaMDaya puM0 ( karaNDaka ) re!unu hAuDa rIr3ha kI haDDI. The spinal cord. taMdu0 [ karakaya karaMDa. puM0 ( karaNDa ) nuhAuDe pITha kI haDDI. The back-bone. jIvA0 3.3; karaMba. puM0 ( karamba) hI yojanA mizraNuthI manato khAdya padArtha; . dahI, cAvala ke mizraNa se banA huA eka khAdya padArtha. A food prepared of boiled rice and curds mixed together. prava0 230; karaMbiya tri0 ( karambita) rathitarA raMgavAsa... nAnA raMgavAlA; raMgaberaMgA. Of variega ted colours. su0 ca0 2, 50; karaka. puM0 ( karaka ) 2. olA. A hailstone. paNha0 1, 3; (2) 42 pAtra; bhArI. karave jaisA eka bartana. ( jo sAdhu ke kAma meM AtA haiM ) a water-pot ( used by ascetics ) aNujo0 132; karakaMDa. puM0 ( karakaNDa ) me nAmano zre zrAhmagu saMnyAsI isa nAmakA eka brAhmaNa saMnyAsI Name of a Brahmana ascetic zra0 38; karakaMDu. puM0 ( karakaNDu ) 4233 nAmanA pratyekabuddha ke jene baLadanI palaTAtI avasthA. neha vairAgya utpanna thyo hato. karakaMDU nAma ke eka pratyekabuddha jise ki bailakI palaTatI huI avasthA dekhakara vairAgya utpanna huA thA. Name of person who felt disgusted with the world upon seeing the changes in the condition of an ox. " karakaMDu kaliMgesu" utta0 18, 46; karakaciya. tri0 ( krakacita ) ubhvata vagerethI Dela aSTa-pATiyAM ghAre Adi se cIrA huA kASTa - pATiyA A board of wood cut off with a saw etc. aNujo * 133; karakaya. puM0 na0 ( krakaca ) lAuDa veDevAnuM monnara; 12vata. lakaDI cIranekA aujAra ; zrArA; For Private Personal Use Only Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karakara ] karavata. A saw. utta0 16, 51; paha01, 1; karakara. puM0 ( karkara) pahArA pANImAM DumatI vaSyate 1752 vyApAna re che te. jahAjakA pAnI meM DUbate samaya karakara AvAja karanA. A croaking sound produced by a sinking vessel. nAyA0 hai; uvA02,84; karakarasuMTha. puM0 ( karakarazuNTha ) bheDa latanI vanaspati eka jAti kI vanaspati A kind of vegetation. " eraMDe kurUviMde karakarasuMTTe tahavibhaMgaguya" panna0 1; bhaga021,6; karakariga. puM0 ( karakarika ) 22 nAmo A. karakarika nAma vA graha. Name of & planet. dokarakarigA ThA0 2, 3 sU0 pa0 20; karakuDi pu0 ( * ) zaMsInI sajna pAbhela. hI vastra; phAMsI kA hukma pAye hue kaidI kA eka vastra A garment worn by a person sentenced to capital punishment paNha0 1, 3; karaga. puM0 (karaka) 12vaDe | 13 | ye latanuM vAsa. karavA; loTA A metal-pot. gupta 02 1 sUya 01, 4,2, 13 jIvA0 3, 3; uvA0 7, 117; ( 2 ) zri0 42nA2. karanevAlA a doer; one who does. naMdI * 28; ( 3 ) puM0 parasAhana ayogarbha; 32. barasAta kA kaccAgarbha; zrolA a hail - stone. dasa0 4; panna0 1; piM0 ni0 bhA0 17; jIvA- 1 ; ( 4 ) zAsaH pakSinI bheDa ta. zAlaka pakSI kI eka jAti a kind of bird. paNha 0 1, 1; karagaya. puM0 ( krakaca ) ukhatI; azvata dhArA; karavata. A saw. utta0 34, 18; karagga. na0 ( karA ) hAthana AyabhAgaH " ( 423 ) " * yo pRSTha nammara 15 nI phuTanoTa ( * ) foot-note ( * ) p. 15th. [ karaNa yAMgaNI. hAtha kI aMguliyAM Fingers. su0 ca0 1, 65; karaDa. puM0 ( karaTa ) bheDa latanuM vAniMtra. eka jAti kA bAjA. A kind of musical instrument. rAya088; karaDi puM0 ( karaTi ) the latanuM vAniMtra. eka jAti kA bAjA. A kind of musical instrument. jIvA 0 3, 3; karaDuyabhatta. na0 ( * ) bharI gayesAnI pAchI bhagu thAya te; bhRtaH lona. manuSya ke bharane ke pazcAt jo bhojana hotA hai vaha; mRtaka bhojana; ausara. Dinner for which the occasion is the death of a person. piM0 ni0 464; karaNa. na0 (karaNa) sAdhya priyAne sidhdha 12vAmAM atyaMta sahAya; sAdhana sAdhya kriyA ko siddha karane meM atyaMta sahAyaka sAdhana. Anything useful in accomplishing an object; an instrument or means of an action. ThA03, 1,8, 1; zraNujo0 27; 126; nAyA0 1; jaM0 pa07. 153; 5, 112;uvA 01, 58; vize0 2008; 3301; rAya 0215; bhaga01, 10; 6, 1; 16, 9; paMcA03,26;14, 2; (2) 4driya idriya. an organ of sense. ka0 maM0 1, 5; 46; jIvA 0 3, 3; ova0 10; paraha. 1, 2; ( 3 ) prayoga hI tAvakuM prayoga karake dikhAnA actual experiment or performance. ova 040; (4) jyotiH zAstramAM darzAvela khava bAlava vagere agIyAra 12. jyotiHzAstra meM dikhAye hue 'bava 6 bAlava " ityAdi gyAraha karaNa. ( in Astrology ) any of the 11 dekho pRSTha naMbara 15 kI phUTanoTa * ). Vide For Private Personal Use Only Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karaNa] ( 424 ) [karaNa divisions of a day. bhaga. 11, 1; 11,6; 15, 1; nAyA. 1; 5; 8; 14, 15; 16; bhoka0 40; mogha. ni. 80; ka. 50 4, 1; zrAva. 1, 5; jaM0 pa0 (5) 4295 pani mAhi. karaNa; abhigraha Adi. a certain vow. nAyA01; (6) 2. karanA. doing; performing. utta0 26, 6; ova0 31; bhaga0 3, 1; 14, 4; nAyA0 1; 6; piM0 ni0 166; 410; paNha0 1, 1; (7) yAritra dharma. cAritra dharma. religion pertaining to right-conduct. naMdI. 30; (8) vizudhi Adi jainazAstra prasiddha che. bolane samUha. piMDavizuddhAdi jaina-zAstra prasiddha 70 boloM kA samudAya. the collection of 70 torms of the Sastras such as Pinda Visuddhi (purity of food)etc. ova016,sama02; ogha0ni01; nadI0 45,nAyA. 1: bhaga0 2, 1; prava016; () pUrve koi vakhate nathI utpanna thayA tevA madhyavasAya vize; papU 429. aise adhyavasAya jo pahile kabhI bhI utpanna na hue hoM; apUrva bhAva. peculiar thought. uctivity; Apurva Karana. utta. 26, 6; (10) madhyavasAyathI manA 5-dhana sabhA , nA, apavartanA, uhiiraNuM, upazamanA, nidhatti ane nikAcanA thAya te bandhana Adi kAryabhedathI kAraNarUpa karaNanA paNa upara kahyA pramANe ATha 2 cha. jina adhyavasAyoM se karmoM ke baMdhana, saMkramaNa, udvartanA, udIraNA, upazamana, nidhatti aura nikAcanA hote haiM vaha; baMdhana Adi kArya ke bhedoM se kAraNa rUpa karaNa ke bhI Upara kahe anusAra pATha bheda hai. the thought activity by which Karmic Bandhana,Sankramana,Udvartana, | Apavertana Udirana etc. is affects.prava011;-uvAya. puM0(-upAyakaraNaMkripAvizeSaH sa evA upAyaH sthAnAntaraprAptI hetuH karaNopAyaH) 421-yA35 hetu; jIvane eka sthAnethI bIje sthAne upajavAmAM ke javAmAM karaNa-karmArUpa hetu che te. karaNa-kriyArUpa kAraNa; jIva ke eka sthAna se anya sthAnameM utpanna hone yA jAnemeM karaNa karma rUpa kAraNa. an action or A Karma which constitutes a cause e. g. Karina which is the acause of transinigration to the soul. "sejahANAmae pavae pavayamANe ajjhavasANaNivattieNaM karaNovAeNaM seya kAle taMThANaM viSpa hattA" bhaga0 25, 8; -kaya. tri. (-kRta) yathA apratyAdi 424-hiyAthI . yathA pavRtyAdi karaNa-kriyA se kiyA huA. performed properly. ka0 50 5, 1; -joga puM0 (-yoga) 329gurU 5 yoga-mana, vayana mate yAnA vyApA2. karaNarUpa yogamana, vacana aura kAyA kA vyApAra. activity of mind, speech and body. dasa0 6,27;-joya. puM0 (-yoga) me "karaNajoga" za6. dekho "karaNajoga"zabda. vide "karaNajoga" dasa08,4;-naa. puM0 (-naya)2-yAnaya, meDiyAne mAna. nAra; sarva vastu kriyAne AdhIna che ema mAnanaa2. karaNa-kriyAnaya arthAt kriyAkohI mAnane vAlA; saba cIjeM kriyA ke AdhIna hai aisA mAnane vAlA. the doctrine that everything is the result of action or depends upon it. vize0 3561; -vIriya. na. (-vIya) utthAna mAhiyA3ce pariNAmapAmehuM vAya. utthAna Adi kiyAoM ke rUpa meM pariNAma pAtA huvA vIrya the vital fluid which is the Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karaNo ] ( 425 ) [karaha - cause of physical movements 1, 5; jaM. pa. 5, 112; 114;-(lA) such as standing etc. bhaga01,8; ~ zrAhaya. tri0 (-aAhata) tIthA hosa saJca. na0 (-satya) yAmAM pAtuM satya -- . hathelI se dabAyAhuvA-DhakelAhuaA. pahirolasAhichiyA yAtazate 42vI te.kriyA pushed forward or struck with meM dikhAI detA satya;pratilekhanAdi kriyA yatho. the palm of a hand. nAyA0 1; cita rItise karanA.correctness appear- --pariggahiya. tri. ( -parigRhIta ) ing in an action, e. g. proper me hAtha 31. donoM hAtha jor3e hue. examination of clothes ete. bhaga. folding both hands together. 17, 3: utta0 26, 2, sama0 27, vava01, 37; kappa01, 5; -pala hatthamuha. karaNo . a. ( karaNataH) prayogathI. prayoga tri0 (-paryastamukha) gAra52 sAtha samyoche se. Througli actual practice or zete. jisane gAla para hAtha rakhA ho vaha. performance. nAyA0 1; prava. 157; (one) who has rested his cheek karaNayA. strI0 ( karaNatA ) 42 te. karanA. on the palm of his hand. nisI08, Doing; act of performing. nAyA0 11: -puDa. puM0 (-puTa) 23 saMpuTa 1; 5, 8; 16; nimI0 1, 40; bhaga. gAyI. ghobA. the hollow cavity 3, 2, 6, 32; uvA0 2, 113; formed by joining the two karaNija. tri. (karaNIya)cyA 42vA neza | palims.ja pa0 5, 114; -maliya. tri. kartavya; karane yogya. ( Anything) (-mardita ) latheNImA masayuM hathelI meM worthy to be done. bhaga0 3,1; 6, masalA huA. pressed in the palm 33; nAyA0 1; 3; aNujo0 28; vava0 / of a hand. vivA0 2; -meya. tri. 2,1; paMcA0 1,43; rAya. 171; (-meya ) muhImA 54ii zaya me. mutttth| karapatta. na0 (karapatra) 42vata; 11 vervaan| meM pakaDA jAsake aisA. any thing that sAdhana. pArA; lakar3o cArane kA sAdhana, can be caught in a fist. kappa. Asav. ThA04, 4, nAyA016; vivA06 3, 36; -saMpuDa. puM0 (-saMpuTa) tIno karabha. puM0 (karabha) tuMga yu. uMTa kA baccA. saMpuTa; mAsI. hathelI kA saMpuTa. the A young one of a camel. 97EUR1,1; cavity formed by joining the karamaha. pu. ( karamaI ) mahAnuM . | two palnus together. kappa02, 21; karauMde kA mAi. Name of a tree pro- | karava. puM0 ( karava ) nAvANu parI ducing berries. 77109; sIvAna pAtra. nalIdAra pAnI pIne kA bartana. karayala. na0 (karatala) yeNA; hAyanI sapATI A water-pot resembling a hathelI; paMje kA samacaurasa bhAga. The ___kettle. su. ca. 10, 42, palm of a hand. dazA. 10, 1; karavatta. pu. (karapatra) 425ta; pADeravAnuM rAya. 263 ogha. ni. bhA0 273; nAyA. thAyA2. karavata; lakaDI cIrane kA aujAra. dha0 nira0 3, 4; ova011; 30; nAyA0 1; ____Asaw. utta. 16, 51; jIvA0 3, 1; 2, 5, 7, 8; 12; 14; 16; bhaga0 2, 1; pagaha. 1,1; 3, 1; 2, 7, 1; 6, 33, 15, 1; kappa. | karaha. puM0 (karabha) hAthI athavA mayu. Vol. 11/54. Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karahI ] hAthI athavA UMTa kA baccA. A young one of an elephant or a camel. ( 426 ) su0 ca0 4, 118; karahI. strI0 ( karabhI ) TaDI, sAMdaNI. UMTanI; sAMThaNI. A she-camel paM0 ni0 164; karAi. tri0 (karAdi ) hAtha vagere hAtha Adi. A hand etc. vize0 272; - ciTThA. strI0 ( - ceSTA ) hAtha vagerenI yeSTA-pravRtti. hAtha Adi kI ceSTA-banAva. movement of the hand etc. vize0 172; karAla. tri0 ( karAla ) unnata; mahAra nIDang unnata; vRddhi pAtA huA. Projecting; lofty; prominently coming | out prayukta0 3, 1; utta0 30; kari. tri0 ( karina ) hAthavANI hAtha vAlA. One having a hand or hands. bhaga0 8, 10; ( 2 ) puM0 sAthI hAthI. an elephant paraha0 1, 3; karizra. puM0 ( karika ) 83 bhAM zranuM nAma. 83 veM graha kA nAma Name of the 83rd planet. sU0 10 20; karisugalaya. na0 ( ) bhagavatI sUtranA 27 bhAM zatanuM nAma bhagavatI sUtra ke 27 veM zataka kA nAma. Name of the 27th Sataka of Bhagavati Sutra. bhaga0 27, 11; karilla. na0 ( karIla) vAMzanA apure pakSa DAMnA agralAya. bAMsa ke aMkura; pattoM kA prabhAga; koMpala. The shoot of & bamboo; a shoot or sprout in general.] aNuta0 3, 1; vize0 263; karisa. puM0 ( karISa ) urIpanuM jAu karISa kA jhADa. A kind of a tree. udA07, 167; [ karoDa-a-ya karisAvaNa. puM0 ( kArSApaNa ) bheu latano sio| cAMdI kA eka sikkA. A silver coin. " jahAegokarisAvaNo tahAbahavekarisAvaNA" rAjo 0 147; taMdu0 vize0 506; kArasita. tri0 ( kRzita ) sukSma patalu; huse. sUkSma, patalA, durbala. Fine; thin; feeble sUya0 1, 3, 3, 15; karIra. puM0 ( karIra ) dezAMnu 1. eka jhAr3a kA nAma Nama of a tree. panna0 1; AyA0 2, 18, 43; - aMkura. puM0 na0 (- aGkura) rAnA aMdure. bAMsa kA aMkura. a sprout of a tree. prava0 243; karIrazra. puM0 ( karIraka ) 2DA nAbhe pADela puruSa nAma. karar3A nAmavAlA koI puruSa. Name of a person. aNujo0 131; karIsa na0 ( karISa ) khaDAyuM chANaM. kaMDA; gobara kA chAnA. A dry cow dung cake. piM0 ni0 276 : karuNa. tri0 ( karuNa ) dhyAna 43 pAtra dayAjanaka; karuNApAtra. Pitiful. bhatta0 160; karuNA. strI0 ( karuNA ) aruNA za karuNA janaka zabda Piteous crv. nAyA * 6; (2) ghyA. dayA. mercy. ka0 gaM0 1. 55: - yara. tri. ( -kara) havAoM dayA karane vAlA; dayAlu. kind; merciful. su0 ca0 2, 64, kareNu. strI0 ( kareNu ) hAthI hathinI. A she-elephant. utta0 32, 86, nAyA0 1; kareNuyA. strI0 ( kareNukA ) hAthI hathinI. A she-elephant. su0 ca0 2, 501; karoDa - zraya. puM0 ( karoTika ) tApasa; pAkSi tApasa; kApAlika An ascetic; an ascetic carrying a garland * yo pR4 namra 15 nI phuTanoTa (*). dekho pRSTha nambara 15 kI phuTanoTa ( * ). Vide foot-note ( * ) p. 15th. For Private Personal Use Only Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kala] ( 427 ) [kalaMbuga - of human skulls. vivA. 5; jaM. pa. ing in the cycle of birth and nAyA. 8; 13; bhaga0 11, 11, (2) death o. g. remaining in the tAbulapachIno baTavo vagere upADanAra rAjA- womb ete. AyA0 2, 16, 12; no mAsa. tAmbUla Adi kI kothalI uThAne | kalaMda. puM. (kalanda) 19. vizeSa. kuNDa vAlA rAjAkA manuSya. a servant of a vizeSa.A basin of water. uvA02,64; king carrying a bag etc. of kalaMba. puM0 ( kadamba) 7. kadamba betel-leaves etc. ova. 32; (3) kA jhADa. Name of a tree. bhaga. 6, bhATInI hITa! madAnI durIma. miTTI 33; 22, 3; nAyA. 1; kI bar3e muMha kI kuMDA-varatana. an earth. | kalaMbacIrapatta. na. (kadambacIrapatra ) zastra en basin; a cup or basin. bhaga0 vizeSa. zastra vizeSa. A kind of weapon. 2, 1; ova0 36: aNujo. 132; jIvA. vivA. 6 33; jaM0 pa0 3, 67; ( 4 ) saza. kalaza. kalaMbacIrigApatta. na. ( kadambacIrikApatra) a pitcher. bhaga0 11, 11; tIkSya dhAravANuM zastra. tIcaNa dhAra vAlA kala. tri. (kala) me gata dhAnya. eka zastra. A kind of weapon with a jAti kA dhAnya. A kind of corn. pi0 / ___sharp edge. nAyA0 16; ni0 123; bhaga* 15, 21, 2, panna. kalabacIriyApatta. na. ( kadambacIrikA17, dasA. 6, 4; (2) 665 ane jAnane / patra) me jatanuM zastra. eka jAti kA zastramadhura vANe vA anya (pani). hRdaya ____A kind of weapon. ThA0 4, 4; aura kAnako suhAvanI avyakta AvAja. (dhvanI). kalaMbabAluyA. strI. ( kadambavAlukA ) sweet and indistinct sound. jenI retI vaja jevI che evI vaja velukA " kasaribhiyamaharataMtItalatAla " nAyA.. mathavA.46531 nAmanI nahI. jisakI 17, paraha02,5; (3) 435 ya. kIcaDa. reta vajra ke samAna hai aisI vajra vAlakA athavA mud. bhatta. 52; 130; -ribhiya. na. kadamba vAlukA nAma kI nadA. Name of a (-iibhata ) madhura gIta gAsa. madhura gIta river also called Vajra Veluka gAyA huA. a sweet and charming on account of its sand being as song. nAyA. 15 hard as adamant. utta0 16, 50; kalaMka. puM0 na0 ( kalaka) ayo; Mist. dAga; (2) manA sanAvI vesa. kadamba ke kalaMka; lAMchana. Spot; stain. paMcA06, phUla sadRza latA a creeper resembl20; vivA. 3; zrova0 10; ing the flower of a Kadamba kalaMkalIbhAva. puM0 (kalaGkalIbhAva) 471- tree. paNha. 5, 1; aNATa humanA gamarATa. duHkhakI ghabarAhaTa. kalaMbuna. pu. (kalambuka ) me nAmanu 3. isa Piteous lamentation or com- nAma kA jhADa.A kind of tree.sU0504; plaint. panna02; ova0 43; sUya02,2,81; | kalaMbuga. na0 (kalambuka ) gatanI paannii(2)saMsAramAM garbhAzaya Adine viSe paryaTana nI vanarapati. eka jAti kI pAnI kI vanaspati. 42 te. saMsAra me garbhAzayAdi meM paryaTana A kind of aquatic plant. sUya0 2, karanA; janmamaraNa dhAraNa karanA. Wander- 3, 18; Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalambuvA-yA] ( 428 ) [kalasa kalambuvA-yA. strI0 (kalambukA) me nAmanI / 2, 63; jIvA0 3, 3; jaM0pa0 bhaga0 6, 10; pANImAtI me vanaspati. isa nAma kI o* ni* bhA0 307, uvA0 1, 35, pAnI meM utpanna hone vAlI eka vanaspati. A | kalamala. puM0 (kalamala) 442mA 29sA dravyakind of vegetation growing in ne| sabhU. peTa meM rahA huzrA dravya samUha. water. panna1; 15; jaM0 pa0 7, 135; The contents of the stomach. kalakala. puM0 (kalakala) 14ATa; ghAmA - ThA03, 3; --ahiyAsa. puM0 (adhivAsa) sonA mAvA. bahuta se manuSyoM kI AvAja; 0442nAmA dravyamA yasa te. peTake kalakolAhala. Humming or bustling mala-dravyameM rahanA. remaining in noise. ova0 27, jaM. 50 3, 45; rAya. the contents of the stomach 217, bhaga0 2, 1; (2) yUhimizra . bhaga. 6, 33; cUrNAde mizrita jala. water mixed | kalamAya. tri0 (kalamAtra ) yAmAtra, yA with powder. vivA0 6; -rava. puM0 / yahUM. canA mAtra; cane jitanA. Of the (-rava) 414ATa za6. gaDabaDATa; kolAhala.. measure of agram. nisI0 12, 8; humining or bustling sound. | kalayala. puM0 (kasakala) 414ATa za6. gunabhaga03, 2; jaM. pa0 7, 140; gunAhaTa. Bustling noise. jIvA0 3,4; kalakalaMta. tri. (kalakalAyamAja) bATa -rava. puM0 (-rava) 48sATa za6. guna 12; 14 me savAra 42tuM. kalakala gunAhaTa. Bustling noise.su0ca03,62; aisI AvAja karatA huA; gunagunATa karatA kalala. puM0(kalana) gajanI prathama sAta hivasa. huA, Humrning; producing a nI sasthA. garbha kI prAraMbhika sAta dina kI bustling sound. utta016, 66; Ava0 avasthA The condition of the 21; paraha0 2, 5; embryo during the seven days kalakalita. tri. (kalakalita ) sATa succeeding conception. " sattAhaM za6 sahita. kalakalATa zabda yukta. With kalalaMhoi, sattAhaM hoi bubbuya" taMdu. 16; a bustling or humming noise. kalala. puM0 (kalaza) 31; azI. ghaDA; paraha. 1, 1; kalaza. A pot; a pitcher. panna. 2, kalatta. na0 ( kalatra) zrI. strI. A vife. zrova0 saMsthA0 15; jaM. pa. nAyA. 1; 1; mu. ca0 1, 245; 8; 14, bhaga* 6, 33, rAya..34, jIvA. kalabha. puM0 (kalabha) hAthInuM yu. hAthI kA / 3, 3; kappa. 3, 36; (2) mA mAMgali azar. A young one of an ele. bhAnu . ATha mAMgalika meM se 6 ThA. the phant. panna0 17; rAya0 60; nAyA 1; 6th of the 8 Maigalikas (auskalabhiyA. strI0 (kalabhikA) jii. hathinI. picious signs).rAya047,0pa05,120; A she-elephant nAyA0 1; nAyA0 1; (3) yami bhAra vAtAnu kalama. puM0 (kalama ) i1R; bhAi. cAMvala; cinha-tenA mugaTamAM rahela ghaDAne AkAre ucca jAtike cAMvala. Rice which is nizAna. agni kumAra devatA kA cinha-usake sown in May-June and ripens mukuTa meM citrita ghaDe ke zrAkAra kA nizAna. in December-January. sUya0 2, I an emblem of the Agnikumara Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalamaya ] ( 426 ) [ kalAyarizra-ya - - kind of deities, viz. a pot-like 1; kappa0 3, 42H figure in their diadem. ova023; / kalahamANa. va. kR. tri. ( kalahAyamANa ) (4) mogalIzamA tIrtha42nu sAna. 16 400 / 42nA2. lar3AI, phisAda karanevAlA. a diett #61 missa. the mark of 1 Quarrelsome; (one) who quar the 19th Tirthankara. prava0 362; rels. su. ca. 1, 143, kalamaya. puM0 (kalazaka) numA 'kalasa' za6. | kalahoya. na0 ( kaladhauta ) yAMhI. cAMdI. dekho . 'kalasa' zabda. Vide 'kalasa' | Silver. parAha0 1, 4; uvA0 5, 184; kalA. strI0 (kanA ) bhAga; yaza. bhAga; aMza. kalasizrA. strI0 (kalazikA) nAno shiyo| A part; a division. utta0 6, 44; choTA kalaza. A small pitcher. nAyA08; 16; jaM0507, 160; (2) zAlA. aNujo0 132; zobhA. beauty. nAyA0 8: 16; ( 3 ) kalaha. puM0 na0 ( kalaha ) leza; 314; vizA; kunnara: rIgarI; vidhA; sal. kalA; kArI 1510; 33. kleza; krodha; laDhAI; jhagaDA. garI; vidyA; hunnara any praotical art. Quarrel; anger; strife. nisA0 12, nAyA0 1; rAya0 286; vivA0 2; bhaga0 6, 33, dasA06, 4; panna. 2; 22; sama0 113; 33; 11, 11; aNujo0 41; 128; sama. aNujo 128; jIvA0 3, 3; aAyA0 2, 11, 72, ova. 40, kappa0 7, 210, prava. 170; dasa0 5, 1, 12; ova0 24; utta. 436; (4) yaMdranI . caMdra kI kalA. a 11, 13; mahA. ni. 1; nAyA. 1; 16 digit of the moon; ( these are bhaga01,6:63,6; 7, 7, 6,12, 5, kappa. sixteen ) nAyA0 8; sU0 50 10; 5,117 gacchA0 134-kara. puM0 (-kara) kalAda. puM0 (kalAda) sAnI. sunAra. Gold. 410the| 42 nA2. kleza karanevAlA.One who smith. nAyA0 14; is given to quarrel. " kalaha karo kalAya. puM0 ( kalAda ) suvarNasarasonI. asamAhi kare" dasA0 1, 17; 18; 16; suvarNakAra; sunAra. Goldsmith. paraha. 1, ( 2 ) asamAdhinu 16 bhuM sthAna bhavanA2. 2; nAyA0 8; uvA0 1, 36; (2) me asamAdhi kA 16vAM sthAnaka saMvanavAtA. one jatanu dhAnya. eka jAti kA dhAnya. A wllo resorts to the 16th source kind of corn. prava. 1010, 1016; of Asamadhi i. e. lack of medi- | kalAyaria-ya. puM0 ( kalAcArya ) 72 tation or concentration of mind. kaLA zIkhavaNIra; kaLAcAryanI padavI meLavela sama0 20; -vaDiyA. strI0 ( * ) seza sayA54. 72 kalA sikhAnevAle; kalAcArya nibhitte. kleza ke kAraNa. on account kA pada prApta adhyApaka. A preceptor of quarrel. nisI0 6, 8; teaching the 72 arts and entikalahaMsa. puM0 (kalahaMsa ) 2046 sa. rAjahaMsa. tled Kalacharya. rAya0275; ova0 ____A swan. ova0 panna. 1; jaM. pa. nAyA. 40, nAyA. 1; 5 ___ * muso 4 nam52 15 nI bhuTanoTa (*). dekho pRSTa naMbara 15 kI phUTanoTa ( * ). Vide foot-note (*) p. 15th. Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalAva ] ( 430 ) kalAva. puM0 ( kalApa ) bhora; Tela. mayUra; mora. A peacock; a pea hen. nAyA0 3; (2) samUha samUha & collection. nAyA0 5; sUya0 2, 2, 55, ova vize0 1514; panna0 2; 15; su0 ca0 1, 60, jIvA0 1; kappa 0 3, 41; 5, 66; rAya0 26; 110; "Asa tosattaviulava hava gvAriya dAma kalAvA" pana0 2, uvA0 7, 206; ( 3 ) |umAM paravAnuM AlUpaNu. gale meM pahinane kA AbhUSaNa. an ornament for the neck. bhaga* 6, 33: jIvA0 3, 3; kalAsiMbaliyA. strI0 ( kalAzivikA ) bhe latanuM zIMga vANuM dhAnya; vaTAzA; bhorA, vagere. eka jAti kA phalI vAlA dhAnya; caMvarAH baTalA Adi. A kind of corn grow ing in pods; eg peas etc. bhaga0 1, 1; kalAva. puM0 (kalAya ) se nAmanuM me khanAla isa nAma kA anAja A kind of corn. padma0 1; bhaga0 6, 7, kalAvaga. pu0 ( kalApaka ) ammAM paravAnuM bhUSaNa gale meM pahinane kA AbharaNa. An ornament for the neck. parAha0 2, 1; kalAvi. puM0 ( kalApin ) bhayU2. mayUra; mora. A peacock. su0 ca0 2, 242; kali. puM0 (kali) bheDa meDI saMkhyA eka; eka kI saMkhyA. The number one. sUrya0 1, 2, 2, 23; utta0 6, 16; ( 2 ) umeza. laDAI; jhagaDA. quarrel. parA60 1, 2; prava0 436; - kalusa. na0 (age) sla-sdaj Ime. kAla-kleza kI malInatA - mailApana filthiness; malignity like that of quarrel. vivA0 1; For Private [ kAlayoga kaliUNa. saM0 kR0 a0 ( kakSayitvA ) viyA rIne. vicArakara. Having thought; thinking. su0 ca0 2, 152: 3, 207; bhakta0 17; kali zrazra - ya. na. ( kasyoja ) ne saMkhyAne cAre bhAgattAM eka zeSa rahe tevI saMkhyA. jisa saMkhyA meM cAra kA bhAga dene se eka zeSa rahatA hai vaha saMkhyA. A sum which when divided by four leaves one as remainder. ThA0 4, 3; bhaga0 18, 4; 25, 3, 31, 1; "" kaliyoga. puM0 ( kalyoja ) bho " kattizodha " zabda dekho kalizra zabda. Vide " kalizrAzra " bhaga018, 4, 31, 1; - kaDajumma puM0 (- kRtayugma) meM saMkhyAne cAre bhAgatAM cAra zekha rahe ane lakhyAMkane cAre bhAgatAM eka zeSa rahe te saMkhyA; mahAyugm saMkhyA tero prA2. jisa saMkhyA meM 4 kA bhAga dene se cAra zeSa baceM aura labdhi ko 4 se bhAgane para eka zeSa bace aisI saMkhyA; mahAyugma saMkhyA kA terahavAM bheda & sum which when divided by four leaves four as remainder and has a quotient which divided by four leaves one as remainder; the 13th variety of Mahayugma number. bhaga035, 1; - kalizroga. puM0 (- kalyAja) meM rAzAne cAre bhAgatAM eka zeSa rahe ane lakhyAMkate paNa cAre bhAgatAM eka zeSa rahe te sakhyA; mahAyugbha saMkhyAno solo prahAra jisa saMkhyA ko 4 se bhAgane para eka zeSa rahatA hai aura labdhi saMkhyA ko bhI cAra se bhAgane para eka zeSa bacatA hai vaha saMkhyA; mahAyugma saMkhyA kA solahavAM bheda. the 16th variety of Mahayugma number; Personal Use Only Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalimogattA] ( 431 ) [ kAlaya- a sun which when divided by when divided by four leaves four leaves one as remainder one as remainder. bhaga0 35, 3; and has a quotient which divi- kaliMga. puM0 ( kaliGga) Arya zibhAMnA liMga ded by four leaves one as re- nAme yo 32. Aryadeza kA kaliMga nAma kA mainder. bhaga0 35, 1; tezroga. cauMthA deza. Name of an Aryan puM0 (-prayoja) saMjyAne yAre lAgatA country. ogha0 ni0 bhA0 3; pana0 1; traNa zeSa rahe ane labdhAMkane cAre bhAMgatAM utta0 18, 45; (2) tarasuya; AliMga. eka zeSa rahe te saMkhyA; mahAyugma saMkhyAno tarabUja. a kind of fruit, jaM. pa. yo| 2. jisa saMkhyA meM cAra kA bhAga kaliMga.na.(kAliGga) siMga zamAM mane vastra dene se tIna bacate haiM aura labdhAMka ko cAra kaliMga deza kA vastra. A cloth made se bhAgane para eka zeSa rahatA hai vaha saMkhyAH | in Kalinga country. jIvA0 3, 3; mahAyugma saMkhyAkA caudahavAM prakAra. the 14th -rava. pu (-rava) dATa za6. gaDabar3ATa; variety of Mahayugma number; kolAhala. a humining or bustlingi sum which when divided by sound. bhaga. 3, 2; jaM. pa. 7, 140; four leaves three as remainder kaliMja. pu (kalia) suMya. gola halakI and has a quotient which divid- ____TokarI. A round shallow basket. ed hy four leaves one as re. rAya0 116 mainder. bhaga035, 1; -dAvarajumma. kaliMda. puM0 ( kalinda ) me A ta. eka puM0 (-dvAparayugma) saMnyAne yAre mAtai __ Arya jAti. Name of an Aryan be zeSa rahe ane labdhAMkane cAre bhAgatAM race or tribe. panna0 1; se zeSa 29 te saMdhyA; mahAyugama saMnyAno kaliva. puM0 ( kalimpa ) vi5 nAmanu me| 562me 2. jisa saMkhyA ko cAra se bhAgane gatasA kalimpa nAmakI eka jAti para do zeSa bacate haiM aura labdhi saMkhyA meM kI lakaDI. A kind of wood so cAra kA bhAga dene se eka zeSa bacatA hai vaha _named. bhaga0 8, 3; saMkhyA; mahAyugma saMkhyA kA paMdrahavAM bheda. | kalina.na. (kaTitra): mAdhavAnuM dhubarIcA the 15th variety of Maha. bhUSaNa; nhore|. kamara para gaMdhanekA dhuMgharuoM yugma number; a numerical vAlA AbhUSaNa;kaMdorA.An ornamental tigure which when divided by waist band. ova. nAyA0 1; four leaves two as remainder kaliya-zra. tri. (kalita) yukta. sahita. and has a quotient which Planned; formed together; pos. leaves one as remainder when sessed of. "suMdarathaNajaghaNa vayaNa kara divided by four. bhaga0 35, 1; caraNa eyaNa sAvaraNa vilAsa kaliyA" kalizrogattA strI. (kalyojatA)o saMjyAne panna. 2, dasA. 10, 1; vivA0 1, 2H yAre lAMgatA me zeSa rahe ta. jisa saMkhyA meM rAya0 36; 43; jaM0 paM0 5, 115, 4, 62; cAra kA bhAga dene para eka bAkI bace vaha sama0 pa0 212; ova. jIvA0 3, 3; kappa. saMkhyA. A numerical figure which | 5, 101; sU0 pa0 20; bhaga0 1, 1, 7, Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalisiyA 1 ( 432 ) com 6, 16, 6; nAyA0 1 3; 8 16; 18; gacchA0 87; zrogha0 ni0 bhA0 276; prava0 1254; kRppa03, 32; ( 2 ) slu banAyA huA. formed; made. jaM0 pa0 5, 115, 4, 62, 3, 43; sU0 ca0 1, 44; kalisiyA. strI0 ( kalAzikA ) sIkhAnA pAtra kalaza ke zrAkAra kA eka bAjA. A musical instrument of the shape of a pitcher. rAya066, kaluNa. tri0 ( karuNa ) uruNA utpAda; dayApAtra; garIba karuNotpAdaka; dayApAtra; garIba. Exciting pity or passion. ova0 21; nAyA0 ; vivA0 7; piM0 ni0 371; sUrya0 1, 5, 1, 7; AyA0 1, 1, 6, 172; (2) 43Arasa; navarasAM me 25. karuNA rasa; nau raso meM se eka. one of the nine sentiments, viz. that of compassion. ThA0 4, 4; aNujo0 130 - bhAva. na0 ( - bhAva ) :30 lA dayAjanaka bhAva. sentiment exciting pity or compassion. nAyA0 hai; kaluA. strI0 ( karuNA ) 435; 6yA. dayA; karuNA. Compassion; mercy.. paraha 0 1, 1 nAyA0 1; dasa0 1, 2, 8 Tga. f> ( +gP) 310; Hg; 247248; adhvavANuM. asvaccha; kIcaDa vAlA; mailA; gaMdA. Muddy; turbid bhaga0 1, 3; 7; 7, 6; aNujo0 130 sU0 2, 3, 21; ova0 21; vize0 1466; zroSa0 ni0 585; taMdu0 16; nAyA0 1; kalusa. puM0 na0 (kAluSya ) pApa abhADo sthiti pApa karma ; vittanI bigaDI huI [ kalla manovRtti. Sinful action; troubled condition of mind sU0 1, 5, 1, 27; sama0 30; dasA0 4 1 218, 21; bhakta0 52; nAyA 0 1 6; uvA0 6, 170; - Aulaceya. tri0 ( - zrAkulacetas ) deSa pApAdike karI jenu citta malIna che te. doSa pApAdi se jisakA mana malina hai vaha. (one) whose mind is filthy on account of sin etc. dasA. 1, 15 24, 25; - kivvisa. tri0 ( - kilviSa ) atyanta bhavina atyanta malina very filthy in mind. bhaga0 1, 7; -- samAvaraNa. tri 0 ( - samApana ) abhADoga sthitine pAbhela. DAvAMDola sthiti ko prApta. one who is troubled in mind. bhaga0 2, 1; 6, 33; 11, 6, nAyA0 3; pa; - hiyaya. puM0 na0 ( -hRdaya) huSTa-bhakti hRya duSTa malIna hRdaya. wicked heart. nAyA0 16; kalevara na0 ( kalevara ) zarIra; heDa. zarIra; deha. Body; physical body. jIvA 0 3:4; sU0 pa0 20 ThA05, 1; panna0 1; jaM0 pa0 nAyAM0 12; kalesuya. na. ( kalesuka ) : tanuM dhAsa. eka jAti kI ghAsa. A kind of gras sUya0 2, 2, 11; *kalovAi. strI0 ( * ) vAsanA raMDIyo. bAMsa kA kaMDiyA. A small box of bamboo zrAyA0 2, 1, 2, 10: kalla na0 ( kalya ) bhAvatI asa; jIne hivasa zrAgAmI kAla; dUsarA dina. Next day. nira0 3, 2; vivA0 7; dasA0 7, 1; nAyA0 8; 14; 16; su0 ca0 7, 112; * yo pRSTha namra 15 nI phuTanoTa (*). dekho pRSTa nambara 15 kI phuTanoTa ( * ) Vide foot-note ( * ) p. 15th. For Private Personal Use Only Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kallAkaliM ] ( 433 ) [kallANi bhaga0 2, 1; 3, 1, 12, 6; ogha0 ni0 karanevAlA. one who accomplishes 173; vize0 1473: (2) prAta:sa; welfare. nAyA. 15; --kAraya. tri. amAtanA samaya. prAtaHkAla prabhAta kA samaya. (-kAraka) syaae| 42nA2. kalyANakArI. dawn. nAyA0 1, 2, 5, 8; 13; 16 one who confers welfare. ar to bhaga0 12, 1; aNujo0 16; una0 20, 1; ~~-diyaha. puM0 (-divasa ) nezvaranA 34; ova. 13; rAya0 238; uvA. 1, pAMya 58yAne hivasa. jinezvara ke pAMca 63; (3) mAreya. nArogaH prArogya. kalyANa kA dina. the day of the 5 health. vize0 3440; / Kalyanakas of a Tirtharkara. paMcA. 6, 26; -paraMparA, strI0 (-paraMparA) kallAkalli. a. (kalpAkalpam ) hinahina syAgunI 52521. kalyANa kA paramparA. pratye, 24haraeka roja; prati dina. continuation or remote standDay by day; daily. nAyA08; ; 12; 14; 16 vivA0 3; 5: aMta. 3, 8; ing of Kalyanika. bhatta0 68; 5,3; uvA0 7, 184; -phalavivAga. pu. ( -phalavipAka ) vipAka sutra sukhavipAka rUpa eka kallANa. na. ( kalyANa = kalyo'tyantanIru mA. vipAka sUtra kA sakhavipAka rUpa ktayA mokSastamAnayati prApayatIti kalyANa: TF 1917, a part of a Vipak Sutra suma42, 48yA 12; zreya242. sukhakArI; called Sukha Vipaka. jaM. pa. 1, kalyANapradaH zreyaskara. Causing ease; 6: sama0 55; ~~bhAgi. tri0 (-bhAgin) giving comfort. su. ca. 2, 58; mekSine manA2. mokSa kA sevana karane vAlA. vava0 10, 1: jAvA0 3, 2; vize03441. one who enjoys final bliss. dasa. sUya. 2, 5, 12, dasa. 4, 11; rAya.25: 6, 1, 13; --sapayA. strI. ( saMpat ) utta0 1.38, ThA03, 1; AyA0 1, 7, 1, tyAnI sapatti. kalyANa kA saMpatti. paMcA0 196: ovaka nAyA. 176; 14 16: 16; bhaga0 2, 13, 1: 7, 10, 6, 33; kallANaga. puM0 ( kalyANaka ) Gayo / paraha. 2,1; sU0 50 18; uvA0 7, 187; kampa0 1, 4; (2) me nAmanuM pa tana vakhata vItyA pachI pIlehaNa thAya tenuM prAya15, isa nAma kA parvaga jAti kA jhAr3a. a time 48yA ta5 vizeSa. pratilekhanA tree of that name. panna. 1; (3) me kA samaya bItane ke pazcAt prAtalekhanA kAjAya usakA prAyAzcatta-eka kalyANaka tapa prAranA prAyazcittanuM nAma. eka prakAra ke vizeSa. A kind of expiatory penprAyazcitta kA nAma. name of a kind of expiation. piM.ni. bhA. 34; (4) tIrtha ance for examining clothes etc. 42nA 7 48yAribhAnu game te the. tIrtha after the time for it has elapskara ke cha: kalyANoM meM se koI bhI eka. ed. ogha. ni. bhA0 174; (2) tri. one of the six precepts of 48yA 4ArI. kalyANa kArI. advanta. Tirthankars, paMcA0 1, 20; -kara. geous. panna0 2; nAyA0 1; tri0 (-kara ) yA 29(2. kalyANa | kallANi. puM0 ( kalyANin ) me tanI Vol. 11/55. Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kallAla ] ( 434 ) vanaspati eka jAti kI vanaspati A kind of vegetation. bhaga0 21, 4; (2) tri 0 udayAluArI. sukhakArI advantageous. paMcA0 2, 42; kallAla. puM0 ( kalyapAla ) haru-tADI veyanAraH pIhAvAsa. dAru-madya becanevAlA; kalAla. A liquor merchant. aNujo0 131; * kalluya. puM0 ( kalluka ) me driyavAsI 24. do iMdriyoM vAlA jIva. A kind of twosensed living being. pana0 1, kallola. puM0 ( kallola ) taraMga; 2. taraMga; lahara A wave. prava 1465; paraha0 1, 3; zra0 21; kalhAra. na 0 ( kalhAra ) : tanuM saha prabhava eka jAti kA sapheda kamala. A kind of lotus white in colour. pana0 1; kavaciyA. strI0 (kavacikA) bhe tanu hAma eka jAti kA pAtra A kind of vessel or utensil. bhaga0 11, 11; kavaDa na0 ( kapaTa ) paTa chala bhASA bhane vene palaTa karI peAtAne anyathA svarUpe satAvate. kapaTa, chala; bhASA ora bheSa ko badala kara anya svarUpa kA dikhAnA. Fraud; deceit; disguise. nAyA0 26; jaM0pa0 bhaga0 7, 6; sUtra 02, 2, 62, prava0 167; bhakta0 123; rAya0 207; kavaDDiyA . strI0 ( kapardikA ) De(s). kor3I; eka prakAra kA sikkA, A small, shell i. e. cowrie ( used as a coin ). su0 ca0 1 174; kavaya. puM0 ( kavaca ) attara vaya baqhtara; kavaca. An armour. rAya0 56; zrava0 30; panna0 2; bhaga0 7, 6; nAyA0 2; [ kavallI ( 2 ) sa; samUha samUha; samudAya A collection; a net work. " marIci kavayaM viNimate " jaM0 pa0 nAyA0 1; kavala. puM0 ( kavala ) aNAye. kauraH prAsa. A morsel zrava0 16; vava0 8, 15; nAyA0 1; bhaga0 7, 1 6, 33; 25, 7; prava0 167; paMcA0 13, 46; 16, 18: - battIsa. tri0 ( -dvAtriMzat ) patrIza kAlIyAM battIsa kAra- kavala-grAsa. 32 morsels. prava0 742; -- buddhi. strI0 ( - vRddhi ) yAndrAya vratabhA zukla pakSanA paDavAthI hameza ekaka kAlIyA vadhAre jame che jema ke paDavAnA reAja eka pachI anukrame pUrNimAnA 15 te sva vRddhi, kavalavRddhi - cAMdrAyaNa vrata meM zuddha pakSa kI ekama se hamezA eka 2 kala adhika baDhAte jAnAjaise ki ekama ko eka phira anukrama se pUrNimA ko 15 kavala lenA. increasing of one morsel daily; i. e. takiag of one morsel on the first day or bright half of a mouth and then increasing of one morsel daily. Thus on the 15th day 15 morsels are to be taken. This is observed in an austerity styled Chandrayapa. prava0 1570; kavalijaMta. tri0 ( kavalyamAna ) vAtu khAyAhuA. Eaten; taken as food. su0 ca0 2, 532; & kacalla. puM0 ( * ) sohAnu hAma; udA. lohe kI kaDhAI. An iron vessel; a cauldron. bhaga0 3, 3; kavallI. strI0 ( * ) gojha ubhANavAnuM hAma * yo pRSTha nabh52 15 nI phuTanoTa (*). dekho pRSTha nambara 15 kI phuTanoTa ( * ). Vide foot-note (*) p. 15th. For Private Personal Use Only Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavADa ( 435 ) [kavila guDa ubAlane kA baratana. A vessel in | kavi. pu. (kavi) pitA 42nA2. kavitA which treacle is boiled. vivA0 3; / banAnevAlA; kavi. A poet. ThA* 7: kavADa. na0 (kapAla) mo521. khopar3I. The | aNujo0 131; skull. nAyA0 4 kavi. puM0 ( kapi ) hare. baMdara; vAnara. A kavADa. puM. na. (kapATa ) pATa; mAra; monkey. sUya0 2, 2, 10; bize0 861; 42vAle. kagaTa; dvAra. A gate; adoor. zrodha. ni. 643; su0 ca0 1, 26; uvA0 2, 64; prava0 1327; piM. ni. 347 / kavijala. puM0 (kapiJjala) mejatarnu pakSI. jIvA 3, 4; zrova0 sama0 8; aNujo0 146; eka jAta kA pakSA. A kind of bird; nAyA0 ja0 pa0 mu0 ca0 1. 45; aMta06, ___the Chataka bird. sUya0 2, 2, 10; 3; rAya 176; nAyA. 18; sama0pa0 210; panna. 1; uvA0 7, 217, jaM. 50 3, 53. (2) va samuhUyAta yA kaviMjalaga. puM0 (kapijalaka) gume| "kaviMbha pakSI AtmAnA prazane sA2 ghATI jala" za6. dekho "kaviMjala" zabda. prasArIpATane sAre sanAve te. kevala vide "kaviMjala" paNha0 1, 1; samuddhAta kriyA meM kevalI kI zrAtmA ke pradeza kavikaccha. puM0 ( kapikacchu ) me tanI 33 bAhara nikAlakara aura phailAkara daravAje ke netA zarIramA 5204 utpanna yAya che. AkAra kI bhAMti vanA denA. Universal eka jAta kI vela jisako sparza hotehI zarIra projection of the soul by a para khujalI utpanna hotI hai. A kind of Kevali by expanding it in the creeper producing an itching shape of adoor. panna. 36; ---bhayatra. sensation in the body by touch. puM0 (-mRtaka) hAya 25 // traya sAtha jIvA0 3, 1; paraha 0 2, 5; jamIna khede te amuka paisA ApIza, evI kaviTTha. pu. ( kapittha-kapistiSThasyatreti ka. sarata 63rI meso yAra. do hAtha yA tIna pitthaH) vAMrAne gamatu mAmIvADaM sa; hAtha jamIna khodanepara itane paise daMgA, isa zarta nuM 55. bahuta bIjoM vAlA phala jo baMdara para rakkhA huzrA naukara. a labourer en- ko priya-rucikara hotA hai; kabATa. The gaged with the contract of fruit of the wood-apple tree payment of a fixed amount of full of seeds and much liked by wages in return for the work monkeys jaM. pa0 aAyA0 2, 1, 8, of a digging around to a fixed 43; utta0 34, 12: sU0 1, 18; panna depth e. g. two or three arms. 1, 2; prava. 246% bhaga0 18,6; 22,3; ThA0 4, 1; dasa. 5, 1,23: jIvA0 1,3,4; nira0 3,2; kavAla. puM0 na0 (kapAla ) pAnI abhAga. kaviyA. strI0 ( kavikA ) lagAma lagAma. ghaDe kA zrAdhA bhAga; ghaDe kA arddha bhAga. The (jo ghoDe vagairaha ke muMha meM aTakAI jAtI half of an earthen pot. vize0 1987; | hai ) A bridle. su. ca0 10, 32; dasA06,4; pAyA0 1,6,3,10, (2) bharataH | kavila. puM0 (kapila ) pisa nAmanA bhuniH mAparI. mastaka; khopaDI. a brain. su.ca. - kapila kevalI ke je rAjA pAse zuM mAgavuM 5,.53; sUya. 2, 1, 48% | tene vicAra karatAM, pariNAmanI ucca zreNI Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kapilazra] ( 436 ) [kavADa 352 yatA, saMtoSa vanyo bhane tyo pakSa / varieties of the molecules of sAna utpanna thayuM ke tarataja zAsana deve ! which the body of Rahu is Apela sAghune veSa pahe, dIkSA laI cAlI ! __made. sU0pa0 20; nIcyA. kapila nAmaka muni; kapila nAmaka kavisAyaNa puM0 ( kapizAyana ) me tanA kevalI jo rAjA se kyA mAMganA ? isakA __ mhi|. eka jAti kI dArU. A kind of vicAra kara rahe the ki vicAra karate karate / | intoxicating drink. panna0 17 pariNAmoMkI Upara kI zreNI para caDha gaye aura kavisasipra. puM0 ( kapizIrSaka ) me usa avasthA meM unheM saMtoSa prApta huA tathA / ___" kavisIsaga" za6. dekhA " kavisIsaga" kevalajJAna utpanna ho gayA, taba Apane turaMtahA zabda. Vide -- kavisIsaga" rAya0 004; zAsanadeva dvArA diyA huA sAdhu kA veSa jIvA. 3, 4, pahina kara dIkSA lI aura vahAM se cala nikale. kavisIsaga. puM0 ( kapizIrSaka) azIzAM; Name of a sage, who while gaDhamAMthI bahAra jevAne temAM mukelA vAMdapondering upon the boon that rAnA bhAyAne mAre Mist im21. gaDha se he should ask of a king, rose bAhira dekhane ke liye usameM rakhe hue baMdara ke to it high stage of thought- sira ke AkAra ke cheda. An indentaactivity, experienced content- tion or hole in the wall of a ment, attained perfect know. fortification resembling a head ledge, became an ascetic, took of a monkey. prova0 0 50 nAyA. Diks and set out. utta0 8, 20; 5; ata0 1, 16 mu0 ca0 12, 56; (2) nu| 2. bhUrA kavihasiya. na. ( kapihasina ) zamAM raMga. tawny colour. ja. pa. bhaga0 akasmAt balatI bhayaMkara vAlA dekhAya che. 7, 6; ( 3 ) me4 gata pita nAmarnu / AkAza meM akasmAta dikhAI denevAlI bhayaM. pakSI. eka jAti kA kArpala nAmaka pakSI.. kara jvAlA. Unexpected, sudden a kind of bird. pagaha 0 1,1; jaM. pa0 / flames in the sky. aNujo0 127: prova0 (4) pida muni sabhyazAstra protA jIvA0 3, 3 ane terA manuyAyiyo. kapila muni aura kavellaka. puM0 ( * ) pAtra vizeSa; DoTI usa mata ke anuyAyi-mAnanevAle. name of 47. pAtra vizeSa; bar3I kaDhAI. A utenthe founder of the Sankhya ___sil; a big cauldron. bhaga0 3, 1; system of phylosophy also a kavellaya. puM0 ( * )naliyA. kavelU A follower of Kapila. zrAva. 38; tile. jIvA0 3, 1; ( 2) DoTI kavilazra. puM0 (kapilaka ) rAnA yugabanA ; . bar3I kaDhAI. a large 5.2 prAmAMno me. rAhu ke pudgala ke , _cauldron. jaM0 pa0 2, 38; paMdraha prakAra meM se eka. One of the 15 | kavoDa. puM0 ( kapota ) pAre. kabUtara. A * jume 14 nama2 15 nI 5TanoTa (*). dekho pRSTa naMbara 15 kI phUTanoTa ( * ). Vide foot-note (*) p. 15th. Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavotAli] ( 437 ) [kasara - dove. piM0 ni0 217, kavvara pra. 0 ( karbaTaka) 76mA ahana nAma. kavotAli. strI0 (*kapotAli-kapota pA. 76 veM graha kA nAma. Name of the likA) piTa, pakSIne 5sarAnI . 76th planet. sU050 20, pakSiyoMko pAlane kI jagaha. A place get Vkasa. dhA. II (kRza) zoSayu, suvI apart for taming birds. jIvA03,3 nAmapuM. zoSaNa karanA; zokhanA; sukhA kavoya. puM0 (kapota) mUtara; paare|. kabUtara. DAlanA. To dry up; to cause to A dove; a pigeon. jIvA0 3; panna. evaporate. 1; zrova0 AyA0 2, 10; 166; uvA. kasehi. AyA0 1, 4, 3, 135; 7, 217; je. pa0 2, 21; -sarIra. kasa. puM0 (kaza = kaste zAsanayAtrAsajanayati na0 (-zarIra) pAravAnA zarIranA 2ij tAr3ayati veti tathA ) yAmaNo; 12.. isa, rj. kabUtara ke zarIra ke samAna raMga- cAbuka. A whip. paraha. 1, 1; 3, 2, vAlA phala; bhUrA kolA. name of a 5; jaM0 pa0 utta01, 12, 12, 12 vivA. fruit of the colour of a dove; 6; dasA. 6, 4; vize0 2042; (2) a kind of pumpkin gourd. bhaga0 yA lava (saMsAra ). karma yA saMsAra. 15, 1; Karma; worldly existence. Takto kavoyaga. puM0 ( kapotaka ) pAre. kabUtara. 1228, 2978; -pahAra. puM0 A dove; a pigeon. sUya0 2, 2, 10; ( -prahAra) yArAnA prahAra. cAbuka kA kavola. puM0 ( kapola ) 04; samayA. gAla. prahAra: cAbuka kI mAra. a stroke or A cheek; the temples. jIvA0 3, lash of a whip. vivA03; nAyA02,17 3: ova. 10; jaM. 50 --mUla. na. | kasa. puM0 (kaSa ) ghasIne sorI 42vI te. (-mUla) gAsana bhUsA samasyA. kanapaTI. kasoTIpara lagAnA. Testing on a the temples. kappa. 3, 33; toucli-stone. paMcA0 14, 36; kamva. na. (kAvya) cyA pinI nAva kasaTTa. na0( * ) sata2; yare. kacarA. ti. kAvya; kavi kI banAI huI kavitA A ___Refuse; dross. ogha0 ni0 557; poeny; the work of a poet. | kasaTTiya. puM. (kazapatha) sohInI 553 / . aNuo0 130; ThA0 4, 4; jaM. pa0 prava0 / kasoTI kA phsthara. A touchistone. 1241; su. ca0 1,1 bhaga0 5, 2, kavvaDa. puM0 ( karvaTa ) sutsita nagara, aza- 1 kasara. puM0 ( * ) urgevAyA 847 jituM zahara. zobhA rahita zahara. A city | thayelo roga; masa. khujAne se utpanna roga; devoid of beauty. nAyA0 8, 16; khAja. A skin disease caused by bhova0 32: sUya0 2, 2, 13, paNha0 1, scratching; itches. " kacchUkasarAbhi 3; jIvA0 3, 3: bhaga0 1, 1; 3, 7, 7, bhUyA " bhaga0 7, 6; jaM050-abhibhUya. 6 0 50 3, 66 tri0 (-abhibhUta ) mAnA gayA pI51 * ji pRSTa 52 15 nI TanATa (*) dekho pRSTha nambara 15 ko phuTanoTa (*).Vide foot-note (*) p. 15th. Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kasAya ] yeseo. khAja ke roga se pIDita ( one ) suffering from itches. bhaga0 7, 6; kasAya puM0 ( kaSAya ) lagavAM vastra bhagavAM vastra. A red cloth or garment. dasA0 6, 4; (2) saaye| 2sa. kasAyA huA rasa; utarA huA rasa; calita rasa. astringent taste. jIvA 3, 1; AyA 0 1, 5, 6, 170; utta0 36, 18 panna0 1; nAyA 0 1; 17; jaM0 pa0 nisI0 2, 44; bhaga0 2, 1; 17, 3; 18, 6, 20, 5; 21, 7; 24, 1; dasa0 5 1, 67; sama0 22;ThA0 1, 1; ( 3 ) paNavaNA sUtranA trIjA sAtamAM dvAra nAma. paNNavaNA ( prajJApanA ) ke tIsare pada kA sAtavAM dvAra name of the 7th Dvara of the third Pada of Pannavana Sutra. panna0 3; ( 4 ) prajJApanAnA yahAM hanu nAma jemAM krodhAdi cAra kaSAyanuM varNana yAM che. prajJApanA ka caudahaveM pada kA nAma jisameM krodhAdi cAra kaSAyoM kA varNana hai. name of the 14th Pada of Prajnapana dealing with the four Kasayas. panna0 1; ( 5 ) sAta samuddhAtAmAMnI khIjI samuddhAta-jemAM upAya mohanIya durmanI nin| thAya che. sAta samudvAtoM me se dUsarI samuddhAta jisameM kaSAya mohanIya karma kI nirjarA hotI hai. the 2nd of the 'seven Samudghatas in which there is Nirjara of Kasaya Mohaniya Karma pana0 36; ( 6 ) nA zuddha svabhAvane urbharUpa mela lagADI malIna kare ane saMsAranI vRddhi ure te dvAdha, bhAna, bhAyA bhane sola. jIva ke zuddha svabhAva ko karma rUpI mela lagAkara mAlana karane vAle tathA saMsAra bhramaNa kI vRddhi karane vAle krodha, mAna, mAyA aura lobha ( 438 ) For Private [ kasAya rUpa kaSAya. the four moral im. purities viz. anger, pride, deceit and greed which obscnre the spotless nature of the soul and cause it to wander in the cycle of worldly existence. dasa0 8, 40 10 1, 6; bhaga0 17, 3; 24, 1: ka0 gaM0 1, 41, 5, 63; pana0 14; bhata0 48; gacchA 0 67; paMcA0 17, 52; kampa0 4, 65; jIvA0 1; nAyA0 5: zrAyA0 1. 8, 7, 2; utta0 31, 6; aNujo0 127; zrava0 16 : - zraIya. tri0 (-atIta ) kaSAyarahita jIva; kaSAya ( ka + Aya ) sa MsAranI prApti karAvanAra; krodhAdrithI rahita. kaSAya rahita jIva; kaSAya ( kaSa+Aya ) - saMsAra kI prApti karAne vAle kodhAdi bhAvoMse rahita. (a soul) free from Kasaya i. e. anger etc. which are the causes of worldly existence. vize0 777 - udaya puM0 ( udaya ) upAya-chodha, sola vagerenA AvirbhAva. kaSAya - krodha lobha AdikA zrAvirbhAva (vRddhi). rise, manifestation of Kasava i. e. anger greed etc. ka0 pa0 1, 52, 6, 74 - kali. puM0 (-kAla ) upAya rUpI umeza kaSAya rUpa kleza. mental agouy, trouble in the form of Kasaya, such as anger etc. bhatta0 151; - caukka. na0 (-catuSka ) upAyanI thoDI adha, bhAta, bhAyA yane bola. kaSAya kI cokaDI: krodha, mAna, mAyA, aura lobha. the group of the four passions viz. anger, conceit, deceit and greed. ka0 gaM06,77 - jaya. puM0 (-jaya ) dha, mAna, mAyA ane leAbha e cAra ne jIva te; kRSAya ya. krodha, mAna, mAyA aura lobha Personal Use Only Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kasAya ] ina cAroM ko jItanA conquest over the four passions viz. anger, conceit deceit and greed. prava0 562; -- TThaga. na0 (-aSTaka ) pAyanI A prakRti; apratyAkhyAnI ane pratyAkhyA nI thoDI. kaSAya kI ATha prakRti-bheda; pratyAkhyAnI aura pratyAkhyAnI cokaDI. the eight-fold nature of Kasaya viz. four Apratyakhyani and four Pratyakhyani. ka0 gaM0 6, 82, - Nivyatti. strI0 ( - nirvRtti) dhAdi upAyanI utpAtta. krodhAdi kaSAyoM kI utpatti. the rise of Kasaya viz. anger. etc. bhaga0 16 8 pazcakakhANa. na0 ( - pratyAkhyAna ) chodha vyAhi upAyano tyAga. krodhAdi kaSAya kA tyAga. giving up, abandoning Kasaya i e. anger etc. utta0 26, 2; - paDisalIlatA. strI0 (-pratisaMlInatA ) pAyano laya 2ve te kaSAya kA laya karanA-nAza karanA destruction, assuaging of Kasaya. saga0 25, 7 - pisAzra. puM0 (-pizAca ) chupA rUpI pizAya kaSAya rUpa pizAca. a ghost, an evil spirit in the form of Kasay. bhatta0 57 - pamAtra puM0 ( - prasAda ) pAyarUpa pramAda. kaSAyarUpa pramAda. negligence, blunder in form of Kasaya. 510 6. 19 - mohaNija na0 ( - mohanIya) pAyarUpa mohanIya bhanI prakRti. mohanIya karma kI kaSAyarUpa prakRti. & variety of Moha niya Karma in the form of Kasaya. utta0 33, 101 - rasa. tri0 (rasa) saaye| 2. kazAya-kaDavA rasa. astringent in taste. bhaga0 8, 1; - vayaNa na0 ( vacana ) viyukta payana. ( 436 ) [ kasAyakusIla gussAnA zaha. krodhayukta vacanaH gussA bhare zabda. angry words sUya0 1, 3, 1, 15; - viuslagga puM0 ( - vyu sarga ) usAyanA parityAga. kaSAya kA parityAga. giving up, abandonment of Kasaya i. e. anger etc. bhaga0 25, 7; - vijaya. puM0 ( - vijaya ) pAhi uSAMnA vizve te krodhAdi kaSAya para vijaya prApta karanA conquest over Kasayai.e. anger etc. prava0 1526; - samugdhAya. puM0 ( - samudrAta - kaSAyaiH krodhAdibhirhetubhUtaiH samuddhAtaH kaSAya samuchAtaH ) trAhi upAyane udhye vanA pradeza zarIra aMdara ane bahura vistaravAthI netra vikAra ke mukhavikAranuM thavuM ane kaSAya mehanIyane bhAgavaTo karI kaSAyanA pudgalene nirevA te krodhAdi kaSAya ke udaya se jIva pradezoM kA zarIra ke bhItara aura bAhira vistRta ho jAnese netra vikAra yA mukhavikAra honA aura kaSAya mohanIya karma kA bhogane para kSaya hojAne se kaSAya pugaloM kI nirjarA honA. deformation in eyes and face caused by the expansion of the molecules of soul in the body due to the rise of Kasaya (passious) and destruction of the molecules of Kasaya after enduring them. sama0 6: jIvA 0 1; ThA0 4, 4; bhaga0 11, 1 24, 1; 34, 1; panna0 36; kasAyakusIla. puM0 ( kaSAyakuzIla = kaSAyaiH saMjvalana krodhAdyudayalakSaNaiH kuzIlaH kaSAyakuzIlaH ) SAyayuktaH sAdhuH cha aAranA niyamAMnA kaSAyavAlA sAdhu krodhAdi bhAvayukta sAdhuH cha prakAra ke sAdhuoM meM se eka. An ascetic full of Kasaya, one For Private Personal Use Only Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kasAya kusIlatta] (440 ) [ kassaI of the six kinds of Nigrauthas (mAsa) no 57. sampUrNa bAdala kA paDala; i.e. ascetics. bhaga. 25, 6; paNha0 63; sampUrNa abhrapaTala. The entire vault of kasAya kusIlatta. na0 ( kaSAya kuzolatva) the sky. "kasiNabbha puDAvagamya caMdimA" AyazAsa5. kaSAya bhAvase kuzIlapanA. dasa0 8, 64; -caNaya. puM0 (-caNaka) Evil conduct arising from Kit- mAmA yA. akhaMDa canA. chick-pea; saya. bhaga, 25, 6 gram. prava0 1010; -saMyama. puM. kasAyapada. na0 ( kaSAyapada ) pn|| suutrnaa| (-saMyama ) sarIte sAvadhana tyAga, sarva yAthA pahanuM nAma. prajJApanA sUtra ke cauthe pada viti. sAvadha kA tyAga; pApAnuSThAna kA kA nAma. Name of the fourth sarvathA tyAga; sarva virati. complete rePnda of Pannavana Sitra. bhaga0 / nunciation of sinful things. paMcA06, 40; kasAyAta. puM0 ( kaSAyAtman ) pAyavAko kasiNa. tri. (kRSNa) ; jAzavAj. mAtmA. kaSAyavAlA AtmA. A soul full | __kAlA. Black. "zrANAmiya cAvaruiratta. of Kashya. bhaga0 12, 10, Nu kasiNa sidhdhabhUyA" jIvA0 3, 2, su. kasAhi. puM0 ( kazAhi ) me tano bhukSita / ca0 2, 236; panna0 2; aova0 10; ThA0 sa5. eka prakAra kA mukulita sarpa. A kind. 10; kappa0 3. 36; ka. gaM. 1, 42; of snake. panna. 1; kasiNA. strI0 ( kRtsnA) le prAyazcittamA kasi. puM0 (kRSi) tI; pi . khetI; | adhika samAI zake nahIM tenuM prAyazcitane eka kRSi. Agriculture. jIvA0 3, 3; ka. 12. jisa grAyazcita meM adhika zAmila na pa0 2, 65 ho sake vaha prAyazcitta prAyazcitta kA eka bheda. kasiNa. tri. ( kRtsna) 5253; saMpUrNa pari- A variety of expiation; an ex. pUrNa; saMpUrNa. Whole; full; all; entire. piation which has reached the dasA. 10, 11; nisI0 8, 12; aova0 40, highest limit and which caniaNujo0 50; bhaga0 2, 10; 6, 31; dasa. not admit any more. 31deg 4, ; 8. 40; nAyA. 14; jaM. pa. 7, 166; sama. 28; (2) ama; Aye nahIM; mAhita naye. kaseru. puM0 (kazaru) pAlImA utpanna yte| samagraH akhaMDa; TukaDe vagairaha jisake na hue zeru nAbhana prasi 4. pAnI meM paidA hoM vaha. unbroken; entire. kappa0 1, honevAlA kazeru nAmaka prasiddha kaMda. A 1; 5, 16; ka. pa. 7, 3, 45; AyA. 2, bulhous root growing in water 1, 1, 2, veya. 3, 5; nisI0 4, 16; and named Kaseru panna0 1; (3) puM0 paripUrNa 241 mahA245 nA- | kaseruga. puM0 ( kaseruka) se3 nAmanI pANI. thI ddaatt| mAnle 245 nathI te. paripUrNa | mAM ugatI vanaspati. pAnI meM utpanna honeskaMdha, mahAskaMdha; sabase baDA skaMdha. a per. vAlI kaseru nAmaka vanaspati. Name of fect, complete Skandha or ___aquatic plant. sUya0 2, 3, 18; molecule. vize0 817; -abbhapuDa. AyA0 2, 1, 8, 47; puM0 ( -prabhapuTa ) sampUrNa azrama | kassaI. a. (kasyacit ) | menu. Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaha ] kisI eka kA. Of some one; belonging to some one, dasa0 8, 10; kaha. dhA0 II. (kath ) Ahe; pola kahanA; bolanA. To tell; to speak; to say. kahei. nisI08, 2; nAyA0dha0 uvA0 1, 60; kahaMti zra0 21; kahiMti. nAyA0 16; kahijjA. vi0 dasa0 10, 1,10; kahijja vi0 piM0 ni0 314; kahAhi . zra0 sU0 1, 11, 3; kahasu. prAjJA0 su0 ca0 1, 56; kahesu. su0 ca0 5, 6; kahaya. utta0 25, 16; kahemANa. isA0 3, 26; sama0 33; kahamANa. gacchA0 32; kahiuM su0 ca0 3,82; kahijae. ka0 nA0 vize0 585; ( 441 ) kahijjau ka0 vA0 su0 ca0 4, 240; kahijAhi ka0 vA0 zrAjJA0 vi0 ni0 432; kahijeta. ka0 vA0va0 kR0 su0ca0 7, 146 : kaha. zra0 ( katham ) bha; zAmATe; devI rIte. kyoM; kisaliye kisa taraha. Why; how. nAyA0 2; 6; 7; bhaga0 7, 6; kahaM. a0 ( katham ) prema ? zAmATe ? devIrIte ? kisa prakAra ? How? why ? nAyA 0 1; 2; 6; 7; 6; 10; 18; bhaga0 1, 3; 2, 5; 3, 1, 5, 5, 6, 15, 116, 6, 20, 3; 25, 8; dasa02, 1, 4, 7, 6, 2:24; 22; dasA 04, 105; vize0 30, 127; su0pa01; sUtra 01, 1, 3; 10; 1, 2, 3; jaM0 pa0 7, 141; kahaMci. zra0 ( kathaMcit ) / pramAre; kisI prakAra se. In some way or other; some how or other. paMcA0 5, 35; V kahakaha. nA0 dhA0 II. ( kahakaha ) 197 meva bhavAna zve. kahakaha aisA zrAvAja karanA. To make a sound resemVol. 11/56. [ kahA bling the sound of the word Kahakaha. kahakahati. jIvA 0 3. 3; kahakahaMta. parAha0 1, 3; jaM0 pa05, 121; kaha kaha. puM0 ( kahakaha ) dhA bhAno musA sInA savAra kolAhala; zora Bustling noise. rAya0 86; kahakahA. puM0 ( kaha kahaka ) yAnaM hanA usausa zab6 AnaMda kA kalakala zabda. A joyous bustling sound. ThA0 3, 1; kahakahaka. puM0 ( kathakathaka ) 5656 / zAlIna pora. ' kahakaha ' rUpa harSodvAra; khuzAlI kI pukAra. A joyous sound resembling the pronounciation of the word Kahaksha zrAyA0 2, 15, 176; kahakahaga. puM0 ( kahakahaka ) sAhasa. kolA hala. Bustling sound. kappa0 5, 66; kahA. puM0 ( kathaka ) yA 12nAra; yA 352 bhAvi yAvanA2. kathA karanevAlA; kathA karake AjIvikA karanevAlA. A professional story-teller. rAya0 aNujo * 62; ova0 jaM0 pa0 nisI0 6, 22; jIvA 0 3. 3; kappa0 5, 66; prava0 636; kahaNa. na 0 ( kathana ) sthana; varSAna; uDI matAag kahanA; kathana; varNana. Telling; describing; narrating. vize0 864; piM0 ni0 50 160 162; su0 ca0 2, 350; nAyA0 8; naMdI0 41; kahaNA. strI0 ( kathana ) athana. kathana. Narration vize0 846; paMcA06, 13, 12, 15; kahavi. zra0 ( kathamapi ) : pazu rIte. koI bhI rIti se. In some way or other; anyhow gacchA 0 66; kahA. strI0 ( kathA ) thA; vArttA; sabhAyAra; huthA-vAha, 45, vitaMDA, prIgu ane For Private Personal Use Only Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kahANaga] ( 442 ) [kA nizraya se pAya prA2nI thA. kathA; samA- jIvA0 1; rAya. nAyama. 8; 13; 14; 16; cAra; vArtA-vAda, jalpa, vitaMDA, prakIrNa su0 ca0 3, 62, bhaga0 2, 1; 3,1 5 , aura nizcaya, ye pAMca prakAra kI kathA. A 3, 6, 5: 7, 6; 6. 33, 14, 1; 15, 17 story; a news; a description. 32, 1; aNutta0 1, 1; piM0 ni0 376; " tivihA kahA paNNatA taMjahA sU0pa01; attha kahA dhammakahA kAbhakahA" ThA0 3, | kahi. a. ( kadA) yAre. kaba; kisa samaya. 3; gacchA0 115; kappa. 3, 56; ___When ? bhaga0 20, 8; / bhaga0 2, 5, 7, 1; 6, 33; 11, 11; dasa. | kahiMci. a. (kvacit ) yAya59 UPyale. 8, 42; nAyA0 1, 3, 5, 8, 13, 16 ) kahIM bhI; kisIbhI sthAna para. In some sama. 9, 12; utta0 16, 6, 26, 26; place; in some place or other. ova0 11; 38, dasA. 3, 26, 31; vize. 1627;nAyA. 1BAyA.1,7,2,202; nisI08, 1; uvA0 2, 117-ahikaraNa. | kahita. tri. (kathita ) 9. kahA huA. na0 (-adhikaraNa ) thAnA adhivAj. Told; said; narrated. sU0 50 1; kathA kA varNana karane vAlA zAstra. A kahittAra. tri. (kathayita) henA2, mausascripture containing stories or ___nA2. kahanevAlA; bolane vAlA. (One) teaching through stories. dasA. | who tells; a teiler; & speaker. 6, 25; --samullAva. puM0 (-samullApa) dasA0 3, 31; utta0 16, 6; sama0 2; 52252 vAtAsApa. paraspara vArtAlApa; zrApasa kahettAra. tri. ( kathayita) nA2. kathana meM bAtacIta. mutual conversation. karane vAlA; kahanevAlA. A speaker; a nAyA08;; teller; ( one ) who tells. "isthikahANaga. na. (kathAnaka ) prathA, pAta; kathA; kaha bhattakahaM rAyakahaM kahettA bhavaha" ThA. kathAnaka; varNana. A story; a narra- 4, 2; sama0 25; tion. naMdI. 50 kahAra. na0 ( kalhAra ) saMya! vizI sa kahi. tri. ( kathin ) nA2. kahane vAlA. bhasa. saMdhyA kA phUlane vAlA sapheda kamala. ( One ) who tells; a teller. A white lotus blooming in the "mahAdhamma kahI" uvA0 7, 218, jaM. evening. sUya. 2, 3, 18; pa0 1,1; VkA . dhA0 I. (kR) 42. karanA. To do. kahi. a. (ka ) yAM; ye Ne. kahAM; kisa kAsiyA. vidhi0 sUya0 1, 2, 1, 17: jagaha. Where? at what place ? kAhii -ti. bhavi0 bhaga0 3, 2, 6, 33; jaM0 50 jIvA0 3; nAyA0 13; panna0 2; 11, 12, 14, 8, 15, 1; 18, bhaga0 2, 1; 7, 3, 2, 6, 1; 6, 1; 12, 10; nAyA0 15; 16; vize0 368; 1; 13, 4; kAhI. nAyA. dha hai; dasa0 4, 10 kahi-ya. tri. (kathita) suM. kahA huA. kAhiMti. bhaga0 3, 1; 15, 1; nAyA* 1; Told; narrated. nAyA0 1, 2, 5; 8; nAyA. dha0 10; aova. 40; utta. 16; bhaga0 1, 1, 2, 1; paMcA0 17, 30; 8, 16; piM. ni. 236; kahi. a. (ka) i? kahA~ ? Where ? kAprasI. bhUta. sUya. 1, 1, 3, 8; AyA. Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (443 ) [ kAu - 1, 1, 4, 35; utta0 1, 10, kAiyA. strI. (kAyikI) zarIranA vyApAthA kAUNaM. jaM0 pa0 nAyA0 18, 16; vize. yatI yA; pAya hiyAmAMnI.me. zarIra ke 152; piM.ni.3; bhaga. 14,2; vyApAra se honevAlI kriyA; pAMca meM se eka kAuM. saM. kR. bhaga0 1, 8, 3, 5, 6, 33; kriyA. One of the five activities 15, 1; su0 ca. 1, 207; dasA. viz. physical activity. pana. 22; 10, 1; nAyA0 dha0; nAyA0 16; sama0 5; ThA0 2, 1; aogha. ni0 241; ova0 40; piM. ni. bhA0 3.; bhaga0 1, 8; 3, 1; 2; 6, 5, 6, 8, 3; kAuM. he* kR* bhaga0 4, 2; nAyA0 18, kAI. na0 ( kAkI ) 11. kauvI (kauvA kA kaTTu. saM0 kR0 dasa0 8,31; veya0 1, 37; ___ strI liGga ). A female crow. vivA0 7, 17, sU0 50 1; panna. 36; 3; -aMDaa. na0 (-aNDaka) mInA ova0 11; jaM0 505,195; 112; 41. kauvI kA aMDA. an egg of a 122, 2, 33, 3, 45; aNujo0 female erow. vivA0 3, 13; 71; nisI0 7,31, 14, 12; / kAu. strI0 (kApotI) apAta zyA; pAre18, 17: pAyA0 1, 5 1, 144; vAnA raMga jevA karma che ke jenA yoge 2, 1, 3, 15; utta0 3, 2; 11; jIvane taddana kALA nahi paNa saphedanI jhAMI. nAyA. 1; 5:8; 14; bhaga. 1, 1: vALA pariNAma thAya te kApata lezyA. 2, 1; 5, 3, 1; 5, 4, 6,5,7, kApota lezyA; kabUtara ke raMga ke samAna karma 6:6,31; 16,5; veya01,13,5, 5; skaMdha, jinake saMyoga se jIva ke bilkula kAle VkA. dhA* I. saM. kR0 a0 ( kRtvA) :rIne. pariNAma na hokara saphedI kI jhAIvAle parikarake. Having done. NAma hoM aise pariNAmoM ko kApota lezyA kicA. nAyA0 1; 6; 14; 16; zrAyA. 1, kahate haiM. Dove coloured tint; 7, 6, 221; sUya0 1, 1, 10, grey colour of Karmic moleova0 38; bhaga0 1, 1; 8, 2, 1; cules resembling that of a 3, 1; 7, 68, 5; 15, 1; dasa. dove. panna. 17; utta0 34, 3; 56; ka. 5, 2, 47, 8, 46; nira0 3, 1; gaM0 4, 16; jaM0 50 5, 115; -lesA. dasA. 6, 1; 6, 11; strI0 (-lezyA) 7 sazyAmAMnI trI kAi. a. (kAcit ) 1/; strI kati vizeSa apota zyA. chaH lezyAoM meM se tIsarI pA. koI strI jAti vizeSa vastu. kApota lezyA. the third of the six Soinebody; someone; ( said of matter or thought tints viz. of an object in the feminine dove coloured tint. pAva0 4, 5; gender ). veya. 5, 11; vize. 122; prava0 1173; -lessA . strA0 (-lezyA) kAiya. tri. ( kAyika-kAyena zarIreNa ni- kApita lesyA; pArevAnA raMga jevA ke ala vRttaH kAyikaH ) zarIrasaM5-dhI; zArIri. sInA phula jevA kamasko ke jenA vege zArIrika; zarIrasaMbandhI Physical; re- | tadana kALA nahiM paNa kaMI saphedanI jha.Ilating to the body. zrAva0 1, 4, | vAlA AtmAnA bhukharA pariNAma thAya te. ova0 32; vize0233,354: utta-32,16 | kApota lezyA arthAt kabUtara ke raMga ke samAna Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAugviNNAbha ] ( 444 ) karmaskaMdhoM ke saMyoga se honevAle jIva ke aise | kAurisa. puM0 ( kApuruSa ) ayara; zrI. kAyara; DarapoMka. Timid; cowardly. pariNAma co bilakula kAle nahIM kintu saphedI ko kAMI liye hue hoM. dove coloured Karmic molecules which impart a grey colour to the modifications of the soul; dove coloured tint, bhaga0 1, 1, 7, 3; 18, 3; 25. 626, 131, 4, 33, 4; 35, 4; sama0 6; pana0 27; utta0 34 6; jIvA0 1; ThA0 1, 1; kAugviNNAbha. tri0 (kapotAgnivarNAbha ) kapAta athavA dhamela agninA varNa jevI aMtinIle te. kabUtara athavA dhamI huI agni ke varNa samAna. One whose colour is grey like that of a dove or like that of a fire blown with a blower. dasA0 6, 1; kAuMbara. puM0 ( kAkodumbari ) : latanuM .. eka vRkSa kA nAma A Kadamba tree; a kind of tree. jIvA 0 1; pana0 1; kAuMbariya. puM0 ( kAkodumbAraka ) vRkSa vizeSa. eka taraha kA jhADa. A kind of tree. bhaga0 22, 3; kAukAma. tri0 ( kartukAma) ravAnI chA vA karane kI icchA vAlA. Desirous of doing or performing. zodha * ni0 537: kAujjuyayA. strI0 (kAyarjukatA ) zarIra yoganI saraNatA; sIdhApAeM. zarIra yogakA sIdhApana; zarari yoga kI saralatA Straightforwardness of physical activities. ThA0 4, 1; bhaga0 8, 3; kAudara. puM0 ( kAkodara) : latane reNuvAna sarpa. eka prakArakA phana vAlA sarpa . A kind of hooded serpant. pana0 1; For Private [ kAMkaMdiyA gacchA0 27; su0 ca0 7, 164; Au0 64; kAuli. strI0 ( kAkolI ) meDa latanI vanaspati eka taraha kI banaspati A kind of vegetation. bhaga0 23, 5; kAusagga. puM0 ( kAyotsarga ) ayAnA vyApA rato tyAga asA vA te zArIrika kriyA kA tyAga; kAyotsarga karanA. Act of stopping the activities of the body and meditating upon the soul. Ava0 1, 1 kappa0 6, 52; naMdI0 43, utta0 26, 38; 26, 2 veya0 1, 16; nAyA 0 1 5; bhaga0 2, 1; ( 2 ) Avazyaka sUtranA pAMcamA adhyeyatanuN nAbha. Avazyaka sUtra ke pAMcaveM adhyAya kA nAma name of the fifth chapter of Avasyaka Sutra. aNujo0 51; kAzrodara. puM0 ( kAkodara ) bheDa latano sarpa, eka prakAra kA sarpa A kind of serpant paNha0 1, 1 kAzraya. puM0 (kApota) lubhe| " kAu" 276. dekho "kAu" zabda Vide "kAu" panna0 2, kAlI. strI0 ( kAkolI ) se nAmanI vanaspati eka vanaspati vizeSa kA nAma. Name of a kind of vegetation. padma0 1; kAMcI strI0 (kAlI) aMthI nAmanI kheDa nagarI. kAMcI nAma kI nagarI Name of & town. prava0 803; kAka. puM0 ( kAka) auDe / kauA. A crow. bhaga0 1; kAkati puM0 ( kAkantika) DI. lomaDI. A fox jaM0 pa0 kAMkadiyA. strI0 ( kAkaMdikA ) amhI nAmanI nagarI, kAkaMdI nAmaka nagarI. A town Personal Use Only Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAkaMdI] ( 445 ) [kAgiNI named Kakandi. apalo &; kAkaMdI. strI0 ( kAkandI) tizatru sanI kAkaMdI nAmanI nagarI ke jemAM dhajA aNagArano - yayoto. jitazatru nAmaka rAjA kI eka nagarI jisameM ki dhannA aNagAra kA janma hA thA. A town named Kakandi belonging to king Jitasatru where the ascetic Dha. nna was born. agatta03,1; ThA05,1; kAkaNI zrI. (kAkiNI) pInA 14 2lamAMnu me 20. cakravartI ke caudaha ratnoM meM se eka rana. One of the fourteen jewels of aChakravarti. ova040; kAkali. puM. strI0 ( kAkalI) me jatanI vanarapati. eka prakAra kI kAkalI nAmaka qarira. A kind of vegetation so named. bhaga. 22, 6; kAga. puM. (kAka) 3. kauzrA. A erow. aNujo0 131; paraha 1, 1; panna0 1; piM. ni0 454; bhaga0 3, 2; ogha. ni. 563 (2) / naabhne| 6. kAka nAmaka graha, a planet so named. ThA0 2, 3, (r) kAgaNi na0 (rAnya ) 2rya. rAjya. A kingdom. (2) me nAmanA / vesa. eka prakAra kI latA kA nAma. creeper of that name. panna. 1; cakravartinA cAdaramAMnuM eka ke jethI cakravartI timisa guphAmAM prakAza karavAne mAMDalA mAlele che. cakravarti ke caudaha ratnoM meM se eka ki jisase cakravarti timisa guphA meM praveza karate samaya prakAza ke hetu maMDala khIMcate haiM. one of the fourteen jewels of a Chakravarti by which he draws circles to produce Jight in dark cavas. ThA0 7, 1; | panna0 20;-rayaNa. na0 (-ratra) yavatI- nuM rizI nAmanu la. cakravartI kA kAkaNI nAmaka ratna. a jewel named Kakini belonging to a Chakravarti. Jo 7, 1; pana020-lakakhaNa. na0(-bakSaNa) ziralane mevAnI 31.. kAkaNi ratna ko dekhane kI kalA. the art of viewing the Kakinijewel. nAyA01;ova040; kAgaNI. bI. ( kAkiNI) 3DI; sAnuM rughu mApavAnuM eka vajana, savA caNeThIbhAranuM bhA5; mAsAno yothe| mAma. sonA cAMdI tolane kA eka prakAra kA vajana; mAze kA cauthA bhAga; savA rattI (guMjA ) bhara vajana. A cowrie; a small measure or weight equal to about two grains used in weighing gold and silver. aNujo0 133; paraha. 1, 3; zroda. 38) kAgassara. puM. (kAkasvara) na ? kaThera svarathI gAvuM te; gAyanane eka daSa. kaoNzrA ke samAna kaThora svara se gAnA; gAyana kA eka doSa Singing with a harsh sound like that of a crow; fault in singing. jaM0 50 3; aNujo. 128 kAgiNI. strI ( kAkiNI) yavanA 14 ratnamAMnuM eka ratna ke jene cha talA, ATha mue| ane yAra se hoya che. cakravartI ke caudaha ratnoM meM kA eka ratna jisa ke ki cha taha ATha kone aura bAraha bAju hotI haiM. One of the fourteen jewels of a Chakravarti, having six facets; eight angles and twelve sides. sUya0 2, 2, 26; sama0 14; jaM. pa0 prava0 1228; (2) 351; bhAsAnA yothe| hisse. mAse kA cothA hissA; do rattI bhara vajana. a cowrie; a measure of Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAgI] ( 446 ) [kAdUsaNiyA weight of about two grains. it full of small holes. (2) nevA utta0 7, 11; -maMsa. na. (-maMsa) 3DI- zivAjI zeraDI. aise chedoM vAlA gannA. a ne AkAre keDI jevaDA mAMsanA kakaDA zarIra sugarcane with small pin-holes. mAMthA davAte. zarIrameM se kauDI jaise mAMsake AyA. 2, 1,848; Tukar3e nikAlanA. taking off pieces of kANaga. tri0 (kANaka-muSita) yore. curAyA flesh of the size of a cowrie, huA. Stolen. prava0 803: -mahisa. vivA0 2,-skhAima. na0 (-khAdima ) puM0 (-mahiSa )yoreto pA; yorA pAu.. prabhArI 447 / rIpotArnu mAMsapotAne bhana. curAyA huvA bhaiMsA. a. stolen buffalo. ate. koDI barAbara TukaDe karake apanA mAMsa | prava0 803, apane ko hI khilAnA. feeding one- kANaNa. na0 ( kAnana ) zanI pAsenuna, self with one's own flesh in prArI AvANu vana. zahara ke pAsa vAlA pieces as a cowrie dasA06, 4; bana; prakarNi jhADoM vAlA bana. A forest -khAviyaMga. tri. ( -khAditAGga ) in the outskirts of a town; a kaDIne AkAre mAMsanA kakaDA karavA te; eka forest with trees lying scaprAranI zArI2: zikSA, koDI ke AkAra ttered here and there. paraha. 1. barobara mAMsa ke TukaDe karanA; eka prakAra kA 4; nAyA0 1; bharA0 5, 7, rAya. 201; zArIrika daMDa. a kind of physical aNujo0 134: su0 ca0 7, 5; bhatta. 2 punishment viz. slicing one's kANatta. na. (kANatva ) me ing: flesh into pieces as small as a tej. kAnA pana. State of being cowrie. sUya0 2, 2, 63: one-eyed. AyA. 1, 2, 3, 78 kAgI. strI0 ( kAkI) gaDI. kauvA. A| kANiya. na0 (kAgaya) pa; rogthaa| female erow. (2) saMgaMdhA garbhamAMthI ja eka AMkhanI khAmI rahI gaI vidhA. kauzrA sambandhI vidyA. a science hoya te; 165 bhAMnA ye roga. kAnApana; in connection with erows. vize0 / rAga se ayavA gama meMsa hI eka AMkha kI 2453; nyUnatA honAH solaha rAgoM meM kA eka roga. kANa. tri. ( kANa ) meM mAmavAlI Ahe. State of being one-eyed; one eka AMkhavAlA; kAnA. One-eyed. of the sixteen diseases. pAyA. aNujo0 128; paNha 0 1, 1; nAyA0 14 1, 6, 1, 172, dasa0 7, 12; piM0 ni0 474; prava. 802, | kAttiya puM0 ( kArtika) ati mahinI. kANaka. na0 (kANaka) mA. bANa; bAna. tAra. kArtika mAsa. The month Kartika. An arrow. jaM. 50 prava. 1472, kANaga. na. ( kANaka ) -zarInA kAdava. pu. ( kAdamba ) me tAsa. eka roga ke jethI temAM chidra chidra paDi jAya. ! eka prakAra kA haMsa. A kind of goose. sAMTe kA eka roga jisase ki usameM cheda par3a | parAha0 1, 1; jAveM. A sugarcane with a| kAsaNiyA. strI0 (kaThUSaNikA = kaM mAtmAnaM disease in it which makes dUSayati tamaskAya pariNAmena parikhamanAt Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kApAlitra ] ( 447 ) kadUSaNA saiva kadUSANakA - darghinAca prAkR tatvAt ) tamasyanA abhAvI bhaMha thayesI yaMdranI anti tamaskAya ke prabhAva se maMda huI candra kAnti. The luster of the moon dimmed on account of the power of dark bodies, bhaga0 6, 5; kApAli. puM0 (kApAlika) apAli yogI. kApAlika yogI; khopar3iyeM rakhane vAlA yogI. A Kapalika ascetic. aNujo0 131; kApisAyaNa na0 kApizAyana) bheDa latanI bhahirA. eka taraha kI madirA. A kind of intoxicating drink. jIvA03, 4, kApurisa. puM0 ( kApuruSa ) 3 / 52 purUSa kAyara puruSa; Darapoka AdamI. A timid, worthless person. nAyA0 1; parAha0 2, 1; kAma. puM0 ( kAma kAmyante'bhilaSyanta eva natu viziSTha zarIra saMsparza dvAreNopayujyante ye te tathA ) manoja zabda bhane manojJa rUpa. manojJa zabda aura manojJa rUpa. Attractive sound and form; ubA0 1, 48; Ava0 32; ( 2 ) zAhi pAMca viSaya ( 2 ) zabdAdi pAMca viSaya. the five objects of senses such as sound etc. utta0 3, 18; 8, 14; dasa0 2, 1: zrAyA0 1, 5, 1, 141: sU0 1, 1, 1, 6; nAyA0 1; (3) 42chA: abhanA; vAsanA; abhilASA. icchA; kAmanA; vAsanA; abhilASA desire; lust zrava0 38; dasa0 6 4; 16; sU0 pa0 20; sama0 5; bhaga0 7, 7; nAyA0 5; pana0 2; paMcA0 1, 16: prava0 40; ka0 pa0 2, 15: jaM0pa05, 115; (4) ama-4 6rSa; madhuna sevA. kAma - kaMdarpa maithuna sevA. the god of love; sexual intercourse, paMcA0 1,16 : bhatta0 107; panna0 2; parAha * For Private [ kAma 1, 3; - prasaMsA. strI. ( - AzaMsA ) abha-manohara zabdAhinI abhilASA. kAmamanohara zabdAdika kI abhilASA. desire for the enjoyment of the objects of senses. prava0823; - zrAsasapayoga puM0 (- zrAzaMsAprayoga ) viSayavAsanA vA prayoga viSayotpatti kA prayoga. an activity which excites sensual desires. ThA0 4, 4 -zrAsatta. tri0 ( - zrAsakta ) amamAM vyAsati vAsuM kAmame Asakti vAlA. attached to sensual pleasures. bhatta 113: - AsA. strI0 (-AzA) abhanI bhAzAH solanaM paryAyanAbha. kAma kI AzA; lobha kA paryAya vAcI nAma. desire of sensual enjoyment; a synonym for greed. sama0 52; bhaga0 12, 5; - kaMkhiya. tri. ( -kAMkSita ) amanI vAvA. kAma kI icchA karane vAlA. desirous of sensual enjoyments. bhaga0 1, 79 - kama. tri0 ( kama ) rachApramANe gati ku2nAra; svacha he vyAsanAra. svacchaMda calane vAlA; mana mAnI gatI karane vAlA. ( one ) moving wantonly at his own will, utta0 14, 44; (2) tava nAme chaThThA devale kanA indranuM musApharI vimAna. lAMtava iMdra kA muzAphirI karane kA vimAna. the travelling haloon of the Indra of the sixth Deva-loka Lanta. ThA0 8, 1 10 - kali. puM0 ( - kali ) amana seza. kAma kA kleza. the trouble or worry caused by sexual desire. bhatta0 114; - kahA. strI0 ( kathA ) zubha zAtra saMdhI thA. kAmazAstra arthAt kokazAstra saMbaMdhI Personal Use Only Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAma ] kathA. talk about love matters. ThA 3, 3; -- kAma. tri0 (- kAmuka ) abhanI vAvA. kAma kI icchA karane vAlA. ( one ) desirous of sex ual intercourse. bhaga0 1, 1; kAmi tri0 (-kAmin ) ama vAsanAne! alisASI; kAmanI icchAvALA. kAma vAsanA kA zrabhilASI kAma kI icchA vAlA ( one desirous of sexual intercourse zrAyA0 1, 2, 5, 62; - krizca. tri0 ( - kRtya ) 42chA prabhA vagara vidyAyeM amaranA2. icchA nusAra vinA vicAra kiye kAma karanevAlA. ( one ) acting wilfully and thoughtlessly sUya0 2, 6, 17; gama. tri0 ( -gama ) chApramANe gatiznAra icchAnusAra gati karanevAlA ( one ) who moves according to his desire. jaM0 pa0 7, 166; 5, 138; gAmi. tri0 ( -gAmin ) 42 prabhAle gatiH2nAra; bharala bhuraNanyAsanA2. icchAnusAra gatikara ne vAlA; mana muAphika calane vAlA. ( one ) moving acting according to his own wish. zra0 24; giddha. tri0 ( - gRddha ) viSayAsakta; amabhogamAM zRddha thayesa. viSayAsakta; kAma bhoga meM tallIna (one ) greedy of sensual enjoyments; attached to sensual pleasures. utta0 6, 4; - guNa. puM0 (- guNa) amane - viSayane guNa 42nAra- uttejanma ApanAra guNe, zabdAdi pAMca viSaya. viSaya bhoga ko uttejana dene vAle guNa. any of the five objects of sensers e. g. sound etc. which excite desire or lust. utta0 10, 20; sama0 5, nAyA0 15; - ghattha tri0 ( - grasta ) OF (448 ) [ kAma ama-viSayabhAM grasta-mAsastathaye kAmAdi viSayoM meM grasta - zrAsakta attached to or plunged in sensual enjoyments. bhatta0 114; - tivvahitvAsa. pu0 ( -tI vAbhilASa) abha - viSayanI atyanta cha kAma - viSaya kI atyanta icchA. excessive desire of sensual pleasures. prava0 278 - sthiya tri0 ( -arthika ) ama logo arthI - nAra. kAmabhoga kA arthI - icchAkaranevAlA. ( one ) who longs for sexual enjoyments. pa03,615 - pivAsiya. vi0 (- pipAsita ) amanI pipAsAvA. kAma kI- viSayabhoga kI - abhilASAvAlA. (one ) thirsting after sensual pleasure. bhaga0 1,7; - bhoga. puM0 (- bhoga- kAmAH kamanIyAH bhogAzabdAdaya ) abha bhane loga; zamhAhi pAMya viSaya vizaya bhoga. Desire and enjoyment (of objects of senses); the five objects of senses viz. sound etc. ThA0 4, 1; bhaga0 7,7; 6, 33; 12, 6 25, 7; nAyA0 1 2; 8; 3: 16 dazA0 10, 5, 6 uvA0 1, 57 - bhogi tri0 (-bhogin ) abhI mane logI; zAha yAMce viSayamA bharAgusa viSayI. (one) deeply plunged in sensual desires and enjoyments of the five objects of senses viz. sound etc.bhaga07, 7; - bhoya. puM0 (- bhoga) bhuye|" kAmabhoga" zaha dekho "kAmabhoga" zabda. vide " kAmabhoga " nAyA0 1; 5; 16; -- raisuha. na0 ( - ratisukha) abha ratinuM supa, viSaya suma kAma rati kA sukha. pleasure derived form sextial enjoyment, prava0 1075; -raya na0 (- rajas- kAmaH zabdAdi viSayaH saevarajaH kAma For Private Personal Use Only Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAmaM ] ( 446 ) [ kAmijuga rajaH)Ama rU 5204-mela. kAmarUpa mela.dirt nAmanI me vazyA. kAmadhvajA. nAmakI eka or impurity in the form of sens. vezyA. A prostitute named Ka. ual desire. bhaga0 6, 33; -rAgaviva. __madhvaja. vivA0 1, 2, DaNa. tri. (-rAgavivarddhana) ma sagane | kAmaduhA. strI0 ( kAmadudhA ) naye telaM padhAranA2. kAma rAga kI vRddhi karane vAlA. 5 pUrNa 42nAra AdhA 14. icchAnusAra (one) that increases the pas- dUdha dena vAlI gAya; kAma dhenu. A cow sion of attachment to sensual yielding as much milk as one objects. dasa0 8, 58; -rUvi. tri. desires. utta0 20 36; (-rUpin)-chAnusA205nAnA2. icchA- kAmadeva. pu. ( kAmadeva) me nAmarnu / nusAra rUpa banAne ghAlA. (one) that can zrAvaka; mahAvIra svAminA daza zravakamAMnA assume various forms accord- me. isa nAma kA eka zrAvaka mahAvIra svAmI ing to one's own desire.utta06,27; ke dasa zrAvakoM meM se eka. Name of one -samaNuna. tri0 (-samanujJa) manoga- of the ten laymen-followers of viSaya vAsanAne manojJa mAnanAra; kAmI; Mahavira. uca/02, 100, viSayI. viSaya vAsanA ko manojJa mAnane vAlA; kAmaphAsa. puM0 (kAmasparza) 47mA anunAma. kAmI; viSayI. ( one ) who takes 47 veM graha kA nAma. Name of the delight in sensual pleasures; 47th planet. sU. pa0 20; sensual. AyA0 1, 2, 3, 81; kAmamahAvaNa. na0 (kAmamahAvana) zI-vAkAma. a0 (kAmam) atyanta; matizaya. atyaMta; | 2sI hArnumeyaitya dhAna. kAzI-banArasa atIva. excessively. pi. ni. 111; | nAmaka nagarIke bAhirakA eka udyAna. Name kAmagama. puM0 (kAmagama) 7TTA vasonA charnu of a garden situated ontside vimAna. chaThaveM devaloka ke indra kA vimAna. | the city of Benares. " tatthaNaM jese Name of the heavenly abode cautthe pauTTa parihAre seNaM vANArasIe Nayaof the Indra of the sixth rIe bahiyA kAmamahAvaNasi ceiyaMsi maMDiDevaloka; ova0 26: jIvA0 3; (2) yassa sarIraM viSpajahAmi " bhaga0 15, 1; chaThadevalokanA iMdranA yAna-vimAnane vyasthA- aMta0 6, 16; nAyA0 dha0 3, 54 yatA chaThaveM deva lokake indra ke vimAna kA kAmaya. puM0 (kAmuka ) manI 2ApANI; vyavasthApaka deva. the deity in charge abhI. kAmakI icchA karane vAlA; viSayecchu. of the heavenly abode of the One desirous of sensual enjoyIndra of the sixth Devaloka. __ments. bhaga0 3, 1; dasa. 5, 2, 35; jaM0 50 5; ova0 uvA0 2, 55; kAmajala. na0 ( kAmajala ) snAna vAnI kAmi. puM0 ( kAmin ) manI 2AnA; mA. snAna karane kI cokI. A wooden bhI. kAmI; viSayecchu; viSaya bhoga kA seat for taking bath. pAyA0 2, 5, lolupI. One desirous of sensual 1, 148; nisI0 13, 5; enjoyments. bhaga0 7,7; kAmajjhayA. strI. ( kAmadhvajA) kAmijuga. puM0 (kAmiyuga) me ta27nA 35 / Vol. II/57. Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAmiDDhi ] ( 450 ) [ kAya nI 5inAlA pakSI. eka taraha kA ruedAra pane of glass; glass. ogha. ni. paMkhoMvAlA pakSI. A kind of bird with 772; sU0 ca0 6, 51; downy feathers. panna. 1; | kAya. puM0 ( kAya = ciJ iti dhAtozcayanaM kAmiddi. puM0 (kAmArtha ) Aya sukharatAnA kAyaH cIyate'neneti vA kAyaH) AyA; zarIra; ziSya. Arya suhastI kA ziSya. Name of 7. zarIra; kAyA; deha. Body; physithe disciple of Arya Suhasti. cal body. dasa04; 8, 7, 45, 10,1,5; kappa08 piM0 ni0 63: 128; 583; jIvA0 3, 4; kAmidviyagaNa, puM0 (kAmarddhikagaNa) ma. sU0 pa0 16; dasA. 4, 18, 6, 4; panna. dhiMka nAmane mahAvIra svAmInA nava gaNa 34; nAyA0 1, 4, 8; bhaga0 3, 1; 7, 4; bhAMno me gaNa. kAmArdhika nAmaka mahAvIra 18,8; 16, 3; nisI0 3, 34; 54; 12, ke 6 gaNoM meM kA eka gaNa. One of the 38; utta0 2, 37, 5, 23; 32, 63, 74; 9 Ganas ( orders of saints ) of vava0 1, 31, 10, 1; zrAva0 1, 3, bhatta. Mahavira, named Kainard 32; piM. ni. bhA0 26; (2) anAmanA dhika. ThA. se anAyaza. eka anArya dezakA nAma. kAbhiya. tri. (kAmita) chej. icchita; name of a country of the cAhA huA. Desired; longed for; Noa-Aryans. prava. 1567 (3) wished. piM0 ni0 272; bhatta. 111; pRthivI Adi cha |y; pRthvI, ove, ani, kAmuya. tri. (kAmuka) manI kAvAso. pAyu. vanaspati, anesa me 7 4 / 5. pRthvI kAmecchu; viSayecchu Sensual; desirous bhAdi chaH kAya; pRthvI, jala, agni, vAyu, of sexual pleasures. dasa05,2,3,4; vanaspati aura sUkSma jaMtu yaha chaH kAya. the kAmemANa. tri. ( kAmayamAna ) tA; six kinds of bodies, viz. those samikSASA 42to. icchA karatA huA; abhi. consisting of earth, water, fire, lASA karatA huA. Desiring; wishing%3B wind, plant and minute insects longing for. bhogha. ni. 304 sUya. 1, 12, 13, utta. 31, 8; aNujo. kAya. puM0 ( * ) sAravAnI apa. 201; (4) 4.5 hezamA 22vANA pAnI lAne kI kAvar3a. A piece of manuSya. kAya deza meM rahane vAle manuSya. bamboo on two ends of which people residing in the Kaya water-pots are hung; a contri- region. panna. 13(5) me nAmanI vanavance to carry water from place 25ti. isa nAmakI eka vanaspati. a vege to place with ease. piM. ni. 66; tation of that name. pana. 1; (6) kAzra-ya. puM0 (kAka ) 31. kauzrA. A prAra; le. bhedaH prakAra. mode; variety. crow. nAyA0 2; 16, vize0 2064; / sUya0 2, 3, 1; (7) dezamA chanIya kA-ya. na. (kAca ) Aya. kAMca. A maNunA raMgane kapAza thAya che te kapAsanA * tumI 14 napa2 15 nA 5TanoTa (*). dekho pRSTha nambara 15 kI phuTanoTa (*). Vide foot-note (.) p. 15th. . Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAya ] (451 ) [kAya suttanu panetuM vastra. kisI deza meM indranIla / maNike raMgakA kapAsa hotA hai usa kapAsa ke sUtase banA huA vastra. cloth made of | the yarn of a variety of cotton produced in certain countries. Its colour is of the colour of Indra's gem (8) 31 mA prakhanu nAma. 36 veM graha kA nAma. name of the thirty-sixth planet. sU. 50 20; (9) pannavaNA sUtranA trIjA padanA cothA dvAranuM nAma. panavaNAke 3 re padake cothe dvArakA nAma. name of the 4th chapter of the third section of Pannavana ! panna03; (10) samU. samUha. collection. aNujo0 67 -agutti. strI0 (-agupti) pApamA prayattatI yAne 24vI te. pApa meM pravRtta hote hue zarIra ko na rokanA. not checking the body from doing sinful deeds. ThA0 3, 1; bhaga0 20, 2; -aNajuyayA. strI0 ( -anRjukatA ) kAvAnA vepAranI vakratA-saralatAno abhAva. kAyA-zarIra-ke vyApAra kI vakratA. ab. sence of straight-forwardness in the actions of the body. Ito 4, 1; bhaga0 8, 1; - uDDAvaNa. na0 ( uDApana ) zarIranuM mA59 52 te zarIra kA AkarSaNa karanA.act of attracting a body towards oneself. 14; -karaNa. puM0 (-karaNa) zarIratuM sAdhana. zarIra kA sAdhana. instru. mental to the body. ThA0 3, 1; bhaga0 6, 1; --kilesa. puM0 ( -kleza = kAyasya zarIrasyaklezaH khedaH pIDA kAyaklezaH ) zarIrane meza sApa te; sAsana vALavA, AtApanA levI, dhamane parizrama / te zarIrako kleza pahuMcAnAH Asana | lagAnA, ghAma (dhUpa ) sahana karanA. act of subjecting the body to austere penances e. g. practising unnatural postures, exposing it to sun etc. bhaga. 25, 7, zrova. 16; ThA. 6,1; utta0 30, 8; sama0 6; prava0 271; -girA. strI0 (-girA) yA bhane vA. zarIra aura vANI. body and speech. dasa. 1, 1, 12, -gutta. tri0 (-gupta-kAyaguptyA guptaH kAyaguptaH) tyAne pApathI gopAvanA2, kAya gupti; zarIrako pApa pravRtta na hone dene vAlA.(one) checking the body from doing sinful deeds. " kAyagutto jiiMdiro" utta0 12, 3; bhaga0 2, 1; -guttayA. strI0 (-guptatA ) ayAne 55thA gopI te. kAyA ko pApase bacAnA. checking the body from doing sinful deeds. utta0 26, 2; -gutti. strI0 ( -gupti) 5 apti, sAvadha pravRttithI kAyAne gopavavI te pApamAM kAyAnI pravRtti na 42vI te. kAya gupti; pApa pravRtti se zarIra ko bacAnA; zarIrako pApa pravRtta na karanA. controlling the body and preventing it from doing sinful deeds. zrAva. 4, 7, bhaga0 20, 2; ThA0 3, 1; sama0 3; -ciThThA. strI0 ( -ceSTA ) jApAnI yeSTA lana yasana vagere. zarIra kI ceSTA; halana calana wife. movements or motions of the body. utta0 30,12; -chakka. na0 (-paTaka ) pRthvI mA 415, pRthvI kAya, apakAya, teukAya, vAyukAya, vanaspati 15 anesAya 45. pRthvI, apa, agni, vAyu, vanaspati aura trasa ye 6 kAya. the six kinds of bodies, viz. Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAya ] earth, these consisting water, fire, air, vegetable and insects. sama0 18; dasa0 6, 8 - joga. puM0 (-yoga ) zarIrano vyApAra, zarIrabheSTA. zArIrika ceSTA movement or activity of the body. ThA0 3, 1; bhaga0 1, 6; 12, 5, 17, 1; 25, 1; bhatta0 86; - jogattA. strI0 (-yogatA ) kAyayeAgapaNuM. kAya yogatA. that condition in which there is ( 452 ) of activity of the body. bhaga0 25, 2 - jogi. tri0 ( - yogin ) ddaayyegI jIva; kAyAnI pravRttimA joDAyela. kAya yogI jIva; zarIra pravRtti meM lagA huA. engaged in the activity of the body. DA0 4, 4; bhaga0 1, 5; 6; 3: 4 : 8. 2, 6, 21, 11, 1, 24, 125, 6:26, 1 -TTii. puM0 ( sthiti ) pRthvI vagere kAyamAM avicchinna Ne rahevuM te. pRthvaM yadi kAyoM meM pravIcchanna askhalita rUpa se rahanA remaining uninter ruptedly in earth-bodies etc. (2 ) prajJApanA sUtranA aThAramA padanuM nAma ke jemAM narakAdi jIveAnuM kAryAsthatinuM varNana Ave che. prajJApanA sUtra ke aThArahaveM pada kA nAma jisameM ki naraka Adi jIvoM kI kAyasthiti kA varNana hai name of the eighteenth Pada of Prajnapana Sutra describing the lasting period of bodies of hell-beings etc. panna0 1 prava0 43; 1044; - timicchA. strI0 (- cikitsA) shriirnA roga maTADavAnuM cikitsA darzAvanAra zAstra; Ayurveda me bhAga. zarIra ke roga miTAne vAlA cikitsA zAstra; Ayurveda kA eka bhAga. a division of medical science treating of the cure of the diseases of the body. ThA08, 1; - tija. tri0 ( -tIryya-taraNIya ) kAyAthI taravA yogya. zarIra se tirane yogya. such as can be crossed [ kAya by the body. dasa0 38; - daMDa. puM0 (-daMNDa = kAya eva daNDa: kAyadaNDaH) 3|4| 6'3; (yAnI huSTa pravRtti AtmAne paMdhanathI haMDave te kAyA daMDa; zarIra se duSTa pravRtti karake AtmA ko karmabaMdhana se daMDita karanA fettering the soul with Karma by engaging the body in sinful deeds. zrova0 4, 7; sama0 3 : ThA03, 1; - dukkaDa. na0 (duSkRta) zarIrathI resuM pApa. zarIra se kiyA huA pApa & sinful deed done by the body. zrava 3, 1; - duSpagihANa. na0 ( duH praNidhAna ) ayAnI huSTatA; ayAnA azubha yoga kAyA kI - zarIra kI duSTatA. sinful activity of the body. bhaga0 18, 7; ThA03,1; -- payoga. puM0 (prayoga) chAyAnA- pravartana zarIra kA prayoga acti vity of the body. ThA0 3, 1; bhaga 0 6, 3:8, 1; -- pazrogapariNaya na0 (prayoga pariNata) ayAnA vyApAra rUpe pariNAma pA bhesa pusa. kAyA ke vyApAra rUpa se pariNamita pudgala. Material molecules shaping themselves or turning themselves into the activity of the body. bhaga08,1; - paDilaliyA. strI0 (- pratisaMlInatA ) yAne va ravI te. zarIra ko vazIbhUta karanA Keeping the body under control. bhaga0 25, 7; - paNihANa. na0 ( - praNidhAna ) ayAnu mAzraya zarIra kI ekAgratA. concentration of the body ThA0 3, 1; For Private Personal Use Only " Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAya ] ( 453 ) [kAya 4, 1; bhaga0 18; 7; -pariyAraga. puM. (-paricAraka ) zarIrathI strIsamora 42nAra zarIra se strI se saMbhoga karane vAlA. one who enjoys sexual intercourse by means of the body. "dAsu kappesudevA kAyapariyAragApaNNatA) ThA02,4; -pariyAraNA. strI0 (paricAraNA) zarIrathA priyaa29|| = maithuna sekyuM te. zarIra se mathuna sevana karanA enjoying sexual intercourse by means of the body.ThA. 5,1: -pAvAra. na0 (-prAvAra) 15zamAM bhanera yatra kAya nAmaka deza meM bane hue vastra. cloth made in the country named Kaya. nisI07,11; -pIDA. strI0 (-pIDA) zarIra vanA; zArIrika zArirIka kaSTa; bodily pain; physi. cal pain. paMcA0 18, 36; -purANa na0 (-puNya ) yAye se vAyA thatu pu55. zarIra se sevA karane para jo / puNya ho vaha. religious merit aris.. ing from rendering services with the body. ThA06, 1; -yalizra. tri0. ( --bAlaka ) bhabhuta zarIra vAgA; yAnA ram. majabuta zarIra vAlA. a man possessed of great phy. sical strength. bhova0 16;-bhavattha. puM0 (-bhavastha-kAye janamyudaramadhyavyavasthitanijadeha eva yo bhavo janma sa kAyabhavaH tatra tiSThati yaH sa kAyabhavasthaH ) bhAtAnA garmamA 27 te. mAtA ke garbha meM rahanA. remaining in the womb of the mother in the form of the fcetus. bhaga0 2, 5, --vAyAma. puM0(- vyAyAma = kAyaH zarIraM, tasya vyAyAmo vyApAraH kAyavyAyAmaH) yayoga, yAnI yApAra-ati-ridi zarIra yutamA / bhAnI pArtha pariti vizeSa. zarIra kI pravRtti; audArika Adi zarIra yukta AtmA kI vIrya pariNati vizeSa. the modification of the soul united with the body into vitality or the vital fluid. ThA0 1, 1; -vaha. puM0 (-vadha) YthI vagaire. niyanI hiMsA. pRthvI vagairaha jIvakAyoM kI hiMsA. killing sentient beings such as earthbodies etc. paMcA0 4, 41; -viNaya. pu. (-vinaya) yAne 12 42vIte. zarIra ko vaza karanA. bringing the body under control. bhaga. 25, 7, ThA0 7; -~-visaya. na0 (-viSaya ) AyAnA viSaya. zarIra kA viSaya. an object it to be seen, enjoyed etc. by the body. nAyA0 17 -saphAsa. na. (-saMsparza) yaane| 25rza 42vate. zarIra kA sparza. act of touching a body. veya. 4, 21, Ava. 3, 1; -saMveha. puM0 ( -saMvedha) zarIranI sthiti. zarIra kI sthiti. state or existence of the body. bhaga. 24, 1; 20; --samAdhAraNayA. strI0 (-samAdhAraNA) saMyamamain yAnuM pravartana 52 te. saMyamameM hA zarIra kI pravRtti karanA. engaging the body exclusively in ascetic practices. utta0 26,2;-samAhAraNatA. strI0 (-samAdhAraNA) yAne 52 42. pIte. zarIra ko vazakaranA. act of controlling the body. bhaga0 17, 3; -samii. strI0 (-samiti ) yAne ta nAye pravAsI te; yasabhiti. yatnAcAra pUrvaka zarIra ko pravRtta karanA; kAya samiti. controlling carefully the acti. vities of the body. 31deg 5, 9; Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAyaMdaga] ( 454 ) [kAyAika -~-samiya. tri. ( -samita ) yatApUrva or produced in the country yAne prayavinA2. yatnAcAra pUrvaka kAya yoga. called Kaya. nisI0 7, 11; (one ) who carefully controls kAyara. tri. (kAtara) 152; nitya; nAhi. the activities of the body. 97710 mata. kAyara; Darapoka; kama himmata. Cow2, 1; -suppaNihANa. na0 ( -supraNidhA ardly; timid. su. ca0 15, 11; paNha. nakAyAnuM supraNidhAna; kAyAne zubha kRtyamAM 1, 3; jIvA0 3, 4; utta0 20, 38; AyA. meyatAthI 2 / 5 te. zarIra ko supradhAnatA; 1, 6. 4, 253; nAyA0 1; 8; bhaga0 6, zarIra kA ekAgratA se puNyakArya meM pravRtta 33; (2) se nAmanI me deza. isa nAmakA karanA. engaging the body in sa. eka deza. name of a country. Jutary activities with a concen- nisI0 7, 11;-pAvAra. na0 (-prAvAra ) trated mind. bhaga018, 7, ThA0 3, 1; 4Aya dezamA mane maukAnu vastra. kAya deza kAyaMdaga. tri0 (kAkandaka) tanagarIbhAM meM banA huA oDhane kA vastra. a kind of yasanA2. kAkaMdA nAmaka nagarI meM rahane vAlA. cloth used for wrapping round (One) who resides in the the body made in the country town called Kakandi. bhaga0 10, 4; called Kaya. nisI0 7, 11, kAyaMdI. strI. (kAkandI) prAcIna samayanI kAyariya. puM0 ( kAtarika ) gozAlAnA bhusya 46nAmanI nagarI. prAcIna samaya kI zrAvanu nAma. gozAlA ke mukhya anuyAyI kA kAkaMdI nAmaka nagarI. Name of an nAma. Name of the principal lay. Ancient town. saMsthA0 15; bhaga. 10,4; man follower of Gosala. T5,4; kAyaMva. na0 (kadamba) manuM vRkSa. kadamba kAyariya. puM0 ( kAtarya ) devatA vizeSa. kA jhADa. The Kadamba tree. kAtarya nAmaka deva. Name of a deity. ThA0 8, 1; bhaga. 3, 7; kAyaMbaga. puM0 (kAdaMbaka ) sahasa. kalahaMsa. kAyariyA. strI0 (kAtarikA ) bhAyA; 458. A species of swans. kappa. 3, 42; / chala; kapaTa; mAyAcAra. Deceit; fraud. kAyamaMta. tri0 ( kAyavat ) yA zarIravANe. | sUya. 1, 2, 1, 12: "UMce zarIravAlA. Tall in body. sUya | kAyavaja. puM0 (kAkavayaM) se nAmAnA graha 2, 1, 13, vizeSa. A planet so named.ThA02.3; kAyamaNi. puM0 (kAcamaNi) yamazi; ya-kAyabva. tri. (kartavya ) 422 // yoya. karane nA 4431. kAMcamaNi; kAMca kA Tukar3A. A yogya. Worthy of being done. piece of glass. bhatta. 138; piM.ni. 3; rAya0 84; su. ca0 1, 76; kAyamAI. strI0 (kAkamAcI) bhI isa mA dasa0 6,6,8,1; utta0 26, 9, panna. 15, panA se panapati. mIThA phala denevAlI | 4; vize0 5.8, nAyA. 14; 16 bhaga01, vanaspati. Vegetation yielding 5; 3, 2, 8, 20, 5, 22, 2, 24, 1B sweet fruit. panna. 1; 31, 7, 41,21, prava0 508; paMcA0 3,16; kAyaya. tri. (kAyaka) 4 zinumane. 6, 7, 15, 41; kAya nAmaka deza kA banA huA. Made | kAyAikka. tri. (kAdAciraka ) tanu. Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAyovaga] ( 455 ) [kAraya-zra kisI samaya kA. Of some time or 6, 2, 13; vava0 1, 23, 2, 22, 3, 23; other. vize0 711; nAyA0 15, 8; 1; 12, bhaga0 1, 3, 5, kAyovaga. tri. (kAyopaga) me AyAmAMthI 4; 8, 7, 15, 1; 18, 2; sama0 6;(2) mI yAmAM nAra. eka zarIra se dUsare AhAra levAnA batAvelA kAraNa sivAya zarIra meM jAne vAlA. ( One) passing AhAra levAthI yatine lAgato eka doSa. from one body into another. AhAra lene ke batalAye hue kAraNoM ke sivAya sUya0 2, 6, 10; AhAra lene se yati ko lagane vAlA eka doSa. kAra. puM0 (kAra) 26; mA. jaila; a fault incurred by an ascetic kArAgRha. A prison. paNha 0 1, 3; ThA0 by taking food without a justi10; uvA0 1, 81: -bAhiya. tri. fying reason. pi. ni. 1; -jAzra. (-bAdhita ) rAkhamA pIDita pI pAmerA tri. (-jAta ) rAyI utpanna yesa. 34ii. jelameM kaSTa pAyA huA; kaidI. a prison- kAraNa dvArA utpanna. caused; born of a er; one troubled by imprison- cause. prava0 661, 1030; --vattiya. ment. ova032; bhaga. 1, 33; nAyA0 1; na0 (-vRttika ) 129parnu vata; nimittanI kAraMDa. puM0 (kAraNDa) mata pakSI. badaka | upasthiti. kAraNa kA utpanna honA. exis pakSI. Aduck. ovajaM0pa0 paraha.1,1; tence, presence of a cause or kAraMDaga. puM. (kAraNDaka) mA "kAraMDa' reason. vava. 1, 23; za6. dekho " kAraMTa' zabda. Vide kAraNazro. a. (kAraNatas ) 129thI. kAraNa "kAra" nAyA0 1; se. Through or owing to a kAraga. tri. ( kAraka) 42nA2. karane vAlA. cause or reason. vize0 3; ( One ) who does; a doer. vize0 / kAraNa?. na0 ( kAraNArtha ) 29pane bhATe. kA10.3; aogha0 ni0 18; ova. 41; nAyA0 | raNa ke liye. For some reason or 1; aNujo0 128; prava0 656; (2)na. cause. nAyA0 1; 25 samAhitaH samatinA 6za prA2mAnI ! kAraNayA. strI. (kAraNatA) 12915. kAraNama. kAraka samakiptaH samAkata ke daza prakAra pana. State of being a cause or meM se eka one of the ten varieties reason. vize0 560; of right belief called Karaka | kAraNipa. tri. (kAraNaka) 59 raNathA Samakit. prava0 35; -prAi. tri. niyana yaye. kisI bhI kAraNa se niSpanna. (-mAdi) 125 Ahi samazita. kAraka Born of some cause or other. bhAdi samakita. right belief such as ogha* ni0 76; Karaka etc. prava0 35; kArabhArizra. puM0 ( kAryabhArika) 42mArI; kAraNa. na. (kAraNa) 129; nimitta; ayo- hivAna. kArabhArI; divANa. An adminis na tu. kAraNa; nimitta; hetu. Cause; | _trator; a minister; a Dewan. motive; reason. prava0 65; paMpA. 1; jaM. pa. 10, 5, 7; gacchA0 83; jaM. 5. vize0 kAraya-a. na. (kAraka ) // 24 nAmarnu sama2068; pana. 8; rAya. 42; 210; dasa mitasAnuSThAna pratye azApUrva sArA Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAravaNa] ( 456 ) [kAla anudAna (kArya) pite kare che ane bIjAne | kAriya. tri0 (kArika-kAraka ) 42nA2. karane ve] zava cha te. kAraka nAma kA samyakatva; / vAlA. (One ) who does, a doer. sadanuSThAna ke prati zraddhA rakhatA huA svayaM nAyA0 1; uvA0 3, 134; zreSTha kArya karane vAlA aura dUsaroM se karAne kAriyallai. strI0 (kAravallI) parezAnI 33. vAlA. Right belief named Ka- karele kI vela. A creeping plant in raka, by which one performs which the vegetable known good deeds with faith and as Karela grows. panna. 1; causes others also to do the / kArilla. na. ( kArikhaka) rekhA. karelA. SHme. vize0 2675; bhaga0 11. 11H / A kind of vegetable. sU0 50 11; utta0 1, 2, 6, 30; nAyA0 7, kArIsaMga. na0 ( kArISAGga ) nAthA agni kAravaNa. na0 (*kAraNA) sa te. karAnA. | prajvalita karAya te agni phUMkavAne dho. Causing ( another) to do. daro agni prajvalita karane kI. dhammana yA phUMkanI. 1, 22; Bellows. utta. 12, 43; kAravAhizrA. strI0 ( kAryavAhikA) arthavana kAruhaja. puM. (kAruka) rii||2. kArIgara. 42nArI kAryavahana karane vAlI. One A craftsman; an artist. panna.1,2; ( woman ) who discharges a kAruNiya. tri. (kAruNika ) yANu; 40 / work. jaM. pa. 3, 67; vAn. dayA karane vAlA. Kind; con. kArAvaNa. na0 ( kAraNA) 425, 42vAne passionate. su0 ca0 2, 552; pre2. karAnA; karAne ke liye prerita karanA. | kArurANa. na0 ( kAruNya ) 439 / / ; yA. dayA. Causing or exhorting (another) karuNA. Kindness; compassion. to do. sUva0 2, 2, 62; paNha0 1,3; piM0 bhatta. 16; utta0 32, 103, nAyA0 1; ni. 410paMcA0 6,45, prava0 577% cau0 38% kArAviya. tri. (kArita) rA. karAyA kAruna. na0 ( kAruNya ) 431; 41. karuNA; huA. Caused to be done. vize. dayA. Kindness; compassion. bhatta. 1016 16; kAri. strI0 (kArin ) 42nA2. karane vAlI. kArallaya. na. (kArallaka) resuM. karelA. One who does; adoer. vize0.74; A kind of vegetable. aNutta0 3, kAripa-ya. na. (kArya) Arya, prayogala. 1; aMta0 3, 1; kArya, prayojana; kAma. An action; a| kAla. pu. ( kAla-kala saMkhyAne kalanaM kAlaH reason; a purpose. sUya0 1, 2, 3, | kalyate vA paricchidyate vastvaneneti kAlaH 10; dasa0 6, 65 kalAnAM vA samayAdirUpANAM samUhaH kAlaH ) kArittaNa. na0 (kArikha) 42vA5. kartRtva | samaya; 44d; sarasa2. samaya vakhta. Time. zakti. State of being a doer. ova0 utta0 1, 10; 24, 4; vava. 7, nAyA0 7, 12; 13; vize0 134; 1536; dasA. 6, kAriya. tri. (kArita) 429. karAyA huA. 1; sU0 pa0 1; 16; dasa0 1, 1, 2, 7, Caused to be done. Au0 11; 8,8, 35, 6, 2, 21; naMdI. 24, jaM. Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAla] ( 457 ) [kAla pa* rAya. 2, 77; piM. ni. 5; 125%; aNujo. 21; 132; aAyA0 12, 1, 62, nAyA0 1; 8; ; 14; 16; 18; bhaga0 1, 1, 5, 4, 8, 6; 11, 11, 12, 6; 15, 1: prava. 1232; 1588 pi. ni. bhA. 20; kappa. 1,1; bhatta0 58 . pa. 1, 1; (2) sthiti. sthiti. condition; state. vize0 406; jaM. 505, 113; 7, 175; (3) prAta:ste. prAtaH kAla; subaha. morning time. nAyA0 1; (4) 5 bhAM ahanu nAma. 56veM graha kA nAma. name of the 56th planet. sU0 pa0 20 ThA0 2, 3; (5) bayAna'; 12505. bhayA. naka; kAla ke samAna; prANa lene vAlA terrible like the god of death. utta0 12, 6 (6) vikSama tathA pramanandranAthAlanu nAma. vilaMba tathA / prabhaMjana iMdra ke lokapAla kA nAma. name of the two Lokapalas ( guar. dians of the people ) of Indra named Vilamba and Prabliunjana. ThA0 4, 1; (7) vAyumAra patinAvatAnA nuM nAma. vAyukumAra jAti ke | devatAoM ke indra kA nAma. name of the Indra of the Vayukumara spe. cies of gods. bhA03,8; (8) ne naa2kIne kaDAyAmAM rAMdhe ane pote raMge kALo te, ta nAme 52mAdhAbhAnI me jata. jo nArako ko kaDhAI meM rAMdhe aura khuda | kAle raMga kA hA vaha kAla nAmaka paramAdhAmo kI eka jAti. a kind of hell-gods ( Paramadhami,) black in colour, who cooks hell- | beings in.an iron cauldron. sama.. 15;() nAme mAmA vasonume vimAna menosthiti sadAra sAgarAmanI ch.| Vol. II/58. e devatA nava mahine zvAsocchavAsa le che sane hAra varSe sudhA sAga cha. AThaveM deva loka kA vimAna jahAM ke nivAsI devoM kI Ayu aThAraha sAgaropama ko hotI hai. vaha nauveM mahine meM zvAsocchavAsa leteM hai tathA unhe aTharAha hajAra varSoM bAda bhUkha lagatA hai. a heavenly abode of the 8th Devaloka, the gods in which live for 18 Sagaropainas, breathe once in 9 months and eat once in 18000 years. sama0 18; (10) pUrva dizAmAMnA 15 nAmane sAta narakane narakavAse. sAtaveM narka meM pUrva dizAmeM sthita kAla nAmaka narakA vAsa. an abode of the seventh hell in the east. sama. pa0 206; ThA. 5, 3; sama* 33; pana. 2; jIvA03: 1; (11)nunInI ane pIne junI banAvanAra, paryAyane palaTAvanAra me dravya; ' dravyamAna se 24. purAno ko naI aura naI ko purAnI banAne vAlA-payoya parivartana karane vAlA eka dravya. a substance that transforms the old into the new and the new into the old. utta0 28, 7; (12) partinA nava nidhAnabhAnu ke jemAM sarvakArIgarI-zilpakarmano samAveza thAya che. cakravartI kI nau nidhiyoM meM kI 1 nidhi jisameM ki saMpUrNa zilpa karmakA samAveza hotA hai. one of the nine treasures of a Chakravarti including a kuowledge of all fine and imechanical arts. ThA06, 1; jaM0pa0 (13) tri. 4aa raMganu. kAle raMgakA. black. bhaga0 1, 1; 3, 4, 6, 5, 7, 6, jIvA0 3,1; vize02067, panna0 1; ova. Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAla] ( 458 ) [kAla 22; 30; nAyA0 2, (14) puM0 pakSa. kRSNapakSa. the dark half of a Imonth. jIvA0 3, 4; (15) pizAya MnA taravatAnAcandra. pizAca jAti ke vyaMtara devoM kA indra. Indra of the Vyantara deities of the kind known as Pisacha. bhaga03, 8; 10, 5; panna0 2; ThA0 2, 3; jIvA 3, 4; (16) bha20; mRtyu. maraNa; mRtyu. death. nAyA. 1; 8; panna. 16: vize0 2066 dasA. 6, 1; bhaga0 1,1; 3, 4, 0 ni. 52; prAyA01, 2, 3, 80; 1, 4, 2, 131; utta0 4, 6; (17) niyAvinA pdd'e| sadhyayanatuM nAma. nirayAvalikA ke pahale adhyAya kA nAma. name of the first chapter of Niryavalika. nira01,1; bhaga07,6; -arakaMta. puM0 (-atikrAnta) bhukhane samaye nahIM paNa tene ullaMghIne maLelA maa2|4. kSudhA ke samaya para na milakara usa samaya ke bAda milA huA bhojana. food obtained not at the time of hunger but after it. nAyA0 5. 19; bhaga0 7, 1; 6, 33; (2) sanI ne maryAdA bAMdhela hoya tene ullaMghI gayela. kAlakI jo maryAdA bAMdhA ho usa kA ullaMghana kiyA huA. transgressing the limit of time fixed. prava. 784; 820; --cAri. tri0 (-cArin ) smycaturmAsAdi kAlanuM ullaMghana karI cAlanAra. samaya-- caturmAsAdi kAla kA ullaMghana kara ke calane vAlA. ( one ) who trans. greases the rules laid down to be observed in the rainy season etc. prava0 784 -aikama. puM. ( -atikrama ) bane Bal; samayane (. kAla ko ullaMghanA; samaya ko tyAganA. / transgression of time fixed. paMcA0 1, 32;-aiyara. puM0 (-aticara) kAla-AyuSyanA pramANanuM aticAra ullaMghana 42 te AyuSya tI nAsate. AyuSya ke pramANa kA ullaMghana karanA; zrAyuSya kA tor3anA. cutting short one's allot. ted period of life. sUya0 1. 13, 20; ---aMtara. puM0 ( -antara ) sAnta2; anyA . kAlAntara; dUsarI bAra. another time. nAyA0 ; paMcA0 12, 31; -aguru. pu0 (-aguru ) aj A2; sunadhi yUpatuM dravya; pAga2. kAlA agara; sugaMdhita dravya. a kind of black substance used as an incense. ova0 sama0 pa0 210: rAya. 27; sU0 pa0 20; nAyA. 1: 16; bhaga0 6, 33, 11, 11; dasA. 10, 1; jaM. pa. 5, 113; kappa. 3, 32; -aTTharatta. na0 (-addharAtra) anyArIyA pakSanI-amAsanI ardhI rAtri. aMdhare pakSa kI amAvazyA kI AdhI rAta. midnight of the 15th day of the dark half of a month. bhaga. 3, 2; -aNuThAi. tri. (-anuSThAyin) vakhatasara anuSThAna karanAra; nakAme vakhata nahI banA2. samaya para kAma karane vAlA: nirarthaka samaya naSTa na karane vAlA ( one) who is punctual in the performance of his duties. AyA0 1, 2, 5, 88-aNupuvI. strI0 (-pAnupUrvI viSaya anupUI, anu ma. kAla sambadhI anupUrvI. proper order of time. aNujo071; - abhiggaha. puM. (-abhigraha) pahele pahAre chedale pahAre amuka vakhate maLe teMja levuM ema kALa saMbaMdhI niyama dhAravate. pahale paharameM yA prAntama pahara meM amuka samaya para mile tohI Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAla] ( 456 ) [ kAla lenA, aisA samaya sambadhI niyamakA cAMdhanA, vowing to take a thing either in the first or the last of the 8 divisions of time of a day, ova. -avabhAsa. puM. (-vabhAsa) ANI sis); yA pralA. kAlI jhAMI. black tint. nAyA0 2; ~avahi. puM0 ( -avadhi) samapanI mAM44tanI 6. samaya kI yaryAdA. time-limit. paMcA. 5, 18; - zrAdesa. puM0 (-prAdeza) sanI apekSA. kAla kI apekSA. rela. tivity of time. bhaga. 5, 8, 6, 4, ! 11, 1, 14, 4, 24, 1; -zrAyasa. na. (prAyasa) strj vAda; posA; IN. polAda; gajavela. steel; black iron. rAya. 12; bhova. 31; jaM.pa. -eyaNA. bI. (-ejanA) ra sAzrI menA pana. kAla kI apekSA meM kaMpanA. trem bling with fear, having regard to time bhaga. 17, 3; ~ogAhaNA. zrI. ( -avagAhanA ) kAlanI avagAhana-kSetra vistAra-aDhiI pramANa. kAla kI apekSA se aDhAI dvIpa pramANa avagAhamA. localisation of time to the extent of two continents and & balf. ThA. 4, 1; -bhobhAsa. puM0 (-avabhAsa) zrI nA. kAlI prabhA. black tint. bhaga0 6, 17, 1.;-kaMkhi . tri. (-kAMdhin ) -5 bhiyane yAhanA2. paMkti maraNa kI icchA karane vAlA. (one) who desires ( natural and peaceful ) death. pAyA0 1, 3, 3. 111; -gazraya. tri. (-gata) bharaNa pAmena. mRta; mRtyu prApta. dead. nAyA. 1;;618; bhaga02,1; 5; 3,1, 7, 6; 6, 33, 15,1; sama. 1000 prava. 1475; kappa. 6, 185; aogha. ni. 111; vivA0 1;-cAri. tri0 (-cArin) potAnA zivesa samaye yAsate. apane ThaharAye hue samayAnusAra cale vaha. ( one) who punctually follows his own programme. ogha0 ni0 107; -Dii. strI0 ( -sthiti, ) sArimita sthiti; AyuSya. kAla sthiti; AyuSya. fixed or determined period of life-time; life. bhaga0 24, 1; --hiti. zrI. ( -sthiti ) sthiti; mAyuSya kAla sthiti. fixed or determined period of life time. bhaga. 15, 1; --pAraNa. na. (-jJAna ) sampandhI jJAna. kAla sambandhI jJAna; zubhAzubha jJAna knowledge of ( what is going to happen in ) time. " kAle kAla NANaM'' ThA0 10; jaM. pa. -gANi. tri. (-jJAnina ) jJAnI abhu: mA. sAre bhAta ze te gaNanA2. kAlajJAnI; mRtyukA samaya jAnane vAlA. ( one ) who knows what is going to lappen in time, i.e. the time of death of a particular person. " kAlaM kAlaNANI jANa ivejayaM vejo " aNujo. 146; -tiga. na0 (-trika) bhUta, bhAvI, sane bhAna ye saba. bhUta, bhaviSya, aura vartamAna ye tIna kAla. the triad of times, viz. past, future und present. prava. 1350; -tiya. na0 (-trika ) bhUta, laviNya, anekata mAna ye trAsa. bhUta, bhaviSya, aura vartamAna ye tIna kAla. the triad of times, viz. past, future and present. prava0 103; -tullaya tri0 (-tulyaka) kALanI apekSAe barAbara; samAna kALa Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAla ] ( 460 ) [ kAla pANI. kAla kI apekSA se samAna-tulya; samakAlIna. equal in point of time; same as regards time; contemporaneous, bhaga014, 7; - dhamma.puM0(-dharbha-kAlo maraNaM sa eva dharmo javiparyAyaH kAladharmaH) bama'; bha21. maraNa; jIvakI paryAya kA maraNa rUpa svabhAva. death; passing from one state of existence into auother in due course of time. vivA0 2, 5, nAyA. 1: ThA0 3.3, 4,3;-nANa. na. (-jJAna) sa sandhi jJAna; ryotiSa Adine AdhAre bhUta bhAvInuM jJAna thAya te. kAla sambandhI jJAna; jyotiSa Adike AdhAra se bhUta bhaviSya kA jJAna kA honA. knowledge of events in the past or future through astrology etc. prava0 1238; --paDilehaNayA. strI0 (-pratilekhanA ) Asa matanu nirikSaNa; je vakhatanuM je kAma zAstramAM batAvyuM hoya tenA pratye nata hete. samaya kA nirI. kSaNa; jisa samaya jo kAma karane kI zAstrane AjJA dI ho vahI kAma karane meM jAgRta rahanA. proper circumspection about doing things at the time pre. scribed in scriptures. utta0 26, 2; -paraTTa. puM0 ( -parAvarta) samAzrI parAktana -pur| parAyatana. kAla AdhI parAvartana-pudgala parAvartana. modifications in matter in due course of time. prava0 1061; --paramANu. puM. (-paramANu ) sUkSmamA sUkSma 4171samaya. | sUkSmase sUkSma kAla; samaya. the smallest | division of time, called a Samaya. bhaga0 20,57 - pariyA. (-paryAya) motane 15te 42vAnA sapanA vidhi, mata parizAhi pArita bha264. apane samaya para karane kI sallekhanA vidhi, bhakta parIjJAdi paMDita maraNa. the ceremony known as Samlekhava to be performed at the time of death. AyA. 1, 7, 4, 215; -mANa. pu. (-mAna )sanu prabhAsa. samaya kA pramANa. measure of tinne; limit of time. paMcA. 1, 16; -mAsa. puM0 (-mAsakAlo maraNaM tasya mAsa:prakramAdavasaraHkAla. mAsaH) bharaNa samaya. maraNa samaya. time of death. bhaga. 1,13,18,10:nAyA01%3 5,61416; zrova0 38dasA06,1; "kAla mAse kAlaM kiccA" bhaga07,6;uvA0 1,86; -mAsiNI. strI0(-mAsinI) prasava samayane prAta thaye strI. prasava-prasUti-samaya ko prApta stro. a woman about to give birth too in chill. dasa. 5, 1, 40; -miga. puM0 (-mRga) sA bhUganA yamana vastra. kAle hariNa ke camaDe kA vatra. u garment made of the skin of a black deer. jIvA0 3,3; nisI07, 11; -miyacamma. na0 (-mRgacarma) 1 mA yAmaI. kAle mRga kA camaDA. skin of a black deer. nAyA0 16; --loya. puM. (-loka ) sanI apekSA so. kAla kI apekSA se loka. a world in its relation to time. bhaga011,10; --varaNa. puM0 (-varNa) Alo 21. kAlA raMga. black colour. bhaga0 8, 1, 25, 6; sama0 22; -varaNapaja va. puM (-varNaparyava) 2nI paryAya (zA). kAle raMga kI paryAya (avasthA ). a particular state or condition of black colour bhaga0 25,3;-varaNapariNaya.tri (-varNapariNata) savarNarUpe pariNAma pAmela. kAla varNa-rUpa Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sacitra ardhamAgadhI koSa kAlacakka na0 ( kAlacakra ) 7 ArA bhI utsarpiNI bheTale yasto asa thAya che; temaja cha ArA parimita ava sarpiNI eTale utaratA kAla thAya che, utsarpiNI ane ava sarpiNI e banne kAla malI eka kAlacakra thAya che tevuM parimANu 10 kroDAkoDI sAgaropamanu' che te cha cha ArAnuM svarUpa batAve che. susamasusamAthI dusamadusamA sudhI 10 kADAphADI sAgarApama parimita cyavarsApaNI kAla ane dusamadusamAMthI susamamusamAparyaMta jamaNI bAjunA cha vibhAga 10 kADA kADI sAgaropama parimita utsarpiNI kAlane batAve che. chaH Are ( kAla vibhAga ) milAkara utsarpiNa arthAt caDhatA kAla avasarpiNI , kIDAkIDI 20 susamasusamA. 1 4 koDAphoDI sAgaropama susama - busamA susamA. ko.sA. D -HRS ARE of kAlacaka lAgaroema. susamasusamA | 4 ko DAkoDI sAgaropamaH at 3 ko.mA. susamA kAlacakra susama utsarpiNI. D.4.72LCANIA hotA hai. isI prakAra chaH zrare parimita avasarpiNI arthAt utaratA kAla hotA hai. utsarpiNI aura avasarpiNI ke donoM kAloM kA eka kAlacakra batAte hai jisakA parimANa 20 kor3AkoDI sAgaropama kA hotA hai. kAlacakra ke citra ke bIca meM 12 vibhAga haiM ve chaH haH AroM kA svarUpa batalAte haiM. samarAmA se dumadumA taka 10 koDAkoDI sAgaropama parimita avasarpiNo kAla aura dusamadusamA me samasamA taka dAhanA ora ke chaH vibhAga 10 kADAkoDI mAgazepama pAMrAmata utsarpiNA kAla ko batalAte haiM. Utsarpini time ie an won of increase is equal to 6 Arnas ( a measure of time ): and Avasarpini time i ean won of decrease is also equal to 6 Aras. The Kalachakra measuring 20 Kodakodi (I crore x 1 crore) Sigaropataas is made up of these two measures of time taken together. In the middle of the picture there are twelve divisions showing the extent of every 6 Aras. The six divisions beginning from Dusamadusama to Susama susama on the right indicate Utsarpini Kila which measure 10 Kodakodi, while the six divisions from Susamsusama to Dusamna dusama to the left indicate Avasarpini Kala which, is also equel to 10 Kodakodi Sagaropamas of time. jaM0 pa0 For Private Personal Use Only Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAla] [kAlana meM pariNata. modified int) or deve- a point of time viewed as time. loped into black colour. bhaga081; vivA0 3; sU0 508; -varamapariNAma. puM0 (-varNapariNAma) kAlazro. a. ( kAlataH) 141; AsanI sAvarNarUpe pariNAma pAmate. kAle varNa- sapekSAye; sAzrI. kAla kI apekSA se. rUpa meM pariNata honA. modification or In point of time; as regards development into black colour time. ova0 15; bhaga0 2, 1; 5, 10; bhaga0 8, 10;-vibhAga. puM0 (-vibhAga) 5, 7, 8, 2, 8, 6; rAya 66; utta0 24, sanAne savibhA. kAla kA bheda; kAla 6: prava. 778; 1205; jaM. pa. 7; 175; kA vibhAga. a division of time. "itto | kAlaka. na0 ( kAkhaka ) pu. kAlA kAla vibhAgaMtu, tesiM vocchaM caubvahaM" pudrala. Matter or substance black utta0 36, 11; ~~vAsi. puM0 (-varSin ) / in colour. bhaga0 6, 1; samayevarasanAra, yobhAsAmA 52sanAra (meya). kAlakUTa na0 (kAlakUTa ) 1i52. jahara; samaya para barasane vAlA. rain falling in | viSa. Poison. utta0 20, 48; due season; seasouable rain. | kAlaga. tri. (kAlaka ) | anu. kAla ThA0 4, 4; maga. 14, 2, -visesa. puM0 raMgakA. Black. utta0 22, 5; nAyA. (-vizeSa) sanA vizeSa vibhAga (me). 8; bhaga. 15, 1; 25, 4; uvA. 2, 107, samaya kA vizeSa vibhAga, a particular (2) puM0 [sayArtha. kAlakAcArya. A predivision of time. prava. 623; ceptor named Kalakacharya. -vihINa. tri0 (-vihIna) ra dravya vize. 1766; -chavi. strI0 (- chavi) zivAya. kAla dravya rahita. excluding, andinti; 251mahInA 1. kAlI kAnti; excepting the category named camar3I kA raMga. black colour of the time. prava. 6.: -saMjoga. puM. skin. utta0 22, 5; (-saMyoga) ne sanera kAla kA saMyoga. kAlagAhAvai puM0 (kAlagRhapati ) / juncture of time ThA0 3, 2; aNujo0 nAmanA pati-zeha. kAla nAmaka gRhapati131; -saMsAra. puM0 (-saMsAra ) rAta seTha. A merchant named Kala. divasa ma sa va popama sAgaropama nAyA. gha. yaMta 4 te-jAla saMsAra. rAta, dina, | kAlarANuyA. zrI. (kAlajJatA = kAlaM prastAvamahInA, varSa, palyopama, sAgaropama, saMsArameM mupalakSaNatvAd dezaM ca jAnAtIti kAlajJabhaTakanA vaha kAlasaMsAra kahalAtA hai. stadbhAvaH kAlajJatA) avasaravAte; heza wandering in worldly existence nI mANasA. samayako pahicAnanA; for indefinite periods of time. deza kAla ko jAnane vAlA. Due recog. ThA0 4, 1; -sama. tri. ( -sama ) 65- nition, sense of time, place etc. 15 2012. udaya kAla ke barAbara. simultaneously with the rise kAlatta. na0 ( kAlasva ) 4454. kAlApana. of. ka. pa. 5, 42; -samaya. puM. Blackness. bhaga0 17, 2; (-samaya) sapA samaya, kAlarUpI samaya. | kAlanna. tri. ( kAlajJa ) i0ya 52 / 74; zrova Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAlapAla ] ( 462 ) [kAlipa-ya - 15tano gunA2; athita manuthita samayane of Dharanendra. bhaga0 3, 8,10,5; gaNanA2. kartavya parAyaNa; samaya ko jAnane | kAlasirI. strI0 ( kAlazrI) sahapatinA vAlA; ucita anucita samapa ko jAnane vAlA. / ArazrI nAmanI dharmapallI. kAla gRha pati kI ( One ) knowing or realising kAlazrI nAmaka strI. Name of the opportuneness or otherwise of wife of Kala a house holder. time in doing duties. 91910 9, nAyA. gha. 2, 5, 88; 1, 7, 3, 206; | kAlasIhAsaNa. na. (kAlasiMhAsana) ra kAlapAla. puM0(kAlapAla) senAmA parIndra nAbhavANu siMhAsana. kAla nAmaka siMhAsana. bhane bhUtAnaMdanA sopA. dharaNandra aura | ___A throne named Kala. nAyA0 dha0 bhUtAnaMda ke lokapAla kA nAma. The guar | kAlA. strI. (kAlA ) sendranI asA nAmanI dian of people (so named ) of | zavAnI. kAlendra kI rAjadhAnI kA nAma. Dharunendra and Bhutananda. / Name of the capital city of ThA0 4, 1; ___Kalendra. bhaga0 10,5, kAlIpasAyakumAriMda. puM0 ( kAlapizAca- | kAlAloNa. na0 ( kAlAlavaNa ) ) parvatama kumArendra ) sa nAme pizAyonA. pina thAj bhI kisI parvata meM utpanna pizAcoMkA kAla nAmaka indra. Indra of the honevAlA kAlA nimaka. Blu k salt pro Pisa.chas named Kala. nAyA. dha0 / duced in a mountain. isa0 3, 8; kAlamuha. pu. ( kAlamukha) uttara maratamAnA kAlAsaveliyapana. paM0 (kAlAza vaizyapatra) me deza. uttara bharatakA eka deza. Name zrI pArzvanAtha prabhunA zAsananA eka sAdhu: of a country in Uttara Bharata. pArzvanAthanA saMtAniyA ke jeNe thivara sAdhujN. pa. mAne prazna pucyA tA. zrI pArzvanAtha bhaga kAlaya. puM0 (kAlaka) yA varga. kAlA vAn ke zAsana ke sAdhukA nAma jisane thivara ___ varNa. Black colour. nAyA. ; bhaga. sAdhuoMko prazna pUche the. Name of un 5, 7, 12,6:18, 6; 205; suscetic belonging to the cult of kAlavaDiMsayabhavaNa. na0 (kAlAvataMsakabhavana) Parsvanatha who had asked jAlIhavAnuM sadAvataMzanAmanuM sapana. kAlI some questions to Sthavira devI kA kAlAvataMzaka nAmaka bhavana. The monks. bhaga0 1,1; abode of Kalidevi named kAlipa-ya. tri.( kAlika)zala bhane hivaKalavatamsaka. nAyA0dha0 -vAsi. sanA pahele tathA chelle pahore bhaNAya paNa puM0 strI0 (-vAsin ) sAvata sabhavanamA bIje trIje pahere na bhaNAya tevuM sUtra ysnaa|. kAlavataMsaka bhavanameM rahane vAlA. mAyAsaMga Adi ali sUtra. vaha sUtra jo ( a person ) residing in Kalava- rAtri aura dina ke pAhile tathA aMtima prahara tamsaka abode. nAyA0 dha0 meM paDhA jAya; AcArAMga Adi kAlika sUtra. kAlavAla. puM0 ( kAlapAla ) ghara-dranAyo. Kalika Sutras such as Acha pAlanu nAma. dharaNadra ke lokapAla kA nAma. ranga etc. which could be read Name of a guardian of people at the first and last of the Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAliMgI] ( 463 ) [ kAlI four divisions of day or of nAme zrI pArzvanAtha prabhunA zAsananA eka night. vize0 120; ThA0 2, 1; aNujo. vidhAna thivara sAdhu. zrIpArzvanAtha prabhu ke zAsana 4; 146; naMdI0 43; (2) sAMtare maga ke kAli kaputra nAmaka eka vidvAn sAtha. pArnu; anizrita. kAlAntara meM milane vAlA; Name of a learned monk of the anizcita. uncertain in point of cult of Sri Parsvanatha. bhaga02,5; time. utta0 5, 6; ( 3 ) se nAmanA | kAliyA. strI. ( kAlikA ) / pI. 5-meTa. isa nAmakA eka dvIpa-beTa. __kAlikA nAmaka devI. The goddess name of an island. Arto 99; Kalika. su.ca0 8,146; -aNuproga. puM0 (-anumoga) Adi kAlI. strI. ( kAlI ) is sUtranA zrutanuM vyAyAna. kAlika dhruta kA vyAkhyAna. mAmA varganA pdde| adhyayanatuM nAma. aMtaa discourse on, an explanation gar3a sUtra ke AThaveM varga ke pahile adhyAya kA of a Kalika seripture paMcA- 11, AIR name of the first chapter 34, -dIva. puM0 (-dvIpa) jAlIya nAbhana of the eighth section of AntabI5. kAlIya nAmaka dvIpa. an island gada Sutra. aMta0 8, 1; (2) zreNi: named Kaliya. nAyA0 17; -vAya. rAjAnI rANI ane kaNikanI oramAna mAtA puM0 ( -vAta ) yA vAyu prati vAyu. ke jeNe mahAvIrasvAmI samIpe dIkSA laI pracaMDa vAyu; pratikUla havA. violent wind; rayaNAvalI = ratnAvali nAmanuM tapa AcarI adverse wind.nAyA0 6; 17; - suya. ATha varasanI pravajyApALI eka mAsano na0 (-zruta) ali sutraH AyA sNthaare| rI ra 56 prAsayu. rAjA se kyAya te sUtra. kAlika sUtra. a Kalika zreNika kI rAnI aura koNika kI sotelI Sutra e. g. Acharanga etc. mAtA jisane kI mahAvIra svAmI ke samIpa which could be read at parti. dIkSA lekara ratnAvali nAmaka tapa kiyA aura cular times only. bhaga0 20, 8; aATha varSoM taka dIkSA pAlana kara aMta meM eka nisI0 16, 10; vize0 546; mAsa kA saMthArA kiyA aura paramapada prApta kAliMgI. strI. (kAliGgI )taramUna. tarabUja; kiyA. the queen of Srenika and matIsa. A kind of water-melon. step-mother of Konika, who panna0 1; bhaga0 22, 6; took Diksa from Mahavira kAliMjara. puM0 (kAliMjara) se nAma se Svami, practised Ratnavali pata. eka parvata kA nAma. Name of a penance, observed asceticism mountain. " dasA dasabhe prAsI miyA for eight years and after one kAliMjare nage " utta. 13, 6; mouth's abstinence from food kAlijja. na0 ( kAlaya ) m; zarIranI and water attained final bliss. harane me avayava. kalejAH zarIra ke aMta08,1;(3) AsAnI kaue kI jAMgha. bhItara kA eka avayava. An organ of ) the thigh of a crow. utta0 2, 3; the body viz. liver. taMdu. prava. 1384 (4) pAganI strI. kAle raMga kI strI. kAliyaputta. puM0 (kAlikaputra) liputra a woman of black colour. aNujo. Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAlIdevitta ] 128 (5) yabharendranI mumya hevI camarendra kI mukhya devI. the principal goddess of Chamarendra. bhaga0 10, 5 ; ( 6 ) abhinaMdana svAminI zAsana devInuM nAma. abhinaMdana svAmI kI zAsana devI kA nAma. name of the attendant spirit of Abhinandana Svami prava 377; paMcA0 16, 24; - ajA. strI0 (- AryA) azrI AryA. kAlI zrAryA. & nun named Kali.nAyA00 - da.rizrA. strI0 (-dArikA ) zrI kumArI kAlI kumArI. 8 girl named Kali nAyA0 bha0 kAlIdevitta na0 (kAlI devItva) alI hevIpANuM kAlI devIpanA. State of being the goddess Kali. nAyA0 dha0 kAlIvADisayabhavaNa na0 ( kAlyavataMsakabhavana) alI hevI avataMsa nAme lavana. kAlIdevI kA kAlAvaMtasaka nAmaka bhavana. An abode of Kali Devi, named Kalavatamsaka nAyA0 dha0 kAluNiya. tri0 ( kAruNika ) runnina karuNAjanaka; karuNA paidA karane vAlA. Piteous sUrya*0 1, 2, 1, 17; kAlo-ya. puM0 ( kAloda) seodadhinAmano samudra ke je dhAtakIkhaDane karatA veMTAyela che. kAlodavi nAmaka samudra jo ki dhAtakIkhaMDa pa ko ghere hue hai. An ocean named Kalodadhi, encircling Dhatakikhapda. ThA0 7; jIvA 0 3; 4; aNujo 0 ( 464 ) 103; sama0 42 61; panna0 15; 88 kAloda. puM0 ( kAloda ) bho kAloa - ya 06. dekho " kAlozra - ya zabda. 39 "" Vide "kAloa -ya" ThA0 2,3, bhaga06, 2; kAlodahi. puM0 ( kAlodadhi ) dhAtaDImanDanI cAre bAjue ATha lAkha jojana pramANanA sodhi samudra usa samudra kA nAma jo [ kAvila dhAtakIkhaMDa kI cAroM ora hai aura jisakA pramANa ATha lAkha yojana kA hai. An ocean so named, surrounding Dhatakikhanda and eight lacs of Yojanas in circumference. For Private bhaga0 5, 1; kAlodAyi. puM0 ( kAlodAyin ) asahAyoM nAmanA ! anya darzanI gRhastha. eka jainetara gRhastha kA nAma Name of a householder belonging to a nonJaina creed. bhaga0 7, 6; 10318, 7; kAva. puM0 ( kAvya ) abhya anAvIne saMlaNAra nA2. kAvya banAkara sunAne vAlA. A bard; 4 minstrel jIvA0 3,03; nAyA0 1, 8 kAvaliya. puM0 (kAvalika ) uvala AhAra. kaura, kavala. A mouthful bhaga0 1; 7; prava 1164; kAci. zra0 ( kApi ) aAyaNa koI bhI . Somebody; some one or other; anybody. nAyA* 8 kAvi. puM0 ( kAviSTa ) hA devasonu aSTi nAmanuM eka vimAna; enI sthiti cAda sAgarApamanI che; e devatAM sAta mAse zvA sozvAsa se che. chaThaveM devaloka ke vimAna kA nAma, jisake nivAsiyA kI Ayu caudaha sAgaropama kI hai aura jo caudaha pakSoM meM eka bAra zvAsocchvAsa lete haiM. Name of & heavenly abode of the sixth Devaloka, where the gods live for 14 Sagaropamas and breathe once in seven months. sama0 14; kAvila na0 ( kApila ) pinazAstra; sAMdhya darzananu zAstra. kapila zAstra; sAMkhya darzana zAstra. The tenets of the founder ( Kapila ) of the Sankhya Personal Use Only Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAvili] [ kAsava system of philosophy. aNujo041; / kAsaMkasa. tri0 ( kAsaMkaSa-kasgante'sminitikAvilizra. na. ( kApilika) apisamatana / kAsaH saMsArastaM kaSatIti tadabhimukhoyAtIti anya. kapila mata kA eka graMtha. A book kAsaRSa: ) pramAhI; 12 25; sAcyAcontaining an exposition of| ga. asvastha; bImAra; pAkula vyAkula, the tenets of Kapila. naMdI. 41, / Uneasy; restless. AyA81,2,5,64; kAvoya. puM0 ( * ) 59 32vI bhikSA a kAsaga. puM0 ( karSaka) puta; tI 42nAra. bhImanAra me . kAvaDa lekara bhikSA | kisAna; khetI karane vAlA. A farmer; mAMgane vAlA eka varga. A class of men a peasant. utta0 12, 12; dicants begging their food in bags attached to the ends of kAsaga. puM0 ( kAzaka) ye tanI vanapati. a bamboo which rests on the eka prakAra kI vanaspati. A kind of shoulders. aNujo0 62; vegetation. jIvA0 3, 4; kAvoyA. zrI. (kApotikA ) pArasI vRttiH | kAsaNa. na. ( kAsana) 52sa mAcI. khAMsI kabUtaranI mAphaka ghaNu saMbhALathI AhAradika aAnA. Act of coughing. ogha. ni. se te. eka prakAra kI vRtti-kabtara ke samAna baDe yatnAcArapUrvaka AhArAdi grahaNa kAsava. pu. ( kAzyapa) 555 gotrIyakarane kI vRtti. Taking food with mahApI2 22||bhii-yogiishmaa tIrtha:2. kAzyapa great care, like pigeons. utta0 gotra ke mahAvIra svAmI caubIsaveM tIrthakara. 16,33, Lord Mahavira the 24th Tir. VkAsa. dhA* I. ( kAs ) G52sa zrI. thankara belonging to the khA~sanA. To cough. family origin named Kasyapa. kAsittA. saM0 kR. jIvA0 3, 3: jaM. 50 bhaga. 11, 1; dasa0 4: su. ca. 3, 125; 2, 25 naMdI0 23; utta0 2, 1; sUya01, 2, 2, 7, kAsaMta. va. kR. paraha. 1, 3: 1, 5, 1, 2, jaM050 7, 156; (2)zya5 kAsa. puM0 (kAsa) 72sa; MisI. khAMsI. | getramAM utpanna thayela-munisuvrata ane nemI Cough. jaM. 10 bhaga. 3,7; jIvA03,3; sivAyanA bAvIza tIrthakara, cakravarta vagere kAsa. puM0 ( kAza ) Aza nAmanA . kAza kSatriya, sAtamA gaNadhara vagere brAhmaNa, jammu nAmaka graha. A planet named Kasa. svAmI vagere gAyApati. kAzyapa gotra meM " dokAsA " ThA0 2, 3; (2)za nAmanI utpanna muni suvrata aura neminAtha ke sivAya vanaspatinA zuracha. kAsa nAmaka vanaspati bAIsa tIrthakara tathA cakravarti vagairaha kSatriya, kA gucchA . a cluster of the vege. sAtaveM gaNadhara vagairaha brAhmaNa aura jaMbUsvAmI tation named Kasa. panna. 1; uvA0 vagairaha gAthApati. the Tirthankaras 3, 148% ( 24 ) excepting Muni Suvratia. * gumAM-pRSTa nam52 15 nI 5TanoTa (*) dekho pRSTa nambara 15 kI phuTanoTa (*) Vide foot-note (*) p. 15th. Vol. 11/59. Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAsava ] [kAsAibha-ya - and Nemi, the Ksatriyas viz. origin of the constellation the 7th Ganadhara etc. and named Uttara - Falguni. To the Gathapatis viz. Jambu 10:-gutta, puM0 (-gotra ) sidArtha zana Sviuni etc. all born in the korenu gAtra siddhArtha rAjA vagairaha kA gotra. Kasyapa family. ThA0 7, 1; utta0 the family-orgin of king Sid24, 16; (3) puM0 4 prasiddha gotranu dhartha etc. ka. pa0 1, 2, 2, 20; nAma; az55 nAme gotra. eka prasiddha gotra aAyA0 2, 15, 176; --gotta. puM. kA nAma; kAzyapa nAma kA gotra. name of (-gotra) su svAmI pagere gotra. jambU a fainous family-origin. kappa0 5, svAmI kA gotra. the family-origin 103; (4) zrI pavanAtha prabhunA zAsananA of Jambu Svami etc. nAya. 1; se vidA sAdhu. zrI pArzvanAtha prabhu ke | kAsavaga puM0 ( kAzyapaka)nA nama.nAI. zAsana ke eka vidvAna sAdhu. a learued A barber. sUya. 1, 4, 2, 6; monk belonging to the cult of | kAsavanAliyA. stro0 (kAzyapanAlikA ) Lord Parsvanatha. bhaga0 2,5; (5) zrIparNInusa. zrIpI kA phala. The satarA sUtranA 74 varganA nyAthA adhyayanu, fruit of Sriparni. dasa0 5, 2, 21; nAma. aMtagaDa sUtra ke chaThaveM varga ke cauthe adhyAya zrAyA0 2, 1, 8 48; kA nAma. name of the 4th chan- kAsavaya. puM0 (kAzyapaka) nuse|" kAsavaga" ter of the sixth section of za6. dekho " kAsavaga" zabda. Vide Antagada Sutra. aMta0 6, 4; ___ kAsavaga" nAyA. 1; (6) 2 2 nivAsI meM pati kAsavI. strI. ( kAzyapI ) pAyamA tiirthke jeNe mahAvIra svAmI pAse dIkSA 42nI bhusya sAthI. pAMcaveM tAthakara kI laI soLa varasanI pravajyA pALI get area. The principal nun of vipula pata upara saMthAre karI siddhi, the 5th Tirthankara. sama0 pa. bhegavI. rAjagRha nivAsI eka gAthApati jisane 234; ki mahAvIra svAmI se dIkSA lI aura 16 | kAsAi. na0 (kApAya) tum| "kAsAthavarSoMtaka tapa kara vipula parvata para saMthArA kara | ya" za6. dekho " kAsAina-ya" zabda. siddhapada prApta kiyA. name of a mer- Vide " kAsaia-ya" uvA0 1, 22; chaut residing in Rajagniha, kAsAipa-ya. na0 (kASAyika) 415-nagayA who took Diksa from Mahavira raMgathI raMgeluM vastra; haIne zarIra luMchavAnuM Svami, practised asceticism vastra. bhagavA raMga se raMgA huA vasnaH snAna for 16 years, and attained sal- karake zarIra poMchane kA vastra. A saffronvation on Vipula mount giv- coloured cloth generally worn ing up food and water. aMta0 6, by Hindu ascetics; a piece of 4; (7) ma. nAI. a barber.bhaga. 6, cloth to dry the body after 33, (8) utt2| 58gunI nakSatranu gotra.. bath; a towel. jIvA0 3, 4, jaM. pa. uttarA phalgunI kA gotra. the family | ova0 31; Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAsilla ] kAsilla. tri0 (kAsamat ) pAMsIvANe. khAMsI vAlA One suffering from cough. vivA0 7; kAsiha. puM0 ( kAsiha ) tayArI matsyAhArI me tanuM pakSI machalI khAnevAlA jalacArI pakSI. A sort of crane; a bird eating fish living in water. sUya0 1, 11, 27: kAsI. strI0 (kAzI) azI purI; banArasI nagarI. kAzI nAmaka purI. The town of Benares bhaga* 7, 8 suca0 2, 4, usa0 13, 6, kappa0 5, 127; ( 2 ) DAzI heza; sArya dezAMnI me. kAzI deza; zrAryadeza meM se eka. a country named Kasi. panna0 1; bhaga0 15, 1 nAyA08 - rAya. puM0 (-rAja) azazino rAjya. kAzI deza kA rAjA a king of the country named Kasi utta0 18, 48; nAyA08; kAhala. tri0 ( kAhala ) aspaS4; abhyasta avyakta; apragaTa; aspaSTa Indistinct; inarticulate; not manifest paNh. 2, 2; ThA0 7; kAhaliyA. strI0 ( kAhalikA ) asiDA nAme sonA bhAbharaNa. isa nAmakA sonekA AbharaNa. A sort of gold ornament prava 1536; kAhAra. puM0 ( kahAra - kaM jalaM haratIti ) Da195. kAvaDa. A contrivance to fetch water consisting of k piece of bamboo with ropes attached to its ends. Pots of water are fastened to the ends of this rope, while the bamboo rests on the shoulders. kAhrAvaNa. puM0 ( kArSApaNa ) mudrA; siuDe / . mudrA; sikkA; chApa; muhara . A stamp. ( 467 ) [ kiM parAha0 1, 2 kAhi ya. puM0 ( kAthika = kathayA carati - kAthikaH ) gRhasthane ghera manAvI manAvI thA nAra sAdhu gRhastha ke ghara para banA banA kara kathA karane vAlA sAdhu. An ascetic telling long-drawn scriptural stories at the houses of householders. sU0 1, 2, 2, 20; nisI0 13, 52; gacchA0 115; kAhe. a0 ( kadA ) myAre. kava. When. aMta0 6, 15; bhaga0 2, 1; kiikamma na0 ( kRtikarmana= kRtireva kRtervA karma kriyA kRtikarma ) gurvAddine vidhipUrva vaMdanA karavI te, evI rIte ke vAta vagere regathI pIDita na hoya teA upha esa karI askhalita pADoccAra karI vaMdanA karavI; uThavAne azakta hoya te| askhalita pADane myArI pahanA 2 te guru Adi kI vidhi pUrvaka vaMdanA karanA yadi vAta roga se pIDita na ho to uTha baiTha karake dhArApravAha pAThoccAra karate hue vaMdanA karanA aura uThane meM azakta ho to dhArA pravAha pATha kA uccAraNa kara vaMdanA karanA. Rendering obeisance to a preceptor etc. with observance of due forms and ceremonies. prava0 18; 8; paMcA 17, 6; ova0 20; bhaga0 14, 3; sama0 12; kiM. a0 (kim ) aNuH zuH zyo. kauna; kyA; kaunasA Who; what; which bhaga0 1, 1; 7; 2, 13; 5; 6; 3, 1, 4, 5, 2, 4, 6, 33; 15, 116, 8 18, 7 8, 24, 23; 25, 6; 26, 1; 41, 1; nAyA0 1; 3; 5; 8; 16; 17; aNujo03; 11; veya0 1, 33; vava02, 22; zra0 16; 38; panna0 15; dasA0 3 22; 33; 24;4, 10; AyA0 1, 1, 1, 3; 1, 4, 4, 140; 0 For Private Personal Use Only Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kiMaMgapuNa] ( 468 ) [kiMtu sUya0 1, 1, 1, 1; dasa0 4, 10; 5, 2, ent being with three senses. 47,6,65,6,1,5,6.2,16,0pa07, 140, kiMca. a0 (kiza) ane; eii. aura. And; kiM aMgapuNa. pra. ( kimApunar ) gume| __moreover. bhaga0 18,8; " kiMpuNa" a6. devo " kiMpuNa" zabda. kiMcaNa. a0 (kiMcana) paNa; . kucha Vide "kiMpuNa" nAyA. 1; 14; kuchabhI.Anything; something. sUya. kiMgaNaM a0 (kimanyat)I zu? dUsarA 1, 1, 2; 14; (2) na dravya, parigraha. dravya kyA ? What else ? nAyA. 5; kA grahaNa karanA. wealth; worldly kiMkamma. na0(kiMkarman) saMtasa sUtranA hI possessions. vize0 3451, utta0 32, vaganA mI adhyayananunAma. aMtagaDa sUtra ___8 saya0 2, 1, 14; ke chaThaveM varga ke dasare adhyAya kA nAma. | kiMci.a0 (kizcit )yitamAtra; v4. kucha Name of the 2nd chapter of kiMcit mAtra. A little; something%3 the 6th section of Antagada something at least. " kiMci bahuyaM Sutra. (2) saha nivAsI me gAyA. cathovaMca" paraha0 1, 3; jaM0 pa0 7, 132; pati ke je mahAvira svAmI pAse dIkSA laI jaM. pa. dasA. 6, 35, 7, 26, bhaga0 2,1; agIAra aMga bhaNI guNarayaNatapa karI sela 8; 8, 3,20,625,7,30,1; nAyA058; varasanI pravajyA pALI vipula parvata upara ova0 16; 38; utta0 1, 14; piM. ni. 52 56 pAbhyA rAjagRha nivAsI eka gAthA. 100; uvA06,170 gacchA .1; prava0 147; pati jisane ki mahAvIra svAmI se dIkSA lI, -kAla na0 ( -kAla ) thA ; the| gyAraha aMga paDhe, guNarayaNa nAmaka tapa kiyA 15ta. thor3A samaya. a little time; aura solaha varSa taka pravrajyA kA pAlana kara some little time. maga. 1,7; nAyA0 vipula parvata para mokSa pada prApta kiyA. name 16;-visesAhiya. tri. (-vizeSAdhika) of a householder residing in 12 // vAre; yADaM adhi5. kucha jyAdaha. a. Rajag?iha, who took Diksa little more; somewhat more. from Mahavira Svami, studied bhaga0 2,8; -sAhamma na0 (-sAdharmya) 11 Angas, practised Gunara- sADe samAna 56; is sAdhanya. kucha yuna penance, observed asce- samAnatA; kucha sAdharmya bhAva. a little ticism for 16 years and attained affinity; possession of common salvation on the Vipula moant. qualities to a little extent. aMta. 6, 2; aNujo0 147, kiMkara. puM0 (kiGkara ) anuyara, se; mRtya; | kiMcimmetta. tri. (-kiJcitpAtra) jiyit hAsa; yA42. nokara; sevaka. A servant; ___ mAtra. kucha; kicitmAtra. a little; very an attendant. nAyA0 1; jIvA03, 4; | little; only a little. vize0 311%8 panna.2; ova031 rAya0 66, bhaga011,11; / kiMtu. a. (kintu) 5vizeSatA matAvAne kiMgiriDa. puM0 ( kiGkirITa ) trgudriyvaad| mA sa055 15zaya che. bhI; kintu; parantu. avanI lata. teindriya jIvaH tIna But: (an adversative coniun indriyoM vAlA jIva. A kind of senti- | tion ). vize0 153; Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kityuggha] ( 466 ) [kiMpurisa - kiMtthuggha. puM0 na0 (kiMstumna) hare bhAsanA vRkSa. A kind of tree with poison zukala pakSanA paDavAne divase AvatuM, cAra ous fruits; the Kimpaka tree. thirakaraNamAMnuM evuM karaNa; 11 karaNamAMnuM utta0 32, 20; taMdu0 ova0 14; -phala. 11 bhuM 4294. pratyeka mAsa kI zukla pakSa kI na0 (-phala) vRkSanu 58svAhe madhura pratipadA ke dina hone vAle cAra sthirakaraNoM 5 pariNAme rAme 53. kiMpAka vRkSa kA meM kA cauthA karaNa; gyAraha karaNa meM kA 11vAM phala; svAda meM mIThA parantu pariNAma meM jaharI karaNa. The last of the eleven phala. a fruit of a Kimpaka tree Karanas; the last of the four sweetin taste but poisonous.taMdu. Thira.Karanas falling on the | kiMpi. a. (kimapi) 45 45. kucha bhI. first day of the bright half of Something; something at least; each month. jaM0 pa0 7, 153; / ___ a little. piM0ni0 bhA0 36; su0 ca0 1, kiMnara. puM. (kinnara) hinnara tanA 0yaMta2 | 234; nAyA0 1; tA. kimara jAti ke vyaMtara deva. A kind kiMpuNa. a. (kiMpunara ) temAM to hegor zuM of Vyantura gods known as evI mahattAvAlo nizcaya darzAvavAmAM ene Kinnaras. nAyA. 1; 16; bhaga0 3, 8; upayoga yAya che. isameM to kahanA hI kyA; sama0 34; ova0 24; ThA0 2, 3; rAya0 isa prakAra mahattAvAlA nizcaya pragaTa karane meM 4 // ; jIvA0 3, 4; aNujo0 47; utta036, isa zabda kA upayoga hotA hai. A phrase 205; (2)yabharendranA 2thanI senAnA parI. meaniug, " it goes without camarendra kI rathasenA kA mukhyAdhikArI. gaying. " gacchA0 65; nAyA0 14; the commander of the army of | kiMpuNo. a0 ( kiMpunara) nus| " kiMpuNa" chariots belonging to Chama-1 za6. dekho " kiMpuNa " zabda. Vide rendra. ThA0 5, 1; -saMThiya. tri. " kiMpuNa" dasa0 7, 5; (-saMsthita) sinnara vinA mAravANI. kinnara kiMpurisa. puM0 (kimpuruSa ) puruSa vatA; deva kA AkAra vAlA. (one) possessed vyantaravatAnI me ta. vyaMtara devoM kA of the form of a Kinnara god. 'kiM puruSa' nAmaka eka bheda. A species bhaga. 8,2; of Vyantara gods. bhaga0 2, 5; 3. kiMnarakaMTha. puM0 (kimmarakaNTha) me jatana 8; 10, 5; nAyA016; paNha0 1, 4; jIvA. 2. eka prakAra kA ratna A kind of 3, 4; aNujo0 47, sama. 34; ova. jewel or gem. rAya. 121; 24; utta0 36, 205; ThA0 2, 2, 3; pana. kiMnarI. mI0 (kimlarI) me strI ne sIdhe 1; 2; prava0 1144; (2) pairAyana dranA yu yayuM tuM. eka strI jisake liye ki yuddha 2yanI senAnI adhipati. vairocana indra ke ratha hubhA thA. Name of a woman who kI senA kA adhipati. name of the was the cause of a battle. paNha. commander of the army of chariots of Vairochana Indra. kiMpAga. na0 (kiMpAka ) 2kSA meM za ThA0 5, 1; -saMThiya. tri. (-saMsthita) savAkSa.kiMpAka vRkSa eka jaharI phala vAlA puruSa vane mAre 2 sa. kiMpuruSa deva Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kiMpurisakaMTha] ( 470 ) [kiTTa ke AkAra kA. having a shape of| Vide "kitthugdha" vize0 3310; a Kimpurusa kind of gods. bhaga. kicca. na. ( kRtya) tya; arya; prayoga 8, 2; kRtya; kAya; kAma. Act; action; purkiMpuArasakaMTha. pu. (kimpuruSakaMTha) me gata | pose. dasa0 7, 36; 1, 2, 16; bhaga0 1, nuM 2la. eka jAti kA ratna. A kind of| 10, 3, 1; 13, 8; sUya. 2, 4, 8: utta0 gem. rAya0 121 1, 44; nAyA03; 14; su. ca0 3,66%3 kiMvahuNA. a. (kimbahunA) vAre zuM ? | vize0 3464; ka. pa0 2,75; prava. 200; jyAdaha kyA ? What more ? What (2) ta-hanAne sAya:-3, sAdhArya is the use of adding more ? vagere. kRti arthAt vaMdanA ke yogya gurU nAyA. 1; bhaga0 1,33; prAcArya Adi. worthy of salutation kiMmaya. tri. ( kimmaya ) 2535 4 prAdhAnya e. g. a preceptor etc. utta0 1,18; viSayaka praznArthamAM vaparAtuM; Ane zuM svarUpa (3) pacana pAyana yA. pacana pAcanAdi che ke AmAM pradhAnapaNe zuM che evA praznA- kRtya. process such as that of thamA mA 35 55rAya che. praznavAcaka vAkya digestion etc. sUya0 1, 1, 4,1: meM upayoga meM AnevAlA zabda. A form -gaya. puM0 ( -gata ) 1 mA 52. of interrogation meaning kArya meM tatpara busily engaged in " What is the essential or work. bhaga0 3, 5, prominent feature of this?" kiJcaNa. na0 (* ) yo. dhAnA. Washbhaga0 16, 7; _ing. ogha0 ni0 168; kiMmUlaya. tri. (kiMmUlaka ) yA bhUkhavAj ? | kiccAkiza. na0 ( kRtyAkRtya ) tyA tya: isakA mUla kyA ? Originating in rya ane mArya. karma aura akarma. Act what ? nAyA0 8; to be done and act not to be kiMvA. a. (kiMvA ) athavA. athavA; yA / done. dasA. 6, 31; Or; an alternative conjunction. | kiccha. na0 ( kRccha); bhusI . kaThinAI vize0 120; nAyA0 1; 5; bhaga0 3, 1; ___ kaSTa. Difficulty; trouble. jaM. 50 kiMsuzra-ya. puM0 (kiMzuka ) azuna A3; su0 ca0 6, 75; bhaga0 7, 6; nAyA0 8; mArAnuM vRkSa. kezU kA vRkSa; Tes kA bhADa. vize0 2286; -pa. puM0 (-prAtman ) A kind of tree bearing red | yuta AtmA. kaSTa sahita AtmA. a flowers. jaM.pa. zrova0 13. aNajo troubled soul. nAyA08, 0503,56; 16: bhaga0 2, 1, 3, 2, nAyA. 1; 8; t; | kija. tri. (keya) parIvAne yo5. kharIdane jAvA. 3, 1; rAya0 53; kappa0 4, 60 ke yogya. Fit for purchase; worthy kiMsugdha. puM0 na0 (kiMstudhna ) me| "ki- of being purchased. dasA0 7, 45; tthugdha " za6. dekho "kitthuggha" zabda. | kiTTa. dhA* I, II. ( kRt ) 4Atana 42 * juaa| 14 na2052 15 nI 5neTa (*). dekho pRSTha nambara 15 kI phuTanoTa (*). Vide foot-note (*) p. 15th. Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kiTTa ] vA. kIrtana karanA; kathana karanA. To praise; to glorify; to sing the praise of. ( 479 ) kiheDa. bhaga0 2 1: nAyA - 1; kies. zrAyA0 1, 5, 4, 158, kiDemi. sUya0 2 1. 11; kiTTe vidhi0 AyA0 1, 2.6, 164, sUrya 0 2, 1, 57; kiTTittA. saM0 kR0 nAyA0 1; kiMTTattA. saM0 kR0 utta0 26, 1; nAyA 0 1; kiTTiyA. saM0 kR0 vava0 6, 37; kilie. he0 kR0 veya0 3, 20; kiTTa. puM0 ( kiTa ) sohAnA aTa. lohe kA jaMga Iron-rust. mAyA0 2, 1, 1, 1; - rAsi puM0 ( - rAzi ) sohAnA ghaTano Dhagalo. lohe ke jana kA Dhera. 8 heap of iron-rust. " aTTAsiMsi vA kiharAsiMsi bA" AyA0 2 1, 1, 1; fagueqer, si* (fafgetraer ) unt lana leAbhanI prathama sthitinA traNa bhAga urI temAMnA bhInna tribhAganI saMjJA miTTi 26 che. saMjvalana lobha kI prathama sthiti ke tIna bhAga meM se dUsare vibhAga kI saMjJA kiTTikaraNaddhA kahalAtI hai. Name of the 2nd of the three divisions of the first stage of the kind of greed known as Sanjvalana Lobha ka0 pa05, 41; kiTTi. bI0 ( * ) sUkSma. sUkSma. Fine a opposed to gross prava 712; ka0 pa0 3, 10; kiTTi - ya. tri0 (kIrttita ) pazuvelaM; bhaktaveluM. kahA huA; vAta; varNana kiyA huA. [ kiTikUDa 86 Described. evaM se aTTA kihiyameva dhammaM " zrAyA0 1, 8, 5, 217 sya0 2, 1, 11; ThA0 7, 10; kiTTika. puM0 ( kiTTika ) the jatanI vanaspati eka prakAra kI vanaspati A kind of vegetation bhaga0 23, 1; kiTTikara. tri0 (kIrtikara ) zatinuM gAna 32nA2. kIrtikA gAna karane vAlA. (One ) that sings glory zrava0 31; kiTTiyA. strI0 ( kITikA ) ye latanI sAdhAraNa vanaspati eka prakAra kI sAdhAraNa vanaspati A kind of ordinary vegetation. panna 1: bhaga0 1, 2; jIvA0 1; kiTTisa na0 (*) kSetra jatanA bAjanA mizra thI mane sUtra do tIna jAtike bAloM ke mizraNa se banA huA sUtra dhAgA. A rope or thread formed by twisting together horse hair or hairs of different kinds. aNujo0 37; kiTTI. bI. ( kiTTI ) kheDa lavanI vanaspati eka prakAra kI vanaspati A kind of vegetation. pana 0 1; kiTThi. puM0 na0 ( kRSTi ) dRSTinAbhanuM trIma thothA heksonuM vimAna kRSTi nAmaka tIsare cauthe deva loka kA eka vimAna. Name of a heavenly abode of the third and fourth Devaloka. sama 04; kiTikUDa. puM0 na0 ( kRSTikUTa ) dRSTisTa nAmanuM trIjA ceAthA devalAkanuM eka vimAna. kRSTikUTa nAmaka tIrase cauthe devalokakA vimAna. A name of a heavenly abode of the third and fourth Deva * yo pRSTha nammara 15 nI phuTanoTa ( * ) dekho pRSTa naMbara 15 kI phuTanoTa ( * ) Vide foot-note (*) p. 15th. For Private Personal Use Only Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kihighosa] ( 472 ) [kiDima lokas. sama0 4; kas. sama0 4, kihighosa. puM0 (kRSTighoSa ) TiyAra nAmarnu | kiDhisiMga. puM0 (kRSTizRMga) pRSTizRMga nAmanu' trI yothA sonu me vimAna. kRSTi trI yoyA vasonu me vimAna. tIsare ghoSa nAmaka tIsare cauthe devaloka kA vimAna. cauthe devaloka ke eka vimAna kA nAma. Name of a heavenly abode of Name of a heavenly abode of the third and fourth Deva- the third and fourth Deva. lokas. sama06; lokas. sama0 4; kihijutta. puM0 (kRSTiyukta ) meM nAmarnu trI kiTThisiddha. puM0 (kRSTisiddha) pRSTisi nAmanu ane yoyA vatAunu me vimAna. tIsare trIjayothA vasonu me vibhAna tIsare aura cauthe devaloka ke vimAna kA nAma. cauthe devaloka ke eka vimAna kA nAma. Name of a heavenly abode Name of a heavenly abode of of the third and fourth Deva. the third and fourth Devalokas. sama0 4; lokas. sama0 4, kidvijjhaya. puM0 ( kRSTidhvaja ) dRSTi | kiThuttaravArDasaga. puM0 (kRSTyuttarAvataMsaka) nAmanuM trIjA cethA devalokanuM eka vimAna. kRSTikAvataMka nAmanuM trAjA cethA devakanuM tIsare aura cauthe devaloka ke eka vimAna kA se vimAna. tAsare cauthe devaloka ke eka nAma. Name of a heavenly abode vimAnakA nAma. Name of a heavenly of the third and fourth Deva- abode of the third and fourth lokas. sama0 4: Devalokas. sama0 4: kiTippabha. pu. (kRSTiprabha ) TikA nAmana kiDikiDiyA. strI0 (kiTikiTikA ) ta zrIgoyA sonu me vimAna. tIsare zarIra vAlA mANasane mAMsa vinAnA hAicauthe devaloka ke eka vimAna kA nAma. | Ano i mesatAM sAta thAya te. durbala Name of a heavenly abode of zarIra vAle manuSya ke mAMsa rahita har3iyoM kA the third and fourth Dava. uThane beThane para jo AvAja ho vaha. The lokas. sama0 4; cracking sound made by the kiTThiyApatta. puM0 ( kRSTikApatra ) Tipatra bones of a fleshless weak nAmanuM trIjA cothAdevalokanuM eka vimAna. person, as he rises up or sits tIsare cauthe devaloka ke eka vimAna kA nAma. down. nAyA. 1; bhaga0 2," Name of a heavenly abode of ] kiDikiDiyAbhUya. tri0 (kiTikiTikAbhUna = the third and fourth Deva kiTikiTikAbhUtaH prApto yaH sa kiTikiTikAlokas. sama0 4; bhUtaH) 4757 savA 2. jisakI har3iyoM kiThThilasla. puM0 (kRSTilazya) STilez5 nAmarnu kI uThate beThate AvAja ho vaha. Making trI yoyA pakSonu me vimAna. tIsare / acracking sound. vivA08bhaga02,1; cauthe devaloka ke eka vimAna kA nAma. | kiDibha. puM0 (kiTibha ) 44mAI; rAza. Name of a heavenly abode of | ciUMTIyoM kA ghara. An ant-hill, a the third and fourth Devalo | swarm of ants. jaM. pa. bhaga. 7,6; Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kiDA] ( 473 ) [kiraNara (2) me jatana roga. eka prakAra kA roga. vizeSaH tatazca tayoH sAGkAyikaM bhArodvahana a kind of disease. bhaga0 5, 6, yantraM kiThinasAGkAyikam ) 17. kAbar3a. kiDA. strI0 (krIDA) ist, ramata gamata; 2ti; A contrivance consisting of sAnaMha. krIDA; khela; AnaMda; rati; vinAde. a long piece of bamboo with Sport; play; amusement. 1710 two vessels suspended one at 1, 2, 1, 64; sUya. 1, 1, 3, 11; bhaga0 each end, by means of ropes. 13, 6; 14, 2; piM0 ni0 88, 425; The middle part of the hamboo kiDAviyA. strI0 (krIDAkArikA) glst rAva. rests on any or both of the nArI hAsI.krIDA karAne vAlI dAsI. Amaid- ___shoulders. bhaga0 11, 6; Servant who makes one sport, | kigaNa. na. (krayaNa) parIta. kharIdanA. play or supplies with some | Act of purchasing. su0ca0 2,445: kind of amusement. nAyA. 16; | kiNita. na0 (kiNita) me tanuvAra kiDhiNa. pu. ( * ) me tanu vAMzanu / eka prakAra kA bAjA. A kind of ThAma; tApasanuM eka upakaraNa; kAbaDanI be | musical instrument. ja. pa. pAnA 1431. eka prakAra kA bAMsa kA / kiriNayA. strI0 ( kiNikA ) me jatana bartana; tApasa kA eka upakaraNa; kAbar3a ke pAtra. eka prakAra kA bAjA. a kind of donoM tarapha ke chabar3e, A sort of musical instrument. rAya.88% vessel made of bamboo; a | kirANaM. a0 (kim ) yu. zu. kaunasA. kyA vessel used by an ascetic; What; a particle showing inthe two flat baskets hanging terrogation. 121 9; 2; 3; 5; 5; by a rope attached to the two ; 16; bhaga03,2; 16, 5; uvA03, 139; ends of a bamboo placed on the kirANa. tri. (kIrNa ) mArIe yAta. shoulder. maga0 7, 6; -paDirUvaga. | phailAyA huA; vyApta. Scattered over tri0 ( -pratirUpaka-kiThinaM vaMzamayaMstApasa. with; full of. nAyA0 5; uvA0 2, 14; sambadhI bhAjanavizeSaH tatprAtarUpake | | kiraNamuMDa. puM0 ( korNamuNDa ) me tanuM kiThinAkAre vastuni ) nA AnI | pAtra. eka prakAra kA bAjA. A kind of 52tu. kAbar3a ke zrAkAra kI vas . An __musical instrument. jIvA0 3, 1; object having the shape | kiraNara. puM0 (kimara ) 0yaMtara tanAva. of a wooden pole resting tAsAnI se 11. vyaMtara jAti ke devoM kI on the shoulders with two eka jAti. A species of gods baskets hanging at each end. known as Vyantara gods. panna01; bhaga0 1,6; -saMkAIya. na. (-sAMGkA- 1; ova. paNha. 1, 4; nAyA0 8; bhaga0 yika = kiThinaM vaMzamayastApasabhAjana 2,5,10, 5; kappa03, 44; jaM0pa05,115; * gumo 4 napa2 15 nI TanAra (*). dekho pRSTha nambara 15 ko phuTanoTa (*). Vide foot-note (*) p. 15th. Vol. II/60. Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kiraNA] ( 474 ) [kirAhA kiraNAi. a. ( kizcit ) yita. kucha; tint. bhaga0 1, 1; utta0 34, 4; panna. kiMcitmAtra. Very little; only a 17; -sappa. puM0 (-sarpa ) / sa5. little. piM0 ni0 643, kAlA sAMpa. a black serpent. bhatta. kieha. puM0 ( kRSNa ) AjAra 1. kAlA raMga, 83;-suttaga. na0 (-sUtraka) mA garnu Black colour. (2) 41 raMganu: zyAma. sUtra. kAlA sUta; thread of a black kAle raMga kA; zyAma. black. bhaga0 12, colour. bhaga0 16, 6; 6; 15, 1; nAyA* 1:6; 10; 13,15,17; | kirAhapaDala. na. (kRSNapaTala ) me nAmanI rAya0 47; aNujo0 131; mAyA0 1, 5, ___sAdhAraNa 25ti. isa nAma kI eka sAdhA6, 170; ThA0 1, 1; utta036.16; sU0pa0 ___ raNa vanaspati. Name of an ordinary 20; bhova. panna. 1; prA0 1226, ka. gaM. | kind of vegetation. panna. 1; 1, 40; kapa. 8, 45; jaM. pa. 4, 74; | kirAhapatta. puM0 (kRSNAtra) yAra diyaa| 2,16:nira03,2:(3) puM0 nAmanAmA me 71. cAra idriyoM vAlA eka jIva. A pAsu15. kRSNa nAma ke 6 veM vAsudeva. the four-sensed living being. pana. 1; 9th Vasudeva named Krisna. | kirAhasirI. strI. (kRSNa zrI).44 yavatAnA nira0 5, 1; (4) 4.553; saMdhArIyuM. | zrI nAmanI strI. chaThaveM cakravartI kI kRSNapakSa. the dark half of a kRSNabhI nAmaka strI. Name of the month. paMcA0 16, 20; -AbhAsa. wife of the sixth Chakravarti. tri. (-AbhAsa) 12 pAtu sama0pa0 234; paNa prabhA. kAle raMga ke samAna dIkhatA huA; kirahA. stro. (kRSNA ) bhe3nA uttama mA. kAlI prabhA. appearing blackish; velI rakatA nadImAM jaIne maLatI eka nadI. black lustre. nAyA. 7, 1; nira0 3,2; meru kI utara dizAmeM sthita raktA nAmaka -probhAsa. puM0 (-avabhAsa) pramA. nadImeM jAkara milane vAlI eka nadI. Name kAlI prabhA. black lustre. nAyA0 1; of a river flowing into the maga0 13, 6: 15, 1: -kesara. puM0 river Rakta in the north of (-kezara ) zara. kAlI kezara. black Meru ThA0 5, 3: 10; (2) sezyA; saffron. panna017 rAya-paDivakkha.puM0 kALAmAM kALA kamaskaMdha ke jenA yogathI (-pratipakSa) aMdhArIyuM 55DIyu. kRSNapakSa. jIvane kliSTamAM kilaSTa pariNAma thAya che; the dark half of a month. paMcA. 7 sevAmAMnI prathama sezyA. kRSNa lezyA ; 16, 20; miMga. puM0 (-mRga) sIyAra bhaga; atyaMta kAle varNa ke skaMdha ki jinake yoga se AgAha261. kRSNa mRga; kAlA hirana. a black jova ko atyaMta dona aura kaThora pariNAma ho. deer. AyA0 2, 5, 1, 145; -lesA. blackest Karmic molecules strI. ( lezyA) yA. kRSNa lezyA. causing the direst results to black thought tint or matter- the soul; black thought-tint or tint. pratra.1173;-lestA .sro0-lezyA) mattertint. ka. gaM04,16; utta034,3: hai sazyA. kRSNa lezyA. black tint; piM0ni0bhA030; (3) me sanI na25ti. black thought-tint or matter- | eka prakAra kI vanasati a kind of Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kisa ] vegetation. bhaga0 23, 1; (4) aNI pramA. kAlI prabhA. black lustre. nAyA0 7; Vkitta. dhA0 I. (kRta ) guNIrtana 2 vAstuti uvI. guNa kIrtana karanA; prazaMsA karanA; stuti karanA. To sing the merits of; to praise. kittasyAmi zraNujI 0 59; ( 475 ) kittayanta va0 kR0 utta0 24, 6; kittaNa. na0 ( kIrtana ) mA prazaMsA; zgla. xxia; egfa. Praise; eulogy. vize0 640; cau0 3; nAyA0 16; uvA0 7, 216; paMcA0 16, 37; kittarva/rizra. puM0 (kIrtivIrya) bharatanI gAhiye tejavIrtha pachI bhAvela tena putra. bharata kI gAdI para tejavIrya ke pIche baiThane vAlA usa kA putra. The son of Tejavirya who succeeded the latter to the throne. ThA0 8, 1 kitti. strI0 (kIrtti ) dhanAhiyAM udAratA manAvavAthI thayeva zrIti prasiddhi, yazaH vaha. 53. dAnAdi meM udAratA pragaTa karane se jo kIrti prasiddhi, yaza athavA pratiSThA huI ho Fame; reputation; glory arising from charity etc. " kiti vana saha silogaTTayAe dasa0 6, 4, 2, 3, 6, 2, 2; udA0 2, 65; sUrya0 1, 6, 22, ova0 31; utta0 1, 45; bhaga0 14, 5, 15, 116, 6; piM0 ni0 506; 687, naMdI0 27; zrogha0 ni0 A0 141; nira0 4, 9; pana0 23; pratra0 466; ( 2 ) prItidevInI pratimA. kIrtidevI kI pratimA an image of the goddess of fame. bhaga0 11,11; ( he ) dvitidevI nIsapaMta paryaMtanA zarI drahanI adhiSThAtrI devI kIrtidevI; nIlavaMta parvata ke kezarI drahako adhiSThAtrI devI. the dd [ kittizrAghamma goddess of fame; the presiding goddess of the lake named Kesari in the north of Nilavanta mount, ThA0 2, 3; jaM0 pa0 4; - kUDa. puM0 (-kUTa) nIlavaMta vArA paryaMtanA navaTa pAMya ITa- zimara. nIlavaMta vakhArA parvata ke nau kUTa meM kA pAMcavAM kUTa. the 5th of the 9 summits of the Nilavant Vakhara mount. jaM0 pa0 - kara. tri0 (kara) zrIrti agaTa 32nAra; yaza 42nAra kIrti prakaTa karane vAlA; yaza karane vAlA making famous; giving fame. kappa0 3, 52; kitti strI0 (kRtti ) yAbhAno yo / ke je esavAne pAtharavAnA kAmamAM Ave te. camar3e kA cokhuMTA TukaDA jo ki baiThane ke kAma meM AtA hai. A rectangular piece of leather used for sitting on. For Private pratra 0 683; kitti - ya. tri0 (kIrtita) vAsa. prazaMsita; kIrtiprApta. Praised; famous zrova 0 prava0 213 476 Ava0 2.6; nAyA016; kitiA. strI0 ( kRttikA ) kRtikA nakSatra. kRtikA nAmaka nakSatra. The constella tion named Krittika. aNujo 0 131; kittizrAdAsa. puM0 ( kRttikAdAsa ) kRtiya hAsa nAme the mANUsa. kRttikA dAsa. Name of a person. ajo0 131; kizrAdigaNa. puM0 ( kRttikAdatta ) ti chattanAbhanA mANUsa kRtikAdatta nAmaka manuSya. Name of a person. ajo0 131; kitideva puM0 ( kRttikAdeva ) tiDA heva nAmanA mANusa. kRtikA deva. Name of a person. aNujo0 131; kintizrAdhamma puM0 (kRttikAdharmma) vRttidharma nAmanA bhANusa kRtikA dharma nAmaka manuSya. Personal Use Only Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kittiAsamma] ( 476 ) [kibbisi-ya A person so mamed. aNujo0131; (-sarpa) nAga; / sapaM. kAlA nAga; kittAsamma. puM. (kRttikAzarman )ti kAlA sarpa.A black serpent.bhatta.61%; zarmA, nakSatra yogathA mAyasanu nAma. kRtikA kibbisa. tri.(kilbiSa) matsa; (ma. 191. A person so named after bIbhatsa; bhayAnaka. Frightful; ob. the constellation called Kritti. scene; sinful. sUya. 2, 3, 21; bhaga. ka. aNujo0 131; 1, 5; 12, 5; utta0 5, 5; (2)vilimapa; kittiAseNa. puM0 (kRttikAsena ) tiDAsena; bhAyArnu paryAya nAma; pA5. pApa; mAyAkA kRtikA nakSatra vegathI mANasanuM paheluM nAma. | paryAyavAcI nAma. sin; deceit. sama0 52; kRtikA sena. A person so mamed | paNha0 1, 2; bhaga0 12, 5; after the constellation called kibbisatta. na0 ( kilviSatva ) asuramAyA Krittika. aNujo0 131; __ asu254 asurabhAva. Devilishness; kittikarama. na. (kRtikarmana )hana. vaMdana fiendishness. paNDa0 2,2: (namaskArAdi karma). Salutation, obei- | kibbisi-ya. puM0 (kilbiSika) sI Since to a preceptor etc. veya. jAtanA devatAnI eka jAta. caDAla jevA 3, 18; yatAnI yeta. nIcI jAti ke adhama kittima. tri. ( kRtrima ) nAvaTI; dhye devoM kI eka jAti; cAMDAla ke samAna devoM kI 23. banAbaTI; kisI kA banAyA huzrA. eka jAti. A kind of lower gods Artificial; made by somebody. perforining the meanest action. sUya. 2, 1, 22; gaNi0 75; ja0pa01,12, bhaga. 6, 33; dasA0 10, 1; ova. 41; kittiya. tri. ( kiyat ) luM. kitanA. sUya0 1, 1, 3, 16; 2, 2, 21; ThA. 3. How much. " kittiyA siddhA" vava0 4; prava. 650; (2) mInane sAnAra, 2; taMdu. vize. 1348; vida54 dUsare ko haMsAnevAlA; vidUSaka. a kittiyamitta. tri. ( kiyanmAtra ) 21. baffoon; a fool jaM. pa03,60; ova. kitanA. How many; how much. 32; (3) yatuvidha saMgha tathA sAnAni su0 ca0 4, 241; aparNavAI mosanAra ( sAdhu). caturvidha saMgha kinnara. puM0 (kinnara ) ni2 gata vatA; tathA jJAnAdikA avarNavAda bolanevAlA (sAdhu). vyaMtara yatAnI me gata kinnara jAti ke (an ascetic) defaming the fourdevatA; vyaMtara devatA kI eka jAti. A kind fold Sanglia, and knowledge of Vyantara gods. prava0 1144; etc. bhaga01,2;panna0 20;-bhAvaNA. strI. (2) barmanAya910 yakSatuM nAma. dharmanAthajI (-bhAvanA) su3nindA, gu3 kore hue| ke yakSa kA nAma name of the Yaksh ke jethI kilbiSi jAtanA devatAmAM utpanna of Dharmanathaji. pratra. 376; yaQ 53 te. gurunindA, gurudroha Adi bhAvakinha. puM0 (kRSNa) 305 pAsudeva kRSNa vAsudeva nAeM jisake kAraNa kilbiSika jAti ke devoM Krisna Vasudeva. prava0 128; (2) meM utpanna honA paDe. offences such as tri. j; // raMga kAlA; kAle raMga censure, treason etc. towards a kA. black. bhatta 061; -sappa puM0 [ preceptor which cause a person Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kibisiyattA] ( 477 ) [kimirAga to take birth among the Kil. / 2bhiyaan| sabhUlathA vyAsa. kRmi-kIDoM ke bisi kind of gods. utta0 36, 254; / ___ samUha se vyAkula. full of swarms of kibbisiyattA strI0 (kilbiSikatA) | ___worms. nAyA0 12; 15. kilbiSa devapanA. State of be- kimicchiya. na0 (kimicchaka) "mAyA cha ? ing one of the Kilbisa kind of A che ?'' ema IcchA pramANe mAMgI levuM te; gods. bhaga0 6, 33; sAdhunA 52 anaayaa| bhAnu me. "yaha cIja kimaMga. a. (kimaGga ) * bhiMga puNa' se hai ? yaha hai ?' isa prakAra mAMga lenAH sAdhU ke vizeSArtha batAvanAra vAkayamAM sahayogI tarIke 52 anAcarNa meM se eka. Accepting as 152 1055. 'kimaMgapuNa' yaha vizeSArtha alms various things after asking batalAne vAle vAkya meM sahayogI tarIke such questions as "have you. kAma meM Ane vAlA avyaya A kind got this ? have you got that ?" of conjunctive phrase meaning etc.: one of the 52 Anachiranas " What else should be told ?" of a Sadhu. dama.3,3; nAyA. 8 nAyA0 2, 16; bhaga0 8, 5: -puNa. a.kimiNa. tri0 ( kRmivata) bhi 5 yukta. (-punaH) | ? tabhI to za zu? | kRmi sahita; koDe vAlA. Containing athavA sAmAnya Amache vizeSa pAta te! worms i. e. sentient beings. zaM2vI? kyA kahanA? usameM to kahanAhI / parada. 7, 3; nAyA. 12; kyA ? athavA sAmAnya bAta to yaha hai aura / kimiyakavala. puM0 (kRmika kavala) 52bhiiyaane| vizeSa bAta to kyA karanA ? it goes vasa-jI.. kRmi kavala; kADoM kA kaura. without saying; or, what more? A mouthful of worms, or of a zrova0 27; nAyA0 1; bhaga0 2, 5, 6, 33: worm. vivA0 7, 13, 6; 15, 1; kimiyA. strI0 ( kRmikA) 442mA utpanna kimahU~. a. (kimartham ) zA bhATe. kisa liye. ya ntu; peTameM utpanna honevAle koDe -kRmi. Why? wherefor ? bhaga0 1, 9, Worms produced in the stomach. kimiH puM0 (kRmi ) me jatana : | jIvA0 1; 42bhAyo. jIva; jantu: kIr3A; kRmi. A kimirAga. na0 (kRmirAga) 27 2 gavADaM kind of worm or insect. vivA01; sUtra; lehI pAI ucherela kIDAnI lALamAMthI nAyA. 1; sUya.1, 5, 1,20; rAya0 255; | sohInA 2vA netuM sUtra. kiramajI raMga utta* 36, 127; (2) sApa. lAkha. lac kA sUta; lohI pilA kara pAla hue kIr3oM kI used in dyeing etc. panna0 17 / lAra se lohI ke raMga kA banA huA sUta. A (3) me MtanuM eka prakAra kA kaMda. Crimson-coloured thread proa kind of bulbous root. jIvA0 1; | duced from the saliva of a kind -kavala. na0(-kavala) 2bhIyAnI avasa- | of insect. aNujA0 2, 7; (2) miyI jIsI. kRmi kA karaira-kavala. 2 mouth- 2 me tane pA2. kiramacI raMga; ful of a worm or of worms farato | eka jAta kA pakkA raMga. crimson colour; 8; -jAlAula. tri. (-jAlAkula )| a kind of fast colour. rAya0 53; Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kimirAya] ( 478 ) [kiriyA ka0 gaM0 1, 20:-kaMbala. puM0 (-kambala) Name of an uncivilised country. jIrabha7 gathA geDa bhaNa. kiramajI raMga prava. 1566% se raMgA huA kaMbala. a blanket of | kirikiriyA strI. (kirikirikA) yAMnI crimson colour. nAyA. 17; panna017; khapATathI vagADavAnuM mAMDalekonuM eka vAjiMtra. -~-ratta. tri. (-rakta) bhiyanA thA bAMsa kI ciMpAlI se bajAne kA bhAMDa logoM kA 2. kiramacI ke raMga se raMgA huA. eka prakArakA bAjA. A musical instru crimson-coloured. ThA0 4, 2; ment used by bards etc. played kimirAya. na0 ( kRmirAga) me| "kimi- upon by passing a slip of bam rAga" za6. dekho " kimirAga " zabda. | boo across its strings. AyA. 2, Vide " kimirAga" parAha0 2, 4, 11, 168; kimirAsi. puM0 (kRmirAzi) ye nAmanI | kirimera puM0 (kirimera) me tanuM sugaMdhI se vanaspati eka vanaspati kA nAma. 05. eka prakArakai sugaMdhita vastu A kind Name of a kind of vegetation. of fragrant substance. jIvA03,4; panna. 1; bhaga0 23, 5; | kiriyatara. puM0 ( kriyAtara) moTI liyA. baDI kimu. a. ( kimu ) Y; prakSArtha. kyA ? A / kriyA. A great action. bhaga0 5, 6; particle showing interroga: 13, 4; tion; what. piM0 ni0 120 kiriyAvasAla. na0 (kriyAvizAla yatra kriyA: kiyakamma. na0 ( kRtakarman ) ta nA. kAyikyAdikA vizAlA: sabhedatvenAbhidhI kRtakarma vaMdana. The Vandana ( salu- yante tat ) se nAmanI yA pUrvamAno term| tition and prayer to a Guru) | pUrva. isa nAma kA caudaha pUrva meM se terahavAM pUrva. styled Kritakarma. prava0 655; The 13th of the 14 Purvas, so kiyApara. tri. ( kriyApara ) Arya 42vAmA / named. sama0 14, nat52. kAma karane meM tayyAra. Devoted kiriyA. strI. (kriyA ) 4 dhana hetu to business; (one) busily doing kAyikI Adi pAMca kriyA; karma baMdhananI ceSTA. his work."maggaNusAri saDDo paNNavaNijo karma baMdhana kI kAraNa rUpa kAyikAdi pAMca kiyAparo ceva" paMcA0 3, 6; kriyA; karma baMdhana kI ceSTA. Any of the kira. a. ( kila) nizraya; mare // 2. nizcaya; five kinds of actions which lead ATETTA. Indeed; assuredly. foto to bondage e. g. bodily action ni0 642; vize0 563; bhaga06, 7; saMtthA. etc. jaM. 50 7, 138; ova. 20; utta. 2; jaM pa* su0ca0 2, 11; bhatta0108; ka. 18, 23; bhaga0 1, 2, 6; 10; 2, 5; 3, ga. 4, 78 3, 5, 6, 17, 1; nAyA0 1; sUya0 2, 1, kiraNa. puM0 ( kiraNa ) 29; te pramA. 17,2,5,12; aAyA0 1,6,1,16; ThA0sama. kiraNa; teja; jyoti. A ray of light; 1; 5; vize0 3, 46; 64; nisI0 5, 65; light. bhaga011,11; ova010:jIva03,3; rAya0 224; panna0 1, 17, 22; paNha0 2, kirAya. puM0 (kirAta ) rAta nmn| me| 2; su0 ca0 6, 3; (2) pratApanA sUcanA anArya deza. kirAta nAma kA eka anAya deza. / vIsabhA parnu nAmamA thi:I mAhi Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kiriyA ] (476 ) [kilaMjaya pAMya yArnu varNana mApekSa che. prajJApanA ke -vivajjiya. puM0 (-vivarjita) yAthA bIsaveM pada kA nAma jisameM ki kAyAkI prAdi rahita. kiyA se rahita. devoid of pAMca kriyAoM kA varNana hai. name of the action. bhaga0 30, 1; -samaya. puM0 20th Pada of Prajnapanu Sutra (-samaya) yA 42vAnA samaya. kriyA karane describing the five kinds of | kA samaya. the time for doing an actions viz. bodily etc. pana. 13 action. bhaga0 1, 10; (3) mAtmA tathA 52 cha samamAnate. kiriyAThANa. na. (kriyAsthAna-karaNaM kriyA AtmA aura paraloka kA mAnanA. belief in tasyAH sthAnAni bhedA: tat kriyAsthAnam ) the existence of soul and un- sUyagaDAMgasUtranA bIjA bhRtraskaMdhanA bIjA seen world. prava0 557; bhaga0 25 7 | adhyayananuM nAma ke jemAM kriyAnA tera sthAna-haann. na0 (-sthAna) hayAtu sthAna nu vistArathI pani cha. sUtra kRtAMga ke hiyAnA tere zyAnabhAnu game te . kriyA dUsare zrutaskaMdha ke dUsare adhyAya kA nAma kA sthAnaka; kriyA ke 13 sthAnakoM meM se koI jisameM teraha sthAnakoM kA vistAra pUrvaka varNana bhI eka. any of the 13 varieties hai. Name of the 2nd chapter of of Kriya i. e. action or source the 2nd Sruta Skandha of of Karma. prava0 837; --dAra. na. Siyagadinga Sutra, describ. (-dvaar)yaanu|2-5529. kriyA kA dvAra ing the 13 varieties of actions. prakaraNa. the chapter on Kriya. sama0 23; sUya0 2. 2, 85, 86; prava0 316; -ruha strI0 ( kiriyApada na0 ( kriyApada ) pannA sUtra anukAnamAM rUci-chA; samakitane eka | priyApahanuM nAma. pannavanA sUtra ke kriyApada kA 12. anuSThAna meM ruci-prema; samyaktva / nAma. Name of the Kriyapada of kA eka bheda. liking for, desire for | Pannavani Sutra. bhaga* 8, 3; Kriya i. e. religious perfor-| kiriyAvisAlapuva. puM0 (kriyAvizAlapUrva) mance; one of the varieties of hiyArizAsanAme terme| pUrva, kriyAvizAla right belief. utta028, 16; prava0672; nAmaka terahavAM pUrva. The 13th Purva -vAi. puM0 ( -vAdin -kriyAM jIvAja vA- named Kriyivisila. naMdI0 56; nirartho'stItyevaMrUpAMkiyAM vadanti iti kriyA prava0 724; vAdina :) jiyAna mokSasA mAnanAra; / kirIDa. na0 (kirITa) bhugaTa. mukuTa. A kriyA ko mokSa dAyaka mAnane vAlA; kriyA kA ___erown; a diadem. suca. 1, 1; astitva svIkAra karane vAlA. one who kila a0 (kila) nizcaya. nizcaya. Indeed; accepts the existence of the _assuredly. nAyA0 16; soul etc. as a cause of action. / kilaMjaya. puM0 (kilika ) vAMsanI suMdI ThA0 4, 4; sUya0 1, 1, 2, 24; -vAdi ke jemAM gAyane khANa ApavAmAM Ave che te. puM0 (vAdina) mA "kiriyAbAI" za6. bAMsa kI TopalI jisameM ki gAya ko bhojana dekho " kiriyAvAi' zabda. vide " kiri diyA jAtA hai. A basket of bamboo yAvAi" AyA0 1,1,1, 5; bhaga0 30, 1; used for giving food to cows. Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kilaMta ] (480 ) [kilissa rAya0 271; gavA0 2, 14: led, agonised on account of kilaMta. tri. (klAnta) du:5thA pati. attachment, hatred etc. usa032, duHkhase pIr3ita. Troubled; pained 25; ka. pa. 4, 16; (2) sezayuktA bhaga0 16, 4; 16,3; su0 ca. 10,65) du:10. klezayukta; duHkhI. unhappy; jIvA0 3, 1; paraha. 1, 3, veya. 3, Iniserable. su0 ca0 3, 156; (3) 16; nAyA. 1; kappa. 6,61 mazumA huTa. azubha; duSTa. evil; wickVkilAma. dhA. II. ( klam) du:mahe; } ed. bhatta0 78; paMcA0 3 41; -kamma. hupayApa. duHkha denA. To afflict; to na0 (-karman) naSTa bha. kliSTa karma. give pain; to trouble. an action causing pain, sorrow kilAmei. bhaga0 5, 6; etc. arising from anger, hatred kilAvaMtti. panna0 36; etc. bhatta0 78;-bhAva. puM0 (-bhAva) kilAmasi. dasa0 5, 2, 2; saSTamA - parikSAma. kliSTa pariNAma. kilAmaha. bhaga0 8, 7 state of being full of pain, kilAvijjamANa. ka. vA. va. kR. sUya. sorrow caused by attachment, hatred etc. nAyA. 15-satta. puM0 kilAma. puM0 (klama) pI31. pIr3A; duHkha. na0 (-satva) azI 05. klezI jIva. Affliction; pain; trouble. bhaga01, a sentient being full of trouble 1; vize0 24.4; kappa. 4, 76; or pain. paMcA0 3, 41; thA. thakAvaTa. exhaustion; getting kiliThThayA. strI. ( kliSTatA) hu45j. duSTatired. rAya0 236; panA. State of being evil or kilAmaNA. strI0 (klamanA) pA; duH5. wicked. paMcA0 16, 25; / pIr3A; duHkha. Misery; pain; afflie. | kilirANa. tri. (klina) mAda; lI. tion. bhaga0 3, 3, bhIjA huA; gIlA. Wet; damp. nAyA0 kilAmizra. tri0 (klAnta ) zAni pAmelu 1; utta0 2, 3, susa gaye. murajhAyAhuH sUkhAhuprA. kilina. tri. (klinna ) gus| "kiligaNa" Tired; faded; dried. aNujo0 130; / 26. dekho " kiliNNa" zabda. Vide bhaga08, 7 "kiliNNa" utta0 2, 36; kiliMca. na. (*) pAsanI sapATa./kilissa. dhA* I. (kliza) sezapAma; bAMsakI cipAlI. A sip of bamboo. } humA ya. kleza pAnA; duHkhI honA. To ___ nisI0 1, 2; dasa0 4; be miserable; to undergo kiliha tri. ( kliSTa) saliSTa pariNAmI; trouble or pain. rAga pinA pariNAmavANI. saMkliSTa pari- kilissai. utta0 27, 3; NAma vAlA; rAgayukta pariNAmI. Troub-1 kissanti. saya0 1,3,2, 12; * nu| pRSTa 12 15 nI 58noTa (*) dekho pRSTa nambara 15 kI phuTanoTa (*). Vide foot-note (*) p. 15th. Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kilissa] ( 481 ) [kiha kilissaMta. va. kR.pi. ni. 188; tavAra. taravAra. A sword. ova. kilissa. puM0 (kleza) du:4; za. duHkha; kiviNa. tri. (kRpaNa) nusa; garImA 24. kleza. Misery; pain; trouble. nirdhana; daridra. Poor; stingy; miserly. naMdI0 13; paeha 0 1, 1; nAyA0 13; su0 ca0 1, 154; kilI. strI0 (kilI) zakSA satrI; mAlI. / kisa. nA. dhA. I. ( kRza ) pAtaNu-humaNu salAI; khIla. A small rod; a small 42. patalA-dubalA karanA. To render nail; a thin blade of grass etc. weak, slender or emaciated. matta0 102; kisae. sUya0 1, 2, 1, 14; Vkilesa.dhA.I.(kliza) seza pavA; kisa. tri. (kRza ) pAtaY; dupaY; niya. paritA5-65 utpanna 42. kleza-duHkha patalA; dubalA; kamajora. Weak; feeble; utpanna karanA. To cause trouble; to slender. uvA0 1, 72; ThA04, 2, sUya. give pain. 1, 1, 1, 2,1, 2, 1, 6; utta0 2, 3: kilesaMti. pre0 AyA0 1, 6, 2, 184; AyA0 1,6 3, 186, piM. ni. 262 kilesa puM0 (kleza ) seza; 6:5. kleza; bhaga0 2, 1; nAyA0 1; 5; --uyara. tri. duHkha. Trouble; pain. sU0 pa0 20; (-udara ) huma-pAta peTavAnI. dubale piM0 ni0 188; nAyA. 16; paMcA0 4, 21; __ peTavAlA. (one ) with a slender -kara. tri. ( -kara ) veza 42nA2. belly. su. ca. 2, 86; kleza karanevAlA. causing trouble; kisalaya. puM0 (kisalaya) 5ig2: TIsI; troublesome. bhatta. 123; 56. kopala. A tendril; a sprou. kivaNa. tri. (kRpaNa ) haridrI; 24; mipA. ting leaf. jaM. 50 ova0 rAya0 114; kRpasa; kaMjUsa; daridrI; nirdhana. Poor; jIvA0 3, 4, " saco vi kisalo khalu, indigent; miserly; beggarly. uggamamANo aNaMtatro bhaNio " panna0 1; ThA0 5, 3; aMNutta. 3, 1; bhaga0 1, 6; -~patta. na0 (-patra) saya 5 patradasa. 1, 2, 10; jaM.pa. piM. ni. 446% nItuMma pAhu-TIsI. kisalayarUpa nAyA. 14; AyA0 2, 1, 1, 7; kappa0 / patra nikalatA huzrA komala patra-TahanI. a 2, 16; -kula. na0 (-kula) Ri JNa; | sprouting, tender leaf. prava0 240; garImanuM . dAridra kula; garIba kA kula.kisi. nI. (kRSi) metIvADI; metA. poor family; indigent family. To khetI. Agriculture. ThA0 4, 4; piM0 8;dasA010,10;-piMDa.puM0(-piNDa) ne ni0 438; jaM. pa. su. ca0 12, 56; bhAvAna pArA4. raMka ke liye rakhA huA | vize0 1615; paMcA0 8, 45; -kamma. bhojana. Food to be given to the na0 (-karma ) metAnu. ma. kAztakArI. indigent. nisI0 8, 16; __agriculture. paMcA0 4; 4; kivaNaga. tri. (kRpaNaka) 5; sa. kisora. tri.( kizora ) zi2 avasthAvAgA. kaMjUsa. Miserly; stingy. sUya0 2, kizora avasthA; bAlyAvasthA. Young; 2, 54 adolescent. ogha0ni066; kivANa. puM. (kRpANa-kRpAMnudatIti) 4; kiha. a. (ka) 5i ? ye za. Where ? Vol. II/61. Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kihaM ] at what place ? bhaga0 2, 13, 2; kihaM. a0 ( katham ) prebha ? devI rIte ? kyoM ? kyA ? How; why. vize0 135; 145; piM0 ni0 bhA0 36; nAyA0 7; bhaga0 2, 1; "se kAhevA kihaMvA kevaJcireNa vA kihaM vatti" bhaga0 3, 2; kI. tri0 ( krota ) peyAtuM sIdhe mola liyA huA kharIdA huA. Bought; purchased. paMcA0 13, 5, kIDa. puM0 (kITa) tuH DIDeo. jaMtu; kIr3A. An insect; a worm. utta0 3, 4; 36, 146; dasa0 4; ogha0 ni0 735; sU02, 6, 45; paraha0 1, 3, kIDaya na0 ( kITaja ) DIDAnI sAthI utpanna tuM sUtra. kIDA kI lArase utpanna sUna. A thread produced from the saliva of an insect. "kIDayaM paMcavipattaM taM jahA paTTemalae aMsue cINaMsue kimirAge " jo0 35; kIDA. bI0 ( krIDA ) ramata gammata khela; vinoda. Sport; play. bhaga0 91, 8; utta0] 1, 6; jAyA0 1; uvA 0 1, 48; (2) mANasanI daza dazAo paikI mIjI zA. manuSya kI dasa dazAoM meM se dUsarI dazA. the 2nd of the ten conditious of men. taMdu0 - kArI. strI0 ( -kAriNI ) DIDA zavanArI hAsI. krIr3A karAne vAlI dAsI. & maid-servant who causes to play or sport. bhaga0 11, 11; kIraNAsa. puM0 ( kInAza = kutsitaM nAzayatIti ) yamarA04. yamarAja. The god Yama; the god of death. su0 ca0 5, 171; a. a. ( tofia ) 142; ayus; que. kAmaraH napuMsaka; nAmarda A cowardly | ( 482 ) fellow; an impotent person. utta0 16; 41; sU0 1, 3, 1, 17; jIvA 03, 3, ThA03,4; ka0 0 4, 42; su0 ca06, 118; veya04, 4; nAyA0 1; bhaga0 6, 33; prava0 767; ( 2 ) : tanuM pakSI. eka jAtakA pakSI. a kind of bird. paNha0 1, 1; ( 3 ) zrIbhAra klIvakumAra. Klivakumara nAyA0 16; kIya. tri0 ( krIpsa = kriyate smArthadAnena gRhyate smeti krItam ) parIhenuM, yAtuM sIdhenuM kharIdA huA. Bought; purchased. AyA0 1, 8, 2, 202; 2, 5, 1, 2, 144; dasa0 6, 46; sama0 21; dasA0 7; nisI0 14, 13 18 2; 16, 1; ( 2 ) sAdhune mATe AhArAdi vecAtuM laine ApavAthI lAgatA eka deva; 16 ud gamanamAMnA sAmo ghoSa. sAdhuko AhArAdi kharIda kara dene meM jo doSa lagatA hai vaha; 16 udgamanoM meM kA 8 vAM doSa. the 8th of the 16 Udgamana faults viz. giving food etc. to a Sadhu after purchasing it. prava0 572; piM0 ni062; 306; bhaga0 6, 33: kaDa. tri0 ( kRta-krItena krayeNa kRtaM niSpAditaM krItakRtama ) sAdhune vAste bhagAuthI veyAtuM sa rAmeva sAdhu ke liye pahale se kharIda kara rakhA huA. purchased beforehand for a Sadhu. parAha 0 2, 5; - gaDa. tri. ( -kRta ) o| "kIyakaDa " zabda dekho "kathikaDa " zabda. vide " kIyakaDa bhaga0 5, 6; nAyA0 1; ova0 40; utta0 20, 47; dasa0 3, 2, 5, 1, 55; kIya. puM0 ( kIcaka ) zrIya; mAMsa kIcaka; bAMsa. A bamboo dasa0 6, 1, 1; kIyaga. puM0 ( kIcaka ) zrI nAbhA rAna. For Private Personal Use Only [ kIyaga " Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kIyA ] ( 483 ) [ kIsattA kIcaka nAmaka rAjA. Name of a king. | kIliya. na0 ( krIDita ) !! . krIDA nAyA. 13 karA huA; khelA huA Sported; ( one kIyA. strI. (* kokA-kAnanikA) minI who has) sported. utta0 16, 5; 8. zrAMkhakI putalI. The pupil of su0 ca0 2, 414; nAyA0 1; ThA0 6; the eye. aova0 kIliya. tri. (kIlita ) maMtrAditathA mAlI VkIla. ghA0 I, II. (krID ) meajgI31 bhu3. maMtrAdika se kIlA huA. Charm 12vI. khelanA. To sport; to play. ed; subjugated with incanta. kIlei. su0 ca0 2, 385. tions etc ; hypnotised. su0 ca0 kolaMta. va0 kR0 je0 pa0 3, 65: bhaga0 . 2, 414; 13, 6; paMcA0 7, 36%) kIliyA. strI0 ( kAlikA ) mA nA kIlamANa. nAyA0 14; 16; vivA06; sAMdhA khIlIthI jaDela hoya te saMdhayaNa che kIla. puM0 ( kIla ) mITa; bhosI. khIlaH | saMghayamAnuM pAya/ saMdhayA, jisameM haDDiyoM kIla. A nail; a peg. sUya. 1, 5, 1, ke jor3a kIla se joDe hoM vaya saMghayaNa; 6 6: dasa0 5, 167; uvA0 7, 277: paMcA0 / saMghayaNa meM se pAMcavAM saMghayaNa. A variety 7, 10; of physical structure in which kIla ga. puM. ( kolaka) pAyo khIlA. A the bones are fastened together nail. jIvA0 3, 4; jaM. 50 5, 196; by (two ) little nails; the fifth rAya0 46; of the six Sanghayanas. panna kolaNa. na0 ( krIDana) wist; 2 mata. krIDA; 23; ka. gaM. 1, 36, ---saMghayaNa na. khele. Play; sport. ova0 24; panna. 2; ( -saMhanana = yatrAsthIni kIlikAmAtra kIlA. strI. (krIDA) 2mana. khela; krIDA. baddhAnyeva bhavanti tatkIlikAsaMhananam ) Play; sport. taMdu. nira. 1, 1; su. che saMghayaNamAMnuM pAMcamuM kIlikA saMghayaNa. 6 ca0 1, 244; --pasaMga. puM0 (-prasaMga) saMghayaNa meM se pAMcavAM kIlikA saMhanana. the / 42vAne prasaMga. krAMDA karane kA prasaMga. fifth of the six varieties of in occasion of sport or play. physical constitutions where prava. 458 the bones are joined together kIlAvaNa. na0 ( *krIDana) 2bhA'g. khilAnA. | merely by two little nails. stalo Causing to sport or play. nAyA. 1; ThA0 7, 1; 2; 18; piM0 ni0 410; -dhAI strI0 kIliyAsaMghayANi. tri0 ( kIlikAsaMhananin ) (-dhaatrii)ii| zavanArI strI-dhAramAtA. li| saMghayavANI. kIlikA saMhanana vAlA. kI karAne vAlI strI. a wet-nurse (One) possessed of a nailed who causes a child to sport or / bony frame. bhaga0 24, 1; play. nAyA0 1; 16; kIsa. puM0 ( kahiza ) yu. kaisA. OF kIlAvaNaga. tri. (krIDAkAraka ) zrI 12 // 5- what sort or uature. bhaga0 1, 1; nAra. krIDA karAne vAlA. ( One) who / kIsattA. strI0 (kazitA ) 12 ? zu causes to sport. nAyA0 3, 250 5. kisa prakArakA; kaisA. ( Of ) Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kIsattA] ( 484 ) [ kujara what nature or sort. bhaga0 1, 1; | jIvA0 3, 4; kappa0 4, 60; -puDa. puM. panna. 28% ( -puTa) mano 53. kezara kA pur3A. a kIsattA. strI0 ( kiMsvatA ) | 105? kisa / packet of saffron. nAyA0 17; prakAra kA. (Of ) what sort or | kuMca. puM0 strI. ( krauJca) ya pakSI. cakavA nature. "kIsattAe" bhaga. 1, 1; pakSI. A kind of bird. "aha kusuna ku. na0 (ku) putsita; na . kharAba. Bad; saMbhave kAle, kAilA paMcamaM srN| ThaTuM ca evil. aNujo0 128; panna. 1; ( 2 ) sArasA kuMcA, NesAyaM sattamaM go" aNujo. bhAra. kumAra; bAlaka. a boy. vivA0 1, 6; 138; sama0 pa0 238; paraha. 1, 1; (2) kuiyaraNa. puM0 ( kuvikarNa ) ghI gAyAMnI ya pakSI; payamA tIrtha:2j sAMchana. kauMca ghamI; gomaMtane adhipati. bahutasI gAyoM pakSI; pAMcaveM tIrthaMkara kA lAMchana. a kind kA svAmI; gaumaMDalakA adhipati. An | of bird which was the syinbol owner of many cows vize0 632; / of the 5th Tirthankara. prava0381; kuukUvamANa. puM0 (kukukUpamAna ) baatt| | kuMca. puM0 (kuJca) ya nAmane se anAya 42tA. kuku kuku karatAhuA. Bustling; zi. kuMca nAmaka eka anArya deza. Name noisy. vivA0 8; of an uncivilised country. prava0 kuuva. na0 ( kutupa) suM; sI. miTTI kA , 1568; choTA bartana. A small earthen pot. | kuMvi a. puM0 (kuzika) yi nAmoza naze piM.ni. 557; muni pati nAmanA sAdhune pitAne tyAM rAkhyA kuzro. a. ( kutaH ) yAMthA. kahAM se. tA. kuMcika nAma kA seTha ki jisane muniWhence. sUya0 2, 5, 31; pati nAmaka sAdhU ko apane yahAM rakhA thA. kuMkaNa. puM0 ( kokaNa ) is 2. kokaNa Name of a merchant who had deza. The country known as maintained at his house an Konkana. ( 2 ) 2 driya pAlI me ascetic named Munipati bhatta. 71. cAra iMdriyoM vAlA eka jIva. a kind 133; of four-sensed living being. kuMciya. tri0 ( kuJcita ) gaNe; tA. utta. 26, 146; gare yayesa; pAM. gola banA huA; kuMData ke kuMkaNa. tri. ( koGkaNaka ) is dezamA zrAkAra kA banA huA; TeDhA. Curved; nbhesa; is zamAM sanA2. koMkana meM bent. utta. 22, 24; paNha0 1, 4; janmA huA; koMkana dezanivAsI. (One ) ova. 10; su. ca0 2, 368; bhaga01, 1; born in the country of Kon- jIvA0 3, 3; jaM0 pa0 2; -kesaya. puM. kana; a resident of Konkana. (-kezaka) vaNesa . dhuMgharAle bAla. aNujo0 131; curved locks of hair. bhaga0 15, 1; kuMkuma. puM (kuMkuma) zara. kezara. Saffron. | kuMciyA. strI. (kuJcikA-kuJcatyAcchAdayati rAya0 56; zrova0 38; aNujo0 133; / iti kuJcikA ) jthI. kuMcI. A key. jaM0 pa0 uvA0 1, 29; (2) . kuMkU. piM0 ni0 356; a kind of red powder. nAyA0 1; | kuMjara. puM0 (kujara-ko jIryatIti kuMjaraH Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuMTa ] yadivA kuje vanagahane ramate ratima banAtIti kuMjaraH ) ; sAthI hAthI; gaja; hastI. An elephant ThA0 6; bhaga0 11, 11; nAyA 0 1 8 17; jIvA 0 3, 1; rAya0 43; ova0 utta0 11, 18 kappa0 3, 33; jaM0 pa05, 115; - zraNIzra-ya. puM0 ( anIka ) hAthInI senA gaja senA; hAthI kI senA. an army of elephants or0 5, 17, 1 kuMTa. tri0 ( kuNTa) vikRta DAvAsa; hu ho. TUTA, vikRta hAtha vAlA. ( One ) with a defect in an arm paraha 0 1 1 prava0 802; ( 485 ) kuTatta na0 ( kuNTa) ne hAtha ye hoya te. jisake hAtha paira vikRta hoM vaha. A defect in an arm or a leg. AyA0 1, 2, 3, 78; kuMDa na0 ( kuNDa ) muMDe. kuMDA; pAnI kA pAtra. A large vessel or receptacle of water, jaM0 pa0 panna 11; naMdI0 47; jIvA0 1; kuMDa koliya. puM0 ( kuNDako lika ) me nAmanA mahAvIra svAmInA eka zrAvaka; daza zrAvaka bhAMnA me isa nAma kA mahAvIra svAmI kA eka zrAvaka; dasa zrAvaka meM se eka Name of layman-follower of Mahaviraswami; one of the ten Sra. vakas. uvA 1, 2, kuMDaga. puM0 ( kuNDaka ) 4Nusa kAnakhajUrA; kAna meM ghusane vAlA eka jantu A kind of insect. utta0 1, 5 kuMDadhAra. puM ( kuNDadhAra ) bhe: lavanA heva. eka prakAra ke deva. A species of gods. rAya0 166; kuMDamoya. puM0 ( kuNDamoda ) sAthInA bhaganA bhaTInu hAma; hAthIke pairoM DA For Private [ kuMDala jaisA miTTIkA kuMDA An earthen vessel of the shape of an elephant's leg. "kaMsesu kaMsapAesa kuMDa me esu vApuso " isa0 6, 50; kuMDa. puM0 ( kuMDaka) : tanuM vAsaguDe. eka prakAra kA bartana A kind of vessel nAyA. 7; kuMDarIya puM0 ( kuNDarika ) riDa nAmano eka rAjakumAra ke je vairAga bhAve dIkSA lai, eka hajAra varSe sudhI barAbara pALI, Akhara patita thai saMsAramAM ALye, thoDAja vakhata viSaya sevana karI maraNu pAmyA. marIne sAtamA narahe pohe the. kuMDarika nAma kA eka rAjakumAra ki jisane vairAgya bhAva se dIkSA le, eka hajAra varSa taka barAbara pAlana karake Akhira patita hokara saMsAra meM AyA, thoDA samaya viSaya sevana karake mRtyu ko prApta hokara sAtaveM narka meM pahuMcA. Name of a prince who became a monk and closely practised asceticism for 1000 years but became degrad. ed at last and again entered the world; he enjoyed sensual pleasures for some time and after death went to the 7th 16; hell. nAyA* 16; - juvarAya. puM. (- yuvarAja) muMDarI nAmanA yuvarA puMDarI zanmanA (lA. kuNDarIka yuvarAja. a prince named Kun tarika. nAyA0 kuMDala. puM0 ( kuNDala ) anamAM pazvAnu usa nAma me AbhUSaNa kAna meM paharane kA kuMDala nAmaka gahanA An ear-ring. jaM0 pa05, 123; 115, 3, 45 aNujo 0 103, nAyA0 1 2; bhaga0 3 1 2; 11, 11; 15, 1, rAya0 26; jIvA0 3, 3: AyA0 1, 2, 3, 76; sama0 pa0 331; Personal Use Only Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuMDalamaha] [kuMDalavarobhAsamahAvara 237; utta0 6, 5, pana. 2, 15; ova. samudrake adhipati devatA kA nAma. name of 12; 22; nisI07,8% kappa02, 14, dasA. the presiding deity of the 101; (2) anAme zamA 65 bhane ocean named Kundalavara. zimA samudra. dasaveM dvIpa aura samudra kA nAma. jIvA0 3, 4 name of the 10th island and kuMDalavarabhadda puM0 (kuNDalavarabhadra) 357112. also of the 10th ocean. sUya0 16; dii| adhipati tAnu nAma. kuMDalavara jIvA0 3, 4; aNujo. 103; -juala. dvIpa ke adhipati devatA kA nAma. Naine na0 (-yugala) AnamA paravAnA mes. of the presiding deity of the kaaneN| meM paherane ke do kuMDala. a pair of | island of Kundalavara. jIvA03,4; ear-rings. kampa0 3, 36; -jugala kuMDalabaramahAmaha. puM ( kuMDalavaramahAbhadra) na0 (-yugala) sanI .. kuMDala kI parIpanA adhipati yatAnu nAma. joDa. a pair of ear-rings. nAyA0 8; kuMDalavara dvIpake mukhya devakA nAma. Name -dhara. tri. (-dhara ) sane pA29 42. of the presiding deity of the nAra. kuMDala ko dhAraNa karane vAlA. (one) island of Kundalavara jIvA.3,4; who has put on earrings. kuMDalavarobhAsa. puM0 (kuNDala varAvabhAsa ) nAyA. 8 kuMDalavare bhAsa nA mane eka dIpa tathA samudranuM kuMDalabhadda. puM0(kuNDalabhadra) bInA adhiH nAma. kuMDalavarobhAsa nAmaka dvIpa athavA samuda pati devatA nAma. kuMDala dvIpa ke adhipati | kA nAma. Name of an ocean; also deva kA nAma. Name of the presid. that of an island. sU0 50 16% ing deity of the Kundala jIva 3, 4, island jIvA0 3, 4; kuMDalavarobhAsabhadda. puM0 (kuMDalavarAvabhAsa. kuMDalamahAbhaha. puM. ( kuNDalamahAbhadra ) bhadra ) rAmAsa dIpanA adhipati he. 33414 // adhipati nuM nAma. kuMDala. tanuM nAma. kuMDalavarAvabhAsa dvIpa ke mukhya deva dvIpa ke adhipati deva kA nAma. Name of kA nAma. Name of a deity presidthe presiding deity of the iny over the ocean named Kundala island. jIvA0 3, 4; Kundalavaravabhasa. jIvA0 3, 4; kuMDalavara. puM0 (kuNDalavara) 12 nAmakuMDalavarobhAsamahAbha6. puM0 (kuNDalavarAva hI5 tathA samudra. kuMDalavara nAmaka dvIpa aura bhAsamahAbhadra ) sarAyamAsIpanA adhi. samudra. Name of an ocean; also ) pani nAnunAma. kuMDalavarAvabhAsa dvIpa ke that of an island. jIvA0 3, 4, (2) mukhya devakA nAma. Name of a deity kuMDalIpane cAre tarapha pharate kuMDalavara nAmane presiding over the island parvata. kuMDaladvIpa ke cAroM ora sthita kuMDala- named Kundalavaravabhaga, vara nAmaka parvata. namy of a moun- jIvA0 3, 4, tain surrounding the Kundala - kuMDalavarobhAsamahAvara. puM0 (kupAkhabarAva. island on all sides. ThA0 3, 4; (3) / bhAsamahAvara ) sa mAsa samudranA hai. 352 samudranA adhipati tA. kuNddlvr| tanuM nAma kuMDalavarAvabhAsa samudra ke Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuMDalavarobhAsavara ] ( 487 ) [ kuMda deva kA nAma. Name of a deity a. bhAle kI noka. the point of a presiding in the Kundalavara. spear. nAyA0 15--ggaha. tri0 (-praha) vabhasa ocean. jIvA* 3, 4 mAlA rAmanA2. bhAlA rakhane vAlA. a kuMDalavarobhAsavara. puM0 (kuMNDalavarAvabhAsa spearman bhaga06,33:nisI08, 6,2 vara) 11nAsa na. samudranA yatAnuM kuMtodavI. strI. (kuntIdevI) pA54 sajanI nAma. kuMDalavarAvabhAsa samudra ke deva kA nAma. rANI. pAMDu rAjA kI rAnI. Name of Name of a deity residing in the queen of the king Pandu. the ocean named Kundala. nAyA. 16; varavabhasa, jIvA0 3, 4, kuMthu. puM0 (kunthu ) dhuMthunAtha nAmanA yAtu kuMDalA. strI. (kuNDalA) suva27 vizayanI covIsInA 17mA tIrthakara ane 6 la caka bhuNya yAnI. suvaccha vijaya kI mukhya / patI. kuMthunAtha nAma ke vartamAna cauvAsI ke rAjadhAnI. The chief capital of | 1. veM tIrthakara aura 6 The cakravartI. Suvachchharijaya. 'do kuMDalAo' Name of the 17th Tirthankura ThA0 2, 2, 3; jaM0 50 and the 6th Chakravarti of kuMDaloda. puM0 ( kuNDaloda) yI naamne| the present Chovisi. bhaga0 20,8; me samudra. eka samudra kA nAma. Name aNujo0116: sama0 24; zrAva0 TI0 sama. of an ocean. sU. pa. 16) jIvA03,4; pra. 134; prava. 264; kappa. 6, 186; kuMDiyA-yA. strI. ( kuriDakA ) mAna utta. 18,36(2) traya dhAdrayavAnA ma vizeSa; durI; kuMDI; pAtravizeSa. A gort 04; yA. tIna indriyoM vAlA eka jIva. of vessel. rAya0 aNujA. 132; bhaga a kind of sentient being hav15, 1; nAyA. 15; paraha. 2, 5; ing three sense-organs. "pANa aNutta. 3, 1; (2) ma sa kamaMDala. a suhume ' ThA0 8; dasa. 4; bhaga0 7, 8, kind of pitcher made from utta03, 4, 36, 136rAya0270proSa. gourds etc. to hold water in. ni. 323, panna. 1; kapa. 5, 131%; bhaga0 2, 1; ova. 38; ---jiNida. puM0 (-jinendra) kuMthu nAmanA kuMDiya. puM0 (kuNDika) ma 1. kamaMDala. 17 mA tIrtha 2. kunthu nAmaka 17 veM tIrtha A sort of pitcher made from kara. the 17th Tirthankara gourds etc. to hold water in. named Kunthu. prava0 416; nAyA. 5; kuMda. puM0 (kunda) bhayAnuM sa; bhoganuM dUsa. kuMDiyAyaNIya. puM0 (kuNDikAyanIya) Bist. manakundakA phUla; mogare kA phUla. A kind yAtravAsA. kuDikAyana gotra vAlA. One of flower. nAyA0 1; &; 16; bhaga0 6, belonging to the family-line 33; 22, 5; aova. 10; panna. 1; utta. named Kundikayana. bhaga015,1; 34, 1; rAya0 54; jIvA0 3, 3; kappa. kuMta. puM0 (kunta) bhA. bhAlA. A spear. 3, 37, 40; je0pa05, 122; (2) jIvA0 3, 1; bhaga06, 33; ova031; jaM. nAmanI vanarapati; 31. kuMda nAmaka vanaspati; pa. 3. 67; - ga. na0 (-apra) maasaanii| bela. a creeper bearing Kunda Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuMdarukka] ( 488 ) [ kuMbhakarakaDaga - - - - - flowers. nAyA0 1; pama0 1; -mAlA. kuMbhanacAdasvapna tIrthakara, cakravartInI strI0 (-mAlA ) mogarAnA pu0panI bhAsA. bhAtA nuve cha tebhAnu me. kuMbhasvapna mogarA ke puSpoM kI mAlA. a garland tIrthakara, cakravartI ko mAtA jo svapna of Kunda flowers. kappa. 3, 36; dekhatI hai vaha; caudaha svapnoM meM se eka. -layA. strI0 (-latA ) bhayannA 34. one of the 14 dreams which nI vesa. macakuMda ke phUlakI bala. a creep- the mother of a Tirthankara er bearing flowers known as Chakravarti sees. nAyA0 8; (6) Machakunda, sino sAI mAda, athavA 240 praratha prabhAe, kuMdurubA. puM0 (kunduruSka)me tanI sAdhAraNa mAna vize. kuMbha be prakAranA che jaghanya vanaspati. eka prakAra kI sAdhAraNa vanaspati ane utkRSTa, jaghanyanuM mAna upara batAvyuM, A kind of ordinary vegetation. te. utkRSTa kuMbha se Adraka pramANa gaNAya che. jaM.pa05,122;bhaga023, 3; (2)yI-me sATha ADhaka athavA 240 prastha pramANa bATa jatanu sugaMdhIdhupadravya% sIsArasa. eka prakAra tolane ke vajana ko kuMbha kahata haiM yaha jaghanya ko dhUpa; silArasa. a kind of fragrant aura utkRSTa rUpa se do prakAra kA hotA hai substance used as incense. sama. jaghanya kA pramANa Upara diyA gayA hai pa0210;rAya0 27; jIvA73,4sU0pa020 / aura utkRSTa kA pramANa so zrADhaka hai. taMdu. zrova nAyA01; bhaga011,11kappa03, 32; a measure of weight equal to kuMbha. puM0 ( kumbha ) ghI; 412. ghaDA; kalaza. 60 Adhakas or 240 prasthay, which is of two kinds viz. supeA pot. "cattAri kumbhApaNattA / taM jahA rior and inferior, the former puna nAmamege no pugne" nAyA. 17; rAya. being eqnal to 100 Adhakas. 34; jIvA0 3, 1; veya. 2, 4; aNujo. -juala. (-jugala) megha31. do ghaDA. 16; 132, sUya0 1, 4, 1, 26; bhaga. two pots. 050 7, 166; -sahassa. 11, 11; kappa. 1, 4; jaM. pa. 7, 166; na0 (sahasra) 12 ghA. hajAra ghaDA. (2) 18 mA tIrtha42nA pitA. 16 veM tIrthaMkara one thousand pots, jaM.503, 5;6; ke pitA. the father of the 19th kuMbhakAra. puM. (kumbhakAra ) mA2. kumbhAra. Tirthankara. sUya0pa0230praba0325; A potter. uvA0 7, 220; bhaga0 15,1; (3) 18 mAM anAya tiirth2|| prathama -zrAvaNa. puM0 (-ApaNa) kuMbhAranI huna. dhanuM nAma. 18 ve tIrthakara arahanAtha kumhAra kI dUkAna. a potter's shop. ke prathama gaNadhara kA nAma. name of bhaga0 15, 1; the first Ganadhara of Ara- kuMbhakarakaDaga. na0 ( kumbhakArakaTaka ) me natha, the 18th Tirthankara. prAcIna nagaranuM nAma jyAM pAlake baMdhakanA sama0 pa0 233; praba0 306; (4) dunImA paaNyse| ziSyAne pANImA polyA tA. eka nA24Ine 54AvanA2 52mAdhAmI. kuMbhI meM prAcIna nagara kA nAma jahAM pAlaka ne khaMdhaka nArakIko pakAne vAlA paramAdhamI. a Para- ke pAMcasau ziSyoM ko pAnI meM pelA thA. madhami who cooks hell-beings Name of an ancient city in in a pot. sama0 15; bhaga0 3, 7; (5) / which the ruler had pressed Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuNbhkaarii| ( 486 ) [kukura five hundred disciples of Khan- Magadha country. rAya* 63; (2) dhaka in an oil-mill. saMsthA0 58; tri. bha pramANa ghAI ghaDe ke kuMbhakArI. strI0 ( kumbhakArI ) bhAranI strI; barAvara. of the size of a pst. rAya. subhArI. kumhAranI. A potter's wife; | 63; ThA0 4, 2; (3) me tanI vana & female potter. bhaga0 15, 1; 25tI. eka prakAra kI kuMbhika vanaspati. & kuMbhaga. puM0 (kuMbhaka) mithilA nasarInA garnu kind of vegetation. bhaga0 11, 4; nAma. mithilA nagarI ke rAjA kA nAma. kuMbhI. strI (kumbhI) hAthAnA dulasya. hAthI Name of a king of the town kA kuMbhasthala. The frontal globe on of Mithila. nAyA. 8 the fore-head of an elephant kuMbhagaso. a. (kumbhakazas ) yA pramANe. jaM. pa. prava0 1100; (2) 1. kuMDI. a small water-pot. paraha. 1, 1: ghaDe ke samAna. After the size of a pot. bhaga* 15, 1; (3) nA24rnu utpatti sthAna. nArakI jIva kuMbhaya. puM0 (kumbhaka) 200; malsinAyanA kA utpatti sthAna. the birth place of pitA. kuMbharAjA; mallinAtha ke pitA. hell-beings. parAha0 1,1;-pAga. puM. Kumbharaja; the father of (-pAka) jlI nAmanA pAtramA 5ing. kuMbhI Mallinatha. nAyA08; nAmaka pAtra meM pakAnA. cooking in a vessel called Kumbhi. sama0 11; kuMbharAya. puM0 (kumbharAja) la . kuMbharAjA. kuMbhImuha. na0 (kumbhImukha ) isst moDhAvA Kumbharaja; the father of tiseii. sakar3e muha kI haMDI. A small Mallinatha. nAyA. 8; earthen pot with a narrow kuMbhAra. puM ( kumbhakAra ) bhA2. kumhAra. A month. AyA. 2, 1, 2, 10; potter. uvA. 7, 184; paMcA0 1, 34; kama. paM. (karma) 7. kachuvA. A kuMbhi. puM0 ( kumbhin ) 82 mohanA yathI tortoise, AyA. 1, 6, 1, 172; jenuM purU cinha tathA vRSaNa, kuMbha jevaDA ! kukIma. tri. ( kukarmin ) sitmmoTA thatA hoya te; dIkSAne ayogya pujamAM ! 5 42nAra suhAra, lAra vagere. kutsitano me. utkaTa moha ke udaya se jisakA kharAba dhaMdA karana vAlA luhAra, kuMbhAra vagairaha. puruSa cinha aura vRSaNa, kuMbha ke barAbara moTA | (One) engaged in a bad profeshotA ho vahaH dIkSA ke ayogya puruSa meM se sion e.g. an ironsmith, a potter eka. A person whose genera- etc. sUya. 1, 7, 18, tive organ and testicles swell kukamma. puM. na. ( kukarman) 5225 ma. to the size of a pot through kharAba kAma. A bad or wicked excessive lust or infatuation; ___action. zrodha ni* bhA060; nisI04,55 one of the classes of persons | kuhAsa. na. (kaukucya) shrii|hinii 25unfit for Diksa. prava. 800; sAdha-kuyeSTA. zarIrAdi kI capalatA-kuceSTA. kuMbhiya. na. (kumbhika) magadha deza prasiddha Unsteadiness of the motions me pramANa. maga deza prasiddha eka pramANa. of the body etc, regarded as The standard measure of a defect. veya. 6, 19; ____Vol u/62. Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kukura] ( 460 ) kukuhaa. tri. ( kaukucika = kutsitamapratyu- -lakkhaNa. na. ( lalana ) AnA pekSitatvAdinA kucitamavasyanditaM yasya sa sakSaya nevAnI . murge ke lakSaNa dekhane kukucitaH kukucA avasyandanaM prayojanamasyeti kI kalA. the art of testing the kaukucikaH ) yaya yevo apArI 42nA2. merits or demerits of a cock. kucakuca AvAja karanevAlA. ( One ) nAyA. 1; jaM. pa0 2; bhova* 40; sama. making a sound resembling -vasabha. puM0 ( -vRSabha ) bhott| 1. the pronunciation of the words baDA mugA. a big cock. bhaga0 12, 8; Kucha Kucha. ova. 38; utta. kukkuDaga. puM* ( kukkuTaka) 33. murgA. A 17, 13; bhaga* 6, 31; cock. bhaga0 6, 5; kukula. puM0 ( * ) chAyA. kaMDA. A cake kukkuDiyA. strI. (kumakuTikA ) bhuI; pusa. made of cow-dung etc. used as murgI. A hen. nAyA. 3; fuel. paraha. 1, 1; kukkuDI. strI. ( kukkuTI ) 31. murgI. A kukkuhaa. na0 (kaukuSya) bhupanA vi.12 ___hen. prava0 742, paMcA0 16, 21; nAyA. pAlI jiyA-yeSTA. mukha aura netroMkI vikAra- 3; vize0 1818; bhaga0 1, 6, 7, 1; 25, vAlI kriyA-ceSTA. An action accom- 7; aova0 19; nira0 1, 1; (2) mAyA; panied with gestures of the 15. mAyA; chala; kapaTa. deceit; fraud. face and the eyes. paMcA* 1, 24; piM0 ni0 2611; --aMDaga. na0 (-aNDaka) kukkuDa. puM0 ( kukkuTa ) .. murgA. A purAnA Ust. mugI kA aMDA. a. hen's cock. nisI. 6, 23 panna01; naMdI. 46; egg. vava0 8, 15; -aMDametta. tri. paNha0 1, 1; zrova. aNujo0 128, prAyA. (-aNDamAtra ) DInAraduM. murgI 2,1,6,31; utta0 36, 146, bhaga. ke aMDe ke AkAra kA. of the size of 1, 1; ThA0 7, 1; uvA0 7, 219; a hen's egg. prava0 742; -piccha. -paMjara. na0 (-paMjara) anuM 53. na0 (-picchaka)purAnA picha. murgoM ke murgekA piMjarA. a cage in which paMkha. the feathers of a hen. cocks are confined. prava0 1415; nira0 1, 1; -poya. puM0 ( -pota ) anupayumurge kukkuyaya' na0 ( * ) mo; dhupa re. kA baccA. a chicken. bhaga. 15, 8; khunakhunA. A toy for children givdasa. 8, 54; -maMsaya. na. (-mAMsaka) ing out a jingling sound when musArnu mAMsa. murge kA mAMsa. the flesh | shaken. sUya. 1, 4, 2, 7 of a cock. (2) tens. kole kA | kukkara. puM0 (kukkura ) utare. kuttA. A pAka. a preparation made of dog. zrAyA. 1, 1, 3, 3; sugar, spices and a kind of | kukkusa. pu. ( kukkusa ) me ta dhAnya; pumpkin gourd. bhaga0 15, 1; sA. eka prakAra kA kusakA dhAnya. A * gumo 4 nambara 15 nI 5TanoTa (*). dekho pRSTha naMbara 15 kI phUTanoTa (*). Vide foot-note (*) p. 15th. Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 461 ) [kunchi kind of grain. pAyA0 2,1, 6, 33; / 22, 30; (2) me tanuM yAsa. eka nisI0 4, 55; dasa. 5, 1, 34, taraha kI ghAsa. a kind of grass. kuSakuha. pu. (kukkuha) yAra chadriya pANI paraha. 2, 3; ( 3 ) DhI. dADhI. beard. 71. cAra indriyoM vAlA jIva. A four- ogha* ni0 bhA0 83, sensed living being. pana0 1; kuccadhara. puM0 ( kUrcadhara ) DhIpANI. dADhI kukhagai. strI. (kukhagati) azubha viDayasa vAlA. Bearded. ogha. ni. bhA. 83; gati-yAsavAnI gati. azubha vihAyasa gati- | kuccaganna. na. (kUrcaka ) 12 nAmanA pArnu calane kI gati. Bad gait. ka. gaM. pAtharonA yA mane cha te. zara nAmaka 2, 5, 3, 4, 5, 32; paudhe kA banA huA bichaunA. A mat kuggaha. puM0 (kugraha) moTo mADa; yaha.. made of a plant named Sara. durAgraha. Obstinacy in a wrong, | prAyA* 2, 3, 3, 100; false cause. paMcA03, 50 104; bhatta. V kucha. dhA* I. ( kuth) 4257; 53n53; -saMkA. strI0 (-zakA) as tayA / 5. sAnA; bhiMjAnA. To soak in zA durAgraha tathA zaMkA. obstinacy water. and doubt. prava. 196; --haviraha. kucchejA. vidhi. aNujo. 134; bhaga0 6,7, puM. (haviraha ) mithyA maminivezanI nAza.. kucchihii. pi. ni0 238; mithyA abhiniveza kA nAza. destruc. Vkuccha. dhA* I. (kuss ) niMdA 52vI. tiou, banishment of false nindA karanA. To censure; to cast attachment. paMcA. 2, 44 blame on. kuggahIya. tri. (kugRhIta) nA? zata praya __ kucchAmi. vize0 3176; 29. burI taraha se grahaNa kiyA huA. kucchaga. puM. (kutsaka ) me tanuM pAsa; Taken by, got by foul means. vanarapati. eka prAkAra kI ghAsa. A kind utta. 20, 45; of grass or vegetation. sUya. kucara. tri.(kucara-kutsitaM ghAntIti kucarAH) 2, 2, 5; nAru sAya25 42nAra; para2trI gamana 43. kucchArAja. tri. ( kurasya) nihA 42vAne nA2 5gere. kharAba cAlacalana vAlA. (One) yoya; niMpAtra. nindA karane ke yogya; of bad character, e. g. a thief, | niMdA pAtra. Worthy of censure or an adulterer etc. AyA0 1,6,2,8; reproach. paraha. 1, 3, kucela. tri. ( kucela ) 5225 patradhArI; | kucchA . strI0 (kutsA) fiel niMdA. Cen dutsita 5i paharenA2. kharAna kapaDe paharane sure; blame; reproachful words. arar. (One) who puts on bad piM0 ni. 145; ka.gaM. 1, 21, 5, 2; 8. clothes or garments. "duijIviNo | | kucchi , strI. ( kukSi ) 5. kA~kha; kukSi. kucelA, kuvitaya caurA caMdAla muSTiyA' | The interior of anything. raato aNujo0 128 1; 7; nAyA0 1; 8, bhaga0 6, 7, 7,6; kucca. puM0 (pUrva) hatiyo; paNa mAvAna 15, 1; su0 ca0 2, 663; aMta. 3, 8; sAdhana. kaMgavA; kaMgA. A comb. utta. piM. ni. 642; jaM. pa. jIvA. 3, 37 Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kucchidhAra] ( 462 ) [ kuhitiya prava0 1361; uvA0 2, 101; (2) peTa; of tree. bhaga0 22, 3; galasthAna. peTa; garbhasthAna. the belly; | kujazra. tri0 (kujaya )nI 15 yutsitathe womb. jaM. pa0 2, 16; 2, 20; nihita cha te, ri. jisakI jIta niMdita kappa0 1, 23, 4, nAyA. 13; 16 ___ hai vaha; juAri. ( One ) whose ova0 10; piM0ni0 352; (3) me hAtha victory or success deserves to prabhAya bhAga. do hAtha pramANa nApa; be censured i. e. a gambler. gaja. a measure of length equal sUya. 1, 2, 2, 23, to two cubits; a yard. jIvA0 kuja. tri. (kuja) 13. kUbar3A. Hump3, 4; naMdI. 14; aNujo0 134; -kimi. backed; crooked. su. ca.1, 17; puM0 ( -kRmi) kuMbhamA pana yato bhi- kujaya. puM0 ( kujaka ) zAma, sevatAna 11. kokha meM utpanna hone vAlI laTa-kRmi. A. gulAba, sevatI kA vRkSa. A rosea worin generated in the belly. | tree. panna01; nAyA01,80505, 122; panna. 1; -kimiya. na. (-kRmika) kujjha. dhA* I. ( kRdh+ya) 5 42vA. kuMpanA abhIyo. kukSI ke kRmi. a worn kopa karanA. To be angry. in the belly. nisI0 3, 42; -sUla. kujjhe. vidhi0 sUya. 1, 14, 1; na0 (-zUla ) kuMbhA zamA Ava zUkSa kuTila tri. ( kuTila ) vAMdu yu; 4. TeDhA thAya te. kokha meM zUla kA honA. shooting _ tirachA; vakra. Crooked; tortuous taMdu pain in the belly; colic. taMdunAyA. kuTuMba. puM0 (kuTumba) parivAra. kuTumba; parivAra. 13; bhaga0 3, 7, A family; a family circle. bhaga03, kucchidhAra. puM0 ( kurvidhAra ) nApAna niryA 1,18,2;-jAgAriyA. strI0 (-jAgarikA) bha; sunI. nAva kA niryAmaka; sukAni. TubhayasI piyAra 42 / te. kuTumba One who is at the helm of a ship; a helmsman. jaM0 50 5, 112; sambandhI vicAra karanA. thinking about one's family. bhaga0 3, ; 15, 1; nAyA. 8; 17 kucchiya. tri. ( kutsita ) 52ma. kharAba; VkuTTa. dhA* I. (kuha) y; Misg. burA Bad; evil;deserving censure. kUTanA. To pound; to grind. vize0 2566; paMcA0 , 12; -sIla kuTuMti. aAyA0 2, 1, 6, 34 tri. (-zIla) ma25 mAyAravANI. bure kAhasu. bhU. zrAyA* 2, 1, 6, 34; cAla calana vAlA. (one) of bad con kuTTijamANa. ka0 vA. va. kR. rAya. 56; duct or character. vize0 520, kuTTiya. saM0 kR* bhaga0 14, 8; kucchiyatta. na. ( kussitatva ) parAmo; kuTTaNa. na0 ( kuTana ) dura; bhAra; kUTanA; nighata. burApana. State of being mAranA. Beating; Pounding. "kuTTI worthy of censure; badness. jasINaM kacchabhINaM visaviNANaM " rAya. vize. 521; ova0 41; sUya0 2, 2, 62; damA0 6, 4; kucchubhariya. puM0 ( kaustumbharika ) | kuTTitiyA. strI0 (kuTTikA) manAne Mis. jatanuM vRkSa. eka prakAra kA vRkSa. A kind | nArI. anAja ko kUTane vAlI. A woman Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuTTima ] who pounds grain. nAyA 0 7; kuTTima. puM0 (kuTTima) lUbhitabhatAyuM bhUmitala. Ground floor bhaga08, 6; zrova 0 31; kaSpa 0 4, 62 - tala na0 (-tala) bhAyataLIyuM. talaghara. ground floor. nAyA 01; ova031; rAya0105; jIvAla 3; kuTTiya. tri0 ( kuTTita ) chUTe kUTA huA. Pounded prava0 857; ( 463 ) kuTTila. puM0 ( kuTTilka ) me nAmanA bheDa sAdhu isa nAmakA eka sAdhu Name of an ascetic. vivA0 6; kuTTha. puM (kuSTha ) 31; kheDa latano sugaMdhI dravya eka prakAra kI sugaMdhita vastu A kind of fragrant substance. sUya0 1, 4,2,8; vize0 263; (2) kuSTaroga; aTa. kuSTa roga; koDa. leprosy jIvA0 3, 3; kuTThaga. na0 ( koSTaka ) |STa; DoDo. koSTaka; koThA. A column. dasa0 5, 1, 21,82; kuTThAN. na0 ( kusthAna ) huSTa sthAna. kharAba sthAna. An impure place; a bad place. bhaga0 7, 6; kuTThi . tri0 (kuSThin ) aTI. koDhI. ( One ) affected by leprosy. su0ca0 13,14; kuTTizrA strI0 ( koSThikA ) dhAnya rANavAne manAvesa bhATInI DohI koThI; dhAnya rakhane kI miTTI kI koThI. A large earthen cylindrical vessel to store grain in AyA0 2, 1, 7, 37; kuDa. puM0 ( kuSTa ) |Dhano reroga koDha kI bImAra. Leprosy. jIvA0 3, 3; kuDa. puM0 ( kUTa ) parvata parvata A moun tain. jIvA0 3, 3; dasA0 6, 4; rAya 0 40; 100; ( 2 ) dRSTAMta; hAseo dRSTAnta; udAharaNa an illustration; an example. vize0 2240; ( 3 ) asatya [ kuDaga asatya; jhUTha. falsehood. rAya0 207; bhaga0 7, 6; ( 4 ) me amarano pAza. eka prakAra kA pAza. a kind of snare. vivA0 2; - aMtara. na0 ( - antara ) me phuTa-zira vasyenuM antara do kUTa- zikhara ke bIca kA antara the interval, dis tance, between two summits. bhaga015, 11 - ggAha. tri0 (-grAha) uMTapAza vizeSane graDNu uranA2. pAza rakhane vAlA. ( one ) who holds a snare or & trap in the hands. vivA0 2; -ggAhiNI. strI0 (grAhiNI ) uMTa- pAzane grahaNa 52nAra-strI. kUTa grAhiNI a woman, who holds in her hands a snare or a trap. vivA0 2; - tula. na0 (- tula) moTA tAlA. khoTA tola. false weights. dasA06, 4, - mANa. tri0 (-mAna) moTA bhApa khoTA mApa. false measure. dasA0 6, 4; kuDazraya. puM0 ( kuTaja ) 162 04vanuM jAu. indrajava kA jhADa. A kind of tree. prava0 518; jaM0 pa0 jIvA0 3, 4; aNujo 0 131; ova0 nAyA0 1; 6; panna0 1; kuDaMga. puM0 ( kuTaka ) dharanuM DhAMDa chAparU chappara. A roof of a house. vivA0 3; (2) se nAmano dvIpa isa nAmakA eka dvIpa name of an island zrogha0 ni0 bhA0 236; vAMzanuM vana bAMsa kA vana. 8 forest of bamboos. nAyA0 18; kuDaga. puM0 ( kUTaka ) ghaDe1. ghaDA. A pot. vize0 1454, naMdI0 44; (2) greDa latanI saha pulavAsI vanaspati eka prakAra kI sapheda phUla vAlI vanaspati a kind of plant bearing white flowers. bhaga0 22, 3, padma0 17; For Private Personal Use Only Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuDabhi] ( 464 ) * kuDabhi. zrI. ( * ) -DAnI panna. choTI prA. gharameM rahakara krodhAdi kaSAya aura dhvajA. A small flag; a small ahaMkAra kA tyAga karane vAlA parivrAjaka. An banner. " kuDabhI sahassa parimaNDi ascetic getting rid of anger yAbhirAmo iMdajmayo" sama0 34; rAya070; etc. or pride without leaving jIvA0 3, 4, jaM. 50 5, 117; the house in which he stays. kuDaha. tri. ( * ) 46po; 5- ova0 38 pAya. kharAba rUpa; beDaula rUpa. Ugly | kuDI. strI. (kuTI) me||24ii; kuMpaDI. koThI. appearance; repulsive in ap- ____A room; a hut; a cell. ogha* ni. pearance. ogha. ni. bhA. 320; 105; bhatta. 123; kuDAgAra. puM0 ( kuTAgAra) patanA zimaramA kuDIra. na0 ( kuTIra ) jhuM5'; nirdhanatuM 52. kotarela ghara; zikharanA AkAranuM makAna. ___ jhopaDA; nidhana kA ghara. A hut; a cotzikhara ke AkAra kA ghara. A house ___tage; a hovel. taMdu. carved out from the summit kuTuMba. puM0 (kuTumba) muTuM parivAra. kuTumba; of a mountain; a house of the parivAra. A family. nAyA0 1, 2, 5; shape of the summit of a moun- 7, 12; 11; piM0 ni. 66; uvA08, 238; tain. nisI0 8, 5; rAya0 100; viA. -jAgariyA. zrI. (jAgarikA ) muTuMga 3, 3;-sAlA. strI0 (-zAlA ) zi52. saMgacA viyA2 72 te. kuTumba sambandhI dhazANA-mAna. zikhara ke AkAra kA ghara. farart picar. thinking about one's a house with a spire at the family. nAyA0 2, 14; vivA0 7; top. dazA0 10, 3; rAya0 254: bhaga0 kuDaMbiya. tri. (kauTuAmbaka) muTumI; mAsa 3, 1; 2; 13, 4; 16, 5; 4pane bhAsa. kuTumbI; kuTumba kA * kuDAla. puM0 ( * ) 5o lAsa.. manuSya. ( A member) of a family; hala ke upara kA hissA. The upper. (one ) belonging to a family. part of a plough. uvA0 2, 14; (2) purI naukarI. an attendant kuDila. tri. (kuTila) vAyu TeDhA tirachA.. e.g. on a king. zrova* kappa. 3, 36; Crooked; tortuous. nAyA* 8, 1; | kuDaya. pu. ( * ) tanA TAyazi52. bhova0 21; bhaga0 15, 1; su. ca. 2, 20; . parvata kI zikhara. Summit of a moun. svA. 2, 107; tiin. bhaga* 15, 1; kuDilasa na. (kArTilarava ) duSTatA; TisatA. ku. na. ( kunya ) pakSa; bhIMta. bhIta; gear. Wickedness; crookedness. ___ dIvAla. A wall. bhaga0 8, 1; vize0 su. 10 12, 47, 1426: utta0 25, 40; paraha. 1, 1; piM0 kuDibvaya. puM0 (kuTivata ) gharamA 26 dhA- ni, 268; --aMtara. na0 (-mAtara) dika kaSAya ke ahaMkArane tyAga kare tevo pari- lIta athavA vATItuM saMtara. bhIta athavA TaTTI ** zumo 54 12 15 nI 5TanoTa (*). dekho pRSTha nambara 15 kI phuTanoTa (*). Vide foot-note (*) p. 15th Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 465 ) [kuNima kA antara. interposition; inter- kuNAla rAjA; jisakA nAma saMprati rAjA para vention of a wall. utta0 165 gayA thA. King Kunala also callprava0565;-aMtariya. tri. (-antarita) ed Samprati, the son of Asoka bhItane sAMtare 22. dIvAla kI ADa rahA and grandson of Bindusara, huA. hidden by a wall. nAyA0 16 vize0 861; -ahivA. puM.(-adhipati) kuDA. strI0 (kukhyA) pAtAsanA sazAnI hIrI. hue| zino adhipati. kuNAla deza kA pAtAla ke ghaDe kI ThIkarI. A broken adhipati. The king of the country piece of a pot in Patala named Kunala. ThA07, 1; nAyA* 8; ( nether world ). jIvA0 3. 4; prava0 kuNAlA. strI. (kuNAlA) lA nAme tara 1560; taraphanI eka nagarI; ujeNI nagarInuM bIju kuNa. dhA* I. (kR) 42j; 25; nA. nAma kuNAlA hatuM ema paNa kyAMka lakhela karanA; racanA; banAnA. To do; to make. cha. kuNAlA nAmaka uttara pradeza kI eka kuNai. utta0 6, 26; aNujo0 130; vize. nagarI; ujjayinI kA dUsarA nAma kuNAlA bhI 272; pi. ni. 68; prava0 68% diyA gayA hai. Name of a city in kavA. 1, 48, 53; the north; ( in some works it kubbA. utta0 2, 33; is also stated that Ujjain was kuNau. su. ca. 1,1 so called). veya. 1, 46; 4, 25; kuNa. zrAjJA* vize0 643; su0 ca05, 46; / saMsthAgA0 8; kappa. 6, 11; kuNasu. bhUta. aNujo0 126; piM0 ni* 466; / kuNi. tri. (kugin ) hAya ayaza 5 bAnI kuNaMta. utta0 26, 26; DATA hAya merA mana pavAdo. hAtha kuNa. vize0 165, athavA paira choTe hoM aise garbha doSavAlA. kuNamANa. vize0 46; su* ca0 1, 315; (One ) developed from a defec. 2, 115; utta0 14, 24; paMcA0 tive embryo with one of the 18, 26 arms or legs smaller than the kuNaka. puM0 (kuNaka) : nAmanI me other. paNha0 2, 5; vanaspati. eka vanaspati kA nAma (kuNaka) kuNima. na. (kuNapa) mAMsa. mAMsa. Flesh. Name of a kind of vegetation. zrova0 34; ThA0 4,4; sUya. 1, 4, 1, 8; pA. 10 bhaga. 1, 33, jIvA03,1; pi.ni. 262; kuNAla. puM0 ( kuNAla) mulAsa nAmanA / (2) 21, bhu zava; murdA. a corpse; zi. eka deza kA nAma (kuNAla ). Name a dead body. jaM. pa. bhaga. 7, 6; of a country. nAyA* 8; pana. 1; aNujo0 130; paraha. 1, 3, -prAhAra. rAya0 210; (2) muyAya 22, nu mIThe puM0 (-prAhAra-kuNapaH shvstdso'pivsaanAma saMprati rAjA hatuM; mairyavaMzI candra- diH kupaNastadAhAH ) mAMsanA mAhA2. guptane prapAtra; biMdusArane pAtra ane mAMsa kA zrAhAra. flesh-food. (2) tri. azAno putra mulAsa. mauryavaMzI caMdragupta kA | mAMsAhArI. mAMsAhArI. a flesh-eater. jaM. prapotra; bindusAra kA potraH azoka kA putra pa0 2, 36; bhaga0 5, 6, 8, 6; Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuNiya ] ( 496 ) [kudaMDa kuNiya. puM0 ( kuNika) 4i 210 // ; zrerinA mane bhItane pADe tevo. kaccA tairAka; putra. kUNika rAjA; zreNika kA putra. Kingi khuda DUbe aura dUsare ko DubAba aisA. (One) Kunika, the son of Srenika. who swims badly; (one ) who bhaga. 7,6; drowns himself and others kuNiyA. nA. ( kuNitA ) yA me hAtha | connected with him. gacchA0 31; athavA paga hAne moTo thaI gayo hoya te; kuttiya-ya na0 ( kutrika-kuriti pRthivyAH soNa sabhAMnA ye rogasolaha rogoM meM se saMjJA tasthAnikaM kutrikam ) svarga, matya eka roga; jisase eka hAtha athavA eka paira mane pAtANa ye to4. svarga, mRtyu aura choTA bar3A ho jAtA hai. One of the | pAtAla, ye tIna loka. The three sixteen diseases, in which worlds, viz. heaven, earth and one of the arms or legs be. hell or nether world. ova. 16: comes shorter than the other. kuttiprAvaNa. puM. (kutrikApaNa-kutrikaM svargaAyA. 1, 6, 1,172; martyapAtAlalakSaNaM bhUtrayaM tatsaMbhavi vastva kurAhari. strI. ( kunharI) sundarI nAmanu pi kutrikaM kutrikamApaNAyati vyavaharati 6. eka prakAra ke kaMda kA nAma. Name asau kutrikApaNaH) trayasabhA niuaril of a kind of bulbous root. (2) dareka cIja jyAMthI vecAtI malI zake tevI me nAmanI me vanaspati. eka vanaspati kA DoTI huna. aisI dUkAna jahAM tInoM loka ATA. name of a kind of vege - meM uttAna hone vAlA pratyeka vastu mila sake. tation. panna. 1; A big shop from which any kutithi. tri0 ( kutIrthin ) / "kutithi of the articles produced in the ya" za6. dekho "kutisthiya" zabda. three worlds can be got hy Vide. "kutisthiya" utta. 10, 18; purchase. bhaga06,33; nAyA01; ova0 prava. 651 kuttha. a. ( kutra) yAM. kahAM. Where. kutitthaya. tri. ( kutIrthika ) pAhI; nAyA0 3, kutsita-asatya tIrtha bhajanAra; mithyAtvI. V kuttha. dhA* I.(kuth ) Mar; pAkhaMDI; kharAba dharma kA mAnanevAlA; rg. saDajAnA; bigaDajAnA. To spoil. mithyAvI. A person following a kurathejA. vi. jaM. pa0 2, 16; false, here tical creed. nAyA* kutthiA tri. (kutsita ) nihita 25. kutuMcaka. puM0 (kustumbaka) me tanuM / nindita. Bad; evil; deserving 4 . eka prakAra kA bAjA. A kind censure. ogha. ni. 164; of musical instrument. jIvA0 3,1; | kutthaMbhari. strI0 (kustumbarI ) pAyAnA zu; kutupa. puM0 (kutupa)I terAvAnuM vAsA); yamarI. dhaniye kA paudhA. A collection lA. ghI tela rakhanekA bartana. An earth- ___of coriander plants. panna. 1; en pot to keep oil, ghee etc. kudaMDa. puM0 (kudaNDa) me jatanu manvana. jaM.pa. eka prakAra kA bandhana. A kind of kuttAra. tri. (kutAra) 51 // 3; pote ne bondage. paraha. 1, 1; nAyA* 1; Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kudaDaga] ( 467 ) [kubhoi kudaDaMga. puM0 ( kudaNDaka ) prahAra bhAravAnA kuppata su. ca. 7, 303; 12. prahAra karane kA cAbuka. A whip kuppamANa. bhaga. 7,6; used for flogging. pagaha 0 1, 3, kove. pre0 utta0 1,40, kudaMDima. na. (kudaNDa ) mutsita 3; gunhA kovaijjA. pre0 vi0 dasa. 1, 1,6: 2tAM moch| 6. thoDA daMDa. Inade. kuppa. na0 ( kuSya ) Asana zayyA vagere rAyaquate punishment. nAyA. 1; sthA; 52553rI. prAsana zayyA vagairaha. bhaga. 1, 11; Household furniture, such as kudasaNa. na. (kurdazana ) viparIta ahAna; beds, chairs etc. paMcA0 1, 18; bhiyAna zana. viparIta zraddhAna; mithyAtva --saMkhA. strI0 (-saMkhyA ) rAyarayAtuM darzana. False, heretical faith or gha21 parInuM pribhaae| mAMdhate. setting creed. panna. 1; utta. 28, 28%; "ima a limit to one's possession in pibittiyaM kudasaNa asabbhAva vAdiNo the matter of household paNNavaMti" panna. 2; furniture. prava0 280; kudihi. strI. ( kudRSTi ) mithyAtvaSTa: kuppara. puM0 ( kUpara) / 2thanI piM . viparIta dRSTi. mithyA dRSTi; viparIta dRSTi. gADA yA ratha kI piMjaNI. A part of ta False faith; heretical faith. carriage. "se rahavarassa kupparAsalA " utta. 28, 26: prava0 673; jaM0 503, 48; ( 2 ) 9. kahunI. the kuddAla. puM0 ( kuddAla ) bhAna pAyAnu elbow. piM0 ni0 418; prava0 74; hathiyAra: hI jamIna khodane kA hathiyAra: kuppAvaNiya. na. (kuprAvacanika) 10. kudAlI. A spade. paraha, 1,1; jaM0 pa0 onA pravacanane AdhAre teone karavAnuM yAvazya:- hina itya. pAkhaMDiyoM ka zAstra kuddha. tri. (kRddha) ghI; gusse yesa. krodhI ke AdhAra ke anusAra una logoM ke karane kA Angry; enraged. paMcA0 15, 37; Avazyaka dainika kRtya. A daily reliprava0 1586; utta0 27, 4; bhaga0 7, 10, gious rite prescribed by false, 14, 83; heretical scriptures. aNujo0 18; kupakkha. tri. (kupakSa) nIyapakSanA. nIca pakSa kA. Belonging to, espousing a kuberadatta. puM0 ( kuberadatta) ye nAmanI meM cause that is low or mean. zeDa. isa nAmakA eka seTha. Name of a pAyA0 2, 4, 1, 134; rich merchant. bhatta0 113; V kuppa. dhA. I. ( kup ) 15 423; gurase) kuJbara puM0 (kUbara) ghosarI; pAnI dhurI. gADe ya. kopa karanA; gussA honA. To be kI juDI. The yoke of a carriage. angry; to get enraged. (2) mazinAyanA yakSa. mallinAtha kA yakSa. kuppaI. dasa0 6, 2, 4, name of the Yaksa of MallikuppijjA. utta01,6;dasa08,48,10,1, 18; natha. prava0 376; kuppa. AyA0 , 2, 3, 77; dasa0 5, 2, kubhoi. tri. (kubhojin ) huTa mAna 30; 10, 1, 10) 2nA2. kharAba bhojana karane vAlA. Vol. II/63. Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumuda] ( 48 ) [kumArina - who takes bad, uowholesome pasamA3. asura kumArAdi kA sambandha. state food. bhaga. 7, 6 of being possessed by, under the kumada. puM0 (kumada) sAtamA yasonu mA , influence of the gods known nAme eka vimAna; enA devatAnI sthiti che as Asurakumara etc. jaM. pa. 2; sattara sAgaropamanI che; e devatA sADA ATha bhaga. 3, 7; jIvA0 3, 3; -vAsa. puM. mahine zvAsocchavAsa le che ane sattara ( -vAsa) bhAra avasthAmA raheta; shrm8||2 varSe kSudhA lAge che. sAtaveM deva loka yazrima. kumAra avasthA; brahmacarya Azrama. ke vimAna kA nAma; isake nivAsI devoM kI remaining in the state of a sthiti satraha sAgaropama ko hai aura sADhe ATha bachelor; that stage of life in mAsa bAda ve eka bAra zvAsocchvAsa lete haiM which one remains a bachelor. tathA unheM satraha hajAra varSake bAda bhUka lagatI "kumAravAsamavasittA muMDe jAva pabvaiyA" . Name of a heavenly abode ThA0 5, 3; kAma0 5, 210; jaM. 50 2. of the 7th Davaloka, the gods 30; -samaNa. puM0 (-zramala) humaa2|in which live 17 Sagaropamas, vasthAmAMthI ja dIkSA lIdhela bAla brahmacArI. breathe once in eight and half kumAra avasthA meM hI dIkSA liyA huzrA bAla months and take their food brahmacArI. ( one ) who has taken once in 17000 years. sama0 17: Diksi ( initiation ) from early kumara. puM0 (kumAra) pAsa. bAlaka. A boyhood. aMta. 3, 8; rAya. 215; _boy; a lad. su0 ca. 2, 385 utta* 23, 2, kumarata. na. (kumArasva ) dubhAramavasyA. | kumArattA. strI. ( kumAratA ) // 25 // kumAra avasthA; bAlyAvasthA. Boyhood. su. kuMvArApana;avivAhitapanA.State of being ca0 13, 51; a maid or a bachelor, apro s; kumAra. puM. (kumAra ) Ahe parasathA 352no kumAraputtiya. puM. (kumAraputraka) nAmanA mA; ubhAra; 52; avivAhita. bAlaka; gara nisA . isa nAma ke nigrantha sAdhu. kumAra; kuMvara avivAhita; kuMvArA. A boy; Name of a Nigrantha ascetic. an unmarried lad. utta0 12, 16; sUya0 2,7,6 14, 3, sUya. 1, 7, 10; nAyA0 2; 5; kumArabhiva. puM0 ( kumArabhRtyA-kumArANAM 8; 14; 16183; bhama. 5, 4, 24, 12; bAlAnAM bhRtau poSase sAdhuH kumArabhRtyA) ja. pa. aMta. 3, 8; dasA0 6, 4; nira. Ayurveda zAstrano eka bhAga ke jemAM nhAnAM 3, 4, uvA0 8, 256; (2) 125 bharaNa. karAonA roganI cikitsA batAvI che. kharAba maraNa. bad, unfortunate kind mAyurveda zAstra kA eka bhAga jisameM ki choTe 2 of death. nAyA. 14; (3) asura baccoM kI cikitsA batalAI hai. A divi bhAra A tA . asura kumAra zrAdi devatA. sion of Ayurveda medical gods known Asura-Kumara science treating of the diseases etc. jaM. pa. bhaga0 3, 7, jIvA0 3, 3, of children. glo 5, 9; -gaha. puM. (-graha) asura ubhArAdinA | kumAritra. puM0 (kumAraka = kRrisato mAratIya Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumAriyA ] satvasyAtIva vedanotpAdakatvAnninyo yo mAro mAraNaM sa vidyate yeSAM te kumArakAH ) bharAma zIghrarI duSTa zikArI; burA zikArI. A bad, cruel hunter zrogha0 ni0 ( 466 ) bhA0 10; kumAriyA. zrI0 ( kumArikA ) unyA; bhArimA kamyA; kumArI. A girl rAya0 8 1; nAyA 0 2; dasa05, 1, 42; garet. wi* (pard ) zuiksi; sulhita strI; unyA kumArI; laDakI; avivAhita kanyA. A virgin; a girl. sUya0 1, 4, 1,13; nAyA 0 18; rAya0 81 kappa0 3, 38, kumArelecchA. na. ( kumAra lipsu ) bhaarlacchInAmanuM viSAka sUtranu dazamuM adhyayana. vipAka sUtra kA kumAralacchI nAmaka dazavAM adhyAya. The tenth chapter of Vipaka Sutra named Kumara. Inchchhi. ThA0 10, 1 kumuzra - ya. na. ( kumuda ) yandra viDAzI matra caMdra dekhakara phUlanevAlA kamala. A moonJotus. rAya0 48; jaM0 pa0 dasa 0 5, 1; 14, 16; utta0 10, 28, sUya0 2, 3, 18: nAyA0 4; jIvA0 3, 1 kapa05, 116; (2) saha a. sapheda phUla. & white flower vize0 1105 - vaNa. na0 (vana) yadraviDAzI bhasatuM vana; yoyAzInuM vana candravikAzI kamala kA vana. 4 forest of moon-lotuses. kapa0 3, 38 kumuda na0 (kumuda) saha bhavaH yandranikAza ubhava sapheda kamala; candravikAzI kamala. A white lotus. padma0 1 zaya0 48 | nAyA 1; 6; 12; bhaga0 6; 33; ( 2 ) pazcima mahavidehanA dakSiNu khAMDavAnI merU tarathI hI vi5. pazcima mahAvideha ke For Private [ kumudagumbha dakSiNa khaMDakI merukI taraphase chaTavIM vijaya. the 6th Vijaya from Meru situated in the south of the westeru Maha-Videha. ThA0 8; jaM0 pa0 3, 56; (3) pazcima bhalA vichedanA dakSiNu khAMDavAnI merU taraphathI chaThThI vijayanA rAjA. pazcima mahA videha ke dakSiNa khaMDa ke meru kI tarpha se chaTavIM vijaya kA rAjA. the king of the sixth Vijaya from Meru situated in the south of the western MahaVideha. jaM0 pa0 (4) AhemA hepaloDanu kumuda nAme eka vimAna; enA devatAnI sthiti aDhAra sAgAmanI che. e devatA nava mahine zvAseAzvAsa leche, ane 18 hajAra varSe sudhA Age che. AThaveM devaloka ke vimAna kA nAma jahA~ ke nivAsI devoM kI Ayu aThAraha arata kI hai aura ve 6 veM mAsa meM ekabAra zvAsozvAsa lete haiM tathA aThAraha hajAra varSa meM unheM bhUka lagA karatI hai. name of a heavenly abode of the eighth Devaloka. sama0 18; kumudakUDa. puM0 (kumudakUTa ) ladrasAsa bananA ATha digdastikUTamAMnuM pAMcamu phUTa-zikhara. bhadrasAla vana ke ATha dighasti kUToM meM kA pAMcavAM kUTa- zikhara the 5th of the eight Dighasti summits of the forest named Bhadrasala. jaM0 pa0 kumudaga. na0 ( kumudaka ) me tanuM vAsa. eka prakAra kA ghAMsa A kind of grass sUya0 2, 2, 11; kumudagumma na0 ( kumudagulma) AbhA hevleAkanu kumudRgukSma nAme eka vimAna; enI sthiti aDhAra sAgaropamanI che, e devatA nava mahIne zvAse zvAsa le che, ane aDhAra Personal Use Only Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumudappahA ] ( 500 ) [ kummAsa 2 varSe kSudhA sAge cha. AThaveM devaloka kA prava0 15.1; ThA0 4, 2; jIvA0 3, 4; kumudagulma nAmaka vimAna jahAM ke devoM kI | kumma. puM0 ( kUrma ) AyI. kachuA. A zrAyu aThAraha sAgaropama kI hai aura jo nau tortoise. jaM. 50 5, 116; sUya. 1, mAha meM eka bAra zvAsochvAsa lete haiM tathA / 7, 15; 1, 8, 15, dasA. 6, 4; vize0 jinheM aThAraha hajAra varSoM meM mUMkha lagA krtii| 1148% ova. 10; 17; dasa. 8,41; hai. Kumudagulma, name of the | nAyA. 4; jIvA. 3,3, bhaga08,3,25, heavenly abode of the 8th 7, 42, 1; uvA0 2, 101; kappa03,36 Devaloka, the gods in which 5, 116; (2) yAnA dRSTAMtaaij live 18 Sagaropamas, breathe sAtAsUtranu yAthu adhyayana. jJAtAsUtra kA once in nine months and take kachuAke dRSTAntavAlA cauthA adhyAya. name their food once in 18000 years. of the fourth chapter of Jnata sama0 18; Sutra, giving an illustration kumudappahA. strI0 (kumudaprabhA ) mukSA of a tortoise. nAyA. 1, sama0 16; IzAna khuNAnA vanakhaDamAM 50 jojana aova0 (3) nAmanu me grAma. eka 352 Ave3 me yAvI. jaMbUvRkSa ke IzAna nagara kA nAma. ( kUrma). a village of kona ke vanakhaMDa meM 50 yojana dUrI para that uame. bhaga0 15, 1; (4) pAzamA sthita eka bAvaDI. Name of a well tInusAMchana. 20 veM tIrthakara kA lAMchanasituated at a distance of 50 cinha. the symbol of the 20th TirYojanas to the north-east thankara. prava0 382; --prAvaliyA. of Jambu tree. to go x; strI0 (-mAvalikA) AyamAnI pati. kachukumudA. strI0 (kumudA ) mubhu nAmanI mahA- wikidata a row, a series of torvinI me ciya. kumudA nAmaka mahAvideha toises. bhaga0 8,3; -gaha. stro0 (-gati) kI eka vijaya. Name of Vijaya in sayAnI gati; yAnI yAsa. kachuoM kI Mahavideha ThA0 2, 3; (2) 15 gati; kachuoM kI cAla. the motion, vRkSanA IzAna khuNanA vanakhaDamAM 50 the gait of a tortoise. nAyA0 5; jana upara Avela eka vAvaDInuM nAma. -calaNa. na. (-caraNa ) ayamAnA 4. jaMbUvRkSa ke IzAna kona ke vanakhaNDa meM 50 kachue kA paira. a foot of a tortoise. yojana dUrI para sthita eka bAvar3I kA nAma. nAyA. 1%8 name of a well situated at a | kummazra-ya. puM0 (kurmaka ) yo. kachuvA. distance of 50 Yojanas to the A tortoise. nAyA0 4; north-east of Jambu tree. jaM050 | kummaga. puM0 (kurmaka) tuma 5o za6. dekho kumuyA. strI0 (kumudA ) dakSiNa dizAnA ma. ____ kAra kA zabda. Vide above. nAyA0 4; na parvatanI muhA nAmanI ye pAva. dakSiNa | kummatthala. na0 ( kUrmasthala ) 19725sa; gAla. zA ke aMjanaka parvata kI kamadA nAmaka | gaNDasthala. Cheeks; temples. su.ca. bAvaDI. Name of a well on the 2, 27; Alijanaka mount in the south. | kummAsa puM0 (kulmASa ) me tanuM dhAnya; Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kummurANayA] EST 6. urda; eka tarahakA anAja. A kind | kuraMga. puM0 ( kurA ) &; mRga. hirana; mRga. of grain; black beans. AyA01,6, A deer. jaM. pa. piM.ni. 75; 81%B 4, 4: paNha0 25; dasa0 5, 1, 68; bhaga0 / paraha0 1, 1; panna. 1; 5, 2; utta. 8, 12; (2) thA. kulathI; | kuraja. na0 ( kurAjya ) 401 4. kharAba eka tarahakA dhAnya. a kind of pulse rAjya, A bad kingdom. jaM0503.66; called Kulittha. piM, ni0 623; ___-kuratthA. strI0 (-kurathyA) hAnI zarIsUya0 2, 3, 21; (3) mAInA 24 lI. choTI galI. kucA a narrow mA. pakAyA huA uDada nAmaka dhAnya. ____miserable lane. prava0 1478; cooked black beans. pi.ni. bhA. kurara. puM0 ( kurara) pAyIna zinAre nA2 37; pi. ni. 202; --piDiyA. strI. me jatanu pakSI. jala ke samIpa rahane vAlA (-piMDikA)sanI muhI. uDada eka prakAra kA pakSI. A kind of bird handful of black beans. bhaga015,1; / l'esiding near water; an osprey. paraha. 1, 1: kummurANayA. strI. (kurmomatA- kurmaHkacchapasta kurarI. strI0 (kurarI) me tanuM pakSI; TI2151. dvadumatA kurmonnatA) ayAnA navInata ni-utpatti sthAna ke jemAMthI arihaMta, eka prakAra kA pakSI; jhigura. A kindi cakravartI, baladeva ane vAsudevane janma thAya of bird, a female osprey. utta0 20, 50 cha. kachueke samAna unnata yoni-utpatti sthAna jisameMse arihaMta, cakravatI, baladeva aura vAsu. kurala. puM0 ( kurala) me jatanu mAnI devakA janma hotA hai. The womb like pajij pakSI. eka prakAra kA rUMe dAra a tortoise from which Arihan paMkhoMvAlA pakSI. A kind of bird; an ia, Chakravarti Baladeva and osprey. jIvA0 1; panna. 1; Vasudeva are born. "kummuNNayANaM kuralI. strI0 (kuralI ) 12yalI. sala. A jogIe tivihA uttama purisAgabhaM vkmNti| fold; a wrinkle. su. ca. 1, 1; kurAvaMda. puM0 ( kuruvinda ) meM nAmarnu pr| taMjahA-arahatA, cakavaTTI, baladeva-vAsudevA natinaM jIu. isa nAma kA parvaga jAti kA ThA0 3, 1; nAyA. 8; panna. 8; vRkSa. A kind of tree. panna0 1; kuyavA. stro0 ( kucyavA) me nAmatI / kurAya. puM0 ( kurAjan ) rA rAga; me 33. isa nAma kI eka vela. A kind | sImAuna 21M. duSTa rAjA; sImAnta rAjA. A of creeper 90 named. panna. 1; bad king: a neighbouring king. kura a. puM0 (kurajas ) ye nAmanI se pUna nisI0 9, 21; vanaspati. isa nAma kI eka kUhana vanaspatI. kuriNa, na0(*) bhauTuM . baDA jaMgala. An Name of a species of vegeta- ___extensive forest. ogha ni0 447; tion. panna. 1; kuru. puM0 (kuru) rU nAbhI deza. kuru nAmaka * pusa 14 na52 15 nI 5TanoTa (*). dekho pRSTa nambara 15 kI phuTanoTa (*). Vide foot-note (*) p. 15th. Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuru] ( 502 ) [ kula deza. A country named Kuru. zrImahAvIra svAmI kA kurudattaputra nAmaka nAyA0 18; pana. 1; (2) gurU nAbhanA dI ziSya. Name of a disciple of tayA samudra. kuru nAmaka dvIpa tathA samudra. Lord Mahavira. bhaga0 3, 1; name of an island; also that kurumaI. strI. ( kurumati ) 3matI nAmanA of an ocean. jIvA0 3, 4; panna0 15; 1.2mA yatinA strI bArahaveM cakravatI kI ( 3) mahAvita kSetramA aav| - strI kA nAma. Narme of the wife of liyAnA kSetre; deva kuru ane uttara kuru ___the 12th Chakravarti. sama0 50 nAma kSetra mahAvideha kSetra saMbaMdhI juga. 234; liyA ke kSetra; deva kuru aura uttara kuru nAmaka karuyA. strI0 ( kurukA ) 4 dhoyA vagere zAya kSetra. the regions of abode of ThiyA. paira dhaunA prAdi kriyA Process Jugaliyas in Mahavideha, viz. of cleansing e. g. washing the Deva Kuru and Uttara Kuru. feet etc zrogha0 ni0 166; aNujo0103; -jaNavaya. na0 (-janapada) kuruviMda. puM0 (kuruvinda ) me tanuM pAsa; senAmA . kuru deza. a country nAma2 bhoya. eka prakAra kA ghAsa; nAgara named Kuru. nAyA08; 16;-rAya. mothA. A kind of grass. ova0 10; puM0 ( rAja) mahAnazatru nAme 92 deshne| (2) skhala. kela staMbha; kele kA mAr3a. 2. adInazatru nAmaka kuru deza kA rAjA. the trunk of a plantain tree. it king of Kurudesa, Adina jIvA0 3, 3; satin by name. auto 5; kurupa. pu. ( kuruka ) mAyA pAyarnu paryAya kuruviMdAvatta. na. ( kuruviMdAvarta) me nAma tanuM dhare. isa nAma kA eka prakAra kA pAya nAma. mAyA kaSAya kA paryAya vAcI nAma. A synonym for Maya AbhUSaNa. Name of a kind of ornis. ment. kappa. 3, 363 Kasayai. e. deceit. sama0 52; kurukunda. na0 (kurukunda) me tanuM yAsa. kurUva. pu. ( kurUpa-kutsitaM rUpaM kurUpam ) eka taraha kA ghAMsa. A kind of grass. 2 / 5 5; 105. burA rUpa; kurUpa. bhaga0 21,6; Ugly appearance. " kutsitaM bathabhakurukuyA. strI0 ( kurukucA ) sthAThise gayA vasyevaM rupayati mohayatIti kurUpam" jaM.pa. pachI Acamana levuM, paga dhevA vagere zAca 1,36; maga0 7, 6, 12,5; (2) mAlanI35 kiyA 42vI te. zauca jAne ke bAda Acamana bha. mohanI rUpa karma. Mohaniya lenA, paira dhone Adi zauca kriyA kA karanA. Karma. sama* 52; Cleansing the mouth after kala. puM0 (kula) pU ; "pAnI 52 521; answering the call of nature; paMza; AsA: 1. kula; pUrvaja; purakha; bApa washing the feet etc ogha0 ni. dAdA; vaMzaparaMparA. Family; ancestors; 318 genealogy; family descent. jaM. kurudattaputta puM0 (kurudatta putra ) 336ttaputra pa0 4. 112, 7, 155, 7, 161; vi. nAmanA zrI mahAvIra bhagavAnanA eka ziSya. 1 panna1; rAya0215; saMsthA 06; vava0 3, 1; Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kula ] nAyA0 1; 16; dasa05, 1, 14; 24; bhaga0 2, 5, 8, 6; 25 7 zrAyA0 1, 6, 2, 184 utta0 25, 1 sU0 1, 4, 1, 11; uvA0 1, 66, (2) pitA pakSa jAyanA vaDIlona paraMparA. pitA kA pakSa; pitA ke pUrvajoM kI paraMparA. paternal side; continuity of paternal ancestors. ova0 16; taMdu0 rAya0 ThA0 4, 2; ( 3 ) yAMdrAhi ; gaNuno bhAga cAMdrAdika kula; gaNa kA eka bhAga. family like Chandra etc.; a portion or division of a Gapa. ThA03, 4, 5, 1 maMga0 8, 6, 12, 2; (4) Duga; gotra. kula; gotra. family genealogy or line of descent. aNujo0 131; gacchA0 87; ( 503 ) kappa0 2 17 prava0 557; bhakta0 75; ( 5 ) 2. gRha; ghara 8 house. kapa0 &; nisI0 2, 48, veya0 1, 31: ( 6 ) samudrAyaH ththe|; samuha samUha; samudAya a collec tion; a multitude. rAya 0255 zrava0 piM0 ni0 83; parAha. 2, 3 nAyA058 (7) mahInAnA nAmasarakhA nAmavAlA nakSatre, jevA ke kRtikA, mRgazira, puSya vagere bAra nakSatra mahinoM ke nAmake samAna nAma vAle nakSatra jaise ki kRtikA, mRgasira. puSya, vagairaha bAraha nakSatra the twelve constellations corresponding in name to the 12 months; e.g. Kritika, Mrigasira etc. jaM pa0 3, 45; - aNuruva tri0 ( - anurUpa ) ane anusAra kula ke anusAra. such as is worthy of one's family. nAyA0 16, bhaga011, 11; - zramada puM0 ( - zramada ) ano bhahana / te. kula ke mada se rahita. absence of pride about one's family. bhaga0 8, 8; zrAjIva. puM0 - [ kula (- zrajIvika ) sa gAvI hAra sevA te; sahAranA mehoSa kula batalAkara prahAra lene vAlA. & fault connected with begging food; accepting food after declaring one's family. ThA05, 1;- zrAdhAra. puM0 (- zrAdhAra) husano sAdhAra. kulakA zrAdhAra. the prop-or support of a family. nAyA0 1; bhaga0 11, 11; kampa 3, 52; iMgAla. puM0 ( zraGgAra ) sanI Dirtine magAunAra; naDAre; kulamAM aMgArA jevA; yathA kaMDarika. kula kI kIrtipara dhabbA lagAne vAlA; kula meM agni ke samAna jaise ki kaMDarika. one who is a disgrace to the family; eg. Kandarika. ThA04, 13 panna. tri0 (- utpanna) mAM utpanna thayeza. born in a family. kappa0 1, 2 - uvakulana0 ( upakula ) citrA Adi nakSatranI pAse ra upala nakSatra citrA Adi nakSatra kI pAsa kA upakula nakSatra the constellation Upakula near Chitra etc. jaM0 pa0 7, 161; - kannayA. strI0 (-kanyakA) dujhIna unyA kulIna kanyA a girl belonging to a family. bhaga018 10 - kahA. strI0 ( kathA ) samuha huna sArU mula kharAba ityAdi kathA karavI te. kula sambandhI kathA karanA arthAt amuka kula acchA hai aura amuka burA hai zrAdi talk about the merits or demerits of a family. ThA0 4, 2; * kitikara. tri0 (- kIrti kara) dunIyAti 2nAra. kula kI prazaMzA karane vAlA. one who is a source of fame to the family. nAyA 01; bhaga0 11, 11; - keu. puM0 (-ketu - kulasya ketuH dhvajaH kulaketuH ) - nI la rupa. kula kI For Private Personal Use Only Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kula] ( 504 ) [ kula dhvajA-patAkA rUpa. one who is like a flag or banner in a family i. e. prominent in a family. nAthA0 1; bhaga0 11, 11;-kkhaya. puM (-kSaya) sanA nAza. kula kA nAza. the destruction of a family bhaga0 3, 7; jIvA0 3 -ghara. na0 (-gRha) pitR ; pitR gRha; maikA; pitA kA ghara. the home of parents; the house of the fami. ly. nAyA0 7; bhaga0 15, 1;-gharavagga. puM0 (-gRhavarga) mAtApitA mAMDa mAhi sabhUpa. mAtA, pitA, bhAI baMdhu Adi kA samUha. a group of the members of a family, such as mother, father, brothers etc. nAyA. 7; -jasakara. tri0 (-yazaskara) khanu 50 dhAranA2. kula kA yaza baDhAne vAlA. (one) who increases the reputation of the family. bhaga0 11, 11; nAyA0 1, -NaMdikara. tri. (-nandikara ) judha. nI di 12nA2. kula kI vRddhikarane vAlA. ( one ) who is a source of increase and prosperity to the family. nAyA. 1; bhaga0 11, 11; | -tilaya. na0(-tilaka) satuMtitapusama ti samAna. kula kA tilaka. one who is like: an auspicious mark | on the forehead in the family i. e. brings fame to the family. nAyA. 1; bhaga0 11, 11; -dIva | puM0 (-dIpa kule dIpa iva kula dIpaH) bne| hAvA. kula kA dIpaka. one who is like a lamp (a source of reputation) in a family. nAyA0 1; bhaga0 11, 11; --dhamma. puM0 (-dharma) sAyA2. kulAcAra; / kula sambandhI prAcAra. rules of con- / duct which are observed in a family. ThA010;-dhUyA. strI0(-duhita) sanI puni. kala kI putrI. a daughter in a family. "tatthaNaM jete isthikulatthA tetivihA pataMkulamAuyAiya kuladhUyAiya' nAyA0 5: -dhUyA. strI0 (-vadhU ) banI paDa. kula vadhU. a daughter-inlaw in a family. "tatyaNaM je te tivihA pa0taM. kulakariNayA ivA kulamAuyA ivA kuladhUyA ivA" bhaga. 18, 10; -naMdikara. tri. (-nandikara ) / "kulaNaMdikara" za6. dekho " kulaNaMdikara" zabda. vide " kulaNaMdikara" bhaga0 11, 11; -paDiNIya. tri. (-pratyanIka ) sanA huzmana. kula kA zatru. an oppoment of a family. bhaga0 6, 33; -pavvaya. puM0 (-parvata-kule parvata iva kulaparvataH ) bhI pata samAna. kula ma parvata ke samAna. (one) who is like a mountain (i. e. protector ) in his family. nAyA0 1; maga0 11, 11; jaM0 pa0 5, 120; (2) kSetranI maryAdA 42nAra pata; yUna himavata vagere. kSetra kI maryAdA karanevAlA parvata, cUla himavaMta Adi. mountains like Chula Himitvanta etc. that bound a region of plains.sama0 38; -pAyava. puM0 ( -pAdapa-chAyAkaratvAt pAzcayatvAca kulasya pAdapa iva vRkSa iva kulapAdapaH) isane 485vRkSa tulya. kula meM kalpavRkSa ke samAna. (one) who is like a shady tree to his family. nAyA0 1; bhaga0 11,11;-puriNamA. strI0(-pUrNimA) pusa nakSatrayuta pUrNimA. kula nakSatrayukta pUrNimA. the 15th bright day with all the constellations. jaM0507, 162; Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kula ] [kula - -matra-ya. puM0 (-mada) sanA bha6; pitAnA pkssne| bha6 42 te. kula sambandhI mada; pitA ke pakSakA mada. pride of high descent; pride of family. "dusahiM ThANehi ahamaMsI tithaM bhejaa| taMahA-jAi maeNa vA kula maeNa vA" ThA0 10; bhaga. 8, 6; ThA0 8, 1; -masI. strI0 (-maSI) usane bhesa25 42 // 31 // 2. kula ko mesa rUpa kalaMka lagAne vAlI. (a woman) who blackens tha fange of a family. pagaha 0 1, 3; - mAuyA. strI. ( -mAtRkA ) dhanI mAtA, kula kI mAtA. mother of a family. nAyA0 5; bhaga0 18, 10; -roga. puM0 ( - roga ) jne| roga: AkhA kulane lAgu paDe te vyAdhi. kulasambandhI roga. a disease affecting the whole family: a disease from which all the members of a family suffer. bhaga0 3, 7, -vai puM0 (-pati) tApasa bhajanA 310; tApasa 13; piyAmA 4. tApasI logoM kA adhipati; tApasI guru; RSiyoM meM zreSTa. the head of a group of ascetics; the preceptor of ascetics; the highest among saints piM0 ni0 503, sU. ca. 7, 101; -vaMsa. puM0 (-vaMza ) tayaza kulavaMza. noble genealogy. bhaga0 6, 33; 11, 10; nAyA, 1; 16; -vaMsataMtu. puM. ( -vaMzataMtu) sarazanA santAna. kulavaMza kI saMtAna. off-spring of a noble descent. nAyA0 1; -vaDisaya. puM0 ( - vataMsaka) mA bhuTa 25. kula ke mukuTa rUpa. ( one ) who is like the erown of a family. bhaga0 11, 11; nAyA0 1; -bahuyA. strI. ( - vadhUkA)} ___Vol. 11/64. sanI pAI. kulavadhU. a daughter-inlaw belonging to it noble family. nAyA. 5;-vaDU. strI0 (-vadhU) saa| usanI paDu. accha kula kI vahu. a daughter in law belonging to a noble family. prava0 254; paMcA0 11, 18; -vittikara. tri0 (-vRttikara ) duganI mAvi yAcanA2. kula kI AjI. vikA calAne vAlA. ( one) who supports n family. nAyA0 1; -viva. DaNakara. vi. ( -vivardhanakara) yAnI vRddhi 72nAra. kulakI vRddhi karanevAlA. ( one ) who is a source of increase and prosperity to the family. bhaga0 11, 11: nAyA. 1; -veyAvacca. na. (-vaiyAvRtya ) panI sevA 42vI te. kulakI sevA karanA. rendering services to the members of it family. vava. 10, 27, bhaga0 25, 7 zrAva. --saMtANa. puM0 (-saMtAna ) nA saMtAna-saMtAta. kulakI saMtAna. progeny of a ( noble ) family. bhaga0 11, 11; -saMparANa. tri. (-saMpanna-kulaM paitRkaH pakSaH tatsaMpanaH) menA 14 : 4 / / te guNa saMpanna. jisake bApadAdA zreSTha ho vaha kulasampanna kahalAtA hai. born in a noble or high family. " jAI kulasampanno pAyamakicana sevaIkiAMce prAse. vitraM ca pacchA tagguNo sammamAloe" ThA. 8; 3, 1; vivA0 1: nAyA0 dha0 bhaga0 2, 5; 6, 7 -saMpanna. tri0 (-sampana) gume| " kulasaMparANa" za6. dekho "kulasaMpagaNa" zabda. vide " kulasaMparANa" nAyA. 1; bhaga. 25, 7 ThA0 4, 2, 3; --samuppaeNa. tri. (-samutpanna ) samAM panna yesa. kula meM utpanna huA. born Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kulapra-ya] ( 506 ) [kulAla in a noble family. kappa. 1, 2, vAya. kulathI. A kind of pnlse. -sarisa. tri. ( -sahaza ) dusa samAna- veya0 2, 1; dasA. 6, 4; jaM. pa. bhaga. samuM. kulakI apekSA se -samAna. worthy 6, 7, 18, 10; 21, 2; panna. 1, ThA0 5, of the family in which one is 3; nAyA0 5; nira0 3, 2, prava0 1016; born; bearing family resem- kulattha. puM0 ( kulArtha ) dukhAya nAme me blance. 44deg 11, 11; 1.4L 16; sanAya 2. kulArtha nAmaka eka anArya deza. kula pra-ya. na. (kulaka)so gAyAno ___Name of an Anarya i. e. barsamudAya; eka saMbaMdhavAlI ATha ke tethI ___ barous country. prava0 1518 padhAre gAvAsono samuha. zloka yA gAthA kA | kulatthA. strI0 (kulasthA) mulIna strI. kulIna samudAya; eka sambandha vAlA pATha yA usase strI. A nobly born woman. nAyA0 prAdhika gAthAoMkA samUha. A collection 5; bhaga0 18, 10; of verses eight or more in kulaya. puM0 (kulaka) yAra seti|myaa 2mAha number and grammatically pasati pramANa bhAna vize5. cAra saMtikA connected. prava. 1263; athavA ATha pasalI pramANa taula vizeSa. A kulakoDI. puM0 (kulakoTi) 38: nI measure of capacity equal to utpatti sthAnana! 2. jAva ke utpatti eight Pasalis. ( a Pasali z as sthAna ke prakAra. Varieties of the much as is contained in tir) sources of birth or origin of hands joined together ). taMdu. living beings. prava0 36; 177; aNujo. 132; piM0 ni. 4: prava0 1366 kulakkha. puM0 (kulAsa) sAkSa zino bhanu5. | kulala. puM0 ( kulala ) gIya pakSI. gA~dha pakSA: kulAta deza kA manuSya. Aman belong godhaDa. A vulture. utta0 14, 46, ing to the country named Ku sUya 1, 11, 27; (2) samI . cAla. laksa. paraha.1,1: panna. 1; a kind of biid. utta0 14, 46; kulakkharaNa. na0 (kulakSaNa) sakSa, sarAya parAha* 1, 1; (3) mobA. bilAva. 1 yinara. bura cinha; apalakSaNa; kulakSaNa. A cat. dasa 8, 54 bad sign or mark or charac. | kulalaya. puM0 (*) pAzInA malA 52ve| teristic. paraha. 1; 1; taM. pAnIkA kullA. A gargle. prava0 436; kulagara. puM. (kukhakara ) gatIpAnI ma; kulavihi. puM0 ( kula vidhi) me 'kulagugalIyAnI vyavasyA 20(2. jugaliyoM kA koDI , 206. dekho "kulakoDI" zabda, rAjA. The king or governor Vide "kula koDI" bhaga0 7, 5; of the Jugaliyas. jaM. 50 2, 26 | kulAla. puM0 (kulATa) bhAga12, minA.. sama0 600; bhaga0 5, 5; kappa. 7, 206 / bilAva; mAjIra. A cat. sUya02, 6, 44; kulattha. puM0 ( kulastha) thA; me jatanu kulAla. puM0 / kulAla ) dulA2. kuMbhAra. A * nuko pR4 nambara 15 nA 5TanA2 (*). dekho pRSTa naMbara 15 ko phUTanoTa ( * ). Vide foot-note ( * ) p. 15th. Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kukhAlaya] ( 507 ) [kuvatra potter. ka. gaM0 1. 52; atIthI pI . kutIrthI; pAkhaNDI; bure dharma kulAlaya. pu. ( kukhATaka-kulAni-gRhANyA kA anuyAyI; mithyAtvI. A follower miSAnveSaNArthinA nityaM ye'Tanti te kulATA of a false religion; a heretic. --mArjArAH kulATA iva kulATakA brAhma:) ova0 paraha. 1, 2, bilADInI piDe guddha thaI gharoghara pharanAra kuliya-a.tri0 (kulika) akSIyu. kaura. A li. villI ke samAna lolupa hokara gharaghara mouthful. nAyA. 2, 4, 2, 138; phirane vAlA bhikArI. A greedy men. paraha. 1, 1; aNujo0 67 (2) sa. dicant wandering froin house hala. a plough.vize0 125; paNha. 1, to house like a cat. sUya. 1; (3) trATI. TaTTI. A fencing. nisI. kulAlaya. puM0 (kulAlaya-kuvAni-patriyAdi / 13,616, 27, gRhANI tAni nityaM piNDapAtAnveSiNAM kuliya. na0 ( kuDya ) bhIMta. dIvAla. A paratakukANAmAlayo yeSAM te kulAlayAH) wall. sUya. 1, 2, 1 14: AyA0 2, 1, me| 5o za6. dekho uparakA zabda. 5, 148; Vide the above word. sUya02, 6, / kuliyakaDa. tri. (kulikIkRta) 4Ane sAsare 44; "ja bhoyae Niyae kulAlayANaM " | go . mihI ke loTe ke AkAra Dhera sUya. 2, 6. 44; kiyA huA. Heaped up in the kulAbakula. puM0 (kulAvakula ) abhiya, zata. shape of an earthen pot. veya. biSaka, Adra, ane anurAdhA e cAra nakSatra 2, 2: abhijita zatabhiSaka ArdrA, aura anurAdhA ye kulIkosa. puM0 ( kulIkoza ) zvetAMsa me cAra nakSatra. The four lunar constel. mata pakSi. sapheda haMsaH eka prakAra kA pakSI. lations, viz. Abhicha, Satabhi. A kind of bird: a white swan. saka, Ardra and Anuradha. parAha. 1, 1: jaM.pa. kuvapra. puM0 (kuvaya) antH| sUtranA trINa kuliMga. puM0 ( kuliGga-kutsitaM vi kuSi) vargane agIAramAM adhyayananuM nAma. duTiMga-zA35 vagereno veSa. kuliGga-zAkyAdi aMtaHgada sUtra ke sAsare vargaka 19veM adhyAyakA vagairaha kA veza Garments worn by nAma. Name of the 11th chapter heretics, such as Sakyas etc. of the 3rd section of Anta. sama0pa0 231; (2) zanI me Mta: gada Sitra. aMta. 3, 11; (2) bhA. koDekI jAti: khaTamala. a kind of dvArakAnA baladeva rAjAnI dhAraNI insect; a bug. vize0 1754; ogha. rANInA putra ke je temanAtha prabhu pAse dIkSA ni. bhA0 255; laI vIsa varasanI pratraja pALI cAda pUrvakuliNgcchaay. puM0 (kuliMgachAya)tu vizeSa. no abhyAsa karI zatruMjaya upara eka mAsa jaMtu vizeSa. A kind of insect. bhaga0 ne saMthAre 42, 525 56 pAyA. dvArikA 18,8% ke baladeva rAjA kI dhAraNI nAmaka rAnI kA kuliMgi. tri. (kuliGgina-kurisataliGgaM kuli putra jinhoMne ki neminAtha svAmI se dIkSA lI, jhaM zivasukhabAdhakaM tadvidyate yeSAM te kulinggniH)| caudaha pUrva kA abhyAsa kiyA vIsa varSAMnaka Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuvara] ( 508 ) [kuva pravrajyA kA pAlana kiyA aura aMta meM zatrujaya / house in which household artiparvatapara eka mAsa kA saMthArA kara ke mokSa | cles, furniture etc. are kept. prApta kiyA. the son of Dharani nisI0 8,8; -sAlA. zrI. (-zAlA) the queen of Baladeva the ori ghara vmre| 29 tevU 52. jahAM ghara king of Dwaraka city. He sAmagrI rahatI hai vaha ghara A house in ( the son ) took Diksa froin which household furniture, lord Neminath and after prae- vessels etc. are kept. paraha. 2, tising it for 20 years and have ! 3; nisI0 8,8; ing acquired knowledge of the kuviMda. puM0 (kuvinda ) ya2. bunanevAlA; 14 Purvas, accepted Santhara | julAhA. A weaver. su0 ca0 8, 234; for a month on the mount | kuviMdavallI. strI. ( kuvindavallI) senAmanA Satrunjaya and there attained | me vesa. isa nAmakI eka vela. Name the final bliss. aMta0 3, 11; of a creeper. panna0 1; kuvara. na0 ( kUcara) nApAnI bhAgo lAga; kuvihAyagai strI0 (kuvihAyogati) sazula nAvAnI bhorayAnI bhAga. nauka kA agalA / vihAye gati; uTIyAnI mAphaka kharAba gati. hissA. The front part of a ship uMTa ke samAna kharAba cAla. Bad repulor boat. "saMcuriNaya kaTTa kutrarA' sive gait like that of a camel. nAyA ; prava0 1303; kuvalaya. na. ( kuvalaya ) bhasa. kamala. kuvaTTi. strI0 (kuvRSTi-kutsitA vRSTiH kuvRSTiH) A lotus. kappa. 3, 42; ova.0pa0 rogotpAdaka varasAda; RtuvinAne varasAda; naMdI0 31; (2)nAvotpana bhana. nAlo. bhAya rogotpAdaka varSA; binA Rtu kI varSA; tpala kamala: nIle pattoM kA kamala. a lotus mAvaThA. Rain out of season; un. with blue leaves. nAyA. wholesome rain. jaM. pa0 1, 10; kuvitra-ya. tri. ( kupita ) apasa; gusse / kuveja. puM0 ( kuvaica) 52 / 5 vedha; 32 pai. thayesa. kupita; nArAja, krodhita. Angry; ___ kharAba vaidya. A bad doctor; a quack. enraged. "pAyariyaM kuviyanacA, pattieNa paMcA0 15, 5; pasAyae" nAyA. 1; 6; 16; dasa. 6, 1, kuveNI. strI0 ( kuveNI ) me tanuM hathiyAra. 7; bhaga0 3, 1; 2; vivA0 1, 8; paraha. eka prakAra kA zastra. A kind of weapon. 2, 5; utta0 1, 41; uvA0 2, 65; jaM. parAha0 1, 3, pa0 3, 56, V kuvva. dhA. I. (kR) 2. karanA. To kuvidha-ya. na. (kuppa) vAsarA vagere 52. / do. 15rI. gRha sAmagrI. Household arti- kumvai. utta. 1, 44; dasa. 5, 2, 46; cles and furniture such as kumvati. bhaga0 6, 4; nAyA0 1; vessels etc. paNha0 1, 4, prava0 726; kunvijA. vi. utta0 1,14; -giha. puM0 (-gRha) ghrv5| 2 // 4- kubvamANa. AyA. 1,1,3, 18; nAyA0 vAnuM ghara gRha sAmagrI rakhane kA ghara. a | 9, panna. 2; Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuvvakAriyA ] ( 506 ) [ kusala kumvan. sUya0 1, 1, 1, 12, 2, 4, 11; masAlA nAmIna nAveda 7201. dahI meM kavvakAriyA. strI. (kurvaklArikA) manAmanA takAdi masAle DAlakara banAyA huA padArtha. vanaspati. isa nAma kI vanaspati. A kind | A food prepared of curds, but of vegetation so named. panna. 1; ter milk, spices etc. mixed tokavaNA. strI. (* karaNa ) 42. karanA. Do- | gether. piM0 ni0 282; ing; act of doing. bhaga0 6, 4; | kasatta. puM. (kuzakta ) pathArI 53 miThArakusa. puM0 (kuza ) me tanuM dhAsa; hama' vAnA vastrAnI se ta. bichone para bichAne hAmI. eka taraha kA ghAMsa; dAbha; kAMsa. A ke vastra kI eka jAti. A kind of cloth kind of grass; Darbha grass. used as a covering of a bed. nAyA0 1; 2, 6; aMta0 3, 8; ova0 14; "accharaya malayanayatakusattaliMbasIha kesarapanna0 1; utta* 7, 23, 6, 44; 10, 2; paccutthae" nAthA0 1 26, 26; AyA. 2, 2, 3, 100; bhaga. kusatta. puM0 ( kuzAvarta) azAvata nAmano deza. 6, 7, 7, 1; 8, 6; 21, 6; jIvA0 3, 3; kuzAvarta nAmaka eka deza. A country ja. pa. -aMta. puM0 ( - anta) mAnA named Kusivarta. panna0 1; malA. dAbha kA agrabhAga. the point kusamaya puM0 (kusamaya) uzAstra; 45manA of the Darbha grass. rAya0 62 zAstra. bura zAstra: pAkhaMr3a mata ke zAstra. -gga. na0 (-zrama) mano agrabhAga False, heretical scriptures. sama0 hAbhAnI mazI. dAbha kA anA, the point 2: naMdI0 22; of the Darbha grass. AyA0 1, 6, kusala. tri. (kuzala ) nipuNa; zA; yatu2; 1, 142; bhaga0 6, 33; -patta. na0 (-patra) DAzIyAra. catura; paTu, kuzala; dakSa. Pry. hAla- pAM. dAbha ke patra-patte. a blade ficient; expert; clever. arata 1; of the Darbha grass. nisI018,18; 2; 5;6; 13; 18; bhaga0 2, 5, 6, 33; kusaMghayaNa na0 ( kusaMhanana ) 3 saMghaya 11, 11; rAya0 33; 126; 265; jIvA. -zarI2nI mAMdhA. kamajora saMhanana-zarIra kA 3, 1: sU. pa. 20; utta0 25, 16% ova. bAMdhA. Bad, mean constitution of | 16: 31; paMcA0 4, 25; 5. 37, 8, 5; the bodv. bhaga. 7,6:ja. pa. 12, 20; 15, 15; prava0 230, bhatta. kusaMThiya. tri. ( kusaMsthita ) 25 mAre 56; jaM. pa. 3, 47; vivA0 2; (2) 29sa. kusaMsthAna; bure AkAra kA. Re- zubha; sA3. zubha; uttama. wholesome; maining in, being in a bad, ugly good. paMcA0 10, 14; prava0 603; conformation. bhaga0 7, 6 -udaMta. puM0 (-udanta) kSema zaba-sabhAkusaNa. na0 ( * )Ri; gorasa. dahI; gorasa. yA2. rAjIkhuzI ke samAcAra. happy Curds. piM0 ni0607; news; good news; e. g. about kusaNiya. na0 ( * ) himA 23 kore | one's health and happiness. ___* gume 14 na052 15 nI 5TanoTa (*). dekhA pRSTha nambara 15 kI phuTanoTa (*). Vide foot-note (*) p. 15th. Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kusalayA] ( 510 ) [kAla nAyA0 8; 16; -joga. puM0 (-bog)| cleverness; proficiency. praba0646; bhana, vayana, yAnA zubha vyApAra. mana, kusissa. puM. (kuziSya) marAya ziSya; bha. vacana aura kAyA ke zubha gyApAra. whole- vinIta yeto. kharAba ziSya. A bad dis. some, good activity of thought ___ciple; a rude disciple. bhaga06, 33; speech and action. paMcA0 13, 40; 15, 1; -dhamma. puM0 (-dharma) prAtipAta pirama- | kusIla. tri. (kutsitaM zIlamAcAro yasyati ) lAI zubha mAyA2. prANAtipAta viramaNAdi kutsita AsArI; asahavartana vALo; aNushubh prAcAra. right, good conduct yArI; duSTayamApa vA. duSTa prAcAra vAlA; consisting in cessation from kutsita vyavahAra vAlA; anAcAra karane vAlA; killing etc. paMcA* 10,14; -pavitti. duSTa svabhAva vAlA. Wicked in nature strI0 (-pravRtti ) zata-zubha bhana, yayana, or conduct; of bad character. ane zarIranI pravRtti. kuzala-zubha mana, piM. ni. bhA. 48; utta0 1,13; bhaga. vacana aura zarIrakI pravRtti. wholesome, 25, 6 dasa. 10, 1, 18; ThA0 3,2 good activity of mind, speech | nAyA05; vava. 1,34; aogha. ni. 303; and body. prava0 603; -putta puM. 763; nisI0 4, 30; gacchA . 48; prava. (-putra) badhazAstramA uza mevA putra. 103; 732; (2) na0 aAyA2; dRSTavaidyazAstra meM kuzala putra a son proficient mAyAra. anAcAra; duSTa zrAcAra. bad in medical science, nAyA. 13; character; wicked conduct. sUya. -baMdha. puM0 (-bandha) puzyAnupa-i-555- 1, 7, 5; bhaga0 10, 4; --paDisevaNA. bhanI 5-5. puNya se baMdhe hue puNya karma mI0 ( -prAtasevana ) zIna sevate; ke baMdhana. bondage caused by good brahmacArIe strIyAdane AliMgana devuM te. and meritorious actions. paMcA. kuzIla sevana karanA; brahmacArI kA strIyAdi 6, 23: --maNauIgNa. 20 (-manaudI- ko AliMgana karanA. act of taking to raNa) zasa-zubha mana- 29 // 421ii. a dishonourable course of conkuzala mana kI udIraNA karanA. directing duct; sexual intercourse by a the inind towards good and person professing to be a auspicious things. dasa0 6, 1; bhaga. buchelor. ThA04,4-liMga.na.(-liGga) 25, 7, -mati. bI. ( -mati) 242 bhAramA muzAra yeSTA. prAraMbhAdi kuzAla mukhi; catura vuddhi. expert, proficient. ceSTA. a wicked action, such as intellect paMcA* 13, 42; -vai- injuring, killing etc. dasa* 10, 1, udIraNa. na0 (-vAgudIraNa) zasa- 20; -vahaNaThANa. na0 (-varddhanasthAna) zubha vayananI hii29|| 42vI. kuzala vacana yAzIla-durAyAravate. jisase kuzIlakI udIraNA karanA. uttering kind and durAcAra baDhe vaha. a source or cause skilful words. bhaga0 25, 7; of enhancement in wicked pracsalayA. strI0 (kusalatA) uzakSa59 hAzI. tices. dasa. 6, 56; --vihAri. tri. yArI. kuzalatAH hozayArI. Skilfulness; (-vihArin ) utsitazIra pAso. kutsita Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kusIlaparibhAsiya] ( 51 ) [kusuma aftar am. (one) of bad or doubt. of red dye. jaM. 5. paraha. 1, 3, ful character. bhaga0 10, 4; nAyA05; (2) tanuM dhAnya. eka jAti kA -vihAriNI. strI0 (-vihAriNo) 5225 dhAnya. a kind of cereals. bhaga0 6, 7 sAyAravANI (sI); hurAiyAriNI. kharAba kusuMbhaya. puM0 ( kusumbhaka ) suMgAnA rAtA cAlacalana vAlI strI; durAcArinI. a wo- samAMthA nIte sAla ga. kusuMbe ke lAla man of bad character. nAyA. dha. phUloM meM se nikalatAhuzrA lAla raMga. A red nAyA. 15; -saMsaggi tri0 (-saMsargin ) dye obtained from the flowers nahArAno saMga 42nAra niThalle kA sAthI. of the Kusumbha tree. aNujo. ( one ) who associates with 131; the wicked. nAyA. 10; kusuma. na. (kusuma) subha; pu05; sa. puSpa; kusIlapArebhAsiya. na0 (kuzIta paribhASita) phUla; kusuma. A flower. jaM. pa. 5, sugaDAMga sUtranA sAtamA adhyayananuM nAma 112; 115; nAyA0 1; 8; 11: 14; bhaga0 ke jemAM kuzIla-asadAcArI kuliMgInuM varNana 1,1; 7, 6; 11, 11; dasA010,1; pamna. cha. sUtrakRtAMga ke 7 veM adhyayana kA nAma 17 zrAva0 22: rAya0 27, 36; sU. pa. jisameM kuzAla-anAcArA kuAlagA kA vaNana 20; utta0 34, 8; aNujo0 118; naMdI. hai. Name of the 7th chapter of 15; uvA. 1,30: kApa. 3, 30:37: Sayaga langa Sutra dealing prava0 455, 1116 (2) puM. 55prama with or describing persons of prabhunA yakSa- nAma. padmaprabha prabhu ke yakSa kA bad character. saya. 1, 7, 30: nAma. name of the Yaksa (a kind sama0 16:23 of demi-god) of Padmaprabhu kusolA. strI. ( kuzokhA ) ne 25 the sixth Tirthankara. praba0375 sAyA2 cha te. kussita AcAra vAlA. ( A -pAsava. pu. (-pAsava ) sana 2sa. woman ) of bad character. 71710 phUla kA rasa. juice of flowers. nAyA. 15; nAyA. dha. 1: -kuMDala. na0 (-kuNDala) sanA mAkusuMbha. puM0 ( kusumbha ) sumanaH suMrAna 42nuM nanuM mAma20; i t. phUla kA 5. kusumbha kA jhADa: kusuMbe kA vRkSa. A AkRti vAlA kAna kA AbhUSaNa karanaphUla kind of tree called Kusumbha an ear-ornament of the shape prava0 220; AMgha ni0 446; panna0 1: of a flower. aMta. 3,8; -ghara. (2) me jatanuM dhAnya. eka jAti kA na0 (-gRha ) sana 12. phUloM kA dhAnya. a kind of corn; a kind of ghara. flower-house. nAyA0 3, 6; cereals. bhaga. 21, 3: - vaNa. na0 - gharaya.na0(-gRhaka) mAMsa pAyaryA 24 (-bana) sunA vRkSavana. kusuMbha ke vRkSAM te ghara jisa gharameM phUla bikhare hue hoM vaha. kA vana. a forest of Kusumbha a louse carpeted with Howers. trees. nisI. 3, 76: bhaga. 1, 1; rAya0 236; nAyA. 3; jaM. 50 kusuMbhaga. puM0 (kusumbhaka ) sumo; subhA -Nibhara. pu. ( -nikara ) sano samUha. 2. kusuMbA; kusambhI raMga:surkha raMga, A kind I phUloM kA samUha. a collection of Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kusumanagara ] ( 512 ) [ kuhaNa Howers. jaM0 50 5, 122; -Nigara. bhaga0 1, 1; ova0 jIvA0 3, 3; nAyA. puM0 (-nikara ) mA " kusumaNibhara" __; rAya jaM. pa. 7, 177; / za6 dekho " kusumaNipara" zabda. vide. | kusumita. tri. ( kusumita ) | "kusu" kusumaNipara" jaM. pa. 3, 43; mizra-ya" za6. dekho " kusumizra-ya " -dAma. na0 (-dAman ) sanI bhAsA. zabda. Vide "kusumizra-ya" bhaga* 16, 6; phUloM kI mAlA. agarland of flowers. | kusejA. strI0 ( kuzayyA) dRSTa zavyA-2thAna. nAyA0 16; -patthara. puM0 ( --prastara) duSTa zayyA-sthAna. A vitiated dormi anu mIchAnu; subhazayA. phUloMkI zayyA; _tory. bhaga0 7, 6; jaM. pa0 2; kusuma kA bichaunA. u bed of flowers.Vkuha. dhA. I. (-kuth) sa7'; ty. nAyA0 13; ---rAli. puM0 (-rAzi ) / saDanA. To rot; to decay. 5sane gayA. kusuma kA samUha; phUloMkA Dhera.. kuIjA, vi. aNujo0 136 a. heap of flowers. kappa. 4, 60; kuhazra. puM0 (kuhaka) Ma; kutuhala. iMdrajAla -vATri strI. ( -dhuSTi) sanI 12sAha. kautuhala. An enchantment; a kusuma vRSTi; phUloM kA barasanA. a shower ____ charum; curiosity. dasa0 10,1,20: of flowers. nAyA. 1; prava0 446; kuhaMDa. puM0 ( kuSmANDa ) vyanta2 tAnI paMcA0 2, 14; -sara. puM0 (-zara) ma- me 0nd. vyantara deva kI eka jAta. A 11. kAmadeva. Cupid; the god of species of a Vyantara gods. love. su. ca0 1, 40; paNha. 1, 3, ova0 24; panna0 2; kusumanagara. na0 (kusumanagara ) pATalIputranu kuhaMDaya. pu. ( kuSmANDaka) hANu; zAnI a52 nAma. pATalIputra kA dUsarA nAma. 24 Mta. eka jAti kA phala ki jimakA Another name for the town of bhAjI ( sAga ) banatI hai; kuSmANDa. A Pataliputra. prava. 806. klud of vegetable; a gourd, kusumapura. na. ( kusumapura ) meM nAmarnu za:2; patra. 17: pATalIputra (paTanA). isa nAma kA zahara; kuhaMDI. strI. ( kuSmANDI) dhI; na. lauki; pATalIputra (paTanA). Name of a town tumbI. A kind of vegetable; a (also called Pataliputra ). piM. kind of large fleshy fruit of ni. bhA0 44; white colour. rAya. 54; jIvA0 3,4; kusumasaMbhava. puM0 ( kusumasaMbhava ) zAma kuhakuha. puM. (kuhakuha ) muTu me savAla. bhAsatuM sottara nAma. vaizAkha mAha kA loko. kuhu kuhu aisA zabda. An onomatottara nAma. The month of Vaisakha, poetic word meaning the sound so called in spiritual language resembling " Kuha Kuha " as opposed to popular language. nAyA0 18; jaM0 50 5, 152; kuhaNa. na0 (kuhana ) me tanI vanarapati; kusumitra-ya. tri. (kusumita-kusumAni bhuumi||. isa nAma kI eka jAti kI vana puSpANi samjAtAni eSAmiti kusamitA:)! spati. A kind of vegetation. panna. YapANa. phUla vAtA. Flowery.| 1; jIvA0 1; (2) tri0 muTu shine| Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuhaNA ] ( 513 ) rahevAsi kuhana deza kA rahane vAlA. a native of the country called Kuhupa. paha0 1, 1; kuhaNA. strI0 ( kuhunA ) chatrInA sAranI vanaspatiH bhUmijheMDA. chAte ke AkAra kI vanaspati; bhUmi phoDA. A kind of vege. tation of the shape of an umbrella panna 0 1; kuhamma. puM0 ( kudharma ) moTo yAma dharma mithyA-pAkhaMDa dharma. False religion; heretical creed. bhatta0 60; kuhara na0 ( kuhara ) parvatanI gujha. giri kaMdarA; parvata kI guphA A cave of a moun tain. naMdI 0 15; nAyA0 1; 5; paraha0 1, 4; rAya0 86 kuhADa. puM0 (kuThAra) DADo sAiDa DAvAtu thiyAra kulhADI; lakaDI kATanekA zrIjAra. An axe. utta0 16, 67, sUya 0 1, 5, 1, 14; kurddiciya. a0 ( kutracit ) yAM; sthale. kahIM bhI; kisI sthAna para. Somewhere; in some place or other. nAyA08; kuhiya. tri0 ( kuthita ) hA gamelu sI game galA huA; sar3A huA. Rotten; decayed; decomposed. taMdu0 parAha0 1, 1; nAyA0 1; 5; 12; jIvA 0 3, 1; kuhuNa. puM. ( kuhuNa ) dvinna latanI bhe vanaspati; bhUmi jheMDA. udbhijja jAti kI eka vanaspati; bhUmi phoDA. A kind of vegetation growing by germination. bhaga0 15, 1; 23, 3; kuhuvvaya. puM0 ( kuhuvata ) me laganA 6. eka jAti kA kaMda A kind of bulbous For Private fruit. utta0 36, 17; ) mo. ajavAyana, kruheDaga puM0 na0. ( Thyme. prava0 211; paMcA0 5, 30; kUzraNayA. strI0 ( kUjana ) pIDita svaradhI 2sg te. duHkhI svara se ronA. A piteous kuMi [ kUDa * cry. ThA0 3, 30 vyakta na0 ( kUjita ) pakSinA 6. pakSi jaisA avyakta zabda Indistinct sound like that of a bird. utta0 16. 6; kUciyA. strI0 ( kacikA ) parapoTo. budabudA. A bubble. vize0 1467; * yo pRSTha nammara 15 nI phuTanoTa (*). dekho pRSTha nambara 15 kI phuTanoTa ( * ) Vide foot-note (*) p. 15th. Vol. 11/65. kUjiya na0 ( kUjita ) avyakta dhvani zravyakta dhvani Indistinct note or sound. parAha0 2, 5 kUDa. puM0 ( kUTa ) Ta nAmano dvIpa tathA samudra. kUTa nAmakA dvIpa aura samudra. A continent of that name; an ocean of that name jIvA0 3, 4 panna0 12; (2) ziraH parvatana DhuMDa; TAMya. zikhara; parvata kI Toka parvata kI coTI top of a mountain. bhaga0 1, 7; nAyA0 1; naMdI 0 13, 47; sU0 pa0 16; aNujo0103; 134; zra0 10 31; panna0 2; ThA0 2,4; jaM0 pa05, 114 : (3) dravya ITa-pAza; bhAva DreTa-sneha; rAga aMdhana. dravyakUTa - pAza arthAt phAMsI hotI hai aura bhAva kUTa sneha arthAt rAga bhAva haiM jisase karma baMdha hotA hai share; a trap; excessive attach - ment ( which is & share ). nAyA0 17; piM0 ni0 106; sUya0 1, 13, ha; (4) jhuMDa upaTa; bhAyA uSAyanuM paryAya nAma. kapaTaH mAyA kaSAya kA paryAyavAcI nAma. Personal Use Only Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kUDa ] deceit. sama0 52; paraha0 1, 2; ( 5 ) telamAM--mApamAM nyUnAdhikatA rAkhavI te. nApataula meM jyAdaha kamatI denA. using false weights and measures. sUya. 2, 2, 62; ( 6 ) pAzateo bhAgusane gAmAthI vidhavAnuM yaMtra pAza; manuSya ko gale meM DAla kara mArane kA yaMtra, phAMsI. gallows sU0 1, 5, 2.68, (7) na25. naraka. hell. utta05,5; (8) hu: manuM utpatti sthAna. duHkha utpanna hone kA sthAna. source of pain or misery. sU0 1, 5, 2, 186 (8) ravAnA uparano lAga; bhAda dvAra ke Upara kA bhAga. the upper part of a gate. rAya0 107, (10) tri0 moTuM asatya yAtrAeM mUMTha; asatya; dAgAbAja. falsehood; deceit. paMcA0 3, 366 nAyA 0 26 - uvamA. strI0 (- upamA ) ma kaiAi zikArIe pAzalA racyA hoya temAM jema mRganuMja baMdhana thAya che. zikArInuM nahi tema gRhastha sAdhune mATe rasoi nipajAve temAM sAdhuneja baMdhanadoSa lAge gRhasthane kai nAMduM kSetrI rIte upamAM vyApI te. isa prakAra kI upamA denA ki jisa prakAra koI zikArIke phailA ( 514 ) hue jAla meM mRgakAhI baMdhana hotA hai zikArI kA nahIM, jaise ki sAdhu ke artha rasoI banAne vAle gRhastha ko koI doSa nahIM lagatA, sAdhu ko hI dASa lagatA hai. a false analogy; e. g. just as in a net spread by a hunter the deer is caught and not the hunter; in the same way when food is specially prepared for a Sadhu, the Sadhu incurs sin and not the householder who has prepared it. piM0 ni0 106; jAla. na0 ( - jAla ) pAzayukta 5117. phAMsa sahita jAla. a net that entraps; a snare. utta0 16, 64; - tulA. strI0 ( tulA ) poTu tosa. mUMTA taula a false weight. sUya0 2, 2, 62; bhaga0 8, 6; paMcA0 1, 14; - pAsa. puM0 (-pAza ) bhRgavAne isAvA parIne pAthave te. mRga ko phaMsAne ke liye kapaTa se baMdha DAlanA laying & snare to entrap a deer. faat 5; bhaga0 1, 8; -mANa na0 ( mAna ) khATAM mApa rAkhavA te; zrAvakanA trIjA vratanA me matiyAra khoTe mApa rakhanA; zrAvaka ke tIsare vrata kA eka aticAra act of using false weights; a partial violation of the third vow of a Jaina layman sUya0 2,2, 62; paNha0 1, 2; bhaga0 8, 6; paMcA0 1, 14; mANatulakaraNa na0 ( - mAnatulakara bhApa ne moTojhA vAparavA te; trIjA vratane eka atayAra. khoTA mApa aura khoTA taula rakhanA; zrAvaka ka tIsare vrata kA eka aticAra. act of using false weights and measures; partial violation of the third vow. prava0 277 - lahakaraNa. na0 (-lekhakaraNa ) moTo se vetiH zrI vrata atiyAra. jhUThA lekha likhanA; dUsare vrata kA pAMcavAM aticAra. fabrication of a false document; the 5th kind of partial violation of the 2nd vow. paMcA0 1, 12; prava0 276; - sakkhijja na0 (-sAkSya ) moTI sAkSI laravI mithyA- jhUThI sAkSI denA act of giving false evidence; false evidence. paMcA0 1, 11; - sariNabha. tri0 ( - sanibha ) --- [ kUDa For Private Personal Use Only Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Diga] ( 515 ) [kUNi-ya - 3 samAna; . . bhRga ke samAna; coTI ke sadaza. resembling the top or summit. nAyA0 13 kUDaga. tri. ( kUTaka ) mo. galata; azuddha. False; untruthful. paMcA0 3, 34; kUDayA. strI0( kUTatA ) tAbanu mAchApattA5j. taula kI nyUnAdhikatA-kamI bezI. State of u weight being either above or below the standard. paraha. 1,3; kUDasAmali. puM. (kUTazAlmalin) phUTazAmalI nAmanuM vRkSa ke jemAM jaMbu vRkSanI mAphaka ATha jananI uMcAI che ane je garUDa jAtanA vahevanAme tAnA sApAsa 5 che. kUTa zAlmalI nAmakA vRkSa jisakI jambu vRkSa kI taraha pATha yojana kI uMcAi hai tathA jisapara garuDa jAti ke veNu deva nAma ke devatA kA nivAsa sthAna hai. Nume of the tree which like the Jambu tree has a height of 8 Yojanas and which is the residence of the Venu. deva deities belonging to the Garuda family. "dokUDa sAmAMceva" TA0 2, 3; sama0 8: -peDha. puM0 (-pITha) devakurUkSetra nA pazcimAdhdhane madhyabhAge Avesduu zAhamayI vRkSanu pI-moTI. devakuru kSetra ke pazcimArddha ke madhya bhAga meM kUTa zAlamalI vRkSa kI pIThikA oTalA the base of the tree called Kuta Sal. mali situated in the centre of the western half of the country called Devakuru Ksetra. jaM. pa. 4, 100 kUDAgAra. puM0 ( kUTAgAra ) zi52 52; zi52752nu vAya. zikhara baMdha ghara; zikhara kAra kA devAlaya. A house or a temple situated on the suinmit of a mountain. AyA0 2, 3, 3, 127; nAyA0 13; nira0 3, 1; ThA0 2, 4; 4, 1; (2) 5 tamAMtare 52. parvata meM khodAhuA gRha. a house carved out of a rock. jaM. pa. 2, 23, 6, 125; ---dihaMta. puM0 na0 (-dRSTAnta) zimaravAnA varanu dRSTAMta zikhara vAle ghara kA dRSTAMta. an illustration of a house built on a mountain summit. nAyA0 13; -sAlA. strI0 (-zAlA) zimarane sAre zAA-samA24. zikhara ke sadRza zAlA-sabhA-baiThaka. & seat in the shape of a moun__tain summit. bhaga0 3, 1; vivA0 6; sUya. 2, 2, 55; kUDAhazca. na. ( kuTAhatya kUTe iva tathAvidha pASANasampuTAdau kAlavilambAbhAvasAdhAdAhatyA hananaM yatra taskUTAhatyama ) eka ghA mAravAthI parvatathI zikhara paDe tema dhaDa uparathI mAthuM utarI nIce paDe tene : eka dhAye zikharanI mAphaka nIce pADavA yoya. jaise eka coTase parvata para se zikhara nIce girapaDatAhai vaisehI dhaDase sira kA nIce girapaDanA; eka coTase zikhara kI taraha nIce girAne yogya. One whose head deserves to be severed from the body and set rolling down like a rock severed from the peak of a mountain. "toNaM taveNaM teeNaM egAha kUDAhacaM bhAsarAsiM karemi " bhaga. 15, 1; rAya0 247, bhaga0 1.5, 6, 15, 1; kRNitra-ya. puM0 (koNika) alizAnI calaNuM rANathI utpanna thayele moTo putra ANi yA nagarIna . zrINaka rAjA kI celanA rAnI se utpanna bar3A putra koNika rAjAH campAnagarI kA narapati. Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kUvara] [kUva Name of a king of the town __ svarUpa. The shape of a certain called Champa, son of king kind of vegetation called ToiSrenika and queen Chelana. Kodi. sUya0 2, 3, 16; zrIva0 6; nira0 1, 1; nAyA. ; uvA0 kRri. tri. ( krUrin ) 52; ni: 4. krUraH nirdaya. 1,6; | Cruel; ruthless. paNha 0 1, 3; kavara. puM0(kabara ) bhalinAthana yakSa nAma. kala. na0 (kUla) i81; jinA. taTa; kinArA. mallinAthajI ke yakSa kA nAma. Name of | A bank; a shore. pova0 38; piM0 the Yaksa of Mallinatha. | ni0 505; aM050 jIvA0 3, 4; nAyA01; prava0 376; kUladhama. puM0 (kUladhama ) nahIne 3 BHI kUmmaga. puM0 ( kUrmaka) 17. kachuA. A | rahI zaMkha dhamI rAma zabda pokArI jame tevA tortoise. nAyA. 4; tA5sa; tAsanI me ta. nadI ke kinAre kUra. puM0 ( kUra) mAta. cAvala. Rice. utta. khar3e raha kara zaMkha bajA rAma zabda kaha kara 12, 34; (2) sAyavA; bhAvAnI se paratu. bhojana kare aisA tapasvI; tapasvI kA mastU; khAne kI eka vastu. . kind of eka jAti. A class of ascetics who food prepared by baking corn take their food after blowing and grinding it. mU0pa0 11: piM0 loudly a conch-shell, standing ni0 165; ThA0 3, 3; mama0 1; (3) me on the bank of a river fatto 3,; gatanI vanarapati. eka jAta kI vanaspati. | kaladhamaga. puM0 ( kuladhamaka ) me 'kUlaghama' a kind of vegetation. sUya02,3,16; Ar6. dekho ' kUladhama ' zabda. Vide kUra tri. (krUra) 2; 15:2; niya; bAtI. 'kUladhama' nira0 3, 3; bhaga011, 6; kara; bhayaMkara; nidaya; ghAtakI. Cruel; | |V kUva.dhA. I. ( kUja ) subha pApI. rAnAH terrible. nAyA. 8; AyA0 1, 4, 2, cillAnA. To shout; to bawl aloud. 132; utta0 5, 4; dasA. 6, 4; -ggaha.. kUvaMta. va. kR. utta0 16, 54; puM0, (-graha) sUrya, magara, zani, ane kUvamANa. va0 kR. vivA0 7; nAyA0 18: rAhu e cAra graha jyotiH zAtra pramANe krUra kUva. na. ( * ) yArA gayesI 12tune us vAya che. sUrya; maMgala; zani aura rAhu pAchI vANavA pAre 45 . curAI gaI vastu ye cAroM graha jyotiSa zAstrAnusAra krUra graha kahe ko phira prApta karane ke liye utAru honA. jAte hai. any of the four planets Act of helping a man in res. viz. the Sun, Mars, Saturn and cuing his stolen property. Rahu regarded in scriptures 'jaeNaM ahaM amara kaMkA rAyahANI dovatIe as cruel. gaNi0 16; kUvaM gacchAmi" nAyA0 16; kUrattA. na. (krUratA ) tI nAme pana.kUva. puM0 (kUpa ) ko. kuA. A well. 25tinu 2535. lAlakanera nAmaka vRkSa kA __nAyA0 2, 8; jIvA0 3, 3; paMcA06, 42; * mA pRSTa 12 15nI 58noTa (*) dekho pRSTa nambara 15 kI phuTanoTa (:) Vitle foot-note (*) p. 15th. Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kUvaya] ( 517 ) [ ke ubhUa-ya --NAzra. na0 ( -jJAta) yAnuM - vivA0 2; dasA0 6, 4, 7, 1; bhaga0 2, 1; dRSTAMta. kUe kA dRSTAMta -udAharaNa. an 2,5; 3, 3, 6, 18, 1; 13, 7, 18, illustration of a well, e. g. in 1; nAyA0 1, 2, 8:12; 14; 17; dasa05, a story. paMcA0 4, 10: dadura. puM0 1, 15; ka. gaM. 3, 13; sama0 30; (--dardura )vAnA 1.31. kue kA meMDhaka 1 panna. 1; piM. ni. 17 nAyA. 16; frog in the well. nAyA0 8; - maha. desA. 3, 12, 13: mu. ca0 15, 67 puM0 (-maha) yAno mahotsa5. kUe kA rAya. 1, 1, 4, 8; kva0 10, 1; veya. 1, HEEGE. a festival connected 37, panna. 35; bhaga08, 1; dasa. 3, 14; with u well. bhaga0 6,33, ke u. puM0 (kaMtu ) tu nAmaneo . ketu kUvaya. puM0 (kapaka)yA thana; 165 #1H FJDE. A pinnet so named. yAnI yena thAlaso jahAja yA nAva ova0 25; sU0 10 20; rAya. 208; (2) ke madhya kA khaMbhA. The main.imast cata. dhvajA. Hay. (3) yina; of a ship. ova0 21: / nizAna. cinha; nizAna. // sign; / kRviya. puM0 ( * ) yAsa) gayesI 12tunI signal. kApa0 3, 5 rAya * 12.3H pAre yAnA2. curAI huI vastu ko lAne ke jIvA0 3, 4, aova. nAyA. 15 liye udyata hone vAlA One who helps keupraya. . ( ketuka ) 3 samudranI another in rescuing stolen madhyamAM dakSiNa dizAmAM rahela ketuka nAmane property. taMdu. pi. ni0 116; bhApatAnAzA. lavaNa samudra ke madhya meM -~-bala. na0 (-bakha)pAra 595 1942. dakSiNa dizA kI aura ketuka nAma kA mahA yuddha para gayA huzrA sainya. an auxiliary pAtAla kalazA. 'The Mahapatale it!my coming its id reinforce prot named Ketuk: vituated in ment. " subahussa vikuviya balassa prAga the middle of Lavana oceli yassadupasaMsayA vihotthA " nAyA. 18; in the south. ThA0 4, 5, jIvA , 3, 4; kUhaNattA. strI. ( kUhae va ) 1995 panara pani. | ke. saM0 kR0 a0 ( krItvA) yAnI sadhane. 4. kuhana vanaspatipanA. State of be.} kharIda kara; mAla la kara Having thought. ing the vegetation called vize. 1435 ____Kuhana. sUya 0 2, 3, 16: / ke uga. puM0 ( ketuka) tuOM namAnI savaya kepaNa. na0 ( ketana ) / 12tu: dhanunI samudramAMnA dakSiNa ta25nA pAtAsazI. mAna kare. TeDhA vastu; dhanadhya kI kamAna lavaNa samudra ke dakSiNakI ora kA ketuka vagairaha. Anything curved in nAmakA pAtAla kalazA. The Patala shape i. e. a bow etc. ThA0 4, 2; pot Ketuka situated in the keha. a. (kazrita ) me. koI eka. youth of Lavana ocoal.sama0 52; Soine one. " kei rAyA rAyaputto " keubhU-ya. na0 ( ketubhUta ) si seliyA * gume| 14 12 15 nI 58noTa (*). dekho pRSTa naMbara 15 kI phUTanoTa ( * ). Vide foot.note ( * ) p. 15th. Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ke umaI ] ( 518 ) [ ketumaI ane maNussa seNiA parikamane pAMca usa deza kA nivAsI. a resident of bheda ane puSTa seNiAdi pAMca parikamane that country. panna. 1; paNha* 1, 1; sAtabhAle siddhazreNI aura manuSya parikarma rAya. 205; kA pAMcavAM bheda aura puSTa zreNi Adi pAMca | kekayaddha. puM0 (kekayAI)dezanA parikarmoM kA sAtavAM bheda. The fifth lAga; 523zI zanane zi. kekaya deza kA division of Siddha Senia and arddhabhAga; paradezI rAjA kA deza. The Manussa Senia and the 7th half of the Kekaya country; division of the five Parikarmas the dominion of the king viz. Puttha Senia ete. naMdI0 56; named Pardesi. rAya. 205; sama0 12: kekAiya. na. ( kekAyita ) bhorato za6. ke umaI. strI. ( ketumatI ) ni2 heratAnA / mayUra kA zabda. The cry of a peaniranI mA 582 // ii. kinnara devatAoM ke cock. nAyA03; iMdra kizvara kI dvitIya paTTarAnI. The | kekArava. pu. ( kekArava) mArane 26. mayUra second crowned queen of Kin- ___ kA zabda. The cry of a peacock. nara, the Indra of Kinnara nAyA. 1; gods. bhaga.10,5; ThA0 4,1; nAyA0 dha05; | kekaya. puM. (kekayya ) 145 nAmano anArya keUra. puM0 (keyUra) log iya se mAna- deza. kaikaya nAma kA anArya deza. Narme of 29. bAjUbaMdha; eka AbhUSaNa. An orna- amuncivilised country.prava01568; ment worn on the arm. bhaga. 1, kekkArava. puM0 (kekArava) me| "kekArava" 33: nAyA0 1; rAya. 27; 186; nisI0 za... dekho " kekArava " zabda. Vide 7, 8; kappa. 2, 14; jaM. pa0 5, 115 ___ " kekArava" nAyA. 3; kekaI. strI0 ( kaikayI kekayAnAM rAjA kaikaya: keNaha. a. (kenacit ) se pala. kisI ne tasyeyaH) yI-AubhA pAsuhepanI mAtA. bhI. By any body; by some body kaikeyI- pAThaveM vAsudeva kI mAtA. Name or other. dasa05, 1, 43; jaM.pa.nAyA. of the mother of the 8th 2,8; 16; bhaga15, 1; Vasudevd. sama050 235; (2) pazrima | ketaI. strI. ( ketakI ) 314ii. ketakI. A mahAvidehanI salilAvatI vijayanI vItakA ' flowering plant go named. bhaga. nagarId vilaj nAma. pazcima mahAvideha 15,6;--puDa. puM0 (-puTa) tIna 5.. salilAvatI vijayakI vItazokA nagarI kA ketakI kA pur3A. A packet of Ketaki. dUsarA nAma. the other name of the bhaga0 15, 6; . city Vitasoku of Salilavati ketu. puM0 (ketu) 88mA anuM nAma. 88veM Vijaya in the western Maha. graha kA nAma. Name of 88th con. videha. sama stellation. sU0pa0 20; kekaya. puM0 (kekaya ) 45 nAmanemeheza. ketumaI. strI0 (kaMtumatI) niranI bhI sAnu kekaya nAma kA eka deza. A country of nAma. kinnara kI dUsarI rAnI kA nAma. this name. (2) tri. te zanA 2vAsI. | Name of the second queen of Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kedAra] ( 516 ) [kelAsa - Kinnara. bhaga. 10, 5; sieve or a ocean and the other kedAra. na.(kedAra) yAro. kyArI. A basin like that of a greed. AyA0 1, 3, of water etc. purposely made 2, 113; in a field or a garden. nAyA. 7 | kayati. puM0 (ketakI) 357rnu pakSa. kevaDe kA kemahAla. tri. ( kiyanmahat) huM hATuM. | mAra. A Kevada tree. bhaga02 2, 1; kitanA moTA. How much big. jaM| keyanva. tri0 ( Rtamya ) se; parIyu. lenA; pa. 7, 134, ___ kharIdanA. Purchasing; buying. keya. na0 (ketana kita nivAsa-kirayate uSya- utta035, 15 te'smibiti ) ; ghara. gRha; ghara. A keyAghaDiyA. trI0 ( * )orIta ch| house. "keyaM gihatti sahateba' prava0166; yA ghaDI. rassI se bAMdhI huI ghaDI. A keyAmaha. na. (kekayAI):55 zanI ardhA clock fastened to the end of a sa. kekaya deza kA adabhAga-prAdhA hissA. _string. bhaga0 13, 8; The half of the country keyAra. puM0 (kedAra) anaiorat yArA. anAja Kokaya. " seviyAma nayarI, vyaimaI kA kyArA. Plots of corn. nAyA. 7; pAribhAvi"paSa. 1; kevAvaMtI. bha. (kecana) sA me. kitane pheyaI.sI.(sakI) tikI au. ketakI eka. A certain number. pAyA0 1, kA mAra. The Ketaki plant. rAya. 4, 2, 133 patra.jIbA.3,4 mana.,2; -pura. pu. keyara. puM. (keyUra) 1 5. bAjUbaMdha. An (-puTa)tAnA 531. ketakIkA gaTThADala. ornament worn on the arm. . packet of Ketaki. nAyA0 17; / ova. 12; jIvA. 3, 3; prava0 1586; keyakaMdalI.bI. (kesamaMdasI) me jatana kerisa. tri. ( koza ) : vA prAra: 5. eka jAti kA kaMda. A kind of bul-1 nA.kaisA; kisa taraha kA; kisa sarIkhA. bous root. utta0 36, 17, Of what sort or natnre. utta 23, keyaNa. na. (ketana) dhanuSyanI mAna. dhanuSya 11; paNa017 vize0326; bhaga0 1,1,2,5; kI kamAna. The wooden bow utta. 3,1:saMtyA.31%; jIvA03,3;"maNumAve 3, 21: (2) matsya paMdhana: 6M matsya keDisa butte" sU0 50 1; jaM. 50 1, 21; baMdhana; jAna-phAMsa. & net; a snare. | kerisa-ya. tri. (kazika )g? yA sUba.1,3,1, 13; (3) mAnutana:- prAnuM ? kaisA? kisataraha kA? Of what 1-05 tana-yAlinI ayA samudra, sort or uature. nAyA08; jaM. pa. 2-40 lana-sAnegA . do prakAra kA ketana. nira0 1, 1; bhaga0 6, 5, 7, 5, 6, 12, 1-dravya ketana-cAlinI athavA samudra, 2-bhAva | 6; 13, 4, 15, 1; 19,3 ketana-lobhA . a Ketana of two | kelAsa. puM0 (kebAsa) matagata sUcanA // sorts viz. one like that of a vaganA sAtabhA adhyayana nAma. aMtagara * zumA 54 12 15 nI 5TanAra (*). dekho pRSTa nambara 15 kI phuTanoTa (*). Vide foot-note (*) p. 15th. Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kelAsa] ( 520 ) [ kevala sUtra ke chaTe varga ke sAtaveM adhyayana kA nAma.. keli. strI0 (keli)I mela; ramata. krIr3A; Name of the 7th chapter | ceSTA; ramata; khala. Play; recreation. of the 6th section of Antagada ova. 24; panna. 2; prava0 436; Sutra. aMta. 6,7; (2) sAtana nagara kelI strI. (kadalI) nuM vRkSa; . kele nivAsI eka gAthApati ke jeNe mahAvIra svAmI kA vRkSa; kelA. A plantain tree. samIpe dIkSA lai bAra varasanI pravajyA pALI bhatta0 144, vipula parvata upara saMthAre karI siddhi meLavI. kevaitha ya. tri. ( kiyat ) muM; 186 sAketana nagara ke nivAsi eka gAthApati, ki pramANana kitanA ? kitane pramANa kA ? jisane mahAvIra svAmI ke pAsa dIkSA lekara How much. ova038; panna. 4; ogha. bAraha varSa taka saMyama pAla vipula parvata para | ni0153;sU0pa01;ThA03, 1; aNujo0140; saMthArA kara mokSa prApta kiyA. a merchant nAyA. 13; bhaga* 1,12, 5, 3. 1;; of Saketana city who took 5,2;8; 6, 5, 8, 9, 1; 2, 8, 10, 11, Diksa from Mahavira Swami, 1, 12, 4, 14, 8, 16, 1; 16, 3; observed it for 12 years and 6, 7, 24, 1; 12, 25, 6; 41, 1:nAga. perforining Santhara on the dha. jaMpa0 2,25, 7, 136, 7, 146. Vipula inount, attained salva- 6, 125; 7, 132; 1, 16, 7, 131; tion. aMta0 6, 7; ( 3 ) rAhunA navamA kevaciraM. a. (kiyaJciha) sonAma mata; prAranA purasanu nAma. rAhu ke nave prakAra ke 5i suzrI ? kitanA lambA samaya; kabataka ? pudgala kA nAma. name of the 3th How long; how far. jIvA.1; rAya0 variety of the molecule of 146; bhaga. 2, 5, 3, 3, 8, 2, 01. Rahu. sU. pa0 20; 6. ja. pa. 5, 175; kelAsa. puM. (kailAsa) sAsa nAmako parvata keciraM . ( kiyadhiraM )o mata. me3 parvata. kailAsa nAmakA parvata: meru parvata. kitanA samaya How much tinre. Name of a mountain; the asujo* 1 bhaga. 25, 4; panna. 18; mount Meru. (2) oranA tAsAno kevadheriNa. a. ( kiyadhireNa) se yamate. parvata. kubera ke adhIna parvata. the moun- kitane samaya meM. In how much time. tain bolonging to Kubera. Gigol ___ aMta. 6, 15; bhaga0 2,1; (3)sava samudramA pazrima hizAme 42000 kevatiya. tri. ( kiyat) / "kaMvA" jejana upara Avela aNusaMdhara devane za6. dekho " kebaima " zabda. Vide nivAsa parvata, lavaNa samudra meM pazcima dizA " keva " sU0 50 1; 19; jIvA0 1; kI ora 42000 yojana dUra anuvelaMdhara bhaga0 1, 10, 11,1; devatA kA nivAsa sthAna parvata. the moun- kevala. la. ( kevala ) se pUrA paripUra tain abode of Anuvelandhara __ saMpUrNa; paripUrNa. Full; complete. dasA. gods situated at a distance of 6, 2; bhaga. 1, 4; 185, 5, 7, 8, 42000 Yojanas in the west, in 1, 31, 10, 5; 15, 1, 18, 3, piM0 Tavana ocean. ThA. 4, 2; ni0 211; nAyA. 5; 16; utta0 33, 4; Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kevala ] ( 2 ) meDalu jJAna; ThevaNa jJAna. akelA jJAna; kevala jJAna. perfect knowledge. nAyA0 8 panna0 1; 20; 36; vize0 84; 418; piM0 ni0 30; bhaga0 16, 6; ka0 gaM0 1, 4, 8, 10, 4, 14; jaM0 pa0 7, 160; ( 3 ) }vase harzana. kevala darzana. Kevala Darsana; perfect understanding. ka0 gaM0 4, 45; - zrAleozra. puM0 (-Aloka ) Devala jJAna; paripUrNa jJAna. kevala jJAna; paripUrNa jJAna; brahmajJAna. perfect knowledge. piM0 ni0 476; na0 -juala na0 ( -yugala ) Devala yugala; devalajJAna tathA Devana darzana kevala dvaya; kevala jJAna aura kevala darzana. a pair of Kevala Jnana and Kevala Darsan ka0 gaM0 4, 68; -- duga. ba0 ( - Dika) Devala jJAna tathA Devala darzana. kevala jJAna tathA kebala darzana. perfect knowledge and perfect vision. ka. gaM. 3, 13; 4, 8 20 - - dugUNa. tri. ( - dvikona ) deva dvi: 2ddhita. kevala dvika- kevala jJAna aura kevala darzanase rahita. devoid of a pair of Kevala. ka0 gaM0 4, 34; -- pariyAya- ga. ( - paryAya ) devavajJAnanA paryAya. kevala jJAna kI paryAya. molecules of Kevala Jnana. dasA0 10, 11; bhaga0 15, 1: --maraNa. na0 ( - maraNa ) devAjJAna sahita bhara. kevala jJAna sahita mRtyu. death accompanied with Kevala Jnana. ( 2 ) deva - advitIya bharalu; paMDita bharagu. anokhI mRtyu; paMDita maraNa. good death; death in & proper way. dasA0 5, 26, 27 - varaNAdaMsaNa na0 (-varajJAna darzanakevalamabhidhAnato varaM jJAnAntarApekSayA Vol. 1/66. ( 521 ) [ kevalaNANa pradhAnaM jJAnaM ca darzanaM ca jJAnadarzana) pradhAna ThevaNajJAna rakhane Thevalaharzana pradhAna kevala - jJAna aura kevaladarzana. the chief Kevala Jnana and Kevala DarSalia. nAyA0 58; 14; bhaga06, 31; 25, 11 - sirI. strI0 ( -zrI ) devalajJAnarUpa lakSmI kevala jJAna rUpa sampatti. wealth in the form of Kevala Jnana cau0 14; kevalakappa. tri0 ( kevala kalpa- kevalaH saMpUrNa: kalpata iti kalpaH svakAryakaraNasamartho vasturUpa iti yAvat kevalazvAsau kalpazvati kevalakalpaH athavA kevalajJAnasadRza paripUrNatA sAdharmyAt sampUrNa paryAyo vA kevala kalpa zabdaH ) saMpUrNa devala jJAnanI bhAi paripUrNa saMpUrNa kevala jJAna kI taraha paripUrNa. Complete; perfect as Kevala Jnana dasA0 1, 24; 25; nAyA 0 0 ThA0 3, 4; bhaga0 3, 1 6, 4; nAyA0 13; jaM0 pa0 o0 42; kappa0 2, 14; kevalaNArA. na0 ( kevalajJAna ) devalajJAna; sa pUrNa -paripUrNa jJAna; leAkanA sarvabhAvane pratyakSa jaNAvaNAra jJAna; jJAnane pAMcame prA2. kevalajJAna, sampUrNa brahma jJAna; loka ke samasta bhAvoM ko pratyakSa jAnane vAlA jJAna; jJAna kA pAMcavAM bheda. Perfect knowledge; omniscience; knowledge which reveals every thing; the fifth variety of knowledge. ova0 0 dasA0 2, 24, 25 bhaga0 6, 4, 8, 2; nAyA0 1; - AvaraNa na0 (-zrAvaraNa ) devalajJAnanuM Avaralu-bhAgchAhana; jJAnAvaraNIya rmanI prakRti kevalajJAna kA AcchAdana -AvaraNa; jJAnAvaraNIya karma kI eka prakRti. obstruction to For Private Personal Use Only Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kevalaNANi ] Kevala-Jnana; a variety of Jnanavaraniya Karma. sama0 17; - zrAvaraNija. na 0 ( - ghAvaraNIya) devalajJAnane bhAvAra urbha kevala jJAna ko dabAne vAlA karma; jJAnAvaraNIya karma kI eka prakRti. & Karma which obscures Ke - | vala - Jnana. bhaga0 6, 31; - pajjava. puM0 ( - paryava ) devasa jJAnanA paryAya. kevala jJAna kI paryAya. divisions of Kevala Jnana. bhaga0 25, 4; viSaya. puM0 ( - vinaya ) Thevala jnyaan| vinaya kevala jJAna kA vinaya modesty in relation to Kevala Jnana. bhaga0 25, 7; kevalaNANi puM0 ( kevalajJAnin ) devalajJAnI; devI tIrthara ne siddha bhagavAna kevala - jJAnI; kevalI tIrthakara aura siddha bhagavAna. An omniscient being; Kevali Tirthankara and Siddha. bhaga08, ( 522 ) 2, 18, 1; 26, 1; nAyA0 8 kevaladaMsaNa. na 0 ( kevala darzana - kevalena saMpUrNavastutatvagrAhakabodha vizeSarUpeza yadarzana sAmAnyAMzagrahaNaM taskevaladarzanam ) vasa darzana, saMpUrNa darzana. kevala darzana; sampUrNa darzana. Kevala Darsana; perfect vision. dA0 5 24; 25; bhaga0 2, 10; 8, 2 jIvA0 1; kappa0 1, 1 - AvaraNa. na. ( - AvaraNa -- - kevalamuktasvarUpa tadarzanaM ca tasyAvaraNaM kevaladarzanAvarazAma ) darzanAvaraNIya darzanI bheDa prakRti ke jenA udayathI jIva kevaladarzana na pAme. darzanAvaraNIya karma kI eka prakRti; jisake udaya se javi ko kevaladarzana utpanna nahIM hotA. a variety of Darsanavarapiya Karma by the rise of which a soul does not acquire Kevala Darsana. ThA0 6, 1: sama0 17; panna0 23; utta0 33, 6, kevaladaMsaNi. puM0 ( kevaladarzanin ) Devala darzanI va kevala darzana vAlI zrAtmA. A soul possessed of Kevala Darsana. bhaga0 6, 3; ThA0 4, 4; kevalanANa na0 (kevalajJAna) lukhe / " kevalasAtha 06. dekho " kevalaNANa " zabda. Vide " kevala gANa " bhaga0 2 108, 2; naMdI0 1; aNujo0 1; vize0 76; dasA 0 7, 12 kappa0 1, 1 prava0 705; -zrA varaNija puM0 ( - AAvaraNIya ) bhugyo "" kevalaNANa yAvaraNija 06. dekho kevalaNANa AvaraNija " zabda. vide kavalakhANa AvaraNija " bhaga0 6, 31; - pajjava. puM0 (- paryava) devala jJAnatA anaMta paryava. kaMvala jJAna ke anaMta paryava. infinite atoms of Kevala Jnana. bhaga0 8, 2 - lADa. strI0 (-bdhi) devalajJAnanI prApti kevalajJAna kA prApta honA acquirement of Kevala Jnana. bhaga0 8, 2; ladiyA. strI0 ( labdhikA ) - jJAnanI Apti. kevala jJAna kI prApti. attainment of Kevala Jnana. bhaga0 8, 20 kevalanANi. puM0 ( kevalajJAnin ) g " kevalaNANI " zam6. dekho "kevalaNANI" zabda Vide kevalaNAkhI bhaga0 6, 3; 8, 2, 8, 3; kapa0 6, 181 ( 2 ) atIta utsarpiNI kAlamAM thayela pahelA tIrtha:2. atIta utsarpiNI kAla meM utpanna hue prathama tIrthakara the first Tirthankara of the past Utsarpini time. prava0 260; kevali. puM0 ( kevalin ) devalajJAna dharanAra kevalajJAnI; kevalI tIrthaMkara ane siddha bhagavaan kevalajJAna rakhanevAle; kevala jJAnI; 65 66 Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kevali] ( 523 ) [kevali kevalI; tIrthakara aura siddha bhagavAn. One possessed of perfect knowledge; an omniscient being; Kevali, Tirthankara and the Siddha. bhaga01,4,2,1;5,4,7,76, 31, 14, 10; 18, 7 24, 1, 25, 6, 7, dasa0 4, 22; paNha0 2,1; piM. ni. 158, nAyA. 8; 14; aNujo0 127; panna0 20, 3; ova* 10; uvA0 7, 187; ka* gaM0 1, 47, 4, 44, 6, 4; bhatta0 156% Ava. 2, 1; ka0pa0 2.15; prava06; 665; (2) kevala samuddhAta-sAta samuddhAtamAMnI sAtamI jemAM be prakAranA vedanIya kamanI be prakAranA nAmakarmanI ane be prakAranA gotra karmanI | ni| thAya che. kevala samudghAta-sAta samu / ddhAtoM meM se sAtavI, jisase do prakAra ke vedanIya, do prakAra ke nAma aura do prakAra ke gAtra kamI kI nirjarA hotI hai. one of the 7 Samudglats; Kevala Sa. mudghata; which involves the process of the destruction of 2 sorts of Vedaniya, 2 sorts of Nama Karma and 2 sorts of | Gotra Karmas in a very short time. panna. 36; -zrArAhaNA. strI. (-mArAdhanA) adhizAnA, manamaryajJAnI sane usasAnInI ArAdhanA. avadhijJAnI, manaparyavajJAnI aura kevalajJAnI kI ArAdhanA. devotion or services to the soul possessed of Avadhi Jnana, Manuparyava Jnana and Kevala Jinana. ThA. 2, 4; -uvAsaga. puM0 ( -upAsaka---kevalinamupAstaM yaH | avamAnAkAMkSItadupAsanAmAtraparaH samasau kevalyupAsaka;) 41vIna pAsanA 12nAra pratadhArI zrI. kevalI kI upAsanA karanevAlA| vratadhArI zrAvaka. a householder who has taken the vows of a layman and who renders devotion to a Kevali. bhaga. 5, 4; 1, 31; -~-uvAsiyA. strI0 (-upAsikA) va. dInI pAsanA 42nArI zrAvi. kevalI kI upAsanA karane vAlI zrAvikA. a female Jaina householder who worships & Kevali. bhaga. 6, 31; ---parANatta. tri. ( -prazasa) vaNI lagapAnanu 53petuM, kevalI bhagavAna dvArA kathita. prescribed, extolled by the omniscient. rAya. 235; dasA0 7. 12; bhaga0 1, 31; Ava0 4, 1; -pari' yAga. puM0 ( -paryAyaka ) sajJAnAnI valI tarAnA atyA. kevalajJAnI kI kevalIpanekI hAlata. the Kevali. hood of one possessed of Kevala Jnana. nAyA. 8; 14, aMta. 5. 1; -maraNa, na. (maraNa ) - po bharaNa pAya te. kevala jJAna hote hue mRtyu honA. death in the stage of Kevala Jnana. bhaga* 5, 7, sama. 17 -samugdhAzra-ya. puM0 (-samudrAtakevalinyantamahabhAviparamapadebhavaH samudrAtaH kevalisamuddhAtaH) pakSI lagavAnane 42 samudyAta; kevala samudaghAta-ATha samayamAM thatI eka prakAranI Atma pradezane vistArI bhane meravAnI pasinI liyA. kevalI bhagavAna dvArA kI huI samuddhAta; kevala samu. dvAta-pATha samaya meM hone vAlI eka prakAra kI Atmapradeza ko phailA kara karma naSTa karane vAlI kevalA kI kriyA. the Samud. ghata performed by a Kevali; Kevala Samudghata, i.e. the activity performed by a Kevali Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kevalita] ( 524 ) [ kesa in eight Samayas ( instants) by expanding the molecules of the soul to destroy the Karmas. bhaga0 2, 2, 8, 6; 25, 6; sama. 7; - sAvaga. puM0 ( -bhAvaka ) kavalibhagavAnane zrAvaka-vacanasAMbhalanAra. kevalI bhagavAna kA zrAvaka-bacana sunane vAlA. an adhereut of an omniscient heing. bhaga. 6, 31;--sAviyA. strI. (-zrAvikA) upasinAvAnanI zrApita. kevalI bhagavAna kI zrAvikA. a female adherent of an omniscient being bhaga0 1, 31; kevalitta. na0 ( kevalitva) rAnIpA kevalajJAnIpanA. The state of being An omniscient being. prava0 1521: kevaliya. na. (kaivakSya-kevalasya bhAvaH kev| lyam ) 54 2525; pAti mano viyoga kevala svarUpa; ghAti karma kA nAza. The pierfected stage; absence of Chiti Karmus. vize0 1180:2681; kevaliya tri. (kaivalika) yAjJAnI sA . kevala jJAnI sambandhA. Relating to an omniscient being. " taM soyakArI puDo posa / saMkhA imaM kevalIyaM samAhiM " suya0 1, 14, 16: ThA0 4, 2; nAyA. 1; kesa. puM0 ( kleza) se; du:5. kleza; duHsa. Misery; affliction; pain: trouble. vize. 1611; utta0 5, 7 kesa. puM0 (keza ) pANa; za. bAla; keza. Hair. zrotra. 10; jIvA0 3, 3, nAyA. 1; 8: bhaga. 7, 7: 6:3, 2, 4, 7, 6; 1, 33; panna. 2; una0 10, 21; AyA. 2, 8, 163, sama0 34; rAya. sUya. 2, 1, 42; uvA0 1, 51; kappa* 6, 57; prava0 411; 436: - alaMkAra. puM0 (-ala jhAra-kezAevAlaGkArAH kezAlakArAH ) vALa oLavA, paTIyA pADavA ane tela pulela ghAlate. bAla ochanA; bhAMga pADanA aura tela phulela lagAnA. combing of hair. ThA0 4, 5; bhaga06, 33; -mga. na0 (-agra) shne| bhayabhAga. bAla kA agrabhAga. the tip, point of a hair. bhaga03, 2, -bhUmi. strI. (-bhUmi) zanI bhUmi; mAyAnI yAmI. bAla kI camaDI; sira kA carma. the skin of the head. zrova0 10; rAya. 164; -maMsu. puM0 (-zmazra) mAthApanA uza sane haThI bhu27. sira ke bAla aura DADhI bhUccha. the hair of the head, moustache and beard. prava0 1364: --romanaha. na. ( -romanakha ) mAthAnA za, zarIra ruvAM mane nara, sira ke bAla; zarIra ke roma aura nAkhana. the hair of the head, furs and nails. prava0 454; -~-lo. puM0 (-loca) shne| 25 523.. mastaka tathA DADhInAM vALa hAthethI khecI-- te. keza kA luMcana karanA; mastaka tathA DADhI ke bAla hAtha se khIMcakara ukhADanA. rooting out of hair; pulling out of hair of the head, heard etc. with the hand. bhaga0 1, utta0 16, 33; "saMtasA kesa loeNa, baMbhaceraparAiyA'' sUya. 1, 3. 13: nira0 5, 1; -vahAra. puM0 ( -apahAra ) za-pAkAanu a5727 6 / 2 sADhate. keza-bAla zrAdikA parityAga-bAhara nikAla denA. rooting out of very small hair. ka. gaM. 5, 85; -vANija. na0 (-vANijya ) zipAyA jene vyApAra; paMdara karmAdAnamAMne eka keza vAle jIva kA vyApAra; pandraha kama mu Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 525 ) ke saMta ] dAnoM meM se eka. dealing in the animals having fur; one of the fifteen Karmadanas. bhaga0 8, 5 - ittha. puM0 ( - hasta ) dezanA hAtha-veNI; ammoDo. bAla kA hAtha - veNI; bAla kA gUMthanA. a braid of hair. nAyA0 1; kappa0 3, 3; pana0 1: kesata. puM0 ( kezAnta ) dezanA paryaMta lAga; bhAdhAnI vyAbhaDI. keza ke nIce kA bhAga; sira kI camaDI. The root of the hair; the skin from which the hair comes out. rAya * 164; jIvA 0 3; taMdu0 kesara. puM0 na0 ( kezara ) sano Dezara, padma vagere lamAM thatu kezanA AkAre tatu. phUla kA parAga - kezara; padmAdi phUloM meM uptanna hone vAle keza sarIkhe taMtu. The pollen or farina of a flower. nAyA 0 4; naMdI 7; jIvA0 3, 1 rAya 0 133: ( 2 ) kampallapuranI bahAranA eka udyAnasgiiyaanuN nAbha. kaMpilapura ke bahAra ke eka bagIce kA nAma name of a garden outside the city of Kampilapura. "aha kesarammi ujjANe aNagAre tavodhaNe jaM, pa0 3, 61; 7, 166; utta0 1, 3 (3) vRkSanI ; mukha. vRkSa kI eka jAti; bakula kA jhADa. a kind of tree. rAya0 51; ( 4 ) siMhanAdeza siMha ke keza. the mane of a lion. bhaga0 11, 11, kappa 0 3, 35, - zrADova. puM0 ( - ATopa) siMhanA dezarAno vistAra saha ke kezoM kA phailAva. the expanse of the mane of a lion. maga0 11, 11; kappa0 3, 35; - uvaveya. puM0 ( - upapeta ) : prezarathIyukta. kamala kezara sahita full of pollen or farina of a lotus. nAyA 0 13: For Private [ kesariyA kesari. puM0 ( kesarin ) presarI (siddha. kezarI siMha. A lion of high breed. aNujo 0 131; paNha 0 1,4; (2) DesarI raMganuM pazu. kezarI raMga kA kapaDA a cloth of saffron colour. nAyA0 5; (3) kesara nAmane draha; nilava ta paryaMta uparane 6. kesarI nAma kA draha: nIlavaMta parvata Upara kA eka draha. a lake of this nanie; a lake situated on the Nilavanta mount jIvA0 3, 4 ThA0 2, 3 ( 4 ) kesarI-AvatI cAvIsInA ceAthA prativAsudeva. kesarI - zrAgAmI kAla kI caudamI ke cauthe prati vAsudeva Kesari, the fourth Prati Vasudeva of the coming cycle. sama0 pa0 2423 -- daha. pu0 ( daha ) mAthI sItAnahI nIkaLe che te nIlavata parvata uparane eka 69. nIlavaMta parvata ke Upara kA eka vaha jisa me se sItA nadI nikalatI hai. the lake on the mount Nilavanta from which the river Sita rises. ThA0 3, 4 sama0 4000: jaM0 pa0 4, 110, kesariyA strI0 ( kezarikA ) kamIna hAtha paga sApha karavAne saMnyAsIne rAkhavAne lumanye va ubhAva bhUmi yA hAtha pAMva sApha karane ke liye saMnyAsI ke pAsa rakhane kA eka vastra kA TukaDA; lakaDo para bAMdhA huA rumAla. A piece of cloth possessed by an ascetic to brush or cleanse the ground, hauds and feet. bhaga0 3, 2; zrova0 34; ( 2 ) 5 trA pulvAnuM sAdhana; sI. pAtrAdi pUMjane kA sAdhana; pUMjaNI. a small brush of threads used by an ascetic to cleanse the wooden Personal Use Only Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kesava] ( 526 ) [koupra-ya utensils. bhaga0 2, 1; paraha. 2, 5; ple of Parsvanatha. bhaga0 2, 5: zrodha. ni. 666; kesi. puM0(klezin) deza vANI; hu:5 pANI. kesava. pu. ( kezava ) vAsuhevarnu nAma. kleza vAlA; duHkhI. Troubled; afflict kRSNavAsudeva kA nAma. The name of ___ed. vize0 3154; the Krisna Vasudeva. utta0 22, | kesimA.zrI. (kezikA =kezA vidyante yasyAH 2; nAyA0 16; jIvA0 3, 2; pagaha 0 1,4; sA kezikA) mAthA 52 pAza rAva. kesavuhi. sro0 ( kezavRSTi ) za-pAsanI vRSTi nArI strI. sira para lambe keza rakhane vAlI 3rI matAvAnI vidhA. keza-vAloM kI vRSTi __strI. A woman having long hair dikhalAne vAlI vidyA. The lore of on the head. sUya0 1, 4, 2, 3; making a shower of hair fall. | kesI.bI. (kIrazI)pI; 41 ranI. sUya0 2, 2, 27; (2) za-vAsanI vRSTi kaisI; kisa taraha kI; (strI). Of what keza-vAloM kI vRSTi. a shower of sort. aNujo0 128; hair. prava0 1467: 1 kotrAsitra. tri. ( * ) pAnI ? kesi. puM0 ( kezin ) paradezI ne sabhI- visesa. padma-kamala kI taraha vikasita. vanAra pAzva prabhunA saMtAnIyA; e nAmanA . Blown as a lotus. zrIva. 1.; jaM. eka kumAra samaNu-kumArAvasthAmAM pravajayA | pa0 2, sIdheza mahAtmA paradezI rAjA ko samajhAne | koI. zra0 ( kazrita ) 0 me. kAI bhI. vAle pAcaprabhu ke saMtAniyA; isa nAma ke eka Certain, some one. nAyA. 7su.. kuMvAra zramaNa kuMvArAvasthA meM dIkSita hue| ca. 4, 188; dasa0 5, 1, 16; bhatta038; mahAnmA. A disciple of Pirsva | koila puM. strI. ( kokila ) 141; vasaMta nath who had given advice to RtumAM paMcama svare madhura avAja karatuM Pardesi king. utta023, 2;rAya0215; se pakSI. koyala; vasaMta Rtu meM paMcama svara bhaga0 11, 11; uvA0 8, 246; nira0 5, se madhura mAvAja karane vAlA eka pakSI. A 1: (2) zAbhAra; Ayana rAganI cukco0. su. ca. 2, 136; jIvA0 mAneza. kezIkuMvAra; udAyana rAjA kA bhAneja. 3, 3; nAyA0 58; jaM0 50 nira0 5, 1; the prince named Kesi; the utta0 34, 6; aNujo0 128; ova0 ThA0 nephew of king Udayana. bhaga. 13. 6; uvA0 8, 246; (3) kezI--koilacchaya. puM0 (kokilacchada) taha : vAsudeva. Kesi Vasudeva. prava0 423; / nAmanAme vanaspati tela kaMTaka nAma kI -sAmi. puM0 (-svAmin ) zI bhA2-zrI eka vanaspati. A kind of vegetation, pAvanAya svAminA ziSyAnuziSya. kezI panna. 15 kuMvAra-zrI pArzvanAtha svAmi ke ziSyAnuziSya. koupa-ya. na. (kautuka) Brea. kutuhala. Kesi Kumara the grand-disci- | ___ Curiosity. bhaga. 7, 1; sU0 pa0 20 * zumo 4 nApa2 15 nI TanATa (*) dekhA pRSTha nambara 15 kI phuTanoTa (*). Vide foot-note (*) p. 15th. Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 527 ) kouga ] su0 ca0 13, 43; prava0 111; 651; kappa 0 4, 67, ( 2 ) garbhAdhAnAhi saMs2; mahotsava vizeSa. garbhAdhAna Adi saMskAra; mahotsava vizeSa. ceremony relating to pregnancy. bhaga0 11, 11, rAya 0 28; ( 3 ) utAra ADhava vagere tu rbha bhUta utArane Adi kA kautuka karma. an observance to get rid of the obses. sion by a ghost. sUya0 2, 2, 55; ( 4 ) rakSA; rakSaNu. rakSA; rakSaNa. protection. jaM0 pa0 3, 43; ( 5 ) bhaMgaNa diyA; upAse tisa 2 te. mAMgalika kriyA; kapAla para kaMku bhAdikA tilaka lagAnA. &n auspicious action; an auspi- |ko Uhalila. tri0 ( kautUhalika ) kutuhalI; bhazaH re| maskarA; haMsI karanevAlA. A joker; & buffoon. ogha * ni0 bhA0 113; kokaNa. puM0 (koNa-koNa eva kauGkaNaH ) nAmano deza isa nAma kA eka deza. A country of this name. 3.190 ni0 bhA0 233; cious mark on the fore-head. ja0 pa0 bhaga0 2, 5, 6, 33; utta0 22, PS; ova0 11, 27; kamma. na0 ( -karman ) maMgala-saubhAgya bhATe upAse tijhaDa 525 te. maMgala - saubhAgya ke liye kapAla para kaMkU Adi kA tilaka lagAnA. the act of making an auspicious mark on the fore head. nAyA0 14; nisI0 13, 12; kAraka. tri0 ( kAraka ) tu 12nAra. kautuka - tamAzA karane vAlA an enchanter; joker. ova 04 1; a kouga na0 ( kautuka ) lubhe| " kouzra - ya" 26. dekho " kouzraya " zabda. Vide "kAuna-ya" 'su0ca06, 84; paMcA0 13, 24; kouya. puM0 (kautuka) lubhe| "kAucha " za6. dekho "koDa" zabda. Vide kouzra" nAyA * 1; kouila na0 ( kautUhala ) atuGa, tulasa; utsukutA. kautuka, kutuhala; utsukatA. Eagerness; curiosity. ova0038; bhaga0 6, 33: nisI0 3, 5; jIvA 0 [ koMca 3, 3 rAya0 401 - vaDiyA. strI0 ( - pratijJA ) tu nibhitte. kutuhala ke liye. for the sake of curiosity. rAya0 nisI0 17, 1; koUhala. puM0 ( kutUhala ) atu; utuhala. kautuka bhAva. kautuhala. Curiosity. bhaga0 1, 1, ( 2 ) abhukta bhoganI cha bhane bhukta bhoganA smRti abhukta bhoga kI ghAsitar aura bhukta bhoga kI smRti desire for a thing that is never tasted and remembering of things that are tasted. jaM0 pa05, 115; utta0 15, 6; kokaNaga. tri0 ( koMkaNaka ) aNu heshne| raDevAsi kokana deza kA nivAsI. A resident of Kokana. pana0 1; parAi * 1, 1; 5, 1 pana0 1; nAyA 0 ; ; rAya * utta0 14, 36; koca. puM0 ( krauJca ) hauM pakSI. krauMca pakSI. A heron. nira0 ThA0 7, 1; jaM0 pa0 54; jIvA0 3, 3; zrova 0 10 34; chaca sArasA koMcA aisAyaM saptamaM gayA " ThA0 7; (2) ya dezano rahevAsI. koca deza kA rahanevAlA. & resident of Kroncha country. paraha 0 1, 1; pazna0 1; -- dhArava. puM0 (-dhArava ) maiM pakSInA va bhAvAna. krauMca pakSI jaisA AvAja. & sound resembling that of a heron. jaM0pa03, 53; - zrAsaNa. na0 For Private Personal Use Only Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaoNTala] ( 528 ) [ koTi (-pAsana) se tanuM sAsana. eka prakArakA 1, 1; AyA. 2; 1, 5, 27, jIvA03; 3; zrAsana. a kind of bodily posture. | nAyA0 1; panna. 1; jIvA0 3; bhaga. 11, 11; -ssara. tri. kokaNaya. na. (kokanada-kokAn cakravAkAn ( -svara-krauJjasyevAprayAsena vinirgato'pi nadati nAdayadi veti ) sAsa bhasa. lAla dIrghadezavyApI svaro yeSAM te kauJcasvarAH) kamala) A red lotus. pana. 1; sUya. chAya pakSInA sa2 mA madhu2 252pAsA. 2, 3, 18 krauMca pakSI ke sadRza madhura svara vAlA. (one) | kokAsi-ya. tri0 ( * ) Asa-dAda having a melodious voice as | bharanI ? visita; asata. kokAsathe cry of a heron jIvA0 3; (2) lAla kamala kI taraha praphullita-vikasita. piorg bhAra hektAnI vidyata kumAra | Blown as a red-lotus. jIvA0 3, deva kI ghaMTA. a bell of Vijju Ku.. 3; jaM0 pa. marra. . pa. 5, 119, 2, 21; kokila. puM0 strI0 (kAkila ) kokila. puM0 strI. ( kokila ) yasa pakSI. koTalaa. tri. ( kauTalaka-kauTalaM jyotiSa / koyala pakSI. A cuckoo bird. panna0 1; nimittaM vA prayukta iti koTalakaH ) - kokuia. puM0 (kautkucika) R401.ye| jyotiSa athavA nimitta zAstrI janAra. 12nA2; Mis. bhAMDa; hAsyamaya ceSTA karane kauTilya-jyotiSa yA nimitta zAstra kA jJAtA. / vAlA. A joker. jaM. pa. One knowing astrology and kokkuhazra. tri0 (kautkucika ) Hist : science of omens, " pANi vahoti / yeSTaH 42nAra. bhAMDa kI taraha ceSTA karanevAlA. sugahaNe pauMcaNe koMTala yassa nitiyaMtu" | One who acts like a joker. ogha. ni. bhA. 221 utta0 36, 261; ova0 31; jaM0 50 koDalaka. puM0 (koNTalaka ) me gata koccha. puM. (korasa) me nAmano meM za. prANI eka jAta kA prANI. A kind of isa nAma kA eka deza. A country of animal. zrova0 __this name. bhaga0 15, 1; kota. puM0 (kunta ) bhAlI. bhAlA. A spear'. | kocchabhari. puM0 (kustumbari ) me gata jaM. 10 -ga. na. (-ana) lakhAnI dhAnya. eka jAti kA dhAnya. A kind of Ajii. bhAlA kI noka. the point of | eom. jaM. pa. a speur. nAyA. 16; koja. puM0 ( kubja) 44-me tanuM 3. koMtiya. puM0 ( kauntika) me tanuM dhAsa. eka jAti kA jhADa. A kind of tree. eka jAti kA dhAsa. A kind of grass. kappa0 3,37, nAyA08; bhaga0 21,6 koTi. puM0 (koTi ) malA; aNI. agrakokatiya. puM0 (kokantika koko ityevaM pAra. bhAga; noka. The point. jaM. pa. (2) TatIti ) luM. kolA. A gourd. 4 / 7 sayA vizeSa. karoDa; vRhad saMkhyA. (2) Aisl. lomaDI. a jackal. paraha. | a crore ( numerical figure ). * gume| 54 2052 15 nI 5Ta noTa (*). dekho pRSTa nambara 15 kI phuTanoTa (*). Vide foot-note (*) p. 15th. Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ koTina] ( 526 ) [koha vize0 423; cellar. aNujo0 131; ~tala. na. koTilla. puM0 na0 ( kauTilya ) nA bhu2. ( -tala ) mayataNIyu. nIce kI jamIna; choTA mudgala. A small club. vivA06; nalaghara. a cellar. nAyA. 1; bhaga0 6, koha. dhA. II. ( kuTTa) ne 143 bhIna 33: jaM0 50 1; 52 16g. donoM pAMva se jamIna para kUdanA. koTTa. puM0 (koSTha) 38, pAnya mavAnA Jumping on the ground by 812 161. koTA; dhAnya bharane kA koThAra; lifting both the feet upwards. koThI. A granary. ThA0 3, 4, bhaga0 (2) u. kUTanAH bukanI karanA. tor 15, 1; 166.6; nAyA. 1; jIvA0 3, 1; pound. pi. ni. 211; prova. 26 38; prava. koTTiya. saM. kR. jIvA0 3, 1; 1006; (2) tI. koThA; chAtI. kohemANa, va. kR. bhaga0 15, 1; a store room; the breast. jaM0503, koTijamANa. ka. vA. va. kR. jIvA0 3, 4 / 47; aova0 21; nAyA. 16; (3 ) me koTTa. puM0 ( * ) vikSo. gar3ha; kilA. A jatanA sugaMdhI dravya; 4. eka jAti kA fortre3, (2) 577 Ta . pachA- mugaMdhI dravya. a kind of fragrant inA; kUTanA. too dash; to pound. . substance. bhaga. 18, rAya. 55; paNaha. 1, 1; dhAraNAtuM nAma. dhAraNA kA eka nAma. kokiriyA. strI. ( koTTakriyA) yadi; / name of n Dharami. naMdI. 33; (5) durgA pore 26253.5 vI. caMDikA; durgA zarIranI aMdara palANa vAle avayaya; evA Adi rodarUpa vAlI deviyAM. The goddess | kAThA purUSane pAMca ane ane cha hoya che, Chandiki ete. bhaga. 3, 1: nAyA. mano adhicha mA. zarIrake bhItarakA 8; aNujo0 20 pIlA avayava; esa pAle koThe puruSa ke pAMca koTTaNI strI. (* ) 1 52nI bhUmikA tathA strA ke chaH hote haiM, eka garbha kA adhika kile kI bhUmi. The courtyard in a hotA hai. 4 hollow organ in the fortress. jaM0 pa0 3, 47; body; there are five suci orkoTTAga puM0 ( * ) sutAra. sutAra; baDhaI. A gans in the body of a man and carpenter. " koTTAga kulANi vA gAma- 6 in the body of a woman. taMdu. rakkha kulANivA" AyA. 2, 1, 2, 11; -pAutta tri. (-prAgupta) mA mesa; koTTima. puM0 ( kuSTima ) soyatAyu. jamIna ke | 4|2maa 2kSita. bhaMDAra meM DAlA huA; koThe nIce kA talaghara; nIce kI bhUmi. The un. meM rakSita. properly stored. bhaga0 6, derground floor; a cellas. nAyA0 1:6, 6; ThA0 3, 2, nisI0 17, 22: 6;-kAra. tri. (-kAra)mAMyatIyAnA veya. 2, 3: -uyagaya. puM0 (-upagata) panAnA2. bhAma meM talaghara kA banAnevAlA. mA pradeza 25. koThe meM ghusA huA. the architect who constructs : 1 (one) who has entered * gus| 14 2 15 nI paTanoTa (*). dekho pRSTa naMbara 15 kI phUTanoTa ( * ). Vide foot-note ( * ) p. 15th. Vol. u/67. Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ koha-ya] ( 530 ) [koDavANI into a room. bhaga0 8,7; -puDa. --vuDi. strI0 (-vRddhi) dhAnyana hAranI puM0 (-puTa-koSTe yaHpacyate vAsasamudAyaH / li. dhAnya ke koThoM kI vRddhi. increment sa koSTa eva, tasyapuTA:puTekAH koSTaH | in grain stores. praka0 1508; puTAH) 36nA-sugaMdhI dravyanI 5. suMeMdhI koTThaga. puM0 ( koSTaka) |su204. koThA; dravya kA puDA. a packet of a fragr. burja. A tower; a room. (2) 231. ant substance. nAyA0 17; bhaga0 16, bamA kamarA. a large room. sama0pa0 6; jaM0pa0 4, 86; -buddhi. strI. (-buddhi- 210; jIvA03, 3; aNujo0 148; ena02; koSTakaprakSiptadhAnyamiva yasya sUtrAyau~ sudhi- ( 3 ) zrAvastI nagarI hArane eka bAga. ramapi tiSTataHsa ko buddhiH) hAranA yA zrAvastI nagarI ke bAhara kA eka udyAna. a buddhi, kaThAmAM paDelA ghAnya jema saDe ke bagaDe garden outside the city of nAma jAna mana paryata Srivasti. uta. 23, 3 thAya nahi sevA prAranI buddhi-zati. koThe kohAgAra. pu. (koSTAgAra) dhAnya . jaisI buddhi; koTe meM par3A hubhA dhAnya sar3atA dhAnya ghara. koThAra. A room for storyA bigar3atA nahIM vaise hI prApta huA jJAna ___ing grain; a granary. nira* 1, jIvana paryaMta naSTa nahIM hotA aisI buddhi-zakti. rAya. 206; 222; 282, nisI08, 5, 6; (one) of great intellect; a kind vize0 1027: nAyA0 1; 7; 14; bhaga. of intellect which never spoils 11. ; utta. 11, 26; zrotra. kappa. 4, like coru which is stored in a 14.502,30;-mAlA. pu. (-zAlA) granary. zrova0vize076; --samugga. hAra mAna. koThe kA makAna.. house puM0 (-samudU) ne sI. kabiTa kA having a granary. nisI0 6, 7; DabbA. a box made of worxl-apple. / kohiya. tri. ( koSTika) bANe; gelI ja. pa. 3, 43H pAsenAme suMgadhI 5 che te. sugaMdhi koDha-ya. puM0 (koSTaka) sAryA nagarI dhya jisake pAsa haiM vaha; koTha vAlA. IzAna khuNanA purAtana udyAnanuM nAma. (One) having a fragrant subsAvarthI nagarI ke IzAna kone ke purAtana stance known as Kotha. farov; udyAnakA nAma. Naine of an old gar- uvA. 264 den situated to the north east | koDaMDa. puM0 (kodaNDa ) 5. dhanuSya. A of Savarthi city. nAmA0 1; bhaga. bow. aMta. 5, 1; 6, 33, 12, 1; 15, 1; rAya0211; nira0 | koDaM. puM0 (kokhamba) kSatI nabhezI zAmA3, 1; uvA06, 126; (2) pAnyatA hAra. manAya. muke huai vRkSa kI zAkhA kA dhAnya kA koThA. a store-room for | agrabhAga. The foremost portion grain; & granary. prava0 1516; of a bent branch of a tree. -ceya. na. (- caitya ) sApArthi nagarInI | "visama girika raga koDaMbasaviviTThA " mahAratuMdhAna. sAvarthI nagarI ke bAhara kA nAyA. 18; bagIcA. & garden situated out | koDaMbANI. strI. (kauTumbinI) meM nAmanI side Savarthi city. nAyA0 dha0 2; se zA . isa nAma kI eka zAkhA. A Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ koDaNa] [koDi sect of this name. kappa0 8; koDaNa. na. ( *koTTana ) duTapuM te. kUTanA. Pounding. paNha0 1, 3, koDAkoDi. strI0 (koTikoTi) 13/ / gue| 42 / 7. eka koDA koDa; karoSa ko karor3a se guNa karanA. 10000000x 10000000; & crore multiplied hy a erore. ThA0 2, 3; bhaga0 6, 3; 16, 6; jaM0 pa. pana0 23; koDAla. na. (koDAla ) 16 nAme se| gotra; *mata prAmAnujAtra. koDAla nAmaka gotra; RSabhadatta, brAhmamA kA gotra. A | lineage known as Kodala; the lineage of the Bralumin Risabhadattis. kampa. 1, 2; -sagota. tri0 (-sagotra-koDAlai sama gotraM yasya saH) sAkha gotramA sameta; 15 gAtra pANe koDAla gotra meM utpanna; koDAla gotra vAlA. (one ) born in Kodala lipenge. 2, 15, 176; koDi. strI. ( koTi ) ; se sA. (10000000) eka karor3a sI lAkha, (10000000) One hundred lacs: one crore; 10000000. bhaga0 2, 13 8; 3, 2, 7, 1; 13, 6, su. 501, 218 sa. pa. 18; jIvA. 1; nAyA. 1,8; zraNujA. 117; utta. 8, 15; ThA0 2, 4; ova0 7, 182; (2) muzI. konA. a. corner; an angle. paMcA0 13, 27 rAya0 156; piM0 ni0 247, ThA. (3) che|; anya pradeza. kinArA: aMtima pradeza. end; the region of the l boundary. jaM.pa. (4) zrIyAralI pAra. hathiyAra ko dhAra. the edge of a weapon. jIvA0 3; rAya. 204; (5) mA; malA noka; agrabhAga. point; tip. (6) dhanuSyanI 7. dhanuSya kI DorI. the string of a bow. jIvA0 3, 4 (7) payamAnA mAMgA; 125 ane jemanA saMgathI utpanna thatA vikalpanA 2. pratyAkhyAna ke bhAMge; karaNa aura yoga ke saMyoga se utpanna vikalpa ke bheda. divi. sions of Pachchakhanas; prava0 161; - pahutta. na. (-pRthaksva ) methI mAM nava sudhI. do se lagAkara nau karor3a taka. from two to nine crores. prava0 635; -sayapuphutta. na. ( -zatapRthaksva ) se thA mAMsa navaseM / sudhI. dosau karoDa se lagA kara nauso karoDa taka. from two hundred crores to nine hundred crores. je. 50 6.125; bhaga0 25, 6, -sahassapuhatta. na0 (-sahasrapRthakatva) be hajAra karoDathI mAMDIne nava hajAra karoDa sudhA. do hajAra karor3a se lagA kara nau hajAra karoDa taka. from two thousand crores ti) nine thousand crores. bhA, 25, 6; --sahiya. na0 (-pahitakoTIbhyAmakasya caturthAderantarvibhAgo'parasya caturthAderavArambhAvabhAga ityava kakSaeAbhyAM sahitaM militaM koTisahitam ) me 525. khANuno che ke bIjA paccakhANa zarUAtane maLato hoya tevuM tapa, dAkhalA tarIke eka mANase Aje AyaMbila karyuM bIje divase savAramAM AjanuM tapa purUM thatAM bIjuM AyaMbila paccakhe te pahelA paccakhANane cheDe bIjA paccakhANanI zarUAta sAthe ma mATe te tapa kATi sahita tapa kahevAya. eka pratyAkhyAna kA aMva dUsare pratyAkhyAna ke prAraMbha se milatA ho aisA tapa; udAharaNArtha eka manuSya ne Aja AyaMbila kiyA dUsare dina subaha Aja kI tapasyA pUrNa hote hI Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ koDikoDi] [ koDIdugamilanaM dUsarA AyaMbila kara le to pahile pratyAkhyAna | puruSa. a person belonging too kA aMta dUsare pratyAkhyAna ke prAraMbha se mila Kutsa lineage. ThA0 7, 1; ( 4 ) jAya isa liye isa tapa ko koTi sahita pasi4 gotranI zApA. vasiSTa gotra kI zAkhA. tapa kahate haiM. a kind of austerity a branch of Vasistha lineage. the end of which becomes the ThA. 7, 1; (5)vasigaranI zApAmAMnA beginning of another austerity. 535. vasiSTha gotra kI zAkhAvAlA puruSa. a bhaga. 7, 2: ThA0 10: utta0 36, 253; person of Vasistha lineage. prava. 1818 ThA. 7, 1; koDikoDi. strI. ( koTikoTi ) yA koDimA strI. ( koTimA) dhA2 prAmanA " koDAkoDi" za6. dekho " koDAkoDi" sAtabhA bhUchanA. gaMdhAra grAma kI sAtavI zabda. Vide " koDAkoDi" ka. pa. 1.. mUrcha nA. The 7th note of a musi82, 2, 26; -aMto. a. ( -antar ) cal scale known as Gandhara. rAnI sa.12. koDA kADI ke aMdara. aNajo. 128 less than a crore multiplied koDiyagaNa. puM0 ( koTikagaNa ) is by a crore. ke. gaM. 5, 33; nAmano mahAvIra svAmIno eka gaNa. koDigAra puM0 ( koTikAra ) se mArane kauTika nAma kA mahAvIra svAmI kA eka gaNa aarii||2 thAyAranI dhAra sabhA 42 nA2. eka An order of ascetics styled as prakAra kA mistrI; hathiyAra kI dhAra durusta Kotika and established by karane vAlA. An architect who Mahavir Svami. ThA. : sharpens or grinds the edge of | koDillaya. na. ( kauTillaka ) 12 85 atha. a weapon. panna. 1 zAstra. kauTilya kA artha zAstra. Politicni koDiNa. na. ( koTina ) ninAmanu meM economy founded by Koutily:*. 12. koTina nAma kA eka nagara. Name aNujo0 41: of a city. nAyA. 16; koDI. strI. ( koTI) renI sayA: se| koDigraNa. na0 (kauMDinya ) me nAma jAtra. ant. ekakaror3a kI saMkhyAH sau lAgya; isa nAma kA eka gotra. A lineage of ( 10000000 ). 10000000; (Othe this name. kappa. 5., 103; crore; 100 lacs. panna. 2; aNujo0 koDinna. puM0 ( kauMDinya ) nyanAme mahA- 133; nAyA. 1: - isara. puM0 (-Izvara ) girI mAyAyanA ziSya, kauDinya nAma kA banAya; Tipati-zAra. nAnya; mahAgirI prAcArya kA ziSya. Koundinya, koDAdhipati-sAhukAra. a wealthy the disciple of the preceptor person; &millionaire. su0ca01,33; Mahagiri. kappa. 8; vize 2360: | koDIdugamilaNa. na. ( koTidikamilana ) (2) putsagotranI zAmA. kutsa gotra kI vratane be cheDAnuM milAna karavuM te; zAkhA. a branch of Kutsalineage. eka vrata puruM thayuM ke te pAlyA vinA bIjano ThA0 7. 1; (3) utsa gotranI zAlA- AraMbha karavo te-jema upavAsa puro thayo bhAMnA pu35. kutsa gotra kI zAkhA meM utpanna / ke ekaThANAmAM parakhANa karavI te pacca Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ koDIvarisa] [ kotava mAyano me 2. vrata ke donoM kinAroM mANusa, nurI; sevA. kauTuMmbika manuSya; kA milAna karanA; eka vrata pUrA huA ki hajurI; sevaka. an attendant of a usake tyAga na tyAgate dUsare kA prAraMbha karanA, ___family. nAyA0 1; 8; 14; aga0 6, jaise upavAsa pUrNa hotehI ekalaThANe ke pratyA- 33; vivA06; nira0 1, 1; dasA0 10, 1; khyAna kara lenAH pratyAkhyAna kA eka bheda. kappa0 4, 57, A variety of Pachchukhana; | koDsaga. puM. ( kodUSaka ) me tanuM dhAnya; joining together of two Pach. 11621. eka prakAra kA dhAnya. A kind of chakhanas ( vows ) i.e. toj corn. bhaga0 6, 7, prava0 1.13; undertake another vow at the koDha. ( kuSTa ) meghA roga; da. end of the first. prava. 161: eka prakAra kA roga: koda. A kind of koDIvarisa. na. (koTivarSa ) bATazanaM me disease; leprosy. nAyA. 13: nAma me // 2. lATadeza kA isa nAma koDhi. tri. ( kuSThin -kuSTamaSTAdazamedamasyAkA eka nagara. A eity of this name stIti kuSTI ) 18 2 pANI; hIye; of the country Lata. panna0 1 koDa roga vAlA; koThiyA. (One ) havkoDIvarisiyA. strI. (koTivarSikA ) me _ing leprosy. paraha, 2, 5; AyA0 1, nAmanImezAmA. isa nAma kI eka zAkhA. 6, 1, 172: A branch of a certain lineage. koNa. pu. ( koNa ) // 5||aanaa thA. vAnA bajAne kA dastA. Thekes ote of kampa08 a musicul instruinent. rAya, 130; kovi. tri. ( kuTumbin ) mAnA / (2) bhuNe!. konA. a corner; an pANI. baDe kuTumba vAlA. (One) of a angle. prava0 682; jIvA0 3, 1; ma. big family. ThA0 3, 1; aNujA. 131: pa. 1; ogha. ni. bhA. 162: jIvA0 3, 1; koNAla puM0 ( koNAla ) 75 vizeSa. jIva koDaMbiNI. strI0 ( kauTumbinI) TuMganI thI. vizeSa. A kind of living creature. kuTumba kI strI. A female member jaM. pa. of a family. (2) sI. dAsA. a koNAlaga puM0 (koNAlaka) me Mtarnu pakSI. maid servant. bhaga0 11, 11; eka jAti kA pakSI, A kind of bird. koDaMdhiya. puM0 (kauTumbika-kuTumbasyAdhipatiH | paraha. 1, 1; koTummikaH) daMganA nAya. kuTumba kA | koNiya. puM0 (koNika) 5 / nsriine| rAga: mAdhipati nAyaka. The head of a zrezi sabanI putra. caMpA nagarI kA rAjA; family. aNujo0 16; rAya, 253; pnn| zreNika rAjA kA putra. The king of 16 bhaga. 2, 17, ; uva the city of Champa; the son of nagayA. 16; jaM. pa0 (2) sevantu rI. the king Srenika nAyA0 1:6; 16: (2) saMvaka, hajUrI. a servant; an | bhaga. 7, attendant. dasA. 10, 1; kappa. 4, | kotava. na (kautava) nAvAtuM manAvamu 57, purisa puM0 (-puruSa ) gana / sutra. cUhe ke bAla kA banAyA huA sUta. A Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kottiya] ( 534 ) [kodAla thread made of the hair of a of three-sensed creature. panna.1; rat aNujo0 37; kotthubha. puM0 ( kaustubha ) : 1295. kottiya. puM. (kAtrika) bhUbha 52 zayana 42. gale kA AbhUSaNa. An ornament for nA2; isanI ye 11. bhUmi para sone the neck: a necklace. ( 2 ) vAlA; tapasvI kI eka jAti. One who 3vAsu bne| tuma nAbhano mI. kRSNa sleeps on the floor. nira0 3, 3; vAsudeva kI kaustubha nAma kI mani. a bhaga0 11, 1; ova. 38 gem so named of Krisna kottha. tri. ( kautsa ) utsa gotramA utpanna Vasudeva. panna. 1, 4 thayeda puruSa-zivabhUti vagere. kutsa gomra meM | kotyaha. pu. ( kaustubha ) abhayAramA tIyautpanna puruSa zivabhUti Adi. Sivabhuti 12nA 1sA bhaeyaranunAma. gyArahaveM tArthaMkara etc. born in Kutsa lineage. __ ke / le gaNadhara kA nAma. Name of the ThA0 7, 1; Ist Ganadhara of the lith kottha. puM0 (koSTa) 31;3 prahA. koThA; udara ____Tirthankara. prava0 306: pradeza. The stomach; the belly. | kothaMbhavaJca puM0 (kaustumbhavam ) yamarI. nAyA01; hattha. tri0 (-hasta koSThe udara kothamIra. A kindl of vegetable. pradeze hasto yasya sa tathA) 382 524Atha nisI, 3, 8 : nAgA . jisakA chAtI para hAtha hai vaha. kodaMDa. na0 ( kodaNDa ) dhanuSya. dhanuSya. A (one) with his hand resting how. "kodaMDa vippa mukeNa usuNA vAma on the breast. "gahiyA gAra kareNu pAdeviddha samAyo" aMta. 5, bhaga. 7. 1: koratha hatthA" nAyA. 1 | kAvAya. puM0 (kudaNDaka) si13; -yo-5 kotthara. puM0 ( * ) 13-1 sa. jhADa 17. kutsita daNDa; ayAgya dagaDa. Inadeko kocara. A cleft in a tree. su. ___quate punishment. bhaga, 11, 11; ca0 14, 16; | koTsaga. puM0 (kAradUSaka) me gata dhAnya. kotthala. puM0 ( * ) yo yo. guNa; 621. eka jAti kA dhAnya; kodarA. A thailA. A big bag. utta. 16, 40, kind of corn, bhaga0 21, 3; panna. 1; kotthalagArizrA. strI. ( kosthanakArikA ) kodava. pu. ( kodrava ) me tanuM yAdhara 72nArI samarI. miTTI kA | sapA-5. eka jAti kA halakA dhAnya, ghara banAne vAlI bhamarI. A fly which kodarA. A kind of coru of inferior builds a house of the shape quality. pana. 1; viza. 1204; ogha. of n bag. ogha ni0 2 12; ni. bhA0 307; piM0 ni0 162; maga0 6. kotthalavAhagA. strI. ( kosthalavAhikA ) / ___7; 21, 3; jaM0 10 sUya0 2, 2, 11; pa. nadriyavAnI me Md. traNa | 7, 1; prava0 682, 1.13% iMdriya vAle jIva kI eka jAti. A kind | kohAla. puM0 ( kodAla ) me tanuM vRkSa. * -me| pRSTa na2052 15 nA 58 noTa (*) dekho pRSTha nambara 15 kI phuTanoTa (*) Vide foot-note (*) p. 15th. Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kohAlaga] [ komudiyA eka jAti kA vRkSa. A kind of tree. science dealing with the ways jaM. pa. of nourishing the children kohAlaga. puM0 (kodrAlaka) me tanu jAra. with milk ete vivA0 7 eka jAti kA jhAi. A kind of tree. | komArI. zrI. (kaumArI ) bhAra avasthAmA bhaga. 6, 7, jIvA0 3,3 dIkSA lIdhela sAdhvI; bAlabrahacAriNI. kohAliyA. strI. ( kuddAlikA ) muchADI. bAlyAvasthA meM dIkSita huI ArjikA; bAla kulhADI. An axe. vinA. 1 3, bramhacAriNI. A woman initiated koppara. puM0 (kUpara)I . kuhanI; konA. from the very childhood. bhaga0 The elbow. paMcA0 3, 16 zrAMdha0 ni0 15,1: bhA. 269; vivA06; (2) nahIna 2. komaI. strI. (kaumadI ) zrI mA. nadI kI guphA-dara. the cleft or kArtikakI pUrNimA. The full-moonhollow in the river. ogha0ni030; / day of the month of Kartika, komala tri. (komala ) sumitA hu. suko- jaM.pa. nAyA. 2; (2) yaMdraprasA; yaMdra mala; mRdu. Soft; delicate. naMdI. 42; jyotsnA, caMdraprabhA; caMdrajyotsnA the maga 2,1; 11, 11; nAyA. 1, 2; moonlight. ova. -jogajutta. puM. aNujo. 16; ova. vivA0 7 rAya. . (-yogayukta) ati mAsanI punamanA yoga (2) me gata 21. eka jAti kA / pAsA kArtika mAsa kI pUrNimA ke yoga vAlA hirana. a kind of deer, rAya, 238; ( caMdra ). (the moon )coexistent -aMgI. strI0 (-aMgI) ma gANA. with the full-moon-day of komala aMgavAlI. a woman having a the month of Kartika. dasa01, 1, delicate body. nAyA. 8; -aMbi- 15;-NisA.strI0 (-nizA) ati bhAsanI liyA. strI. ( -prAmlikA ) AyI sAMpalI. punabhanI rAtri. kArtika mAsa kI pUrNimA kI jemAM AMbalI na thayA hoya te kAtare. Tifat. the night of the full. kaccI zramilA; jisa meM guThalA paidA na | moon-day of the month of huI hai| aisI imalI. a kind of raw Kartika. nAyA. 1; fruit having your taste. prava0 241; | komaIyabherI. strI0 (kaumudikabharI) bhumi -tala. na0 (-tala)masa pAnutaNIyu. sapaneM mevAmitra.kaumudI mahotsava kA komala pAMva kI talI. the sole of a / eka nAjA. A kind of musical indelicate feet. bhaga. 1, 1; strument. nAyA. 5; komaliyA. strI. (komalikA) samakSa sI.komudiyA. strI. (kaumudikA) muni merI; sukomala strI. A delicate woman. leke ne khabara ApavA mATe mahatsava prasaMge nAyA* 16; vApAnI merI pAli. kaumudikA bherI; komArabhicca. na. (kaumArabhRtya ) mArane logoM ko sUcanA dene ke liye mahotsava ke kSIrAdika kevIrIte vivuM tenuM varNana jemAM samaya najAne kI bherI- bAjA. A kind of che se zAla kumAra kA kSIgAda se kisa musical instruinent which is prakAra poSaNa karanA isa kA sAstra AI played upon at the time of Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaumudI ] ( 536 ) some ceremony for giving koranA. Carving. nisI0 18, 14; notice to the people. vize0 1476; | korava puM0 ( koraka ) |ra; bhaMbarI. maMjarI. Fig. 5. ( sigar ) arced). gieci. Pollen ( 2 ) si. kalI. & bud. ThA0 4, 1; Moon-light. jIva 03, 3; koyaca na0 ( koyatra ) DAyava dezanA vastranI lata. kozava deza ke vastra kI eka jAti. A kind of cloth of the Koyava country. nAyA0 17: bhAyA 02, 5.1, 145; ( 2 ) yatra nAmano meherA koyatra nAma kA eka deza. a country of this name. prava0 1568; korava. puM0 ( kaurava ) puruvaMza kuruvaMza. The Kura family. (2) te vaMzamA kanbhena. usa vaMza meM utpanna. a person born in this family. bhaga06, 33 panna 1; rAya0 2186 koyavi. puM0 ( koyavi ) rU-sI larena 2); khuraTI. kapAsa se bharI huI rajAI. A quilt. prava* 685; tara V kora. dhA0 II. ( kara ) DAra; khodanA; kutaranA. To carve. koreI. nisI0 14, 46; koriya. saM0 kR0 nisI0 18, 46; korAve. puM0 nisI 0 14, 30, koraMTa. puM0 ( koraNTa ) |ranTa tanuM zre ja; pusanA guruvANuM me vRkSa. koraMTa jAti kA eka jhAr3a, phUla ke gucchevAlA eka vRkSa. A kind of plant bearing Howers in clusters. padma0 1: bhaga0 7, 6; otra0 31; nAyA0 1: rAya 0 54; 666 uvA0 1, 10; jaM0 pa0 5, 122; - panta na0 (-patra ) araMTa vRkSanA pAMDAM. koraMTa vRkSa ke paMta, the leaves of & Korants tree. nAyA0 - beMTa. puM0 ( vRta ) |raMTa vRkSanu hITuM-priMTaDDu koraMTavRkSa kA bITa. the stom of s Korants tree. bhaga0 42, 1; koraMTaga. puM0 ( koraNTaka ) lubhe| "koraMTa" 26. dekho "koraMTa" zabda. Vide. "koraMTa" bhaga0 22, 5: koraNa. na 0 ( koraNa ) tara te nakAsanAH For Private [ korilama koravizrA. strI0 ( koravikA ) grAmanI bhIla bhUnA zaDja grAma kI dUsarI mUrchanA. The second note of the musical scale. ajo0 138; koravva puM0 ( kauravya ) 33 vaMzamA utpanna dhayetra kuruvaMza meM utpanna. One born in & Kuru family. zra0 14; bhaga0 20, 8; jIvA0 3, 1: aNuto0 131, prAya0 1223; koravviyA. strI0 ( kauravikA ) 1307 AmanI zrI bhUnA SaDja grAma kI dUsarI bhUImA. Known as Sadaja. ThA0 7, 1: koriMga. puM0 ( koraGga ) kheDa tanuM pakSI. eka jAti kA pakSI. A kind of bird. parAha0 1 1; koriMTa. puM0 ( kora eka ) bheu latanuM jADa. eka jAti kA jhADa. A kind of tree. kappa 03, 37, 4, 62; jIvA0 3, 4, jaM0pa0 koreiMThaga. puM0 ( koraNTaka ) me tanuM AzI. eka jAti kA prANI. A kind of crea ture. jaM0 pa0 koTiya. pu. ( koraNTaka ) : latanuM jhADa. geMdA; hajArA. A kind of plant. padma 0 1; korillA. tri0 ( koritaka ) dhuNA lavame chorI madhesuM; tuTI phruTI kathayeyuM. ghuna jIvoM ne kora kara khAyA huA; TUTA phUTA Personal Use Only Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kola ] jIrNa. destroyed by insetes which feed themselves by carving a substance. rAya0 257; kola. puM0 ( kola ) dhuNe ; 64; DI vagere. ghuna; udaI ciuMTI ityAdi. Insects e. g. white ants etc. AyA0 1, 8; 7, 17; ( 2 ) 2. bera. berry. dasa * 5. 2, 21; AyA02, 1, 8, 43: piM0 ni0 561; ( 3 ) 53:2, bhuMDa. suara pig.] paraha0 1, 1; utta016, 54; nAyA0 11 - zraTThaga na0 ( -asthika ) oranA haDIyo. bera kI guThalI. & stone of & berry. bhaga0 6, 10 - zrAvAsa puM0 ( --zrAvAsa ) dhuNAnuM rahA; adhAdhanaM sthAna. ghuna ke rahane kA sthAna; udaI kA sthAna. residing place of insects e. g. white ants etc. nisI0 7, 21; 13, 4; - curANa na0 ( - cUrNa) bhora ora uTTo. bera kA cUrgA; bera kuA. powder of berry fruits. dasa0 5 1, 71; : a kolaMba. puM0 ( kolamba-nasamAgrabhAga) nabhelA jAunI zAmAno agrabhAga jhuke hue jhAr3a kI DAlI kA agrabhAga. The front part of a branch of a tree which is bent vivA0 3; kolaghariya. tri0 ( kaulagRhika ) usaghara sambhandhI kulaghara sambandhI Relating to father's house. "kolagharie purise sahAbeha " uvA08, 242: kolava. na0 ( kaulava ) ava nAmanaM trIbhuM karaNa; dareka mAsanA zukala pakSamAM chaThThuM ane terasane divase tathA zrI ne nomanI rAte; tathA kRSNa pakSamAM pAMcama ane bArasane divase tathA ekama ane AphremanI rAte AvatuM, sAta cara karamAMnuM trIjuM karaNuM. Vol. 11/68 ( 537 ) [ kolAliya kaulava nAma kA tIsarA karaNa; pratyeka mAha ke zukla pakSa kI chUTa aura terasa ke dina tathA bIja aura navamI kI rAta, tathA kRSNa pakSa kI pAMcama aura bArasa kA dina yA ekama aura AThama kI rAta para AnevAlA, sAta cara karaNoM meM se tIsarA karaNa. The third Karana ( division of the day ) called Kaulava; the third of the seven moving ( changing ) divisions of the day, occurring on the 6th and the 13th day and on the night of the 2nd and the 9th day of the bright fortnight of every month; as also on the 5th and the 12th day and on the night of the 1st and the 8th day of the dark fortnight. jaM0 pa0 7 15.3 vize0 3348; kolavAla. puM0 ( kolapAla ) dharondranA jIla leAkapAlanu ane bhUtAnaMda iMdranA lokapALanu nAma. dharaNeMdra ke dUsare lokapAla kA aura bhUtAnaMda iMdra ke lokapAla kA nAma. The name of a Lokapala, the second of Dharanendra and of Bhutananda ThA0 4, 1; bhaga0 3, 8; jaM0 pa0 kolasuNa-ya. puM0 ( kolazunaka ) bhoTu suvva2. baDA sUara. A big pig. AyA0 2. 1, 5, 27; kolasurAga. puM0 ( kolazunaka ) bhoTuM 332. baDA suara ( bhasUMDA ) A big piy. pana0 1; javA03, 3; jaM0 pa0 paraha0 1 1; kolAliya puM0 (kaulAlika - kolAlAni mRd bhANDAni paNyamasyeti kolAlikaH ) bhATInA vAsalu peMzanAra; lA2. miTTI ke baratanoM kA vyaupArI; kuMbhakAra A potter zraNujo * For Private Personal Use Only Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kolAha ] ( 538 ) " ya 131; pana0 1; uvA0 7, 165; ThA0 4, 4 kolAha. puM0 ( ko lAbha) meDa ltne| reNuvAo sarpa eka jAti kA phanavAlA sarpa A kind of hooded serpent. pana0 1; kolAhala. puM0 ( kolAhala ) zora mora; gajarATa. kolAhala; hallAgullA. An uproar; bustle. nAyA0 16; utta0 e, 5; ova0 24; jaM pa0 pana0 2; kolAhalaM kare " sUya0 1, 6, 31; bhaga0 7, 6; uvA0 6, 1366 - piya. tra0 ( - priya ) asAjha che priya bhene te jise | kovizra - ya. tri0 ( kAvida ) paMDita, paMDita. kolAhala priya hai vaha. ( one ) appre Learned prayA0 1, 5, 1; ciating bustle. nAyA0 16; kosa. puM0 ( kroza ) gAU me bhara dhanuSya kolAhalagabhUya. tri0 ( kolAhalaka bhUta- pramANu kSetra; sa. gAu: do hajAra ghanuSya kolAhala eva kolAhalakaH sa bhUto jAto'- pramANa kSetra; kosa. A distance of two smintat kolAhalaka bhUtam ) DAlasa bhaya. miles; a distance equal to 2000 kolAhala sahita Full of bustle. Dhanusyas ( a measure of length ) utta0 36, 61; zra042: jaM0 pa0 bhaga0 2, 8, panna0 36: jIvA 0 3 1; prava* 462; (2) yAMnA Dose A~kha kI putalI. the pupil of the eye. aNata. 3, 1; (3) laghunIta - pezAya uravAnuM hAbha. laghunIta - pezAba karane kA bartana a pot for passing urine in. sUrya 1, 4, 2, 12; (4) adhore garbhAzaya, garbha sthAna. & womb taMdu 0 8; ( 5 ) bhaMDArA bhaMDAra; khajAnA. & store; a treasury. jaM0 pa0 7. 165; rAya0 162: 206; 222 282; nAyA0 1; 14; nira0 1, 1; bhaga0 11, 6; utta0 6, 46; ova0 kapa0 4, 56 ( 6 ) ubhasato DoDo. kamala kI phalI. a lotus pod. paMcA03, 16; - duga na0 (-Dika) ye gAu do kosa. two miles. prava0 816; - zragAra. puM - agAra ) (2: malA bhaMDAra; khajAnA treasure; jaM0 pa0 2, 36; bhaga0 7, 5 kolurANa. na 0 ( kAruNNa ) 65|; 4ruNuA. dayA; karuNA. Mercy; pity. nisI 0 12, 1; -paDiyA. strI0 ( pratijJA ) anupA nimitta: 3 bhATe. dayA ke liye karuNArtha. for the sake of mercy. nisI0 12, 13 * kolejjA. strI0 (zravovRtta khAtA kArakoSTikA vizeSa ) nIce mAsI bhane upara nA bhAranI DohI nIce botala aura Upara khandaka ke prAkara vAlI koThI. A conical shaped pot. zrAyA0 2, 17, 37; kola. puM0 ( kola ) DosavRkSa. kolavRkSa. A Kola tree. kappa0 3, 37; kollAya. puM0 ( koelAka ) asA nAmano saMniveza-gAma. kaulAka nAma kA saMnivezaA neighbouring village named Kollaka. bhaga0 15, 1; grAma uvA0 1, 80 [ kosa kova. puM0 ( kopa) dvIpa, apa krodha; kAMpa. Anger; enragement. piM0ni0212; sama0 52; bhaga0 12, 2; - ghara. na0 (gRha) pavanuM dhara; sAdhane mese te sthAna kopa sthAna; kovita hokara jahAM jA baiThe vaha jagaha. resorting place of one who is enraged trivA0; - sIlayA. strI0 (-zIlatA) hodhI svabhAva. krodhI svabhAva. high temperament. For Private Personal Use Only Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kosaMva] ( 536 ) [kosikAra store.ja.pa.-prAkAra. puM0 (-AkAra) pAsaNa. eka jAti kA bartana. A kind of bharozanI gati. kamala kI phalI sI pot. "sarAvaM sivA riDimaMsivA kosaMga zrAkRti. the shape of a lotus pod. sivA" aAyA0 2, 1, 11, 62; prava0683: paMcA0 3, 16: kosala. puM. (kozala) saza; zrIvRzana. kosaMba puM. (kauzamba) RthA pAMDa mathurA deva bhagavAnanA vazamAM putranA bhAgamAM jatAM vacce AvatuM e nAmanuM eka vana ke Avesa za. kauzala deza; zrI RSabhadeva jemAM jarAkumAre kRSNa mahArAjane haraNanI bhagavAna ke cauvIsaveM putra ke hisse meM AyA zrAMtiyA sAe mAyu. dvArakA se pAMDu mathurA hubhA deza. Kosala country; name jAte samaya mArga meM Ane vAlA eka bana jahAM of the country which came as jarAkuMvAra ne kRSNa mahArAja ko hirana samajha a part of property to the 24th kara gAna mArA thA. A forest of this son of Sri Risabhadeva. panna. name situated between Dwara. 1; nAyA0 8; kappa05, 127; -jANavaya. ka and Pandu Mathura, where puM0 (-jAnapada) azala zi. kozala deza. Jara Kumara had struck Krisna ___the Kosala country. bhaga0 15, 1; Maharaja taking him to be a kosalaga. tri. (kozalaka-kozalA ayodhyA deer through mistake. aMta0 5. tajanapado'pi kozalA, tatsambandhinaH ko1; (2) anAmana me A3. isa nAma kA zalakA: ) zaya dezavAsI. kauzala deza eka mAda. a kind of tree. panna. 1: nivAsI. A resident of Kosala, ( 3 ) azA sAunuM 55. kozAmba nAmake piM0 ni0 616; bhaga0 7, 8; 15, 1H mAI kA phala. a fruit of Kosamba ThA0 5, 2; tree. bhaga0 22. 2: .-gaMDiyA. strA0 kosalia-ya. tri. ( kozalika-kuzanA( -gaNDikA) za5 vRkSanI gAMDavAlI vinItA ayodhyA, tasyA adhipatistatra sADI. kozamba vRkSa kI gAMThavAlI lkddii.|| bhavovA kauzalikaH) | dezamA same. stick of Kosamba tree having kauzala deza meM utpanna. ( One ) born in knods bhaga. 16, 4 the country of Kosala. (2) kosaMbiyA. strI0 ( kauzAmbikA ) me nAmanA ayodhyA nagarAnI madhipati-zasa. ayodhyA me zAmA. isa nAma kI eka zAkhA. An nagarI kA adhipati-rAjA. the king of offshont of this name. #90 ; Kyodhya. jaM. 102, 30, 31; kosaMbI. puM0 (kauzAmbI) me nAmanI ge | kosipa-ya. puM0 (kauzika) zi nAmarnu. nagarI; manAyA bhuninu bhUNa vatana. isa nAma gotra. kauzika nAma kA gotra. A lineage kI eka nagarI; anAthI muni kA mUla nivAsa of this name. naMdI0 25; sU0pa011; sthAna. Name of a city; the resid. TA0 7, 1; (2) tri. zi gotramA iug city of the ascetic Anathi. apana yeza. kauzika gotra meM utpanna. nisI0 6, 20, bhaga0 12, 2, veya. 1, 46; (one ) born in a Kousika line utta0 20, 18; nAyA. gha. 10; panna. 1; / _age. ThA0 7, 1; jaM. 50 5, 156; kosaga. puM0 (kozaka) me jatanuMbha- kosikAra. puM0 ( kozikAra ) me tne| Page #548 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kosija] [koha reshmn| jI. eka jAtakA rezama kA kIDA. A kind of silk-worm. paNha. 1, 3, kosija. na0 (kauzeya) rezamI patra. rezamI kapaDA. Silken cloth. jaM0pa0, kosI. strI0 ( kauzI) azI nAmanI nahI se gAbhAM bhale che. kauzI nAma kI nadI ki jo gaMgA meM milatI hai. Name of a river which joins the Gauges. ThA0 5, 3; uvA0 2, 101; kosI. strI. (kozI ) tasavAranI bhyAna. talavAra kA koza; myAna. A sheath. sUya0 2, 1, 15; koseja. na. (kauzeya) rezamI patra. rezamI vastra. A cloth made of silk. sama0 pa0 238; paNha. 1, 4, ova. jIvA0 3, koha. puM. (krodha-krodhanaM kudhyati vA yenasaH krodhaH)odha; roSa; gussI. krodha; gussA; roSa. Anger; rage. nAyA. 1, 5; suca0 3, 161; bhaga0 1,67, 1; 10; 12, 5; dasa0 4, 6, 12; ., 54; piM. ni0 63; 406%3 zrAyA0 1, 5, 6, 165; ThA. 1, 1; 2, 1; utta. 1, 14; 4, 12, 6, 36, dasA04,82,6,4; nisI013, 66; zrova016,34, vize01034; pana014;sUya0 2,1, 12,bhatta.18151; prava0454ova. 3, 1; ka. pa0 2, 87; ka. gaM. 1, 16%3 paMcA01, 10;-udayagiroha. puM0 (-udayanirodha)odhana adhyane / 1. krodha kA udaya na hone denA. checking of anger. bhaga0 25,-uvautta. tri0 (-upayukta) dvadhinA upayogavANI; dhI. krodhI upayoga vAlA; krodhI. enraged; angry. bhaga0 1. 5; -kasAzra-ya. puM0 (-kaSAya) dh-gurse| te5 pAya. krodha-gussA vaha | rUpa vAlI kaSAya. a passion in the form of anger. ThA0 4, 1; sama0 4; bhaga0 24, 1; ka. gaM0 4, 14; bhova0 4, 7 -kasAi. puM0 (-kaSAyin ) 4pAyavAsI dhI. krodha kaSAyavAlA; krodhI. a person possessed of anger. bhaga0 6, 4, 11, 1, 18, 1; 26, 1; 35, 1; -juala. na. (-yugala ) dhanu jevuM-yugala apaccakhANAvaraNIya krodha bhane 5-yAvaraNIya pa. krodha kI joDI-yugala; apratyAkhyAnAvaraNIya krodha aura pratyAkhyAnAvaraNIya krodha. a pair of Pratyakhyanavaraniya and Apratyakhyanavaraniya anger, prava0 710; -niggaha. puM0 (-nigraha) dhine| nila 12 te. kodha kA nigraha karanA. checking of anger. prava0556%3; --nivvattizra. tri. (-nirvartita ) thI ni0panna thamesa. krodha se niSpanna. produced, born of anger. ThA0 4, 4; -piMDa. puM0 (-piNDa-krodhaH kopastakhetuka: piNDaH krodhapiNDaH ) 459 sAdhu vidyA ke tapane prabhAva darzAvI rAjavallabhapaNuMke potAnuM bala jaNAvI AhAra le te sAlAranA . koIbhI sAdhu vidyA yA tapa kA prabhAva dikhAkara yA rAjavallabhatA aura apanA bala dikhA AhAra le vaha AhAra; AhAra kA eka doSa. accepting of food by exposing some miracle or snperhuman power or the royal patronage; a fault connected with receiving food. piM0 ni0 462; -muMDa. tri0 (-muNDa) dhana ni 42nAra. krodha kA nigraha karane vAlA. ( one ) who checks anger. ThA0 5, 3; -vasaTTa. tri. (-vazAta ) uthA pAta; dhane ze Ata-duHbhI Page #549 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kohaMgaka] ( 541 ) [kkhora yaye. krodha se duHkhita; krodha ke kAraNa prArta. aNujo0 143; prava0 1145; duHkhI. afflicted with anger; given | kohaNa. tri. (krodhana ) kSaNekSaNe tapAsanA2; to anger. bhaga0 12, 1; -viussagga. krodhI; asamAdhinuM navamuM sthAnaka sevanAra puM0 (-vyutsarga) adhinI tyAsa. krodha kA kSaNa 2 para krodha karane vAlA; krodhA; asatyAga. abandoning of anger. mAdhi kA navAM sthAnaka sevane vAlA. (One) bhaga0 25, 7; -vijazra-ya. pu. getting angry every moment; (-vijaya-krodhasya vijayo durantAdi pari- (one) undergoing the 9th stage bhAvanenodaya nirAdheH krodhavijayaH ) dhane | of uneasiness due to anger. tI te; apane mve| te. krodha ko sUya. 2, 2, 18; utta0 27,6; sama0 20%; jItanA; krodha ko rokanA. conquering | kohi. tri. (krodhin ) vAlo; thI. of anger; victory over anger. krodhI; krodha vAlA. Angry; enraged. utta0 29, 2; -vivega. puM0 (-viveka) aNujo0 131; ka. gaM. 4, 43, dhana tyAsa. krodha kA tyAga. abandon- | kohilla. tri. (krodhavat ) dhito; bhArIlA; ing of anger. " ege koha vivege" | rI. krodhI; jaharI; DAhI. Angry; enThA0 1, 1; bhaga0 17, 3; sama0 25; raged. zrogha0 ni0 bhA0 133; -saraNA. strI0 (-saMjJA-krodhodayAttadA | VkiNa. dhA* I, II. (krI ) yAtuM veyuH vezagarbhA prarUkSa mukhanayanadantacchadasphuraNAdi marI. bikatA huA lenA; kharIdanA. Tr) ceSTeva saMjJAyate anayati krodhasaMjJA) 5 purchase; to buy. mohanIyanAM udayathI krodhi manuSyanA mukha netra kiNei nisA0 14, 1; 16, 1; dAnta vagere aMge pUje che te krodha saMjJA. kiNAi pi.ni. 350 kodha mohanIya ke udaya se kodhI manuSya ke kiNe. vi0 zrAyA. 1, 2, 5, 88H muha, netra, daMta Adi aMgo kA dhUjanA: krodha | kiNa. va. kR0 sUya. 2, 1, 24; saMjJA. trembling of face eyes, kiNata. utta0 35, 14; su0 ca0 15, 176; teeth etc.. of a man who is en- kiNAvei. pre* nisI0 14, 1, 16, 1; raged. bhaga0 7, 8; ThA0 10; pana. 5; kiNAvae. pre0 prAyA0 1, 2, 5, 88; kohaMgaka puM0 (krodhAGgaka ) melapakSI. kiNAvemANa. pre0 sUya 2, 3, 24; eka jAti kA pakSA. A kind of bird. kijantu. pre0 paraha0 1, 2; ova. VkhoDa. dhA* I. ( * ) niSedha 42vA. kohaMDa. puM0 (kUSmANDa ) ANu; hudhA. tyAganA. To abandon; to reject. laukI; tumbI. A white gourd. khoDijaMti. bhaga0 13, 2; * gumA 14 nam52 15 nI 5TanA (*). dekho pRSTa nambara 15 kI phuTanoTa (*). Vide foot--note (.) p. 15th. Page #550 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rakha ( 542 ) [khaMca kha. kha. na. (kha) 41. AkAza; AsmAna. | khaura. na0 (khapura ) saupAsanA sAmAthI The sky. "khe sohai vimale ambha- manAvara tApasanu pAtra. supArIkI lakaDI muke" dasa0 6, 1, 15; (2) driya. __ se banAyA huzrA tApasa kA eka pAtra. A pot iMdriya. an organ;a limb. vize03445; for an ascetic made of the kha -ya. na0 (kSata ) 41; 45ma. ghAva; wood of a bettle-vut. vize01465; jakhama. A wound. su0 ca0 7, 264; khauriya. tri. ( * ) bheDaM; uj. mailA; khai. tri. (kSayin ) kSayarogavAdI. kSaya rogI. gandalA. Turbid; dirty. piM0 ni0262; _Consumptive. mu. ca. 13, 54 khovasama. puM. (yopazama ) kSayopazama khAzra-ya. tri. (sayika ) ma pratino bhAva-kamane kAMIka kSaya ane kAMika upazama kSaya; samulage nAza karavAthI utpanna thato karavo te, arthAta udayamAM Avela kamane lAva-usa jJAnAdikSAlAva. karma prakRti hAya ane udayamAM na Avela karmano upazama kA kSaya; samUla nAza karanese utpanna hone vAlA 52 te. yopazamabhAva-karmakA kucheka kSaya bhAva-kevala jJAnAdi kSAyika bhAva. Com aura kucheka upazama karanA arthAt kSaya karanA plete destruction of Karmic aura udaya meM na Aye hue karmakA upazama natures. piM0 ni0 158; aNujo0 88% karanA. Destioying of Karmas bhaga0 14, 7, 25, 6; vize0 528, prava. and forcing the unmatured 657; 1304; ka. gaM. 1, 15, 3, 20; Karmas to mature. vize0 104; zrova0 4; nAyA. 1, 14, bhaga0 6. 31: khaiya. tri. (kSapita) 55vesuM; kSaya reDaM. paMcA0 1, 3; uvA0 1, 74: nAza kiyAhuzrA, takiyAhuA. Destroy- khovasamia. na0 (kSayopazamika ) kSayo. ed. rAya0 283; zamalA Ata yatA bhatijJAna mAhi. kSayo. khAya. tri. (khacita ) . jaDA huA, pazama bhAvase prApta honevAle matijJAna Adi. #11221691. Inlaid; studded. Intellectual knowledge etc got pAyA0 2, 5, 1, 145; uvA0 7, 206; by the action of destroying khaMDya. tri. ( khAdita) vAyesa; mAdhena. the niatured Karmas and forc khAyAhuprA. Tasted; eaten. pi. ni. ing the unmatured Karmas to 162; paM0 cA0 16, 13; ogha. ni. bhA0 mature. aNujo0 88; ThA0 2, 1; naMda. 588; rAya0 258; piM0 ni0 735 6; bhaga0 14, 7, 25, 6; vize0 515; khaira. puM0 (khadira) menuM A3. kherakA jhADa. ka. gaM. 6, 50; prava* 636; A kind of tree known as VkhaMca. dhA0 I. (kRS ) ya. khecanA. Khera. su0 ca0 7, 65; To stretch. ___ * tum| 4 na52 15 nI 5TanoTa (*). dekhne pRSTha nambara 15 kI phuTanoTa (*). Vide foot-note (*) p. 15th. Page #551 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMjaNa] ( 543 ) [khaMDagappavAyaguhA khaMca. prA0 su0 20 2, 18; gomA DhAsavAnI. phUTe Dhola vAlA. (one) khaMjaNa. puM0 (khAna)gAnI udha-gAnA - possessed of a broken drum. no mela-peDAM pharavAthI dharI upara jamate cI- vivA0 2; -pANa. na0 ( -pAna ) mAunu azANA mesa. gADekI uMdhana gADe ke pahiyoM pANI. zakara kA pAnI. sugar water. kA maila-pahiye phirane se dhure para jamanevAlA nAyA0 17; -mallaya. na0 (-mahaka) cikana kAlA maila. The dirty black nAbhI gaye yAsa-sarAvA. phUTA huA grease of wheels. aoSa ni0 4.1; pyAlA, sarAvalA. a broken cup. nAyA. ka. gaM. 1, 2, bhaga0 6, 1, 12, 6; utta. 16; -mahura. tri. ( - madhura ) isnA 34, 4; zrova0 sU0 50 160; (2) me se bhI. zakara jaisA mIThA. sweet 11- pakSI. eka jAta kA pajI. A kind as sugar. ThA. 4, 3; of bird. jIvA0 3, 4; (3) hIyAnI khaMDaga. puM0 ( khaNDaka ) -7piyanA vaitAkSya bhesa; lin. dIpaka kI mesa; kAjala. the uparanA nava phUTamAMnuM trIjuM phUTa-zikhara. yoot of a lamp. ThA0 4,2: panna0 17; kacchavijaya ke vaitAbya para ke nava kUToM meM kA prava0 857; tIsarA kUTa-zikhara. The third of the VkhaMDa. dhA. II. ( kharAD) Misg. khAMDanA. nine summits of the Vaitadhya To pound. mount in Kachchlia Vijaya. khaMDai. su. ca0 2, 364; jaM. 50 6, 125: ( 2 ) masthitimA .. khaDisae. he. kR. nAyA. 5:8; 41 karmasthiti ke khaMDa-TukaDe. prts, khaDijjaMta. kaH vA. va. kR. mu.ca05,82: divisions of Karma, ka. pa0 7, khaMDa.na. (kharADa) nAma:32. bhAga; TukaDA. 48; -mallaga. pu. ( -mallaka) mAMgI gayakha A division; a part. jaM. pa. 6, sarAvasA; maaNge| s||3. phaTA huA pyAlA 125: vivA. 7 vize0 1462; naMdI0 50; athavA sikorA. A broken earthen piM. ni. 517; bhaga0 2, 5, 10, 6, 31; cup. nAyA. 16: --viccheya. puM0 (-vi. 12, 2, nAyA0 16, 17, uvA0 1, 34; ccheda ) manA riyatimano vizchehabhatta. 87; (2) 553. vanakhaMDa. 6 abhAva. karmakI sthiti khaMDa kA vicchedapart of a jungle, nAyA0 5; (3) abhAva. absence of a division of is. zakara, sugar. utta0 34,15; jIvA the duration of Karima. . pa. 3, 3; aNujo0 65, 133; bhaga0 18, 6; piM.ni. 283; ja. pa. panna. 17; -gha- | khaMDagappavAya. puM0 (khaNDakaprapAta ) shuge| Daga. puM0 (-ghaTaka) 5 gayo ya. phUTA / "khaMDappavAyaguhA" za6. dekho " khaMDappahuzrA ghaDA a broken pot. nAyA0 16/ vAyaguhA" zabda. Vide." maMDappavAyaguhA" -paTTa. tri0 ( -paTTa) apUSNu suvAlA; ThA0 2, 3: mI apUrNa vastroM vAlA; garIba. (one)/ khaMDagappavAyaguhA. strI0 (khaNDakaprapAtaguhA) possessing :poor clothes. (2) mevAnAmanI baratanA paitAdayanI 200 pu; 40 mArI. Thaga; juArI. n specula uttara saratamAthA yayatA nA sa242ne paaye| tor. vivA0 3; 6; .-- paDaha. vi. (-paTaha) kSiNa matamA AvAne vaita 8 55 tanI Page #552 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDavA guhA ] vasye gujharUpa bhArga khaMDakaprapAta guhA isa nAma ko bharata ke vaitADhya kA dUsarI guphAuttara bharatameM se cakravartI ke lazkara ko pAchA dakSiNa bharata meM Ane ko vaitADhya pavata meM kA guphArUpa mArga. Name of the second | cave of Vaitadhya in Bharata the cave which is a returning way for the army of a Chakravarti from the northern Bharata to the southern Bharata. "khaMDappavAya guhANaM zranu joyagAi ThA0 8 sama0 50; ny khaMDappavAyaguddA. bI0 ( khaNDaprapAtaguhA ) vaitADhya parvata vacce pUrva bAjunI eka guphA jemAMthI cakravatI uttara bharatadeze sAdhI mAchA dRkSiNa bhAratamA baseche vaitADhya parvata meM kI pUrva bAjU kI eka guphA, jisameM se cakra vartI uttara bharata deza jItakara pIcha dakSiNa bharata meM lauTate hai. Name of a eastern cave in the midst of the mount Vaitadhya through which Chakravarti returns to Southern Bharata after conquering the countries of northern Bharata. jaM0 pa0 3, 65: 125; 1, 13: khaMDapavAya guhAkuDa. puM0 ( khaNDaprapAta guphAkUTa ) caitADhyaparyaMta uparanA navarabhAnuM trIbhuM phrUTa - zi2. vaitADhya parvata ke navakUTa meM kA tIsarA kUTa- zikhara. The third of the 9 summits of the Vaitadhya mount. jaM0 pa0 khaMDarakkha. puM0 ( khaNDarakSa ) ghI; hA ( 544 ) [ khaMDI lenAra. dANI, dANa lenevAlA. A custom inspector. ( 2 ) aTavAsa kotavAla. the head of the police parAha * 1, 1, 3, ova0 nAyA 0 18; khaMDarUvattaNa. na0 ( khaMDarUpatva ) maMDitama. khaMDitapanA. The state of being broken paMcA0 14, 12: khaMDAserI. strI0 ( khaNDakI ) vinayanAme bhara senApatinI strInaM nAma vijaya nAma ke cAra senApati kI strI vA nAma Name of the wife of Vijaya the bead of thieves. trivA0 3; khaMDAkhaMDi. a0 ( khaNDAkhariDa ) aMDeMDa; 3833551. khaMDa khaMDa, TukaDe TukaDe. Pieces into pieces "prasiyA eMDA khAMDa karemi " uvA0 2, 65; nAyA0 hai; khaMDAbhada. puM0 ( khaMNDabheda ) 323 52 lAMgavu te jaDa; uThA thAya tevI rIte mehate. TukaDe TukaDe karanA: khaDa-Tukar3e hojAMya isa taraha me chedana karanA. Breaking or piercing into pieces. panna0 11; khaMDiya. puM0 ( khaMDika ) ziSya: vidyArthI. ziSya, chAtra, vidyArthI. A pupile; A disciple. utta 12, 30; ova0 32: bhaga0 18, 10, yr * yo pRSTha nambara 15 nI phuTanoTa ( * ). foot-note (*) p. 15th. * khaMDiya. tri0 (Dita ) marita mAMDela. khaNDita, khaMDA huA. Broken prava0 588 taMdu0 Ava 0 1, 4, 5, 1: ( 2 ) me : hezathI maMgAyeva paDita thayela. eka ora se TUTA huA khaMDita. broken on one side. nAyA0 6; khaMDI. strI0 ( * ) gar3hamAM pAMDesI jArI; chIM DI. gaDha meM pADI huI bArI, cheda An Vide dekho pRSTha naMbara 15 kI phuTanoTa (# ). For Private Personal Use Only Page #553 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa ] opening made in a fortress. nAyA 02; 18; (2) bhAga; hitharA khAjA; khAdya vizeSa. a kind of eatable sub. stance. prava0 1427; Agun. 7deg (FCC) misal; vis; factor. khaMDa; vibhAga. Division; part. prava0 ( 545 ) 617; khaMDeya. puM0 (SaNDeya ) mata pakSI vizeSa. bataka; pakSI vizeSa. A kind of swan. ova0 "" svata. tri0 ( zAnta- sAmyatitamAM karotIti ) kSamA pANI. kSamA vAlA. ( One ) possessed of a tranquil mind; patient. " khaMto prAyariehi, saMbhaNizro vinarUsati nAyA 0 14; gacchA0 13: sUya02, 12, 6, 5 ThA0 8; ( 2 ) puM0 pitA; yA pitA; bApa. father. iputa paimAraeNa saMtaNamasi 430: " jAmA piM0 ni0 93 svatAi. tri0 ( cAnyAdi ) kSAMti-sAinazIlatA kSamA vagere. kSAMti-sahana zIlatA - kSamA vagaire. Patience; forbear ance. prava0 846; svati. bA0 ( zAnti ) sahana zIlatA; adhano niyala uravA te; kSamA. sahana zIlatA; krodha kA nigraha karanA; kSamA Patience; forbearance. parAha02, 1 bhova0 16; 20; jaM0pa0 dasa0 4, 27: nAyA0 1; bhaga0 2, 1; 25, 7; su0 ca0 3, 47; sama0 101 uta0 1, 6; 23; 2 ThA0 4, 1: gaya0 215; ka0 gaM0 1, 55, kappa0 5, 116; prava0 561; paMcA0 11, 16; 1368; - mA. zrI0 (-camA) |dhne reDIne sahana zIkSatA rAmavI te. krodha ko rokakara sahana. zIlatA rakhanA. the state of being patient by checking anger. Vol. 11/69. [ khaMdA-ya bhaga0 15,1; ThA0 3,3, - sUra. puM0 (- zUra) kSamA rAkhavAmAM zUra dhIraja dhArI; jevA ke arihaMta, mahAvIra. camA rakhane meM zUra, dhairya dhAri; jaise ki arihaMta, mahAvIra ( one ) possessing the power of checking anger; like Arihanta, Mahavira etc. ThA0 4, 3; khaMtiyA. strI0 ( zAntikA ) jananI, bhAtA. jananI, mAtA. A mother. " kahijAhi svantiyAe tumaM " piM0 ni0 432; 576; ogha * ni0 bhA0 241; khaMda. puM0 ( skanda ) arti svAbhI: artiya nAme zaMkaranA ho| putra kArtika svAmI; kArtikeya nAmaka zaMkara kA bar3A putra. Name of a person; Kartikaswami; the eldest son of Sankara Karti. keya by name. bhaga0 3, 1; jaM0 pa0 jIvA 0 3, 3; aNujo0 20: nAyA0 3: -ggaha. puM0 (-graha) svAmInI valaA. kArtika svAmI kA laganA, under the influence of Kartikaswami; subject to the influence of Kartikaswami. jIvA0 3.3; jaM0 pa0 bhaga0 3,7; -- maha. na0 ( - mahas ) artisvAmIno utsava kArtika svAmI kA utsava. the festival in honour of Kartika svami. zrAyA0 2, 1, 2, 12; nAyA0 1; nisI0 16, 12, bhaga0 6, 33; rAya 0217: khaMdana - ya. puM0 (skandaka) maMdha saMnyAsI gadda bhAlinA ziSya ke je zrI geAtama svAminA mitrahatA; jene piMgala nigranthe prazna pUchyA hatA; te praznAnA jgyAma na ApI zakAyAthI mahAvIrasvAmI pAse jatAM praznenA khulAsA meLavI zrImahAvIra svAmI pAse dIkSA lIdhI. khaMdhaka sanyAsI gaddabhAli ke ziSya the; jina sepiMgala nigraMtha prazna pUche the, jaba una praznoM For Private Personal Use Only Page #554 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMdila] [ khaMgha kA uttara na diyA gayA to ve mahAvIra svAmI ke samIpa gaye aura una se uttara pAkara dIkSA | lI. Name of a mendicant who was a disciple of Gaddabhali and a friend of Gotamaswami. He accepted initiation from Mahavira for having received answers to the questions which he could not give to the ascetic Pingala on being asked. bhaga0 2, 1; (2) ti: svAmI. kArtika | svAmI. Kartikaswami. nAyA0 2; / khaMdila. ( skandila ) siMhabhUrinA ziSyA | 2.divAyA. siMhasUri ke ziSya; skandilAcArya. The disciple of Sinha. Suri; Skandilacharya. naMdA. khaMdha. puM0 ( skandha ) mA mAtama rU 5, vedana, vijJAna, saMjJA ane saMskAra e pAMcane skalpa kahevAmAM Ave che, temAM pRthvI Adi temaja pAdine rUpa kidha, sukhaduHkha ane aduHkha sukhane vedanA ska, rUpa rasAdi vijJAnane vijJAna skalpa, padArthanA nAmAdine saMjJA skalpa ane puNyA puNyAdi dharma samudAyane saM242 24.5 I che. bauddha mata meM rUpa, vedana, vijJAna, saMjJA aura saMskAra ina pAMcoM ko skandha kahane meM AtA hai unameM se pRthvI Adi usI taraha rUpAdi ko rUpa skandha, sukha duHkha aura aduHkha sukha ko vedanA skandha, rUpa rasAdi vijJAna ko vijJAna skandha. padArtha ke nAmAdi ko saMjJA skandha aura puNyA puNyAdi dharma samudAya ko saMskAra skandha kahate haiM. A Skandha (group) of five terms viz. Rupa, Vedana, Vi. dyana, Sanjna and Sanskara acoording to Buddhism and these terms are styled accord. | ing to their name. jaM. pa0 3, 58; sUya01, 1, 1,17, parAha01,2; maga020,2% (2) dha; mo. kaMdhA. a shoulder. utta0 11, 16; rAya0 32; pi. ni. 66; 331; nAyA0 8; 14; mAyA0 1, 1, 2, 16; jIvA0 3, 1; su. ca. 2, 36; kappa. 3, 35, prava. 887; 1315, (3) hiMpradezAdika ghaNuM paramANuo maLIne banela se thA. dvi pradezAdika bahuta se paramANu milakara vanAhuA eka skadhaM. a collection of various particles. bhaga0 1, 4; 10:2, 10, 5, 7, 11, 11, 14.10; 15, 6, 8: 25, 3: 4, nAyA0 1, 16: vize0 324; 895; aNujo0 44; 144; utta0 3 10, 36, 10; ThA0 1, 1; ova. kA gaM, 75; (4) AunuM 28. jhADa kA dhar3a, the trunk of a tree. ovarAya. 155; bhaga03, 4:21, 3; sUya. 2. 3,2:5: panna. 1: (5) samaya yatu saMpUrNa mahAya. samagra vastu; saMpUrNa padArtha. a complete thing. panna. 1; bhaga. 8, ; (6) bhaar| vizeSa. mAlA vizeSa. a kind of garland. nisI0 16, 28; (7) bagalA. Dhera. a heap. naMdI018; nisI013, 7 zrAyA. 2, 5, 1, 148; (8) mendriya pAsa meM 94. do indriya vAlA eka jIva. a two-sensed living being. pana01; (6) manA 245. karma kA skandha. a heap of Karina. ka0pa07, 47; -utsarazro. a0 ( - uttaratasa ) pUrva pUnA meM 25 thI uttarottara. pUrva pUrva ke karma skandha se uttarottara. the future collection of Karma as opposed to the past. ka0 50 5, 47; -desa. puM0 (-deza ) 24-dhana se mAmI paratuna mAga. skandha kA -sArI vastu kA eka bhAga. a part, Page #555 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMdhakaraNI] ( 547 ) [khakArapavibhatti division of a group. bhaga0 The state of being a trunk of 2, 10:6, 1; utta. 36, 1; --paesa. a tree. sUya. 2,3,57 puM0 (-pradeza ) tunA meM mArI:- khaMdhAra. puM0 na0 (skandhAvAra ) senAnI 545 mAM mArI maza. vastu kA eka bArIka meM 1142rnu nivAsasthAna-palI. sainya kA bArIka aMza. the infinitisimal part paDAva; lazkara kA nivAsasthAna, chAvanI. of a thing. aNujo0 144; bhaga010, 1; Encampment; the halting -ppabhava. puM0 (-prabhava) 24.dhanA-yAnI place of an army. utta0 30, 15; utpatti. skandha kI paudhe kI utpatti. origin prava0 1233; -mANa. puM0 (-mAna) of a tree. " mUlAo khaMdhappabhavo sainyane vAnI sA. sainya racanA kI dumassa" dasa. 1, 2, 1. -bIja. tri. kalA. the art of arraying an (-bIja ) 55- 5 mI ne chete; army. nAyA. 1; ova. 40; thaDa vAvavAthI je thAya te mogare capelI- khaMdhAvAra. puM0 ( skandhAvAra ) guthe| dhupe| vigere. podhe rUpI bIja jikasA hai, vaha ___ "khaMdhAra" za6. dekho " khaMdhAra" zabda. paudhA lagAne se jo hote haiM, mogarA-camelI Vide " khaMdhAra" nAyA 0 8; 16; vize0 vagairA. the different lowering 742, jaM. 50 plants which grow not from | khaMpaNaya. na0 (*) mANa; bha3 S52 114. seeds but by sowing their pArnu paratra. kaphana; zava para DAlane kA vana. branches etc. AyA0 2, 1, 8, 48; A winding sheet. su0 10 1, 142; ThA04, 1; dasa. 4; khaMbha. puM0 (stambha) thAmaso; yana. khaMbhA; khaMghakaraNI. strI. (skandhakaraNI) sApAne staMbha. A post; a pillar. uvA03, 140; same nAmayAnu para; saMthArImA. sAdhvI ke jaM. 50 5, 115; 1, 55; 3, 68, 4, 10; kaMdhe para DAlane kA vastra. a garment of 11; bhaga05,78, 9,33, 10, 5,92, 6; a female ascetic worn on the nAyA0 1; 8; 13, 16; aNujo0 153; shoulder. aogha.ni.677; jIvA0 3, 3; prava0 241; gaya. 105: khaMdhaga. puM0 (skandhaka ) / 'khaMdha' 276.. sU0 pa0 20; sUya0 2, 7, 4: gacchA 8; dekho 'khaMdha' zabda. Vide " khaMdha" -uggaya. tri0 (-udta ) yAMnA 52 sU0 50 10, 2Dela. staMbhake Upara rahA huA. resting on khaMdhagaraNI. strI. ( skandhakaraNI ) bho a post or pillar. jaM. pa0 5, 115 'khaMdhakaraNI' rAmada. dekho - khaMdhakaraNI' nAyA0 1; -saya. na0 (-zata) se| la. zabda. Vide " khaMdakaraNI" prava0 538; so staMbha. one hundred pillars. jaM.pa. 5, 112; khaMdhattA. zrI. (skandhatA) unA yo khakArapavibhatti. na. ( khakArapravibhakti ) bhAva-2505. jhADa ke paudhe kA bhAva-svarUpa. kha ajJaranA AkAranI racanAvAluM nATaka * tuo pRSTa na 12 15 nI 5.noTa (*) dekho pRSTha nambara 15 kI phuTanoTa (*). Vide foot-note (*) p. 15th. Page #556 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ khajjU The chief capital city of the coming Vijaya. jaM0 pa0 svaggi. puM0 ( khaGgin ) geDe; me siMgaDAvAso galI pazu. geMDA; eka soMgavAlA jaMgalI pazu. A rhinoceros padma0 1: kappa0 5, 116; zrova0 17: ( 548 ) svaga ] 32 prazna nATabhAMnu the. va akSara ke zrAkAra kI racanA vAlA nATaka; 32 prakAra ke nATaka meM kA eka A kind of drama based on the shape of the letter 'kha' ( kha ); one of the 32 kinds of dramas, rAya0 63; khaga. puM0 ( khaga ) AmazamAM unAra AegI; | pakSI. AkAza meM uDanevAlA prANI, pakSI. A bird. utta0 6, 10; jaM0 pa0 74, 102; svagai. strI0 ( svagati ) bhAsa; gati. cAla; gati. Gait; motion. ka0 gaM0 2, 32; 5,3; ka0 pa0 1, 71 - ceTThA. strI0 ( - ceSTA ) yAjhapAnI gati uravAnI yeSTA. calane kI gati karane kI ceSTA the act of moving. ka0 pa0 1, 71 - duga. na0 ( - dvika ) zubha bhyane azula vihAyogatinyAsa. zubha aura azubha vihAyogati - cAla. auspicious and unauspicious movements kra0 maM0 2, 21; 5, 03; svagga. puM0 ( khaGga) talavAra talavAra, kharA. 1, 2: prava0 1427; A sword. ThA0 2, 1; su0 ca0 4, 28; jaM0 pa0 ka0 gaM0 1, 12 prava0 1228; zra0 12; jIvA0 3, 4 ( 2 ) geMDA. geMDA. & rhinoceros. paraha* 1, 1, 2, 2: -- dhArA. bI0 (-dhArA) tasavAranI talavAra kI dhAra. the edge of a sword. ka0 gaM0 1, 12; svaggapurA. strI0 (khaDagapurI ) suvadagu vizvanI dhAra. khajjaga. na0 ( khAdyaka ) luo " khajja " zaha. dekho " khajja " zabda Vide " svajja" vize0 1065: bhaga0 15, 1; ubA0 1, 34; paMcA0 5, 27 - vihei. puM0 (-vidhi ) pAla, ghevara, sApazI vagere manAvavAno vidhi. khAje, ghevara, lApasI vageraha banAne kI vidhi. the process of preparing crisp bread and other sweet eatables etc. prava0 208 rAdhAnaMI. suvalguvijaya kI mukhya rAjadhAnI. The chief capital city of Suvalgu Vijaya. jaM0 pa0 ThA0 2, 3, khaggA. strI0 ( svatA ) yAvatIvibhyanI mukhya rAjdhAnI. AgAmI vijayakI mukhya rAjadhAnI. | khajjU. puM0 strI0 (kharjU) munsI; parave khaggI. strI0 ( khaDgI ) bhukhe| 'khaggA' 26. dekho " khaggA zabda. Vide 39 "" khaggA "" ThA0 2, 3; khagguDa. tri0 ( * ) arAma svalAvavANuH subhyu; dharmahIna. kharAba svabhAvavAlA; badamAza; dharmahIna A roguish; of wicked na ture. piM0 ni0 322; zroSa0 ni0 35: afag. ft. (fea) orig; wide. huA; khicA 'huA. Studded; inlaid. nAyA 01; kadapa0 3, 60; rAya 058; jaM0 paM0 jIvA 0 3, 4; ( 2 ) prezara vigeredhI ragelaM. kezara vagairaha se raMgA huA. dyed with saffron etc. nAyA 0 1; khajja na0 (khAdya) pAna vagere mAvA yogya padArtha khAje vagairaha khAne yogya padArtha. Crisp bread etc. nAyA * 17: parAi * yo pRSTha nambara 15 nI phruTanoTa (*). dekho pRSTa nambara 15 kI phuTanoTa (*) Vide foot-note (*) p. 15th. For Private Personal Use Only Page #557 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khajjUra ] khAja; khujalI. Itch. ThA0 1; khajjUra. na 0 ( kharjUra ) palura me latanA bheve. khajUra; eka prakAra kA mevA; A kind of dried date. utta0 34, 15; AyA 0 2, 1, 8, 43; prava0 210; 1016; paMcA0 5, 26; - matthaya. puM0 ( - mastaka ) manmurano gala-pIsI. khajUra kA garbha- bhagaja. the interior of dried dates. " khAliera mattharaNa vA khajjUramatthaeNa vA zrayA0 2, 2, 8, 48: sAra. puM0 (sAra) janmurano Asava- 613. khajUra kA AsavazarAva. the essence, wine prepared from dried dates. jIvA0 1; 93 pana0 17: khajjUrI. strI0 ( kharjUrI ) anjurItuM jAu. khajUra kA jhADa. A kind of palm tree bearing dates. jaM0 pa02, 16: bhaga0 22, 13 jIvA0 3, 3 panna0 1; gacchA0 76; patta. na0 ( -patra ) murInuM pAMDu khajUrakA pattA. the leaf of a palm tree. gacchA0 76; khajjota. puM0 ( svacdyota - svadyotate iti ) pataMgIo mo. pataGgaH juganU. A glow-worm. zraNujA0 147; svajjoya. puM0 ( khadyota ) bhugyo upaso zaha dekho Upara kA zabda. Vide above. mu0 ca0 1, 226; ka0 maM0 1, 46; khajjoyaga. puM0 ( khadyAtaka ) bhume 'khajjota' 26. dekho ' khajjota ' zabda. Vide svajjota' nAyA0 8; 6 ( 546 ) khaDa. tri0 ( * ) mA. khA. Sour. pana0 1; - udaga. na0 ( - udaka ) pATu pAyI. khaTTA pAnI the sour water. * panna0 1; - meha. puM0 (megha) mATA pANI vAlI varasAha khaMDe pAnI vAlI barasAda. sour rain. bhaga0 7, 6; khaTTaMga. puM0 ( khaTvAGga ) pATasAnA aMga-pAyA vagere. khATa ke aMga-pAye vagairaha. The legs etc. of a cot, ova* khaDDA. strI0 ( * ) jAta khaDDAH khAi. A ditch. paMcA0 7, 36: taDa. puM0 ( -taTa ) - mAno aMho. khAI kA kinArA. the verge of a ditch. paMcA0 7, 36; [ khaNa khaDDiyA. strI0 (khaTTikA ) gaMdhAra kAmanI zrIku rakhanA. gaMdhAra grAma kI dUsarI mUrchanA. The second note of the musical scale Gandhara. aNujo 0 138: bhaga0 6, 33; "" khaDDuga. na0 ( ) agaLImAM paheravAnI cIMTI, devA vagere dharelA aMgulI meM pahanane kA challA, mUMdar3I vagairaha gahanA A ring worn on the finger. khaDDaya. puM0 ( ) bhukho khaDDuga 16. dekho khaDDuga zabda Vide khaDDuga' dasa0 10, 1: nAyA0 1: khaDDayA. strI. (khaDDukA ) aMgalInA TaDorA; yAMgaNIthI bhArakhaM te. aMgulI kI TaGkAra; aMgulI se mAranA. Tapping with fingers. utta0 1, 38: svaNa. dhA0 I. ( khan ) mo. khodanA. To dig. (c "" khaNDa. nAyA0 17; khaNaMti, su0 ca0 2, 163; nAyA0 jaM0 pa05, 114: khaNe. isa0 10, 1, 2, For Private Personal Use Only yo pRSTha nambara 15 nI puTanoTa (*) dekhA pRSTa nambara 15 kI phuTanoTa (# ). Vide foot-note ( * ) p. 15th. 33 17: Page #558 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saNa] ( 550 ) [khata khaNAhi-prA. sUya. 1, 4, 2, 13, 17; -(a)ddha. na. (artha) artha kSaNa. khaNaha. utta0 12, 26 AdhA kSaNa. half a moment. gacchA . khaNittu. saM. kR. pAyA. 2, 13, 173; 60; -tra. tri. (-za) sasa2 layukhaNamANa. va. kR. piM. ni. 560; vivA. nAra. samaya ko pahicAnane vAlA. ( one ) 1; nAyA. 12; knowing the proper time. AyA. khaNittA. saM0 jaM0 50 5 114; 1, 7, 3, 206; -baMdha. puM0 (-bandha) khaNAvai. pre0 dasa0 10, 1, 2; samaya 05 madha; sthiti manda. samaya khaNAvae. dasa0 10, 1, 2, rUpa bandha; sthiti bandha. liiniattion in khaNAvettuM. saM* kR0 nAyA0 13; relation to tiine. ka. pa. 7, 42; khaNAvittae. he. kR. nAyA. 13: -lava. puM0 (-lava) kSayamAtra mAtra khANittu. piM0 ni0 168 vairAgyabhAvathI dhyAna karavuM te; tIrthaMkara nAmaV svaNa. dhA* I. (caNu ) bhAra; hiMsA gotra mAMdhavAnA pIza mAno me.. kSaNa42vI. mAranA; hiMsA karanA. To kill. mAtra ke lavamAtra vairAgya bhAvase dhyAna karanA; khaNaha.bhA. pAyA0 1,7,2, 204; tIrthakara nAmagotra bAMdhane ke bIsa prakAra meM khaNata. pA. sUya. 2, 1, 17, kA eka. dispassionate meditakhaNa. puM. (kSaNa ) saksa2; 44ta. avasara, tion for a moment only: mamaya. An instant; a moment. one of the 20 ways of distinsUya02.4,4; bhatta084, 0pa02, 82, 4, guishing oneself as & Tir. 21:gacchA . 60: AyA0 1,2,1,70; kappa. thankara. nAyA0 8; prava. 312; 5, 117: (2) dAnAmA khAnA paNa -saMjoya. tri. (--saMyogika) kSaya.. vilA; samaya. choTe meM choTA kAla vibhAga; atimuhurta paryata ne sayoga hAya te. aMta. mamaya. the shortest division of rmuhUrta taka jisakA saMyoga ho vaha. remaintime; an instant. sUya. 1,58:bhaga09, ing or lasting forless than 33;nAyA0 1,16: dasa0 5,1,93: pi0ni0 18 minutes, ka. pa. 7, 36; --sesa. 767; taMdu0 bhatta. 50; paMcA0 1, 48; tri. ( -zeSa ) kSa mA pArI che te; (3) saMnyAta prAguru5 kha vilAmA kSaNa jisa meM bAkI hai aisA. less by // bhuta saMkhyAta prANarUpa, kAla vibhAga, moment. ka. pa0 2, 82; muhUrta. a measure of time com- | | svAyatra. tri. (yaka-gaNaM paraM mikRSTa prising countable breaths; kAlaM jAnAtIti ) 44ta-masarano - a time equal to 48 minutes. nA2. samaya--avasara ko jAnane vAlA. (One) jaM0 pa0 7, 151; ThA0 2, 4, -joha. knowing the proper time. surato tri. ( -yogin -paraM nikRSTakAlaH paNaM 1, 2, 5, 88 sa vidyate yasya iti ) pratikSa nAza khaNi. strI0 (khani) pAe. khadAna; khAna. pAmanA2; kSaNi. pratikSaNa nAza pAne vAlA; A mina. 4. ni. 226; nAyA. 7 kSaNikaH kSaNa bhaMgura. decaying every | khata. na. (ta) dhA; yAM; ma. ghAva; monent; momentary. sUya01,1,1, jakhama. A wound. aNujo* 147: Page #559 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 551 ) khatazra ] khata. puM0 ( zataka ) rAhunA yuddhAnI pahara tamAMnI me lata rAhu ke pudgala kI paMdaraha jAta meM kI eka jAta. One of the 15 sorts of the molecules of Rahu. sU0 10 16; svata. puM0 ( kSatra ) kSatriya; yAra varSAbhAMnA jIne va kSatriya; cAra varNoM meM se dUsarA utta0 3, 4, 6, 18, 16, 6; rAya0 218: varNa. Ksatriya ; the second of the 266; vivA0 1; nisI0 8, 15; 6, 21; four castes. (2 ) hAsIputra; vasa2. dasa05, 2, 2, 6, 2; bhaga0 1, 6; 11, dAsIputra, varNa saMkara one belonging 6; su0 ca02, 355; aNujo0 131; ova* to a mixed caste. utta0 12, 18: 14; 27; 38; kappa0 2, 17 prava0 386; svantaH tri* (*) chAvA rasavAsuM gobara jaisA - kumAra. puM0 ( - kumAra ) kSatriyakumAra: rasa vAlA. Resembling liquid cow- 204 putra. kSatriyakumAra; rAjaputra a prince; dung. jaM0 pa0 (2) tara pADela. khAta the son of a Ksatriya. bhaga03, 33: lagAyA huA. ( a wall etc. ) bored --kula. na0 ( - kula) sAmAnya kSatriya tarI through by a thief paM0 ni0 bhA0 sthApe a. sAmAnya kSatriyake tora para 13: (3) tara pAu; lIMtAM te. sthApita kula family ranked as an khAta lagAnA; bhIMta meM chaMda karanA boring ordinary Ksatriya family. AyA0 through the wall. vivA0 3; nAyA * 2, 1, 2, 11: --jAyazra. tri0 (- jAtaka ) 15: - khagaNa. na 0 ( - khanana - zAyaM khanatIti) kSatriya natimA utpanna thayela. kSatriya jAti khAtara paDavuM; corI karavAne aMdara dAkhala meM utpanna. (one ) born in the thavA bhIMtamAM bAMkuM pADavu te. khAta Ksatriya caste. sU0 1 13; 10; lagAnA; corI karane ko aMdara jAneke liye - dAraga. puM0 (-dAraka ) kSatriyano sAla. bhIMta meM cheda karate haiM vaha breaking kSatriya kA bAlaka. a child of a into a house for the sake Ksatriya. vivA0 5; putta. puM0 of comitting theft. vivA * ( - putra ) kSatriya putraH kSatriya gabhyo. 30 nAyA0 18; meha. puM0 ( megha- kSatriya putraH kSatriya kA baccA. a son karISeNa sAkaM sakarISo vA of Ksatriya. bhaga0 6, 33; va vasAha - vijjA. strI0 ( - vidyA ) kSatriyanI dhanuvidyAhi vidyA; 40 rain vidyAmAMnI kheDa. kSatriya barasAta. kI dhanurvidyAdi vidyA; 40 vidyAmeM kI eka. the science of archery possessed by a Ksatriya; one of the 40 megho yatreti ) chANunA rasa chAraNa ke rasa sarIkhI resembling liquid cowdung. jaM0 pa0 2, 36; bhaga0 7, 6: khattaya, puM0 (zatraka ) kSatra rAhevanu nAma. rAhu deva kA nAma. Rahu. bhaga0 12, 6; [ khattiya-zra Name of god afau-a. j. (vaa ) ulu mla; zUR mAMnA mI va kSatriya jAti; cAra va meM kA dUsarA varNa. The second of the four castes jaM0 pa0 5, 112; * mukha pRSTha namra 15 nI phuTanoTa ( * ). dekho pRSTha naMbara 15 kI phUTanoTa ( * ). Vide foot-note ( * ) p. 15th. For Private Personal Use Only Page #560 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svaciyakuMDagAma ] lores sUya0 2 2, 27; khaciyakuMDagAma puM0 ( kSatriyakurADhagrAma ) kSatriyakuNDanAme grAma jyAM jamali rahetA tA. kSatriyakuMDa nAma kA gAMva jahAM jamAle rahate the. Name of a city the residence of Jamali. bhaga0 6, 33; kappa02, 20; vattiyakuMDapura na0 ( satriyakuNDapura ) bhlaavIrasvAmInI janmabhUminuM grAMma; siddhArtha rAjanI rAjadhAnI. mahAvIra svAmI kI janmabhUmi kA prAma; siddhArtha rAjA kI rAjadhAnIThe city which is the birth place of Mahavira Swami; the capital city of king Siddhartha. AyA02, 15, 176; ( 552 ) svIttayANI. strI0 ( kSatriyANI ) kSatriyanI strI. kSatriya kI strI. A wife of a Ksa triya. kappa0 3, 48; khadirasAra. puM0 (khadirasAra ) merasAra. khera kA sAra. A powder prepared of Kher pana0 17; khadda - ddha. tri0 (khAdya) bhaneAjJaH svAhiSTa; rasabhara. manojJa; svAdiSTha; rasabhara. Delicious; tasteful. sama0 33; prava0 526; khaddha tri0 ( * ) abhUta; adhiS amANuthI vadhAre. prabhUta adhika pramANa se vizeSa. Abundant; much more than enough. AyA * 2, 1, 1, 56; piM0 ni0 185: 481; 526; zrodha0 ni0 86; 722; parAha0 2, 4; prava0 130; dasA0 3, 16; 17; 18; 16; - pajaNaNa na0 ( - prajanana ) mho TuM puruSacinha ( indriya ). baDA puruSacinha [ khasa ( iMdriya ). a big organ of generation. prava0 526; saha. puM0 (-zabda ) mhoTo zab6. baDA zabda a loud sound. prava0 138; khaddhaM. a0 (zIghram ) sahI; tAvale. jaldI; zIghra Quickly. zrAyA02, 1, 5, 25; khaddhAdANizra tri0 ( * ) samRddhi vANu . samRddhivAna. Prosperous. ghoSa0 ni0 86; khapuphpha. na0 ( khapuSpa ) bhAzanA pusanI peThe zUnya. AkAza ke phUla kI samAna zUnya. Anything impossible or nonexistent like the flower in the sky. bize0 32; 'khama dhA0 I ( cam ) sabhA 12vI camA karanA. To forgive; to pardon. khamai-ti zrAyA0 2, 15, 176; aMta 6, 3; svabhaMtu. bhaga0 3, 2; nAyA 0 16 : 3. 6; khame. vi0 vava0 10, 1 khama. A0 nAmA 05; khamaha zra0 su0 ca0 4, 123, svamAhi. nAyA0 6; khameha. dasa0 6, 2, 18, khamiDaM. he0 kR0 su0 ca0 4; 124; svamaMta. va0 kR0 dasA05, 3; samamAyA. ba0 kR0 bhaga0 15, 1 20, 6; vivA0 1: khAmeha-ti. pre0 bhaga0 2. 1, 3, 1 5. 8; 15, 1; nAyA 0 1 5 6 14; su0 ca0 7, 208; nAmeti. bhaga0 3, 1, 11, 12; 18, 3, * yo pRSTha nambara 15 nI phuTanoTa ( * ). dekho pRSTha naMbara 14 kI phUTanoTa ( * ). Vide foot-note ( * ) p. 15th. For Private Personal Use Only Page #561 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khama ] khAmati. bhaga0 3, 1, 11, 12, 18, 3; khAmemi. bhaga0 3, 2; nAyA * 8; 166 mahA0 pa0 6; khAmemo. bhaga0 3, 1; ( 553 ) khAmesu zrA0 nAyA08; khAmiya. saM0 kR0 nisI0 4, 32; bAmetA. saM0 kR0 bhaga0 2, 1, 5, 8, 15, 1; nAyA0 1; sAmemAya nAyA0 5; khama. tri0 ( rAma - kSamate iti kSamaH ) zakti bhAnU; samartha. tAkatadAra; samartha. Powerful; &ble. oogha0 ni0 763; bhaga0 1, 1; 3, 1; nAyA 0 1 10; su0 ca0 1, 26; 316; AyA0 1, 7, 4, 215; dasA0 7, 1; piM0 niM0 71; ( 2 ) zubha; dvitara zubha hitakAraka. auspicious; bene ficial. utta0 32, 13; svamaga. puM0 ( kSamaka ) mAsa mama yadi tapa anAra, tapasvI sAdhu mAsa khamaNa karane vAlA; tapasvI sAdhu. Oue practising fasts for a month etc.; an ascetic given to austerity. paM0ni0 476; khamaNa. puM0 (kSamaNa ) sahanazIlatA rAmanAra sAdhu sahanazIlatA rakhanevAlA sAdhu An ascetic of forgiving nature. aNu jo 0 131; prava0 1527; uvA0 1, 77 ( 2 ) tapa; upavAsa tapa; upavAsa. a fast; an austerity. prava0 1531; - saya. puM0 ( - zata ) se upavAsa sau upavAsa. one hundred fasts. prava0 1531; khamariha tri0 (kSamAha ) kSamA ukhAne yogya. kSamA karane ke yogya. Deserving pardon. bhaga0 3, 2 mA. strI0 (kSamA) hAvanA abhAva; sahanazIlatA; kSamA krodha kA abhAva; sahanazI Vol. 11/70. [ svaya latA; kSamA. Absence of anger; forgiveness. bhaga0 6, 33; 17, 3; nAyA0 10; 13; zrogha0 ni0 581; sama0 27 naMdI0 35; jaM0 pa0 rAya0 171; uvA02, 113; Ava0 3, 1 kappa0 8; khamAvaNyA. strI0 ( dagapanA ) aparAdhanI mAphI mAgavI khamAvavuM, micchAmi dukkaDa seva te. aparAdha kI mAphI mAMganA; kSamAyAcanA; micchAmi dukkaDaM lenA. Begging of pardon for a fault committed; a particular way of confessing a sin. bhaga0 17, 3; utta0 26, 2; khamAsamaNa. puM0 ( kSamAzramaNa ) kSabhAdhArI sAdhu. kSamAdhArI sAdhu. An ascetic of a calm and quiet nature. kapa08; khaya. puM0 (kSaya) bhUlathI (26; sabhUlago nAtha, mUla se ukhADa DAlanA; samUla nAza. Utter destruction. bhaga0 3, 6, 7, 6; 6, 31, 11, 11, utta03, 17; ka0 gaM0 2, 26; bhakta0 50; - ga. tri. ( -gata ) kSaya pAbhela. kSaya pAyA huA, huI. destroyed; decayed. dasA0 5; 32; 33 - nANi puM0 ( - jJAnin ) sarvathA AvaraNanA kSayathI utpanna thayela kaivalajJAnavaan devaNI sarvathA AvaraNa ke kSaya ke jaye ( dvArA ) jJAnavAn kevalI. one possess ed of perfect knowledge due to the destruction of cover in the form of Karinas. vize0 518; -niphpharaNa. tri0 (-niSpanna) urbhAnA kssythI prApta thayela bhAva; kSAyakabhAve prApta thatAM devalajJAnAhi. karma ke kSaya se prApta huA bhAva; nAyaka bhAvase prApta hue kevalajJAnAdi. Kevala Jnana etc. got by destroying the Karmas. aNujo * 127; samaja. na0 ( - zamaja -paya For Private Personal Use Only Page #562 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khayara] ( 554 ) [kharazra zamAbhyAM jAyate tat) harita bhidhyAyanA gola kuMDala hotA hai vaha; vamata. a whirl. kSaya ane anudaritane upazama karavAthI pool ThA0 4, 4; -kaMTa puM0 (-kaeTa) utpana yatuM kSayopazama sahita. udIrita tIrNa kAMTAsarakho; zIkhAmaNadenAra sAdhune mithyAtva kA kSaya aura anudIrita kA upazama huyanara 5 TAthA vAcanA2 zrAva. tIkSNa karane se utpanna hone vAlA kSayopazama samakita. kAMTe sarIkhA; upadeza denevAle sAdhuko durvacana destruction of false belief which rUpI kAMToMse chedane vAlA zrAvaka. one is forced to mature and forc- sharp as a thorn; & layman ing of immature false belief who gives advice to an ascetic to mature. vize0 125 in severe words. ThA0 4, 3; khayara. puM0 (khadira) menuM A5. khera kA jhAr3a. -kaMDa. puM0 (-kANDa) hina bhAga. kaThina A kind of tree known as Kher. hissA. the hard portion. ( 2 ) ataM03, 7; taMdu0-iMgAla. puM0 (-aMgAra) paDelI na24nA paDe sis. pahale narka kA meranA sAnA sabhAsa. khera kI lakaDI pahalA kANDa. the first division of ke aMgAre. burning charcoals of a the first hell. jIvA. 3,1:--kakasa. ___Kher wood. rAya0 66; tri0 (-karkaza) zamAMza; atiza. khayitra. tri. (sAyika ) / " khaizra" karkaza meM karkaza; atikarkaza. very harsh. za6. dekho " khaina " zabda Vide prava0 142; -kamma. na. ( karma ) 2 " khaiba" aNujo, 12;" bha, tya. kaThora karma; kRtya. wicked Vkhara. dhA0 I. (kSara ) nAza pAma. nAza actions. paMcA0 1, 21; -pavaNasaMga. 121. To be ruined. puM0 ( -pavanasaMga ) praya94 pavananA saM. kharai. vize0 454; pracaNDa vAyu kA saMga. uuiting with khara. tri. ( khara) ahie; 5252 / ; za; fierce wind. praka0 251; -puDhavI. tIkSya. kaThiNa, kharadarA, karkaza. tIkSNa. stro0 (-pRthvI ) hina 50. kaThina pRthvI. Harsh; rough ka0 gaM0 1, 41, 42; hard ground or earth. prava0 1112; gacchA0 54; bhaga0 7, 6; 15, 1; nAyA0 ka. pa. 4, 65;-pharUsa.tri0 (-paruSa) 1:8, 6; taMdu0 dasA0 3, 22, 23: 24; ghAI 2. bahuta kaThora. very harsh. utta0 36, 71; piM0 ni0 327; jIvA. " kharapharusa dhUlImailA" nAyA0 2; bhaga0 1; panna. 1; jaM. pa. aNujo0 128; 7,6; -bAyarapuDhavikkAiya. pu. (-bAdara(2) tanu te. tillIkA taila. sesaine pRthvI kAyika) za mAra dIyAnA oil. oghAne0 4, 6; ( 3 ) madhe. gadhA. 71. kaThina bAdara pRthvIkAyA ke jIva. an ass. ova0 38, jIvA0 3. 3; gacchA. hard and visible earth-beings. 125; (4) raahun| a52 nAma. rAhukA jIvA0 1; --visANa na0 (-viSANa) paryAyavAcI nAma. a synonym for gadhenuM zIrAI. gadhekA sIMga. the horn of Rahu. sU0pa016;-prAvaTTa. puM0 (-prA. an ass. viza0 35 varta) hinanI para pArnu gANasij | khara. puM0 (hmacara) Abhagare; ne|42; sa. thAya te; mA. kaThina cakra sarIkhA pAnI kA kAma karane vAlA, naukara, dAsa. A ser Page #563 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kharaMTaNA] ( 555 ) [khala vant. ogha. ni. 438; vAle zAlmalI vRkSa para nArakI ko car3hAkara * svaraMTaNA. strI0 ( * ) nihA; ti22:12; gadhe sarIkhA AvAja nikAlate hue nArakA ko apamAna. nindA; tiraskAra; apamAna. Dis- idhara udhara khecate haiM ve paramAdhAmI. The grace; censure; dishonour. paMcA. infernal gods koown as Perma 12, 1; ogha0 na0 40; piM0 ni0 225; dhamis who mount the hell. kharamuha. puM0 ( kharamukha ) 245 nAbhe yethe beings on a Saloiali tree hav. manArya za. kharamukha nAmaka eka anArya deza. ing thorns as hard as adamant A mon-Aryan country. prava.. and drag them hither and 146E; thither while utterning a cry kharamuhiyA. strI0 ( kharamukhikA )vAdha vizeSa; _like the braying of a ass. sama. sA. vAca vizeSa, kharamuhI. A kind of 15; bhaga0 3, 7, prava0 11.1: musical instrument. bhaga0 5, 4; / khArA . nA. ( * ) sA. dAsA. A kharamuhI. strI0 ( kharamukhI ) yA; me | __maid-servant. ogha. ni. 438; tanuM vAtra. kharamuhI; eka prakAra kA bAjA. | khariMsuya puM0 (khariMsuka ) :- vizeSa. kanda A kind of musical instrument. vizeSa. A kind of bulhous root. pAyA0 2. 11, 168; rAya. 82, 88 | prava. 240; jAvA. 3, 3; ova0 31; jaM. pa. kApa0/ khariyattA. strI. ( kharikatA ) nagara pAlera 1, 101, ke bajAramAM rahenArI vezyAne bhAva-svarUpa. svaramuhIsaha. puM0 ( kharamukhIzaDara) yaanaa| zahara ke bAhara yA bajAra meM rahane vAlI za6.kharamuhIkA zabda. The sound of a vaizyA kA bhAva-svarUpa. The state of musical instrument. nisI0 17, 36; being a prostitute living outsvaraya. puM0 ( kharaka ) rAvanu me nAma. side the city or in a bazar. rAhudevakA eka nAma. A synonym of bhaga0 15, 1; the deity Rahu. bhaga0 12, 6; (2) kharohiyA. strI0 ( kharoSTikA ) maTAra sipi. tri. pi. kaThina. hard. nAyA0 / bhAMnI me. aTAraha lipi meM kI eka. kharasAhiyA. strI. ( kharasAdhikA-akSara-/ One of the 18 scripts. sama0 18; sAdhikA ) 25DhA2 lipimAna me. aThAraha | kharohI. strI0 ( kharoSThI ) nus| "kharoTiyA" lipiyoM meM kI eka. One of the 18 - dekho " kharodvizrA " zabda. Vide scripts. sama0 18, " kharoTTiA " panna. 1; kharassara puM0 (sarasvara ) 4 yA i Vkhala. dhA* I. ( skhala) masa; 24. vALA zAlmalI vRkSa upara nArakIne caDhAvIne khisakanA; dUra jAnA, To slip away; gadheDAnA jevo avAja kADhatAM nArakane Ama | to go away. (2) 5sy; 25sanA tebha yete 52mAdhAmI. vajra sarIkha kAMTe pAma par3ajAnA; patana honA, to fall. * jume 14 nagara 15 / 5TanoTa (*). dekho pRSTha naMbara 15 kI phUTanoTa ( * ). Vide foot-note ( * ) p. 15th. Page #564 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khala] [khallaga khalai. su. ca0 2, 36; yonI 5-5. lagAma kA banda. the khalahi. pA. utta0 12, 7, reins. nAyA. 17; --maTTiyA. strI. khalejja. vi. utta0 12, 18% (-matikA) memAnI mATI. nadI kI miTTI. khalata. va. kR. bhaga0 7,6; jaM0pa0 the silt of a river. fararo 9; khala. puM0 (khala ) mA. khalA. A khalINa. na0 ( khalIna ) sAma; yo threshing floor place in a field, lagAma; caukaDA. The reins. su0ca02,63; where the corn is husked. ova0 | khalu. a. ( khalu) niyaya avadhAraNa artha mAM 17paraha.2,30pa0kappa05,117(2) tri. ane vAkyanA alaMkAra sAthe khalu zabda sumyo, huna. badamAza; durjana. a rogue; Ave che. nizcaya avadhAraNa meM aura vAkya ke a wicked person. sUya0 2, 2, 44; alaMkAra ke sAtha khalu zabda AtA hai. khalaNA. strI. ( skhalanA) bhU; truTi. bhUla; Verily; indeed; ( used also to truTi. A Mistake. taMdu. add grace to a sentence ). jaM. khalaya. puM0 (khalaka) mA "khala " za6. | pa0 7, 131, 5, 112; 115; bhaga0 1, 3; dekho " khaja" zabda- Vide " khana" 2, 17, 18, 5, 25, 3, 31, 1; nAyA. 7: nAyA. 14; 14; 16; dasA. 1, 3, dasa. khalavADa. puM0 ( balavATa ) mAvA. khala- 4, 7, 1; 6, 4. 1; AyA0 1, 1, 1, 8 vATa. A barn yard; a place 1,1, 1,18; 1, 1, 2, 15 panna. 1; 23: where any sort of grain is heap. sUya. 1, 2, 1, 1; utta0 1, 15; ona. ed for separating the husk 38; nira0 1, 2; uvA0 1,2; ka. gaM. 1, 6: _from the corn. rAya. 276; khalu a. puM0 ( khaluka ) pAnI DI. paira kI khali. na. ( skhalita ) 25sanA; bhUsa; eNDI. The heel. vivA06; atiyAra. patana; aticAra. Degrada- | khaluka. puM0 (khaluMka ) avinIta; 16 gate tion; mistake. (2) tri. zIrathI yA svabhAvAlA ziSya. vinayahIna; zroche 25vanA pAbhela. zIlase patana pAyA huA. aura TeDhe svabhAva vAlA ziSya. Inmino( one ) degraded; fallen. nAyA0 dest; a disciple of crooked na1; cau0 1; aNujo0 68; ogha. ture. utta0 27, 2; ( 2 ) jiiye| ni. 541; vize0 102; 854; paMcA0 12, 563 ghoDA. masta baila athavA ghoDA. an 6su. ca. 6,6; unruly bull or a horse. ThA0 4, khAlaNa na0 (khalina ) dheAnI sabhAmA yo 3; utta0 27, 2; ( 3 ) isa, bha72 vigere ghoDe kI lagAma; caukaDA. A bridle of zudra kantu DAMsa, macchara vagairaha choTe jIva. a horse. prava0 241; (2) nahInI small insects, such as mosqui 53. nadIkI miTTI. the silt of a toes, bugs, etc. utsa0 07, 2; river. vivA0 1;-baMdha. puM0 (-bandha ) khallaga. puM0 (*) mAnA pAnI pIyo. * gume| 4 na252 15 nA 5noTa (*). dekho pRSTa nambara 15 kI phuTanoTa (*). Vide foot-note (*) p. 15th. Page #565 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khallUDa ] ( 557 ) [khavaga palAsa ke pattoM kA donA. A cup mmade of leaves of a Khakara tree. piM0 ni0 206; (2) le!; bhArI: 5 // 28. joDA, mojaDI, jUtI. a pair of shoes. prava0 683; khallUDa. puM0 (khalz2aDa) me jatanA 6. eka jAta kA kanda. A kind of bul-1 bous root. panna. 1; jIvA. 3, 4, Vkhava. dhA* I, II. (hi+Ni ) kSaya 32vA; 5pAyu. kSaya karanA; aMta karanA. Todestroy; to make an end; to waste. khavei. bhaga06, 31; nAyA. 1; zrIva0 43; utta0 26, 1; sUya. 1, 2,1,15; prava0 7.1, khaviti. bhaga0 16, 4, sUya. 1, 12,15; khavaMti. dasa. 6,58 su. ca. 1, 18% khavayanti . bhaga. 16, 4, 18,7; khavavettA. saM. kR. bhaga* 6,39; 15, 1; nAyA. 176; khavivettA, saM0 kR. nAyA. 5; ova0 41 utta28, 36; dasa0 3, 15; khavitta. saM. kR. dasa0 6, 2, 24; khavamANa. va. kR. nAyA. 2, khavemANa. va. kR. nAyA. 18%3 khaveta. ka. pa0 2, 66, 4, 41, 7,36; khasiuM. saM. kR. ka. gaM. 2, 35; khava. puM0 (sapaka ) mAnA kSaya 42nAra; 155 gita sAdhu. karmoM kA kSaya karana vAlA; kSapaka zreNigata sAdhu. One who destroys Karmas; an ascetic who has reached Ksapaka Sreni ( a stage of evolution ). bhaga0 25, 7, bhatta. 157; khavaga. puM0 (kSapaka )kSa54 zreNiprApta sAdhu. kSapaka zreNiprApta sAdha. An ascetic who has reached a certain spiritual stage. pi. ni. 206; bhaga0 25, 6, bhatta0 43, prava0 7.6; ka. pa0 2, 17, (2) moDanIyane saa|| 5-kSa54 zreli mohanIya ko dabAne vAlIkSapaka zreNi. a certain stage in which Mohaniya Karma is wasted away. ka. gaM0 2, 28, 5, 82; -prAu. puM0 ( - AyuSa ) AyuSyane 55 vanAra-sUkSma saM5rAya ane apUva kara guNasthAna vAlA 71. AyuSya kA caya karane vAlA sUkSma saMparAya aura apUrva karaNa guNasthAna vAlA jIva. a living being possessed of Suksamasaniparaya and Apurvakarana which waste away the period of life. ka. gaM. 5, 67 -kama. puM. ( -krama ) 154 zreNita ma. kSapaka zreNi kA krama. the order of Ksu. paka Sreni. kappa0 2. 43; -seDhi. bI0 (-zreNi) kSa5 zreNi.kSapaka zreNi. Ksapaka Sreni; the spiritual evolution of a soul made by dog. troying the different Karma in succession. prava020-seNi. strI. (-zreNi ) kSa5 zreNi. kSapaka zreNi the spiritual evolution of a soul made by destroying the different Karmas in succession. ( 2 ) ghAtI karmanI prakRtine khapAvavAnA kramane kSapakazreNi kahevAmAM Ave che. temAM anaMtAnubaMdhI krodha, mAna, mAyA ane lemane khapAvavAnI zarUAta karI citramAM batAvela krama pramANe mohanadhinI badhI pratimAne pAvatAM zanAparaNIya, jaanaavaraNIya, ane aMtarAyanI prakRtione khapAvI 12 mAM guNaThANAne chelle samaye kevalajJAna ane kevaladarzana prApta thAya che. ghAtakarma ko prakRtiyoM ke kSaya karane ke anukrama kA kSapakoNa kahate haiM. usameM anaMtAnubAndha krodha, mAna, mAyA, aura lobha inako kSaya karane kA prAraMbha karake citra meM batalAye hue kramake anusAra mohanIya kI saMpUNa prakRtiyoM kA kSaya karane para darzanAvara. goya, jJAnAvaraNIya aura aMtarAya kI prakRtiyoM kA kSaya karane ke pazcAt 12 ve guNasthAna ke antima samaya kevalajJAna aura kevaladarzana ko prApti hotI hai. the serial order of destroying the Ghati Kar. mas is called Ksapaka Sreni. The course of destroying the said Karmas begins from the destruction of anger, pride, Page #566 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khavaga ] khavaga-seNi. kapala jJAnAvaraNAdi 14 nidrA-pracalA 2 (saM. lobha saM. mAyA saM. mAna saMjvalana krodha puruSa veda hAsyAdika SaTka strI veda napuMsaka veda (ekendriyAdika 16 prakRti apra. kro. mA. mA. lo, pra. krI. mA.mA.lo. naraka Adi 3 Ayu samyakatva mo. (mizra mohanIya) (mithyAtva mo.) anaMtAnubaMdhI kro. mA. mA. lo . V. TALSANIA ( 558 ) kSapaka zreNi. For Private [ svavita deceit and greed which are of etarnal standing and after the destruction of Darsanavarniya, Jnanavarniya and Antaraya Karmas, Kevalajnana and Kevala Darsana are obtained at the end of the 12th spiritual evolution. prava0 776; khavagga. puM0 ( kSapaka ) bhuye| " khavaga " 6. dekho " khavaga zabda Vide navaga prava0 700; "" "4 17 of the khavaNa. na0 kSapaNa ) mana kSaya 2vA te; munI nizI te. karma kA kSaya karanA; amuka zataka karmoM kI nijarA karanA. Destroying Karmas; destroying Karmas to a certain limit. vize0 2514: utta0 33, 25; paMcA0 18, 41; piM0ni0 bhA0 1: su0 ca0 1, 384; (2) aNu adhyayana adhyAya; adhyayana. chapter, division. vize0 662; ( 3 ) sAdhu; muni sAdhu muni " Sadhu; an ascetic. paMcA0 16, 35: khavaraNA. strI0 ( kSamaNA ) adhyayananuM apara nAma adhyayana kA apara nAma A syno nym for a chapter. aNujo0 154; *khavala. puM0 ( * ) me tanu bhAchlu eka jAtikA matsya A kind of fish. pana0 9; khavita. tri. (pita) pAvela kSaya urela. kSaya kiyA huA. destroyed; wasted. sama* 21; --- sataya. tri0 (-saptaka) anaMtAnuandhI bhAra upAya, mithyAtva mohanIya, sabha kita mehanIya, ane mizra meAhanIya e sAta amRti ke kSIrI che te anaMtAnubaMdhI cAra kaSAya mithyAtva mohanIya, samakita mohanIya aura mizra mohanIya, ina sAta prakR tiyoM kA jisane kSaya kiyA hai vaha. ( One) who has destroyed the seven natural impurities; fourfold passions known as Anantanubandhi. sama0 21; * yo pRSTha nammara panI phuTanoTa (*). dekho pRSTa nambara 15 kI phuTanoTa (*). Vide foot-note (*) p. 15th. Personal Use Only Page #567 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaviya-] ( 556 ) [khAa-ya khaviya-a. tri. (pita) pAve. kSaya pakSiyoM ke bheda-prakAra. varieties of kiyA huA. Destroyed; wasted. ka. birds. bhaga0 15, 1; nAyA0 16; gaM0 2, 1; ka. pa0 5.36; 44; -kamma. sahacarI. strI. ( khecarI) mAzamA nAra puM0 (-karman ) 55AcyA cha bhane te. 54ii; yasa vagere pakSiI . zrAkAza meM bhanA kSaya 42nA2 ( sAdhu ). karmoMkA caya uDane vAlI ciDiyAM; koyala Adi pakSI karane vAlA ( sAdhu ); jisane karmoM kA kSaya (strI.). Birds that fly in the kiyA hai vaha. one who has destroy. sky; the cuckoo etc. ThA0 3, 1; ed, wasted the Karmas. ka. pa. khahayara. puM0 (khecara ) pakSI. pakSI. A bird. 2, 66, 6, 20; ( 2 ) vidhAna2. vidyAdhara. a god khasa. puM0 (khasa ) 5sa nAma se manAya possessed of wonderful powers. heza. khasa nAma kA eka anArya deza. Name aNujo0 134; jaM. pa. bhaga0 7, 5, 8, of a non-Aryan country. (2) 1; utta0 36, 186; aova0 41; jIvA0 1; tri. te zinA raba.sI. usa deza kA nivAsI. panna. 1; -maMsa. na. (-mAMsa ) tetara, a resident of this country. parAha. kore pakSInu bhAsa. tItara, murge Adi 1, 1; prava0 1567 pakSiyoMkA mAMsa, the flesh of a cuckoo khasakhAsiya. puM0 ( khasakhAsika ) sa-| partridge etc. prava0 222; mAsi nAmane ye deza. khasakhAsika nAma | khahayarI. zrI. ( khecarI) pakSiya. strIliMga kA eka deza. Name of a country. pakSI. A female bird. jIvA0 1; panna0 1; (2) tri. te dezamA 29vAsA VkhA. I. (khAda ) 5. khAnA. To eat. bhAse. usa deza ke nivAsI manuSya. 3 khAyai. aNujo0 128; dasa0 1, 1,6 resident of this country. panna0 1; vi.ni. 274; khasara. pu. ( * ) masanA rAga asa.. khAi. su. ca. 12, 55; rAya0 240 svasa kA roga; khasa. Itch; a kind khAyaha. A. utta. 12, 26 of skin disease. jIvA.3,3; jaM.pa. khAyamAyA. jIvA. 3; vivA. 13 khaha. na0 ( kha ) mA. zrAkAza. The khAviyata.pre. va. kR. vivA02 sky. bhaga0 20, 2; khajai. ka. vA. rAya. 276% utta0 12,10; khahacara. puM. (khecara-khe pAkAza crtiiti)| khajjata. ka. vA. va. kR. bhatta. 160%3 AkAzamAM uDanAra pakSI, tiryaMca paMcendriyanI | khajamANa. ka. vA. va. kR. saMthA. 66; me Md. zrAkAza meM ur3ane vAle pakSA | khAzra-ya. tri. (khyAta ) praNyAta; prasiddha Adi; paMceMdriya kI eka jAti. A bird; prakhyAta; prasiddha. Famous; renowned. a kind of five-seused animal. paMcA0 11, 4; utta0 14, 2; naMdI. 27; bhaga0 24, 1; utta0 36, 17; -vihANa. khA-ya. tri. ( khAta) hesuM. khudA huA. na0 (-vidhAna ) pakSIyonA me-412. Dug. kappa0 6,2;ova0 (2) pA31; * zuo Y4 nama2 15 nI 5Tane!2 (*). dekhA pRSTa nambara 15 kI phuTanoTa (*). Vide foot-note (*) p. 15th. Page #568 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khAi ( 560 ) [khANu khADI; kutrA. a ditch; a well. aNujo. __ pragaTa kiyA huA; kahA huA. Revealed; 133; (3) mA. khAI. a ditch. jaM. exposed; told. bhaga0 2, 10; pa. 3, 47; sama.pa. 206; khAiya. na. (hAyaka ) yA kSA khAi. strI0 ( khyAti ) adhyAti; prasiddhi. samati jJAna kore, kSAyika bhAva prakhyAti; prasiddhi. Fame. bhaga0 12, 2; kSAyaka samyaktva kevala jJAna Adi. The 17, 2; prAva. 41; state of destroying Karmas khAipA-yA. strI. (khAtikA) nAye ane etc. vize0 46% 752 sa2mA mAzI pAca. nIce aura Upara | khADakhaDa. puM. (khADakhaDa ) se nAmanI yAthI barAbara khudI huI khAI; gaDA. A ditch 24ne se na24AvAso. isa nAma kA cauthI uniformly dug from its mouth, naraka kA eka narakAvAsA. A division to the button. paNha0 1, 1; aNujo0 of the 4th hell so named. ThA06,1; 134; bhaga0 5,78,6; 8 khADahila. puM0 ( * ) nA zarIra52 khAhama. tri. ( *khAdima khAdya) samaDI, ghelA tathA kAlA paTTA hoya che tevuM eka bhevA, mere bhAvAsAya pahA. mevA, miThAI prANI. jisakI deha para sapheda tathA kAle paDhe Adi khAne yogya padArtha. Sweetmeats, hoM aisA eka prANI. An animal hav. dried fruits etc. uvA0 1, 58; ing black and white stripes on AyA0 1,71, 197, 2, 11, 170 the body e.g. the zebra. paraha.1,1; bhaga0 2, 1; 5; 5, 67, 1; nAyA71 | khANi. strI. ( khAni) A42; mA. khAna; 216; piM0 ni0 169; rAya. 226; khadAna. A mine. naMdI0 41; utta0 12, dasa0 5. 1, 46; 10, 1, 8 veya. 1, 16; / 13; su. ca0 15, 61; sama0 21; 33; ova0 39; paMcA0 5, 26; / vANiprA. strI. ( khAnikA) me "khANi" kappa0 5, 102; prava0 168; bhAva0 6, 1; 16. dekhA " khANi " zabda. Vide -sAima tri. ( -svAdima= svAtha ) "khANi "AyA 2,10,116; sukhaDI mevo ane svAdima-mukhavAsa-sopArI khANu. puM0 (sthANu) AnuM DAlo patte saviMga vagere. mevA miThAI Adi svAdima- rahita sUkhahue. jhADa kA DhUMThA. A dried supArI lauMga Adi mukhavAsa. sweet- trunk of a tree without branch. meats, dried fruits, cardamom, es. AyA0 2, 1, 5, 25; dasA0 7,1; cloves.etc. dasa0 5,1,61; nAyA0 1; jIvA0 3, 3; jaM0pa0 1,10; khAiya. tri. (khAdita) bharAvetu; akSaya utta0 14, 26; (2) pIlA; muMTI. kIlI; 42. khilAyA huzrA; bhakSaNa karAyA huA. khUTA. a big nail; a peg. veya06, 13; (Any thing ) caused to be jaM0pa04,111; -samANa tri0 (-samAna) tasted or eaten. ova. 38; sukela jhADanA ThuMThA je; pitAnI khoTI haTha khAiya. tri. ( khyAta ) pragaTa resa; Dela. choDe na&i; mott| 25 42nA2. sUkhe hue ___ * gumo pRSTa na052 15 nI 5TanoTa (*) dekho pRSTha nambara 15 kI phuTanoTa (*) Vide foot-note (*) p. 15th. Page #569 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khANuya] ( 561 ) [khAra jhADa ke TUTa jaimAH apanI mithyA haTa na tyAga ne vAlA: mUThA yAgraha karane vAlA. (one) like a dried trunk of a tree; (one) who nevergives up one's false idea; obstinate. ThA0 4, 3; khANuya puM0 ( sthANuka ) yo " khANu" zam6. dekhA " vANu " zabda. Vide "khANu" zrAyA* 2, 10, 166; 2, 13, 172, nAyA02; khAta. na0 (khAta) mAhe. khudAhuA. Dug. panna0 2; (2) mA. khAI. a ditch. bhaga0 15, 1; panna0 2; --udaga. puM0 (-udaka ) bhAnu pI. khAI kA pAnA. water of a ditch. bhaga0 15, 1; khAtiyA. stro0 (khAtikA) / "khAimA" 26. dekho " sAinA" zabda. Vide " khAiyA" paraha. 1, 1; vAtta. na. (kSAtra) pAta2. bhIta meM khAta lagAnA. Opening in a wall (made by a thief). nAyA016-khaNaga. tri. (-khanaka) mAta2 pAnA2; yAra. khAta lagAne vAlA; cora (one) who bores through a wall: a thief. nAyA018; khAmaraNa. na. (tAmaNa) samAva. kSamAnA. Begging of pardon. dasA. 4,105 matta. 50; nAyA0 27 khAmaNA. strI. (tAmaNA-samApanA) a52rAdhanA bhAI? bhAgI; bhArate aparAdha kI mAphI mAMgatA; kSamA mAMganA. Begging of pardon. prava* 66; 182: bhatta0 16; khAmizra-ya. tri. (zAmita-kSamApita)kSamA resa, bhAI Apela kSamA kiyA humA: mAphI diyA huA. Pardoned. su. ca. 1, 383, bhaga* 3, 1; 15, 1; dasA. 1, 14; sama. 2.; khAra. tri. (jAra) pAI. kSAra. Sult. (2) Vol. 11/71. puM. 5 mAra vagere pAra pahA. mitu javakhAra ityAdi kSAra padArtha. things having Halt taste. "khArassaloNassa praNAsahaNaM" nAyA. 16; sUya. 1, 4, 1,21. 2, 3, 25; zrAyA. 2, 10; 166; rAya 258; nimI0 12, 33; jaM. pa. vivA0 1; (3) sAmasAmI mAra; 32. dUsaroM se DAha; baira. enmity towards others. jIvA0 3. bhaga03,3:5; (4) puM0 paare| 2sa. kSAra rasa salt juice. panna. 17; sa. ca. 7,264; (5) strI. mAravAsI bhUmi kSAra vAlA bhUmi. Haline soil. piM.ni.bhA.13; (6) mu . 52 sapanA 1. bhujAra sarpa ko eka jAti. a kind of serpent. panna.1:-udaga. na0 (-udaka) the. mAI pAyI. thor3A khArA pAnI. water having some what galtish taste. panna. 1; bhaga. 15, 1%B -gAlaNa. na0 ( --gAlanaka) sAbhAra vigarene pAsavAna pAtra. sajjIbAra Adi galAne kA pAtra. apot for liquifying carbonate of soda etc. sUya01, 4; 2, 12: -tella. na0 (-taila ) 1 tesa. khArA tela. galtish oil. vivA0 6 -dAha puM0 (-dAha) sa ha 54. pAnI 15. sajjI, khAra Adi pakAne kA sthAna. a place where carbonate of soda etc are boiled. nisI0 3, 75; --meha. puM0 (-megha) sAkSanA 2sayA 15 vAle bheSa-varasAi. sAlavRkSa ke rasa samAna jalavAlA megha-barasAda. rain resembling the juice of a Sala tree. bhaga07,6jaM.pa. 2, 36-ghama puM0 (-vardhasU) mAravAlA ya. khAra maya kUDA. saltish dirt nisI0 3, 80; -vattiya. tri. (-vartita)mAmalarAvara, pAramA nAmesa. namaka se bharA huA; namaka Page #570 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khArAyaNa ] [khiMsa meM bhiMgoyA huA. salt-soaked. sUya. khAsa. puM. (kAsa) mAMsInA |52s. 2, 2, 63, zrova038dasA0 6, 4;-taMta. __ khAsI kA roga; damA. Cough. nAyA. pu0 (-cArataMtra ) liMga vRkSa yAhi pA 4211 __ 13; bhaga0 3, 7; // AyurvenA meM bhAga liMga vRddhi khAsi. na. (kAsita ) bhume| "khAsa" zrAdi vAjI karaNa zAstra; zrAyurveda kA eka za.. dekho " khAsa '' zabda. Vide bhAga. a section of Ayur Veda " khAsa" vize0 501; naMdI0 38; ( medial science) dealing with | khAsiya. puM. (khAsika) se nAmanI me the excitement of amorous heza. isa nAma kA eka deza. Name of desire by means of aphrodi. a country. (2)te zanI 22vAsI. siacs. ThA. 8, 10 usa dezakA nivAsI. a resident of this khArAyaNa. puM0 (kSArAyana ) bha75 gotranI country. paraha. 1, 1; prava0 1567: zA . maMDapa gAMtra ko eka zAkhA. A ova. 1,5; branch of Mandapa lineage. khii. sro0 (kSiti) vI. pRthvo. The (2) te zazamAna puru5. usa zAkhA kA earth; the world. ka. pa. 1, 69; puruSa. a man of that branch. . 4, 32, ThA0, 1; khivaNI. strA0 (kihiNI ) dhudharI: hAnI kharia. puM0 (sArika) pArImA; bhUsA kore- TI. ghugariyAM; choTA ghugarA. A sinall nA hama bhI lasI mAyA bell. nAyA0 9; ThA0 10, 1; nAvAmAM Ave che te. namakona; mUle Adi khikhaNIya. na. ( kiNIka ) numA ke pattoM meM namaka DAlakara acAra jaisA bnaayaa| "khikhaNI' za6. dekho " vikhaNI" jAtA hai vaha. Pickles. ogha. ni. zanda. Vide : khikhaNI" nAyA. 1; bhA. 136; uvA0 2, 113; khArI. stro0 ( * khArI ) mejatatuM pAyI. khikhiNI. zrI. ( kiraNo) dhubarI; 42ii. eka jAti kA prANo. A kind of crea- choTA dhugarA. A small bell. jaM.pa. ture. jAvA. 1; rAya0 106; jIvA0 3, 3; ubA0 6, 166; khArugaNiya. puM0 (tArugaNika) me nAbhana khisa. dhA* I. (khis ) nin 42vI. meanArya za. isa nAma kA eka anArya niyu. nindA karanA. To blame; to deza. Name of a non-Aryan censure. (2) 423; tara cha. country. ( 2 ) tri. te zanA vAsI. krodha karanA; tiraskAra karanA. to get usa deza kA nivAso. a resident of angry; to despise. this country. bhaga0 1, 33; khiMsaha-ti. sUya0 1, 13, 14, 2, 2, khAliya. tri. (cAlita) dhoya. dhulAhuA. 15% nAyA. gha. piM.ni. 358%; Washed. su. ca. 2, 243: 7, 61; utta. 17, 4; sama* 30; dasA. 6, svAvaNa. na. (khyApanA ) prasiddhi; yAti; 20; 21, prAsaddhi; khyAti. Fame; reputation. khisaMti. bhaga.3, 13maMta06, 3: nAyA08; paMcA. 10, 7 khisae. vi. sa. 8, 26; prAyA. 1, Page #571 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khisaNa] ( 563 ) [ khitta khijINaya. tri0 (khedanIya ) me 42vAne khisaijA. dasa06, 3, 21; yoya. raMja karane yogya. Regrettable. khiMsaha. bhaga. 5, 4, 12, 1; nAyA. 16 khisissaMti. nAyA. 16 khijamANa. tri. ( khidyamAna ) pAtokhise (si) tA. saM0 kRbhaga0 5, 6 ThA0 yArIyA 25lApa pANI. khIjatAhuA ciraDI 3, 1; svabhAva vAlA. (One) of an irritable khisijamANa. nAyA. 16; bhaga. 3,13 nature. jIvA0 3, 4, nAyA. 18; khisaNa. na0 (khisana) nin; ti22412: rAya0 112; apamAna. nindA; tiraskAra; apamAna. Cen- khijiya. tri. (khina ) me pAmeDaM. kheda sure; contempt; dishonour. paraha. / prApta. Troubled; afflicted. nAyA. 6; 1,1; zrova. 21% khiDakara. tri. (kaDa ) EhiyA 42nAra. khisaNA. strI0 (khiMsanA ) samakSa bhabha gudagudI calAne vAlA. ( One) who S4 pADI azA 12vI. logoM ke sAmane | tickles. su. ca0 2, 643; gupta rahasya prakaTa kara avajJA karanA. Dis- | khiti. strI0 ( kSiti ) 5vI. pRthvI The regarding anyone by exposing | earth; the world. vize0 1208; his weakness in the public | khitta. na0 (kSetra ) mA pradeza. AkAza zrova0 40; rAya. 264; pradeza. The firmament; the space khisaNija. tri. ( khiMsanIya ) ti22412 of the sky. utta0 33, 16; ka. gaM0 421 // yoya. tiraskAra karane yogya. Cen- 5, 86; ( 2) Aya sanAya deza. zrArya surable; disgraceful. nAyA* 3; anArya deza. a country of Aryas khiMsA. strI0 ( khisA ) ni. niMdA. Cen- and Anaryas. gacchA0 14, utta0 3, sure. paMcA0 17, 25; 18; ( 3 )pino se lA; --4i5; khisiya. tri. ( khisita ) bhalehI vayanayI ma bharata kSetra. dvIpa kA eka bhAga; khaMDa ti2242 433. marma bhedI vacana se tiraskRta. vijaya; jaise bharata kSetra. a part of a Disgraced with piercing words. continent. ThA0 2, 3; ( 4 ) mukhI ThA0 6, 1; prava. 1335; -vayaNa. na. bhIna; dhAnyavAsavAnI bhIna. khulI (-vacana ) mInI basanA (ti22412) jamIna; dhAnya bone kI jamIna. a field; an 72yAnuM vayana. dUsaroM kI ghRNA-tiraskAra open plot of ground AyA0 1, 2, karane yogya bacana. the words of 3, 76; aNujo0 80; dasa0 8, 35; prava0 rebuke. ThA0 6, 1; veya. 6, 1; 18, 604; bhaga0 2, 1; 25, 5;pana. 14; khikkhiyaMta. tri. (khikhikurvat ) miti utta0 30, 18, progha. ni. bhA. 82; za6 42, tI, tA. khikhi zabda karatA su. ca. 1, 23; kappa. 5, 117;-nihuA-huI. (One) making a sound vAsi. tri0 ( -nivAsin ) se kSetramA like 'Khi Khi qe* , : nivAsa 42nA2. eka kSetra meM nivAsa karane khijjaNA. strI. ( akhidyanA-khedakriyA ) vAlA. residing in one country. meha. kheda. Pain; trouble. nAyA. 18; prava0 784; -phusaNA. strI0 (-sparzanA) Page #572 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khitta] ( 564 ) [khillUha kSetranI 25shn| mA pradezanI sAnA. | deity. su0 ca0 7, 70; kSetra kA sparza; AkAza pradeza kI avagAhanA. | khinna. tri. (khinna ) Ne pAme. duHkhI; kheda occupying the atmosphere or pAyA huA. Troubled; afflicted. space. vize0 406; -bAhiTTiya. tri. ogha0 ni0 124; (-bahiH sthita ) kSetrathA-vasatithI mahA2 khippa. tri. (kSipra) reel; tAj. jaldI; 2hesa. kSetra se bAhara rahA huA. situated phutaliA . Speedy. AzA0 1, 6, 7, 6; outside the inhabited region. 2, 3, 2, 125; utta0 1, 44; bhogha prava0627;-vuDDhi . strI. (-vRddhi) kSetranA ni0 775; bhaga0 1, 62, 1, 3,1,3; pRddhi kSetra kI vRddhi. inerement in dasa0 4, 28, 8, 31; nAyA0 1; 16; space. prava0 281; -saMThii. strI0 vize0 280; sUya. 1, 8, 15, kappa0 2, (-saMsthiti ) kSetro mA2. kSetra 25, 4, 58; uvA0 1, 26; rAya0 28; prAkAra. the shape of the space 34, 35, ova0 26; ka. pa. 2, 88; 6, or region. jaM0 pa0 37, 135; 16; sama. 34; dasA04,38 -sahAva. pu. ( -svabhAva ) kSetra khippagai. puM0 ( kSipragati) dishaamaa2|| svAya. kSetra kA svabhAva. the nature sopAsanAma. dizAkumAra ke lokapAla kA of the space. prava0 1088 nAma. Name of a Lokapala of khitta. tri0 (kSipta ) 34. phaiMkA huA. Disakumara. bhaga. 3, 8; (2) Thrown. ka. gaM. 4, 86; nAyA0 17; amitagati tathA amitavAhana IMdranA leka---citt. tri. ( -citta) putrsh| gere pAsanu ma. amitagati tathA prAmatavAhana thA vikSita thayu cha yitta / me.. putra indra ke lokapAla kA nAma. name of a zoka zrAdi se jisakA citta kSubdha hai vaha. Lokapala of the Indras named ( one ) maddened on account Amitagati and Amitvahana. of the death of a son etc. ThA. ThA0 4,1; 5, 1; vava02, 1010, 18, (khilIkaya. tri0 (kilIkRta ) pAsI bhArIne khittaa. tri. (kSetraja) strIyA Budi chI karmane nivaDa karela; nikAcitabadhune bAMdhela. 42. strI se utpanna laDake. Children kIla Thokakara karma ko dRDha kiyA huzrA; nikAborn of a woman. ThA0 10; cita baMdha se baMdhe hue. ( The Karmas) khito . a. (kSetratas) kSetrI ; kSetranAnailed or bound very tightly. apekSAme; kSetramAzrI. kSetra se; kSetra kI bhaga0 6, 1; apekSA; kSetra ke sambandha meM, In relation | khilluDa. puM0 ( * ) 6 vizeSa. kanda to space. utta0 24,6; zrIva. 17 vizeSa. A kind of bulbous root. khittavAla. puM0 (samrapAla ) he vizeSa; leta- prava. 240 2pAsa. deva vizeSa; kSatrapAla. A kind of | khillUha. puM0 ( * ) 6 vizeSa; narapati. * zuso 4 nambara 15 nITanoTa (*). dekhA pRSTa nambara 15 ko phuTanoTa (*). Vide foot-note (*) p. 15th. Page #573 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khilleuM ] vanaspati; kaMda vizeSa. A kind of bulbous root; a kind of vegetation. jIvA 0 1; * khilleuM saM0 kR0 0 ( krIDayitvA ) melIne; 2bhIne. khelakara; krIDA karake. Having played. su0 ca0 7, 113; khivittA. saM0 kR0 ( kSiptvA ) Having thrown. bhaga0 khiviya. tri0 (kSipta ) he ( 565 ) Thrown. su0 ca0 1, 17; vINa. puM0 ( kSINa ) jayA gaye; nAza pAbhela. naSTa; kSINa. Wasted; destroyed. nAyA * 1 8; ajo0 127, 136; jaM0 pa0 panna0 1; bhaga0 1, 6; 5, 4, 6, 7; 15, 125, 1; 7; sama0 7 ThA0 2, 1; "" ne pheMkakara . 3, 2; pheMkA huA. ka0 pa04, 18; 5, 18; prava0 1313; kappa0 2, 18, 5, 1460 ka0 gaM0 2, 2 20; 4, 76; ( 2 ) bhAramA zrImohagugu sthAnanu nAma bArahaveM kSAraNa mohanIya guNa sthAnaka kA sakSipta nAma. a short name of the 12th variety of spiritual evolution known as Ksinamoha. ka0 gaM0 6, 45 - udaga. tri0 ( - udaka ) pANIvinAnuM nirbha pAnI rahitaH nirjala devoid of water; waterless. bhaga0 15, 11 - uvasaMta. na0 ( -upazAnta ) zrIsumoda tathA upshaaNtmeha nAme guNasthAnaka; bAramuM ane agIyaarbhuN guNasthAna: kSINa moha tathA upazAMta moha nAma kA guNasthAnaka; bArahaveM aura gyArahaveM guNasthAnaka the eleventh and the twefvth spiritual stages known as Ksinamoha and Upasantamoha. ka0 gaM0 4, 61: --kasAi. tri0 ( -kaSAgran ) lukho khIsA 6. dekho khINa " "" [ khINa kasAthi " zabda. vide " khINakasAyi " bhaga0 6, 31; - kasAya. tri0 (- kaSAya ) kSaya pAmyA che . kAma kaiAdhAdi kaSAya jenA te. jisake kAma krodhAdi kaSAya kSaya hogae haiM. ( one ) whose passions i. e. anger, hatred etc. are destroy. ed or decayed. ka0 pa0 7, 48; - kasAyi. tri0 . ( - kaSAyin ) upAyano nAza-dAya che se te; uSAyarAhata. jisane kaSAya kA nAza--kSaya kiyA hai vaha; kaSAya rahita. (one ) who has destroyed the passions. bhaga0 25, 6; - duha. tri0 (-duHkha) zrIgu thayuM che hu: ma menuM; hu: vinAnuM jisakA duHkha kSINa hogayA hai vaha; dukha rahita. freed from pain or misery. sama0 pa0 - bhAMga. tri0 (-bhoga) bhenA loga vivAsa jhIla thayA che meve, jisake bhoga vilAsa kSINa hogaye haiM vaha. freed from wordly enjoyments. nAyA 06; - bhogi. tri0 1- bhogin - bhAgo jIvasya yatrAsti tadbhogi, zarIram tatkSINaM taporogAdibhiryasya saH kSINabhogI ) huNA zarIra vANuM patale zarIra vAlA; durbala. ( one ) of weak constitution. bhaga0 7, 7; - moha. tri0 ( - moha ) mohanI nenu kSINa thayesa che te. jisakA mohanIya karma kSaya hogayA hai vaha. (one ) freed from Karma known as Mohaniya. ka0 ga04, 63; ka0 pa0 6, 6; ThA03, 4; 240; - raya. tri0 ( ~ rajas ) bhege urbharUpa 204 nAza che te. karma raja kA nAza kayA hai vaha.. (one ) freed from dust in the form of Karmas. sama0 pa0 240; - rAga tri0 ( - rAga ) bhage rAga dveza kSayaryo che te. jisane rAga For Private Personal Use Only Page #574 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khINakasAya [ khIra deza kSaya kiye haiM vaha. (one ) freed from passions. ka. 50 4, 18, 42; gacchA0 33; -vedaya. tri. ( -vedaka) strI veda, purUSa veda, napuMsaka veda, Adi jenA Ama viSTa yaye chete. jisake strI veda, puruSa veda, zrAdi kAma vikAra naSTa ho gae vaha. (one ) freed from sexual passion. bhaga0 6. 31, 25;; khINakasAya. na. (sINakaSAya ) paarbhu| guNasthAnaka ke jyAM kaSAyano sarvathA kSaya 32vAmAM Ave che. bArahavAM guNasthAnaka ki jahAM kaSAya kA sarvathA kSaya hotA hai. | The 12th spiritual stage where the passions are com. pletely overcome. ka.gaM. 6, 84; -vItarAga. puM0 (-vItarAga) SAya rahita vItarAga. mAramA gugusthAnavatA. kaSAya rahita vItarAga. bArahaveM guNasthAnakacArI. a soul that has reached the 12th spiritual stage. bhaga0 25 6 khIra. na. (hIra )hudha. dUdha. Milk. sU0 pa. 11; 19; pana. 2; AyA0 2, 1,4, 24; vize0 769; nisI. 6, 22; nira. 3, 4; jIvA0 3, 3: piM. ni. 139; bhaga. 3,511, 11, ThA. 4,1; ova0 10, 38; piM0 ni0bhA050; uvA0 1, 24; paMcA0 5, 27; 13, 10; kappa0 3, 38; 6, 17, (2)kSI2 nAbhana pAMyamI samudra sane pAyA dI5. cAra nAmakA pAMcavAM samudra aura pAMcavAM dvIpa. Name of a continent and an ocean. aNujA. 103, pana. 1; jIvA0 3, 4, -kuMbha. puM0 na0 (-kuMbha) dudhanA 5. dUdha kA ghaDA. a pot of milk. bhaga0 16, 3, -duma. puM0 (-duma) 65 pANAM 13; thAra, A. pore. dUdhavAle mAr3a; thUara, | Akar3e Adi. trees that give milk 8. g. the Asvattha tree. paMcA0 15, 20; piM. ni. bhA. 12; -dhAI. strI0 (-dhAtrI) mArane dhanazavanArI pAyabhAtA. bAlaka ko dUdha pilAne vAlI; dhAya mAtA. a wet nurse. AyA0 2, 15, 173; bhaga. 11, 11; nAyA0 1, 16; vivA0 2; -bhoyaNa. na. (-bhojana) bhIranuM gamaya. kSIra kA bhojana. a meal consisting of rice boiled in milk. nira0 3, 4; -mahura. tri. ( - madhura) dudhanA ne bhI dUdha jaisA miSTa. sweet as milk. ThA. 4, 3, -meha. puM0 (-megha) marata kSetramAM utsapiNane bIjo Ara besatAM sAta dIvasa puSkara saMvata nAmano medha varasyA pachI bIje mela sAta divasa sudhI barase tenuM nAma. bharata kSetra meM utsarpiNI kA dUsarA pArA baiThatA hai taba sAta dina taka puSkara saMta nAmakA megha barasatA hai pazcAt dasarA megha sAta dina taka barasatA hai usakA nAma. naine of the rain which falls for 7 days at the commencement of the 2nd wou in Bharata after a7 days' rain fall known as Puskura Sain. varta. jaM. pa. --dhuThi. strI0(-vRSTi) dudhanI vRSTiH dhanI 12sA6. dUdha kI vRSTi; ddha kI barasAta. a shower of milk; a rain of milk. bhaga0 3, 7, -samuddha. puM0 ( -samudra) kSA2 sA12. kSIra sAgara. the ocean of milk. su. ca. 2, 251; --sara. na0 (-saras) dudha devA pANIvANu talAva. dUdha jaise pAnI vAlA talAva. a tank having milky water. su0 ca0 15, 32; -sAgara.puM Page #575 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khIrakAmolI] ( 567 ) [ khIroyA (-sAgara) kSIra samudra. kSIra samudra. name khIriNiyA. strI0 (soriNakA ) dupANA: of an ocean. kappa03, 33, -sAlA. | meii. dUdhavAlI; dudhArU. A milch cow bI0 (-zAlA) dudhanI zAnA-Ana. etc. AyA. 2, 1, 4, 23; dUdha kI zAlA-dukAna. shop of khIriNI. strI. (pIriNo) yAvA unI milk. nimI. 6,7 vesa. cIDavAle bhAva kI vela. A kind khIrakAolI strI. (tIrakAkolI) ye| of creeper. patra. 1; nAmanI sAdhAraNa vanarapati. isa nAma kI | khIrodana. puM0 (hIrodaka ) kSIra samudra. kSIra sAdhAraNa vanaspati. A kind of vege ___ samudra. Name of an ocean. ThA04,4; tation 970 9; khorodaga. puM0 (sIgedaka ) kSIrasamudra kSIrakhIrakAkoli. strI0 (tIrakAkolI) shume| sAgara. kSIra samudraH kSIra sAgara. Name "vIrakAmokho" za... dekho "khIrakAmolI" of an ocean. bhaga0 8, t; jaM. 50 zabda. Vide " khIrakApolI " bhaga. pana0 1; -samuda. puM0 ( -samudra ) khIraNI. strI0 (kSIraNI) vRkSa vizeSa; bhiranI kSIrAdaka samudra-jenuM pANI dudha jevuM che vRkSa vizeSa; khiranI. A kind of tree me| samudra. kSArodaka samudra-jisakA pAnI bearing sweet fruit. bhaga0 22, 2; | dUdha sarIkhA hai aisA samudra. An ocean panna. 1; the water of which is like khIrabhusa. puM0 ( sIrabhuSa) se nAma 55 milk. nAyA. 8; janatanuM ye Au. isa nAma kA parvaga jAti khIrodA. strI0 (tIrodA) pazcima mahAvinA kA eka jhAr3a. A kind of tree of dakSiNa khAvAnI bIjI vijayanI pazcima Parvaga sort. panna. 18 saha 52nI mahAnahI. pazcima mahAvideha khIrAiya. tri.(vIrakita) mA kSI2-2sa 5- ke dakSiNa khaMDa kI dUsarI vijaya kI sImA para nayA cha me. jisameM kSAra rasa utpanna huA bahatI huI mahAnadI. Name of the hai vaha. ( A substance ) in which great river fowing on the juice has been produced. western boundary of the 2nd "tagaNaMtesAlIaNupugveNaM prAyayagaMdhA khIrA- Vijaya of the southern part of iyA badakalA" nAyA. 7; the western Mahavideha. jaM. khIrAsava. tri. (zIrAzrava) vayana hudha- pa.4, 102, nA sAmanArane madhu2 sANe tepA zakti- | khIroya. na. (kSIroda ) kSIra saa||2. kSIra sdiyaa| mAsa. jisake vacana sunanavAlA sAgara. Name of an ocean. ja. pa. kA dUdha jaise miSTa mAlUma ho esI zakti- 5, 120; kappa0 3, 43; -sAyara. puM. labdhivAlA manuSya. (One ) possess. (-sAgara) kSIra samudra. kSIra samudra. Nane od of sweet speech like milk. ___of an ocean. kappa. 3, 43; zrova. 16; paNha. 2,1 khIroyA. puM0 ( * ) nume| "khIrodA " * gumepRSTa nama2 15 nI 58 noTa (*) dekho pRSTha nambara 15 kI phuTanoTa (*). Vide foot-note. (*) p. 15th. Page #576 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khIla ] ( 568 ) [khujA za6. dekho " khIrodA" zabda. Vide aNujo0 118; ThA* 6, 1; pana. 1; sama. " khIrodA" ThA0 2, 3; / pa0 227, (2) tri. dus|. kubja; kubaDA. khIla. puM0 na0 (kIla) jAto. kIla. A (one) hump-backed. su0ca02,364; nail. aodha0 ni0688; paraha. 1, 1; aogha* ni0 bhA0 82; piM. khIlaga. puM0 (kIlaka) mA "khIla" ni0 475; paMcA0 18, 10; prava0 563; za6. dekho "khIla" zabda. Vide 802; (3) na0 me pravRtinA yathA dusa "khIla" sU0pa08; zrogha. ni. bhaga0 2717 paNuM prApta thAya te nAmakarmane eka prakRti. khu. a. (khu-khalu ) paayaa|2; 43yane jisa prakRti ke udaya me kubaDApanA prApta ho zAlAvanAra adhyaya. vAkyAlaMkAra; vAkya usa nAma karma kI eka prakRti. a variety ko suMdara banAnevAlA avyaya. A particle , of Nama Karma by the rise of used to add grace to a sen- which one becomes humptence. AyA0 1, 6. 3, 185; / __backed. ka. gaM0 1, 40; dasa0 2, 5, 8, 54; (2) nizye. nizcaya. | khujakaraNI. strA0 (kumjakaraNI ) *55tI certainly; verily. gacchA0 63; sAdhvI uparakoI mohana pAme te sAruM kada rUpa khuDa. strI0 (suti-kSavaNaM sutiH) chI.. chIka. banAvavAne khaMbA upara rAkhavAnA saMthArI A sneeze. nAyA0 2; 16; bhaga0 A vastrane khabhA nIce pITha upara eka paTAthI 15, 1: mAdhIzamate.rUpavatI sAdhvI para koI mohikhukkhu. puM0 (khukkhu ) utA ghoDAne "Y. ta ho isaliye suMdaratA ko kurUpatA meM pariNata sada thAya chete. dauDate hue ghoDe kA khukkhu karane ke vAste kaMdhe ke vastra ko pITha se nIce zabda. A sound which is produe- paMTa para eka paTTe se bAMdha rakhanA. Wraped when a horse is running. ping of a shoulder garment maga. 103: round the breast and the back khuja. puM0 (kubja ) lenA hAya 51 bharata on the part of a female ascetic ane grIvA-Doka lakSaNayukta pramANapata hoya in order that nobody should be ane peTa chAtI pITha vagere lakSaNa hIna hoya tempted by her beauty re. te saMsthAnanuM nAma cha saMDANamAMnuM cothuM ni. bhA. 320, prava0 546 saMhA. jisake hAtha, pAMva, sira aura grIvA- khujjatta. na0 (kubjatva) / 5. kubaDA gardana lakSaNayukta pramANAnusAra hoM aura peTa, pana. The state of being humpchAtI pITha Adi lakSaNahIna ho aise saMsthAnakA backed. pAyA0 1, 2, 3, 78 nAma; cha saMThANoMmeM se cauthA saMThANa. Name khujA. strI0 ( kabjA)I hAsI. kubaDI; of a bodily structure in which dAsI. A hump-backed female: a hands, feet, the head and the maid. ova0 33; dasA0 1: 1; nAyA. neck are in proportion while, 1;8; aMta0 3, 8; jaM. pa. bhaga. 6, 33; stomach, the back, the breast vivA* 6; (2) zanI sI. kubja etc. are disproportionate; the deza kI dAsI. a maid of the 4th of the 6 bodily structures. country nained Kubja. fato {: Page #577 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khujiyA ] 25; vivA0 hai; nira0 171; ( 3 ) thUMkavAnuM pAtra ( phuMkedAnI) dhAraNa karanArI hAsI thuMkane kA pAtra ( pIkadAnI ) uThAne vAlI dAsI. & female attendant who holds a spittle pot. vize * 14, 9, 1; vivA0 6; khujiyA. strI0 (kubjitA ) sola rogamAMnA roga; ghAyA. solaha rogoM meM kA eka roga; kubaDApana. One of the 16 diseases; croockedness. prAyA0 1, 6; 1, 102, gera. ft. (*ga) alj; ay; caz. choTA laghuH halakA. Trifling; small. ( 566 ) ja0 50 vava0 10, 18 khuDAga. tri0 ( * khullaka ) nhAnA-nI-no. choTA-TI. Small nisA0 4, 71; aMta* 8, 3: ova0 16; bhaga0 13, 4, 31, 1; nAyA0 7; khuDiya. tri0 ( sulaka ) bhugyo "khuDadha 206. dekho 'khuDana' zabda. Vide, 'khuDana' vatra0 6, 41; 10, 18; khuDDa. dhA0 I. ( truT ) toDa. toDanA. To break. khuiti. bhaga0 15, 1; khuDDittA. saM0 kR0 15, 1; khur3a. tri0 (kSudra ) khAno choTA Small. gacchA0 106; -bhava puM0 ( -bhava ) kSudrabhava; AnAbhava nigodIyA jIvane 26 AvaDino me bhava. kSudra bhavaH uccha bhava; nigodiyA jIva kA 256 AvalikA kA eka bhava & small period of life; a period of life of hell-beings lasting for 256 Avalikas ( a measure of time ) ka0 gaM0 5,38 khuDDu puM0 ( codra ) mahirA. dArU, Wine. jaM0 pa0 2, 36; - zrAhAra. zri0 ( - AhAra ) Vol. 1/72. mahirApAna 2nAra. dArU pIne vAlA 8 drunkard. jaM0 pa0 2, 360 khuDDakhuDDuga. tri0 ( kSudraDadraka) nAnAbhAM nhAno; jaDu nahAnA choTe se choTA; bahuta choTA. Smallest rAya0 135; khuDDuga. tri0 ( kSullaka ) nhAno; laghu. choTA; laghu. Small; short. nisI0 14, 6; bhaga0 13, 4; - bhava. puM0 ( -bhava ) nhAnAmAM nhAtA 256 AvalikAne eka lava. kSudra se kSudra 256 AvalikA kA eka bhava. the shortest period of life lasting for 256 Avalikas. bhaga0 8, 6; jIvA0 8; khuDDatara tri0 ( khudratara) atizaya sadhu atizaya laghu-thor3A Shorter; smaller. jaM0 pa0 4, 75; khuDaya. tri0 ( chudraka ) ; thor3a. halakA; kSudra; thoDA Short; trifling. 0 ni0 bhA0 44; vize0 616: jaM0 pa0 prava0 12: kappa0 6, 20: khuDalaya. puM0 ( kSudrAlaya ) thoDA paDAvA gAma; nAnuM gAma thoDI bastI vAlA gAma: choTA grAma. A small village. zrova 0 ni0 61; khuDDAga ] khuDulia. tri0 ( tullaka ) nAnnu ndAnu. nAjuka; choTA. Delicate; small. zragha 0 ni0 217; 66 khuDDA. tri0 ( ka ) bho khuDana 26. dekho khukhatha zabda. Vide khaDA AyA0 2, 1, 4, 24; ova0 42; nAyA 0 bh; "6 khuDDAkhuDDiya. tri0 (udraDhudraka) nyAnAmAMkhAno choTe se choTA Smallest; shortest. jaM004, 88; khuDDAga. tri0 (kSullaka) nhAno-nI-nu choTATI-Te. Small; short. panna0 18; nAmA0 For Private Personal Use Only 33 27 16 39 Page #578 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khuDDiyA] ( 570 ) [ khura 7; bhaga. 31, 1; ova0 16; -jumma. sUtra. isa nAma kA eka kAlika sUtra. Name naM0 (-*yugma) thAra mAha pAra vigere of a Kalika scripture. naMdI0 43; hAnI rAzinA netA. cAra, ATha, bAraha vava. 10, 26; Adi choTI rAzi ke joDe. a pair of | khuNiya. tri. (zuNita-kSuNNa) bhUmi 52 small figures. bhaga. 31, 1; muhe. bhUmi para kUTA huA. Trampled; -bhava. puM0 (-bhava) kSu savA 256 ___pounded. bhaga0 6, 33; mAvali pramANa nigAhana se bhava. tudra | khutta. tri. ( * ) muyI gayesA bhI gaye. ava; 256 zrAvalikA jitanA nigoda kA eka lipta; DUbA huA; nimama Plunged. su. bhava. a short period of life ca0 3, 161, zrogha* ni0 23; equal to 256 Avalikas. ka. pa. /khaha. ghA. I. (khuda) adhyavasAyAdi 1, 78; -bhavaggahaNa. na.(-bhavagrahaNa) | upakrama kAraNathI vinAza kare; AyuSya 256 AsiDAnA nigahane se saya 23 / Tu 42. adhyavasAyAdi upakrama kAraNoM se te. 256 zrAvalikA kA nigoda kA eka bhava | vinAza karanA; AyuSya kama karanA. To karanA. a period of hell-life equal | shorten the life period. to 256 Avalikas. bhaga0 8, t; khuddae. he. kR. utta0 32, 20; khur3iA . strI. (kSullikA) hAnI sApI khudda. tri. (kSudra) : nIya. duSTa; nIca. AryA. choTI AryA-sAdhvI. A child- ! Wicked.(2) ; tu. halakA; ghoDA. female ascetic. gacchA0 107; trifling; mean. (3) sadhu; hAna. khur3iya. tri. (*kSullaka ) mI " khuDiya" choTA; laghu. small; short utta0 34, za6. dekho " khuDiya" zabda. Vide 21; ThA0 6; paraha. 1, 1; kappa. 5, 128; " khur3iya" bhaga. 7, 8; sUya0 1. 3, 2, prava.626; paMcA0 3, 48%, 7, 4, dasA. 3; sama0 37, jIvA0 3, 1; 4; pAyA0 2, 5, 4; rAya. 207; nAyA06; -kahA. 1, 2, 13, 2, 11, 170; ThA0 2, 3, 4, strI0 ( - kathA) duda-dRSTayA; zAma 4thA. 1; bhaga* 13, 4; nisI0 14, 6, zuddha-duSTa kathA: kAma kathA. a bad story: khuDiyAmoyapIDamA. strI. ( zudrikAmoka- & talk about sinful actions. pratimA) bhAtrAnA abhi5 yAra paDimA prava0 646; -pANa. puM0 (-prANa ) kSudra mAMnI pahalI. AhAra kI mAtrAkI abhipraharUpa prANI-vikalendriya ane samumitiryaca. cAra pratimAoM meM se pahilI pratimA. The kSudra prANI-vikaleMdriya aura samucimatiryaMca. first of the four particular vows very very small insects. ThA0 4, 4; in relation to take a limited -miga. puM0 (-mRga) huTanarUpI bhRga. portion of food. ThA0 4, 1; duSTa manuSya rUpI mRga. a wicked deer. khuDiyAvimANapavibhatti. strI. (zudrikA- paMcA0 3, 48; -satta. puM0 (-satva) vimAnapravibhakti) me nAmanu me Adi kSudra prA. kSudra prANI. an insignifi * gume| 54 52 15 nI puTanoTa (*). dekhA pRSTa nambara 15 kI phuTanoTa (*). Vide foot-note (*) p. 15th. Page #579 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khuddaga ] ciant creature. paMcA0 14, 26; khuddaga. tri0 ( kSudraka) lubhe| " khudda " zabe. khudda zabda. Vide" khudda dekho ' " ( 571 ) suya0 2, 5, 6; "" khuddA. tri0 (kSudraka) lukho khuda zaha dekho " 'khudda " zabda. Vide "khudda " jIvA0 3, 1; khuddimA. zrI. (kSudramA) kSudribhA nAmanI gAMdhAra grAmanI pIka bhUrcchanA kSudrimA nAma kI gAMdhAra grAma kI dUsarI mUrchanA. The second note named Ksudrima of the musical scale named Gandhara. ThA0 7, 1; khudhiya. tri0 ( sudhita ) bhujela. bhUkhA. Hungry. sU0 1, 3, 1, 7; khupa dhA0 I ( masj ) khuzI DuzrI puM. mama rahanA; lipta rahanA. To be immersed; to be drowned. khuSyaMte . zodha * ni0 23; khuSpivAsA. strI. ( kSutpipAsA ) lubhAne tarasa bhUkha aura pyAsa. Hunger and thirst. nAyA0 13; - parigaya. tri0 ( - parigata ) luja mane tarasathI gherAva. bhUkha aura pyAsa se prasita. overpowered by hunger and thirst. vu; 0 khumbhai. bhaga0 3, 3; khubbhAejA. vi0 bhaga0 6, 5; 9: " khubabhamANa. ka0 vA0 kappa0 3, 43; V khubbha. dhA0 II. ( kSubh ) galarAI: kSeola pAbhaveo. ghabarAnA; kSubdha honA. To be agitated or disfurbed. khoi. pre0 nAyA0 3; dasa0 6, 2, 8 'khubbha. dhA0 I ( kSubh ) akSamaNavu gala zatruM; kSAla pAmavA. gabarAnA; kSobhita honA; | khura. puM0 ( kSura ) astare|; sAyo ustarA. Enter ho jAnA. To be agitated. A razor bhaga0 6, 33; sUya0 1, 5, 1, 8; 1, 15, 14; aNujo0 134; nAyA0 1; [ khura khoti. pre0 nAyA0 4; khobhaiuM. pre0 he0 kR0 utta0 32, 16; khobhittae pre0 he0 kR0 nAyA0 6, 6; khobhaMta. pre0 va0 kR0 bhaga0 3, 2 khumiya. tri0 ( *kSubdha ) kSobha pAbhela; DolAyamAna thayesa. kSobhita; kSubdha; digA huA. Agitated. bhaga0 6, 8 - jala. na0 (- jala ) kSAla pAmesuM pANI kSubdha pAnI. agitated water. bhaga0 6, 8, khummiya. tri0 ( * kUrmita ) nabhetuM achamAnI peDe DhalI gaye. kacchapa kI taraha jhukA huA; namA huA. Bent like a tortoise; sloping. "khumiya saMnniya dhavalavalaya " nAyA0 1; khura. puM0 ( khara- khurAsana ) uttara bharatabhAMnA purAsAna deza uttara bharata kA khurAsAna deza. Name of Khurasana country in Uttara Bharata. jaM0 pa0 khura. puM0 (khara) gaganI parI; gAya bhaiMsa, ghoDA, gadheDA vagere vAgeALanArAM pazune paganA AMgaLAMne paganI ThekANe je nakha jevuM hoya che te. khura: gAya, bhaiMsa, ghoDe, gaddhe Adi vAgolane vAle pazu ke pAMva kI aMguliyoM ke sthAna para jo nAkhUba jaisA hotA hai vaha. A hoof. bhaga0 5,2; 12, 7; sUya0 2, 3, 16; jaM0 pa0 paM0 ni0 331; panna0 1; nAyA0 3; 2; utta0 16, 63; parAha0 1, 1, 2, 5; - dhAra. tri0 (-dhAra-turasya iva dhArA yasya ) sAyAnA devI dhAravAsuM. ustare jaisI dhAra vAlA having an edge like the edge of a razor bhaga05, 7; nAyA0 8; hai; udA0 2, 5 ( 2 ) strI0 For Private Personal Use Only Page #580 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khuraduga] ( 572 ) [ khuhiya. maratanI dhAra. ustare kI dhAra. the / khulla. puM0 na0 (-kSudra) mendriyAmA 943; edge of a razor. bhaga. 18, 1; nAnA zaMsA. do iMdriya vAle jIva: choTe -muMDa. tri. (-muNDa) kSura-anAthA zaMkha zrAdi. Living beings having bhuMDe. ustare se muMDA huA. shaved | two organs i. e. conch, shells with a razor. paMcA0 10, 35; 6, etc. panna. 1; jIvA0 1; 57; prava0 1007 khullaya. puM0 na0 ( * ) 31. koDI. A khuraduga. tri. (-khuraddhika ) gAya leMsa vagerenI shell. nAyA0 18 yAdImA patra yatA kore, gAya bhaisa khuva. pu. ( khuvp)naane| ch|. choTA jhADa zrAdi kI camaDI meM utpanna hone vAle kIDe A small plant. " layA vA vallI vA pAdi. Insects etc. that are gene- khANuM vA khuvevA" nAyA0 1: rated in the skin of domestic / khuvaga. puM0 ( * ) mAmA. pasa; dhobA. animals. sUya0 2, 3, 26; The cavity formed by joining khurapatta. na0 (-turapatra ) re|. churA; ustarA. ___the palms together. vava. 2, 27; A dagger; a razor. ThA0 4, 4; (2) khuha. puM0 ( * ) shaa||2. aMkuza ke prAkAra 725nA. churA. a dagger. vivA0 6; kA. Goad shaped. rAya. 11: (2) (3) rIvA 56 vA9. churI ke samAna azA2 mAza azanI zreSmI. AkAza patta vAlA. a tree having leaves kI aMkuzAkAra zreNI. a goad-shaped like a dagger. javA0 3, 1; (4) horizontal line of the sky. bhaga. astazanI pA2. ustare kI dhAra. the edge 34, 1; of a razor. nAyA. 16; khuhA. strI. ( kSudhA) kSayA suma. kSudhA; bhUkha. khurappa. pu. (kSurapra) ast| 725o . ustarA; Hunger. prava0.662, jAvA. 3, 1: churA. A razor; a large knife. (2) jIvA0 3, 1; nAyA. 1, 2, ova. 36 hAta dAMtharA. a sickle. sUya02,3,66; dasa0 8, 27; bhaga0 2, 1, 7, 8;-saha. jaM. pa. prava0 1119; panna. 2;-saMThANa- tri. ( -saha kSudhAM sahatetat ) bhupane sahana saMThiya. tri0 (-saMsthAnasaMsthita ) sAyA 42nA2. bhUkha ko sahane vAlA. (one ) sAsare ( 29sa). ustare ke AkAra kA enduring hunger. bhaga0 15, 1; (rahA huA). razor-shaped. dasA06,1; | khuhi. tri. ( kSubhita ) kSAlapAmeta; hAsa khuramuMDaa. puM0 (curamuNDaka kSureNamuNDayatIti) sAsa yaye. tundha; hAla behAla. Agi. mata 2nAra; nAvI. hajAmata banAne vAlA; _tated; distracted. mahA. pa. 76; nAI. A barber. dasA. 6, 2; zrogha.ni. 7; khuri. tri. (carin-carin curo'syAtIti ) | khuhiya. tri. (kSudhita ) bhumesa; subhukSita. pazavANuM na12. khura vAle prANI.A hoop- bhUkhA; bubhukSita. Hungry; starving. ed animal. aNujo0 111; zrova0 3; / paraha. 2, 1; * nu| 54 nam52 15 nI TanATa (*). dekho pRSTa nambara 15 kI phuTanoTa (*). Vide foot-note (6) p. 15th. Page #581 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khetra-ya] ( 573 ) khetra-ya. puM. ( kheda ) me. zrama. kheda; zrama. 3, 67; Exhaustion. ova031;su0ca03,183; kheDA. strI0 (khelA) st; yogATa gA (2) bhane pe zavanA2 saMyama. karma ko / pore 2mata. krIDA; ramata; copaDa gaMrjAphA kheda kArane vAlA saMyama. self restraint | AdI. Play viz. playing of cards which exhausts the Karmas. ___etc. gacchA0 82: utta0 16, 16 | kheNabANa. puM0 (khabANa) Azama15; zastra khejallaga. na. ( khAdhaka) alorei; lm. | vizeSa. vyoma bANa; zastra vizeSa. A kind khAje. A crisp thin cake. nira03,4; | of weapon. jIvA0 3; 3: kheDa. puM0 ( kheTa ) grAma 42tA hATI mane khetta. na. (kSetra ) za; mA pAhi zahera 32tA bAnI vasatinuM sthAna ne to pAya nivAsa parIza te. AkAza jisameM dhAna DAya te paDe.. prAma kA apekSA baDI jIvAdi padArtha nivAsa kara sakne haiM vaha. The aura zahara kI apekSA choTA bastI; jisake space of the universe where cAroM aura dhUla kA gar3ha ho vaha kheDA A living beings live. vize0 404; town surrounded by a wall. 1406; 2088 3343; dasA. 4, 58; utta0 30, 16; ThA0 2, 4, bhaga0 1, 1; nAyA0 16; sU. pa. 1; aNujo0 60; 3, 5, 7, 5; aNujo0 131; paraha. 1,3; 132: bhaga0 1, 6, 8, 8; uvA0 1, 16; bhAyA. 1,7; 6, 222; nAyA0 8; 16; jaM0 50 7, 133, 7, 148; (2) za. veya01,6; ova* 32; jIvA0 3, 3; vivA. deza. a country. veya. 1, 49; (3) 1; sUya0 2, 2, 13; vize0 24, 25; 241; 2thAna. jagaha; sthAna. a place. panna. kheDaga. puM0 (kheTaka ) tasavAranI yA pAnA / 1, bhaga0 1, 1; (4) ughADI- mudanI bhIna methIyAra; DhAsa. talavAra kA ghAva jhelana dhAnyanAmettara, sarAsa. khalI jamIna; dhAnya kA hathiyAra; DhAla. A shield; adefen- kA kheta. an open plot of ground. sive armour to protect oneself prava0 553; 728; paM0 cA0 1, 17; 15, from the strok@ of a sword. 20; sUya02, 1, 35; zrova0 jaM0 pa0 (5) parAha* 1, 1; 6; / nAma. rAhu kA nAma. name of kheDaNa. na. (* ) me. halanA. Tilling. Rahu. sU0 50 16; (6) panavAnA su0 ca0 12, 42; zrIgala pahanAyosIsamAnuM nAma. panavaNA kheDaya. puM0 (khaTaka ) nI nAnI paTI. ke tIsare pada ke 24ve dvAra kA nAma. name lakaDI kI choTI paTTo. A small strip of | of the 24th chapter of the 3rd wond. jaM.pa. section of Pandavana Sutra. kheDa na0 (- krIDA) meza; 64 sAbhAnI se.. pana* 3; -aikvaMta. tri. (-atikrAMta) khala; 64 kalA meM kI eka. Play; one kSetranI maryAdA saMghAne sa mAvasa. kSetra of the 64 lores. ova0 40; jaM. 50 kI sImA lAMghakara le AyA huA. ( some * gume| pRSTa 12 15 nI 58nAra (*) dekho pRSTha nambara 15 kI phuTanoTa (*) Vide foot-note (*) p. 15th. Page #582 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kheta ] thing) that is brought having transgressed the limit of space. khasAi kaMte pANa bhoyaNe " bhaga0 7, 1; - aIya. tri0 - atIta ) kSetranI bharyAhA saMdhI gayesa. kSetrakI sImA lAMghA huA. (one) who has transgressed the limit of space. prava0 37; - aNupuvvI. strI0 ( anupUrvI ) kSetra viSaya manupurvI -- anumbha kSetra viSayakI anukramaNikA-anupUrvI serial order of regions. jo0 71; - abhiggaha. puM0 (- zrabhigraha ) gAmamAM ke pAra bhu jagyA male teja levuM evI rIte kSetra AzrI niyama dhaarv| te. grAma meM yA bAhara amuka sthAna para mile tabhI lenA aisA kSetra sambandha kA niyama dhAraNa karanA a kind of vow to accept food etc. only when it is got at a certain place in a city or outside it. ova0 - abhiggahacariyA. strI0 ( - abhigrahacaryA ) kSetra AzrI abhigraha dhAraNa karIne gAyarI 2vI te. kSetra kA abhigraha dhAraNa kara gocarI karanA. begging of food only when it is got at a desired place. bhaga0 25, 7 - zrAdesa. puM0 (- pradeza ) kSetranI vyapekSA. kSetra kI apekSA. relatiing to a place. bhaga05, 8; 14, 4; - ejaraNA. strI0 ( -ejanA ) kSetranI apekSA mpate. kSetrakI apekSA se kAMpanA. trembling in relation to a certain place. bhaga0 17, 3; - zragADha. tri. ( - avagADha ) kSetrane vyavagAhI rahesa. kSetra kA avagAha kara rahA huA. occupying space. bhaga0 6 10; - zrogAhaNA. strI0 ( - avagAhanA ) kSetramAzrI avagAhanA kSetra saMbandhI avagAhanA. - 66 ( 574 ) [ khesa Jength and breadth in relation to a place or space. ThA0 4, 1; --tullaya. tri. ( - tulyaka) kSetra yAzrI tujhya; kSetra nepuM. kSetra tulya; kSetra jaisA. resembling a place or space. bhaga0 14, 7; --paesa. puM0 ( - pradeza ) kSetra - yAza pradeza. kSetra - zrAkAza pradeza. the frmament prabaM0 1040; - para mANu. puM0 ( - paramANu ) kSetra yAzrI 52bhAlu; AkAza pradezane avagAhI rahela drava paramANu kSetrakI apekSA paramANuH AkAza pradeza kI avagAhanA karanevAle pudgala paramANu. the molecules of matter occupying space. bhaga0 1, 5; -- paliya na0 ( - pazya ) kSetrayastha kssetrAzrI pakSe pama; payepamane eka prakAra. kSetrapalya; kSetrakI apekSA pasyopamaH palyopama kA eka bheda. a measure of time in relation to a place. praka0 1032; -loya. puM0 (-loka - kSetramevaloka : ) kSetrarUpa soDa; so aAza kSetra rUpa loka; lokAkAza. the space in the form of the world bhaga0 11, 10; - vatthu. na0 (-reg) a yell orld and angdhara-dAMDI mIna. kSetra - khulI huI jamIna aura vAstu- ghara - DhakI huI jamIna. the open plot and the covered plot ( with a house etc.) prava0 276; - vAsi. tri0 ( - varSin ) petarabhAM varasanAra kheta meM barasane vAlA. ( rain ) falling in a field. ThA0 4, 4; - vivAgA. strI0 (- vipAkI ) kSetravipADA, prakRti kSetra vipAkI karma prakRti. a variety of Karmic nature. which maturds at a certain place. ka0 gaM0 5, 13; - vuDi. strI0 For Private Personal Use Only Page #583 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kheto ] ( vRddhi) kSetranI vRddhi-kSetra parilAbhabhAM bheravuM te. kSetrakI vRddhi; baDhatA. extension of space. paMcA0 1, 20; - saMjoga. puM0 (-saMyoga ) kSetra saMyoga kSetra kA saMyoga. joining of two regions. aNujo 0 131; - saMsAra. puM0 ( - saMsAra ) harA parimita sUtra; kSetra35 saMsAra - soDa. cIdaha rAja, parimita kSetra; kSetra rUpa saMsAra - loka. the world consisting of 14 Rajaloka; the world having many divisions. ThA0 4, 1; khetto. a0 ( kSetratas ) kSetrathI. kSetra se. From & Ksetra. prava0 776; bhaga0 (575) 2, 1, 20, 5, 8 8, 2 khota. tri. ( kSetrin ) kSetravAsI kSetra vAlA. ( One ) possessed of Ksetra. vize0 1462: sveda. puM0 ( kheda ) pIDA; meha: pIDAH kheda. Affliction; trouble. bhaga0 14, 1; svama. puM0 ( bema) udayAluH upadravanA abhAva. kalyANa; upadrava kA abhAva Welfare; absence of trouble. bhagava 2, 1, utta0 6, 28; 10, 35: 21, 6; ova0 dasa 0 7, 51; 6.4, 23; jIvA 0 3. 4; dasA0 4 8: nAyA0 2 5; pakSa 2; bhatta* 36; - rUva. tri0 ( - rUpa ) syAguDA24; upadravarahita kalyANakArI; upadrava rahita benificial; happy; free from trouble. ThA0 4, 2, khemazra. pu0 ( kSemaka ) antagarasUtranA chA varyAMnA pAMyamA adhyayananuM nAma. aMtagaDha sUtra ke chaThe varga ke pAMcaveM adhyAya kA nAma. Name of the 5th chapter of the 6th section of Autagada Stra. aMta0 6.5 (2) hI nagarIne rahevAsI eka gAdhApati, ke jeNe [ khemaMdhara mahAvIra pAse dIkSA lai seALa varSanI pratrajyA pALI vipulaparvata upara saMthA zrI siddhi bhejavI. kAkaMdI nagarI ke rahane vAle eka gAthApati, jinane mahAvIra svAmI ke pAsa dIkSA le solaha varSakA pravrajyA pAla vipula parvata para saMthArA kara siddha gati prApta kI. a merchant of the Kakandi city who was initiated by Mahavira. He practised asceticism for sixteen years gave up food and drink for ever and obtained final bliss on the Vipula mountain. aMta0 6, 5; khemaMkara. tri0 ( kSemaGkara - kSamaM karotIti ) kSebha uzala ( rakSA ) 42nAra kSema kuzala (rakSA) karane vAlA. A protector. sUrya0 2,6, 4, o0 (2) puM0 me nAmano saTTabho malA. isa nAma kA aDasaThavAM mahAgraha. name of the 68th great constellation. sU0 10 209 ThA0 21 23 ( 3 ) pAMyama garanu nAma pAMcaveM kulakara kA nAma. name of the 5th Kulagara. jaM0 pa0 ( 4 ) dvipAM zerAvata kSetramAM dhanAra gothA usa2. jaMbUdvIpa meM airAvata kSetra meM hone vAle cauthe kulakara. the fourth would be Kulagara of Airavata country in Jambudvipa sama0 10 240; khemaMdhara. puM0 (kSemaMdhara- kSemaM dhArayati anyakRtam yaH ) pinA merAvata sUtramA thanAra pAMva 2. jaMbUdvIpa ke airAvata kSetra meM hone vAle pAMcaveM kulakara. Name of the 5th would-be Kulagara of Airavata country in Jambudvipa. sama0 pa0 240; jaM0 pa0 (2) ch| una 2 nAma chaTTe kulakara kA nAma name For Private Personal Use Only Page #584 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khemakara ] [khelAvaNadhAI - of the 6th Kulakara. (3) 75- nAra; nae vizeSa. bAMsa para khelane vAlA; naTa. drava 2 42nA2. upadrava naSTa karane vAle. An actor; one who performs one who removes troubles. sila. acrobatic feats on a rope or khemakara. tri. (kSemakara) supArI. sukhakArI. a bamboo. nira0 6, 22; Beneficial; giving happiness. | khela. puM0 ( zleSman ) nA tathA bhumamAyA paraha0 2, 1; yI499 33 nANe te. nAka aura muMha se khemapurA. strI0 (kSemapurI) su427 vi0yinI cikanA kapha nikalatA hai vaha; kapha. The bhuNya nagarI; dhAnI. sukaccha vijaya kI phlegm that comes out of the mukhya nagarI; rAjadhAnI. Name of the the mouth and the nose. kappa05, chief capital of Sukachchha 116;6,56, prava0436; gacchA0 66; bhova. Vijaya. jaM0 pa0 ThA0 2, 3, 1, 5, 4, 7, bhaga0 1, 7, 2, 1; 6, 33; khemA. strI. (kSemA) 427 viyanA 27 12, 7, 20, 2; nAyA. 1, 5; dasa0 8, zanI bhujya yAnI. kaccha vijaya ke 18; taMdu. veya0 1, 19; aAyA0 2, 1, kaccha rAjA kI mukhya rAjadhAnI. The 16, 26; panna. 1; utta0 14, 16; sama0 5.; chief capital of the king Kach- ova0 -pAsava. puM0 (-prAzrava) 54 chha of Kachchha Vijaya. ThA0 pAra nI . kapha kA bAhara nikalanA. 2, 3; jaM0 pa. coining out of phlegin. bhaga0 3, kheyaraNa. tri. ( khedakSa-khedaH zramaH saMsAra 3; nAyA0 1; 8; dasA0 10, 6; -zroparyaTanajanitaH taM jAnAtIti ) saMsAranA sahi. tri. (-bhoSadhi ) se mAranI mehane du:mane lAnA2. saMsAra ke kheda-duHkha labdhi-zakti; zuM kathI dardInuM darda maTI jAya #r arar. (One ) having know- mevI jatanI zakti. eka prakAra kI labdhiledge of the miseries of the zakti; thUka se roga miTajAya aisI zakti. .. world. zrAyA0 1, 1, 4, 32, kind of attainment or spiritual kheyanna. tri. ( khedajJa) gum| / khayaNNa' power; a certain kind of power 26. dekho 'kheyaraNa' zabda. Vide which cures diseases by the 'kheyaraNa' sUya0 1, 6, 3; ogha0ni0 647; application of salina only. vize0 AyA. 1, 2, 5, 88; 1, 7, 3, 207; 776; ova0 16; parAha* 2, 1; prava. kheyara. tri. ( khecara) sAza bhAbhI; pI. 1506;-paDi. tri. ( -patita) yasa. AkAza vihArI; pakSI. A bird. (2) puM. bhAmA 593. sardI se trasta. troubled vidhAdha2. vidyAdhara. a kind of deity. with cold. gacchA0 66; -saMcAla. mu. ca. 1, 261; puM0 (-saMzcAla) samAnuM saM5275 ya. Vkhela. dhA* I. (krID) 2mata 42vI. krIDA kapha kA saMcAra honA. affected with karanA. To play. cough. zrAva. 1, 5, khelejja. vidhi0 ogha. ni. bhA0 68; utta0 khelAvaNadhAI. strI0 ( krIDAdhAtrI) pAlane 8, 18; 2bhAyArnu Ama 42nAra ghAra mAtA. bAlaka *khela. tri0 (khelaka-naTa) zAye mera 42 / ko ramAne kA kAma karane vAlI dhAya mAtA. Page #585 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khela ] A nurse who makes children play. AyA0 2, 15, 171; *khala na0 ( krIDA ) DIDA; 2matta. krIDA; ramata. Play. utta08, 18 khegA. strI0 ( krIDA+ka ) ramata gamata. ramata gamata; khelakUda Play; recreation. * nira0 3, 4, khelluDa. puM0 ( ) hanI thoDa lata. kaMda kI eka jAti A kind of bulbous root. bhaga 7, 3; kheva. puM0 ( pa ) ( 577 ) dhuM te. pheMkanA Throw ing. ka0 gaM0 2, 15; kheviya. tri0 ( lepita ) I vesa. pheMkA huA Thrown. usa0] 16, 52; khoudA. puM0 ( cododaka ) - zeraDInA rasa jevuM jenuM pANI che te, zeraDInA rasa jevA pANI samudra. coda-sAMThe ke rasa jaisa jisakA pAnI hai vaha; sAMThe ke rasa jaise pAnI vAlA samudra. An ocean the water of which is like the juice of sugar-cane sU0 1, 6, 20; khokhumbhamANa. tri0 ( cokSubhyamAna) atizaya kSeoSA pAtu; khAsa vyAsa dhanuM. atizaya kSubdha; Akula vyAkula hotA huA. Exceedingly agitated. AMva0 21; *khoDa. puM0 ( * ) hoTu lAuDa. baDA lakkaDa. A big log of wood paraha0 1, 3; ( 2 ) aheza; vibhAga; sthaya, pradeza; vibhAga; sthala. a division; a part; a place. zragha0 ni0 bhA0 76; khoDa. puM0 ( khoTaga ) vastrAnuiM paDileDa karatAM eka bhAga jJeyA pachI tenA uparanI raMja taraNuM ke koI jantune khaMkheravAne te [ khotavara bhAganuM pramAna karavuM te; A kriyA akhADA tarIke oLakhAya che, ekeka vastranA traNa bhAga karIne paDilehaNu karatAM nava akhADA thavA roma vidhAna resa che vastrAdika kI pratilekhanA karate samaya eka bhAga dekhe pazcAt usa para kI raja, tRNa yA koI jantu ko haTAne ke vAste usa bhAga kA pramArjana karanA. isa kriyA ko akhoDA kahate haiM eka eka vastra ke tIna 2 bhAga kara ke pratilekhanA karate hue nau akhoDe hone cAhiye aisA zAstra kA vidhAna hai. The cleansing of a part of a garment for the sake of getting rid of particles of dust, or any insect after having examined that part at the time of Pratilekhana; this process is known as Akhoda, which, according to scriptural injunction, has to be repeated nine times, each garment being divided into three parts for Pratilekhana. ThA0 6, 1: utta0 26, 25; ogha0 ni0 265; straw * *khoDeyavva. tri. ( ) tanvA yogya; niSedha va yogya choDane yogya; tyAgane yogya. Worth rejecting; worth abandoning. bhaga0 12, 6; 16, 4: 24, 24; khoNI strI0 ( kSoNI ) pRthvI pRthvI. The world; the earth. su0 ca0 12, 58 khotavara. puM0 ( hoivara ) kSohavara nAmA dvIpa. kSodavara nAma kA dvIpa. Name of & continent. sU0 pa0 195 * pRSTha nambara 15 nI puTanoTa ( * ). dekho pRSTa naMbara 15 kI phUTanoTa ( * ) Vide foot-note ( * ) p. 15th. Vol. 11/73. For Private Personal Use Only Page #586 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yotoda] ( 578 ) [khoha khotoda. puM0 ( cododa ) hi nAmo samudra la. sana yA sUta kA kapaDA. A cloth kSododa nAma kA samuda. Name of un made of cotton or jute. prava. ocean sU0 50 16; 867, bodha. ni. 724; AyA0 2, 5, khododaga. na0 ( kSododaka ) zerInA 2sayu 1, 141, 145; bhaga0 11, 11; ThA0 3, pANI. sAMThe ke rasa jaisA pAnI. Water 3; (2) rezamI vastra rezamI vastra. silken resembling the juice of sugar cloth. pi. ni. bhA0 46; cane. panna0 1; | khoya. puM0 (coda) ze21. Ikha; sAMThA. A khoi. na0 (sAga) bhagha. madhu; zahada. Honey. sugar-cane. panna* 15; rAya. 133; ( 2 ) sAtamA 65 bhane sAtamAM samudra bhaga07, 6-zrAhAra. tri. (-prAhAra) bhavanA me2!vAlI. zahada kA AhAra vAlA nAma. sAtaveM dvIpa aura sAtaveM samudra kA nAma. (one) who eats honey. bhaga0 name of the 7th continent and the 7th ocean. aNujo0 1.3; 7, 6 -rasa. puM0 (-rasa) zeranI 2sa. ikha khobha. puM0 (sAbha) maya; kSosa, bhaya; Dara. rasa. the juice of sugarcane. Fear; agitation. vize0 1471; sama0 pa0 232; jIvA0 3, 3; sUya. 2, khobhaNa na0 (sobhana ) viyatA mAnatA. 1, 16: AkulatA; ghabarAhaTa. Agitation; dis. khoraya. na0 ( * ) me tanu go vAsaNa. traction. pi.ni. 585, eka jAti kA gola baratana. A kind of khobhiya. tri. (kSobhita) sthAnamA sAta; round shaped pot. jIvA0 3; kSola 5mAsa. sthAna se calita; kSobhita. khola. puM0 (khola) bhASA ta merenA anyo. Agitated; distracted. rAya. 128, khala; tillI vagairaha kA phoka. Oil-cakes khoma. na. (homa ) sut| 4 / 5. sUta kA etc. pAyA. 2,1, 8, 46; (2) gunakapaDA; sUtA kapaDA. A cotton cloth 52; Msusa. guptacara; jAsUsa. a spy. jIvA0 3, 3; sU0 pa0 20; rAya0 162; pi0ni0 127; nisI0 7, 11; uvA0 1, 28, 5, 123; -juyala. na. (-yugala) sutarA rakhanI *khosiya tri. ( * ) tuMrInAme. 3. sUtI vastra kI joDI. A pair of | jIrNa; purAnA kara ke DAlA humA. Old; pieces of cotton cloth. maga0 11, discarded as being old. piM.ni. 11;-duggula. na0 (dukla) sut|3, tayA 321; atasI ( rezama)nu patra. sUtI tathA rezamI | loha. 0 (cobha) bhaya; kSAla. bhaya; para; vastra. half silken cloth. nAyA0 1; kSAbha. Fear; agitation of the khomiya. na0 ( saumika ) zaya tathA suut2|7 _mind. su. ca. 15, 186 * zubha pRSTa 252 15 nI 58 noTa (*) dekho pR4 nambara 15 kI phuTanoTa (*). Vide foot-note (*) p. 15th. Page #587 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaDa] ( 576 ) [gai gai. strI0 ( gati ) gati; yAH; gamana; dharmAstiyanu pAsa sakSaNa. gati; cAla; gamana; | dharmAstikAya kA khAsa lakSaNa. Gait; motion, the result; the fulcrum of motion. ka. gaM. 2, 23, 5, 61; kampa0 1, 5; bhaga0 3, 2, 4, 10,7,10 16, 8; nAyA. 1; 17; sama. 1; utta. 28,8; dasa. 1,2, 17; sU0pa0 1; vize. 547; su0 ca0 5, 1; (2) me bhymaaNthI bIjA bhavamAM javuM te; gatyaMtaramAM javuM ta. eka bhava se dUsare bhava meM jAnA; anya gati meM jAII. passing from one birth to another birth. ApA0 1, 3, 3, 116; ja. pa. panna. 16; (3) nistAra karanAra; Azraya sthAna; zaraNa yogya. nistArA karane vAlA; zrAzraya dAtA; zaraNa ke yogya. a benefactor; a patron. ova, kappa0 2, 15; (4) bharIne yai javuM te gati cAra athavA pAMcaH naraka, tiryaMca. manuSya ane devatA. (pAMcamI mekSa- | gati ). marakara jahAM jAnA hotA hai ve cAra | yA pAMca gati; naraka, tiryaca, manuSya aura devagati (pAMcavIM mokSagati ). the four or five states of passing from one birth to another birth viz that of hell, beasts, human be. ings and gods. the 5th is that of Moksa ( salvation ). 970 93; 23; utta0 34, 2; aNujo0 120; dasa0 4, 14, 6, 3, 15, 10, 1, 21; bhaga. 1, 8, 6, 3; prava0 4; 1276: kappa0 5, 116; ka0 pa0 2, 13, 4, 6; (5) hitAhitI sAna. hitAhita bodhaka jJAna; vaha jJAna jisase hita aura ahita kA bodha ho.! the power of discrimination. utta0 20, 1; (6) nAmabhanI se prati ke jenA udayathI jIva naraka Adi gatimAM naya che. nAmakarmakI eka prakRti ki jisake dvArA jIva naraka Adi gatiyoM meM jAtA hai. a variety of Namakarma the maturity of which leads a soul to hell. ka. gaM0 1. 24: 33: 43; ( 7) pannavaNuM sUtranA trIjA padanA bIjA dvAranuM nAma ke jemAM naraka Adi gatiAzrI cAnuM sAbuta dhuM che. pannavaNA-prajJApanA sUtrake tIsare pada ke dUsare dvAra kA nAma ki jisa meM narakAdika gatiyoM ke sambandha meM jIvoM kA alpAbahutva-nyUnAdhikya kahA hai. name of the second section of the third Pada ( chapter ) of Pannavana dealing with the duration of life in hell. panna. 3: -~kallANa. tri. (kalyANa) 46yA 5 yati pAmanA2. maMgalarUpa-kalyANamaya UMvI gati ko prApta karane vAlA. leading to welfare in the form of attaining to the condition of a yod or heavenly being. "aNuttagevavAiyANaM gaikalyANANaM ThibakallANANaM " kappa06; jaM. pa02,31; sama...:-tasa. puM0 (-trasa) gati AzrI trasa; teukAya tathA vAyu kAya. gati kA Azraya karake prasa: tejaskAya aura vAyu kAya. the living beings of fire and wind in relation to the state of their existence. ka. gaM03,14; 4, 22; -tulla. tri. (-tulya) pAtapAtAnI gati samAna. apanI2 gati ke tulya-samAna. according to one's Page #588 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 580 ) [gaMgadatta - own state of existence. ka. pa. bahAjAtA huA jIva; eka bhava pUrA karake 6, 30; -nAma. na. ( -nAman ) nA dUsare bhava gati meM jAtA huA jIva. a soul udayathI narakAdika gati prApta thAya te nAma on its way to another birth bhanI se prati. nAma karma kI eka prakRti, after finishing one birth. to go jisake udaya se naraka Adi gatiyoM kI prApti 7, 140; ThA0 2, 2: hotI hai. a variety of Namakarma | gaimaMta. tri. (gatimat) gatimAna, matiyAlI. the maturity of which leads to gativAlA; gamanazIla; calane vAlA. Movthe condition of a hellish being. I ig going. vize0 3157; sama0 42; -paDihA. strI0 (-pratighAta) gaMta. puM. (gaGga) madhyAnha nahI utaratai zubhazatino pratidhAta aAyata. zubha gati sane mAthe 12bhIno anubhava thAya che kA pratighAta-prativandha. the destruction mATe eka samaye be upaga hoI zake ema of a blessed condition of exis. sthApanA karanAra gaMga nAmano pAMcamo niha. tence by the force of Karmas. gaga nAmaka pAMcavAM nimhava-matapravartaka, jise ThA0 5,1; -pariNAma. puM0 (-pIra- eka hI samaya meM do kriyAoM kA jJAnabhAna NAma ) gatirnu pariNAma-25bhAva. gati kA huA thA arthAta gaMgA nadI pAra karate samaya pariNAma-svabhAva. the nature of dura Upara se sUrya kA tApa aura nIce se jala kI tion of life. bhaga. 7, 1; -ppavAya. zItalatA kA eka kAlAvaccheda se hI anubhava puM0 (-pravAda)bhA tirnu vi126||che sevA huA thA, tathA ' eka kAla meM aneka anubhava se adhyayananu nAma. name of a ho sakate haiN| isa siddhAnta kA mata bhI calAyA chapter dealing with various ar. The fifth of the propourdconditions of existence. bhaga0 8, ers, named Ganga, who pro7; -vinAe. na0 (--vijJAna ) Atinu pounded the false theory of the 5. gati kA jJAna. knowledge knowledge of two actions simulof the condition of existence. taneously, as one experiences paMcA0 2, 25; -vibbhama. puM0 (-vibhrama) cold at the feet and heat on the zati-yAtanI zAlA. gati-cAla kI zobhA. head, while crossing a river at the beauty of the gait, inotion noon time. vize0 2301; ThA0 7,1; or existence. gacchA0 121; | gaMgadatta. puM0 ( gAdatta ) ke nAma se -visaya. puM0 (-viSaya) gatine viSaya; bhAsa garnu rAganIdhe patana . isa gati zakti. gati kA viSaya-zakli. the nAma kA eka manuSya, ki jisakA rAga ke kAraNa subject of a condition of exist- patana huA. A man of that ence. " asurakumArANaM devANaM mahe gai name who got a spiritual fall visaye sigghe " bhaga0 3, 2; bhaga0 20,1; on account of passion. bhatta0 137; -samAvannaga. tri. (-samApanaka) bATa (2) gahata-nayamA vAsudevanA zrI pUrva vahetA jIva; eka bhavapUro karI bIjA bhavamAM naparnu nAma. nauveM vAsudeva ke tIsare pUrva bhava gatibhA ! 05. janma mRtyurUpa pravAha meM kA nAma. the name of the third Page #589 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaMgadattA] ( 581 ) [gaMgA past birth of the ninth Vasu. deva. sama0 pa0 239; (3) 74 varavAsudRvanA pUrvamanA yApArya. chaThe baladevavAsudeva ke pUrva janma ke dhammAcArya. the religious preceptor of the sixth Baladeva-Vasudeva, in the previous birth. sama0 pa0 231; hastinApurane rahevAsI eka gAthApati ! hastinApura kA rahane vAlA eka gAthApati. a merchant-prince of Hastinapur. bhaga016,5;-deva. puM0 (-deva ) se nAmano sAtAmA devalokano eka mahAsAmAni vitA. sAtaveM devaloka ke eka mahAsAmAnika devatA kA nAma. name of a Mahasamanica. dcity of the 7th Devaloka ( heavenly abode ). bhaga0 16, 5; gaMgadattA. strI. (gaGgadattA) |tA nAme me strI. isa nAma kI eka strI. Name of a woman. vivA. 7; gaMgApavAya. puM0 (gaGgAprapAta) bhivaMta uparathI nIkaLatI gaMgA nadIno dareDo jyAM 5 che te . vaha kuNDa jisameM himavaMta parvata se nikalI huI gaMgA nadI kA pravAha giratA hai. The lake where the torrent of the Ganges starting from the Himavanta mountain falls. ThA. 2, 3; gaMgA. strI. (gaGgA) AnadI-yUhimavaMta parvata uparathI nIkaLI vaitAdyamAM thaI lavaNuM samudramAM pUrva tarapha maLatI bharata kSetranI me mahoTI nahI. gaGgA-himAlaya parvata se nikala vaitAkhya parvata ke bIcoM bIca hokara lavaNa samudra meM pUrva kI ora milatI huI bhAratavarSa kI eka bar3I nadI. A large river of Bharata-Kse tra flow- | ing to the east into Lavana ocean, starting from ChulaHimavanta and crossing Vai. tadhya. sama0 14; nAyA0 1, 4, 8; 16; bhaga0 5, 7, 7,69, 33, 15, 1; ova0 10; jaM0 pa0 5, 12, 3, 41; 38; utta0 32, 18, jIvA0 3, 4; sU. pa0 20; aNujo0 134; kappa. 3, 32; -zrAvattaNakUDa. puM0 (-AvartanakUTa ) cUla himavaMta parvatanA padmadrahathI pa00 jojana pUrva tarapha gaMgAvarta nAme eka zikhara che ke ori mAnahaD mApana yAya che. himAlaya parvata ke padma nAmaka draha se pUrva kI ora 500 yojana kI dUrI para gaMgAvarta nAmaka eka zikhara hai, ki jahAM gaMgA nadI kA prAvartana hotA hai. name of a summit of Chula HiMavanta mountain, situated in the east of its lake named Padma, at a distance of 500 Yojanas, here the river Ganges takes a turn. jaM050--kuMDa. puM0 (-kuMNDa ) 7 diyanI gaMgAnahInA ; citrakUTa bakhArA parvatanI pazcime RSabhakUTa parvatanI pUrve nIlavaMta parvatane dakSiNa kAMThe uttarArdha kaccha vijayamAMne gaMgA nadIne kuMDa. kacchavijaya kI gaMgA nadI kA kuNDa; citrakUTa bakhArA parvata ke pazcima, RSabhakUTa parvata ke pUrva aura nIlavaMta parvata ke dakSiNa ke kinAre para uttarArddha kaccha vijaya meM sthita gaMgA nadI kA eka kuNDa. name of a lake of the river Ganges in the northern half of Kachchha Vijaya, on the southern border of Nilavanta mountain, in the east of Rishabhakuta mountain, and in the west of Chitrakiita Vakha Yojanas, he Page #590 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaMgA] ( 582 ) [gaMgeya ra mountain. jaM. pa. - kUDa. puM0 mahANaI " zabda. vide " gaMgAmahANaI" (-kUTa) yUliyana 35211 112mAM- nira03,3;-vAlupA-yA. strI0(-vAlukA) nuM pAyabhu-zi2. cula himavAn parvata ke bhagAnahInI retI. gaMgA nadI kI retI. the 11kUToM meM se pAMcavAM kUTa zikhara. the 5th sands of the river Ganges. bhaga0 of the eleven summits of Chula 15, 1; aNujo0 143, Himavanta mount. jaM. 50- kUla. | gaMgAsayasahassa. na0 (-gaGgAzatasahastra) gozAna0 (-kUla ) 01 nahIna nAre-33. lAnA matAnusAra gaMgA -eka kAla pramANa, gaMgAnadI kA tIra. a bunk of the river tenI melA saMdhyA. gAzAlA ke matAnuGanges. bhaga011,6;-dIva. puM0(-dvIpa) sAra gaMgA nAmaka eka kAlavibhAga tathA usakI gaMgA prapAta unI mye 225. gaMgA eka lAkha saMkhyA. According to Go. prapAta kuMDa ke bIca meM AyA huA eka dvApa. sala, a division of time called an island in the lake Ganga Ganga also a lac of such prapata.jaM0pa0-pamANa. puM0(-pramANa) divisions. bhaga0 15, 1; -salila. gaganahArnu pramANa. gaMgAnadIkA pramANa. the na0 (-salila) bhAnahIna 59jii. gaMgA extent of the Ganges. bhaga015,1; nadI kA jala; gaMgAjala. water of the -puliNavAluyA brI0 (-pulinavAlukA) Ganges. nAyA08; gaMgAnadAnAhAnI -3tA. gaMgA ke tAra kI | gaMgAula. puM0 (gaMgAkula ) jagAnahIne he bAlu-retA. the gand of the banks 2nAra tayasanI ta. gaMgA nadI ke tIra of the river Ganges. bhaga011,11; para rahane vAle tapasvI kI eka jAti. A -pavAya. puM0 (-prapAta) yusa limavaMta class of ascetics residing on paryata 352thA paate| mAnahAnI hare. culla the bank of the river Ganges. himavaMta parvata ke Upara se girane vAlA gaMgA- nira0 3, 3; nadI kA prapAta -mAnA. the film of the | gaMgAdevI. strI. ( gaGgAdevI ) gAnahI / Ganga river froin the Chula adhidhAtrI vI. gaMgAnadI kI aviSTAtrI devI. Himvanta mountain. ja. pa. ThA. The persidiny goddess of the 2, 3, -pavAyadaha pu. (-prapAtahRda) river Ganges. jaM0pa03,64;-bhavaNa. jemAM gaMgAnadIne dareDe parvata uparathI paDe che te na0 (-bhavana ) gaMgAdevI sarata. gaMgAdevI 66. gaMgA prapAtahrada jisameM parvata para se gaMgA kA bhavana. the palace of the god. nadI kI dhArA giratI hai. the lake into dass Ganga. jaM0 pa0 3, 64; which the Ganga river falls | gaMgAvatta. puM0 ( gaGgAvarta ) me nAma from the mountain. ThA0 2, 3, draha. isa nAma kA eka hRda. Name of a -mahAnaI. strI0(-mahAnadI) nAmanI | lake. kappa0 3, 43, moTI nahI. gaMgA nAma kI mahAnadI. the | gaMgeya. puM. (gAGgeya ) nAyanA satAnIyA large river named Ganges. e nAmanA eka muni ke jeNe mahAvIra nAyA0 16; -mahAnaI. strI0 (-mahAnadI) vAbhine 125 mAhitI sAMgAnA prazna yo "gaMgAmahANaI" za6. dekho "gaMgA | 57yA cha yAnA sait naza Page #591 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaMja] ( 583 ) [gaMThiya sAsamAya che. isa nAmakA pArthanAtha kA vaMzaja knot in the form of passions eka muni jisane mahAvIrasvAmI se naraka Adi born of Karma, vize0 1184; ke vibhAgoM ke sambandha meM prazna pUche the aura -cchedana. tri. ( -cchedaka ) ra chorI jo gAGgeyabhAMgA nAmase prasiddha haiM. An yorI 2nAra gAMTha khola kara corI karanevAlA. ascetic of this name the descen- one who cuts or looses a knot dant of Parsvanatha, who had and steals. sUya0 2, 2, 28;-ccheya. put certain question concern- puM0 (-ccheda ) / " gaMThichedana " ing the region of hell etc. to za6. dekho "gaMThichedazra" zabda. vide Mahavira Svami these ques- " gaMThichedana " nAyA. 18; -bhezrations are known as Gangeya- ya. tri. ( -bheda ) dayanI yA bhangi. bhaga* 6, 32; (2) gaMgAnA bhedanAra; dravyanI thelI toDI corI karanAra. putra-bhIma pitAmaha. gaMgA kA putra-bhISma rupayoM kI thailI kATa kara corI karane vAlA. pitAmaha. Bhismapitamaha, the a cut-purse. utta. 6, 28; ova. son of Gangi. nAyA. 16; parAha 0 1, 2, vA0 3; bhaga0 1, 1; gaja. puM0 (gA) i; 27 vanaspatitI me| gaMThizrA. strI. ( granthikA ) memanI 21 // gata. guccha vanaspati kI eka jAti; gAMjA. 55 gAMDa. moha karmoM kI rAga dveSa rUpa A kind of intoxicating vegeta gAMTha. The knot of infatuation or tion known as hemp-flower. fascination with worldly things; parAha0 2, 5, bhaga0 22, 4, panna. 1; the knot of delusion. bhaga. 5, 1: - sAlA strI0 (-zAlA ) imnA huAna. | gaMThiga. tri. ( pranthika ) bhathi manA gAMje kI dukAna. a shop of hemp. nAMha sahita. kamI kI gAMTha yukta. (One ) flower. nisI0 6, 7; having a knot of Karm; (one) /gaMTha. dhA0 I (graMtha ) yayu; 2. guMthanA; | in Karniic bondage. sUya02, 5,5 racanA. To knit; to bind; to tie; / gaMThima. tri. (granthimat ) is ne jthe. to compose. gAMThe lagAkara gUMthA huzrA. Knitted after gaThai. nisI0 1. 53: tying a knot. ThA04;bhaga0 6,33:panna. gaMThaMta. nisA. 1, 53; 1; nAyA0 1; ( 2 ) jthe| pu0panI bhAsA gaMthijaDa. ka. vA. vize. 1353; guMthe hue phUloM kI mAlA. // garland gaMThi. puM0 ( - granthi ) ha. graMthi; gAMTha. A knit with flowers. nAyA. 17; / tie, a knote. g. that of love | gaMThimaga. na. (pranthimaka ) ye nAmanu / and hatred caused by Karma. ___ guma tanu vRkSa. isa nAma kA gulma jAti rAya. 166; jIvA0 3, 4: su. ca0 11, kA koI eka vRkSa. A kind of 22; zrogha. ni0693; vize0 1164; nAyA0 | flowering plant. 7909; 6; bhaga0 1, 6; praba. 200; 508; paMcA0 | gaMThiya. tri. ( grathita ) zuTuM; 3. gUMgA 3, 30; (2)bhanina / deza bagerenA huA; gAMThA huA. Kuit; interwoven. is. karma janita gagateza adi kI gAMTha. | nisI0 1, 5.1; - satta. puM. ( - matva ) Page #592 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaMThila ] ( 584 ) [ gaMDi bholI Masis pA 25105 73. moha kI majabUta gAMTha vAlA abhavya java. a soul incapable of antying Karmic knots and so of being liberated utta0 33, 15; ka. 50 5,4; gaMThila. tri0 ( granthila) gavANu gAMTha vAlA Knotty: kuotted. ogha. ni. 737 gaMThilla tri. ( granthimat ) ma saMbadhIha pANu. karma sambandhI gAMTha vAlA. Having (Karmic ) knots. bhaga0 16, 4; gaMDa. puM. (gaeDa ) porA // 3. gAla. A cheek. pAyA0 1, 1, 2, 16; panna0 2; sU. pa. 20; zrova0 prava0 436; jaM. pa. 5, 115: (2) 7, zubha, 49mAtra solI vigere. phoDA, kaNThamAla vagairaha. a boil; an ulcer etc. "ja ca aNaM suyAdagaM taM gaMDa" nisA0 3, 34, 6, 13; utta0 8, 18, 10, 20; sUya0 1, 3, 4, 10, 2, 1, 17; (3) 31. geMda; khelana kA eka sAdhana- kaMduka. ball. . pa. (4) ; 11 mA tIrtha 2nu sAna. 11 veM sIrthaMkara kA lAMchana-cinha. a distinction sign of the 11th Tirthankara. panna. 1; prava0 381; (5) sana: dhA; thAnAo. stana. a breast. piM0ni0 416; -zrAdizra. puM0 (-pAdika ) ga. goi vigere. gAla; kapola Adika. a cheek etc. nisI0 6, 12; -uvahANaya. na. (-upadhAnaka ) pAsa bhariyu. gala takiyA. a small round pillow for the cheeks. rAya0 161; gaMDauvahAriNaya. puM0 (gaNDopadhAnika ) | masUriyu, sirAne lenekA takiyA. A pillow; a small round pillow for the cheeks. jAvA. 3, 4; -tala. na0 ( - tala ) sanI sapATI; DerAno mAyalA. gAla; muMha kA mAMsala pradeza. a cheek; the middle fleshy part of the face. ova0 22; -desa puM0 (-deza) 7.8 (gAra ) no lAsa. gAla pradeza; kapoloM kA bhAga. that part which forms a cheek. nAyA. 8; -yala. tri0 (-tala ) nus| " gaMDa tala" za6. dekho " gaMDa-tala" zabda. Vide "gaMDa-tala " su0 ca01, 50; -lehA. strI. ( -rekhA) | 752 4resa turI yorenI re mA poya pAtI. kapoloMgAloM para kastUrI vagairaha sugandhita padArthoM kI banAi huI rekhA; eka prakAra kA zRMgAra-kapola pAlI. a kind of decorative streak or mark of nuskor some other fragrant substance made on the cheek. ja. pa. gaMDa pra. puM0 (gaNDaka ) 2bIsI. mukhiyA. A watchman. (2) dNddhere| piTanA2. DyADI fiza atat. one wino announces or makes a proclamation. Riga ni. 645 gaMDamaNiyA. strI. ( gaNDamANikA ) deza vizeSa prasi bhA5. kisI deza kA prasiddha mApa. Current, well-known, measures of weight etc, of any country; rAya0271; gaMDAga. puM0 (gaNDaka ) MH; lic; nAhI. nAI; nApita, bAla banAne vAlA. A barber. pAyA0 2, 1, 2, 11; / gaMDi. tri. (gaNDin ) mA DATA se mAnA se rA. gaNDamAla. Boils, __ulcers etc. on the throat; ( this is one of the sixteen great diseases). (2) te vAle isa roga Page #593 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaDipA-yA] [gaMtAra - vAlA. ( one ) suffering from | ho kara Tika jAtI hai vaha DhAMcA. A boils, ulcers etc. on the throat. | block of wood in which a gold. AyA0 1, 6, 1, 172; paraha. 2,5, smith's anvil is fixed. pAyA. 2,4, gaDipA-yA. strI. (gariDakA) sAmAnya 2, 138, (2) bhasanI li. kamala kI artha nA adhi2 pAsI anya 56ta. sAdhA- kalI. a bud of a lotus. utta0 36; raNa artha ke adhikAra vAlI graMtha paddhati. 176; (3) isii pusta; pahAvAmAM mane Style of composition fitted for jADAImAM sarakhuM hoya te garika pustaka. or entitled to convey ordinary garAThI pustaka jo caudAI aura laMbAI meM barAvara thought or matter. naMdI015; (2) ho. a book which is equal in sonInI me26. sunAra kI airaNa. the length and breadth. prava0 671: anvil of agoldsmith. dasa07, 28; -pada. tri. ( -pada) 15-sonInI (3) zerInAgarI. gaMDerI; sAMThe ke choTe 2 eraNuM athavA kamaLanI karNikA jevA Tukar3e. small bits of sugar-cine. pazavANAnAvahAthI, ge, vagere. prAyA0 2, 7, 2, 16; hAthI, geMDA, vagairaha pazu; airaNa athavA kamala gaMDiyANuproga. puM. (gaNDikAnuyoga) haki kI kalI ke samAna pAMvavAlA pazu. vAda sutrAntargata anugane eka vibhAga ( an animal ) having feet like ke jemAM eka sarakhA arthanA vAkayanI racanA ___& goldsmith's anvil; e.g. an 25 gaMDikAnI vyAkhyA karavAmAM AvI che __elephant, a rhinoceros. bhaga015, ane tenAM tIrthakara ga dhara cakravartI dazAhe 1; ThA04, 4; sUya02, 3,23; -paya. puM0 baladeva harivaMza vagerene adhikAra che. (-pada ) tumA 'gaMDI-pada' za6. dekhA dRSTivAda sUtra ke antargata anuyoga kA eka 'gaMDI-eda' zabda. Vide 'gaMDI-para' utta. vibhAga, jisameM eka jaise artha vAle vAkyoM 36, 176; pana. 1: jIvA.1 -potthaya. kI racanArUpa gaMDikA kI vyAkhyA kI gaI ___ na0 (-pustaka) me| gaMDI' za6. dekho hai aura usameM tIrthakara, gaNadhara, cakravartI, 'gaMDI' zabda. vide -- gaMDI' prava0 672; dazAha, baladeva, harivaMza Adi kA adhikAra / gaMDayalaga. puM0 (gaNDpada-gaNDavaH prathayahai. Name of adivision of asec. stAbhiranvitAni padAni yasya) yendriya tion of Dristivadi Sutra; vALa jIvajene gujarAtImAM gigaDo kahe che. here an explanation of the do indriyoM vAlA eka jIva; kecuA; gaMDoprA composition of a sentence uni- mAdika. A sentient being with form in sense, is given; it treats two sense-organs. panna. 1; of Tirthankaras, Ganadlaras | gaMtavva. tri.(gantavya)pAsAya. jAne yogya. etc. sama0 12; naMdI. 56; Worth going to;worth approachgaMDI. strI0 (gaNDI) sonInI me25 bhU. ing. bhaga0 2, 1; 18, 2; nAyA. 1; (2) vAnuM lAkaDAnuM DhImacuM jemAM eraNa goThavavAmAM A; samarg. samajhanA; jAnanA. to bhAva che te mA. sunAra kI airaNa rakhanekA know; to understand. panna. 26 eka lakar3I kA DhAMcA; jisa meM airaNa majabUta | gaMtAra. tri. ( gantR ) nAra; pAlanA2. Vol. II/74. Page #594 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaMtuMpaJcAgayA ] ( 586 ) [ gaMdha calane cAlA; gamana karane vAlA. a goer; books. jaM. pa. 5, 122, sUya. 1, (one) who goes. sama033; dasA02,2; 14, 1; 27; sama0 16; 23, (2) gaMtupaccAgayA. bI. (gatvA pratyAgatA-gatvA manAmadhA bhanI gaI. karmo kA bandhaH pratyAgataM yasyAm ) me ta25 gAyarI 42tAM karmoM kI gAMTha. knot of Karma. pAyA. cheDe jaI bIjI zreNi tarapha gocarI karavI te. 1,1, 2, 16; (3) *ya; pusta. grantha; eka ora gocarI karate2 anta meM jAkara dUsarI pustaka. a book. aNujo042;rAya. 190; zreNI kI aura gocarI karanA. Beginning vize0 1378; (4) mAya ane sayantara to beg in the opposite line of parigraha;bAhya dhana dhAnyAdi, anyantara kaSAhouses after reaching the end yaha bAhya aura abhyantara parigrahabAhya dhanya of one line. ThA0 6, 1; dasA0 7, 1; dhAnyAdi tathA abhyantara kaSAyAdi.exteru. gaMtumaNa. puM0 ( gantumanas ) pAnI 27 / al and interual pessessious, vALo, arthAta amuka sUtra samarpaNa kare te such as wealth cord etc, and pachI bhaNIne ke sAMbhaLIne jAuM ema bela- attachments to worldly things. nAra samitIta ziSya. jAne kI icchA vAlA; zrAyA0 1, 3, 2, 115; 1, 7, 2, 204; arthAt amuka sUtra arpaNa karo to bAda paDhakara sUya0 1,6,5; 1, 14, 1; utta0 8, 3; yA sunakara jAvU isa prakAra bolane vAlA vize0 256 1; prava0 727; (5) sUtrArthaH avinIta ziSya. A disciple desirous zAstrAno bhatA. sUtroM kA arthaH zAstroM kA of going, saying to the precap. matalaba. the meaning of Sutras; tor impolitely that he would the purport of scriptures. sUya. go after hearing & particular 1, 1. 1,6; Sutra. ogha0ni0bhA0206; vize01446; gaMthima. tri. ( aMndhima ) harAyA hIna gaMtUNa. saM0 kR0 a0 ( gatvA ) dhane. jAkara. naa| sanI mA vigere. dore se gAMTha Having gone. panna. 2, su. ca. 1, kara-gUMtha kara banAI huI phUlamAlA vagairaha. 135; gacchA0 115 A garland of Powers etc. kuit gaMtha. puM0 (grantha-prathyate'nena asmAdasmin vA up with u thread. ova0 38; ThA0 artha:) Hinaa 14 mA adhyayana nAma. 4, 4; aNujo0 10; pAyA0 2, 12, 171; ke jemAM granyaparigrahano tyAga karanAra sAdhu jIvA0 3, 3; nAyA* 13; nisI012, 20; e ke zI rIte dezanA ApavI kema belavuM tenuM bhaga0 1; 32; vyAyAna che. sUtrakRtAra ke 14 veM adhyAya | gaMdha. puM0 (gandha ) naasi| (dhAdriya) no kA nAma, jisameM pranthaparigraha tyAga kiye hue | viSaya; su gaMdha. ghrANoMdraya kA viSaya sAdhune kisa prakAra dezanA denA, bolanA Adi -sugaMdhi aura durgandha.Fragrance;smell; kA vyAkhyAna hai. Name of the 14th e. g. of flower etc. which is chapter of Suyagaoanga ex the subject of nose. ova. 10; plaining the mode of speech to 22; aNujo0 16; 103; 130; sama. be adopted by a monk who 1; 5; rAya. 2; nisI0 1, 11, dI. has given up the possession of 13; jaM. 50 5, 114; 115; 112: Page #595 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaMdha ] ( 587 ) nAyA0 1; 8; 12; 16; 17 ThA0 1, 1; utta0 28, 12; 32, 48; 34, 2; bhaga0 1, 1, 2, 3, 7, 6, 10; 7, 7, 8, 1; 20, 5, 25, 4, vize0 206; dasA0 6, 4, dama0 2, 2; sUya0 1, 9, 13 sU0 pa0 17, pana 0 1: prava0 647; Ava 0 ka0 pa0 1, 27 kappa0 3, 37; bhatta0 121; ka0 ga0 1, 24; ( 2 ) gaMdha nImano dvIpa tathA samudra. isa nAmakA dvIpa aura samudra. an island of that name; also an ocean of that name. jIvA 0 34; pajJa0 1; (3) sAdhA hi Sa; 9 udgamananA hoSa AdhA karma Adi doSa; uddramana ke chaH doSa. a fault like that of Adhakarma etc. any of the six faults of Udgainau AyA0 1, 2, 5, 87; - zraMga puM0 ( zraGga ) gaMdha pradhAna vastu sAta amara bhUta, vayA, kaSTa, niryAta, patra, puSpa isa bhUjala paMgere, tvayA - suvagulAkSiprabhuNa, aSTa-yadunAha, niryaaskapUra Ada patra-tamAsa Ahi puruSa dravya mizra pANI. sugandhita jala; sugandha vAle padArthoM se mizrita jala. scented water. zrI0 prava0 455; kappa 0 4, 56; bhaga0 6, 33, 15, 1; nAyA0 1; jaM0 pa0 5, 114; -- udaga. na 0 ( - udaka ) bho " gandhodana " zabda dekho 4, 7; zabda. vide . gandhAdazra 46 "" gaMdhodana etc vatrI vagere isa viMga vagere gandha ke aGga; gandha pravAna vastu ke sAta maMda hote haiM, yathA-mUla, tvacA, kASTa, niryAsa-kapUra, patra, puSpa, aura phala. the seven varieties of fragrant things viz. roots bark, wood, exudation leaves, flowers and fruits. jIvA0 3, 2; - Adesa. puM0 ( zrAdeza) gaMdhanI apekSA. gandha kI apekSA. relating to fragrance. pana0 1; - zrAruhaNa na0 ( - zrArohaNa ) sugadhanuM vadhArate. sugaMdhi ko increasing the fragrance of a substance. nAyA0 2; - udazra - ya. 0na ( - udaka) sugandhipANI, sugandhi bar3hAnA. [ gaMgha bhaga0 7, 6; nAyA0 16 16; paMcA0 2, 13 - udaga dANa. naM0 (- udakadAna) sugaMdhI pAzIno varSA sugaMdhita jala kI varSA a rain of scented water. paMcA0 2, 83 - udayavuTThi. strI0 ( udaka dRSTi ) sugaMdhipAnI vRSTi sugandhita jala kI vRSTi. a shower of scented rain. prava 0 455; - uddhayAbhirAma puM0 ( - uddhRtAbhirAma ) sugandhi nijavAthImanohara, sugAnva nikalane se abhirAma -manohara. charming on account of the irradiation of fragrance. bhaga0 11, 11; nAyA0 1, jaM0 pa0 X, 112; --- ubaTTaNa na0 ( udvartana) sugaMdhI pahAthathA una pIDI 2vI te sugandha vAle padArthoM se udvartana karanA; sugandhita padArtho ko milA kara, kUTa chAna kara cUrNa ubaTanA banAnA mixing, pounding etc. of fragrant substances. nApA0 166ussAsa. puM0 ( - ucchvAsa ) sugaMdhA dudhAsovAsa sugandha yA durgandhavAlA ucchvAsa fragrant or stinking breath. bhaga0 6, 33 karaNa. na0 ( -karaNa ) sugaMdha DaranAI; pu.mAhi. sugaMdha karane vAlA puSpa varaha. ( anything ) which imparts fra grance; eg a flower etc. bhaga 16, 6; - kAsAiya tri0 (-kASApika ) aMga chavA sugaMdha stra. For Private Personal Use Only Page #596 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaMdha ] ( 588 ) [ gaMdha - - -- aMga pUMchane kA sugandhita vana. a fragrant or scented cloth for drying the body by wiping. bhaga0 6, 33; | aAyA. 2, 15, 176; nAyA0 1; 2; 16; | kapa. 4, 62: rAya0 185; jaM0 50 5, / 122; -kAsAI. strI0 (-kASAyI) me "gaMdhakAsAina" za>>6. dekho " gaMdha. kAsAia" zabda. vide " gaMdhakAsAi" " gaMdhakAsAIe gAyAI lUhaha" bhaga0 15, 2; -jutti. strI0 ( -yukti ) sudhi / attara vigere banAvavAnI yutinuM vijJAna. sugandhita taila, itra Adi banAne kI yukti - | tarakIba. knowledge of the art of | preparing fragrant oils, scents etc. aova -daya na0 (-1ka) suvi yUe sugaMdhi cUrNa. scented powder. " gandhahaeNaM ujvaTTittA " ThA. 3. 1; ----. tri0 (-pAnya ) sugaka mare. sugandha yukta. scented; fragrant. paMvA0 2,14,8,24;-Niyatti. strI0 (-nivRtti) gadhanI patti. gandha kI niSpattiprAdubhAva. rise of fragrance. bhaga. 16, 8; - sAsa. puM0 (-ni:zvAsa ) bhanI yA bhumatI nizvAsa. kamala kI sugandhi ke samAna mukhakA zvAsa. firagrant breath. nAyA0 8;duga.na.(-dvika) sugama sanehudha. sugandha aura durgandha. fragrance and stiok. ka. gaM. 2,32; ~ghraNi. strI. (-ghrANi) zayanAcyA anya samUha sugandhakA samudAya --samUha. A collection of perfumes. Ava0 nAyA0 1; 8: 16; jaM0 50 4, 650 -nAma. na. ( -nAman gandhyate itigandhaH taddhetutvAt -nAmakarma ) nAme nAma bhanI eka prakRti ke jenA udayathI chava gaMdhavALuM zarI2 pAme cha. gandha nAma kI nAmakarma | kI eka prakRti, ki jisake udaya se jIva ko gandha pradhAna zarIra milatA hai. the Namakarina known as Gandhanaina. sama0 28; -pariNata. tri0 (pariNata ) durgadhi pe ke sugaMdha rUpe pariNAma pAmela. sugandha athavA durgandha rUpa meM pariNata honApariNAma pAnA. change of a sub. stavce into fragrance or stench. bhaga. 8, 1; -pariNAma. puM0 (-pariNAma ) suga-dhanuMga 5 5 tathA hundhi sugandhI thate. sugandha kA durgandha rUpa honA aura durgandha kA sugandha rUpa ho jAnA. change of fragrance into stench and vice versa. " gaMdhapariNAmeNaM bhata" panna. 13: ThA0 4, 1; bhaga0 8.10; -madavAri. na. (-mada vAri) sugadhI mahatuM 5jii. sugandhita madarUpa se karatA huA jana. water trickling like scented wine. nAyA01; -vahi. strI. (-varti) bhugavanI pAra; sagaratA, sugandhama zuTina. dhUpabatI; agarabattI yA sugandha maya guTikA. a stick of perfume; a fragrant pill. ova026: rAya028; bhaga0 11, 11; ja. pa. 5, 121: (2) tuuriin| goTI. kastUrIkA goTA-golA. a ball of musk. nAyA0 1; --hatthi. puM0 (-hastin ) bh:-matta hAthI jene gaDasthalamAMthI sugandhita madada kare che ane jenI gadhethI bIjA hAthIo nAzI jaya te gayI . gandha hastAH jisake gaNDasthala meM se sugandhita mada bharatA hai aura jisakI sugandhi se dUsare hAthI bhAga jAte haiM-madonmatta hAtho. an intoxicated elephant with rut on its temples which by its scent frightens away other elephanst. Page #597 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaMdho ] ( 586 ) [gaMghavya ova0 rAya0 23; nAyA. 1; kappa02. 15: of Meru, to the east of GanAva0 6, 11; ( 2 ) 95 pAsuhepanA dhilavati Vijaya and to the vi045 nAmane lAyI. kRSNa vAsudeva kA | west of Uttara Kuru Ksetra. vijaya nAmaka hAthI. an elephant of ThA0 2. 3; paNha0 2, 2; jaM0 50 -kUDa. Krisna Vasudeva named puM0 (-kUTa) gaMdhamAdana patanA sAta ___Vijaya. nAyA. 5; TamAnuM bhIjTa-zi52. gandhamAdana gaMdhazro. a0 (gandhatas ) 14 zrI. gandha | parvata ke sAta kUToM meM se dUsarA kUTa-zikhara. se; gandha kA Azrayakara. Through firom the second of the seven sumfragrance. utta0 36, 15: bhaga08: / inits of Gaudhamadana monnt. 1; 18, 10 jaM. pa. 4, 66 gaMdhaNa. puM0 (gaMdhana ) gaMdhana to sapa', gaMdhaya. puM0 ( gandhaka ) 14; sugadha. sugaMdhi. se bhu35 2 mAtra prayogathA pAchu yusI se Sinell; fragrance. su0 ca0 1, 265; che. gaMdhana jAti kA eka sAMpa, ki jo maMtra ! gaMdhavahibhUya-zra. tri. ( gandhavartibhUna ) bala se apane viSa ko vApisa la letA hai. A | mA uttama sugavilaya ne Ti. kind of serpents named Gan- jisa meM uttama sugaMdhi ho aisI guTikA. (A dhana which sucks the poison pill ) having high fragrance in back again by the power of it. sama0 50 210; nAyA. 1; 16: kApa. spells. dasa. 2, 8; utta. 22, 44: / 2, 32; je0 pa. 3, 43; gaMdhamaMta. tri. (gandhavat ) gayAj. gaMdha gaMdhava. pu. ( gandharva ) mAyanamita 5-12 vAlA. Smelling; firagrant. bhaga0 hevanI ind. gIta priya vyantara devA 2, 1: 10, 20, 5: kI eka jAti; gandharva. A species of gaMdhamAdaNa. puM0 (gandhamAdana) mA "gaMdha. Vyantara gods fond of music. mAyaNa" za... dekho " gaMdhamAyaNa " sama0 34 zrova0 24; bhaga0 2, 5: 24, zabda. Vide " gaMdhamAyaNa" sama0 500; 12; ThA. 2, 2: utta0 1, 48: 36, 205; gaMdhamAyaNa puM0 ( gandhamAdana )nIta aNujo. 42: vivA. 2: panna. 1: prava. tanI dakSiNa merunI uttare meM dhilAvatI 1044; jIvA0 3, 4: kappa0 3, 44; jaM. vijayanI pUrve ane uttara kokSetranI pazcime 10 7, 152; 3, 56; ( 2 ) me MtanI gheDAnA khadhane AkAre eka vakhArA parvata sipi. eka prakAra kI lipi; gandhava lipi. che tenuM nAma. nIlavaMta parvata ke dakSiNa, meha a particular kind of script. parvata ke uttara kI ora gandhilAvatI vijayake panna. 1: (3) yunAtha00nA yakSa nAma. pUrva aura utara kurukSetra kI pazcima dizA meM kuMthunAtha svAmI ke yakSa kA nAma. name of ghoDe ke kaMdhe jaisA vakhArA parvata. Name the Yaksa of Kunthunath of a Vakhara mountain in the Swami. prava0 376; ( 4 ) gayo; gAna shape of.a horse's shoulder; 52nA2. gavaiyA; gAyakagAne vAlA... it is situated to the south of singer. vivA0 6; bhaga0 7, 6; nAyA. Nilavanta mount, to the north 16; ( 5 ) mahAzatrinA zrIza bhuina Page #598 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaMdhavva] ( 560 ) [gaMdhAragAma bhAnu 22 bhu bhuta. eka ahorAtri ke ful in appearance like a fan. 30 muhUrtoM meM se 22 vAM muhUrta. the 22nd | dharva. bhaga0 8, 2, of the 30 Muhurtas of a day | gaMdhavakaMTha. puM0 (gandharvakaeTha ) me tanu and a mght. jaM0 pa0 sama0 30; ta. eka prakAra kA ratna. A kind of sU. pa. 10; (6) gadhara vidhA; gem. rAya0 121; nATa. gaMdharva vidyA; nATaka. a kind of gaMdhavamaMDalapavibhatti. puM0 na0 (gaMdharvalore; drama. jIvA0 3, 3; nAyA. maNDalapravibhakti ) bhanI viSeza 1; 14, -aNiya-a. puM0 (-anIka) 2yanAvANu nATa: viSeza. gaMdharvamaNDala kI gandhInI senA-nATakanA ekaTara (gAyata | vizeSa racanA yukta nATaka vizeSa. (A 42nA21 ). gaMdharvo kI senA; nATaka ke pAtra drama ) with a particular (gAyana karane vAle ), a party of Gan- arrangement of the party of dharvas or singers and actors. ___actors. rAya0 62 bhaga. 15, 6, ThA. 7, 1; -karANA. gaMdhahAraka. tri. (*gandhahAraka -gAndhAraka) strI0 ( -kanyA ) panI putrI. gandharva 4612 dezamA 2khenAra. kaMdahAra-gAndhAra kanyA. a daughter of a Gan- deza meM basane vAlA. A resident of dharva. nAyA0 8; -gharaga. puM0 ___Kandahara. paraha. 1, 1; (-gRhaka ) mA jAta nRtya yAya te 52; / gaMdhahAraga. puM0 ( gandhahAraka ) gandha deza nATa 5 zAsa. nATaka-zAlA; jima meM gIta nivAsI. gAndhAra deza nivAsI. A resi nRtya he| vaha ghara. a theatre; a house dent of the country of Ganfor singing and dancing. rAya. dhara. panna. 1: 137; -deva. puM0 (-deva ) 44. gaMdhAra. puM0 (gAndhAra) nAliyA vAyu gaMdharva devatA. Gandharva celestial kaThasthAna pAmI je khAsa svarUpa dhare che te being. bhaga0 8, 1; -nagara. puM. sAta 212 mAno trIne 212. nAbhI se uThA { -nagara ) mAzamAM gaMdharva nagarane huA vAyu kaNTha pradeza ko prApta karake jo mAre th| vAmAMnA pAyagandharva nagara khAsa- asAdhAraNa svarUpa ko dhAraNa karatA hai ke AkAra meM AkAza meM banatA huA bAdaloM vaha-gaMdhAra; sAta svaroM meM se tIsarA svara. kA banAva-dRzya. an appearance of The third of the seven ascendu Gandharva city in the sky ing tunes of music: e. g. sA, rI, formed by clouds. aNujo0 127; ga etc. aNujo0 128; ThA0 7, 1; (2) bhaga0 3, 7 -livi. strI. ( -lipi ) gAMdhAra nAmane deza; hAlamAM jene kAbula sipi; sadAra sipibhAnI me. aThA dhAra 4 che. gaMdhAra nAmaka daza; hAla meM raha lipiyoM meM se eka lipi; gandharva lipi. jise kAbula kaMdhAra kahate haiM. the country one of the 18 scripts; the Gan. | of Gandhara or Kandabara. dhurva script. sama. 18; -soThaya. utta0 18, 45, tri0 (-saMsthita ) bhavana Are 291. gaMdhAragAma. puM. (gandhAragrAma) nahI mAhi gaMdharva ke sadRza-AkAra meM sthita. beauti | sAta bhU27 nAno AzrayabhUta ati sabhU. Page #599 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaMdhArI ] ( 566 ) nandI Adi sAta mUrcchanAoM kA AdhArabhUta sUya0 2, 2, 27 zruti samUha. A multitude of quarter | gaMdhAvara. puM0 ( gandhApAtin ) me naamne| tones which form the basis of the seven melodies, viz. Nandi etc. aNujo0 128; harivarSa kSetramAMnA vATato vaitADhya parvata isa nAma kA eka vaitADhya parvata Name of mountain in Harivarsa Ksetra. "gaMdhAvaivAsI aruNAdevI" ThA02, 3; pana0 16 ThA0 2, 3, bhaga0 6, 31; jIvA0 3, 4; gaMdhAvAti puM0 ( gandhApAtina ) 2bhyazvAsa kSetranA madhyabhAgamAM Avela eka bATale vaitADhya pata. ramyakavAsa kSetra ke bIca maiM kA eka vaitADhya parvata. Name of a mountain in the middle of Ramyakavasa Ksetra. jaM0 pa0 jIvA0 3, 4 gaMdhArI. strI0 ( gAndhArI ) aMtagA sUtranA pAyamA varganA trI adhyayananuM nAma aMtakRta sUtra ke pAMcaveM varga ke tIsare adhyAya kA nAma. Name of the third chapter of the 5th section of Antagada Sutra. aMta 5, 3; (2) kRSNu vAsudevanI eka paTTarANI ke je temanAtha prabhunI dezanA sAMbhaLI yakSiNI AryAnI pAse dIkSA laI 11 aga bhaNI vIsa varSanI pravrajyA pALI eka mAsane saMthArA karI paramapada pAmyAM. kRSNa vAsudeva kI eka paTTarAnI, jo nemanAtha prabhu ke pAsa se dezanA sunakara - upadeza lekara yakSiNI AryAjI ke pAsa se dIkSA lekara 11 aGgakA abhyAsa kara 20 varSa kI pravrajyA pAla eka mAsa kA saMthArA anazana kara paramapada ko prApta huI. name of & queen of Krisna Vasudeva who heard the preaching of lord Nemanatha and took Diksa from a nun of the Yaksa class. She studied eleven Angas, practised asceticism for twenty years, performed Santhara (abstained from food and water) for one month and attained final bliss. aMta05, 3 ThA08, 1 ( 3 ) naminAthalanI herItuM nAma neminAtha svAmI kI devI. the goddess of Neminatha. prava0378; ( 4 ) se nAmanI : vidyA isa nAma kI eka vidyA- gAMdhArI vidyA a science, a branch of knowledge so named. [ gaMdhila gaMdhi puM0 ( gandhit ) gaMdhavAsuM gamva vAlA. Smelling; fragrant nAyA0 1; gaMdhiya tri (gandhita ) suvAsitaH pANuM. suvAsita: gandhayukta Smelling; fra grant. ova0 bhaga0 11, 11; nAyA0 1 16, jaM0 pra0 5 123 ( 2 ) zayAlu gaMdhIya kirANA. groceries. vaSa0 6, 21; 24: - zAlA strI0 (-zAlA ) gaMdhayA vethavAnI yA gandhapradhAna padArthoM ke becane kI zAlA; itra Adi becane kI dukAna. a place for selling grocery. cava0 6. 21: 24; 25; 26; 30; ( 2 ) udhAnI huna kalAla kI dukAna liquor shop. vava0 6, 21; gaMdhila puM0 ( gandhita ) pazcima mahAvinA uttara khAvAnI sItAdAmukha vana taraphathI 7 bhI vinaya pAMthama mahAvidaha ke sItodAmukha bana kI ora se 7 vIM vijaya. The 7th Vijaya in the direction of the Sitodamukha forest, in the north of western Mahavideha. For Private Personal Use Only Page #600 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaMdhilA] ( 562 ) [gakArapavibhatti (2) se viyana M. ukta vijaya kA -udahi. puM0 (-udadhi) 6 pAvAso rAjA. name of a king of the hariyA. gahare pAnIvAlA daryA-samudra. deep above Vijaya. "gaMdhile vijaya avajmA sea; sea with deep water. 3708, rAyahANIdeve vakkhArapamvae " jaM0 pa06; 4; -zrAMbhasi. tri0 (-atrabhAsin ) ga. gaMdhilA. strI0 ( gandhilA ) adhinAvinya. bhI2 hemAya medu. gaMbhIra pratIta honevAlA. of gaMdhilAvatI vijaya. Gandhila Vijaya. settled or of grave appearance. " do gaMdhilA " ThA0 2, 3, ThA. 4, 4; -payattha. puM0 (-padArtha) gaMdhilAI zrI. ( gandhilAvatI ) pazcima gahana padanA artha, na jANI zakAya evA mahAvidenA uttara khAvAnI sItAdAmukha | pahAya. gahana-kaThina padoM kA artha-matalaba, na banayA mAmA viSaya. pazcima mahAvideha ke jAnA jAsake aisA padArtha. the meaning uttara khaNDa ma ke sItodAmukha bana se AThavIM or purport of difficult words; vijaya. The eighth Vijaya an incomprehensible thing. from tho Sitodamukha forest paMcA0 4, 24; ~~-poyapaTTaNa. na0 (-pota. in the north of westera Maha. pattana ) pADAyanA hAlavAnI 0241. jahAja ke videha " gaMdhilAvaI vijae aujjhA Thaharane kI jagaha; pattana; bandaragAha. a rAyahANI" jaM. 50 ThA0 2, 3; (2) puM0 place where shipy are anchorgaMdhamAdana parvatanA sAta phUTamAnuM trizuM phUTa- ed. " jeNeva gaMbhIra poyapaTTaNe teNeva uvA zi52. gandhamAdana parvata ke sAta kUToM meM se / gacchati " nAyA0 8; 17; tIsarA kUTa zikhara. the third of the | gaMbhIramAliNI. strI. (gambhAramAlinI) soven summits of Gandha. suvaSNuvijayanI pUrva sarahada uparanI eka madana mount. jaM. pa. antaranahI. suvalguvijaya kI pUrvIya sImA gaMbhIra. tri. (gambhIra) tA naDI te; Upara kI eka antaranadI. A small sAgara peTa; bhI2. sAgara ke samAna; gaMbhIra. river on the eastern border of Grave; deep sounding; serious. Suvalguvijaya. " do gaMbhIramAutta* 27, 15; ova. 15, naMdI. stha. lipIDa" ThA0 2, 3; jaM0 pa. 28; nAyA* 1; 16; (2) ; sAtha gaMbhIravijaya. puM0 (gambhIravijaya ---gambhIrama yAga vinAnu. gaharA; athAha. unfathom. prakAzaM vijaya prAzrayaH ) mA mAzrayaable. jaM0pa0 5, 1,15, 4, 74; ThA04, adhArAvAmu sthAna. gaMbhIra---aMdhakAramaya vi. 4 zrova0 21; nAyA0 4; rAya0 254; (3) jA-Azraya-sthAna. A dark place. gahana; gayAArj. gahana; saghana; bahuta dasa0 6, 56, jhiliyoM vAlA. of dense thicket. / gaMbhIrA strI. (gambhIrA ) yAra chadriyapAlA nAyA. 1; 5; bhaga0 3, 1, 2, 6, 5; 11, . vanI me and. cAra iMdiyoM vAlA eka 11; vize0 3404, panna0 2, kappa. 3, jIva. A living being with four 32; ( 4 ) prazalita; bhArAvAj. senses. panna0 1; prakAza rahita; aMdhakAramaya. without | gakArapAvabhatti. puM0 (gakAraprAvibhakti ) nA. light. nAyA0 1; dasa. 5, 1, 66 Tana se prA2, 32 prAranA nATabhAnu Page #601 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gagaNa ] ( 563 ) [gazcAgami me nATaka kA eka meda; 32 prakArake nATakoM zreya yu. gArgya gotra meM utpanna garganAma kA meM se eka. A kind of drama; one prAcArya, jo apane bhAvenIta ziSyoM se taMga of 32 kinds of drama. rAya. 63; Akara anta meM unakA tyAga kara akelA hI gagaNa. na. (gagana) mAza; gagana. AkAza samAdhibhAva meM sthita huaA aura prAtmakalyANa The sky: " gagaNamivanirAlabo" ThA. ko prApta huA. An ascetic of the piM0ni0175; ova0 17, 31; nAyA01; naine of Garga, born in the bhaga0 20, 2; jIvA0 3, 4, rAya0 Gargya family.He was disgustkappa0 .3, 38; -gaNa. puM0 (-gaNa) ed with his iinpudent disciples gaganarUpI 27; samUha. AkAzarUpI samUha. and so he abandoned them and a multitude in the form of the secured spiritual bliss by pracsky;sky appearing like a heap. tising meditation in solitude. " sasiva hANaM gagaNagaNaM saMta" nisA. utta0 27, 1; (2) gautamagovanI me 20, 2; -tala. na0 (-tala) mAza zAmA ane mAM 47 yu35. gautama gotra ta. AkAza tala. the surface, kI eka zAkhA aura usameM utpanna manuSya. vault of the sky. "gagaNatanavimala- an off shoot of the Gautuma vipula gamaNa gadaca valacaliyamaNappavaNa line of descent; a person born jaiNa sigyaveggA " bhaga. 6, 33; jaM0 pa0 in that off shoot. ThA. 7, 1: 5, 117, sama. pa. 213, nAyA. 5, 6, gaggaya. tri. (gadda)gaha 252. gadgada svarahai; 16; nira. 5, 1; -maMDala. na. 19157. A low and inarticulate (-maMDala) mAzabha7. zrAkAzamaMDala. sound expressing joy or grief, the circle or sphere of the sky.| su. ca. 3, 68; kappa. 3, 38, 45 gaggara. na. ( gadgada ) bhAsa yAta mela gagaNavallabha. na0 ( gaganavallabha ) vaitAcya55 te; 644 rukate hue gale se bolanA; tanI dakSiNa taraphanI vidyAdhara nuM mukhya gadgada svara. Speaking with obstrucna12. vaitAdvyaparvata ke dakSiNa ora kA vidyA ted breath. bhaga. 3, 2; ja. pa. 7, dhara zreNI kA mukhya nagara. The princi. pal town of the Vidyadhara / gazcAgai. strI0 ( gatyAgIta-gatizcAgatiSreni to the Soutli of Vaita- zcati ) gati sane Agati; anuDUsa gamana dhya mountain, jaM0 50 1, 12, karavuM te-gati-pratikUla AvavuM te Agati. gagaNavallaha. na0 (gaganavallabha) mA "gaga. gati aura zrAgati; gamanAgamana; gati-anu Navallabha"za6. dekho "gagaNavallabha" zabda. kUla gamana, prAgati-pratikUla Agamana. Vide "gagaNavallabha " jaM0 50 1, 13; / Coming and going; passing and gagga. puM. (gAya) gotramA pani thye| repassing. vize0 2156; manAmanA nyAya ne potAnA avinIta gazcAgami. tri0 (gatyAgamin ) ati mAyaziyAthI 5 044 cheTe mana tyAganAra, yAtrI sAvanA2. gati dvArA Ane 4rI se samAthimamA 20yA ane Atma- vAlA: calakara Ane vAlA One com Vol. 11/15 Page #602 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaccha] ( 564 ) [gajasumAla ing on account of his being in nAyA. dha. a particular condition of exig. gacchittA; saM0 kR0 nAyA0 2, 3; tence. vize0 3154; gacchaMta. va. kR. ova. 20; sUya. 1, 1, Vgaccha. dhA* I. (gam gaccha) pu; 1 27, AyA0 2, 1, 3; utta05, vyAsa. jAnA; calanA. To go; to 13; paMcA012, 18, bhaga0 14, 3; walk; to move. gacchamANa. bhaga. 3, 3, 7, 1; 7; 12, gacchai. bhaga0 7, 1; nisI0 16; 24; jaM. 6; 25, 6, 7; nisI0 8, 113 0 5, 115, 7, 133; vava0 gaccha. puM0 (guccha ) samudAya; samUha. samudAya; 1, 23, 2, 23; sU0 pa0 1; sUya. samUha. A group; a multitude 1, 1, 2, 16; dasa0 5, 2, 32; e. g. of the followers of 5, 44; rAya0 38; an Acharya. aNujo0 17; (2) gacchaMti. nAyA. 5, 8; 16; dasa0 4, 28; gayA saMdha; sAdhu samudAya. gaNa; saMgha; jaM. pa. ., 137 sAdhu samudAya. a collection, an gaccha. ThA0 3, 3, rAya0 252, asssembly of Sadhus " TESTA gacchAmi. nAyA0 5; 8; 15, 16; bhaga0 samvasittANaM" gacchA* 2; 75; prava* 623; 2, 1; 5, 4, 18, 10; jaM. pa. paMcA018,7-vara tri.(-vara)samaga 5, 115; - samudAyamA zre4. saba saMgha- gaccha meM zreSTha. gacchejAmi. ka0 vA. vivA0 nAyA. 16; the best among all groups.gacchA . gacchAmo. bhaga0 2, 1; 5; 3, 2; nAyA05; 117;-vAsa. puM0 (-vAsa) sAdhu samudAyamA 813; 18; jaM0pa0 5, 112, 18, 2heta. sAdhu samudAya meM rahanA. resid. dasa. 7, 6; sUya. 2, 7, 15, ing amongst Sadhus. prava0 531; ova. 27; gacchAgacchi. a. ( gacchAgacchi-gacchena gaccheja, vi. panna. 36; gacchena bhUtvA ) me thAnA parivAra te gacchajA. vi.bhaga0 3, 5, 6, 5; 13; ; ga7 ane ga7 ga7nA sAdhuo bhegA thaI nAyA06; vava0 1,23, 2, 23; ToLAmAM goThavAya te gALachi kahevAya. gacchajAhi. zrA0 nAyA. 83 eka Acarya kA parivAra-ziSya praziSya gaccha gacchijA. vivi0 dasa0 4; hotA hai, aura kai eka gacchoM ke sAdhu mila gacchaMtu. nAyA* 16; kara maNDalI rUpa meM ho to gacchAdhigaccha gaccha. nAyA0 1, 2; 1; gar &. A multitude of the gacchaha. nAyA0 1, 3, 5, 8, 12, 13, followers of one Acharya or 14, 15, 16; head of an order of saints asgaccheha. nAyA0 8; sembling together with other gacchAhi. bhaga* 5, 4; nAyA. 1,8; ja0pa0 / similar multitudes. ova0 21; gacchihiti, bhaga02, 1; 7, 6; 14,8; 15, | gajasumAla puM0 (gajasukumAra ) 354ne| 1; 17, 1; ova0 40; nahAna putra; kRSNa mahArAjanA nhAnA bhAI gacchihiti. bhaga0 3, 1; 7, 6; nAyA0 1; | ye bhArAvasthAmA nemanAyaanu pAse Page #603 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaja] ( 565 ) [ gaDhi dIkSA laI bAramI bhikhupaDimA AdarI garama vastra. Warm cloth known by agnino asahya parivaha chatI kevalajJAna the name of gauze flannel.err. meNacyu, dIkSA same hisamA bhAkSe 2, 5, 1, 145; pAMcyA. devakIjI kA choTA putra; kRSNa gajara. na0 (gRjana ) 042. gAjara. A mahArAja kA choTA bhAI, jo ki kumArAvasthA | turnip. prava0 236; meM hI nemanAtha prabhu se dIkSA lekara, bhikSu gajittAra. vi. (garjita) gAnA; gAnA kI bArahavIM pratimA kA pAlana kara agni kA | 42nAra. garjanA karane vAlA. Roaring; asahya pariSaha jItakara kevalajJAna ko prApta | thundering. ThA0 4, 4; hayA. dIkSita hokara eka hI dina meM mokSa | jiyazra. na. (garjita) nAvaM te. ko prApta huA. Name of the young. garjanA. Thundering; roaring. jIvA. er son of Devaki, and younger 3, 3; su0 ca0 2, 242; bhaga0 3, 7, brother of Lord Krisna. He nAyA0 1; 83; ; ThA0 10, 1; aNujo. took Diksa from Lord Nema 127; ogha0 ni0 643; jaM0 pa0 kappa0 3, natha in young age, practised 33; 44; gacchA0 65; prava0 1466; / the 12th ascetic vow, bore the gajha. tri. (grAhya ) ahae 425 / yoya. intense pain caused by fire grahaNa karane ke yogya. Worthy of and attaining perfect know being taken; acceptable. rarito ledge became Siddha; (all 848; this took place in one day ). gar3a. puM0 (garta ) mA. khaDDA. A pit; . ThA04, 1; ditch. bhaga0 3, 2, 5, 6; (2) 72. V gaja. dhA0 1. ( ga ) mA ; saranA / bheDa. a she-goat; n eve. su. ca0 42vI. garjanA; garjanA karanA. To roar; too 4, 157; thunder. gaDDaya. puM0 (gartaka) mA; mA. khA. A gajai-ti. nAyA. 1; bhaga0 3,27 ____pit; a ditch. bhaga0 6, 31; gajaMti. rAya. 183; jIvA0 3, 4; jaM. pa. | gaDaya. na. ( * ) gAI. gADI. A 5, 121%3 ___eart. su0 ca0 12, 58; gajittA. saM. kR. bhaga0 3, 2; gaDDA. strI. (gartA) moTI mA. baDI khAI gajja. na. (gadya ) gamadha; pitA 74 A large ditch jaM. 50 dasA0 7, 1; vinAnu mA. gadyabandha; chanda binA kI| __ jIvA0 3; nira. 3, 3; racanA. Prose writing. ThA0 4, 4; | *gaDDI. strI0 ( * ) gADI. gADI. A jIvA0 3, 4; rAya, 131; _cart. su. ca. 14, 66; gajaphala. na0 (gajaphala ) ||5saaliinyu | gaDhi. tri. (gRddha) mAsati pAme. garabhavana. phalAlena; eka prakAra kA ruIdAra | mUcchita; Asakta. Infatuated; deeply * zumA 14 na52 15 nI 5Ta noTa (*). dekho pRSTa nambara 15 kI phuTanoTa (*). Vide foot-note (.) p. 15th. Page #604 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaDha] ( 566 ) [gaNa uttached; greedy. dasA. 6, 1; | aAyA0 1, 1, 2, 16; gaDha. puM0 ( * ) feel; 4. kilA; | gaDha. A castle; a fort. su. ca0 1, 326; 4, 40; gaDhiya tri. (gRddha ) ps; yAsata. prAsakta. Very greedy; wistful. bhaga0 7, 1; piM0 ni. 226; nAyA0 2; 5; (2) atyaMta. bahuta jyAdaha. too much. parAha0 1,2, gaDhiya. tri. (prathita) guthena; madhesa. bandhA huzrA; baddha. Tied; knitted. sUya. 1, 1, 3, 15; AyA0 1, 5, 6, 165; VgaNa. dhA. J. (gaNa) gAnA 42vI. ginatI karanA. To count. gaNiuM. he. kR. su. ca0 4, 162; gaNemANa. va. kR. bhaga0 15, 1; gaNijai. ka. vA. aNujo. 133; gaNa. puM0 (gaNa) samudaga; samU; gu. samUha; samudAya. A crowd; a mul. titude. bhaga0 1, 1; 5, 6; 1, 5; 7, 9, 8, 8; 12, 2; 16, 5; 18, 7; uvA0 1, 58; jaM. pa. sama* ; nAyA. 1; 5; paraha. 2, 3, naMdI0 8; ova. rAya. 253; utta0 15, 6; aNujo0 57; prava0 557; ka. gaM0 1, 36; kappa. 4, 62; (2) gae; gAnA 42vI. ginanA; gintI karanA. reckoning; calculation. aNujo0 133; ( 3 ) ma mAhinA samudAya. malla-pahalavAna Adi kA samudAya. a party of athletes etc. piM0 ni. 441; (4) 129; samAna liyaa| saadhune| sabhuya. gaccha; samAna kriyA-prAcAra vicAra ghAlA sAdhu samudAya. an order of ascetics observing the same rules of conduct. sama0 8; dasA. 2, 6; vava. 1, 26, 2, 24, 6, 27, 10, 11; nisI0 16, 10, nAyA0 8; zrogha0 ni0 688; pi. ni. 163; bhaga0 25, 7; () cAndrAdi kulane samUha, kaTikAdi gA; saMdhano se mArA. cAMdrAdi kula kA samUha; koTikAdi gaNa; saMgha kA eka bhAga. a collection of families like Chandra etc.; a portion or sub-division of a religiDus sect. ova. 20; paraha. 2, 3; ThA0 3, 4 -abhiyoga. puM0 ( -abhiyoga) ga-samudAyanI yAsA. gaNa-samu. dAya kI AjJA; gaccha kA zrAdeza. command of a Gana or an order of saints under one head. bhaga. 7, 6; prava0 653; -Tukara. puM0 (-arthakara) gazu-samudAyatuMbha 12nA2. gaNa.. samudAya kA kArya karane vAlA. (one ) who transacts the business of the brothers of the same order of saints. ThA0 4, 3; -NAyaga puM0 (-nAyaka) jAne-sanA mAge vAna mANasa. samudAya-manuSya samUha kA aguA. tne leader of a multitude. nAyA0 1; sthakara. puM0 (-arthakara) numA " gaNaTTakara " za6. dekho " gaNaTakara " zabda. Vide "gaNaTakara" vava0 10, 4, 5, 6, 6; -dhamma puM0 (-dharma) mahAvIra svAbhime sthApana sopAhi samudAya rUpa gaNane dharmA-buta cAritrya rUpa * gumA 4 na052 15 nI TanATa (*). dekhA pRSTa nambara 11 kI phuTanoTa (*). Vide foot-note (*) p. 15th. Page #605 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (567 ) [gaNaga garatIya nAma-pata bhAvatAharU 5. -saMggahakara. puM0 (-saMgrahakara ) samuhAyagaNa-gaccha kA dharma--prAcAra; mahAvIra svAmI ne AhAra ane jJAna vagerethI saMgraha karanAra, dvArA sthApita sAdhvAdi samudAya rupa gaNakA pAhAra aura zAna Adi kA saMgraha-saMcaya dharma-zata cAritra rUpa; gaNa-tIrtha kA dharma- karane vAlA. one who preserves or aNuvrata mahAvratAdi rUpa. the religious extends the circle of his sect principles of an order of saints by food, knowledge etc. vava. e. g. that established by Ma- 10; 45, 6, 7; -saMggahaNa. puM. Davirasvami; religions princi (-saMgrahaNa ) sAdhu samudAya me|| 42ve| ples of a sect; e. g. minior te. sAdhu samudAya ko ekatrita karanA. vows, great vows etc. ThA. assembling a multitude of 10, jaM. pa. 2, 35; nAyaga. puM. Sidhus or saints. gaNi. 27; (-nAyaka ) me " gaNaNAyaga" za6. -saMpayA strI0 (-sampat ) - - dekho " gaNaNAyaga" zabda. vide "gaha- samudAyanI saM56. gaccha-samudAya kI NAyaga' aNujo. 128; ova. nAyA. sampatti. the power or authority 1; rAya0 253; -paDiNIya. tri. of an order of ascetics (-pratyanIka ) gagunA zatru. gaNa kA zatru regarded as wealth. prava0 553; all enemy of an order of saints. --sAmAyArI. strI0 (-samAcArI) sAdhutA bhaga06, 32; --mAraNa. na0 (-mAna) garnu sabhudayanI samAyArI. mAdhuoM ke samudAya bhAna prabhAe. gaNa kA mAna; gaccha kA pramANa. kI samAcArI. education of an order the limit of an order of ascetics. of monky in austerities etc.dasA. prava0 633; -rAya. puM0 (-rAja-samutpane 4, 70; ---sobhAkara. tri. ( -zobhAkara ) prayojane ye gaNaM kurvanti te)samAna 20;rya sAyane zAlAbanA2. samudAya ko muzobhita 55te sarvene me rI za te sAmanta. samUha karane vAlA; gaccha kI zobhA bar3hAne vAlA. kA kArya par3ane para sabako ikaTThA kara sake aisA; one who is an ornament or it sAmanta vagairaha. a sovereign king jewel of an order of saints. vava. having feudatory princes under 10,8; ; -sohikara tri0 (-zodhihim. bhaga0 7, 8; ~~-viuslagga. puM. kara ) gagunI zuddhi 422; ganI saMbhAga (vyutsarga) gara ga7no parityAga. gaccha senA2. gaNa kI zuddhi karane vAlA; gaccha kI kA parityAga. desertion, abandon. dekharekha karane vAlA. one who bestows ment of an order of saints. bhaga. care ou au order of saints; one 25, 7, --veyAvazca. puM0 (-vaiyAvRtya ) | who refines an order of saints garAnI sevA, yAvRtyA nayamAne.. gaNa kI / vava0 10, 4, 5, 6, 7: sevA; vaiyAvatya kA nauvAM bheda. ninth gaNaga. puM0 ( gaNaka ) , jyoti5 zAtra variety of serviceableness, viz. MgunA2; yotiI. gaNaka; jyotiSI; gaNita service to an order of monks. vidyA ko jAnanevAlA. An astrologer vava0 10. 8: 10: bhaga0 25, 7 | zrotra. nAyA. 1; kappa. 4, 62: Page #606 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNaNa] ( 598 ) [gaNAvaccheiyattA gaNaNa na0 ( gaNana ) ; gAtrI 42vI. 8; gatta. 25; 1; naMdI0 stha0 21; ginatI karanA; ginanA. Calculation; -pamANa na. ( -pramANa ) madha2reckoning vize0 64.; tIrtha42nA bhuNya ziSyAnu prabhAe. gaNadharagaNaNA. strI. (gaNanA) matarI, me 6sa, tIrthakaroM ke mukhya ziSyoM kA pramANa. the so mAha mathIgalavA. gaNanA-ginatI; authority of the chief disciples eka, dasa, sau Adi kramase ginanA. Cal- | of Tirthankara, known as Gaculation; counting. aNujo0 146; / padharas. prava0 332; -airitta. tri0 (-atirikta ) gAnA- gaNAvaccheya. puM. (gaNAvacchedaka) bhIla samyAthIhI. saMkhyA se atirikta; ginatI sAdhusone sAtha sabhI 2 mahIma9samA se vAhira. beyond calculation; dif- viyare te. dUsare sAdhunoM ko sAtha lekara ferent from calculated amount. pRthvI maNDala meM vihAra karane vAlA. One nisI016,25: -aNaMta pa.puM0(-anantaka) who wanders over the world gaNavAnI apekSAe anaMta; saMkhyA AzrI along with other ascetics, ata. gaNanA kI apekSAse ananta; saMkhyA ke | kappa. 6, 46 lihAja se ananta. incalculable;couat-gaNAvacchedaNI strI. ( -gaNAvacchadinI ) less; beyond calculution. ThA0 5, ganI sAnImAnI sArasamANa 42nAra 3; --aNuputrI strI. ( -anupUrvI) sAvI. gaNa kI sAdhvIoM kI dekharekha karana yA vi555 anupUrdA; atuma. saMkhyA vAlI sAdhI. A female ascetic viSayaka anupUrvI -anukrama. serial order; who provides necessary things order of numerical calculation. to the nuus of the same order. zraNujo0 71; vava. 5, 3; gaNahara. puM0 (gaNadhara ) 2552; tIrtha2nA gaNAvaccheiya. puM0 ( gaNAvacchedaka ) gAnA bhujya ziSya. gaNadhara; tIrthakara kA mukhya sAdhumAnI sArasalA3 42nA2. gaNa ke free. The principal disciple of sAdhuoM kI dekharekha karane vAlA. One Tirthankara; the Ganadhara. who provides necessary things jaM0 pa0 2, 33, nAyA08; veya0 4, 15; to the monks belonging to the bhaga0 42, 1; vize0 550; bhatta. 104; same order pAyA. 2, 1, 10, 56; ( 2 ) AcAryAnI AjJA anusAra sAdhu vava0 1, 26; 27, 28, 26; 2, 7, 3, samudAyane laI mahamaMDalamAM vicaranAra samartha 15; veya. 4, 15, sAdhu. prAcArya kI prAjJAnusAra sAdhu samudAya |gaNAvacche iyatta. na. ( gaNAvacchedakatva ) ko lekara mahomaNDala para vicarane vAlA gayAchepa gaNAvacchedakatA; gaNa samartha sAdhu. the able ascetic who saMcAlakatva, State of being a prowanders over the world along vider of necessary things to an with other ascetics by the order of saints. vava0 3, 15; veya. order of the head preceptor. aAyA. 2, 1, 10, 56; panna. 16; sama0 | gaNAvacchedayattA. strI. (gaNAvarachadakatA) Page #607 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNAvaccheda ] jIe gAvaccheta 106. dekho gaNAvaccheiyatta " zabda. Vide " gayAvaccheiyatta vava0 3, 7; gAvaccheda. puM0 ( gaNAvacchedaka ) sAdhu samudAyanI vastra pAtrAdi AhArathI sAra saMbhAga 2nAra sAdhu sAdhu samudAya kI vastra, pAtra Adi dvArA sAra saMbhAla dekharekha karane vAlA sAdhu A Sadhu who pro vides the monks of an order of saints with food, clothes, 44 "" d. ( 566 ) "" l vessels etc. pana0 16; gaNi. puM0 ( gaNin-gaNaH sAdhusamudAyo'stiyasya ) AyArya; sUri; garachanA uparI. AcArya sUri; gacchAdhipati. The head of an order of saints; Acharya. aNujo0 42; ThA0 4, 3; AyA0 2, 1, 10, 26; sama0 1; dasa0 6, 1, 6, 15; piM0 ni0 312; nisI0 14. 5 pana0 16 uvA0 2, 116; bhatta0 23: kappa0 paMcA0 12, 47; pratra 0 168 : 557; gacchA0 20, 112; - zrAgamasaMpanna. na0 (- zrAgama saMpanna ) gaNi AyAryAMnA zAstramAM zatra. gaNi AcArya ke zAstroM meM kuzala. proficient in the Sutras dealing with numerical calculations. dasa0 6, 1; piDaga. na0 (-piTaka - gaNo gacchossti yasya sa gayI tasya piTakam ) dina avathana maina tatvAna khaLane; AcAya nI peTI ke jenI andara zAstrIya tave bharavAmA AvyA hoya temaayaasNgaahii sUtra jina pravacana, jaina tatvoM kA khajAnA; AcAroM kI peTI tijorI, jisameM zAstrIya tatva bhare hue hoM; AcArAGgAdi aMgasUtra. the treasury of Jaina canonical scriptures; literally, the box of an Acharya filled <6 , with scriptures. bhaga0 16, 6: 20, 8, 42, 1; sama0 57; saMsthA 081; zragha0 ni0 760; piDaya na0 ( - piTaka) lumo gaNi-piDaga " 26. dekho gaNi--piDaga " zabda. vide gaNi-piDa bhaga0 25, 3; - piDhaMga na0 ( - piTaka) lukho ' gaNi-piDaga ' 06. dekho 'gaNi-piDaga zabda vide ' gaNi piDhaga ' zrava0 16; bhAva. puM0 ( - bhAva ) AyArya pazuM; gaNi--AbhAyano bhAva. zrAcAryasva; AcAryapanA status of an_Acharya; Acharyahood. utta0 27, 1; --vasabha. puM0 ( - RSabha ) gayi - AyAmAM zre4. AcAryoM-sUriyoM meM zreSTa the chief among the Acharyas. bhatta0 52; - saMpayA. strI0 (-saMpad ) AryAMnI 64 saMpA. zrAcArya kI 64 sampadAeM. the 64ac quisitions of an Achurya. bhatta* 23 dasA0 4, 106; gaNizra. tri0 ( gaNaka) gaNitavettA; jyotipI. gaNitavettA; jyotiSI. A mathematician. ajo0 146; jaM0 pa0 2, 16; gaNiNI. strI0 ( gaNinI ) gaNubhAM maDoTA sAdhvI ; pravarta: sAdhvI. gaNa meM baDI sAdhvIpravartikA sAvI. The principal female ascetic of the order. gacchA0 116; nfua. 3o (niva-nuaa gia) ulgaren. gaNitakalA. A numerical script. nAyA0 9; (2) asfalt. ff. & particular kind of script. panna 1 ; - pahANa. tri0 ( - pradhAna ) gaNita che pradhAna prema te gaNita pradhAna an art in which mathematics occupies a prominent part. nAyA. 1; For Private Personal Use Only [ gaNita "" Page #608 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNittA] ( 600 ) [ gati gaNittA. strI. ( gaNitA) gaNipa); - 128; aMta0 1, 1; nira0 5, 1; kappa. 5, yAyanI 56vI. gaNipada; gaNAcArya kI padavA. 101; vivA0 2; aNu jo0 66;-sahassa. Headship of an order of saints. na0 (-sahasra) 92 vezyAo. hajAra ThA0 3, 3; kva03, 7 vezyAeM. a thousand harlots. gaNima. tri. ( gaNya ) gariemameM ! vivA. 2) pagere saMya.yI gAya te. eka, do, tIna | gaNivijjA strI. (gaNi vidyA) 28 3st. Adi saMkhyA se jo ginA jAsake. Capable vi sUtrabhAnu pIsabhuM sUtra 26 utkAlika of numerical calculation; cap sUtroM meM se bIsavAM sUtra. The 20th of able of countable. aNujo0 132; the 29 Utkalika Sutras. nAyA0 81; 15; vivA0 2; naMdI. 43 gaNiya. na0 (gaNita) gAeta ; lisA gaNettiyA. strI. ( * ) DAyano meNA; nI . gaNita kalA; hisAba kI kalA sanyAsIna bAyatuM mAla295 saMnyAsI ke Art of mathematics; numeri- hAtha kA eka prAbharaNa. A rosary fir cal calculation. zrAva. 40; aNujo. the hand; an ornament in the 146; taMdu. bhaga. 6, 7, nAyA0 1,8; case of an ascetic. zrova. 36; bhaga. paNha. 1, 5; jaM.pa. AMdha0 ni0 bhA0 5; 2, 1; nAyA0 16; (2) gaNe; saM. 2 . ginA huzrA. gata tri. ( gata) gayesa. gayA huA; pahuMcA counted veya. 4, 28; nisI0 , 20; | huA. Gone. (2) prAta yaza. prApta. prava0 1233: --pahANa. tri. (-pradhAna) obtained; acquired, nAyA0 1; mAMgalitA bhujya chete. gaNitapradhAna; gati strI. (gati ) 24 Adi gatibhA ra jisameM gaNita kalA mukhya hai vaha; jyotiH- te naraka Adi gatiyoM meM jAnA. Passing zAstra kA eka aMga. that in which from one state of existence in mathematics is the prominent to the state of hell etc. ThA. 1, fuctor; a division of astrology. 1; (2) 24 mAhi yAra gati. naraka kappa. 7, 21; -lipi. strI. (-lipi)| Adi cAra gatiyAM. the four states of gaNitavipi; 1.8 sipibhAnI . gaNita existence viz. hell etc utta05,12, lipi; 18 lipiyoM meM se eka lipi one ( 3 ) gamana; yAs; rj te. gamana; of the 18 scripts; the script of cAla. the act of going. bhaga0 3, 1; numbers. sama0 18% 25, 3, 6, 8; panna0 13; sU0 50 10 gaNiyA-zrA. strI0 ( gaNikA ) die| - nAmanihattAu-ya. tri. puM0 (-nAma vezyA. vezyA; bAjAra kI aurata. A nidhattAyuS) zatita anusAre nAmamanA harlot; a public woman. bhaga0 / pusanA sAthe AyuSa mano maMdha. gati ke 11, 11; nAyA0 1, 3, 5, 16; vize0 anusAra nAma karma ke pudgaloM ke sAtha AyuS * 4 nam52 15 no noTa (*). dekho pRSTa naMbara 15 kI phUTanoTa ( * ). Vide foot-hote (*) p. 15th. Page #609 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gata ] ( 601 ) [ gambha - - karma kA batha. Karmic bondaga for gahatoya. puM0 (gardanorA ) payamA yonI the period of the life of Nama. nIce kRSNarAjI vimAnamAM rahetA lekAtika karma atorns, according to the patAnI nava gati parI me nata. pAMcaveM condition of existence in which devaloka ke nIce kRSNarAja vimAna meM rahane a soul is. bhaga0 6, 8; panna. 6; vAle lokAntika devoM ko nauM jAtiyoM meM se -rAgati. strI. ( - prAgati ) gati eka jAti. One of the nine classes ane Agati, eka gatimAMthI bIjI gatimAM of Lokantika gods residing in javuM ane bIjI gatimAMthI A gatimAM the Krisnaraji heavenly bhArayuM te. gati aura prAgati - gamanAgamana; abode under the fifth Deviteka gati se dUsarI gatimeM jAnA aura dUsarI loka. " gaddatoya tusiyANaM devANaM satta gatimeM se isa gatimeM zrAnA. coming and devA satta devasahassApaNattA' ThA0 7; prava. going back from oue state of 1462; sama0 77, ThA. 6; bhaga. 6, 5; life into another. bhaga0 11,1:21, nAyA. 8; 1; 24, 1; -lakkha Na. na0 (-lakSaNa) gahabha. puM. (gardabha) gdhe|. gardabha; gadhA. gati 5 dharmAstikAyana kSaNa. gati rUpa An ass; a donkey. panna. 1; sUya. dharmAstikAya kA lakSaNA. the nature of 1, 3, 4, 5, 2, 2, 45: dasA. 6, 12; Dharmastikaya in the form gahabhAli. pu. (gardabhAli ) gamAvi nAmaof imotion. bhaga0 13, 4; -visaya. nA sAghu: saMjali rAjAne samajAvanAra: puM0 (-viSaya ) gatinA viSaya-vAnI saninA zu3. isa nAma kA eka sAdhuH zakti. gati kA viSaya; calane kI zakti. saMyati rAjA ko samajhAne vAlA; saMyati the object of motion; the rAjA kA gurU. An ascetic named power of movement. bhaga. 20, Gardabhali who enlightened gatta. na0 (gAtra) zarI2. zarIra; zarIra ke king Sanjati. utta. 18, 16; (2) aMga. Body; a bodily limb. aova0 ya sanyAsinI gu3. khaMdhaka saMnyAsI kA 22; maga 3, 2, 6, 33, 16, 1: 16, gurU. the preceptor of Khandhak 3; nAyA. 1; 2; 8; su. ca. 2, 77; 13, a Sanyasi. bhaga0 2, 1; 24; panna. 2; kappa. 4, 62, gahaha. pu. (gardabha ) / " gahabha" za6 gatta. puM0 (garta) mA. khar3A. A pit; a dekho ' gahabha" zabda. Vide " gahabha" ditch. bhaga0 15, 1; jIvA0 3, 3; sama. 30; pi.ni. 446; nAyA. 18 gamA. zrI. (gaNyA ) saMdhyA; gAnA. saMkhyA; gattaga. na0 ( gAtraka) pagahinI suM sane gaNanAH ginatI.Calculation%Breckon 5. palaMgAdi ke Isa va anya prAdhAra rUpa ing. su. ca. 14, 103; sAdhana. The logs of wood making | gabbha. puM. (garbha ) ziya; gamana 2yAnu up a bed stead etc. rAya0 161% sthAna. garbha; garbhAzaya; garbha ke rahane kA sthAna: gattA. strI. (gartA-) mahoTI mA. baDI-gaharI jahAM zukra zoNita milakara rahate haiM vaha khAI. A large ditelh. jaM. pa. sthAna. The womb. ova0 10:43; Vol. u/16 Page #610 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gambha] { gambha nira0 1, 1; dasA. 6, 1; naMdI0 37; nAyA01;2; 13, 14; bhaga0 1,7; 5.42; / 11, 11, 12, 5, 20, 2; piM0 ni0 362; panna.17; sUya. 1,1, 1, 22, 154; AyA. 1,5,3;prava02800pa04 16; kappa.1,1 (2) rezamanA kIDAe potAnI lAlamAMthI utpanna rekha rezamana TI. rezama ke kITa ne apanI lAra meM se utpanna kiyA huA rezama kA koyA. silk thread produced by a silkworm. aNujo0 37; (3) madhya; kyA bhAga. madhya; bIca kA hissA. middle part; interior. rAya0 57; mogha0 ni0 667; -ajogA. strI0 (-ayogyA) marmadhA295 42vAne ayogya strI; pyA. garbha dhAraNa karane ke ayogya strI; bAMjha. a barren woman. prava057; --AdhANa. na. ( -prAdhAna ) garbhAdhAna saM2412. garbhAdhAna saMskAra. the cere. mony relating to pregnancy. bhaga011,11;-pAhANa. na0 (-prAdhAna) mAdhAna; garmanu 27 te. garbha kA rahanA; garbhAdhAna. pregnancy. vize0 230; -ubhava tri. ( -udbhava ) samayakI utpanna yayeza-tipaya ane manuSya. garbha se utpanna; tiryaca aura manuSya, fetus. born; i. e. men and animals. vize0 5.23; -karA. strI0 (-karI)onA prabhAve garbha utpanna thAya tevI vidyA; 40 vidhAmAMnI me. jisake prabhAva se garbha rahe vaha vidyA; 40 vidyAoM meM se eka vidyA. a science dealing with the eure of sterility; one of the 40 sciences. sUya02,2, 25; -gata. tri. (ta) gamagata - mAhe. garbhagata; garbha meM sthita. embryonic; in em. bryo. vivA0 1; bhaga0 1, 7; -ghara. na0 (-gRha ) sAthI pazyanA // 231, 24.62noDAsa. garbhagRha; saba ke bIca kA kamarA; andara kA koThA. inner room; central hall. aNujo0 148; (2) laay| vigere. tahakhAnA; jamIna ke andara banAyA huA ghara. a cave; an interior civity. jIvA. 3, 3; nAyA08; -gharaga. na0 (-gRhaka) maharA yaar|. bhItarakA ghara. a toilette chamber. rAya. 136; nAyA0 8; -gharaya. na0 (-gRhaka ) me se za6. dekho Upara kA zabda. vide above. nAyA0 8; -Tuma. tri0 ( -aSTama-garbhAdapTamovarSagarbhASTamam ) gamayA hame varSa. garbha se ATho varSa. the 8th year from conception. nAyA0 1; -hiha. strI0 (-sthiti ) manI sthiti. garbha kA sthiti. condition of embryi). prava0 55; 1373; -chiya. tri. (-sthita ) gamamA 29. gabhagata; gabhe meM rahA huA, remaining in the womb. prava055; -stha. tri0 (-stha) gama mA lo-al. garbha meM rahA huA. embryonic; in the interior; in embryo. rAya. 287: nAyA. 1; kappa. 4; 64 -vasahi. strI0 (-vasati ) gama rupe nivAsa; arbhAzayamAM 2 te. garbha meM rahanA. remaining in the womb. ThA0 3, 3; gacchA0 68; -vAsa. puM0 (-vAsa) garbhAzayamA nivAsa; bhAtAnA sabhA 2 te. garbha meM nivAsa karanA; mAtA ke udara meM rahanA. staying. residence in the womb of one's mother. sUya02,2, 81: panna0 2; nAyA. 1; prava0 1375; -vukaMti. strI0 (-vyuskrAnti ) gama mA utpatti; garbhAzayamAM sAvate. garbha meM prAnA. birth in the womb. ThA. 2,3: dasA. 8, 1; Page #611 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gabbhamuddeza] ( 603 ) [gama -bukkaMtiya. tri. (-vyutkrantika) gama- vA. bhItara garbha vAlA. hollow in the garbhAzayamAthI nAma sAmanAra, mA mApanA middle. paMcA0 3, 21; zu zAtithI apana yatuM. garbhAzaya dvArA gabhIra. puM0 (gabhIra ) satama satranA paDenA utpanna hone vAla; mAtA pitA ke zukra zoNita | vAnA 4 thA adhyayananu nAma. aMtagar3a sUtra se utpanna hone vAlA. born from a ke pahile varga ke cauthe adhyayana kA nAma. womb; fetus-born. aNujo0 134, | Name of the fourth chapter utta. 6, 16; jIvA0 1; bhaga0 5, 8; 8, , of the first section of Anta1; 6; sama01; -saMbhUha. strI0 (-sambhUti) gada Sutra. (2) anvR SNi gama nI patti. garbha kI utpatti. produc. rAjAnA putra cothA dazAra ke je temanAtha prabhu tion of the embryo. prava0 56; pAse dIkSA laI bAra varasa pravajyA pALI 1377 -sADana. na0 (-zAtana) garnu zatruMjaya upara eka mAsane saMthAre karI sAu- garma pApA vigere. garbha kA nAza bhole gayA. andhakavRSNi rAjA kA cauthA karanA; garbha kA chAMTanA. causing abor. putra-dazAha, ki jo neminAtha prabhu se dIkSA tion etc. vivA0 1; -haraNa. na. lakara bAraha varSa taka pravrajyA pAla zatruJjaya ( - haraNa ) galana 2eNte; me AyethI parvata para eka mAsa kA anazana kara mokSa ko vil ANe gamana sa te . garbha kA prApta huyA. the son of king Andhaka haraNa karanA; eka sthAna se dUsare sthAna para | Vrisni, the fourth Dasrha, lejAnA. stealing or transferring who took Diksa from Lord embryo from one womb to ano Nemanatha, practised ascetiother. prava. 862; -gabhattA. strI0 cism for twelve years, per( -garbhatA ) mA . garbhava; garbhapana. formed Santhara ( gave up embryonic condition. vivA 1; food and drink ) for one month nAyA. 8; kApa. 1, 2, on Satrunjaya and became gabbhamuddeza. puM0 (garbhoddezaka) prajJApanA sUtra- Siddha. aMta. 1, 4; ( 3 ) . gaharA. nAme dezAnu nAma. prajJApanA sUtra ke eka deep. rAya0 37; (4) DATuM. bar3A. uddezA kA nAma. Name of a chapter big; large prava0 456, -ghosa. tri. of Prajnapana Sutra. bhaga016,2; (-ghoSa) moTara bAyA. bdd| avAja gambhiA -yA. strI0 ( garbhitA) ma yatI strI. | vAlA. deep sounding. prava0 456 garbhavatI strI; sagarbhA nArI. A pregnant | Vgama. dhA* I. (gamla) r; gati 425ii. woman. dasa0 7, 35; nAyA0 7; jAnA; gati karanA. To go; to move. gambhiNI. strI. (garbhiNI) yatI strI. gamai. AyA. 2, 1, 1, 4, garmiNI; garbhavatI strI. A pregnant gamissaha. piM0 ni, 310; woman. piM0 ni0 510; gamissaMti. bha. bhaga0 3, 1; gabhiya. tri. (garbhita ) garmita; 12ye posa gamissAmi. bha. nAyA0 1; salina. garbha vAlA; bhItara pola vAlA. gamissAmo. bha. zrAva. 38; Hollow. prava0 76; (2) 42 gama gameUNa saM. kR. su. ca. 2, 35, Page #612 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gama] ( 604 ) [gamANija gamittae. he* kR0 dasA. 7, 1; utta0 10, sUcanA karane kA bhAva; jAhira karane kA bhAva. 34; aova0 38; sama0 3, 4, 7, State of being a proper sub 7; 16, 5; nAyA0 8; 6; 15, 16; | _ject for information. vize0 315 gamamANa. va. kR. bhaga. 8, 7; gamaNa. na0 ( gamana) yAsa; yu; gati gama. puM0 ( gama ) mAmA 54-suutrne| AzAvA; 42vI. gamana; jAnA; gati karanA. Motion; eka viSayanuM pratipAdana karanAra vAkya samUha going; movement. bhaga. 2, 1, 5, nahArnu pra261. pAlApa-choTA prakaraNa; eka 4; 1, 33, 12, 1; 13, 4, 25. 7; hI viSaya ko pratipAdana karane vAle vAkyoM Ava0 21; utta0 26, 6; pAyA0 1, 7, kA samUha; sUtra pATha. A supplemen- 5, 215; sama0 pa0 168: nAyA0 1; 15; tary chapter. naMdI0 445; vize0 448; 16; 17; piM. ni. 83, 160; 206; jaM. pa. nAyA* 1; piM. ni. 421; bhaga. su0 ca0 3, 233; vize0 2412; veya0 1, 3, 10, 6, 6; 16, 3, 24, 1; (2) 36, 45; rAya0 44, paMcA0 1, 16; 43; 4yana; pAna; kathana; varNana. narration. bhatta0 80, prava. 1566, kappa. 3, 436 panna 15; (3) 49; yAsa. jAnA; uvA0 2, 86; -aAgamaNa. na0 (-prAcalanA; moving: going. patra. 2; (4) gamana) mAya. jAnA AnA. pass. prA ne. prakAra; bheda. varieties. ing and repassing; coming and AMgha. ni. 25, vize. 1462; () going. prava0 134; zrAva0 4, 3; bhaga0 artha pariccheda; arthanI judI judI bhaMgI; 2, 5; nAyA0 16; nisI0 11, 20; dasa. artha kA pariccheda; artha ke alaga 2 bhAga. 5. 1, 86; -guNa. puM0 ( -guNa-gamanaM the distinctions of meaning. gatiH tadguNaH) gati 5 guNadhabhArata-yatuM sama0pa0 166; sakSa. gatirUpa guNa; dhamAstikAya kA lakSaNa. gama-ya. puM0 (gamaka- gamayatIti ) AsAvA; the characteristic mark of Dha sa25 pAnI pAu4 samUha. ekArtha vAcaka rmastikaya, viz. motion. To R; vAkyoM kA samUhaH sUtra pATha. Text in a 10; -maNa. tri. ( -manas ) bhavAnI uniform style of composition. pAyAj. jAne kI icchA vAlA. desir. rAya0 236; nAyA0 13; bhaga0 12, 4; ous of going. su0 ca0 2, 182; 13, 1; 24, 12; 17; 32, 1; nAyA. dha. gamaNayA. strI0 (gamana) ati Amana. gati; 3; (2) vana adhi2. varNana; adhikAra. gamana. State of being in motion; description. nisI0 1, 41, 6, 12; state of being going. " gamaNe panna. 5; nAyA0 dha0 6; (4) gamanazIsa. logata gamaNayAe" ThA0 4; nAyA0 1; gamana zIla. having the mature of gamaNija. tri. (gama nIya) mamatu; 35tu going. bhaga0 25, 3, 4, 26, 1; acchA lagatA huA, mana ko rucatA huzrA. gamaga. puM0 ( gamaka ) me " gamana " Pleasant; charming. ova. 32; za6. dekho "gamazra" zabda. Vide jaM. pa. 3, 67 (2) yA pAra "gamazra" bhaga. 24, 1; pAmA yoya. ullaMghane yogya; pAra pAne lAyaka. gamagatta. na. ( gamakatva.) run5j. worth transgressing. nisI0 16, Page #613 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gamaNI] ( 605 ) [gaya - 17; (3) naepa yoya; azA yoya. 16; rAya0 23; vivA0 3; utta0 1, 21; jAnane yogya; prakAza karane lAyaka. worth | (3) gati; yAsa. gati; cAla. gait; knowing; capable of thowing motion. ova. ja. pa. 5, 114; 7, light upon. bhaga0 1, 3; 113; 3, 56; (4) 23. rahA huA. regamaNI. strI0 (gamanI ) me tanI (pAnI) maining; stayed. ova010vize036; vidhA; vidyAdharAnI vidyA. eka prakAra kI -taNha. vi. ( -tRSNa) tRSNA vinAna. zrAkAza meM gamana karane kI vidyA vidyAdharI kI tRSNArahita. free from greed. prava0 jaar. A science of flight; (this 473;-teya. tri0(-tejas) sIna; te. is possessed by Vidyadharas ). vinAna. tejahIna; tejarahita. lack-lustre; nAyA. 16 having no lustre; dull. bhaga* 15, gamizra-ya. na0 ( gamika ) mA ye s25|| ghaNA pATha hoya te bAramuM daSTivAda nAme 1; -dasaNa. tri. (dazana ) nA hota agasUtra. jisameM eka samAna bahuta se pATha 54ii gAya te; ita 12nI. jisake dAMta hoM vaha bArahavAM dRSTivAda nAmaka aMgasUtra. gira paDe hoM vaha; dAMtarahita. ( one ) without teeth. gacchA0 62; Name of the 12th Anga Sutra hamed Dristiviida having | gaya. puM0 (gaja ) hAthI. hAthI. An elemany chapters of the same phant. aNu jo0 21; 131; Ta 0 4, 3: nature. naMdI0 43; vize0 546; ka. gaM0 dasA* 10, 1; dasa0 5, 1, 12, 6, 2, 5; su. ca. 2, 641; kappa0 1, 4, paMcA0 12, gamma. tri. (gamya ) bhI za5 te; 24; piM0 ni0 76; 83; rAya. 50; jIvA. pAyI 25 te. prApta ho sake aisA; 3,3; panna. 1; nAyA. 1, 5, 8, 16; bhaga. That which can be acquired; 16, 6, 7,6 6, 33; (2) zura . that which can be reached. gucchA . a cluster. panna. 1; (3) mata. parAha * 2, 2; paMcA0 4, 17; ( 2 ) samAna gaDamUtranA trIjA varganA AThamA ananuM 42vA yoya. gamana karane yogya. worth nAma. aMtagaDasUtra ke tIsare varga ke AThaveM going to. bhatta0 113; adhyAya kA nAma. name of the sth gaya-a. tri. ( gata) gayesa; azya thye|. chapter of the third section of gayA huA; adRzya jo hai vaha. Gone; Autagada Sitra. (4) muheva rAnI passed out of sight. bhaga0 2, 1; devakI rANunA sAthI nhAnA putra-kRSNa mahA3, 1; 5, 4, 7, 1; 6, 33, 11, 10; rAjanA nhAnA bhAI ke je temanAtha prabhu pAse 15, 1; nAyA0 1; 6, 7, 13, 16, dIkSA laI turataja bhikhunI bAramI paDimAM nAyA. dha0 dasa. 1, 2, 24; uvA0 1, AdarI smazAna bhUmimAM kAusagga karI ubhA 11; bhatta. 38; ka. pa. 6, 25; kappa. rahyA tyAM memala brAhaNe agnino pariSaha 2, 27; (2) prAta thye|. prApta kiyA huA. Ave te samabhAve sahana karatAM tarataja got; obtained. bhaga0 3, 1; 18, 7; vajJAna bhAbhI bhosamA gayA. vabhudeva rAjA panna. 36; nAyA0 1,36; 16, agujo. vI devakI rAnI ke satra se choTe putra kRSNa Page #614 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaya] ( 606 ) [gaya mahArAja ke laghu bhrAtA ki jo nemanAtha prabhu se dIkSA lekara turantahI bhikhkhu kI bArahavIM paDimA kA aMgikAra kara zmazAna bhUmi meM kAu. sagga kara, khar3e rahe. vahAM somala brAhmaNa ne ani kA pariSada diyA use samabhAva se sahana karate hue turantahI kevala jJAna ko prApta kara mokSagati ko pahuMca gaye. the youngesti son of Davaki, the queen of king Vasudeva and the young. er brother of Lord Krisna. He took Diksa from Lord Nemanatha and immediately becoming a monk practised the 12th vow of a monk in a standing posture with me. ditation on the soul in a ceme. tery. A Brahmana. named Somala - burnt his body but he bore the pain calmly. Inmediately he got perfect knowledge and salvation. aMta. 3, 8; paNha0 1, 4, nAyA0 16; (4) sAtamA yojanAntuM yaenizAnI. sAtave devaloka ke indra kA cinha - nizAna. the badge of the Indra of the 7th Davaloka. ova0 26; ( 5 ) ziAmA2 10 tAnu yincha tenA mugaTamAM hAthIne AkAre nizAnI hoya cha. dizAkumAra jAti ke devatA kA cihna; usa ke mukuTa meM hAthI ke AkAra kA nizAna hotA hai. the badge, emblem of the gods of the Disakumara kind. ova0 23; ( 8 ) tIrtha:2nu sAMchana. dvitIya tIrthakara kA cinha. the symbol of the second Tirthankara. prava0 381; --aNIya. na0 (-anIka ) hAyAnusainya. hAthiyoM kA sainya. an army of elephants. nAyA. 1; utta0 18, 2; -kalabha. puM0 (-kalabha ) bAthAnu 52-yu; nAno hAthI. hAthI kA baccA; choTA hAthI. a young elephant. nAyA. 1; -gaya. tri0 (-gata ) yA 52 heDaM. hAthI ke Upara baiThA huA. mounted on an elephant. bhaga0 15, 1; bhova0 -camma, na0 (-carman ) pAyAtuM yamayAmaI. hAthI kA carma-camaDA. skin of an elephant. nAyA. 8; -calaNa. na0 ( -caraNa ) thAnA 5. hAthI kA paira. the foot or leg of an elephant. sama0 11; - johi. tri. (-yodhana ) hAthI sAthe yu6 421 // 2. hAthI ke sAtha yuddha karane vAlA. ( one ) who wrestles with an elephant. rAya. 292; nAyA0 1;-tAluyasamANa. tri. (-tAluka samAna ) thAnA nAsapA samAna. hAthI ke tAlu ke samAna. similar too, resemb]. ing the temple of an elephant. nAyA0 16; --data. puM0 (-danta ) hAthI hAta. hAthI dAMta tusks of an ele. phant. sU0 pa0 10; jaM0 pa0 7, 156; -paMtti. strI. ( -paMkti ) khAyAmAnI paMti -(2. hAthiyoM kI paMkti. a series, live of elephants, bhaga0 16, 6; -bhatta. na0 (-bhakta) hAthAmAdhu bhatIhI. hAthI kI khurAka; malIdA. food cooked for elephants. nisI. 6, 6; -lakkhaNa. na. ( -lakSaNa) yAnai zubhAzubha lkssnne| mevAnI A. hAthI ke zubhAzubha lakSaNa jAnane kI kalA. art of examining the good or bad qualities of an elephant. nAyA. 1; -loma. na. ( -loman ) thAna Page #615 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gayaMda ] ( 607 ) [ gayavIhi 35. hAthI ke bAla, the hair of an panna 1. (2) 7panna saMta2 dIpamAMnu me. elephant. bhaga0 8, 6; -dhara. puM. chappana aMtara dvIpa meM kA eka. one of the (-vara ) hAthA. zreSTha hAthI. an ex. fiftysix Antara Dripas. jIvA0 3, cellent elephant; a noble ele- 3; panna0 1; ThA0 4, 2;-dIva. puM0 (-dvIpa) phant. nAyA. 6; 16; -vizkama. puM. lava samudramAM cAraso bhajanapara cUlahima( -vikrama ) bAthAnI yAsa. hAthI ko vaMtanI kADhaupara Avela gajakaNuM nAma cAla. the gait of an elephant. santa2615. lavaNa samudra meM cArasI yojana sU0 50 10; jaM. pa. 7, 156 | para cUlahimavanta ke upara pAyA huzrA gajakarNa -vilaMbiya. puM0 ( -vilambita ) dAyAnI nAmaka antaradvIpa. name ofan Antara vizeSa gativALuM nATaka nATakane eka prakAra | Dvipa ( an island) on the hAthI kI vizeSa gati vAlA nATaka; nATaka Chulanimavanti in the Lavana kA eka prakAra. (a drama) havingal Samudra at a distance of 400 particular gait of an eleplant. Yojanhs. ThA0 4, 2; rAya0 63; -saMThiya. tri. (-masthita ) gayakanna. puM0(gajakarNa) anAmatA se anArya hAthIne sAre 21. hAthI ke AkAra kA. ) 12. isa nAmaka eka anArya deza. Name of the shape of an elephant; ! of 11 uncivilised country. it kind of drama. Hiro 5, ?;! prava0 15.69; ( 2 ) imej nAmanI meM -sasaNa. na. ( -zvasana ) yAnu 2615. gajakarNa nAmaka eka antara dvApa. .. hAthoM kI saMDa. the trunk me of an Antara Dripa. 110 of an elephant. ova. 10; -sAlA. 143; strI0 (-zAlA ) pAyImAna. hAthI zAlA. gayaNa. na0 ( gagana ) ALA. zrAkAza. The the place where elephants are sky. utta026,16:bhaga06,33: mu0ca. 1, kept. nisI0 8, 17; 22; jaM. pa. -Diya. tri. (-sthita ) gayaMda. puM0 (gajendra ) yImA samAna; manamA 26. gagana meM rahA huA. remaint rAsata thI. hAthIyoM meM indraH airAvata hAthI. ing in the sky. prava0 452; An Indra among elephants; / gayapura. na. ( gajapura ) puruzamAna the| the Airavata elephant. saMsthA prasi nagara stinApura. kuru dezameM kA eka 15; --bhAva. puM0 (-bhAva ) godanA prasiddha ( hastinApura ) nagara. A famous bhAva-2505. gajeMdra kA bhAva-svarUpa. State | city in Kurudesa; viz. Hastiof being an Indra amouy ele. napuru. panna. 17 phants. nAyA. 1: / gayamuha. puM. (gajamukha) bhubha nAme anAya gayakaraNa. puM0 ( gajakarNa) try nAmanA heza. gajamukha nAmaka anArya deza. Name saTTA mantara dIyama henAra bhanu5. gajakarNa of an uncivilised country. prava. nAmaka chaThe aMtara dvIpa meM rahane vAlA manuSya. / 1566; Name of a person living in the | gayavIhi. strI. ( gajavIthi ) 2.lie mAhi sixth Antara Dvipa. jIvA0 3, 3; / nakSatrama zu gani 2 te mAthi. Page #616 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaya sukumAla ] ( 608 ) rohiNI Adi tIna nakSatroM meM zukra kI gati ho vaha gajavIthi. The movement of Venus in the threa constellations viz. Rohini etc. ThA0 8, 1; gayasukumAla puM0 ( gajasukumAla ) ardha eka zAhukArane putra ke jeNe vairAgya bhAve dIkSA lIdhI te ekadA pratimAdhArI thai kAusaggA karI ubhA hatA--eka jaNe mA pUchyuM! javAba na malatAM teNe kApAyamAta thai jamIna upara pachADI dareka aMge khIlA mArI jamIna sAthe jaDI dIdhe te pazu te munie samabhAva rAkhI maraNu ArAdhyuM. koI eka sAhukAra kA putra ki jisane vairAgya bhAvase dIkSA lI aura jaba pratimAdhArI bana, kAusagga kara khar3e the - eka vyakti rAstA pUchA- uttara na milane para usane kopAyamAna ho, pRthvI para paTaka pratyeka aMga meM khole Thoka kara jamIna ke sAtha use milA diyA, tadapi usa munine sama bhAva rakha kara mRtyukI ArAdhanA kI. Name of kara merchant's son who had entered the religious order be. ing disgusted with the world. He once stood contemplating upon the soul and practising when some passer by asked him about the road. A VOW Not receiving a reply he knocked the ascetic down and fixed him to the ground with nails hammered over his whole body. The ascetic en dured all this quietly and died saMsthA * 66; ( 2 ) kRSNu mahArA bhAI ke je nAnI ummaramAM temanAthapramu pAse dIkSA laI teja rAtre somala brAmhaSNu [ garahaNyA taraphathI apAela agninA pariSaddha samabhAve sahana merI tatva mokSa gayA. kRSNa mahArAja ke laghu bandhu ki jo choTI umra meM nemanAtha prabhuse dIkSA lekara somala brAhmaNane diye hue ani ke pariSada ko samabhAva se sahana kara tatkAla mokSako prApta hue. the younger brother of Lord Krisna. He took Diksa from Lord Nemanatha in young age and after quietly enduring the pain of fire at the hands of Somala Brahmana became Siddha immediately on the same night. aMta03, 8; mohI nAme jahA; viSNu gayA. strI0 ( gadA ) Ayudha kaumodakI nAmaka gadA; viSNu kA eka Ayudha. A mace of Vispu, named Kaumodaki. jIvA0 3 2; utta0 11, 21; 16, 62: sama0 pa0 237; zrova 0 gara. puM0 ( gara - garatyAhAraM stambhayati kArmaNaM vA ) ra viSa. viSa. Poison. oSa0 ni0 487 paraha0 1, 1, Vgaraha. vA0 I. ( gaI ) ninhA 2pI: nincha. nindA karanA. To censure. garahai. sUrya0 2, 2, 17, 20; bhaga0 1, 3; garahae. piM0 ni0 416; garahAmo supa0 2, 6, 12, garahaMti aMta06, 3; garahejA. vi0 veya0 4, 25 garahaha. zra0 bhaga0 1, 6; 5, 4; 12, 1; garahaMta. sU0 1, 1, 2, 32, garahaNayA. strI0 ( garhaNA ) gu3nI sAkSiya potAnA atiyAra-doSonI nindA karavI-pshraattaap va te guru ke sanmukha apane prativAra-doSoM kI nindA karanA - pazcAttApa For Private Personal Use Only Page #617 -------------------------------------------------------------------------- ________________ garahaNA] ( 606 ) [garihA karanA. Censure of one's own meM kA pAMcavA karaNa; 11 karaNameM se pAMcavAM fault in the presence of a pre. karaNa. The 5th of the seven ceptor; repentance for one's movable Karanas ( divisions own faults. bhaga017,3; utta026,2: of a day ) occurring on the garahaNA. strI. ( garhaNA ) ninha. nindA. 7th and the 14th day, as Censure. rAya. 264; ova. 40: also on the 3rd and the 10tll garahaNijja. puM0 (garhaNAya) nindanIya; ni-yA night of the bright half of vAya. nindanIya; nindApAtra Censur. every month; also the one able; blaineworthy. bhaga0 6, 33; occurring on the 6th and 13th paeha. 1, 2, day as also on the 2nd and the garahA. strI0 ( gahI) ni-Et. nindA. Cen. 7th night of the dark half of sure. bhaga. 1, 6; utta. 1, 42; every inonth. The 5th of the garahia. tri. (gartha) nihAne pAtra ni.. ]] Karanas. jaM.pa. 7. 153: nIya. nindApAtra; nindanIya. Censurable. | gari?. vi. ( gariSTha) saucI moTa maba meM zrAyA. 2, 1, 2,11 baDA. Eldest. mu. ca. 1, 126; garahijamANa. tri. (gA nAna) samakSa gariha. dhA. I. ( gaI ) niraj. nindA nidhana yo5. logo ke samakSa nindA pAtra. karanA. To censure. Deserving public censure. igro gariti. dasa0 5, 2, 40: nAthA0 8: nAyA. dha. garahita. tri. (gahita ) nihalu. nindita. garihAmi. bhaga.8.6; dama : Censured. paMcA. 6, 7, garihinA. sa0 kR. ThA0 3, 1: bhaga0 5, garahiya a. tri0 ( garhita ) nigu; gaha 6 zrAyA, 2.15, 178 22. nindita. Censured. dasa0 6, 13; garihittae. he * kR. ThA0 2, 1: piM0 ni0 532; sUya0 1, 13, 39; paMcA. garihaNA. strI. (garha ) ni.1. nindA. Censure. bhatta0 50; garAI. na0 ( garAdi ) 625 bhAsanA zusa garihANijja. tri. (garhaNIya) guru sa-bhu pakSamAM sAtama ane caudasane divase tathA nindavA yoya. guru ke sanmakha nindA karane trIja ane dasamanI rAte temaja kRSNa yogya. Censurable in the very pakSamAM chaTha ane terasane divase tathA bIja presence of a preceptor. nAyA03: ane nomanI rAte AvatuM sAta carakaraNa- garihA. strI. (garhA ) zu3nI-sAkSIsa nindA mAMnuM pAMcamuM karazuM; 11 karaNumAMnuM arthAta pote karelA pApanI gurunI sAkSIe pAMcabhu 4291. pratyeka mAsa ke zukla pakSa meM nindA 42vI te. guru ke sanmukha nindA; saptamI va caturdazI ke dina va tRtiyA va arthAt svataH ne kiye hue pApakarmoM kI guru dasamI kI rAtri ko isI taraha kRSNa pakSa meM ke sanmukha nindA karanA. Censure of SaSThI va trayodazI ke dina va dvitiyA va one's own faults in the pre. navamI ke rAtri ko AnevAlA sAta carakaraNa / ___sence of a preceptor. vize035 05: Vol. 1/77. Page #618 -------------------------------------------------------------------------- ________________ garua-ya] ( 610 ) [gala ThA0 2, 1; dasa0 4; prava0 1477; (-Asana ) nus|" garuDAsaNa" za6. garupa-ya. tri. (guruka) mAre; nA2. dekho " garuDAsana' zabda. vide "garuDA bhArI; vajanadAra; vajanI. Heavy. dasA. saNa " jAvA. 3; rAya. 136; ---keu. 6, : bhAyA0 1, 5, 6, 170; bhaga0 2, puM0 (-ketu ) 53nA vipakSI narenI 175, 6 -daMDa. puM0 (-daNDa ) nAre am cha te; pAsuva. garuDa ke cinha 697. bhArI daMDa. a heavy stick. yukta jisakI dhvajA hai vaha; vAsudeva. VasudasA. 6, 4, deva whose banner bears the gaI. strI. ( gurvI ) moTI; sAre. baDI; badge of an eagle. sama. 236; bhArI. Big; heavy. bhaga. 1, 33; -vUha puM0 (-vyUha ) 3.ne sAre vyUha paMcA0 6, 26; -2242nI 2yanA 42vAnI 43. garuDa ke garuDa. puM. (gADa) zAMtinAya yakSa-nAma. AkAra meM vyUha ( lazkara ) kI racanA karane zAntinAthajI ke yakSa kA nAma. Name of kI kalA. a battle order in the a Yaksa of Santinatha. prava.376; shape of an eagle prova 40; nira0 garuDAsaNa. na. (garuDAsana) 137nA AjAra | 1, 1; nAyA. 1; mAsana. garuDAkAra zrAsana. A bodily | Vgala. pA. I. ( gaja ) Army; mAt; posture resembling an engle jimanA: bhojana karanA. To eat; to take in shape. bhaga 11, 11; meals. (2) aj, muTu. chAnanA. gAyatta. na0 (gurukatva ) bhArapAyuM. bhArIpana to filter. gurutva. Heaviness; weightiness. galAta. sUya0 1, 5, 1, 23; su0 ca0 2, 642; galaMta. va. kR. pi. ni. 8.; 583; garuDovavAna. puM0 (garuDopapAta) 72 satrabhAnu 645; nAyA08; me. 72 sUtroMmeM se eka. One of the gAleha * nisA. 1,8; 72 Sutras. kva0 1; 28, naMdI. 43; gAlAvei. pre* nAyA*12; garula. puM0 ( garuDa) 33 pakSI. garuDa pakSI. gAvaMti. pre0ni0 368 An eagle. jIvA03, 3; aova*10;sUya. gAlAvettA. saM0 kR. nAyA. 12: 1, 6, 21; nAyA0 8; (2) vAya-tara gAliya. pre0 saM kR. ka. pa0 2. 66; tAnI me ta. vANavyantara devatA kI galAvemANa pre. va. kR. nAyA0 12; eka jAtei. a species of Vana. gala. puM. (gala) rj: 594; 126na kaNTha; Vyantara deities. sama0 8 34; galA; gardana. Throat; neck. ova0 30; nAyA0 8; bhaga0 2, 5; ( 3 ) suvarNabhAra | 31; AyA0 1, 1, 2, 26; sUya. 1, 5, devatAnuM cinha tenA mugaTamAM rahela garUDAkAra 1, 10; ja. pa. piM0 ni0 314, 623; nizAnI. suvarNakumAra devatA kA cinha; usake (2) mAchalAnuM galuM viMghanAra jAlanI andaramukutt meM kA garuDAkAra nizAna. the em. na 21. macchI ke gale meM cheda karane vAlA blein, badge viz. an eagle in the jAla ke andara kA koTA. & hook in crown of Suvarnakumara god. a net which pierces the throat ova0 23; paNha0 1. 4;-prosaNa. na. / of a fish. utta0 16, 65, nAyA0 177 Page #619 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gala kaMvala ] ( 611 ) -ggaha. tri0 ( - graha ) ganuM kI hAdI bhUmnAra, gardana pakar3akara nikAla dene vAlA. (one ) who takes out seizing by the neck. kappa0 3, 36; - cchalla. puM0 ( * ) galuM pakaDI pAchuM hAya. gardana pakaDa kara pIche haTAnA. giving a push seizing by the ueck paraha0 1, 30 gala kaMvala puM0 ( galakambala ) gaNAno dhAbale, gAyane gale paMkhA jevuM laTakatu hoya che te. gale kA kambala; gAyoM ke gale meM paMkhA sA laTakatA hai vaha. Lit & throat blanket; & dewlap. su0ca013, 10; galaga. puM0 ( galaka) gaNuM 456. karATha; galA. Throat; neck. 0 1, 16 galaya. puM0 ( galaka ) bhukha " galaga " dekho " galaga" zabda. Vide. " galaga' nAyA0 18; gali. tri. (gali ) gaNIyo; niyata phoTo. AlasI; aDiyala; kuTita. A lazy, vicious ( ox, horse etc.) uttara 1, 12; 37; su0 ca0 12, 58 - gaddaha. puM0 ( - gardabha ) gaNIyo goDo; niyata moTo gadheDA. aDiyala gadhA a lazy, vicious donkey. ( 2 ) avinIta ziSya. avinIta ziSya. a bad disciple. utta0 16; 27; galica. tri0 ( gala satka ) gayA sammandhi; gaNAnu gala-kaMTha sambandha meM Pertain. ing to the throat piM0 ni0 424; galiya. tri0 ( galita ) gaNI apekSa; pigalI gaye. galita; nigalA huA. Dissolved; worn out nAyA0 6 kappa0 4, 62; ( 2 ) parasatuM varasatA huA raining; showering; falling as [ gavala rain. kappa* 3, 33; - lavaNa. tri0 (-lambana ) gaMgI gaye che sAjhammana ( AdhAra ) menu vu; nirAdhAra jisa kA jhAlambana AdhAra ) galita ho gayA hai aisA; nirAdhAra ( that ) of which the support has been worn out; supportless. nAyA0 6; gAI. strI0 (gaDUcI ) gujhaveza nAmanI vana2pati guDavela nAmaka vanaspati A kind of vegetation. prava0 236; gavaRRkha. puM0 ( gavAda ) goSa; 3. khiDakI. A window. vize0 12; jaM0pa0 1, 4, su0 ca0 3, 228, jIvA0 3, 3, 4; paMcA0 13, 11; gavacchiya tri0 ( ) sAhita; DhAMDe AcchAdita DhaMkA huA. Covered. ki eha sutta siha gavacchiyA " jIvA LO 3, 4, rAya0 120; gavata na0 ( gavAnta ) gAyanI morA ghAsa. ghAMsa; gaudhoM kA khurAka. Grass. piM0 ni0 226; gavaya. puM0 ( gavaya ) zena gAya thopago pazu. rojha; gAya jaisA paza. A species of ox. que* 1, 1; jaM0 pa0 gujo * 147; pana0 1; gavala. na 0 ( gavala ) leMsa pAunu siMgaDu bheMsa yA pAMDe kA siMga, A horn of a buffalo. utta0 34, 4; ova0 22, pana 0 2; 17, jaM0 pa0 3, 45; rAya0 50; su0 ca0 2, 136; jIvA0 3, 4, aMta0 3,8; nAyA0 6; utrA0 2, 65 -- guliyA. strI0 ( --gulikA ) leMsa de pADAnA siMgaDAnI gAMDa. bhaiMsa yA pAMDa ke siMga kI * yo pRSTha nabhNa2 15 nI phuTanoTa (*) dekhA pRSTa nambara 15 kI phuTanoTa ( * ). Vide foot-note (*) p. 15th. For Private Personal Use Only Page #620 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gavA] [gavesaNA kAThana gAMTha. a hard kuot of a gavasai. nisA. 10, 42; buffalo's horn. nAyA. 1; 5, 8, 6; gavesejA. vi. paraha. 2,2; (2)nI muvisa vizeSa. nIla. indigo. gavasae. dasa0 5, 1, 1; vava.8, 2 nAyA0 5, rAya. gavesamANa. va. kR. piM. ni. 207; gavA. strI0 (go) gAya. gau; gAya, A cow. nAyA0 2, 4; utta0 1, 5; 6. 40; dasA. 6, 12; dasa0 gavesI puM0 ( gaSeSaka) anyA -zAya 42. 7, 25; sUe0 1, 2, 3, 5, uvA0 10, ___ nA2. anveSaNA-khoja karane vAlA. One 277; (2) Adi pazu. mRga Adi | who searches after. utta. 1, 40; pazu. a deer and quch other 26, 9, prova. animals. sUya0 1, 2, 3, 5; - alIya. gavelaNa. na0 (gaveSaNa - gaveSyate'nena ) vyati. na0 (-alIka ) gAya pAzrI mosa 24 manuM mAyana, ma pAnI zora ta. gau ke viSaya meM apatya bolanA. telling karavI hoya tyAre pANInA asahacArI a lie about a cow. paraha. 1, 2, dharmanuM Alocana karavuM ke jhADI nathI sukI gavANI. strI. (gavAdanI) gAyAne pAvAnI havA che nadI ke talAva nathI mATe ahI tathA 2vAnI 1241mA. gautroM ko pA na honeye. patireka dharma kA khAne kI va rahane kI jagaha. A cow pen. aAlocana, jisa prakAra jala kA patA lagAnA pAyA. 2, 10, 166; ho, taba jala ke asahacArI dho kI Alogavi. tri0 ( gaveSita) a5|| gaveSaNa! catA karanA ki mArDI nahIM hai, sUkhI havA hai, hopa 2dita ze: moNetUM eSaNA-gaveSaNA nadA yA tAlAva nahIM hai isa liye yahAMpara jala doSa rahita hUMDA -khAjA huvA. Searched na honA cAhiye. Sharch; observing after without committing the qualities or things which canfault of Esana-gavesana; not co-exist with the object of searched after. piM. ni. 513; su. search, e. g. daciding the ca04, 32 absence of water from the gaviTTha. tri. (garviSTha ) mAlamAnI. abhimAnI. absence of trees etc. ova. 39; Proad; vain. bhatta. 144, bhaga0 1; 31; jaM. pa. 3, 7.; (2) gavelaga. puM0 ( go+elaka ) 172, meMDhA. bheDa. zAdha; tapAsa. khoja; jAMca. inquiry; A sheep; a lamb. ThA0 7, 1; bhaga0 search. nAyA0 1; bhaga0 15, 1; 1, 1, 2, 5, 7, 6; rAya0 286; aNujo0 / gavesaNatA. strI. ( gaveSaNatA ) vA . 128; ova0 paraha. 1, 4, gavaSaNatA. State of being in gavelaya. puM0 (go+elaka) 5542 / ; aDhA. search after. bhaga* 12, 6; bakarA. A he-goat. pagaha. 1, 2, dasA. gavesaNayA. strI. (gaveSaNa) zodha; tapAsa. 6, 4; jaM. pa. talAza; khoja, jAMca. Wandering in Vgavesa. dhA. II. ( gaveSa ) zodha; gave. __search; searching after. mova0 55 72vI. DhUMDhanA; gaveSaNA karanA. To 20; naMdI0 31; search. | gavasaNA. zrI. (gaveSaNA) go "gavesaNa" Page #621 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gavesiyaga] ( 613 ) [gaha za>>6. dekho " gavaisA " zabda. Vide " gavesaNa " vize0 311; jaM. 50 piM. ni. 73; ogha. ni. 63; utta. 24, 11; nAyA* 1; 2; paMcA0 13, 25: gavesiyaga. tri. ( goSataka) zaghiI-tapAsA mANe. khoja kiyA huA. Searched out; searched after. nisI. 2, 27, 31; gabba. puM0 ( garva ) ga-mAna: aba 12. ahaM.. kAra; garva. Pride; conceit; a kind of moral impurity. A x?; bhaga. 12, 5; gagviya tri.(garvita) abhimAnI. garviSThaH abhimAna yukta. Proud; conceited. nAyA. 17; kApa0 3, 45: jaM. 50 7 Vgasa. dhA0 1. (pras ) pAyu; yu. koinA prANa levAmAM A dhAtuno prayoga yAya ke galita honA. kisA ke prANa lenA isa matalaba ke kriyApada meM isa dhAtu kA upayoga kiyA jAtA hai To eat; to swallow; ( used often in the sense of taking another's life). gasai. su. ca0 1, 355 / gasijae. ka. vA. su. ca0 2, 543; gasiya. tri0 ( prasita ) sAI sameta prasita; nigalA huA. Swallowed. nAyA. 4: gaha. na. (gRha) 52; nivAsa sthAna. ghara; nivAsa sthAna. A house. kappa. 4, 66 | gaha. puM0 ( praha) 88 -yotiSIyatAnI trI jati. 88 graha jyotiSI devatA kI | tRtIya jAti. 88 coustellations; the 3rd kind of deities known as Jyotisi deities. ova. 26,31; utta.. 26, 17; 36, 204, nAyA. 1:3: bhaga 6, 5, 18,7 pana. 1. sU. pa. 1. naMdI. 10; dasA. 6, 1; jIvA0 1; suca. 8, 55vize. 1878% prava. 1147, (2) gAyananA mAra manA mAyA5. gAne ke AraMbha kA pAlApa. the commencing note of singing. jaM. pa. 7, 165; ., 170 jIvA0 3, 4: ( 3 ) se; 5::. lenA; pakaDanA. taking; catching. ka. gaM. 1,31%; prava0613: -avasavya. na0 (-prapasamya) aDAnI gati. grahoM kI vakragati. oblique, crooked inotion of planets. bhaga03, 7; 11, 1; -gajiya. na. ( -garjita ) rhe| yabhAna yAthA gAnA thAya te. graha calAyamAna hone se jo garjanA hotI hai vaha. thundering of clouds due to the motions of planets. bhaga03.7 -gaNa. pu. ( -gaNa ) 4 samUha. praha samUha. a group of coustellations. jaM0 50 5, 140; bhaga0 3, 5; kappa0 3, 32: -juddha. na0 (-yuddha ) me ahernu me| nakSatramAM dakSiNa uttare samaNimAM rahevuM. do prahoM kA eka nakSatra meM dakSiNa uttara meM samINa meM rahanA. co-existence of 2 planets in one constellation. bhaga0 3, 7; -daMDa. puM0 (-paradaNDAiva daNDAstiryagAyatAH zreyAyaHgrahA maMgabAdInAM darAraH) ahAnA nI petrIchI zreyI. grahoM kI daMDa ke samAna (TeDhA) vaka zreNI. planets ranged in oblique lines.bhaga03,5-bhinna. na0(-bhina) ko nakSatranI vacce thaI graha prasAra thAya te nakSatrake jemAM dIkSA Adi kArya karavAthI hAni thAya bhAre yAsache. jo nakSatra ke madhya meM se hokara graha pasAra ho vaha nakSatra-ki jisameM dIkSA Adi kArya karane se hAni ho isa liye Page #622 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gahaNa] ( 614 ) [gahala tyAga karane ko kahA huA hai. a constel. lution crossed midway by a planet; under such a constellation Diksa is forbidd in. gaNi. 16; musala. na0 (-muzala ) muzanane sAre aDAnI yI zreNI grahoM kI ucca zreNI. planets forming them selves into the shape of a pestle. bhaga03, 7; -veha. puM0 (-vedha) sUrya yahi sAthe aDanA 35. sUrya candrAdi ke sAtha kA graha kA vedha. a particular division of time during which a planet is in coujunction with the sun, the moon etc. prava01422; -siMghADaga.na.(-bhaMgATaka grahAzRMgATakA iva zRMgATakaphalAkAratvena saMsthitA ityarthaH ) zIganAnI DAnu 27 te. siMghADe ke phala ke samAna grahoM kA rahanA. a for. matiou of planets of the shape a three-liorned fruit, called Sringhataka. bhaga0 3, 7, gahaNa. na. (gahana ) isii vAtuM 5. jhADI vAlA jaMgala. A dense forest. sUya.., 3, 3, 1, 1, 12, 14, 2, 2, 8; nAyA. 18; dasa0 8, 11; bhaga0 1, 8; (2) mene pAra pAbhI ne 25 tej jisakI thAha na mila sake aisA. profound; im. messurable. naMdI. 4; bhatta02; (3) niya pradeza. nirjala pradeza. 8 waterless tract of country. pAyA0 2, 3, 3, 127, (4) anya cheta.yA bhATe 23 vayana a55; mAyA 458. anya ko Thagane ke liye kiyA huA vacana prapaJca; mAyA kapaTa. manipulation of words with the aim of deceiving others. bhaga.12,5paeha. 1,2sama.52: gahaNa. na. ( grahaNa ) ahae 42; 2vIra, sayuM. grahaNa karanA; svIkAra karanA; lenA. Taking; acceptance. bhaga0 2, 1; 5; 10; 13, 4; nAyA0 3, dasa0 5, 1, 10; panna. 11; utta0 24, 11%3 piM. ni. bhA0 14; piM0 ni0 14; su. 501, 316; sama* 1; aNujA. 147, ka. pa. 1, 4; bhatta. 80; paMcA0 1, 34, 5, 4; 10,40; prava0 47; (2) 25 42nAra; meM yanAra. bhAkarSaNa karane vAlA; khIMcane vAlA. (one) who attracts; an attruction, utta0 32. 22; (3) Adha; ana 425 // yoya. prAya; grahaNa karane yogya. worthy of acceptance; acceptable. ka. pa. 1, 21; -bhAgarisa. pu. ( -prAkarSa-- ekasmineva bhave airyApathikarmapudagalAnAM grahaNa rUpo ya mAkarSaH saH) meryA pathi: nimittathI karmonA pulanuM grahaNa karavuM te aiyA~ pAtheka nimitase karmoM ke pudgaloM kA grahaNa karanA. attracting towards oneselfand imbibing of Karmic atoms of Airyapathika ( fuults connected with walking ) bhaga* 5, 8; --saMdha. pu. ( -skandha ) apane aMDaya 422 // yogya 53 24.5. jIva ko prahaNa karane yogya pudgala skandha. a group of molecules of matter worthy of acceptance for a soul.ka.pa. 1, 21; -dava.na0 (-dragya) 7pane zarIrAta rUpeara 421 // yogya 05. jIva ko zarIrAdi rUpa se grahaNa karane yogya dravya. matter worth accepting for a soul in the form of physical body. ka.1.1.21;-dhAraNajogga. na. (-dhAraNayogya) a5 42vAnetayA yA255 32vAne yoya. grahaNa karaneko yA dhAraNa karaneke yogya. Page #623 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gahaNya [ gahira worth uccepting. ka. pa. 4, 46; vize* 615; pi. ni. 182, 189; -vidugga. na. ( -vidurga) panI me pAyA. 1, 4, 2,131; utta0, 3; 32, 125 nuna. parvata kA eka tarapha kA vana. 76; bhaga* 1,1, 2,10,,66, 13, a forest on one side of a moun- 11, 11, 11, 15, 1; nAyA. : 2 tain. bhaga. 2, 8; sUya. 2, 2, 8; 8; 16, 18; dasa. 5,1, su. ca0 2, -samaya. puM0 (-samaba) haY 42vAnA 251% bhatta* 76% kappa. 4, 72; paMcA... samaya. grahaNa karane kA samaya. time of 20; 15, 10,31, prava. 76.: 8, 18 acceptance or taking. bhaga* 1, uvA07, 181: -prAuha. vi. (-mAbudha) ka. pa. 1, 26; adaera aresa ke Ayudha naze mevA. grahaNa gahalya.na. (prahaka) AbhUSamA ghare kiye haiM mAyudha jisane aimA. (one) who prAbhUSaNa; gahanA. An ornament. su. has taken up arms: armed. vivA. ca. 7, 106 2;-bhAgamaNapavittiya. tri.(-prAgamana gahalyA . bI. ( prahara) ahasu 2j; pravRttika) ma rIbhagavAna 5dhAravA. dhArayu. prahaNa karanA. Putting on; ac- nI paate| nose mevo. jimane bhagavAna ke ceptance. ova. 25; bhaga* 2, 5; padhArane kI vArtA grahaNa kI ho aimA. (one ) hai, 33; who has beurd or known gahaNI. mI0 ( prahabI) AnA |m; ati. the intelligence about the coun. sA2 roga saMgrahAyI. atisAra rogaH / ing of the lord. nAyA..:-prAyAra saMgrahaNI. Dysentery.ogha* ni. bhA. bhaMDaThAnevattha. tri. ( prAcArabharakanepathya) 223; (2) hAzaya, gurasthAna. gudAzaya; svIkArela che AcArabaMDaka ne pa-veja jeNe gutthAna. rectum.bhova.10; jIvA03,3; mevI.jisane prAcAra bhaMDaka bhAra pathya-vaSa paeha. 1, .; jaM. pa. kA svIkAra kiyA hai sA. (one) who Ahara. puM0 (gRdhra ) bhI pakSI. gIdha patrI. has assumed the garb of Achii. A rulture. pama. 1; rabhandaku. dasA.6,2; -ha. tri. gahavAi. puM. (gRhapati) pati; 1525. (-artha-gRhIto morarUpo'rthoM mArgo begamaH) gRhapatiH gRhastha. A house-holder; a jeNe mokSamArga svIkAryo che e vIvuM. merchant. bhaga. 16, 1; -ugAha. jisane mokSa mArga kA svIkAra kiyA ho aisA. puM0 (avagraha) gaDapatinA mAnA. gRhapati (one ) who has accepted the kI prAjJA. the command of a path of salvation. sUya. 2,7,3: Grihapati. bhaga* 16, 1; (2)o zAyano artha yo chete. gahavaiNI. bI. (gRhapasI) gharagIjl; jisane zAstra ke artha ko jAna liyA hai vaha. (32pAbhinI) gRhasvAminI. The one who has understood the housewife. su. ca..., 7: meaning of a scripture. bhaga02,5; gahipa-ya. tri. ( gRhIta ) bIvasuH ahae | gahira. tri. (gaMbhIra) ga32 : samAya. gahirA; are liyA hamA; prahA kiyA hayA. agAdha. Deep; unfathomable. su. Taken: accepted. bhAva. 21; 3.. | Page #624 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 616 ) [gaNaMgANa VgA. dhA.I. (gai) gAyu. gAnA. To sing. / 4 miles to 18 miles. bhaga0 11, 3; gAyaMti. jaM. pa. 5, 121; | gAgara. puM. (gAgara ) me tanu mA . gAeja. vi. nisI0 17, 32; eka taraha kI macchI . A kind of fish. gAyaMta. va. kR. zrova0 31: pAyA. 2, 11, pana. 1; 100; su0 ca0 2, 144; jaM. 50 | gAgarI. strI. (gargarI) pANI bhavAnI // 2. 3,67; 643, nisI0 12,34; jala bharane kI gAgarI. A water-pot. gAyamANa. va. kR. bhaga0 15, 1; aNujA. 132; / VgA. dhA. I. (ge) mA. gAnA. To sing. gADha. tri. (gAda) 8 8; bhAbhuta gADha; gijai. ka. vA. rAya0 276; majabUta Firm; strong. utta010,4;piM0 gijaMta. ka. vA. mu. ca01, 278, 2, ni0 205; mogha* ni0 324, naMdI0 12; (2) na0 sapAhilI tIna venA; bhAta gAira. puM. (* gAyaka-gAyatIti ) gAnAra; aSTa. sAdi viSa kI tAMtra vedanA: maraNAta gayA. gAnevAlA; gavaiyA. A singer. kaSTa. excessive; e. g. pain of mu0 ca0 2, 321; serpe t-bite. veya05, 38; nAyA016; gAu. puM0 (gamyUti ) me bhAva; mA. do (3) satya; . atyaMta; bahuta. much; mAla; eka kosa. Two miles. vize. inore; excessive. paMcA0 8, 10; -gilANa. tri. (-glAna ) "hujI; gAu. puM. (go) 204; . gauH baila. An satyata yA. bahuta duHkhI; atyaMta. thakA ox; a cow. zrAyA. 2, 4, 1. 23; panna. huA. greatly afflicted; very, 11; aNujo0 126: -jUhiyaThANa. na0 very tired. paMcA08, 10; -ppahArI. ( -yUthikasthAna ) AyonA na ravAnA kaya. tri0 ( -prahArIkRta ) atyanta prAra gayA. gauoM ke jhaMDa ko rahane kA sthAna. 22; 4 mAre3. atyanta prahAra kiyA " cow.pen; a cow-fold. nisI. huA bahuta mArA havA. severely 12, 31; punished or flogged. *TO w, &: gAuya. na. (ganyUta ) ra dhanuSya pari. -rogAina. tri. ( -rogArtika ) atyanta mita kSetra-bhIta; 3. do sahana dhanuSya | rogathI Ata-dubhI yeta. atyanta roga se parimita kSetra-jamI 1; kosa. Two miles; prArta-duHkhI. greatly afflicted; very land measuring two thousand sickly. prava0 166 bows. jaM. pa. naMdI0 12; ThA0 2, 3; | /gADhappahArIkara. dhA. II. ( gAThaaNujo0 134: bhaga. 6, 7, 24, 1, 12 prahAra+kR) atyaMta bhAra bhAravI, atyanta 22, 23, 38, 1; su0 ca0 14, 18; vize0 | ATC Arear. To beat severely. 606; ogha* ni0 bhA0 63; panna0 2, 33; gADhapahArIkarei. bhaga0 7, 6; ogha. ni. 12; prava. 1118 jaM. 50 7, gADhakaya. tri. (gADhIkRta-zragADhaM gaDhaM bhava146; 2, 25; -puhatta. na0 (-pRthakva ) tIti ) mata reDuM. dRDha kiyA huzrA. se ||3thaa mahAna sudhI. do kosa se Strengthened. bhaga0 6, 1; 16, 4; lekara nava kosa paryaMta. ranging from | gANaMgaNi a. tri. ( gANaMgaNika) 7 mAsanA Page #625 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAtta] ( 617 ) [gAma aMdara eka gaNuM choDI bIjA ga7mAM dAkhala thanA2. chaH mAsa ke aMdara eka gaNa choDakara dUsare gaccha meM praveza karane vAlA. ( One ) who changes his religious order and joins another within six months. utta. 17, 17: gAtta na0 (gAtra ) zarInA svy| zarIra ke avayava gAtra. A limb of the body. rAya. 32; nAyA0 5; gAthA. strI0 ( gAthA) sAryA vagere 76 vo zloka, pAyI Adi chaMda. A verse etc. __ sama0 23; bhaga0 16.8; gAma. puM0(grAma-gamyogamanIyo'STAdazAnAM zAstre prasiddhAnAM karANAm ) gAbha-mAM sAdhAraNa vasati rahetI hoya ane vyApAranuM sAdhana na hAya te. vaha gAMva ki jisameM sAdhAraNa bastI rahatI ho va vyApAra kA sAdhana na ho. A village. ThA02, 4; aNujo012.7; sUya. / 2, 2, 13, dasA06, 13, 14; dasa05, 1, 2; veya. 1,6; panna. 16; utta0 30, 15; / prova. 17; 21; 32, nAyA0 1; 14; 16; vize0 365; pi. ni. 162; AyA. 1, 5, 6, 194; prava. 510; 763; (2) samU. samUha. a group; a collection. bhaga. 1, rAya. 264; utta. 5,831, 12, sama.30; vize0 2866, zrova. ( 3 ) saMgIta zAstra prasi bhUnAnA sAzraya 05 | 5 nae grAma. saMgIta zAstra prasiddha mUrchanA ke Azraya rUpa baDjAdi tIna grAma. a yamut; a scale of music with all the notes. aNujo0 128; 131; -aMtara. na0 (-antara) me ||m pacyenuM mAna2--mAtaI. do gAMvoM kA madhyastha aMtara. the distance between two vil. lages or towns. nisI014, 47; (2) | sIj gAMbha. anya gAMva. another vil- | Vol. 11/78. lage or town. dasA010,5;-aMtiya. tri.(-antika) gAmanI pAse rahenA2. gAMvake pAsa rahane vAlA. (one) who resides near a village. sUya0 2,2,21; dasA. 10,5-aNugAma. a0 (-anugrAma) me gAma pachI bIjI bI.pachI trIjI ema anubhe chAnA mATA re .ma. eka gAMva ke bAda dUsarA, dUsare pIche tIsarA, isa prakAra kamaza:choTA baDA pratyeka gAMva. every village in order. ova0 21; gaya. 230; nA . 1; 5; 13, 16; kappa. 6, 47; (2) ye mayA kI gama. eka gAMva se dUsare gAMva. from one village to another nisI0 8, 11; bhaga01,1; 16, 5; 18, 10; veya. 4, 25; utta0 2, 14; AyA. 2, 1, 1, 4, -kaMTaya. puM0 (-kaNTaka) gama-driya samalane TA5; chadriyAne du: hAya. gAMva-iMdriya samUha ko kaMTaka samAna; iMdriyoM ko du:kha dAyaka. one like a thorn to the senses; one intriguing, causing pain to the senses. dasa. 10; 1, 11; nAyA. 1; -kumAriya. tri. ( -kaumArika ) sAmAna ch|4|| saMpandhi. gAMvaDe ke lar3akoM ke viSaya meM. (anything e. g. play ) concerning village child ren. sUya01,6,29; -ghAya. puM0(-ghAta) gAma lagate gAMva kA TUTanA-naSTa honA. destruction of a village. vivA03: (2) gAma mAMganAra-duTanA2. gAMva ko lUTane vAlA. one who plunders . village. nAyA. 18;-dAha. puM0 (-dAha) sAmanA hA (elorQte). gAMva kA dAha jala uThanA. the conflagration (be. ing on fire) of a village. bhaga03,5; nisI012,27;-duvAra.na0(-dvAra)vAne. Page #626 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAma] ( 618 ) [ gAya gAmane jhAMpA gAmamAM nikalavA pasavAne dara ! proper form, outlines of a pAle. gAMvakA daravAjA; gAMva meM praveza karanekA va village. bhaga* 3, 6, -roga. puM. bAhara nikalane kA dvAra. a village gate. (-roga) ApA gAmamA TI nAso bhogha. ni.55; -dhamma. puM0 (--dharma) sa. sAre gAMvameM phaTa nikalA huA updrvgrAma-itiya samUhanA dharma-zabda-rU5 rasa roga. a disease spreading over gandha-ane 25zaM se pAMca viSaya. prAma-iMdriya / the whole village. bhaga0 3, 7; jaM. samUhakA dharma-zanda-rUpa rasa gandha va sparza ye pa. -vaha. puM0 (-vadha )mane bhArate. pAMca viSaya. a longing, desire, for gAMvako naSTa karanA. destruction of a the five objects of senses viz. village . nisI0 12, 25; - vAha. puM. sound, form, taste, smell and (-vAha)yAmanu vadhu-tayAg.gAmakA bahajAnA. touch, sUya.1,2,2,25,ThA...,paraha. wiping off of a towu or a vil. 1,4; pAyA02,1, 3,15; (2) gAbhAnA Jage.bhaga03,5;-saMThiya. na.(-saMsthita) bhAyA2 vidhAra. gAMvaDe kA AcAra vicAra. bhAMmane sAre 2hesa. gAMva ke bhAkArase rahA the practices and customs of 391. the shape, arrangenient of villages. ThA0 ... 1; -nagara. a village. bhaga* 8, 2, -saya. na. na0 ( -magara) bhAma ane za92. ( -bhAta ) se gAma. zata gAma; sau prAma. . prAma va nagara; gAMva va zahara. & village hundred villages. vivA. 1; and a city. prava0 563; -paha. puM. -~-sAmi. pu. (-svAmin ) sAmanA 59: ( -patha ) gaabhne| 22to. grAma kA mArga. a sAmanA nAya. gAma kA dhanI; gAma kA village road. nisI0 12, 26 --pahaM! nAyaka. the owner of a village; a tara. na. ( - pathAntara ) AmanA se bhAga village headman. opa.ni.bhA.44 nu mAtaI. grAma ke do mArgoM kA antara. ! gAmi. vi. (gAmin ) nAra; pAyanA2. the distance between the two jAne vAlA; pahuMcane vAlA. ( One ) who roads of a town. nisI0 14. 47: goes or reaches. bhova.17;paMcA06,7 mArI. bI0 (--mArI ) sAmanA kSa5 42nAra | gAmina. tri* (grAmya) gAmavAsI; gAmasayA. bha24. gAMva kA kSaya karane vAlA. plague: | prAmabAsI; gaMvAra; Resident in a a kind of disease. bhaga. 3, 7, village; rustic. naMdI. 47, - raksa. puM0 (-raca-ravaka) yAmanu gAmelaya. tri. (prAmya ) gAbhAnI 2khIza. 2kSara 52nA2, tA. prAma kA rakSA gAMva kA rahane vAlA, A villager. bhaga. karane vAlA; nagara rakSaka karmacArI. one 15, 1; vize* 1411; vivA0 1; who guards a town. bhAyA. 2, gAya. puM0 ( go ) 6. gau; baila. A ...1: rakhiya 50 (-racika) bullock. pana. 11; --dAha. puM. savAla-Ameti. koTavAla-nagara rakSaka karma- (-dAha) ryAM nibhAra sahAne Ama cArI. a village constable. nisI. (8) vAtA hoya te sthAna. jahAM bimAra 4, 62; -rUpa. na0 (-rUpa) AmanA pazuoM ko dAha diye jAte hoM vaha sthAna. a devA // 2. gAMva ke samAna pAkAra. the veterinary hospital. "sAra dAI. Page #627 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAya ] sivA gAya dAhaM sivA tusa dAhaM sivA nisI0 3, 75; gAya. na0 ( gAtra ) zarIranA avayava. zarIra ke avayava. A limb of the body. ova0 zrAyA0 1, 6, 1, 20; dasa0 3, 5 6, 64; utta0 2, 9 jIvA0 3, 3; padma0 17; bhaga0 1, 1, 15, 1; 25, 7; nAyA0 1; 1; 16; beya- 5, 40; dasA 7, 12; uvA* 3, 126: kappa0 4, 61; - abbhaMga. puM0 ( - abhyaMga ) te vagere sugaMdhi padyArthI zarIre thopavate. tela ityAdi sugaMdhita padAthoMkA zarIra para mardana karanA smearing the body with fragrant oil etc. dasa- 3, 66 - abhaMgavibhUsaNa. na0 ( - abhyaMgavibhUSaNa ) abhyaMgana-marhana harI zarIra zaNagAravuM te; sAdhunA para anAcINa - bhAMnu : abhyaMgana mardana kara, zarIra ko suzobhita karanA; sAdhu ke 52 anAcI meM kA eka. anointing the body with ointments etc ; one of the 52 minor faults of an ascetic. dasa0 3, 6, bheya. puM0 (-bheda ) zarIranA nAza urI suMTanAra ye2. zarIra kA nAza kara ke lUTane vAlA cora. & thief who destroys the body and commits robbery. bhaga0 1. 1; --afe. * ( yaSTi ) zarIra rUpI lAuDI zarIra rUpa bakaDI. the body appearing like A stick. sama* 34; bhaga0 3, 33; nAyA0 1; rAya 0 164; jIvA0 3, 4, gArattha. puM0 ( agArastha) gRhasthAzrabhI; ghara jArI. gRhasthAzramI; gharabAravAlA. A house-holder. utta0 5 20; sUya0 2, 1, 43, 2, 7, 14; gArarAtthizrI. strI0 ( agArasthA) gRhasthanI strI. gRhastha kI strI. The wife of a house ( 616 ) - [ gAravizra-ya holder. nisAM 3, 4 gAratthiya - zra. puM0 ( zragArasthita ) gRhastha. gRhastha. A householder. AyA0 2, 1, 1, 14; nisI0 1, 12, 3, 4 - va* yaNa. na0 ( -vacana ) gRhasthanuM vayana; gRhasthItevI rIte molavu te gRhastha kA vacana; gRhasthI bola aisA bolanA. the manner of speech of a householder. ThA0 6, 1; veya0 6, 1; gArava. na. ( gaurava ) alibhAnavaDe AtmAne azubhabhAvaeN bhAre karavA te; gurUpaNuM; meTAi. abhimAna se AtmAko azubha bhAva se bhArI karanA; bar3appana; gurutva. Pride; pride of greatness; heaviness. nAyA0 16; sama0 3; usa0 16, 62; ThA0 3, 4 zroSa0 ni0 400; 805; Au0 14; prava0 116; ( 2 ) vRddhi; vyAsahita. Asakti. greed; excessive attachment. utta0 27, 6; ( 3 ) garva - salamAna tenA traNa prakAra -- Rddhine garva; rasane garva; ane potAne bhage suzAMtino ga. garva - abhi mAna usake tIna prakAra - Rddhi kA garva; rasa kA garva; va svataH ko jo sukha va zAMti prApta huI hai usakA garva. pride of three sorts 0.4. of prosperity, of pleasures, and of calmness acquired by one. utta0 31, 4; Ava 0 4, 7; - kAraNa. na0 ( kAraNa ) garvanuM 2. garva kA kAraNa. the cause of pride. prava0 151: paMkanibuDu tri0 ( - paGkanimagna ) garnarUpI avamAM Dumesa. garvarUpI kIcar3a meM DUbA huA. ( one ) immersed in mud in the form of pride. prava0 1025; gAravizra - ya. zri0 (garvita ) garviSTha; vANu garviSTa garvayukta. Proud; con For Private Personal Use Only Page #628 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gArahasthiyA ] ( 620 ) [ gAhA 1; ceited. ogha0ni0 413; paraha 0 1, 2, 57. pakar3anA. holding; catching. gArahatthiyA. strI. ( gArhasthikA) 2thanI rAya0 35; (3) a yAsanA2. grahaNa mAyA; meTA, mApa, bhAbhA pore. gRhasthakI karake calane vAlA. one who walks bhASA; beTA, bApa, mAmA ityAdi. The after having accepted. ova0 33; language used by a house-hold- V gAha. dhA. II. (gAdha ) sthApa. sthApana er. prava0 1335; karanA. To establish; to install. gAruDia. puM0 (gAruDika ) gAvidhA- | ___ gAhei. dasA. 10, 1; (sapa tAvAnI 547vAnI vidyA) MEI-VgAha. ghA* I. (gaha )praveza 42vA; pesavu. nA2. gAruDIvidyA ko jAnanevAlA. A praveza karanA. To enter. snake-charmer. su. ca0 6, 13; grAhai. sUya. 1, 2, 1, 4; gAlaNa. na. ( gAlana ) gANa, cha . gAhaga, tri. (grAhaka ) vIranAra, sanA2. chAnanA. Filtration. paraha. 1,1; vivA0 svIkAra karane vAlA lene vAlA. (One ) who takes or accepts. piM0 ni. gAlita. tri. ( gAlita ) gA{. chAnA huA. bhA0 27, 3.; vize0 1456; (2) mu3, Filtered. jIvA 0 3, 4; vidyA sApanAra. guruH vidyA dene vAlA. gAlI. stro0 ( gAlI) hevI te. gAlI- ( one) who instructs like a kaTu vacana-apazabda kahanA. Abusing. | Guru. vize. 1456; prava0 436% gAhagga na0 ( gAthAna) yAnuM paribhAe. gAva. puM0 ( go) saha. baila. An ox; al gAthAkA parimANa. The limit of bullock. aNujo0 128; verses. ka. gaM0 6, 63, gAvI. strI. (go) gAya. gAya. A cow. gAhA. strI. ( gAthA ) pAta lAnu pa; pAyA0 2, 1, 4, 23; jaM0pa0 -ajiNa. zvA sAryA Adi gAthA. prAkRta bhASA kA na0 (-ajina ) gAyatuMbha. gaukA carma. padya; zloka AryA Adi gAthA. A verse; a the hide of a cow. prava0 683, Magadhi etc. verse; the metre gAsa. puM0 ( grAsa-grasyate iti ) gAyo; known as Arya etc. utta. 13, 41. nivAlA; grAsa. A mouthful 12; bhaga01, 1, 2, 2, 10;10; 6, 4,22, of food. utta0 2, 30; piM. ni. 77; 3; 31, 1; nAyA. 1; 6, 8, aNajo. viza0 2405; -esaNA. strI0 (-eSaNA) 131, 146; veya. 3, 20; prAva. 4, 7 yAhAranI apatyA. pAhAra kI eSaNA. bhatta0 172; prava.6263; jaM.pa. 7,156; seeking of food or alms. prava022; (2) sAmAnya prAkata gAthA banAvavAnI tathA gAha. puM0 ( grAha ) bhagaramA saya2 prANi MzavAnI kA sAmAnya prAkRta bhASA banAne vizeSa. magaramaccha; jalacara prANI vizeSa. An va jAnane kI kalA. the art of compoaquatic animal; an alligator. sing or knowing ordivary Prautta0 32, 76, 36, 171; sUya0 2, 2, krita verses. ova040; (3)sUya in. 63; taMdu0 vivA0 1; dasA0 6, 4, jIvA0 sUtranA prathama zrutaskaMdhanA 16mA adhyayana1; nAyA0 4; piM0ni0332; panna. 1; (2) | nuM nAma ke jemAM gAthArUpe zramaNa mAhaNa Page #629 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAhAvA ] ( 621 ) [gAhAvaI-tI bhikhu ane nigrantha zabdonA lakSaNo darzAvyAM hoya. gRhastha kI TokarI ki jisameM ratna yA cha. sUyagaDAMga sUtra ke prathama zrutaskandha | suvarNa ho. a basket, a receptacle ke 16 veM adhyayana kA nAma kI jisameM | belonging to a householder gAthA rUpase zramaNa, mAhaNa, bhikkhu va | ( containing gold, jewels etc. ) nigrantha zabdoM ke lakSaNoM kA vivecana kiyA ! ThA0 4, 4; -kula. na0 (-kula-gRhapatihai. name of the 16th chapter of | guhasthastasya kulam ) gAyApati, . the first Sruta Skandha of gAthApati kA kula. the family of a Suyagadanga Sutra. Here patriarch. vava0 8, 1; nisI0 3, 1; meanings of the words Sram. 6, 7; dasA. 6, 2; rayaNa. na0 (-ratna) na. Mahana, Bhikkhu and Ni. yiin| 14 salamAna se cakravartI ke grantha are given in verses. 14 ratnoM meM se eka. one of the 14 sUya0 1, 16, 6; sama0 16; utta0 31, gems of a Chakravarti, named 13; paraha. 2, 5; Gathapati. panna* 20; gAhAvai. puM0 (* gAthApati-gRhapati) TuMgane gAhAvANI. strI. ( gRhapatnI ) 52 ghaNIpAjI nilAvanAra nAya pati. kuTuMba ko ni- . gRha svAminI. A housewife. aMta. bhAnevAlA; kulapati. The head of | 3, 8; AyA. 2, 1, 3, 15; bhaga0 15, the family. kappa0 5, 116, 6, 20; 1; nAyA. 5; AyA0 2, 7, 2, 162: nira0 3, 1; gAhAvaI-tI. strI. ( grAhavatI) nIlavanta (2) haarne| 64rI; yavanA 14 parvatathI nIkaLI dakSiNa tarapha cAlatI raka ratnamAna 2. koThAra kA UparI bhAga hajAra nadIonA parivAre zItA nadImAM cakravartI ke 14 ratnameM se eka. the part maLatI succha ane mahAkavijayane judI above the store; one of the 14 pAtI me mahAnahI. nIlavaMta parvata se jewels of a Chakravarti. sama. nikalakara dakSiNa dizA prati bahatI huI 28 14; ThA0 7, 1; (3) me nAmanA me sahasra nadiyoM ke parivAra sahita zItA nadI meM anya tIrthI vihAna. isa nAmakA eka parivA. milatI huI sukaccha va mahAkaccha vijaya ko jaka sanyAsI. a wandering ascetic vibhakta karatI huI eka mahAnadI. Name of this naine. bhaga* 7, 10; of a large river separating gAhAvai. puM0 (gRhapati) gharacaNI; grahastha. Sukuchchha and MahakagRhasvAmI; gRhastha. A householder. chchha Vijaya and flowing in. AyA0 1, 7, 2, 202; 2, 1, 3, 15; to the river Shita, with 25 sUya0 2, 2, 45, 2, 7, 2: bhaga0 2, 1; thousand tributary rivers. It 3, 1; 5, 67, 10, 8, 6; 10, 4; starts from Nilavanta mounnAyA. 1; aMta0 3, 1; veya. 1,31; rAya. tain and flows towards the 266; vivA0 1; su0 ca0 11, 7; prava0 south. ThA0 2, 3; jaM0 pa0 3, 60; 1228; -karaMDapa. (-karaNDaka ) graha- -kuMDa, puM0 (-kuNDa ) suputra viyana sthano karaDIo ke jemAM ratna ke suvarNa | pUrve mahAkaracha vijayanI pazcime nIlavaMta Page #630 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAhiya-a] ( 622 ) [giha - parvatane dakSiNa kAMThe gAvatI nadIno dareDe vize0 240; 270, utta0 13, 16%; mAM 5 chete hue, sukaccha vijaya kI -va. tri. (-vacas) nuM vayana pralaya pUrva meM va mahAkaccha vijaya kI pAzcama meM adhyAyogya chete. jisake vacana grahaNa karane nIlavaMta parvata ke dakSiNa kinAre para grAhavatI yogya ho vaha. ( one ) whose words nadI kI dhArA jisameM giratI hai vaha kuNDa. ure worth accepting. ka. gaM. 1, name of a lake receiving the 51; torrent of the waters of Gra- | gijhiyavya tri. (gRvaSya) sAdayu yA havati river. It is to the south sAyaOM. lobhI honeke lAyaka. Worthy of Nilavanta mountain, to the of being greedy for paraha. 2, 5; west of Mahakachchha Vijaya -gir3iyAharamaNa.na.(-giDikAdiramaNa) and to the east of Sukachchha geDI vagerenI 2mata. geMda va daNDuke kA Vijaya. jaM. 50 -dIva. puM0 (-dvIpa) khela. (aMgrejI ramata haoNkI ke samAna) a garAvatI 19. shyene| dI5. prAhAvatI game like hockey. prava0 441; kuNDa kA madhyastha dvIpa. an island in Vgiraha. dhA* I, II. (gRha) 595 42y; the lake into which the river sa; 2vI 427. grahaNa karanA; lenA; svIkAra Grahavati pours down her karanA. To accept. torrent. ja. pa. girahei. nAyA* 5; 8; 13; gAhiya-bha. tri. ( grAhita ) shaapaave|| girAhada. utta0 25, 24; nisI0 2, 4; eY rA. sIkhAyA huA; grahaNa karAyA nAyA0 1; 14; 16; panna. 11; bhaga. huA. Taught; caused to accept 2,1; 5; rAya. 266; jaM. pa. 5, or take. dasA. 6, 20; sUya. 1, 2, 1, 20; sama030; naMdI. 27; gegahara. nAyA. 8; bhaga* 12, 5, 25, 2; V gijjha. dhA. [. ( gRth ) & 4g | gerahei. su. ca. 1, 265; bhujA . lAlacI honA; Asakta honA girahati. vize. 205; nAyA* 1, 2, 14 To be greedy; to be confound bhaga0 2,1; rAya. 86; dasa.., ed. 15 jaM. . 5,114 gijjhai. gAyA. 17; su. ca0 4, 280 | geehati. bhaga. 18, 3, 25, 2; nisI0 12, 35; gibahAmi. nAyA. 7:8; gijhelA. vi. prAyA* 2, 15, 176; girAhAmo. nAyA08; aoba.36% gijamA. vi. zrAyA. 1, 2, 3, 77; gerAhAmeA. bhaga0 8,5; gijamaha. prA. nAyA08 girihajjA. vi. pAyA0 2, 15, 176; gijjhihiti. ma0 zrova0 40; girAhe. vi. pi.ni.2057 gijha. saM. kR. utta0 26, 35 garaheja. vi. vize0 212; gijbha. ni. (grAhya) Y 421yo25. gerAhejjA . vi. bhaga03,10,5,6; grahaNa karane yogya. Worthy of accept- girAha. zrA0 suM* ca0 4, 150; dasa0 7, ance; worthy of being taken. | 45: bhaga.1,1; 2,1 117; Page #631 -------------------------------------------------------------------------- ________________ giraha ] givaddAhi A* nAyA0 7, 12, 146 dasa0 6,3, 11 AyA0 2,32,120; girahasu. prA. su. 0 1 256 girahaha. A0 nAyA0 12: ( 623 ) giraheha. A0 nAyA0 7; V girAha bhA0 1. (graha) adaSya 42 prahaNa karanA. To take. becchii. bhavi0 vize0 1023: gheea mi. bhavi0 pi0 ni0481; ghecchaM bhavi0 vize0 1127; ghecchA. bhavi0 [paM0 ni0 201 pilaM. saM0 kR0 0 ca02, 1706 gheNa. saM0 kR0 nAyA0 6 utta0 7 14 dhenuM saM0 kR0 pa0ni0 123: prava0 128 giratA. saM0 kR0 nAyA0 5 13: 15; gerihatA. saM0 kR0 bhaga 2, 13 girihaUNa. saM0 kR0 nAyA 2 vivA0 7; girihaya. saM0 kR0 nAyA0 6; giritA. saM0 kR0 nAvA0 1 8 23 5 7 6; 12; 16; bhaga0 2, 5 jaM0 pa0 5, 114; , gerihattara. he. 0 kR0 bhaga0 3, 20 girAsa va kR0 utta0 24, 13: piM0 ni0 184; gerahamANa. va0 kR0 bhaga03, 2, 3, 7, 10; 7; 6, 7; nAyA 0 1; girahamAya va0 kR0 vivA 1 veyaM 6, 7 dasA0 2, 12, 16: ThA05, sama0 21; girahAva. Ni0 su0 ca0 13, 64; girahAve. zi. vivA0 5; nAyA0 5 12; girAhAbiyA vi0 A0 2 15, 176: girAhAveMsu. zi. bhU0 nAyA0 1: girahAvittA. Ni0 saM0 kR0 nAyA0 8; V girAha ghA0 I. (gRD ka0 vA0 ) aDaSya 2. grahaNa kiyA huA. To take. vippar3a ka0 vA0 su0 ca0 4, 168; gheI. ka0 vA0 0ni0 356 gheppaMja ka0 vA0 vi0 vize0 287 * [ giTTi vizvamAtha ka0 vA0 da0 ka0 bhaga0 1,1 girahaNa. na. ( grahaNa ) 435 pakar3anA. Catching; holding piM0 ni0 381 nAyA0 6; giri anya tri. (gRhItavya ) 42vA yogya; svImaravA yogya grahaNa karane yogya; svIkRta karane yogya. Worth being accepted or taken. ajo0 156; giddha. tri. ( gRddha) vAsayuH Asata. lAlacI; cAsafa. Greedy excessively at tached. dasA0 6 1 parAha0 1 1 bhaga 7, 1; nAyA0 2 5 8 17; dasa0 8, 23; 10, 1, 17: uta05 5 8 11 prava0 840 bhata0 112; giddha. puM0 ( gRdha) bhISaH bhAsAMdArI pakSI vizeSa gIdha mAMsAhArI pakSI vizeSa A vulture. " Dhaka giddhati so " uta 16, 56; AyA0 2, 10, 166: zrava0 38; prava0 1030; nAyA0 2: giddhapiTTa. na. ( gRdhapRSTha ) gRhapRSTa nAmanuM maraNa; dAi janAvaranA kalevaramAM paDI vidyAdikanA suthI khAvAthI maravuM te; bAra kAma bharabhAnu : gRdhrapRSTa nAmaka mRtyu. kisI jAnavara ke mRtaka zarIrapara girakara giddhAdikakA usakI coMca mAra mAra kara khAnA yaha bAraha prakArake mRtyumeMse eka. Devour ing (by vultures etc.) of careass of an animal by pecking; one of the 12 kinds of deth. ThA0 24: bhaga02, 1 nisI 11, 41: pratha 1021; nAyA 0 16; - maraNa. na0 (-maraba) giddhu vagere pakSInA phelI khAvAthI maravuM te. giddha Adi pakSI ke cauMca mAra mAra kara khAnA Page #632 -------------------------------------------------------------------------- ________________ giddhi] ( 624 ) [giri vaha. death caused by the piercing of the beaks of vultures ete. sama. 17 giddhi. strI0 ( gRddhi) sAkSA; 2pAsahita AturatA. zrAkAMkSAH Asakti; utsukatA. Greed; longing; attachment. pAyA0 1, 6, 2, 183; prava0 1030; gimha. puM0 (grISma) bha tu; gabhInI bhAsama hAso. grISma Rtu; garamI kI mausima. Summer. ova0 17, 36; bhaga0 5. 1; 7, 3, 14, 8; nAyA0 . 8, 9, sUya. 1, 3, 1,5; ja. pa. 7, 162; AyA0 1,7, 4, 212; ThA06,1; vize0 1272; nira, 5, 1; su0 ca0 3, 240% dasa03, 12, 0 ni. 83; veya. 1, 7; sU. pa. 8; kappa0 1, 2 4, 5.6; gacchA . 77; prava. 511, 611; --uu. puM0 (-Rtu) zrIbha Rtu; Go . grISma Rtu. summer season. nAyA. 1; -kAla. puM0 ( -kAla) nAgA; pezA poSTa bhAsano samaya. grISma; vaizAkha jeSTa mAsakA samaya. summer. nAyA0 1; -kAlasamaya. puM0 ( -kAlasamaya ) nAjAMnI 15ta. grISma kA samaya. time of summer. nAyA0 13; gimhaa. tri. (prISmaka) zrIbha *tubhAM yaye. grISma RtumeM banA huA. belonging to the hot season. aNujo. 133; girA. strI. (gir) . vANI; zabda Speech; words. bhaga. 3, 2, 6, 33; nAyA0 1; utta* 12, 15; nisI016, 15, | dasa0 7, 3, 54, cau0 18; giri. puM0 (giri-gRNanti zabdAyante janani vAsabhUtasvena) pata; dusara4813. parvata; pahAr3a giri. A mountain. bhaga* 2, 1; 3, 77, 8; nAyA01, 2, 15; ova. 31, 38; utta0 11, 26; 12, 26; prAyA0 5, 1, 2, 12; ogha0 ni0 784; ja0 50 3, 45; mahA. pa. 02 dasa06, 1, 6; bhatta. 161; -Isara. puM0 ( -Izvara ) 5 tAnA vara; bhoTe ta. parvatoM kA Izvara, mahAn parvata. the highest mountain. prava0 1505 kaMdara. puM0 ( kandara ) 5 tanI zu. parvata kI guphA. a mountain cave. vivA02; nAyA0 2; 16; prava0 884; -kaDaga. puM. ( -kaTaka ) ta pAsenI bhIna. parvata ke pAsa kI jamIna. the side or ridge of a mountain nAyA. 18; -guhA. zrI. ( -guhA ) patanI 11. parvata kI guphA. a mountain cave. pAyA0 1, 7, 2, 202; -jattA. strI0 (-yAtrA) 5 tanI yAtrA ( 1) parvata kI yAtrA. a pilgrimage to a mountain. nAyA. 1; nisI0 , 16; -Nayara. na. (-nagara ) parvata pAsenuM nAza2. parvata ke paDosa (nikaTa) kA zahara--nagara. a town near a mountain. aNujo0 131; -paDaNa. na. (-patana) 53 tathA pIne maraNa nipajAvavuM eka prakAranuM bAlamaraNa. parvata se gira kara maraNa honA. death by fall from a mountain. ThA0 2, 4; bhaga0 2, 1; nisI0 11, 41, lAyA. 16: -pAyamUla. na. (-pAdamUla ) patanI tale. parvata kI talo. the bottom of a mountain. bhaga0 14, 8;-maha. puM0 (-maha ) patana utsa5. parvata kA utsava. a mountain festivity. rAya. 217; -rAya. puM0(-rAja) ptn| zata, bhe3 5'ta. parvatoM kA rAjA; meru parvata. the king of mountains i. e. the Page #633 -------------------------------------------------------------------------- ________________ girikariNayA} ( 625 ) [gilAsaNi Meru mountain. sama0 16; jaM. 50 | V gilA. dhA* I. ( glai ) Ani pAmavI; -rehA. strI. ( -rekhA) 55tama 536 // su44. glAni pAnA; khedayukta honA.To 2. pahADa ma paDhA huA cIrATA. the wither; to snffer mental pain. crack in a mountain. Fotboy, id; gilAi. AyA0 1, 2, 6, 100; bhaga* 2, -sihara. na0 (-zikhara) 5 tanu zi52 1; nAyA. 1; TAMya. parvata kA zikhara. the suminit of gilAyati. bhaga. 5, 8; a mountain. nAyA. 5;; gilAmi. AyA01,7, 6, 221; bhaga02,1; girikariNayA. strI. (girikarNikA) giri gilAyamANa. va. kR. dasA.4, 104; vava. 9i / nAmanI me vesa. giArakarNikA nAma 2, 5, 4, 13, 5, 13; veya06,1.; kI eka bela. A kind of creeper 80 | gilANa. tri. (glAna) zAniyAbheazA mamed. panna. 1; gI; dusa, glAni yukta; azakta; rogA; girikannI. strI0 (girikoM ) giri / dula. Withered; enfeebled; sick. nAmanI 1. giAra karNikA nAmakA eka bela. ly; afflictad in mind. utta0 5, 11; A kind of creeper. prava. 240; sama0 30; ThA0 3, 4; sUya0 1,3, 3, 12; girikumAra. puM0 (girikumAra ) yumita paei. 2, 3: pi. ni0 bhA0 27; vivA07; parvata saMbaMdhI eka zikharanA adhiSThAtA vize. 4; dasA. 6, 23, 24, nisI. 10, haitA. cUla himavanta parvata sambandhI eka 42, 16, 6, bhaga0 8,8; 12, 2; nAyA. zikhara kA aviSThAtA devatA. The pre- 13: kappa. 1, 18; gacchA . 116; prava. siling deity of the summit of 145, 162; 125; 872; -poga. puM. Chulahimavant mountain. (-prayoga ) satane manuH 57 me| pa. 4, 71; prayoga-payAra. azakta ko anukla ho aisA girivara. puM0 ( girivara ) zreSTa pati; bhe3 prayoga. treatment, remedy agree 55ta. zreSTa parvata; meru parvata. Meru able to an enfeebled person. mountain, the loftiest and the nisI. 10,44; -bhatta. na0 (-bhakta ) greatest of all. bhatta0 116; -guru. rogI-azaktane mATe taiyAra kareluM bhojana. vi0 (-guru ) 3-5 samAna mhaa| rogI-azakta ke liye taiyAra kiyA huzrA zre4. meru parvata ke samAna mahAna-beSTa. bhojana. food for an invalid. bhova. great as Meru. bhatta. 116; 40; bhaga0 5, 6; 1, 33, nAyA0 1; nisI. girisiyA. strI0 ( girisikA ) me tanuM 9,6; -veyAvazca. na. (-vaiyAvRtya-glApAtra. eka prakAra kA vAjiMtra. A kind nasya bhaktapAnAdibhirupaSTambhaH) bhInI veyA of musical instrument. rAya. 86%3 12ya-sevA. roNI kI " vaiyAvaca " sevA. gilamANa. tri. ( gilat ) mal; 5g tending the sick; service mA tAto galita hotA huA; punaH ___rendered to a sick person. ThA. peTa meM utAratA huA. Swallowing; 5, 1; vava. 1, 2, 7; bhaga0 25, 7. swallowing back again into the / gilAsaNi. 0 ( glAzani) sarabhara ma; belly. veya. 5, 10; / barama vyApi. bhasmakaroga; bhasmaka vyAdhi. Vol. II/79. Page #634 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gilizra ] A kind of disease AyA0 1, 6, 1, 172; gilizra. tri0 ( gillita ) gANI gayesa; sNA nIce utArela. galita; gale ke nIce utArA huzrA. Eaten; consuined. peMo ni0 182; ( 626 ) * gilli strI0 ( * ) hAthInA gADI. hAthI kA ohadA. A covered wooden frame placed on the back of an elephant and used as a seat; a palanquin jaM0 pa0 bhaga0 3, 4, 5, 7,8, ha: 11, 11; ( 2 ) me bhAluso upAsa koNI-DosA. do manuSyoM ne uThAI huI jholI -DaoNlI. & sort of small palanquin lifted up by two persons. dasA * 6, 4; sUya0 2, 2, 62; (3) uMTa pahacANu. uMTa kI kAThI. the saddle which is tied on the back of a camel. sUya. 2, 2, 62; jIvA0 3, 3; giha. na0 (gRha) 2 bhAna rAhA. ghara; makAna. A house; a residence. cAyA. 1, 5, 6, 164; 2, 4, 2, 136: bhava- 11; bhaga* 3, 7, 12, 1; 15, 1 nAyA0 1; 2; 3 5 8 13, 14, 16; 18; bava08, 1; nisI0 1, 56; 6, 12; beya0 1, 12, 4, 26; su0 ca0 2, 500; dasa0 7, 27; uvA0 1, 58 - aMgaNa. na0 ( - ajaya ) dhanu mAMgaguMjI. ghara kA AMgana, a court-yard in front of & house. nisI0 3. 633 - aMtara. na0 ( - antara ) gRhAntarame ghara vasna lAga; dharanuM antarAla. gRhAMtara -do ghara kA madhyastha bhAga. an interval of space be For Private [ siMha tween two houses; the inside of a house. zrAyA0 1, 6, 5, 164; - aMtaraNisijjA. strI0 (- antaraniSayA) me dharanI vasthe me ravI te. do ghara ke bIca meM baiThaka banAnA. & drawing room between two houses or in the inside of a house. dasA0 3, 1; -eluga. na0 (-eluka) ubhbhre|-maarne| naaye| lAga dehalI-dvAra ke nIce kA bhAga. the threshold. AyA02, 5, 1, 148; - eluya. na0 ( eluka - alinda ) dharane re| ghara kI dehalI. the threshold. nisI0 3, 63; 13, 21 - duvAra. na0 ( -dvAra ) vastu zrAzuM ghara kA daravAjA. a house-door. nisI03, 63; --dhamma. puM0 (-dharma ) gRhasthano dharma ( atithI satDAra vagere ). gRhastha kA dharma (atithi satkAra ityAdi ) hospitality to guest. nAya! 0 8 15 mudda. na. ( mukha ) dharano khAgago lAga. ghara kA Age kA bhAga. the frout of a house. nisI0 3, 63: liMga. puM0. ( liGga ) gRhasthI pa. gRhastha kA veSa. the gh of & householder. bhaga0 25, 6, 6 - va. puM0 ( - pati ) dharano ghI ghara kA mAlika, the owner of a house; the lord of a house. dasa 5, 1, 15; 16 prava0 688; vaLava. na ( -varcas ) dhrne| uyre| ghara kA kUDA. the dirt or refuse of a house. nisAM 3, 73; -vAsa. puM0 ( vAsa ) gharano vAsa: gRhasthAzramamAM raheM te. gRhavAsa; gRhasthAzrama meM rahanA state * lukho 54 namvara 15 nI phuTanoTa ( * ) dekho pRSTa naMbara 15 kI phuTanoTa ( * ). Vide foot-note ( * ) p. 15th. Personal Use Only a Page #635 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gihakokiliyA] ( 627 ) [gihi of being a householder. utta0 5, with ghee etc. zrAva0 6, 6; 24; 35, 2, -saMdhi. pu. ( -sandhi) gihi. puM0 (gRhin-gRhamasyAstIti ) sthA be gharanuM joDANa; be gharanI vacceno pradeza. zramayI, sya. gRhasthAzramavartI; gRhastha. do ghara kA saMdhAna; do gharoM ke bIca kA pradeza. A householder. dasa* 3, 6, 6, 16% the interval of space between 8, 51, 2, 3, 12; piM0 ni. bhA. 32; two houses. utta01,26: piM. ni. 143, 145; vize0 3372; gihakokiliyA. strI. (gRhakokilA) - uvA0 1, 12; paMcA0 1, 31, 4, 7; gAdhikA-garohI. chipakalI. A lizard gacchA0 124, prava. 2; -joga. puM. vize0 2456; ( -yoga ) sthanA yAbha-sabhAgama. gihattha. puM0 (gRhastha-gRhamagAraM tatratiSTati saH) gRhastha kA paricaya; samAgama. contact gahasthAzramI-gahastha. gRhasthAzramo--gRhastha. with a householder. dasa* 8, 21, A householder. utta0 2, 19; 5, 10, 1,6;-NisijA.strI0 (-niSiyA) 22; bhaga0 3, 1; nAyA0 11; 15; dasa. 5, gRhasthanI me 52 Aha. gRhastha kI 2, 45; su. ca0 15, 70; nisI0 12, zayyA palaMga Adi. the seate.g. a cot 16; gacchA. 11. zrAva6, 6, paMcA. etc. used by a householder. 13, 35; bhatta. 14, 170; -dhamma. nisA0 12, 16; -tigichA. strI. puM0 (-dharma) syaneo dhama'; zrApa dhamaH (-cikitsA) 2yarnu bahu 42 te. gRhastha kA dharma; zrAvaka dharma. the duties gRhastha kA vaidika upAya karanA. medical or the rules of a layiman. gacchA. treatment of a householder. 32; -paccakkha. na0 (-pratyara) basya nisI0 12, 17-dhamma. puM0 (-dharmanI sama-kSapratyakSa; zyanA matai. gRhastha gRhaM yasyAstIti tadharmaH ) syadhamanI ke samakSa-samIpa-pratyakSa gRhastha kI dRSTi ke zreyaskara mAnanAra varga tyAga dharmanuM ulyAsaamne. in the presence of 4 5 / 72nAra. gRhastha dharmako hI zreyaskara householder. gacchA0 110; -bhAva. mAnane vAlA varga; tyAga dharma kA utthApana puM0 (-bhAva) gRhasya5. gRhasthapana. the karane vAlA. one who regards the status of a householder. paMcA010, duties of a householder as the 36; -bhAsA. zrI. (-bhASA) sthanI highest duties; one opposed to lAyA; bhAmA, mA, bhAI vagere mola te. asceticism. aNujo0 2.; (2) zrAdagRhastha kI bhASA; mAmA, mAtA, bhAI ityAdi unA mAra pratarUpa hasya dharmaH zrAvaka ke bolanA. the householder's node dvAdaza vrata rUpa gRhastha dharma. the preof addressing relations. gacchA . cepts or the 12 vows of a Jaina 117 -saMsaTTa. tri. ( -saMsRSTa ) layman. vivA0 1; rAya0 223; nAyA. gRhasthanA ghI vagere padArthathI kharaDAyela 14 --nisijA. strI0 ( -niSadyA ) ga. (sAya vagaire). gRhastha ke ghI ityAdi padArtha sthAnI me5. gRhasthI kI baiThaka- the se bhare hue ( hAtha ityAdi ). the hands seat of a householder. gacchA . of a householder smeared | 126; -paDikamaNa na0 (-pratikamA) Page #636 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gihibhUya ] ( 628 ) [ gIyajasa garayanu-zrAparnu prati mA. gahastha kA- householder; e. g. Marudevi. zrAvaka kA pratikramaNa. Pratikramana | panna. 1; (prayer and confession of | gIttha. tri. (gItArtha) mA . faults ) to be practised by a bahusUtrI. Learned; well-versed. Jayman. prava. 2; -bhAyaNa. na. | gacchA0 41; ( -bhAjana ) sthanAM vAsara-thAmA vigere. | gIi. strI. ( gIti) Ata; 6 vizeSa. gota; gahastha ke pAtra--thAlI ityAdi. house- chanda vizeSa. Art of music; hold utensils. sama0 18; dasa0 6, name of a metre. nAyA. 1; 8; 52; ---matta. na0 (-amatra) 12thanA gIiya. puM0 ( gItika) bhAta-pitA manAmAna-thAnI 42zA vagere. gRhastha ke baratana pAnI vidhi. gIta-kavitA banAne kI vidhi. -pAtra-thAlI kalaza Adi. eups, dishes | A poet; a composer of songs. etc.used by a householder dasa. nAyA. 1; 3,3; nisI012,14; -vattha. puM0 (-vastra) gIta. na. (gIta) gAyana-gIta. gAnA-gIta. A rasthanA patra. gRhastha ke vastra, clothes song. aNujo0 12:8;aova024; paMcA06, worn by a householder; dress 5; (2) bhUtra tathA sayajanagAra, vita. of a householder. nisI0 12, 15: sUtra va artha ko jAnane vAlA; vidvAna. . -vvaya. na0 (-vrata ) zayanAM prata; learned person; one knowing zrAvanata. gRhastha ke prata, zrAvaka ke the original text and its meanvrata. the vows or precepts of | ing. paMcA0 10, 46; a layman. prava0 54; -saMthava. na gIya-a. na. ( gIta ) --gAyana sA. ( -saMstava ) pathanA vizeSa pariya5. gRha. gIta-gAyana kanA. Art of song sthakA vizeSa paricaya. close contact music. bhaga. 7,6; 11, 11; nAyA. with a householder. dasa. 5, 53; 1; 8; 14; su. ca0 2, 326; jIvA0 gihibhUya. ni. ( gRhIbhUta ) 25 sara. 3, 4; ova. 32; 38; utta0 13, 14; gRhastha ke samAna. Resembling a 16, 5; sU0pa018% rAya. 16; kappa. householder. vava. 2, 21; -liMga. 2, 13; AyA0 2, 11, 170; ( 2 ) na0 ( -liGga ) 12yarnu yi--1. gItA; AgamanA ga. gItArtha; bhAgama gRhastha kA cinha -veSa. a mark of a 751 $a. oue knowing the householder; dress; garb. utta. Agamus ( scriptures ). jaM. 50 36, 46; sama0 pa0 231; panna0; prava. 7, 140; prava0 866; paMcA0 11, 1; 11; 571; -liGgasiddha. puM0 ( -liGga- -vAiya. na. (-vAdita ) gIta ane siddha ) sthanA ve5 dhAraNa 3rI si pAmitra. rAga aura sAja Singing and yye| ( ma ma33 ). gRhastha kA veSa | music. jaM0 50 5, 112; dhAraNa kara siddha jo huA hai vaha ( yathA maru gIyajasa. puM0 ( gItayazas ) 14 janA devI). one who has become a vyantara hevanAnI ne gandharva Siddha in the condition of a | jAtike vyantara devatA kA dvitIya iMdra. The Page #637 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gIyattha] ( 626 ) [guDeima-ya second Indra of Gandharva kA lAla parantu Uparake bhAgameM kAlA aisA class of Vyantara gods. ThA0 2, cane ke dAne ke pramANakA phala ki jo 3; bhaga03,8,10,5; jIvA0 3, 4; panna02; sonA, cAMdI ityAdiko tolane meM kAma AtA gIyattha. pu. ( gItArtha ) zAstranA ayana hai| rattI. A red black berry of a nAra; mazruta. zAstra ke artha ko / shrub of the same name equal jAnanevAlA; bahuzruta. One well-versed | to two grains in weight. ova0 13; ins criptures. prava0777; gacchA .100; aNujo0 16; 133; panna. 15; rAya 53; -mIsi. tri0 (-mizrita) gItArtha bhne| 86;-vallI strI (-vallI) yInI vasa. magItArtha janenu mizrasa.. gItArtha va a. eka jAti ke lAla parantu uparase kAle raMgase gItArtha ina donoM kA mizraNa. consisting | mizrIta cane ke dAne ke samAna phala kI bela ki of a mixture of both Gitartha jo sonA cAMdI ityAdi ko tolane meM kAma zrAta and Agitartha i. e. tne well- haiM; rattI. A line of the red black versed in scriptures and the berries of a shrub of the same ignorant. prava0 777: malne. panna 1; gIyarai. pu. ( gItarati ) dakSiNa ta25nA gujAlizrA-yA. strI0 (-gujAlikA) / gandharSa vitAnA ndra. dakSiNa tarapha ke | vAya, nA, -hera gere. TeDhI bAvaDI, nahara gandharva devatA kA indra. Indra of the ityAdi. A canal or a channel of southern Gandharva gorls. bhaga0 water which is uot straight. 3, 8: 10, 5; panna02; vivA02; ThA02,3; ova0 38; aNujo 134; nisI0 12, 21; gIvA. strI0 (grIvA ) 4, 26na garnu karATha; jIvA0 3, 4, rAya. 132; bhaga0 5, 78, garadana; galA. Neck; throat. aAyA. 6; nAyA0 1; 2; paNha. 2, 5; 1. 1, 2, 16; aNujo0 153: zrIva0 10; guMjAvAya. puM0 (-guJjAdvAta) za6 42te| utta0 34, 6; nAyA0 2; 4; 14; jIvA0 suMsavATA mArato pavana zabda karatA huzrA 3. 3; panna. 17; rAya. 52, jaM010 uvA. susATA mAratA huA pavana. Hissing 2, 108; wind. utta0 36, 118; panna. 1; guMjaMta. tri0 (guJjat) j25 42-tI-tuM. guMjiya. tri. (gujjita) {M25 23. gunaguna karatA huA. Humming: giv- guMjArava kiyA huA. Sounding lowly; _ing out a low sound. ovanAyA01; | humming. paraha. 1,3; prava0 1471; guMjaddha. na0 ( gujArdha) yI yI ; 17vI | guMDaNa. na* (guMNDana ) 24thA 52 te. raja 2ti. ardharati. Half a Gulija (q. se bharajAnA-bigaDanA. Spoiling smearv.) in weight; a little less | ing with dust etc. nAyA0 1; than one grain. bhaga0 2, 1; nAyA. | guMDia-ya . tri. ( guNDita ) 204thI 52711; -rAga. puM0 (-rAga) a yayahInA | yesa. rajase bharA huA. Smeared with 2. ardha-ratikA rAga. tune of a half | dust, piM. ni. 442; nAyA0 1: (2) grain. kapa. 4, 60; pITANu; gherAmenUM. gherAhuA; lipaTA gujA. strI. (gujA)I ; 2ti. eka jAti / huA. rolled; wrapped. ogha0 ni. Page #638 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guMdarukkha] ( 630 ) [ gujjhadasa bhA0 163; paNha01, 3, sUya01,2, 1,15; secret part of the body. ogha0 guMdarukkha. pu. (gundavRkSa ) tanuM A3. ni0 bhA0 313; paraha. 1, 4, ova0 10; (suhA) eka jAti kA jhADa-vRkSa. A aNujo0 130; nAyA. 1; 2; ( 3 ) kind of tree having fruits bhavanapati devatAno eka avAntara bheda. equal in size to hog-plums; a bhavanapati devatA kA eka avAntara bheda. tree full of gum. bhaga 22, 1; a sub-division of gods known guMdala. na0 (gundala ) ist; mesa. krIr3A khela. as Bhavanapati. dasa0 7, 53; Play; sport. su0 ca0 6, 28; -aMtara. na0 ( -antara ) guthasthAno guccha. puM0 (guccha) gaNI prabhupanA 27. vayasA mAga. guhya sthAna kA madhyastha bhAga, vRkSAdikA gucchA. A cluster of trees the middle portion of a private, etc. ja. pa. 1, 10; nAyA0 1, 5; bhaga. secret part (e. g. of the body). 7, 6, 15, 1; jIvA0 1; panna 1; (2) nAyA0 16; nAyA0 dha0 -aMtarAya. puM0 guru zarIra vagere uparathI raja ke jaMtune ( -antarAla ) gughAnanA mata-maya pujIne dUra karavAnuM eka sAdhata-dhamanuM mA. guhya sthAna kA aMtarAla-madhya bhAga. a 754291. (2) gucchA; zarAra ityAdi ke middle portion of secret parts Uparase raja va jaMtu dUra karane kA eka sAdhana (e.g. of the body ). "gujnjhaMtarAya -dharma kA upakaraNa. kind of brush dhoveti " nira0 4, 1; -aNucariya. made of woollen threads to na0 (-anucarita ) zudhanatanA bhavanapati remove dust or insects from vAme seve (2thAna ). guhya jAti ke body etc. zrAva0 4, 8; bhavanapati devaoNne sevita kiyA huA ( sthAna ). gucchaga. puM0 (gucchaka ) gu-ch|. gucchA. A ( a place ) resorted to by gods cluster. prava. 506 styled Guhyas. dasa0 7, 53; gucchaya-zra. pu. ( gucchaka) zarIra ane vastra gujjhaga. puM0 ( guhmaka ) bharanapati dhanI pAtra puMjavAne unane guccha-goche. meM 11. bhavanapati deva kI eka jAti. zarIra va vastra pAtra ko svaccha rakhane kA A particular kind of deities; a UnakA gucchA. A wollen brush to Bhavanapati ( lords of the cleanse the body, vessels lower parts of the earth) clothes etc. utta0 26, 23; aodha. god. dasA0 6, 26; piM. ni. 452; dasa0 ni.668; 6, 2, 10; (2) gupta; azya. gupta; gujjha. tri. ( guhya) zusa pAta; pahAranA adRzya. secret. sama0 10zrogha. ni. mANase AgaLa prakAzavA egya nahi te. bhA0 238; gupta varNana; bAhara ke manuSyoM ke samIpa prakA- gujjhadesa. puM0 ( guradeza ) mukhya sthAna. guhya zita karane yogya nahIM vaha. ( Anything) sthAna. Rectum. prava0 253;-rakkha. secret; private. prava0 442, 536; na0 (-rakSArtha ) guthasthAnanI 2kSAmATe. rAya0 210; nAyA* 2, 7, (2) gubdha guhya sthAna kI rakSA ke liye. for the bhAga; gutadriya. guhya bhAga; gupteMdriya. al safety of rectum. prava. 536%; HTHHTHHTHHANE Page #639 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujmasAlA ] gujjhasAlA strI0 ( guhyazAlA ) gupta ghara. gupta ghara. A secret house; a private room. nisI0 8, 17; -- gaya. tri0 ( - gata ) gupta gharamA rahesa gupta ghara meM rahA huA. (one ) gone in a private room. nisI0 8, 17; guTTa. puM0 ( goSTha ) gAyane ravAnA paDe. gau ko rahane kA bADA A cow-pen. bhatta0 162; guDa. puM0 ( guDa ) goNa; zeraDInA rasadhI ane pAdya pArtha guDa, ganne ke rasa se banA huA khAdya padArtha. Molasses. paM. ni0 bhA0 3; jo 0 65; jIvA0 3, 3; prava0 206, kappa0 6, 17 guDhAyare. tri0 ( gUDhAcArin ) potAnA hueyAra chupavanAra. apanA duSTAcAra chipAne vAlA ( one ) hiding one's own misconduct. dasA0 6, 8 guNa. dhA0 III. ( guNNa ) guNu bhAvatana 2 gunanA; Avartana karanA. To multiply. guNai. su0 ca0 14, 61; guNaMti zradha0 ni0 663; ( 631 ) guNettA. saM0 kR0 jaM0 pa0 7, 135; guNa. puM0 ( guNa) gugu--bhUlagugu khane uttara guNu; mUlaguNa--mahAvrata; uttaraguNasmiti hi guNa-mUlaguNa va uttaraguNa; mUlaguNa - mahAvrata, uttaraguNa samiti Adi. A quality; it is classified into Mulaguna i. e. a full vow and Uttaraguna i. e. Samiti etc. vize0 1; aNujo0 21; dasa0 8, 61; ( 2 ) zrAvakanAM traNa guNa vrata; 6 / 7 mu bhuM zrAvaka ke tIna guNa vrata. chaThA sAtavA va thAThavA vrata the three vows viz. the 6th, the 7th and [ guNa the 8th of a Jaina layman. bhaga0 2, 5, 7, 6 nAyA0 8 panna0 20; ( 3 ) dravyamAM rahela dha; vastusvabhAva. draSya meM rahA huA dharma; vastusvabhAva. the nature of a thing. zrava0 pana0 15; piM0ni0 bhA0 1; (4) za, rUpa, rasa Aha amanA gugu; chaMdriya viSaya zabda, rUpa, rasa yadi kAma ke guNa; iMdriya viSaya. the object of senses viz. sound, sight, taste etc. piM0ni0 128; AyA 0 1, 1, 4, 34; 1, 2, 1, 62, (5) kSamA, vinaya, jJAna, saubhAgya, saralatA Adi sahUguNu kSamA, vinaya, jJAna, saubhAgya, saralatA ityAdi sadguNa. the virtues e.g. forgiveness, modesty, knowledge, straightforwardness etc. bhaga0 2, 17, 2; 8 4 25, 4; 42, 1; nAyA 0 1 3 6 10; 16: dasa0 5, 2, 44, 6, 6, 7, 56; 6, 1, 17, 6, 3, 11 rAya0 80; 215 naMdI0 stha0 4; ja0 128 paM0 ni0 312; uvA0 1, 696 ka0 pa0 1, 26; ka0 gaM0 2, 2 (1) sUtrA tAMtA horA sUta ke taMtu; Dora. cotton threads. jIvA0 3; rAya 0 106, kappa0 3, 34; (7) gaNavu; guNAAra 12ve ; ginanA; gunA karanA counting. jaM0pa05, 121; ena02; 28 kappa03, 34; - aNurAzra puM0 (anurAga) gugunA anurAga - prema guNa kA anurAga - prema love for merit. bhatta0 54; - zrahiya. tri0 ( - zradhika) gurorI adhika guNoM se karake adhika. surpassing by reason of, in point of qualities. utta0 32,5; - AsA. puM0 ( - zrasvAda ) viSayanA zahAhi guNAbhAM vyAsvAha; vyAsati viSaya ke zabdAdi guNoM meM AsvAda - Asakti. For Private Personal Use Only Page #640 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNa ] ( 632 ) attachment to objects of senses such as sound etc. zrAyA0 1, 1, 5 43; - uktittaNa. na0 (- utkIrtana ) gugune gAvAM gune mAtra guNoM kA gAna karanA; guNoM kI prazaMsA karanA extolling, praising of merits. paMcA0 4, 24; - uttara. tri0 ( - uttara ) guNu pradhAna; gurorI zre4. guNapradhAna; guNoM se zreSTha. superior by reason of or in point of qualities. utta0 12, 1; - upAyaNa. tri0 ( - utpAdana ) gugu2sAhine utpanna tu te guNa ityAdi ko utpanna karanA. producing, excitingsuch qualities as taste etc. bhaga* 7,1; - uvaveya. tri0 ( - upeta ) gurusthI yukta guNoM se yukta having qualities; possessed of qualities. nAvA08; vivA0 2; kaSpa 0 1,8 - kara. tri0 (-kara) yo 22 lAbha dene vAlA a benefactor. paMcA0 5 12; karaNa na0 ( - karA ) bhUta guNa bhane uttara gae rUpa 52. mUlaguNa va uttara guNa rUpa karaNa. thought-activity in the form of Mahavrata and Samitis etc. vize0 3353; -kAra. puM0 ( -kAra ) guNAkAra-eka rakamane bIjI rakamathI guNavuM te. guNAkAra; eka saMkhyA ko dUsarI saMkhyA se gunanA. multiplication. sama0 84; prava0 1351; - kkhANa. na0 (- zrAkhyAna) guNIrtana. guNa kIrtana. praise. paMcAo 2, 24; - gaNa. puM0 ( gaNa ) guguna / samUha. guNoM kA samUha. & collection of qualities or virtues. nAyA0 10; - gAhi. tri0 ( - prAhin ) gugune grahaNa 32nA2. guNa mAhI; guNa ko grahaNa karane vAlA. (one ) who appreciates zaha virtues. utta0 36, 260; - juzra. tri 0 ( - yuta) guguvAsI; guNavaMta. guNavAlA; guNavaMta; guNayukta. meritorious: possessed of good qualities. paMcA0 2, 34; dvArA. na0 ( - sthAna ) mithyAtva yahi 14 gugusthAna. mithyAtva Adi 14 guNasthAna. the 14 stages including false belief etc. ka0 gaM0 2, 14, 1; paMcA08, 41; 10, 11; 15, 46; - dvArA zra na0 ( sthAnaka ) mithyAtva yahi 14 gugusthAna. mithyAtva Adi guNasthAnaka. the 14 stages including false belief etc. ka0 gaM0 6, 48; TThi tri0 ( -arthin Adi viSayaguNane arthI--abhilASI v Adi viSaya guNakA arthI abhilASI. ( one ) desirous of objects of senses like sound etc. zrAyA0 1, 2, 1, 62; - hizra tri0 (-arthika ) " guNaTThi " za76. dekho " guNaTThi zabda. vide " guNaTThi AyA0 1, 1, 4, 34; -- NipparANa. tri0 ( - niSpanna ) guNa pramANe utpanna thayelu guNa se utpanna huA ho vaha. born of qualities. nAyA* 1; 16; - hi. puM0 ( - nidhi ) gugunA 2. guNoM kA bhaMDAra. & store of merits. paMcA0 8, 43; * (u)idya. tri0 (- anvita) gugu sahita; guNuvAsuM. guNa sahita, guNayukta having qualities. vize0 86; -- tthi tri0 (- arthin ) lukho "gue diTTha" 206. dekho " guNaTThi " zabda. vide " guNATThi" vize0 2642 ; - dhAraNA. strI0 (-dhAraNA ) sadguNu dhArA 42vA te. of sadguNa dhAraNa karanA adopting virtues. aNujo0 58 ( 2 ) Avazya sUtranA pratyAkhyAna nAme adhyayananuM apara. 79 - For Private Personal Use Only [ guNa 37 Page #641 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNa] [guNa nAma. Akazyaka sUtra ke pratyAkhAna nAmaka adhyayanakA apara nAma. the other name of the chapter Pratyakhyana of Avasyaka Sitra. vize. 102; -di mo0 (-padi) guNa 25 samRti gue sakSamI. guNa rUpa samRddha; guNalakSmI. wealth in the form of merits. paMcA05, 6: --nippanna tri. (-niSpana) jume "guNaNippA" za>>6. dekho "guNaNippana" zabda. vide "guNaNippaca" bhaga0 11,11:15, 1; nAyA0 2; kappa04, 1.; -niSphana tri0 (-niSpA) mA " guNavipana" za6. dekho " guNaNipanna" zabda. vide " guNaNipanna" ka.501,20; -nibaddha. tri. (-nibaddha) gurA-20 ayA sagulthI saMdhAya guNa-DorA athavA sadguNa se baMdhAyA huA. bound, tied with merits, qualities. bhatta0 116; -nihi. puM0 (-nidhi) gugunA naM2. guNoM kA bhaMDAra. a store of merits, qualities. paMcA* 14, 40; -pagarisa. puM0 (-prakarSa) 5 guNa bahuta guNa many merits, qualities. paMcA. 8, 4; -pariNA . strI. ( -parijJA ) guernu pa. guNa kA jJAna. knowledge of qualities. paMcA. 7, 25; -parihANi. bI. (-parihAni ) zuzAnI hAni. guNoM kI hAni. loss of qualities or attributes. nAyA. 13; -pasattha. tri. (-prazasta ) samuzAyA yamayAta sadguNoM se prazaMsita. praised. ka. pa. 5, 2; --pehi. tri. (-preSin ) guNI ; gulAhI. guNadarzI; guNagrAhI. grateful. ka. gaM. 1, 6.; -8pamANa. na. ( -pramANa ) guNa-mAtmaga-nAnAdirU5 Vol. II/80. pramANa-prameya 52tuno pari-cheda 12nAra. guNa -AtmaguNa - jJAnAdi rUpa pramANa-prameya vastu kA pariccheda karanevAlA. the measure of merits. vize0 683; -8pahANa. puM0 (-pradhAna ) saMyamAdi muzAyI pradhAna 4. saMyamAdi guNoM se pradhAna. prominent by reason of, in point of the qualities of asceticism etc. nAyA. 1; -bhavapacaya. tri. ( -bhavapratyaya ) guNa ane bhava e be jemAM kAraNa hoya te. guNa va bhava ye do jisa meM kAraNa ho vaha. that in which birth and merits are the cause. ka.502,68; -mukajogi. puM0 (-muktayogin ) viSa. yadi gusahita yogI-sAdhu. viSayAdi guNa rahita; yogI-sAdhu. an ascetic; one free from qussions. nAyA. 19; --rAgi. tri0 ( -rAgin ) gulanA 2l; guyanA pakSAtI. guNa kA rAgAH guNa kA pakSapAtI. ( one ) given to virtues. prava0 1371; paMcA0 3.6; 7, 7; -rAsi. puM0 (-rAzi ) guNonA M2. guNoM kA bhaMDAra. a store of virtues. gacchA. 14; -visiTTa. tri. ( -viziSTa) 15zama, sama, ni, manu kaMpA, Astitha e pAMca guNethI yukta. upazama, saMvega, nirveda, anukaMpA, Astikya ina 5 guNoM se yukta. (one) possessed of five virtues viz. Upasama, Samveda etc. prava* 666 -saMkara. puM0 (-zakara ) muzAnI samUda. guNoM kA samuha. & collection of at. tributes. nAyA0 1; -saMpanna. tri. (-sampana) gurasampanna; azerI na252. guNa sampannaH guNa se bharAhA . full of attributes. gacchA . 127; -sAyara, Page #642 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNazro] ( 634 ) [guNavyaya puM0 (-sAgara ) gugunI samudra. guNasAgara; | hai, solaha mAsa meM yaha tapa saMpUrNa hotA hai. guNa kA samudra. an ocean of quall- A. kind of penance lasting for ties or virtues. dasa. 1, 3, 14; - sixteen months in which one gacchA0 103; -suTiapa. tri. fasts for a day in the first ( -susthitAsman ) to AtmA mugumA month, for two days in the sArIrI sthita che te. jisakI AtmA guNameM / second and so on for sixteen achI tarahase sthita hai vaha. ( one ) days in the 16th month. Duwhose soul is strictly given to ring day one has to sit in a virtues. dasa0 6, 7; 3; -hANi. strI0 / certain bodily posture facing ( -hAni) guNa sane hAni pdhaare| ane) the sun and at night in anghaTI . guNa va hAni; adhikatA / nyUnatA. other posture without clothes loss and gain. ka. pa. 1, 10; 3, on the body. The day posture 8; -hINa. tri0 ( -hIna ) guravinAnu. is Oukhadu Asana while the guNa rahita. devoid of attributes. night posture is Virasana. aMta. gacchA0 106: ka. pa0 1, 78, 1, 1; kappa0 7, 6; -vatthara. na0 guNo. a0 ( guNatas ) guthI; gumAzrI. (-vatsara) gurana saMpatsa2 nAma. guNaratna guNasa; guNa pAzrI. By reason of saMvatsara nAmakA. name of a kind of qualities; ir: point of qualities. austerity. prava01580-saMvacchara. na. utta0 32,5; bhaga02, 10; (-saMvatsara) guNa saMvatsara senAmanu me| guNaNa. na0 (gaNana) mAvRtti; athariyAra. ta5 che. guNaratra saMvatsara isa nAmakA eka tapa AyAtta; graMthavicAra. Multiplication; hai. name of a kind of austerity. revision; reflecting upon the bhaga 2, 1; nAyA0 1; contents of a book. piM. ni. 664; guNavaMta tri0 ( guNavat-guNA mUlottara vizuvize. 1113, dhyAdayoM vidyante yeSAM te) guNI; gupayukta. guNarayaNa. na. (guNaratna) saNa mAnArnu / guNavAna; guNayukta. Possessed of eka tapa ke jemAM pahele mahine ekeka upa- qualities or virtues. guNavao. va. vAsa, bhImase, yAvat segame mahIne se e. aNu jo0 58; 340sa 12 // 59 cha, hivase 8 Asane guNaveramaNa. na0 ( guNaviramaNa ) zrApa sUryanI sanmukha ane rAtre vIra Asane sAta ane A ye trae prata. zrAvakeka vatra rahita besavAnuM hoya che; seLa mAse chaTha, sAtave aura pAThaveM yaha 3 vrata. The mAta5 pUrA thAya che. solaha mAsa kA eka three vows viz. the 6th, 7th tapa ki jisameM prathama mAsa meM eka eka upa- and 8th of a Jaina layman. rAya. vAsa, dUsare meM do do, yAvat solahaveM mAsa 226; nAyA. 8; meM solaha upavAsa karane par3ate haiM, jisameM dinako guNavvaya. na. ( guNavata) me " guNaukuDDa Asana para sUrya ke sanmukha va rAtri veramaNa " 51. dekho "guNaveramaNa " ko vAra zrAsana se vana rahita baiThane kA hotA / zabda. Vide " guNaveramaNa " Au. Page #643 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNasaMkama] ( 635 ) [gutta 4; ThA0 4, 3; dasa * 6, 2; paMcA01, 16; nirjarA hara samaya para adhika ho vaha guNa guNasaMkama. na0 ( guNasaMkrama ) madhyabhAna zreNi. The spiritual stages of azubha prakRtinA daliAne baMdhamAna praka. evolution in succession. Frosio timAM pratisamaya asaMkhyAtaguNe vRddhie 5, 82; umerA te. abaddhamAna azubha prakRti ke guNasaDhI bI0 ( guNazreNI ) sarathI 52nI samUha ko badhyamAna prakRti meM pratisamaya asaMkhya sthitinA kama daliyAne laI udayanA pahelA guNa vRddhi se joDanA. Adding infi- samayathI prati samaye asaMkhyAta guNa vRddhi ke nitely of sinful molecules nAkhatAM antamuhurta sudhI tevI adhika zreNI every instent in the acquired cAle tene guNaguNa kahevAmAM Ave che; lAMbI ones. ka. pa. 2,100 sthitinA yA mAgavAnI meM zati. sarva guNasaMkamaNa. puM0 ( guNasaMkramaNa ) tuma se ucca sthiti ke karma samUha ko lekara udaya "guNasaMkama" za6. dekho "guNasaMkama" | ke pUrva samaya se prati samaya para asaMkhyAta zabda. Vide "guNasaMkala" ka050 2,70; / guNoM kI vRddhi karate hue antarmuhUrta paryanta guNAsala. na0 (guNazIla ) se nAmarnu 2 / 04. aisI adhika zraNI cAlU rahe use guNa zreNI nagarI pAsetuM ye udhAna. isa nAmakA kahate haiM; lambI sthiti ke samUha ko rAjagRhI nagarI ke samApa kA eka udyAna- bhugata mAna karane kI rAti. The process ariar. Name of * garden in of enduring the Karma of a the vicinity of Rajagruhi long duration. utta026,6; ova0 15: city. kappa0 9, 63; guNi. tri0 (guNin ) guNa pA-dI-so. guNa guNAsala zra-ya. puM0 (-guNazAlaka) 2005nI / yukta. Having a quality: meritori. 06 // 2 sAveDaM ye nAmana meM 21--GE:na. ous. nAyA0 12; ka. pa. 4, 25; rAjagRha ke bAhara AyA huA isa nAma kA guNijamANa. tri0 ( guNyamAna ) guhAra eka caitya udyAna. Name of a garden | 42. gunA kiyA jAtA. Multiplied. outside Rajagriha. bhaga. 1, 1; 2, prava0 637; 1, 7, 10; aNutta01, 1; nAyA0 18; (2) guNiya-zra. tri. (guNita ) guNetA ra se nAmarnu yakSa mandira isa nAma kA yakSa 423. gunA huA;gunA kiyA huA. Multiplimandira. name of a temple of Yak. ed. utta0 7, 12; vize0 76. bhaga. 24; $a. nira03, 1; --ceiya. na0 (-caitya) 21; ka. pa0 2, 78 nus| "guNasilaa--ya" za6. dekho "guNa- gurANa. tri. (guNya) guNane sAya, gunane yogya. silaa-ya" zabda. vide "guNa sila-ya" Worthy of attributes. kappa04,60; nAyA. 13; gutta. na. (gotra ) gotra: 258 4. gotra; kula-. guNaseDhi. strI. ( guNazreNi) YNAre prazanI nAma. Surname; family name. racanA; jayAM guNanI vRddhie asaMkhyAta guNI | naMdI0 26; utsa0 18, 21; bhaga0 25, 6; niza samaye adhi: thAya te guyA kappa0 11 2; (2) sAtabhu gotra ma. zreya. guNaNi; guNAkAra pradeza kI racanA; sAtavAM gotrakarma. the 7th Gotra jahAM guNa kI vRddhi se asaMkhyAta gunI ke| Karma. bhaga0 25, 6; Page #644 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guru ] ( 636 ) gupta. tri. (gupta) guptivantaH bhana vayana kAyAne pApamAM na javA detAM gepavI rAmanAra. guptivantaH mana bacana va kAyA ko pApa meM jAne se bacA rakhane vAlA. ( One ) who protects himself against sins of mind, body and sheech. ogha0 ni0 bhA0 46; ogha0 17; utta0 12, 17 AyA0 1, 3, 3, 117; bhaga0 2, 13, 1, 2, 13, 4; nAyA0 4; sUya0 2.1, 60; gacchA053; (2) stava; higaDha netra stabdha; digamUDha; banA huA. confounded; bewildered. bhogha * ni0 bhA0 176; ( 3 ) chupAve; DhAMsa; gopave chupAyA huA; DhAMkA huA; gupta rakhA huA. concealed; protected; & hidden cave etc. jIvA 0 3, 4; nAyA 0 14; rAya * 254; nisI 020, 1: kapa06,2; ( 4 ) rakSaNu rela; jayAveta. rakSaNa kiyA huA; bacAyA huA. protected. padma 2; (5) guptacara - bhoyaI vagere. guptaghara- talaghara ityAdi. a coller. ThA04, 1:- - iMdiya. tri0 (-indriya) pAMya diyo bhero vazamza pApathI gopI che te pAMca iMdriyoM ko jisane zakara, pApa se bacAI hai vaha. (one) who has controlled his senses nAyA0 4; bhaga02, 1; 25, 7; dasA 05, 18 kappa 5, 116; --- duvAra na0 (-dvAra ) chAnu jAnu bhAra; guptadvA2 guptadvAra a hidden door ThA05, 2; bhama0 3, 1 - - baMbhayAri. tri0 ( - brahmacArin ) zralayayanuM rakSaNu. 52nAra. brahmacarya kA rakSaNa karane vAlA. (one ) who observes celibacy or chastity. dasA0 5 21; bhaga0 12, 1; 18, 2; nAyA0 14; 16; nAyA0 dha0 nira0 2, 1; guptAsa. puM0 ( gotrAsa) vipAsUnuM me nAmanuM [ guppha jI adhyAgana vipAka sUtra ke dvitIya adhyayana kA nAma Name of the 2nd chapter of Vipaka Sutra. Tha010; gupti. strI0 ( gupti- gopayanaM guptiH ) bhana vanyana ane kAyAne azubha pravRttithI rekI gopavI rAvate. mana vacana va kAyA ko azubha pravRtti se rokakara bacA rakhanA. Control of mind, speech and body. i. e. guarding them against sins. sama0 3; sama0 pa0 168 utta0 12, 17; 24, 1; nAyA0 1; 10; nisI0 20, 1; pakSa - 9; bhatta0 140; prava0 270; paMcA0 15, 31; bizeo 0 1130 ; - vibheya. puM0 ( - vibheda ) gupti-vayana gupsinA vileha - maMga. gupti-vacana gupti kA vibheda-bhaMga. the breech in control of speech. gacchA0 131; gutiya puM0 ( gusika ) DeTapAsa. nagara rakSaka adhikArI; kotavAla. A village cons table paraha0 1, 2, kappa0 4, 68; gutilekha. puM0 ( guptisena ) muddIpanA gairvata kSetramAM cAlu avAsa paiNImA thayela seAlamAM tIrtha 2. jaMbUdvIpa ke aivata kSetra meM vartamAna avasarpiNI meM utpanna solahaveM tIrthaMkara. The 16th Tirthankara of the present Avasarpini in the Airavata region of Jambu dvipa. sama0 10 240; guda. na0 ( guda ) guhA, guhyasthAna. gudA; guhyasthAna Anus; rectum taMdu0 prava0 1386; guppamANa. va0 kR0 tri0 ( gupyat ) vyAsa thatuM. vyAkula. Getting troubled or distracted prodaM0 21; guppha. (gulpha) puM0 pAnI bheDI; dhuMTI ghuTI; eDI. A heel. oma0 10; AyA 1, 1, 2, 16; jIvA 0 3, 3; For Private Personal Use Only Page #645 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gumaguMmata ] ( 637 ) [guru gumagumaMta. tri0 (gumagumat) gumazubhATa 52tA; _flowering plant. jAvA. 3, 1; zubhazubha ave mA04 42to. gumagumATa guru. puM0 (guru-taM zAstrArthamiti gRNAtti yathAkaratA huzrA; guma guma aisI AvAja karatA huzrA. vasthi ) zAstramA sa5heza mApanAra; guru. Buzzing; humming. aova0 zAstra kA sadupadeza karane vAlA; guru. A teagumagumAyaMta. va. kR. tri. (gumagumAyamAna) cher; a preceptor. bhaga0 5, 6, 8, dhamadhamATa karatuM, gaNagaNATa karatuM, maghura 7; 11, 11; 17,3; nAyA. 1; 7:8; za6 12. ghamaghamATa karatA huA; ginagi. piM0ni0 bhA0 27; aNujo0 13; 66; uvA nATa karatA huA; madhura zabda kA uccAra karatA 3, 135; paMcA0 1, 9; 5, 12; matta. 17; huA. Tinkling; buzzing. kappa0 3, 6E; Ava0 6, 2; (2) tri. mAre; vana37 32. bhArI; vajanadAra. heavy. vize. gumma. puM0 ( guruma ) 4 14 nvmaadi| 660; jIvA. 3, 1; piM.ni. 320; utta0 mAhi kSanI yeta. vaMzajAla navamAlikA 36, 16; ka. gaM0 1, 47; AyA0 1, 5, Adi vRkSa kI eka jAti. A cluster 1, 141; (3) adhogati ra nAra of bamboo trees etc. nAyA* 1; malApa. adhogati ko lejAnevAlA mahA5; bhaga0 7, 6; jaM. 50 jIvA0 1; panna. 1; doSa. a great sin leading to low. ( 2 ) sa; pariyAra. samUha; parivAra. a er condition of existence. piM0 group; a collection. viza. 33; ni0 102; 112; jaM0 pa0 2, 26; (4) jaM0 50 1, 10; sUya0 2, 2, 55; 40; AyA. bar3Ila; zrAcArya. an eld. gummaitha tri.(galmita) me; bhUsanesa. er; a head of an order of saints. mUDhajanA humA. Puzzled; be wildered. dasa0 5, 1, 88; paMcA. 7, 5, utta0 1, ogha. na. 136; 2; 26, 7; aNujI. 120; (5) nA gummAgummi. a0 (gulmAgulmi) gunA meM udayathI jIva letA jevuM bhAre zarIra pAme te bhAga te gulma; eka upAdhyAya adhiSThita nAma:manI se prati. jisake udaya se jIva saadhume|segaa yAya te. guccha kA eka bhAga- lohe ke samAna bhArI zarIra prApta kare usa gulma; eka upAdhyAya adhiSTita sAdhu loga nAma karma kI eka prakRti. a variety of ekatra hoM vaha. A portion of un Nama Karma by the rise of order of saints; saints under which a soul gets body as hard one preceptor assembled toge- as iron. ka.gaM0 1, 41, 42; - asAtha. ther. ova. 21: puM0 20 (-asAta) lAre sAtA-du:5 gummi. puM0 (gulmika) Ana pre|. khAnakhajUrA. bhArI duHkha. great pain. ka. pa. 4, ___A centiped. utta0 36, 137; 84; -uvaesa. puM0 (-upadeza) gunA gummiya-a. puM0 (gulmika ) zAnuM 2kSA B5za. guru kA upadeza. words of ad 52nA2; yA2. gaDha kA rakSaNa karane vAlA. vice of a Guru. vize0 1; prava0 1; A guard of a fort; a watchman. 776; --uvaesANusAra. puM0 ( -upazrogha0 ni0 16.3; 766; gudha vigere putra dezAnusAra ) guinA 75za pramANe. guru ke A7. juI zrAdi ke phula ke vRkSa. a kind of upadeza ke anusAra. according to Page #646 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guru] ( 638 ) [ guru the advice of a preceptor. paMcA0 4, 1; -jaNa. puM0 (-jana) bhtt| bhAesa; 41. baDA manuSya; vaDIla. an | elderly person; an elder. nAyA0 / 6; 18; kappa0 3, 56, paMcA0 4, 34; prava0 100; -jappatha. tri0 (-jalpAka) gurUnI hAme bolanAra; durvinIta; viyavinaanii. guru se anucita bolane vAlA duvinIta; vinaya rahita. impolite; irreverent. parAha. 1, 2, -joga. puM0 ( -yoga) Y3ne| samAgama. guru kA samAgama. contact with a preceptor. paMcA0 2, 4; -Niyoga. puM0 (-niyoga) zu3nI mAzA. guru kI prAjJA. command of a preceptor'. paMcA0 12, 18; -~-dattamesabhoyaNa. naM0 (-dattazeSabhojana) guruye pote khAtAM bAkI raheluM Apela bhajana. gurune bhojana kara lene para diyA huA zeSa bhojana. the rement of food giv. en by a preceptor. prava. 215; * --devayA. strI0 (-devatA) guruvatA / / samAna guru devatA; devatA ke samAna; guru. ( one ) who regards a preceptor as his god. nAyA0 8, 18; paMcA0 1, 45; -dosa. puM0 ( -doSa) bhotte| hopa. bar3A doSa, a major fuult; a grave fault. prava0 217; -nigagaha. puM0 (-nigraha) guinA ma; gu3nI AzAmA 2 te. guru kI AdhInatA; guru kI zrAjJA meM rahanA. the control of a preceptor. prava0 65.3;-niyoga. puM0 (-niyoga) 3~ parIsane ma. guru, vaDIla kI AjJA. the order of u preceptor or elderly person. ka. 50 5, 24; -pamuha. tri0 (-pramukha) 43mhaa2|04 vagere; 41yA6i4. guru mahArAja ityAdi-zrAcAryAdika. / preceptor etc. prava0 30; -pasAya. puM0 (-prasAda ) gu3nI 45. guru kI kRpA. favour of a preceptor. nAyA0 12; dasa. 6, 1; 10; --pasApabhimuha. puM0 (-prasAdAbhimukha) 3nI prasannatA pakSAne udhamazIta. guru kI prasannatA rakhane ko udyamazIla. one active in keeping one's preceptor pleased. dasa. 6, 1, 10; -pucchA . strI0 (-pRcchA) zu3ne puchI 126 Ama 42 te. guru se pUcha kara pratyeka kAma karanA. performing of an action after consulting a preceptor. paMcA. 12, 41; -pUyA. strI. ( --pUjA ) ziSye 43ne yathAyita 24. 9.12 hisAvI sevA mati 42vI te. ziSya ne guru ko yathocita AhArAdi lAkara sevA bhakti karanA. service of a disciple to his preceptor by bringing food etc. for him. utta0 26, 7; -phAsa. puM0 (--sparza ) 13 250; mAre. pA; mA 25 bhAno me. guru sparza; bhArIpana; ATha sAza meM se eka. heavimess. sama0 22; ka. gaM. 5, 32; -bhaNiya. tri0 (-bhaNita ) gu3se Dela. gurune kahA huA. explained by . preceptor. prava0 134; -bhatti. strI0 ( -bhakti ) zu3nI masti-sevA. guru kI bhakti; sevA. devotion towards a preceptor. ka. gaM. 1, 55; paMcA. 2, 37 -bhUtevaghAiNI. strI0 (-bhUtApaghAtinI ) bhalAbhUtAnA nAza 42nArI (bhASA). mahAbhUtoM ko nAza karane vAlI (bhASA). a language which des. troys ghosts. dasa0 , 11; -~-muha. na0 (-mukha ) mAyAyanu bhu5. prAcArya kA mukha. the mouth of a Page #647 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guru] ( 636 ) [gurukula preceptor. paMcA0 6, 50; -lakkhaNa. guruzra-ya. tri. (guruka) lagatI sUtranA na0 (-lakSaNa ) guina kSaNa. guru ke | pahilA zatakanA 9 mAM ude zAnuM nAma. lakSaNa, the attributes or quali. bhagavatI sUtra ke pahile zataka ke iveM uDe. fications of a preceptor. gacchA0 zAkA nAma. Name of the 9th chap. 40; -laghuga. tri. (-laghuka) yA ter ( Uddesa ) of the first "guruzra-laghuzra" za6. dekho " gurupra- Sataka of Bhagavati Sutra. laghu" zabda. vide " gurualaghua" bhaga0 1,1; (2) 2. vajanadAra; ka. pa. 4,46; -lAghava.na. ( lAdhava) bhArA. heavy. bhaga0 1.6;6, 13, 18, mAre anesa bhArI va halakA. heavy 6; 20,5; dasa05, 2, 32, nAyA. 1: and light. prava0 217 -vayaNa. na0 6; paraha. 1, 2; panna. 1; paMcA0 10, 26; ( --vacana ) gu3nu vayana. guru kA bacana. -bhAriyattA. stro0 (-bhArikatA) gurutA the words of a preceptor. prava. 5-mArepA. gurutA rUpa; bhAripana. the 13; -saMbhAriyattA. stro0 (-saMbhAri- state of being heavy:heaviness. katA) 52252 athiyona prayogathA mAre. uvA0 2, 102; nAyA0 6; --laghua. puM0 paraspara graMthiyoM ke prayoga meM bhArI, heavv (-laghuka) me apekSA mAre ane on account of being interlink: bIjI apekSAe halakA evA vAyu kAyAdi ed. bhaga. 5, 3; -sagAsa. puM. pahA. eka apekSAse bhArI va anya apekSA (-sakAza ) 13pAse: 13sabhI 5. guru ke / se halakA aisA vAyu kAyAdi padArtha. 3 ke pAsa; guru ke samApa. near a pre- substance like air-bodied be. ceptor. paMcA0 1, 43: -sammaya. tri. ings etc. bhaga0 1, 1; -saMbhAriyattA. ( -sammata ) 43ne mAnya; 3 ne tu strI. (-sambhArikatA ) vizeSa mArIpaNa mAna sApatA hote. guru ko mAnya; guru __ adhika gurutA; vizeza bhArI pana. extraa jisa ko bahuta mAna dete hoM vaha. admissi- heaviness bhaga0 7, 1: ble to a preceptor. paMcA0 12, 26; | guruI. strI0 ( gurvI ) hI mAre (sI). -sussUsaNayA. nI. ( * - zuzrUSaNa ) baDA; vajanadAra (strI). Heavy; great; (3nI zuzrUSA; gu3 sevA; 43 mata. guru (a woman). vize0 1200; nAyA. 1;; kI zuzrUSA; guru sevA; guru bhakti. service | guruka tri. (guruka ) mAre; mA bhArI; to a preceptor. utta0 26, 2, vajanadAra. Big; heary. ka. 50 4, 45; -sajjAsaMthAraga. puM0 (-zayyAsastAraka) gurukula. na0 ( gurukula ) salyAsa 42vAmA? zuruna 15 Ane sthaa|-5yaarii. guru kI | gurU samIpe rahevuM te; gurUnuM nivAsa sthAna. zayyA va saMthArA-pathArI. the bed of abhyAsa karane ke liye guru ke samIpa rahanAH a preceptor. prava0 146; -hIlaNA. guru kA nivAsa sthAna, A group of strI0 (-helanA ) 43nI khAnA-ni-6. ascetics under one preceptor; guru kI helanA-nindA. censure of a residence with a preceptor for preceptor. " nayA vimukno guruhIla- study; residence of a preceptor. NAe" dasa 6, 1,7; utta, 11, 14; piM0 ni0 439; -vAsa. Page #648 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guruga ] ( 640 } puM0 (-vAsa ) dharma gunI pAse nivAsa 2vA te dharmaguru ke pAsa nivAsa karanA. residing near a religious preceptor. paMcA0 11, hai; guruga. tri0 (guruka) Are; mho; vanahAra. bhArI; baDA; vajanadAra Heavy; big. paMcA0 15, 17; gurutaraMga. tri ( gurutaraka ) atilAre; pa maheoTeo. ativajanI; vahutabaDA. Very heavy paMcA0 8, 28; nAyA0 6; rAya 0 260; pana0 15; guruyattA. strI0 ( gurukatA ) lubhe| "guruyatta" 26. dekho "guruyatta" zabda. Vide. "guruyasa" bhaga05, 6, 7, 1, 17 nAyA 06: gurula hu. tri0 ( gurulaghu ) aMta lAre nahI ane ekAMta halakuM nahI kintu eka apekSAe lAre bhane jI apekSA. ekAMta vajanI nahIM va ekAnta halakA nahIM kintu eka apekSA se vajanI va anya apekSA se halakA. Heavy and light from different points of views; relatively heavy and light sama0 22; - pariNAma. puM0 ( - pariNAma ) apekSi (aA ArepuddravanuM pariNAma; guravadhu paryAya eka kI apekSA se vajanI va anyakI apekSA se halakA; guru laghu paryAya. relatively light or heavy. sama0 22; gula. puM0 ( guDa ) gur3a: go. guDa Mola - sses; treacle. 'khaMDagulama cchaMDI mAINaM' ova0 38; aNujo0 127; ThA0 7, 1; nAyA08, 17; piM0 ni0 54. 210; padma 17; jaM0 pa0 paMcA0 5 1 8 23; prava0 234; aNujo0 38 - pANa na0 ( - pAna ) goganuM pAzIcI te. guDa kA pAnI pInA. [ gulitrA-yA drinking of water mixed with treacle. nAyA - 17; guruyasa. na. ( gurukarava ) lArIpayuM bhArIpanA | gulagulaMta. va0 kR0 tri0 ( gulagulara ) gula Heaviness. bhaga 1, 8, 12, 2; gulATa karatA; gulagula eve AvAja karatA. gulagulATa karatA huA; gulagula jaisI bhAvAja. Making a grunting sound like that of an elephant. ova0 30; gulagulAiya na0 ( gulagulAyita ) sAthIne gugu yAvA. hAthI kI gulagula AvAja. Grunting of an elephant. rAya 183; jIvA 0 3, 4; bhaga0 3, 2; gulaguliya. strI0 ( gulagullita) (sAlasa urela. hAthI kI hallA gullA kiyA huA. Making a bustle or noise mu0 ca0 6, 27; -- lAvaNiyA bI0 ( - lAvaNikA ) gosa pApaDI. gur3a kI papar3I. & cake of malacess. prava0 1425; gulahANI. strI. ( guladhAnA ) gola mizrIta ghAlA. guDa mizrita dhAnI. Parched grains mixed with malacess. prava0 235; 1428; gulizrA - yA. zrI* ( gulikA ) guTia; dhvAnI goNI guTikA; davAI kI golI Indigo; a medicinal pill. zrava* 22; ThA0 4, 2, sU0 1, 4, 2, 7; rAya0 40; aMta0 3, 8 vivA0 1; jIvA0 3, 4; nAyA0 13; 14; padma0 2; 17; uvA0 2 65; agupta3, 1; gara. Ha. (giana ) 220-ye bhasAM nhAnA mA. gucche ke rUpase mile hue choTe vRkSa. A cluster of small trees. ova0 bhaga0 1, 1; gulagula. na. ( gulagula ) hAthIne gulagulATa zaha; gulagana va dhvani hAthI kA gula gulATa zabda; gulagula aisI dhvani. The gurgling sound of an elephant. For Private Personal Use Only Page #649 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 641 ) [ gUDhadaMta gulla. puM0 (guru) mA " gula" za. gUDhadaMta. puM0 (gUDhadanta) attaviyAI sUtradekho " gula" zabda. Vide. " gula" nA bIjA vargane cothA adhyayananuM nAma. AyA0 2, 1, 4, 24; aNuttarovavAi ke aNa dvitAya varga ke Vguva. ghA* I. ( gup) yA ya. vyAkuja | caturtha adhyayana kA nAma. Name of the honA. To become distracted. fourth chapter of the second guvaMti, bhaga. 15, 1; section of Anuyogadvara. (2) guvila. tri.(gupina-kuTila) Tisa. kuTeila. zreNika rAjAnI dhAraNA rANIne putra ke je Deep; crucked; intricate. g. dIkSA laI 11 aMga bhaNI guNarayaNa tapa ca. 7, 250; (2) 054. vyApta. per- karI 16 varSanI pravajayA pALI vipulaparvata vaded. paNha0 1, 3, upara eka mAsane saMthAro karI vaijayaMta gudhikhI. mo. ( gurvehI ) sagI zrI; garma- anuttaravimAnamAM utpanna thayA, tyAMthI eka tI tI. sagarbhA kho; garbhavatI bI. A avatAra 4rI mAjhe naze. zreNika rAjA ko pregnant woman. bhaga0 15, 1; dhAraNA rANI kA putra ki jo dIkSA lekara 11 piM. ni. 362; dasA. 7, 1; vava0 10, aMgoM kA paThana kara guNarayaNa tapa kara, 16 ); dasa. 5, 1, 31% prava0 76E3B varSakI pravrajyA kA pAlana kara, vipulaparvata Upara guhA. lI. (guhA) gu. guphA. A cave. eka mAsa kA saMthArA kara, vaijayaMta anuttara sUya0 1, 5, 1, 12; bhaga0 5, 7; jaM. 50 vimAna meM utpanna huA. vahAM eka avatAra ko naMdI. 14; 47; saMpUrNa karake mokSa gati ko prApta karegA. guhira. tri0 ( gahara) nAra; gahe. gaMbhIra; name of the son of queen gaharA. Thick; deep; profound. Dharini of king Srenika. He pana0 2, kappa. 3, 38; took Diksa, studied 11 Aigas, gUDha. tri. (gUDha ) ; gupta; chAtuM. gUDha; practised the Gunarayana gupta. Hidden; mysterious. bhova. penance, observed asceticism 10; piM0 ni0 206: nAyA08;-pAyAra. for 16 years and was born in tri. (-prAcAra) taare|; zArA; in the Vaijayanta abode above 31. dhUrta; Thaga. (one) who cheats. the heavens after practising sUya0 2. 2, 19; -prAvatta. puM0 (-mA- one month's Santhara (giving varta) bhU-zuta-Avata zaM5 parene! 4. up food and drink ) on Vipula gUDha-gupta-Avarta-zaMkha ityAdi kI moDa. mountain. After one inore & curve; e. g. of a conch etc. birth he will attain salvation. ThA0 4,4; -sAmattha. na0 (-sAmarthya ) aNutta0 2, 4; ( 3 ) 04nA matamA chAnuM parAma. gupta parAkama. a secret | AvatI utsarpiNImAM thanAra trIjA cakabravery. prava0 838, -hiaya. tri. vatI. jaMbUdvIpa ke bharata meM bhAgAmI utsarpiNI ( -udaya ) mAyApI-TIvAyo. meM hone vAle tIsare cakravartI. the third mAyAvI-kapaTI kdayavAlA. deceitfal; future Chakravarti of the comfradulant. garakA 15; ka. gaM. 1,58 | ing Utsarpipi in the Bharata Vol. u/81. Page #650 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gUDhapaya] ( 642 ) [geva of Jambu Dvipa. sama0pa0242; (7) geya-a. na0 ( geya ) lakSita-pAhata lavaNasamudramAM navaso jojana para Avela mandaka-ane rocitAvasAna-e cAra gItamAM bhUta nAmanA / anta2615. lavaNa / no game te me jatanuM gIta. utkSipta-pAdAnta samudra meM nau sau yojana para zrAyA hA guDha mandaka va citAvasAna ina cAra jAti ke gIta danta nAmaka eka aMtaradvIpa. name of an meM se cAhe so eka jAti kA gIta. Any of island in Lavana Samudra at the four kinds of song viz. Utthe distance of 900 Yojanas.. kseipta, Padanta Mandaka and ThA0 4, 2;6, 1; prava0 1441; (5) 27 | Rochitavasana. rAya. 58 66; bhA manta2615mA 2GanA2 mANasa. 27veM aNujo0128; ThA04, 4; jaM0 50 5, 121; antaradvIpa meM rahanevAlA manuSya. a resi- -jjhaNi. puM0 (-svani) gItane panIdent of the 27th Antara za6. gIta kA dhvani-zabda. the sound Dvipa. panna. 1; of a soug. su. ca05, 62, guDhapaya. na0 (gUDhapada) guna 56 sAMti za... | geria. puM0 ( gairika-girau bhavaH ) gari guptapada; sAMketika zabda. A code word. dhAtu; ge3. gairika dhAtuH geru. Red prava0 864; ---AloyaNA. sro* (-mA- chalk; a mountain-born sublocanA) zuta5:- mAyAyAMnA sAMti stance or metal. dasa0 5, 1, 34; zathA maniyAnI mAtoyanA 72sI te geraya. puM. (gairUka ) nayAM pastra pahanAra; guptapada-do zrAcAryoM kI sAMketika zabda se parivA; saMnyAsI. gerue vastra pahinane aticAra kI aAlocanA karanA. expia- vAlA; parivrAjaka; saMnyAsI. An ascetic. tion of faults to be performed with clothes dyed with red by two preceptors by ineans of chalk. aAyA. 2, 1, 6; 33; piM. ni. coda words. prava0 864; 358; 445; nisI0 4, 45; utta. 36, gUDhasirAga. na0 (gUDhasirAka )nA pAhamAM 76; prava0 738, (2) me tano bhalI. si2-resa gusarAya arthAta pragaTa nahemAya eka jAti kA maNi. a kind of gem. te me sAdhAraNa kArapati. jisake pattoM meM panna* 1; rezA gupta ho arthAt pragaTa na dikhAI deve aisI gelaraNa na0 ( glAnya ) yAni yI; bhuMDA; eka sAdhAraNa vanaspati. A vegetation agamI. glAni se vyAkula honA; becainI; with hidden fibres in its leaves. aruci. Mental discomfort. piM0 panna. 1; ni. bhA. 25; gRhaNayA. sro0 ( gRhana) potAnA rUpane chupApI gelana. na. ( glAnya ) "gelarANa" te; 558 152 nAma. apane rUpa ko za6. dekho "gelarANa" zabda. vide chipA denA, kapaTa kA apara nAma. Hiding "gelaNNa" piM. ni. 480; vize0 547; of one's own form; a kind of ova. ni. 72: prava. 860; deceit. bhaga0 12, 5; sama012; geva. tri. (ava) saMdhI. kaMTha; galA; geja. na0 (geya ) gAvA sAya; gAta. gAne garadana. Neck; throat."gaMcchiNNakA" yogya; gIta. A song. paraha. 2, 4; AMtra. 38; Page #651 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gavaja ] gevajja. na0 (maiveya ) nava caiveya nava praiveyaka. The nine heavenly abodes. paMcA0 12th Devaloka. bhaga0 - vimANa na0 ( - vimAna ) ju 6" 66 14, 47 ( graiveya- prIvAyAM baddhamalaMkara 'gevijavimANa 26. dekho gevijavimANa " zabda. vide " gevijavimANa ajo0 104, gevijja. na0 Nam ) henuM gharelU DAunu khAbharaNu. kaMTha kA AbhUSaNa; gale kA gahanA. A necklace. zrotra0 31; vize0 667; jIvA 0 1; 3. 3: bhaga0 7, 6; rAya 0 81; jaM0 pa0 7, 166, kappa0 4, 62 ( 2 ) graiveyaH nAmanuM vimAna. graiveyaka nAmaka vimAna. a heavenly abode styled as Graiveyaka. prava0 1130, 1170, -- vimANa na0 ( -vimAna ) graiveya heva tAnA nivAsa sthAna graiveyaka devatA kA nivAsa sthAna, name of any heavenly | geveya na0 ( maiveya ) enaM bhUSayu. kaMThAka abode between the 12th and the 29th Devaloka. bhaga0 13, gevejjaga na0 ( praiveyaka ) luo " gevijjaga " 2. dekho " gevijaga " vide "geviga" bhaga0 16, 8, 20, 6, kappAtIya. puM0 ( - kalpAtIta ) lubhe| " gevejjakapAtIya " zaha dekho " gavejjappAtIya " zabda. vide " geveja kappAtIya " bhaga0 8, 1; gevejaya. puM0 ( maiveyaka ) zrIvAtu; zrIvAsaMmaMtrI ( aMdhana ) grIvA saMbaMdhI ( bandhana ). Re lating to neck. nAyA0 2; bhUSaNa. An ornament for the nock. ova0 30: geha na0 ( geha ) 2 mahAna gRha; makAna. A house; a building. piM0ni0 163: bhaga0 2, 5, 6, 5, 13, 6, 18, 2: nAyA0 2; 8; 16; bhata0 112; gacchA 0 115; -- AgAra. puM0 ( - AkAra ) gharanA peMDe TADha taDakA ane varasAdI vAvanAra dharane AkAre pariSkRta thayela kalpavRkSa. ghara ke samAna ThaMDI, tApa va varSA se bacAnevAlA; gRha kI AkRti meM pariNata kalpavRkSa. a desire - yielding tree protecting against heat and cold like a house. sama0 10; jIvA 0 3, 3; - zrAvaNa. puM0 (- ApaNa ) dharayukta 2. gRhayukta bAjAra. & market having & line of houses. bhaga0 6, 5, - vAsa. puM0 (vAsa) gharavAsa; gRhasthAzrama. gRhasthapanA; gRha saMsAra; gharavAsa. status of & householder. sUya0 2, 1, 60, gehaM geha na0 ( gRhagRha ) gharaghara; 625 12. 2; 14, 10; govajaga. na. ( veyaka ) ve vimAna. maiveyaka vimAna A heavenly abode named Graiveyaka. nAyAo 1; mu0 ca0 2, 37, ( 2 ) nava caiveyavAsI heva naumaiveyaka vAsI deva. the gods residing in the nine heavenly abodes known as Graiveyaka. ( 643 ) geveja na0 ( praiveya ) pana0 1; utta0 36, 210 ThA0 2, 3 gavijja " 26. dekho "gavijJa " zabda vide " gevija nAyA 0 1; bhaga0 2 10 5, 8 6, 33; ova0 41; rAya0 253; - kappAtIya. puM0 ( - kalvAtIta ) sAra devale ka upara greveSakavAsI deve ke je kA tIta vyavahAra bharyAAthI atIta che. dvAdazaveM devaloka ke Upara greveyaka vAsI deva ki jo kalpAtIta vyavahAra maryAdA se atIta haiM. name of the gods above the " 66 For Private Personal Use Only [ gahaMgeha 'd 8, 1; "" Page #652 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gehasama] ( 644 ) [gA gharaghara; pratyeka ghara para. From houss to honse. nANa. 16; gehalama. na. (gehasama) pAzA vigere 400 e je svara upADa hoya teja svaramAM gAvuM | te. jisa svara ko vINA ityAdi vAjiMtra meM uThAyA ho usI svara meM gAnA. Singing in the same pitch in which a song is begun on a musical instrument. aNajo0 128; gehi. strI. (gRdi) sAsasti; 271. Asakti; icchA. Greed; desire. sUya0 1, 1, 4, 11:1, 6, 25, uta0 6, 4; 34, 23; sama0 30: 52; ogha* ni0 87; bhaga0 12, 5; paNha. 1,3 gediNI. kho0 ( gahinI ) trI; panI. gRhiNI; strI; patnI; A wife. sU. ca0 5, 6; go. puM0 (go-gacchatIti) yapasa6. gau; baila. A bull; ox. bhaga.1,1,2,5; zrAva. aNujo0 131; sama0 40; jIvA0 3, 1; naMdI. sva. 44 pi. ni. 132, rAya. 286: dasA0 6, 4, dasa0 7, 24; suu| pa0 10: uvA0 1, 4, paMcA0 1, 10; jaM. 50 5, 114; - kAliMja. na0 (-kaliGga) gAyone khANa parva ne vAMsane suMDala. gautroM ko bAMTA dene ke kAma meM Ane vAlo TokarI. a basket from which cows are fed jovA0 3, 4; -khIra. na0 (-zIra ) gAyarnu hu5. gAya kA dva. cow's milk. nAyA0 1, 16; kapa. 3, 38; jaM0 50 5, 122, 7, 166; gahaNa. na0 (-grahaNa) gAyAne 549vIsAvIta. gauMoM ko pakaDanA-le jAnA. taking away of cows. nAyA0 18; vivA0 3; -ghAya pra-ya. puM0 (-bAtaka) gAyona mAranAra, va 12nAra: 4 . gauoM ko mArane vAlA, govatra karane vAlA; kasAI. a butcher; one who kills cows. sUya0 2, 2, 28; -cara. na. (-ghara) yAne yArnu sa. gA~oM ko carane kA jaMgala. a pasture-ground; bhaga0 12, 7; -jimmA. strI0 (-jihvA) gAyanI bha. go kI jivhA. a cow's tongue ,utta* 34, 18;-dohi. tri. (-dohin ) mAyane honA2. gauko duhane vAlA. (one) who milches a cow. prava0 563; paMcA0 18, 17; --dohiyA. strI. (-hohikA ) Aya vAle ke mAsane se sAya te Asane besI dhyAna dharavuM ke AtA5|| pIta. gaukA dUdha duhane ko jisa pAsa. nAra baiThA jAtA hai usa Asana para baiTha kara dhyAna dhAnA yA prAtApanA lenA. practice of meditation or austerity on a seat used at the time of milk ing a cow. prAyA. 2, 15, 176: ThA0 5, 1; kapa. 5, 116 damA. 7, 10; --puccha. na0 (-puccha) gAyatuM puM. gAya kI cha. a cow's tail. jaM.pa. 1, 4, 4, 103: rAya0 104; -puSya . na. (-pRSTaka ) gAyana yAMse -45231. gaukI pITha. a cow's back. bhaga0 15, 1; --bhatta. na0 (--bhakta) gAyanu 4. gauoM kA bAMTA. the fodder for cows. prava0 116; -matAlaMdA. na0 (-bhaktAlindA) 4. namA 5zanI bhAgIyo. gauo ko bAMTA denekA bartana. a fodder pot. prava0 116; -maMDavapra.na.(-maeDaraka) gAyanAma:5bhAMDa. gauoM kA maMDapa. 8 house for cows. vivA0 2; -maMsa. na0 (-mAMsa ) gAya ayaza AnD mAMsa. gau yA baila kA mAMsa. b9ef. piM.ni. 194; -maDa. na. (-mRta) gAyanu ma - 12. gau yA baila kI lotha. a circass of a cow Page #653 -------------------------------------------------------------------------- ________________ go] ( 645 ) [ gAMkaraNa or an Ox. utta0 34, 16; nAyA08; 12, drink and sleep when the cow -~-mahisI. strI0 (-mahiSI ) gAya ane| has done all these things. meM sa. gau va mahiSA; gAya va bhesa. a. cow | aNujo0 20; zrova0 38; und n she-buffalo. prava0 216; gozrama. puM0 ( gautama ) bhAvI22vAminA -mutta. na0 (-mUtra ) gAya, bhUtra. gaumUtra. prathama gadhara-gautamayAmI. mahAvIrasvAmI urine of a cow. . ni. bhA0 50; ke prathama gaNadhara-gautamasvAmI. Gautama progha0 ni0 bhA064; ---rUva. tri. (-rUpa) Swami, the first Ganadhara gArU 5; // 5 . gauvat ; gaurupa; gau ke of Mahavira Swami. ova0 38; samAna. like a cow. vivA0 2; -leha- kappa0 1, 2; gacchA0 76; (2) bhUti NiyA. vA0 (-lekhanikA) yone yaravAnI garAdhanA gAtra. iMdrabhUti gaNadhara kA gotra. 142yA (s). gauoM kA carane kI bhUmi; carA- the lineage of the Ganadhara gAha. a meadow for the grazing Indrabhati. jaM. 50 6, 124; kappa. of cows. nisI0 3, 77: -vai. 5, 125; (3) viyitra rahane zArI puM0 (-pati ) moTI 16. baDA baila. a tenI mArphata bhikSA ughADanAra eka bhisukavarga. big ox. nAyA0 : ....vagga. puM. baila ko vicitra rIti se sajAkara usake dvArA (-varga ) 6za 62 gAyonu ToNa. dasa bhikSA ekatra karane vAlA; eka bhikSukavarga. sahasra gauoM kA yutha. a herd of cows, a class of beggars who deco. 10 thousand in number. " gris rate an ox and beg in its name. NaM mahaM seyaM govaggaM pAsittANaM paDibuddha" / aNujo0 2.: ThA0 10; bhaga. 16, 6; ---vAla. puM. goara. puM0 (gocara ) mAlAra sevAnI vidhA; (-pAla) vAlisA; yo yAra nA2. gAyarI; madhu:21. AhAra lene kI vidhAH govAla, gauoM ko carAnevAlA. a cow- gocarI; madhukarI. Process of begging herd. utta0 22, 46; -vAla bha. puM0 food. naMdI0 45; -bhUmi. mI. (-bhUmi) ( -pAlaka ) yona pAsanA2 govANa. zAyarInI mAhe bhUmi. gocarIkI pATha gaumoM kA pAlana karanevAlA; govAla; gavalI. bhUmikA. the eight places of beg. a cowherd. sUya. 2, 2, 28; piM0 ni0 ging alms. gacchA* 73; 367, -vvarama. tri0 (-vratika) gAyatuM goura. na. (gopura-gobhiH pUrvate iti ) vrata rAkhanAra; gAya bahAra nikale tyAre bahAra nArano 42vAnle. nagara kA daravAjA. A javuM; gAyane khAyA pachI khAvuM; pANI pIvA | ___ city-gate. sama0 pa0 210; pachI pAe sAmane AyanA su|| pachI | gokaraNa. pu. ( gokarNa ) ye murIyA gAyanA sumata gharanA2. gaukA vrata rakhane vAlA; yA paanyaage| pazu vizeSa. do khara vAlA gI bAhara nikale tana bAhara jAnA, gauke gau ka samAna kAna vAlA pazu vizeSa. A khAne ke pazcAta khAnA, pAnI pIne ke pazcAt kind of animal with ear's rejala pInA, va gauke sone ke pazcAt sonA aise sembling those of cows and vrata ko dhAraNa karane vAlA. ( one ) who having two hoofs. jaM. pa. paraha. has taken a vow to go out eat | 1. 1: panna.1; (2) sAtamA 265mAM Page #654 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gocara ] ( 646 ) rahenAra bhANusa. sAtaveM aMtaradvIpa meM rahane vAlA manuSya, & resident of the 7th Devaloka. jIvA 0 3, 33 padma 1: - dIva. puM0 (-dvIpa ) va samudramAM carase tejana para cUsaMhamavatanI DAhyA upare Avela geAkaNa nAmane antara dIpa. lavaNa samudra meM cAra sau yojana para cUlahimavaMta parvata ke Upara AyA huA gokarNa nAmaka aMtara dvIpa name of an island on the Chulahimavanta mount in Lavana Samudra at the distance of 400 Yojanas. Thai0 4, 2; govara. puM0 ( gocara ) gAyone yaravAnI rIti. gaudhoM kI carane kI rIti. The way of grazing of cows. Aba0 4, 5; govarI. zrI ( govarI ) lakSA; goyarI. mikSA; gocarA. Begging: aims zrAva0 4, 5; gocchuga. puM0 ( gucchaka) zucha; punyAnu upagucchA pUMjane kA eka upakaraNa. A kind of brush wade of woollen threads used in removing dust, insects etc. bhaga0 8, 6; gocchraya-pra. puM0 ( gocchuka ) vastra - pAtrasuno ( unano ) govatra pAtra sApha karane kI kUcI. A woollen brush | to cleanse clothes, vessels etc. pagraha 0 2, 5, dasa 0 4: veya * 3, 13 prava0 goTThAmAhila. puM0 ( goSTAmAhita ) gotthaabh:hila nAmanA sAtamA nindvava ke jeNe jIvane kane sparza thAya paNa andha na thAya ema sthApana 5. goSThA mAhila nAmaka sAtaveM nindava ki jinhone jIva va karma kA sparza hotA hai parantu baMdhana nahIM hotA aise siddhAMta ko sthApana kiyA. Name of the 7th Ninhava who established that a soul is touched by Karmas but not bound by them. ThA 7, 1; goDica. puM0 (goDika) sImAM rahenAra bhitra hosta. eka goSThI maNDalIme rahane vAlA; mitra; dosta. A friend; one belonging to the same circle of friends. aNuja 0 1481 goTThiga puM0 ( gauDika) bhitra; gohiyA mitra samudAya; sAthI A friend. paMcA 13, 468: gocchiya. tri 0 ( gacchita ) pusanA gurucha pAeM. phUloM ke gucche vAlA. Having clusters of flowers. zrova0 bhaga0 1, 1; gojalAyA. strI0 ( gojalaukA ) gonsoDA | nAmano medriya 1. gojalokA nAmaka doindriya vAlA jIva. A two-sensed being styled Gojaloka. pana0 1; 15; goDiza. tri. (goSThImala ) piTa puraSonI goSTI bhaemA lAganAra, gohI, viT puruSoM kI goSTI - maMDalI meM bhAga lene vAlA sabhAsada A member of an 8S. sembly of evil persons. aMta0 6, 3; bibA0 2; gohilaga. puM0 ( goDimaTaka) lubhe| "goTThita" 76. dekho goDi zabda Vide 37 [ gAMDI (6 66 " goTTiza vivA0 2; - puruSa. puM. ( puruSa ) vyaliyArI maMDalImA rahenAra mANUsa vyabhicArI maMDalI meM rahane vAlA manuSya. 8 // intriguing person. For Private Personal Use Only nAyA0 16: goTThI. strI0 ( goSTI ) vyabhicArI puruSAMnI bhaeDalI. vyabhicArI puruSoM kI maMDalI A circle of unchaste persons. aMta0 6, 3 (2) bhitra bhaesI mitra Page #655 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAMDa ( 647 ) [ gAMtama - - maMDalI. a circle of friends. piM0 ___ zAlA. vailoM kA ghara; baila zAlA.. ni* 245: su. ca0 2, 386; nAyA. 16; stable for bullocks. nisI0 8, 1; goDa. puM. (gaura ) jo deshne| 29nA2. gauDa goNatA. strI. ( gohatA ) ; bhUmAtA. deza kA rahane vAlA. A resident of mUrkhatA; bailapana. State of being an Gauda country. parAha. 1, 1; ox; foolishness. vivA. 1; pana..; goNasa. puM. (gonasa) 395 vinAnI sama. gor3a. tri. (goDa) guru sI . guDa. ___ phana rahita sarpa. A serpent without Treacle; ( anything) sweet. ___a hood. ( 2 ) sapa, vichi vagere. sarpa, (2) madhura; bhI madhura; mIThA. sweet; bicchu ityAdi. snake, scorpion etc. delicious. bhaga* 18, 6: | panna. .,jIvA. 1; nAyA08; paraha. 1,1; goNa. tri. ( gausa-guNainivRtam ) gunathA goNI. khA0 (go) // 5. gau; gAya. A cow. sane-yayA zuSpa niyana. guNa niSpana; / zrodha. ni. bhA0 23; pi. ni. 119; guNase banA humA. Possessed of / vize. 1411; proper qualities. aNujo0 140; gogaNa. tri. ( gANa ) zani-panna nAma: prova. 40; nAyA. 1; 16, bhaga. 11, prati pratyayanA bhayana manusaratu nAma. 11; 15,1; guNa niSpanna nAma; prakRti pratyaya ke artha ke goNa. puM. (goNa )ma40; mApaso. anusAra nAma. A name according to baila; vRSabha; sAMDha. An ox; a bull. attributes. nAyA0 2, parAha. 1, 1; pAyA0 2, 1, 5, 27, 2, 3, 3, 130; aNujo0 131; (2) gopya bhujya nAda sUya0 2, 2, 45; ja. pa. . ca. 12, . gauNa; mukhya nahIM vaha. minor. piM0 57; jIvA. 3,3; paNa.1; paraha. 1, 13 ni0 bhA0 5; 2; bhaga0 8, 3, 6, 33, 11, 11, 15, gotama. puM0 (gautama) satasatranA. padamA 1; nAyA. 3; zrova0 uvA0 8, 242; (2) vaganA paas| adhyayananAma. aMtagaDasUtra senAmanI me anAya deza. isa nAmakA ke prathama varga ke prathama adhyayana kA nAma eka anArya deza. name of an un. Name of the first. chapter of civilised country. prava. 1567; the first section of Antugada -prAvaliyA. bI.(prAvalikA ) 5. Sutra. ( 2 ) asinA prathama hAnI 5ta. bailoM kI paMkti. a herd of putra ke jeNe temanAthaprabhu pAse dIkSA laI oxen. bhaga0 8, 3; -giha. na0 (-gRha) bAra varasa pratrajayA pALI zatruMjaya upara sahane 23yAnuM ghara-sthAna. bailoM ko rahanekA me bhAsanA sNthaa| rImAkSe gayA. aMdhakasthAna--ghara. a fold for bullocks. aNi rAjA kA prathama putra ki jisane nisI0 8, 6; 15, 27: -lakkhaNa. na. nemanAtha prabhu se dIkSA lekara bAraha varSa (-lakSaNa ) sAnA lakSa devAnI sA. paryaMta pravrajyA kA pAlana kara zatruJjayake Upara vaila ke lakSaNoM ko parakhane kI kalA. un eka mAsa kA saMthArA kara mokSa prApta kiyA. art of testing the merits of an the first son of king Andhakaox. nAyA0 1: --sAlA. strI0 (-zAlA) | vrisni who took Diksa from Page #656 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gotittha ] ( 648 ) [gothUbhA Nemanatha, practised asceti- | the 7th of the eight Karmas. cism for twelve years, per bhaga0 8, 10; -agAra. puM0 (-agAra ) formed Santhara for 1 month govanI bhAleDIjeM vara. gotra ke svAmitva kA on Satrunjaya mount and gRha. a house of the same lineage. attained final bliss. aMta. 1, 1; "pahINa gottAgArAi vA" ucchinna gottAgA. (2) gotama 452, mahAvI22vAminA rAi vA " bhaga. 3, 7, -kamma. na. bhuNya ziSya. gautamagaNadhara; mahAvIrasvAmI (-karman ) thA 75 uya nIya gotramA-- ke mukhya ziSya. the Ganadhara susamA utpanna yAya te dharma. jisase jIva named Gautama. bhaga042, ;nAyA. ucca nIca kula meM, utpanna ho vaha karma. 16; (3) DiNI nakSatra gotra. rohiNI a kind of Karma causing birth nakSatra kA gotra. the family name of in a high or low family. ThA0 2, Rohini. sU0 50 10; (4) gautama 4;-duga. na0 (--dvika) nAma ane gotra. gotramA utpanna yesa. gautama gotrameM jo nAma va gotra. name and lineage. utpanna huA hai vaha. (one ) born in | prava0 1262; --meha. puM0 (-bhedina ) the Gautama family. sU0101, candra. indra. the god Indra. su. ca. gotittha. na0 ( gotIrtha-gotIrthamiva ) tayAra- 2, 15; mAM utaravAno maare| tAlAva meM utarane kA gotta. na0 (gotva) gAya5: gopa05 sA. ArA. A path to descend into a mAnya gati gaurava; gotvarUpa sAmAnya jAti. poud. jIvA03,4; Genus of a cow. vize. 2111; gotta. na. ( gotra-gUyate saMzabdyate ucAvacaiH gothUbha. puM0 (gostUra-bha) savaya samudramA zabdairyat tat) paMzano bhUna 535-2 nAmathA. cAre dizAthe jaMbudvIpanI gatIthI betAlIsa athA-1za somAtA hoya te. vaMza kA hajAra jojana upara Avela velaMdhara devane mUla puruSa-jisa nAma se-gona se jo 2DavAnA paryata. lavaNa samudrameM cAroM dizAoM vaMza pahicAnA jAtA ho vaha. The pro- meM jaMbudvIpa kI sImA se bayAlIsa sahana yojana genitor of a line of descent, ke Upara AyA humA velaMdhara devoM ko rahane from whom the surname of a kA parvata. A mountain-residence family is derived. sUya. 1, 2, 7, of Velandhara gods at a dis5, prova0 11; pi0ni0 506; rAya , 2%; tance of 42 Yojanas in the sU. 50 1; bhaga. 3,5; nAyA. 19; uvA. east, in the Lavana Samudara. 1, 76; jaM0 50 5, 155; (2) tri. ThA04, 2, sama. 42; jIvA03, 4, bhaga. (gAM vAcaM trAyata iti gotraM sarvAMgamAdhAra ! 1,8; (2) 11 mA zreyAMsanAyanA prathama mUtam ) sara sAgamanI mAghAra. sarva bhAgama gadharanu nAma. 11veM zreyAMsanAtha ke prathama kA AdhAra. the source of all the gaNadhara kA nAma. name of the first scriptures. sUya0 1, 13, 6; (3) Ganadhara of the 11th Sre. gotra ma; mAmAMnu sAta ma. gotra kama; yansanatha. sama0 pa0 233; AThameM se sAtavAM karma. Gotra Karma; | gothamA. zrI. (gostUbhA) pazcima dizAnA Page #657 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAdAsa ] ( 646 ) [gomAu saMnatano-pazrima ta25nI vAcana | goppaheliyA. zrI. ( goprahalyA ) yone nAma. pazcima dizA ke aMjanaka parvata kI yayAmATe theghAsa pANI bhUbhi. gauoM ko pazcima tarapha kI bAvaDI kA nAma. Name carane ke liye yoDe ghAMsa vAlI bhUmi. A of a well on the Anjanaka pasture-ground for cows havmountain in the west. ThA0 4, 2; ing thinly growing grass. jIvA. 3, 4, prava. 1502; AyA02, 10, 166; godAsa. puM0 (godAsa) se sAmanA bhuni. isa gopha. puM0 (gulpha ) dhuTA-pAnI DI. dhuMTI nAma ke muni. Name of an ascetic. eDI. A heel. paraha 0 1, 4; kappa08-gogaNa.puM0(-gaNa)mahAvI221- gobahala. puM0(gobahula)za21 nAmanA gAbhabhA minA navagaNamAMnA eka gaNu-sAdhu samudAya. 2nAra me zrAjhanuM nAma. zaravaNa nAmaka mahAvIra svAmI ke navagaNa meM se eka gaNa-sAdhu __ grAma meM rahane vAle eka brAhmaNa kA nAma. samudAya. One of the nine Ganas Name of a Brahmana living in or groups of saints founded a village named Srvana. by Mahavira Swami. ThA. ; ___ bhaga0 15, 1; godhUma. puM0 (godhUma ) godhUmaH 56. godhUma; | gobbara. puM0 ( gobara) maga dezabhAnu me gehUM. Wheat. bhaga014, 7, 21;1; ThA0 gAma. magadha deza kA eka grAma. Name 3, 1; jIvA0 3, 3; jaM. pa. of village in the Magadha gopura. na0 (gopura gobhiH pUryate iti) zaheranA country. piM0 ni* 166; 12vAga. zahara kA daravAjA. A city- gobhattiya. tri. ( gobhaktika ) gAyanI 43 gate. nAyA. 5, 16, bhaga05, 7, 8, 1; mAdAra 42nA2. gau ke samAna AhAra karane utta0 6, 18; ova0 praNujo0 134; rAya. vAlA. A person taking his food 201; nisI0 8, 3, jIvA. 3, 3, jaM.pa. _in imitation of a cow. nAyA. 15: sU. pa. 3; gomaMta. tri. ( gomat ) yavAge. gauMoM kA goppaya. na. (gopada ) gAyanA pagamA rahUM rakSaka; gavalI. A cowherd; ( one ) -bhAM 5 muDe terasu bhAsAyIyu. gau ke ___having cows. vize. 1468: paira jitane pramANa kA vaDA jisameM gAya | gomaya. na0 ( gomaya ) chAya. govara. CowkA paira mAtra DUba sake. A puddle hav- dunglade 13,15; T79 $,3; Mao 1, ing the depth of the measure 1, 4, 35, 2, 1, 1, 1; bhatta0162: dasa0 of a cow's foot. " jahA samudo tahA 5, 1, 7;-kIDa. puM. (-kITa) chAyanA gopyayaM" aNujo0 147; ThA04, 4; vize0 DI-yaturidraya 75. gobarakA kIDA-caturi1466%3 driya jIva. an insect in cowdung%3; goppayamitta. tri. ( goSyadamAtra ) gAyanI a four-sensed being. bhaga015,1; parI ; nAnu mAmAyAyu gau ke khura jIvA0 1, pama01; -rAsi. puM0 (-rAzi) jitanA; choTA khaDA. Of the measure chAno sI. gobara kA Dhera. a heap of a cow's hoof. e. g. a pit. g. | of cow-dung. bhaga0 8, 9, 15, 1; ca. 3, 15, gomAu. puM0 ( gomAyu ) zRgAya; ziyAla. Vol. 11/82. Page #658 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gomAyuputta] ( 610 ) {gomuha zRgAla; siyAra; A jackal. nAyA* 4; meM eka ghara chora gocarI karanA isa prakAra gomAyuyutta. puM. (gomAyuputra ) gamAyuputra gomutrikA ke bhAkAra se ghara ghara bhilenA nAbhanA se sAdhu. gomAyuputra nAma ke eka usakA nAma gomutrikA; bhikSA ke abhigraha kA sAdhu. An ascetic so mamed. eka prakAra. A vow to beg food; & bhaga. 15, particular mode or fashion viz. gomANasidhA-yA. strI. ( gomAnAsikA) in imitation of the zigzag zayA; payArI. zaghyA; bichaunA. A bed. course described when a cow (2) sAMgo morayA. laMbA bhoTalA. a inoves on shedding & stream long verandah. jaM.pa.rAya * 1.6; of urine as she walks; e. g. gomANasI. strI0( gomAnasI) zayA, zayyA. while begging food from two A bed. jIvA* 3,4; rows of houses the ascetic gomina. tri. (gomika gAvassanti bhaspati) would begin with the first gumao " gomaMta" za. dekho " gomaMta" house of one row and then go zabda. Vide "gomaMta" mAjo* 131; to the first house of the oppoparAha* 1, 2, isa. 7, 16; 16; site row then to the second gomija. puM. (gomedaka ) me tanA house of the first row and 5) maNi, sacitta kaThina pRthvIne eka bhAga. on. utta. 3..19ThA. 4,2 6 , 1; gobheda-eka jAti kA maNi, sacitta kaThina dasA. 7,1: prava752; pRthvI kA bhAga. A kind of gem. utta. gomuttI. strI. ( gomUtrikA ) // saha bhutare teno ko 2 thAya te. gau vA bela gomiNI. strI0 ( gominI ) gAyayAtI strI. mUtra kare usakA jo AkAra ho vaha. The gAyavAlI strI. A woman. Prosses. zigzag shape which is formed ____ing a cow. dasa. 7, 16; while a cow or a bullock passes gomuttiyA. zrI. (gomutrikA) yAsatI Aya | urine while it moves. ka. mutare tene AkAre vAMkI gocarI karavI te; gaM. 1, 20; dharanI be paMktimAM eka vAra eka pAkInA gomuha. puM. (gomukha) va samudramA paaNyse| eka dhare herI pachI hAmI paMkitanuM eka jojana upara izAna khuNumAM Avela gemukha ghara hAre vaLI pAcho pahelI paMkitamAM eka nAmano me antara 65. lavaNa samudra meM ghara mukI gocarI kare ema gomutrikAne pAMcasau yojana para izAna kona meM pAyA huzrA AkAre ghara kare te bhikSAnuM nAma gomutrikA gomukha nAmaka eka antara dIpa. Name of bhikSAnA amino me 2. jisa an Antara Dvipa (an island ) prakAra calatI huI gau mUtra karatI hai usI in the north-east in Lavapu prAkAra meM vakra gocarI karanA arthAta gharoM kI Sainudra at a distance of 500 do paMktiyoM meM se eka bAra eka paMkti ke eka Yojanas. ThA* 4, 2; prava0 1436; (2) ghara meM se bhikSA lekara samIpa kI paMkiA ke 12mA dI5mA 2nAra mANusa. 12veM dIpa meM eka ghara se bhikSA lenA; punaH pahilI paMkti rahane vAlA manuSya. an inhabitant Page #659 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gomurI] [goyama of the 12th Dripa. pana. 1; (3) name, ova0 27; maga* 2, 5; ( 3 ) zrIsamara svAmInA yakSa nAma. zrIRSabha- (gAM vAlI prAyata iti gotrama) mauna dhArA deva svAmI ke yaha kA nAma. name of 2 te pAisaMyama. mauna dhAraNa karanA; the Yakna of Sri Kisabbadeva bAsayama. keeping of silence. Swami. pratha. 375; sUya. 1, 14, 2. -kamma. na. gomuhI. strI. ( gomukhI ) anAmanu me| (-karman ) yo gAya zano mAnne vAchatra; gAyanA mukha jevuM-kAhala maMchanIyA ! ma. dekho "goya". zabda kA dvitIya artha. vigere. isa nAmakA eka bAjiMtra; gauke mukha vide the second meaning of the bhAkarakA bAjiMtra vizeSa. A kind of word "goba", utta. 33, 14; -duga. wind instrument; e. g. al na. (-hika) gotra yAtra ane bugle etc. akhujo0 128; ThA.., 1; nIca gAtra e gotrakarmanI be prakRti jotra nAyA. 18; rAya. 88 dvika; uDa gotra va nIca gotra karma kI do gomeja. puM0 ( gomeda ): gatanA mAla, prakRti. the two varieties of eka jAtikA mANa. A kind of genm. Gotra Karma viz. high und pA. 1; low lineage. ka. gaM. 5, 14;-maya. gomeha. pu. ( gomedha ) neminAyanayakSanu puM0 (-mada ) 3Atra bho tetI maha nAma. neminAthajI ke yakSa kA nAma. Name 42 te. udha gotra prAtra huAho to usakA of the Yaksa of Neminutha. mada karanA. pride of high family. prava* 376; sUya* 1, 13, 15: goli. puM. (goSmin ) vA ghandriya pAso goyama. puM. (gautama-gAbhiH tamo dhvasta basya) 75; na pare. tIna indriya vAlA jIva: zubha "gotama" za6. dekho : gotama" #19 RETETT. A three-sensed being; ! zabda. Vide "gotama " "goyamoya go. a centiped. patra.1 ta "jaM.pa. ubA.1,76 akhujo. 89; goya. puM. na. (gotra ) sAMtabhu gotra 134; bhova. 3,8, utta. 1.,1; 18, jenA udayathI jIva uMcA avA nIca gotra 22, 23,6naMdI. stha. 24; bhaga* 7, 10 pAme che. sAtavAM gotrakarma jisake udayase 18,10; nAyA01;6:01.; 11; 13; 15; jIva uba kiMvA nIca gotra pAtA hai. The rAya* 78; (2) susthiH ( samudra 7th variety of Karma known vAbhiyatanAgatama nAbhIma. susthika as Gotra Karina by the rise devatA kA gautama nAmaka dvIpa. name of of which a soul gets high or au island of the god Susthika low lineage. pana. 20; 22; ova. the lord of Lavana Sanaudra. 20; nAyA. 8; bhaga. 26, 1; vize. jIvA* 3, 4; ( 3 ) mAtama gotramA panna 1187; ka0 50 1, 26, 2, 1; ka. gaM. thayela-muni suvrata ane nemi tIrthakara nArAyaNa 1, 3, 52, 5, 79; utta* 33, 3; prava. ane paddhazivAyanA vAsudeva, baladeva, indrabhUti 1264;.(2) gotra vaza; sa. gotra, mAha ma52 vagere. gautama gotra meM vaMza; lanAma. lineage; family utpana muni sutrata va nemi tIrthakara, Page #660 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAyamakumAra] ( 652 ) [goyaraga nArAyaNa va padmake sivAya vAsudeva, baladeva, aNuna. gautama kA putra arjuna. Arjuna; indrabhUti prAdi tIna gaNadhara ityAdi. born _son of Gautama Swami. bhaga. in Gautama family viz. Muni 15, 1; Suvrata and NomiTirthankara goyara. puM. (gocara-gauriva carAta yasmin saH) Visudeva-Baladevas, except. gocarI; sAdhue vRttithI;bhikSA levA javuM ing Narayana and Padma; the te. gocarI; sAdhu kA govRtti se bhikSA lene ke three Ganadharas e.g. Indra. vAste jAnA. Begging of alms by bhuti etc. ThA. 7, 1; (4) puM0 / - an ascetic moving from place zAlAne chaThe pa3 parihAra-karipata avatAranuM to place like a cow. (4. ni. nAma. gozAlA kA chaThA pauTTa parihAra kalpita 164; rAya. 235; sama. pa. 168; utta. avatAra kA nAma. the immaginary 16, 51; ogha. ni. bhA. 66; nAyA. 1; sixth incarnation of Gosala. bhaga* 2, 1; veya. 6, 19; dasA * 7, 1; bhaga0 15, 1; -gota. na. ( -gotra) (2) yAna. sthAna. . place. vize. dha-bhUti garanu gautama gotra. indrabhUti 166; bhaga* 7, 6; ( 3 ) sa-bhumA pratyakSa gaNadhara kA gautama gotra. the family sanmukha; pratyakSa. in front of; in named Gantaina to which the presence. damA* 5, 2; (4) vi55; Ganadhara Iudrabhati belony- saMdhI viSayameM, saMbaMdhameM. relating to. ed. bhaga0 1, 1: 3. 1; --sAmi pu. jaM. 50 3, 36 paMcA* 5. 3; --kAla. (-svAmin ) 11mayAmI gautama svAmI. puM0 (-kAla ) goyarAnA samaya. gocarokA Gautama Swami. alt. 96; samaya. time of begging fired. damA goyamakumAra. puM. ( gautamakumAra ) A4 7, 1: -cariyA. strI. (-dharyA - gozra. vRNirAjAne kumAra; daza dazAramAM eka raNaM gAcara iva caryA ) gAyarAnI . aMdhakavRSNi rAjA kA kumAra; daza dazAra meM mafia air, mode of proceedse paE. A son of king Andhakali ing to beg alms. dasA. 7, 1; Vrisni; one of the ten DaSirris. | goyaragga. na. ( gocarAmya ) sa-prazana.. aMta. 1,1; bei-gocara-bhikSA; AdhA karmAdi doSa rahita goyamadIva. puM. (gautamadvIpa) samudramA likSA-goyarI. apa-pradhAna-zreSTha-gocara gotamadI5 nAma TApu che tyAM susthita bhivA; zrAdhAkarmAdi doSa rahita bhikssaanAmano lavaNasamudranA adhipati rahe che. gocarI. Begging alins of the lavaNa samudra meM gautamadvIpa nAma kA dvIpa hai highest kind i. e. free from vahAM musthita nAmaka lavaNa samudra kA adhipati the fault of Adhakarma etc. rahatA hai. Name of an island in utta0 2, 26; 30, 25; dasa0 5, 1, 2H Lavana Samudra where the 16; 6, 57; -gaa. tri. (-gata) likSAlord of that ocean resides, sama. mAre gaye. bhikSAka liye gayA huA. gone to beg alms. dasa0 5, 1, 2;-pavahi. goyamapusa. pu. (gautamaputra ) gAtabhano putra tri. ( --praviSTa ) . " goyaraggaga " Page #661 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAyAyAya ] ( 653 ) [ gola za6. dekho " goyaraggagana' zabda. nAma. Name of the second chapvide "goyaraggaga " dasa. 5, 1, 19 ter of the fifth section of Antagala Sutra. (2) vAsu. goyAvAya. puM0 (gotravAda) gotranA nAmayA devanI eka parAnI ke je temanAtha prabhunI dhokhAvata-bha-hegautama. gotra ke dezanA sAMbhaLI virakata thaI yakSiNI AryA nAma se kisI ko pukAranAH yathA-he gautama. pAse dIkSA aMgIkAra karI 11 aMga bhaNI Addressing a person by his vIsa varSAnI pravajyA pALI eka mAsano family-name.. sUya* 1, 6, 27 sNthaa| zaniryAepa: pAbhyA. kRSNa vAsugora. tri. (gaura ) se36; 3rj; dhoj. zveta; . deva kA eka paTTarAnI ki jo nemanAtha prabhu kI ujvala; sapheda. White. ova0 26, pana. dezanA kA zravaNa kara virakta huI va yakSiNI 2; uvA0 1, 76; -khara. puM0 (-khara) pAyaryA se dIkSA aMgIkAra kI va 11 yogI -ga . zruta gardabha; sapheda aMgoM kA abhyAsa kara vIma varSa kI pravrajyA gadhA. & white ass. panna. 1; -miga. kA pAlana kara eka mAsa kA saMthArA kara puM0 ( -mRga ) saM. 9225. zreta mRga; sapheda nirvANa pada ko prApta huI. name of a hirana. a white deer. aAyA0 2, 5, principal queen of Krisna 1, 145; -miya. na. (-mRga) sa36 Vasudeva. She gave up world(5.25. zvata mRga. a white deer. nisI0 ly attachment as a result of 7, 118 the preaching of Neinanatha gorava. naM0 ( gaurava ) 25; mahimA; and took Diksa from a nun moTA. gaurava; mahimA; baDAI. Grent- named Yaksini. After studyuess; glory. viza0 3473; jaM. pa. ing 11 Angas and practising sU0 pa0 20; asceticism for twenty year's gorasa. pu. ( gorasa-gavAM rasa: vyutpatti- she attained to salvatiou after stvevam-pravRttistu mahISyAdInAM dugdhAdi one month's Santhara (giving rUpe rase)la-65-chAza kore. dahA-dUdha- up food and water ). aMta. 5, 2; chAcha ityAdi. Milk, curds, whey ThA0 8, 1; (2) pAtI. pArvatI. the etc. pi. ni. 54; nAyA. 8; 17: prava. goddess Parvati. sUya0 22, 2.1. 1425 su. ca0 2, 33; ( 3 ) gaurava vANA strI. gorahaga. puM0 ( gorathaka) trANa vapanA-nAnI __ gAra varNa vAlI zrI. a woman with pA . tIna varSa kA-choTA bachaDA. A | fair skin. aNu jo0 128; ThA0 7, 1: young ox. three years old.goroyaNa. na. ( gorocana ) ||ii yana. lAla aAyA0 2, 4, 2, 138; suya. 1, 4, 2, caMdana. The beznar stone. paMcA0 13; dasa. 7, 24; 4, 15; gorI. strI0 (gaurI) mata sUcanA pAMyamAMgola. tri. (gola) a; agATI, gogA vanA mAga adhyayananu nAma. aMtagaDa / pore. gola; goTI, golo ityAdi. A sUtra ke pAMcave varga ke dvitIya adhyayana kA small ball ete. for play. aNutta. Page #662 -------------------------------------------------------------------------- ________________ golagula] ( 654 ) [govAlI 3, 1; bhaga...,5; 15,3; pana.; . shop for selling treacle. (2) pa. 7, 17; sU. 1. 18, (2) azya5 gAyonahApAnurathAna gauoMkA dUdha nikAgAnImA bhane mAM jaya lane kA sthAna. a place for milking 535. kAzyapa gotra kI eka zAkhA va usameM cows. baba.1,1 utpana puruSa. a branch of the / goluki saha. puM. (gohuki zapa) durA Kasyapa family; & personi nAmanA pAne 6. eka prakArake vAjiMtra born in it. ThA* 7, 1; (3) kA zanda. Sound of a musical eka dezamAM vaparAyela apamAna sUcaka saMba- ___instrument. nisI* 17, 33, dhana. kisI mulka meM pracalita apamAna sUcaka goloma. pu. ( goloma) ye diyA 75; saMbodhana, &n exclamation showing ( bhA yA5 cha te.) do iMdriya vAlA contempt ( used in some dia. jIva--gobara meM hotA hai vaha. A two. lect). nAyA. 1; pAyA* 2, 4, 1, 134: sensed being; ( found in cow. dasa0 7, 14; dung ). pana. 1; nisI0 10, 50; (2) golagula. pu. ( gAjAMgUla) pAna2. baMdara. pAyarnu 3vAI gI kA rUvA. the fur of A monkey. bhaga. 12,8; -vasabha. a cow kappa. , 57; pu. ( -vRSabha ) -heTa pAna2. var3A baMdara.. Vgoya. dhA* I,II. (gue ) yA dhua big monkey. bhaga* 12, 8; 4. bacAnAH chipAnA. To hide; to golaya. puM. (govA) goNI; gon pie protect. 1. golA; geMda; A ball. utta. 26, 40; | govera, nAyA. 16: golavaTTa. tri. (golavRtta) sAre: 4. govasi su.2.15,6; golAkAra; vartulAkRtimeM. Round: cir. gobittA. saM.kR.nAyA. 16: cular. sama0 35; jaM. pa. 5. 170; govittae. he. kR. nAyA. 17 2. 33: gova. puM. (gopa-gAM bhUAma vA pAti rati ) golavAyaNa. na. (gAkhavAyana) anurAyA gopA. gavalI; gvAlA. A cowherd. nanu gotra. anurAdhA nakSatra kA gotra. vize* 2159piM- ni. 667; bhatta* 1; The family-name of Anuradha. | govallAyaNa. na. (govahAyana) pUrvAnI sU. 50 10 nakSatranu gAtra pUrvA phAlgunI nakSatra kA gotra. goliMkAyaNa. . ( gonikAyana ) zi The family-uame of Burvafal mAnanI mA. kauzika gotra kI zAkhA. A guni constellation. sU. 1.1.; jaM. branch of the lineage named 5.7, 156 Kausika. (2) tezabhAmAMnA puruSa govAlimA. zrI. ( gopAsikA ) gopaal| usa zAkhAkA puruSa. a person belong- nAmanI mAryA. gopAlikA nAmaka AyI. ing to the above lineage. Name of a nun. nAyA. 16; ThA. 7,1; goSAlI. zrI. (gopAkhI) me nAmanI me goliyasAlA. mI. ( gaukhikazAlA ) / sa. isa nAma kI latA. Name of a veyavAnI huna. guDa becane kI dukAna. A I creeper. pana* 1; Page #663 -------------------------------------------------------------------------- ________________ govIhi ] ( 655 ) [ gohiyA-yA govIhi. strI. (gorvAdhi) zunI gati vizeSa. the head of a cow. sU. pa. 10; zukra kI gati vizeSa. A particular --mAvali. bI. ( -prAvali ) gAyanA kind of motion; the motion of | mastAnI pArita. gau ke mastakoM kI paMkti. Venus. ThA. 6, a line of the heads of cows. gosa. pu. ( * ) prAta:; savAra. sU.1.1. prAtaHkAla; saverA. Morning: dawn. | goha. puM. (godha) gume| " gohA " 06. su. ca0 2, 11; 4, 202, prava0 111; __dekho " gohA" zabda. Vide " gohA" paMcA* 1, 50; -karaNIya. tri. (-kara- / paNha* 1,1; utta* 36; 180; jIvA0 1; yIya ) sAramA 421 / sAya ( dasA. 6,4, yAnA). prAtaHkAla meM karane yogya ( dhama- gohA. zrI. ( gAMdhA ) yo; sa25 ko me bhyAnAdi ). (anything) to be done capaTuM prANI ene bhIMgaDA ane cAra paga in the morning: i. e. religious hoya che, rAtre zikAre sAruM bahAra nIkale che meditation etc. su. ca. 2, 75; enI be jAta che-candana ane pATalA ghe. gosAla. pu. ( gozAma ) gozAlA-mamati gho jaisA eka capaTA prANA usake zarIra para putra, jenuM vivaraNa bhagavatI sUtranA 14 mA chilake va cAra paira hote haiM, rAtri ko zikAra zata cha. gozAlA- maMkhali putra, jisa ke vAste nikalatI hai usakI do jAti haikA vivaraNa bhagavatI stra ke paMdrahaveM zataka caMdanagho va pATalAgho. A lizard-like meM hai. Gosali-the son of Mal. Animul having scales and four khali, described in the 15th feet. It moves out in search Sataka of Bhaguvati Sutru of prey at night. It is of bhaga0 15, 1; nAyA0 16; uvA0 7, 188; two kinds. (1) Chandanagha golAlaga. puM0 ( gozAmaka) mA aso and (2) Patlagho. nAyA* 8; sUya. 206. dekho Upara kA zanda. Vide above. 2, 2, 63, 2, 3, 25; bhaga08, 3; 15,1; prava074.; -maya. na. (-mata) gAyA- -prAvaliyA. bI. (-bhAvanikA ) yAnI nA mata. gozAlA kA mata. the tenet 5ta. gho kI paMkti. a row of lizardof Gosali. prava. 74.; like animals. bhaga0 8, 3, gosIsa. na. ( gozIrSa ) gaayn| bharatabhAyA / gohimA-yA. zrI. (godhikA ) is sonU nisa gorAyana. gau ke mastaka meM se nika- me jatanuM pAtra. bhAMDa logoM kA eka lane vAlA gaurocana. A yellow pig. tara kA vAjiMtra. A kind of musical ment found in the head of a instrument used by tumblers cow. jaM. pa.5, 114; para.2; sama.pa. etc. aNujo* 128; pAyA02, 11, 168; 21.; nAyA* 1; bhaga* 9, 33: 15, 1; ThA. 7, 1; vivA* 7; (2) sAmAnya . bhova. (2) gAyanu bharata. gau kA mastaka. sAmAnya gho A kind of lizard. jIvA. * jume| 14 na52 15 nI 5TanoTa (*). dekho pRSTa naMbara 15 kI phUTanoTa ( * ). Vide foot-note (*) p. 15th. Page #664 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gohI] [ghaMTima-ya - 1; --saha puM0 (-zamda) mAuna pani ne za6. bhAMDoM ke vAjiMtra kA zamda. the sound of a musical instru ment of a bard. nisI.1.35 gohI. strI. (gohI) golalI. gohaNI. A female lizard-like animal. jIvA017 gohUma. pu. (godhUma ) 43; pAyanI meM | gata. gehUM; dhAnya kI eka jAti. Wheat; a kind of corn. panna. 1; veya. 2, 1; prava0 1.06 V ggaha. dhA. II. ( graha ) araNa 42q. grahaNa karanA. To accept. gahei. nisI0 1, 54, gahehI, bha. mu. ca0 8, 165 gahiuM. saM. kR. su. ca. 12, 173 gaheUNa. saM. kR. nAyA0 16; gahAya. utta0 4, 2, aNujo0 148; bhaga. 2, 1, 3,15, 6,..;.33 11,6; 13, 6; 15, 1; 16,1; nAyA* 1, 2, 3, 5, 7, 8; 19; 18; dasA. 7, 110, 3, vivA. 2,6;7; nisI. 3,82, 7, 26% 1,4; vava07, 17, 8, 11; rAya. 33; veya. 1, 35; nira0 3, 3; gAhei. pre0 nAyA0 5; zrova* 30; gAhAvaTa.pre.vi. su. ca. 10, 126 gAhehini. pre0 bha0 bhaga0 5, 6; jaM. pa. gAhissa. pre0 bha0 vize0 1456; gAhitA. pre. saM0 R0 bhaga.7, 6; zrIva. gAhettA. pre0 saM0 0 nAyA0 5; V gghA. (ghA) saMbavA. sUMghanA. To smell. jigghai. nisI0 1,86,5: jidhyaMta. nisI. 1,6; gha. *ghaMgha. tri. (*) garI manAya. garIba; anAtha. ghaMTA. strI. (ghaMTA ) gha21; 231. ghaMTI. A Poor; destitute. piM. ni. 345 bell. aogha0 ni0 bhA0 86; bhova. 30; -sAlA. strI0 (-zAkhA) anAthAlaya nAyA.1,3; rAya.37, jaM.paM. 5, 115; dharmazAlA. anAthAlaya; dharmazAlA. A uvA. 7, 206; --zrAvali. strI0 (-zrAhouse of charity for the help vali) ghaTAnI ti. ghaMToM kI paMkti. 1 less. zrova.ni. 636% series of bells. nAyA0 1; rAya * ova0 ghaMTa. puM0 (dhaNTa) 421; 21:21. ghaMTI. A ghaMTina-ya. puM. (ghaNTika-ghaNTayA caranti tAM bell. bhaga. 1, 33; su. ca. 2, 3.3, vAdayantIti ghaNTikAH) TI vArI likSA prava. 1147; jaM. pa05,115; -rava. bhAganA2, 27li. ghaMTA bajAkara bhikSA puM0 (-rava) ghaTanA bhavAna. ghaMTekI AvAja. mAMgane vAlA; rAulika. One who ghaMTA kA nAda. Sound of a bell begs alms by ringing a bell; a nAyA. 8 Raulika. nAyA0 1; kappa0 5, 107; * gumA 54 2052 15 nA 5TaneTa (*). dekhA pRSTha nambara 15 kI phuTanoTa (*). Vide foot-note (*) p. 15th. Page #665 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghaMTiyA-yA] ( 657 ) [ ghaTTa ghaMTinA-yA. strI. ( ghaNTikA ) 198; ghaTTAvijA. mi. vi. dasa0 4; dhudharI. ghaMTI; dhuMdharI. A bell; a small ghaTTAvejA. vi. vi. dasa. 4: bell. rAya. 44; jIvA 3, 3; nAyA0 3; ghaSTriya. saM. kR. piM0 ni0 254 pratra. 113; (2) me tanuM mAma295. ghaDaM. zrogha* ni. 30. eka jAtikA pAbharaNa. a kind of ghaData. va. kR. dasa. 4: mament. jaM. 50 5, 115; uvA | ghaTTaga. na. (ghRSTaka ) yasapAnA pANI. ghisane 7, 206; nAyA. ;-jAla.na0 (-jAla) kA patthara. A hard stone used for yalisAno, dhumarImAnI samaI. ghaMTiyoM kA rubbing things against. zrodha samUha; dhuMdhariyoM kA samUha. a collection, ni. 401; bunch of stmall bells. bhaga. 1, 33 | ghaTTaNa na0 ( ghaTana ) saMghIyavA; ayA. ghaMtu. tri0 ( ghAturU ) mAranA2: pAna 42nA2. ___ saMgha honA; athaDAnA.Clash; collision. mAranevAlA; ghAta karanevAlA. A killer'; dasa0 4; ThA0 4, 4; paMcA0 15, 31; n destroyer. "rasagiddheNa dhaMtuNA" ghaNayA. strI. ( ghaTanA ) saya 12: utta0 18, 7; bhAra 6dhane yasa. saMghaTana karanA; jorase dabA ghaMlaNa na0 (gharSaNa ) yasaj. ghisanA, gharSaNa.. ___ kara ghisanA. Rubbing witli great Rubbing; frietion. viza. 2043; | pressure. panna. 16; zrAva0 38; nAyA. 1 ghaTTiya. tri. (ghaTTina ) mAjhAmAdi 25za ghaMsi zra-ya. tri. ( gharSika ) yahananI paDe thAtevI rIta basAve; ghA-52sanA yametu; hesu. candana kI taraha ghisAhu prA. pAmeza. paraspara sparza ho isa taraha hilAyA Rubbed again to hard subst- huA. caused to collide; moved ance; e. g. Sandal wool. aova. in a way to cause friction. "ghaTTiyAe phaMdiyAe khAmiyAe" jaM. 50 ghakArappavibhatti. puM. (dhakArapravibhakti ) 33; rAya. 128 pi. ni. 553; (2) "" nA mAre 32 nAbhAna me. 21Ta. spRSTa. touched. paraha. 1, 3, "gha" kI prAkRti jaisA; 32 nATaka meM se (3) preraNA 25. preraNA kiyA huA; eka. Anything of the shape of prerita. directed; instructed. paraha. the letter "q" one of the 32 dranas. rAya. 63; ghaTTa. tri. (kRSTa) ghasetu pAsI are VghaTTa. pA. I, II. (ghaTTa ) 25 42vA; | patyaranI pa sA5 12j. ghisAhuA; patthara sAva. sparzakaranA; hilAnA To touch; ke samAna mApha kiyA huzrA. Rubbed%3B to give motion. polished. ova. 43, pAyA0 2, 2, ghaTTai. bhaga0 3,3; rAya 266; 1, 64, 2, 5, 1, 144; aNujo0 21; ghaTTei. nAyA. 3; sU. pa0 jIvA * 3, 4: bhaga0 2, 8; jaM. ghaTTati. nAyA. 4; pa0 ogha. ni. 18: panna. 2: veya. ghaTTijA. vi. dasa0 ; 144; sama.10211; rAya. kappa. 3, 32; ghaTejA. vi. dasa0 4; 6.2; Vol. II/83. . Page #666 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghaDa] [ ghaNa VghaDa. dhA* I, II. (ghaTa ) ghAyu TA. vize1205; paMcA0 12, 45; ghaDanA; banAnA. To hammer; to fa. ghaDatta. na. (ghaDatva ) yAne mAra; 556. shion. (2) ghaTanA 12sI. ghaTanA karanA. dho kA bhAva; ghaTasva. State of beingg to mould. a pot. bhaga* 1, 3, gharai. su. ca. 2, 185%3 ghaDattA. bI0 (ghahattA-ghaTA samudAyaracanA gharamo. nAyA. 8; tadbhAvaH tattA ) samudAya 2ynaan| mAya. paDitae. he. kR. nAyA* 8; samudAya racanA kA bhAva. Formation ghata. bhatta. 47; of group. jAvA0 3, 2; bhaga0 5, 3, ghoti. bhaga. 11, 1; jaM0 50 5, 114; 11, 10, 18, 10 parittA. saM. kR. ja. pa. 5,"; ghaDaya. puM. (gharaka) me "paDaga"za6. ghaDa. puM. (ghaTa-ghaTate'sau ghaTanAt vA ghaTaH) dekho "paga" zabda. Vide "pAga" ghdde| za. ghaDA; kalaza. A pot; a pitcher. vize0 11; bhaga. 5, 4, 8, nAyA* ; uvA* 7. 164; 10; pama0 2.pi. ni. 88; 132; bhova0 ghaDi. tri. (paTin ) pANI. ghaDA bAlA. aNujo. 131: sama. 25; paMcA., 11; (One) having a pot. aNujo*131% prava. 645: -kAra. puM. (kAra) ghaDiggA. bI. (paTikA ) bhATInI rahI. pAnI nAyanA; bhA2. ghaTa banAne vAlA miTTI kI kulaga. A small earthen kuMbhakAra: kuMbhAra. a potter. vize0115 vessel. sUtha 1, 4, 2, 14; dAsa puM0 (-dAsa) pAlI la2 ghaDimattaya. na. (paTimAtraka) dharAna sAre nA2. pAnI bharane vAlA naukara. a servant bhATinu ma. choTA miTTIkA baratana. A employed to fetch wat r. / small earthen pot. ag. 996; bhAyA0 2, 4, 1, 134; ~~-dAsI. bI. ghaDiya. tri.(baTita) ghaTanA 25; meveta. ( dAsI) pAlI sArI hAsI. pAnI ghaTa / kiyA huzrA. Formed; joined. bharane vAlI dAsI. a servant-maid jIvA... employed to fetch water. sUya. ghariyamva. tri. (paritamya ) ghaTanA 42vI; 1, 14, 8; -muha. puM0 ( -mukha ) / sAMdha megI . saMyukta karanA; sAMdhA juDAnA. nu bhodu. ghaTakA mukha; ghare kA muMha. | Uniting together, bringing the mouth of a pot. sama0 14; together. nAyA0 1, 5, bhaga* 1, 33; ghaDaka. puM. (ghaTaka ) 5.. ghar3A; ghaTa. A ghae. puM (dhana) ann 4. dahI kA pot. aNujo0 13: jamA huA cakkA. thick curds. "dahi ghaDaga. puM. (ghaTaka ) 1. ghaDA; ghaTa. A ghaNe" panna.17 jaM0505, 112; 7, 140; pot. nAyA. 16; jaM. pa. 5. 121; (2) 172 17trAMsiyA, ghaDaNa. na. (ghaTana) GghamA prayatna. udyama; kore. Thosa vAjiMtra, jhAMma ityAdi. prayatna. Effort; industry. paNha 0 2, 1; a bronze musical instruinent. ghaDaNA. zrI. (ghaTanA ) ghaTanA 20ii; ye .. jaM.pa.1,12; jIvA. 3,4; rAya0 16 ghaTanA karanA; yojanA karanA Formation. / bhaga0 5, 4; ThA0 2, 3, 4, 5, (3) Page #667 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghaNa] [ghala - 1. 45; mAta; siyAnu. 17 kaThina; chid rahita. hard; firni; free firom holes. rAya* 32; 1.6: 25 vize. 195pi. ni. bhA. 17; pana. 1; 2; 36; sU0 50 16; bhova* 43; bhaga. 5, 2; (4) pAdaM gA8; M. ghaTa; gADhA; moTA. thick; deuse. pi. ni. bhA. 38; bhogha ni* bhA0 313; kappa. 3, 44; prava0 512; 535; ka. gaM0 1, 20; (5) viratA2. vistAra. extent; area. vize. 5601 (6) bhe. megha. a cloud. bhaga. 2, :: pama* 2; paNDa* 1.3; nAyA* 6; piM.ni. 175; kappa. 3, 13, gacchA. 65: (7) pAtmAnA asaMjyAta prazana ghanara 5557. prAtmA ke asaMkhyAta pradeza kA dhana rUpa pigaDa. body consisting of countless atoms of the soul. bhaga. 5, 6 (8) samAna matinA mAM jaNa vakhata guNavAthI je AMka Ave te. bha ne| dhana , nA sattAvisa, thAranAyosa kore. samAna jAti ke aMka tIna bAra gunane se jA aMka prAtA hai vaha; yathA do kA dhana ATha, tIna kA sattAvIsa, cAra kA causaTha ityAdi. number got by cubing a numerical quantity. pana. 12; (1) mA pahalA ane merI bhAnamA mAte: 50rUpe AlekanuM parimANa sAtarAja che. laMbAI cauDAI va moTAI ina tInoM kA mAna | jisameM AtA hai vaha; ghanarUpa se isa loka kA parimANa sAta rAja hai. cubic | measure as that of this world. " sattaramjumANaghaNo " ka. gaM. 5, 17 | (10) ghAya; 19. bahuta; atizaya. much; . Imore. prava* 1486; (11) nAgarabhAya / nAgaramotha. a fruit of a medicinal plant. su.ca02,07, (12) siyA vagere pArnu za6. jhAMka ityAdi vAjiMtra kA yo. it sound of a musical instrument made of brouze. bhaga* , 4 --prAyata. na. ( -prAvata) May mane plaayaa| mukta Ayata saMThA nakkara vastunI laMbAI. pAyata saMThANa; Thosa vastu kI laMbAI, cauDAI va moTAI. having length and breadth. bhaga. 25, 3; -karaNa. na* (-karaba) manA 55 mata 12; niyama 123 te. kA~ ko bAMdhanA. hama karanA; nibaha karma-baMdha karanA. tightening the bond of Karina. pi. ni. 1.1: --augsa na. (-caturasa) 72 52tu pArasa sahAya Thosa vastu kA caurasa saMThAgA. 2 undrangular solid. bhaga* 25, 3: ----taMma. na. (-kha) 252 25 triya sA. Thosa trikoNa saMThANa ( anything ) triangular. bhaga. 25, 3; --taba. naM. ( tapas ) pratana aNi gu karatAM dhana thAya, atha laMbAI pahoLAI ane laDAI sarakhI hoya te dhana: dAkhalA tarIke cAra keSTakanI zreNI hoya to seLa kekanA pratarane cAre guNatAM cosaTha koSTaka thAya; prataranA soLa kaSTakane evo banAvatA, dhana koSTaka thAya; tema lakhI zakAya nahIM, jethI pratara tapa pramANe ja cAravAra tapa karavAthI, dhana tapa thAya che, te samajI a. pratara va zreNi kA gunA karane se dhana hotA hai, athavA laMbAI, cauDAI va me.TAI samAna hai| vaha dhana; udAharaNa-cAra koSTaka kI zreNI ho to solaha koSTaka ke pratara ko cAra se gunane se causaTha koSTaka se pratara ke solaha koSTaka ko cAra gunA karane se dhana Page #668 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghaNa ] ( 660 ) 3 koTaka hoM; isa taraha likhA nahIM jA saktA isa liye pratara tapa ke hI samAna cAra bAra tapa karane se ghana tapa samajha lenA. the cubic measure of an austerity; supposing an austerity to represent, Ghana Tapas would represent x. utta030, 101 -parimaMDala na0 ( - parimaNDala ) na32 rupa catura, dhana parimaMDa sahA Thosa vartulAkAra : ghana parimaMDala saMThANa. ( anything ) circular in shape. bhaga0 25, 3; -- mAlA. strI0 - mAlA ) bhevabhAjhA. megha mAlA. a line of clouds. bhatta0 125 - maNi tri0 ( - maNi ) dhAmaNa bahuta maNi. many gems. prava0 14866 - muiMga. puM0 ( mRdaMga ) bhoTu nagArU mRdaMga, Dhola, baDA nakkArA. a big drum. jaM0 pa05, 115: kapa0 2, 13: - rajju. strI0 ( rajju ) nI labhAi paDALAi ane baDAi sarakhI thAya zretrI rIteza parimANu 42 te. jisakI laMbAI, cauDAI va moTAI samAna ho isa rIti se rAja kA parimANa karanA unit of measure in which length, breadth and thickness are equal. ( 2 ) 200blu kheTale rAvaNa ke ne lekanA kSetranuM parimANu batAve che.AkhA leka uktarAjathI mApatAM 14 rAja parimita thaya che. yA bhApatra praveza sUi pratara ane dhana. jemAM laMbAi batAvavAmAM Ave pahelAi nahi, te sUci. jemAM laMbAi ane pahelA banne darzAvavAmAM Ave te pratara. jemAM laMbAI pahelAi ane uMcAi e traNe batAvavAmAM Ave te trana. traNe prakAra A citramAM batAvavAmAM AvyA che. rajju arthAta rAja ki jo loka ke kSetra kA For Private -sUra rajjuH - sUcI rajju - ghana rajju -payara rajju Personal Use Only -pratara rajju - - ghaNa rajjuH D.V.T. khaMDa 64 - [ ghaNa parimANa batalAtA hai. sArA loka ukta rAja se mApane para 14 rAja parimita hotA hai. yaha mA tIna prakAra se batalAyA gayA hai. sUci; pratara aura ghana. jisameM kevala lambAI batalAI jAtI hai vaha sUci. jisameM laMbAI aura cauDAI donoM batalAI jAti hai vaha pratara. jisameM laMbAI, cauDAI aura uMcAI ye tInoM batalAI jAtI haiM vaha ghana tInoM prakAra isa citra meM batalAye gaye haiM. Rajju means Raja a measure of length breadth and thickness) which is used in measuring Loka (region ). the whole world when measured with the above unit, measures 14 Raja this me asure is displayed in three ways, viz. Suchi, Pratara and Ghana.The measure by which Page #669 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghaNa] [ghaNadata length and dreadth are cal. the time or circumstance of culated is called Pratara and the sun and the moon passing Chana is that by which length through the inidst of a planet breadth and thickness are and a constellation. To 93; measured All these three -sadda. na0 (-zabda) na42 17 // ways are exhibited in the zAha nakara vAjiMtra ke zabda the sound picture. prava0621%;-vaTTa. na0(-vRtta) of a certain musical insti'l1772 312: sAnA mA. Thosa golA- nient nisI. 17, 35; kAra. (any thing) solid and globu. | ghaNasAra. pu. ( ghanasAra-dhanasya mustakasya lar or round like a tball. bhaga025, sAraH ) 5.2. karpUra. Camphor. su. 3: -vAta. puM0 (-vAta) mo " ghaNa- ca0 2, 75; vAya"za. dekhA " ghaNavAya" zabda. ghaNaghaNAiya. na. (ghanaghanAyita) 2thanA va vide "ghaNavAya" bhaga. 20,6;-vAya ghAsa meyo vA thAya te. rathakA ghaNa ghaNa pu. ( -vAna) banera athavA vimAna / aisA AvAja honA. Tinkling, jingling mahinA mAdhAra bhUta bhekSA 125 vA sound of a chariot. rAya. 183 athavA thIjelA dhI je eka prakAranAM parAha0 1, 3: bhaga0 3, 2; jIvA0 3, 4 nA. ghanodadhi athavA vimAra Adi / ghaNaghAi na0 ( ghanaghAtin ) banAtI ma ke AdhAra bhata jamA huA barapha jasA athavA jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mehanIya ane jama hue ghRta jaisA eka prakAra kA gADhA 41 yA2 bha ghanaghAnA karma; vAyu. a kind of harri and thick jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mohanIya va wind resembling ire or 003). aMtarAya ye cAra karma. The tour deuseal ghee (clurified butter). Karmas viz Jinnavarniya, Mo. utta, 36, 118; bhaga. 1, 6, 2, 103 haniya, Darsanavaraniya and 12, 5, 10, 11; panna0 1: jIvA0 3, 1; Antaraya; these four Karmas --vAyavalaya. pu. ( vAtavalaya) 4yA- are known as Ghanagbati 5 // 2 295 banavAyu. vartulAkAra se rahA Karmas. ka. gaM. 5, 27, huA dhanavAyu; valayAkAra me rahA huA ghaNadaMta. puM. (ghanadanta ) ghananta nAmanA dhanavAyu. tbick, condensed ain' santa265bhA 2nAra manu05. ghanadanta remaining in a circular forin. nAmaka aMtara dvIpameM rahane vAlA manuSya. A bhaga, 17, 11;-~-saMtANa a. puM0 (-saMtA- resident of an island named naka ) rANAyAnu 5.. makaDI kA jAlA. Ghanadanta. panna. 1, jarjAvA. 3, 3; a cobweb. odha0 ni0 262;-saMmaha. (2) lavaNa samadramAM navase janapara puM0 (-saMmada)o yogamA 2 ane sUrya banata nAmanI aMtara 65. lavaNa samudra meM graha tathA nakSatranI vaccamAM thaI cAle te navasau yojana para ghanadaMta nAmaka aMtara dvIpa. yogA. jisa yoga meM caMdra va sUrya, graha va nakSatra name of an island in Lavana ke madhyastha hokara gati karate haiM vaha yoga. Sumudra at a distance of 900 Page #670 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghaNavijjuyA] [ ghaNodadi - Yojanas inside. prava. 1441; ThA. 4, 2; 6, 1; ghaNavijjuyA. strI0 (ghanavidyuta ) 52dndranI wii 25amaliSAnu nAma. dharaNandra kI chaThI agramahiSo kA nAma. Name of the 6th queen of Dharanendra. bhaga0 10, 5; (2) >> hisAbhArIbhAnI me. 56 dizAkumAriyoM meM se eka. one of the 56 Disakuinaris. ThA06; ghaNA.strI0 (ghaNA) 5 / pI. ghaNA devI. Ghanadevi. nAyA0 dha0 3; ghaNodadhi. puM0 (dhanodadhi-ghanaH styAno hima zilAvat udadhijalanicayaH sacAsau ceti ghanodadhiH ) prtye| na24nI thI nAye baraphanI peThe jAmela ghanarUpa pANI ke je vIza 2 me prabhArI che. pratyeka narka ka nAve barapha ke samAna jamAhuA dhanarUpa pAnI ki jo bIsa hajAra yojana taka hai. An ocean with frozeu water 20 thousand Yojanas in depth, under every hell-world. ThA0 3,4; " sattasughaNavAesu sattaghaNodahINaiTThayA " vA0 3, 1: bhaga0 12, 1; 20, 6; sama0 86; ThA.. ghaNodahi. puM0 (ghanAdadhi ) tu| Guo za6. dekho uparokta zabda. Vide above. (2) ratnaprabhA pazcine karatA traNa valaya che. pahele dhaNodadhine, bIjo ghanavAyune ane trIjo tanuvAtane. ghanodadhi thIjelA ghI jevuM pANI. dhanavAta pighaLyA ghI jevo vAyu che. tanuvAta e sUkSma pavanarUpa che. e traNa valayanI keTalI keTalI jaDAI che ane pRthvIne pharatA kevI rIte rahela che te | citramAM batAvela che, citranI vaccenI jADI | ADI lAino ratnaprabhA pRthvInA pAthaDA ane ! saaNt| patAve che. ratnaprabhA pRthvI ke zrAsa- pAsa tIna valaya haiM. pahilA ghanodadhi kA, dUsarA ghanavAyu kA aura tIsarA tanuvAta kA. dhanodadhi thIje hue ghI ke samAna hotA hai. dhanavAta pighale ghI jaisA vAyu hai aura tanuvAta yaha sUkSma pavanarUpa hai. ina tInoM valaya kI kitanI kitanI moTAI hai aura pRthvi ke AsapAsa kisa prakAra sthita haiM yaha citrameM batalAyA hai. citra ke andara bIcakI jo moTI lakIreM haiM ve ratnaprabhA pRthvi ke pAthaDA (prastara) aura prAntarA ( antara ) batalAtI haiM. The three curves round Ratnaprabha world, viz. Ghanodadhi, Ghanavayu and Taoavayu. Ghanodadhi is like a condensed clarified butter. Ghanavata is like a fluid clarified butter and Tanavata is like thin atmo. sphere. The breadth and the positions of these three curves are shown in the picture. The deep black lines in the picture show the different layers and intervals of the Ratnaprabha world. bhaga01,62,10:12,5; sama020; panna. 2; --palaya. puM0 (-valaya ghanodadhireva valayamiva valayakaTakaM ghanodadhivalagam ) sAte narakAnI nIce vIza hajAra jojana pramANa ghanodadhi-baliyAne AkAre jAmela pAlI. sAta narakoM ke nIce vIza sahana yojana pramANa ghanodadhi-vartulA kAra se jamA humA pAnI. an ocean with frozen wnter circular in form, and twenty thousand Yojanas in depth under euch of the seven hell-worlds. ThA. 3, 4, bhaga0 17, 6; 20, 6, patna0 2; Page #671 -------------------------------------------------------------------------- ________________ macitra ardha-mAgadhI koSa :- . FR a6 yojana. ka 4 yo. Da 14 yo. .-1lI naraka. 18000 ----- 1pApaDI 3... yojana uMyo Anaro 195034 yo. 8 180000 13 pAthaDA. 13 oNnarA. -- - - - ghamana samAna asaMsTeyAna yA nanuvAna -- D.V.TALSANIY (vyAta yojana. ghaNodahi -(naraka) Page #672 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghata] ( 663 ) [ghaya-a ghata. na0 (dhRta ) vI. ghI, ghRta. Ghee; ___ clarified butter. sU0pa016 Vdhatta. dhA* I. ( * ) tapAsa 4211. tapAsa karanA. to search. (2) yala 23. prayatna karanA to try. ghattihAmi. bha. u. e. vivA0 1,6; ghatta. tri. ( gAtya ) dhAta 425aa yogya. ghAta karane yogya. Worthy to be killed; to be killed. sUya. 2, 7, 6; ghattha. tri. ( grasta ) 54AguM; dhezame. pakaDA huA; ghirA huA. Caught; surrounded: overpowered. pi. ni. 116; paNha 0 1, 3; bhaga012, 6: su. ca. 2, 53 1; (2) basA yesa; Mar) gye|. ghisa gayA duA; kITa vAyA huA worn out; rusted. gacchA0 18 ghana. tri. ( ghana ) is; gabhIra. gaMbhIra. Deep; sound; thick, kappa03, 38; (2) bhedha; 12sA6. megha; varSA. rain. prava. 1487; -paDalakaliya. tri. (-paTalakalita) 12sAinA vANAthA yuta varSA ke bAdaloM se yukta. full of clouds bearing rain. prava0 1487; ghamma. puM0 (dharma) ghAma, parabhI. dhUpa; garamA; | nApa. Heat;heat of the sun. ThA04, 4;pi0ni0303;-ThANa na0(-sthAna) -tApana 2thA.1; tA5 kSetra. uSNa-garamI kA sthAna; tApa kSatra. a region of heat. sUya0 1,5,1,12; -paka tri0 (-pakva) garabhI-tathA 5.41. garamI-dhUpa se pakA huA. ripened by the heat of the sun. vivA0 83 ghammA. strI. ( gharmA ) 59yI na24nuM nAma. prathama naraka bhUmi kA nAma. Name of the first hell. jIvA0 3, 1: bhaga012, 3; prava0611; 1085, ghaya-a. puM0 na0 (ghRta ) bI. pI. Ghee; clarified butter. nisI0 1, 5; dasa0 5, 1, 67; nAyA0 8; jIvA0 3, 3; uvA. 1, 34; bhaga. 11, 2; 15, 1; piM. ni. 210; su0 ca0 2, 447; utta0 3, 12, ThA0 4, 1; aNujo0 16; AyA.2, 1, 4, 24; prava. 206; 1430; gacchA . 66 kappa. 3, 46; 5, 11; 8, 23, (2) isa nobhatA 5 tathA samudanu nAma. ghRta nAmaka dvIpa va samudra. name of an island; also that of an ocean, jIvA0 3, 4; panna. 15; aNujA. 103; --udaga. na. ( udaka ) bInA dhuM vRta samudra 5ivil. ghI ke samAna ghRta samudra kA jala. water of the Ghrita Ocean resembling clarified butter. panna. 1: sU0pa0 20; jAvA 0 3; -kiTTi. svA0 (-kiTTi) bAno me - jI. ghI kA kITa maila. the dirt ofghee. prava0231; -kuMbha. puM0 (-kumbha ) ghAnA vI. ghI kA 917 931. a pot of ghee or clari. fied butter. bhaga016, 6 -meha. puM. (-megha ) baratakSetramA utsapiyAno jAne Ara besatAM 14 divasa sudhI megha varasyA pachI sAta dina sudhI trIje megha varase tenuM nAma. bharata deza meM utsarpiNI kA dUsarA zrArAlagaMtahI 14 dina do maMgha ke barasane ke pazcAt sAta dina paryaMta tIsarA magha barasatA hai vaha. the name of the last of the 3 dowupours of rain (each last __* gume 54 nammara 15 nA 5TaneTa (*). dekho pRe nambara 15 kI phuTanoTa (*). Vide foot note (+) p. 15th. Page #673 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghayapuraNa] ( 664 ) [ ghasiya ing for 7 days) at the begin. from all houses. bhaga0 2, 5; 3, 1; ning of the 2nd cycle (Ara) of -samudANiya. puM0 (-samudAnika-gRhaUtsarpini in Bharata - ksetra. samudAya pratigRhaM bhikSA yeSAM grAhyA'sti te jaM. pa. gRhasamudAnikAH ) prativara-hare bare mikSA ghayapuraNa. na0 (ghRtapUrNa) 12. ghevara. An | senAra gozAlA matane anuyAyI. pratighA article of food prepared with se bhikSA lenevAlA gozAlA ke mata kA anua great quantity of ghee. pi. arit. one who begs alms at ni. 461 each house; a follower of the ghayapUra. puM0 ( ghRtapUra ) 052. ghevara. Ans teuet of Gosala. ova0 41; article of food requiring a gharaka. na0(gRhaka) 32. gRha. A house.ova. great quantity of ghee to be | gharakoilA. strI0 (gRhakokilA) garekI; prepared. pi. ni. 461; lItagaNI. chipakalI. A lizard. cau0 ghara. puM0 na0 (gRha ) mAna; 29vAnuM sthAna 37; piM.ni. 355; 52. gRha; rahanekA sthAna; makAna. A house; | gharakoiliyA. strI. (gRhakokilA) me| a residence. ova017; aNujo0 127 pilo za>>6. dekho uparokta zabda. Vide 131, 134; utta. 6, 26, 30, 18; rAya. above. sUya. 2, 3, 25; 57; 4. ni. 165; bhaga0 1, 1: 2,1 gharaNI. strI. ( gRhiNI) 12 paNiyANI 24ii, 5, 7, 8, nAyA. 1; 8; 16, su.ca. mAryA gRha-svAminI; strI; bhAryA. A house. 1, 33: jaM. pa. ThA05, 1; uvA. 1, 77, wife: a wife nau. 35; utta0 214; paMcA0 14, 42, prava0 167; kampa0 5, gharaya. na. (gRhaka ) 52-marana. gRha-bhavana, 117; --aMtara. puM0 na0 (-antara) se A house. jIvA 03; nAyA. 1;prava0408; 12 vaccyenu mAtaI. do gRha kA madhyastha ghariNI. strI. ( gRhiNI) khI; 525NIyANI. aMtara. the distance between the strI; gRhasvAminI. A housewife; & two houses. kapa0 6, 27; -jAmA. __wife. su. ca. 1, 40; uya puM0 ( -jAmAtRka) 52 ||maa gRha gharoilA. strI. (gRhakokilA ) nAnI gare. jAmAta ghara javAMI. a son-in-law who choTI chipakalI. A Small lizard. panna. remains under the roof of his father-in-law. nAyA016-samudANa. | ghasa. na. (gha) mAnanI DITI 2; na0 (-samudAna-gRheSu samudAnaM bhikSATanaM zo mAnane yIzayo. jamIna kI bar3I gRhasamudAnam ) sAdhu sAmAnya re gaye darAra; kAlI jamIna kI darAra. A large gharathA gAyarI re te. sAdhu sAmAnya rIti crack in land. AyA. 2, 10, 166: me sarva gharoM se gocarI kare vaha. the | ghasA. strI. (ghasA) kSArayA bhUmi. kSAraway of begging alms i. e. beg. vAlI bhUmi. Saline soil. dasa. 6, 62; ging of alins by a Sidhu from | ghasiya. tri. (gharSita ) sej. ghisA huA. all houses without distinction; (Any thing) rubbed. dasA0 6, 4; indiscriminate begging of alms | saya0 2, 2, 63 Page #674 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghasira ] ghasira. tri0 ( ghasmara ) adharAyo; ja mAnA2. adhika AhAra karane vAlA. Voracious; gluttonous. zrogha* ni0 bhA0 133; gha. 0 ( ghasI ) mInanA DholAva jamIna kA utAra Sloping ground. ( 2 ) marU talaghara & cellar jIvA* 3, 3: ghAi tri0 ( ghAtin ) dhAta uranA2. ghAta karane vAlA. ( One ) who kills. zroSa0 nio bhA0 21; ka0pa0 1, 57 2, 44; kamma. na0 ( kama ) jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, meAhanIya ane aMtarAya e cAra karma; A minI ghAta nA . jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mohanIya va aMtarAya ye cArakarma; Atmika guNoM kI ghAta karane vAlA karma. Karmas destructive of the qualities of the soul i. e. those which obscure knowledge, faith, and those which delude and obstruct. zraNujo0 1279 ghAia - ya. tri0 ( ghAtita ) bhArI namApetuH bAta urAve. mAra DAlA huA; ghAta karAyA huA. Caused to be killed. nAyA0 8 bhaga0 7, 6; piM0 ni0 127; 274; ghAukAma. tri0 ( hantukAma) suMTavAnI i vAle. lUTane kI icchAvAlA. ( One) desirous to rob, spoil. nAyA* 18; ghANa na0 ( ghAlI. dhAnI. Parched grains. piM0 ni0 bhA0 40; ghANa na0 ( ghrANa ) prANedriya; nAsi; nA. ghrANAdayaH nAsikA; nAka. A nose; the doghANA sense of smell. 15 ThA0 vize0 205; utta0 32, 48, pana0 Ci * foot - note ( * ) p. 15th. Vol. 11/84 ( 665 ) 29 [ ghAridiya ThA05, 1; sUya0 2, 1,42, rAya0 57; zrogha0 ni0 285 pana0 23; prava0 5.67; 764; bhakta0 145; - pudgala. puM0 (-pugala ) sugaMdhI dravyaH sudhAno drava sugandhita dravya; sUMghane kA pudrala. 24 fragrant substance. padma0 36; -poggala puM0 na0 (- pudgala) nAsiAthI sevA yogya pudgala, nAsikAse grahaNa karane yogya pudrala atoms for or of the sease of smeli. bhaga0 6, 10 o0 42: - bala. na 0 ( -bala) dhAdriyanuM sAmarthya. ghrANeMdriya kA sAmarthya. power of the sense of smell. utta 10. 233 - maNanivvuikara. tri0 ( - manonivRttikara ) nAsikAne bhanane zAnti rAI nAsikA va manako zAnta karane vAlA (anything) quieting the mind and the nose nAyA 0 6; visaya. puM0 ( - viSaya ) nAsino viSaya-saMgha te. nAsikA kA viSaya- suMghanA - bAsa lenA. smell; smelling. nAyA0 17; -sahagaya. puM0 ( sahagata ) nAsiAnA saha dvArA puddhaca. nAsikA ke sahakArI pudgala. atoms which are associated with the seuse of smell. bhaga0 16, 6; 18, 7; ghAriNIdaya na0 ( ghrANendriya ) nAsi; sudhavAnI zakti dharAvanAra iMdriya; nAka. nAsikAH prAdriya; nAka A nose: organ of smell. panna0 15, naMdI0 4; bhaga0 8, 1:33, 1; nAyA 0 5., 17: zrava0 16; sama 0 6 - niggaha. puM0 ( - nigraha ) ghrANeMdriya- nAsineAbhAM pRSTa nam215 nI phuTanoTa (Ga) dekho pRSTa nambara 15 kI phuTanoTa (*) Vide For Private Personal Use Only Page #675 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghAta ] rakhanA. rAjavI te prANoMdraya- nAsikA ko vazameM one who controls the sense of smell utta0 26 2 ghAta pA0 I II. ( han ) ghAta-vadha-karanA. To kill. ghAe. vivA0 3; vu mAranA; ghAti vize 1240 0 ( 666 ) ghAettA. saM0 kR0 nAyA0 18; ghAita. he0 kR0 nAyA0 1; ghAijamANa ka0 vA0va0 kR0 nAyA0 18; ghAta. ghA0 I ( han+Ni ) dApa; dhAta rAvI. ghAta karanA To eruse to be killed. ghAyae. pre0 dasa0 6 10 sU0 11, 1:30 ghAyAvaha. gre0 0 prA0 su0 ca0 8, 180 ghAyamANa. pre0 va0 kR0 AyA0 1, 6, 4, 162: sU0 2, 1, 24, ghAta. puM0 ( ghAta ) bhAravu ghAta karanA karanA. Killing marder. bhaga0 15, tsu 1 (2) 23. naraka. hell sUrya 1.5, 15: ghAtAtri (ka) dhAtAI bhAra nAI. ghAtaka. Destructive; ( anything) that kills jaM0 pa0 NunAra 16422. ghAta - vadha karane vAlA. ( One ) who kills. ova 380 ghAti. tri0 ( ghAtin ) vadha ghAtizraya. tri0 (ghAtita ghAtitaH ghAta kiyA huA Killed; murdered. bhaga0 16, 6 nAyA0 8; ghAya. puM0 ( ghAta ) ve bAta 42. vadha karanA; pAta karanA Killing destruction. 0 ni0 488 nAyA 0 1; uvA0 8 241: paMcA0 6, 12, ka0 e0 2, 44 - umbhaDa puM0 ( ujjaDa ) dhAta vAne vikarAla ghAta karane ke ke samaya vikrAla rUpa dhAraNa kiyA huA. (one ) [ ghAsaka assuming a cruel and terrible appearance at the time of killing. nAyA0 8 - kara. zri0 (kara) nAza 24. vinAzaka. destructive. ka0 0 1 15 ghAyaca. tri ( ghAtaka ) lu| "ghAtaca " Vide. 26. dekho "ghAtazra" zabda. "ghAtatha" vize0 1762: ghAyaka. tri0 ( ghAtaka ) dhAta 2nAra ghAta karanevAlA ( One ) who kills jAMbA0 3, 3; nAyA0 2 ghAyaga. pri0 (ghAtaka) va hiMsA karanAra jAMva hiMsA karanevAlA. ( One ) who kills living beings. paMcA 223 ghAya gattA. strI0 ( ghAtakatA ) dhAtarIya 25. ghAtakIpanA kUpana Cruelty; destructiveness; murderous ness bhaga0 12, 7 C ghAyaNa na ( ghAtana) bhAra bAta rakhI mAranA ghAta karanA, Killing; murder. su0 ca0 8, 136; ghAyaNA. strI0 ( ghAtana ) bAtaurakhI te. pAta karanA. Murder killing parAha 1, 1 ghAyAyaNa na. ( ghAtanA ) zrAyasa ghAta karAnA. Causing ( another ) to wound or kill vivA0 3; ghAsa. puM0 (prAsa) gAyo kora nivAlA; grAsa. A morsel of food. ( 2 ) bhojana bhojana. food. sU0 1, 1, 4, 4 ova0 16 utta0 8 11 3 21 piM0 ni0 626; bhaga0 7, 1; vava0 8, 15 zrAyA0 1,6, 4, 6 ghAsaka. puM0 (ghAsaka) risa 15 zu. arasI: darpaNa. A mirror vivA0 2; - parimaMDizra. tri0 ( - parimaNDita ) arisAthI zolita arIsA-darpaNa se suzo Page #676 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghizra] [ ghUya bhita. adorned with mirrors. sAmane rInA. lakkaDa khoda kATa "cAmara ghAsaka parimaMDikaDi" vivA02; gra fagy. A kind of worm eat. ghia. na0 (ghRta) ghI. dhI; ghRta. Ghee; ing into wood. ThA0 4, 13 clarified butter. taMdu. ghuNA. strI. (ghuNa ) sAno 4 // 31; dhuNe. ghinodazra. puM. (ghRtodaka) dhRto'pi samudra; lakkaDa kA kIDA. An insect found dhAnA nayA paaliivaann| samudra. ghRtodadhi ! in wood or timber. rAya. 251%; samudraH ghI ke samAna jalayukta samudra. Name ghummata. va. kR. tri. (pUrNat ) mamatuH of an ocean having water tu. bhramaNa karatA huA; phiratA huA. like clarified butter. ThA* 4, 4; / Wandering; roaming; moving. ghisu. puM0 ( grISma) garamAna mosama; nAnI. __ ova. 21% grISma Rtu. Summer'. sUya0 1, 4, 2, ghummamANa. va. kR. tri. (pUrNat ) bhramatu; 10; utta0 2, 8, zramaNa 42tu. bhramaNa karatA huA. ghiNila. tri. (ghRNAvat ) yAta; yAyAna. Wandering; roaming. nAyA0 6; dayAlu; dayAvAna. Kind; compassion- ghullA. strI. (*) dipaNe 75; ate. 4. ni. 176H samAvagere. do indriya vAlA jIva; ghughuyaMta. tri. ( * ) dhudhu me| za6 zaMkha Adi. A to sented theing. 42. ghu ghu aisA zabda karatA huA. / panna. 1; Sounding "ghu. ghu" nAyA. 8; ghusiNa. na0 ( ghusRNa )sa2. kesara. Saf. VghuTTa. dhA* I. ( ghuT) pIsI. jala firon. mu. ca. 10:288; prava. 1468: pAnA. To drink water. (2) dhug. *ghusulita. va0 kR. tri. ( manthat ) hI ghUTa denA. to sip. vagerenuM manthana karatuM; chAsa levatuM. ghusa'ti. naMdI0 stha0 45; / dahI ityAdi kA mathana karatA huA. ghuTTaga. puM0 ( * ) sispesa pAtrane zuddha / Churning (urds etc. into whey 42vAno 552 / . kIcaDa lage hue pAtrako ! etc. piM0 ni0 573; zuddha karane kA patthara. A stone used ! ghUghUaMDaa.na. (ghUkANDaka ) ghusanA . to cleanse a bespattered vessel. ghughu kA aMDA. An egg of a shepi. ni. bhA0 15; ow!. vivA0 3: ghuTTa. tri0 ( ghuSTa ) uMthe 25re mokhAmela96 ghUrNata. va. kR. tri. (ghUrNamAna ) yathA ghossH| 423. ucca svara se bolA huA; uddhA. vipakSa yato. bhaya se vihvala hotA humA. SaNA kiyA huA. Spoken aloud; | Being destracted by fear of proclaimed aloud. bhaga. 15, 1; danger. pAha0 1, 3; utta0 12, 36; uvA0 8, 241; ghUya. puM0 (ghUka ) dhu576 dhu7. ghughU; ullU. ghuNa. puM0 ( ghuNa ) dhuNe; *tu vizeSa- An owl. nAyA0 8; paNha 0 1, 3; * numA 14 napa2 15 nI 5TanoTa (*). dekhna pRSTha nambara 15 kI phuTanoTa (*). Vide foot-note (*) p. 15th. Page #677 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghUrA] ( 668 ) [ ghora ghUrA. strI. (pUrA ) 1 pore zarIranA | Aya. jaMghA ityAdi zarIra ke avayava. A limb of the body such as thigh ete. sUya0 2, 2, 45; ghettava. tri. (grahItavya ) grahaNa 42yoya. grahaNa karane yogya. Worthy to be ___accepted. vize0 12; gheyavva. tri0 ( grahItavya) so " ghettabdha" | za6. dekho " ghettava " zabda. Vide " ghettabva" bhaga0 8, 6; gheroliyA. strI. ( gRhakokilA ) gatI. chipakalI. A lizard; a small house lizard. jIvA. ghoDa. pu. (ghATa-azva ) yo. azva ghoDA. __A horse. gacchA0 125; ghoDaga. puM. (ghoTaka ) me tano yo| eka jAti kA azva. A kind of horse. prava. 246; panna. 1; sUya. 2, 2, 45; ghoDaya. puM0 (ghoTaka ) DA. azva; ghoDA. A horse. uvA0 2, 84; -muha. na. (-mukha ) koDAnA sksso| mAnu zAstra. azva ke cinhoM kI parikSA karane kA zAstra. a science treativg of the marks by which a horse can be tested. aNujo. 41; ghora. tri. (ghora) ghara: bhaya 32 hAsa. ghora; bhayaGkara; dAruNa. Dreadful. "ghoraniuraMga kaMdaracalaMta bIbhatthabhAvANaM " bhaga0 16,6 paraha. 1, 1; nAyA.16%;17;aga01,13,2; dasa0 6,11,2,14; uvA- 1,76; bhova. 21; 38; utta0 4, 6, 6, 42, 25, 38% prava. 511; paMcA.7, 12, 18, 19, bhatta. 11; gacchA. 5; (2) mA 75vAnA 59) saMzaya 29 te hu042 itya. jisameM jIvita rahane kA bhI bhaya ho aisA duSkara kRtya a perilous, hazardous undertaking. pAyA. 1, 4, 4, 136; -aMsupAya. puM0 (-azrupAta) sunI / dhAra. azruoM kI dhArA; azrupAta. stream of tears.nAyA06;-prAgAra. puM0 (-mAkAra ) bhaya 42 mA 42, mAti. bhayaMkara AkRti. terrible appearance. bhaga0 3, 2; --guNa. puM0 (-guNa ghoro'nyairduranucarA guNA mUlaguNA yasya saH) sarvottama guNavAna sarvottama guNavAn. (one) extraordinarily virtuous; (one) possessed of insuperable qualities. bhaga0 1, 1; -tava. na0 (-tapas) saMsAranA sumanI 31 2hita tI . saMsAra ke sukha kI icchA rahita tapazcaryA austerity without desire of worldly happiness. Tha0 4 2: --tavasli . puM0 (-tapasvin ) huzvara ( TA) . bhayAnaka, mahAn tapa vAlA. one practising austere penance. nAyA. 1; bhaga. 1, 1; -baMbhaceravAsi. tri. ( - brahmacarya vAsina) mahAyajhayartha pAsanA2, 565sata vAlAne dukara evA brahmacaryanuM pAlana 42nA2. mahA brahmacarya pAlane vAlA. (one) practising strict or austere continence. nAyA. 1; bhaga0 1, 13 --ruva. na. (-rUpa) 3.205; 8ma 25. DaraunA rUpa-AkRti- dreadful appearance. utta. 12, 25, bhaga. 16, 4; --visa. na. ( viSa ) saya 42 jhera; jenI gaMdhathI hajAro ja mare tevuM. bhayakara viSa; jisakI gaMdha se asaMkhya jIvoM kA nAza ho. deadly poison. bhaga. 15, 1; ~veyaNA, strI0 (-vedanA ) mahA du:5; saya 42 pIst. mahA duHkha, bhayaMkara pIr3A. severe pain, affliction. bhatta. Page #678 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghola] [ ghosa 160; - vvaya. tri0 (-vrata ) 42 | to take out juice. sUya. 2. 2; mahAtAne pAnA2. duSkara mahAvratoM ko | 63zrIva0 38, pAlane vAlA. ( one) who observes gholita. tri. (gholita) numA pala zaw. full vows difficult to practise. ! dekho Upara kA zabda. Vide above. nAyA0 1; dasA0 6, 4; ghola. pu. (ghola) hine 457mA mAMdhI gholira. na0 (gholanazIla) paNe 52 te. mil nAmayu-jI |ddhii nAma te. dahI | vartulAkAra ghUmanA. Circular, tortuous ko kapaDe meM bAMdhakara chAna DAlanA-pAnI motion. su0 ca0 1, 4, nikAla denA. The process of ex. Vghosa. dhA0 I, II. ( ghuSa ) uthe 2vare tracting water out of curds mora ucca svara se bolanA. To speak by tying it in a cloth prava 0230; loudly. gholaMta. tri. ( gholayat ) vaaymaa| yatu; ghosaMti. nAyA0 5 ugatuM. hilatAhuA; DhIlA calAyamAna hotA ghoha. nAyA5,13, 15, 16; mu0ca. 2, huA. Swinging; shaky. ova. 12; 181; jaM. pa. 5, 123: kappa. 2, 14, ghosittA. saM. kR. nAyA. 12; gholaNa. na0 (gholana) gho / sane mAM- ghosatta. ogha. ni. 648; gajIyatI zanIya yogayumasaNa. gholanA; ghosAveha. nAyA. 16 aMgUThA va uMgalI se karI ke samAna gholanA; | ghosa. puM. (ghoSa ) gosa; gAyona vArnu masalakanA. Pressing round by sthAna. gokula; gauoM kA sthAna, A house means of the thumb and the for keeping cows in. utta030, 15, fingers; e. g. a mango. viza ThA0 2, 4; sama032; veya. 1, 6; (2) ghosa 2043; nAmanuM trIjA ane cothA devalekanuM vimAna. gholamANa. va. kR. tri. (gholayat ) yojanA ghosa nAmaka tIsare va cauthe devaloka kA 72. gholatA huA. Rubbing. ka. pa. vimAna. name of a heavenly 2, 103 abode of the third and the gholavaDa. na0 ( gholavaTaka ) liMbonIne fourth Devaloka. sama0 6; (3) temA 5i nAme te; haliyAM. dahI ko gholakara 212; mayA. svara; zrAvAja. sound. usameM baDe DAlanA; dahIbaDe. A kind of maMdI0stha. 6, nAyA06, bhaga015,1; su0ca. food prepared of tiny cakes 2, 587; jaM. 50 (4) yu nAyu dipped in curds inixed with samasvara vizeSa uccAra-vaidArAdi para salt etc. This is known as sosate. UMcA nIcA va samasvara vizeSa Dahilbada. prava0 230; uccAra-udAttAdi svara kA uccAra karanA. gholizra-ya. tri. ( gholita) yasevesuM; bhanthe. speaking in higli, low or j; 42||nii pI ghose. mathana kiyA huA; middle accent. vize0 851; piM.ni. zrAma ke samAna ghulA huA. Churned; 440; aNujo0 13; (5) tAnata bhAra pressed round (e. g. a mango) | gatanA sapanapatino candra. stanita kumAra Page #679 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghosa ] ( 670 ) [GakArapabibhatti jAti ke bhavanapIta kA indra. Indra of with acquiring knowledge. the Bhavanapati gods of the zrAva0 4, 7; Stanitakumara kind. nAyAdha03; / ghosaNa. na0 (ghoSaNa ) baTAnI za6. ghaMTA (1) ghosa nAmanu pAMyamA yo vimAna ___kA nAda. Sound of a bell. rAya. 40; ke jyAMnA devatAnuM daza sAgaranuM AyuSya | ghosaNA. strI. (ghoSaNA ) M2 12; cha. ghosa nAmaka pAMcaveM devaloka kA eka 2. prasiddha-patrikA; DhaMDherA. ProclavimAna ki jahAM ke devatAoM ko daza sAgaroM mation. jaM. 50 5, 123; 115; ata. kA AyuSya prApta hotA hai. name of a 5, 1; nAyA. 13; 15, heavenly abode of the fifth | *ghosaya puM0 ( * ) sArasI; naan| Devaloka, the gods here live ariso. darpaNa; AInA; choTA darpaNa. A ten Sigaras of time. sama. 10 small mirror. bhaga. 11. 11; --visuddhikArazra. tri0 (-vizuddhi- ghosADa. puM0 na0 (ghosAtaka) ghIsasi; kAraka ) Gul-24nuhAta-2varita Adi zAyara tinI me M. turAI; zAka zuddha kyAra 42nA2. udAtta-anudAtta- __ vanaspati kI eka jAti. A kind of svarita Adi zuddha uccAra karane vAlA. (one) vegetable. prava0 243; using high, low and circum. ghosAI. strI. ( ghoSAtakI ) ghIse15-- flex accents in speecb. dasA. 4, turIyAnI 36. turaI kI bela. A 16; -hINa tri. (-hIna ) sUtrAno cre sper yielding fruit which is uccAra karavAmAM dIrgha hoya tyAM rahasya, be ! ___used as vegetation. panna. 1; 17: mAtrA khAya tyAM me mAtrA movI te; jJAna- ghosADiyA. strI. (ghoSAtakI) 4.25ti nA 14 atiyAramAno me. sUtra pATha kA / vizeSa; ghIse.31. vanaspati vizeSa; TAMDAre uccAra karane meM dIrgha ho vahAM vhasva, do / ___ kI bela. A kind of vegetation. mAtrA hoM vahAM eka mAtrA bolanA; jJAna jIvA0 3, 4; rAya0 54; ke 14 aticAra meM se eka. wrong prey. ghosia. tri. (ghoSita) 2 4. sAha nunciation of seriptural text; | 5 . prasiddha kiyA huA; dUMDI piTAIhuI. one of the 14 faults connected Publicly proclaimed ogha0ni0645; kArapavibhatti. puM0 ( hakArapravibhakti ) / thing ) of the shape of the nA Aja ne nA vizeSa. ha kAra letter " "; a kind of a drama. kI AkRti ke samAna; nATaka vizeSa. (Any- rAya. * gumo 14 napa2 15 nI 5TanoTa (*). dekho pRSTa naMbara 15 kI phUTanoTa ( * ). Vide foot-note (*) p. 15th. Page #680 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 671 ) [cau ca. a0 (ca) bhane; sI. aura; phira. And; moreover, (2 ) pAhapUra. pAdapUrti. an expletive. ka. gaM0 1, 3, 23; 26, 37, 42; dasa. 4, 15, 5, 1, 17; 5, 2,8;6, 6, 18, bhaga0 3, 1; nAyA. 1; 8; 12; 16; AyA0 1, 1, 1, 11; naMdI. stha* 20; 21, uvA0 1,14, capra-ya. puM0 ( caya ) 4theI. samUha. A | collection. ( 2) - korenu yAta2. iMTa, patthara Adi kA cunAva. piling of bricks ete. piM0 ni0 2; 101; utta. 28, 33; paeha. 1, 5; sUya. 1,10,3; (3) zarI2. zarIra. body. aova0 40 (4) zarIranuM nA. zarIra kA tyAga karanA. giving up or abandoning one's body. zrova0 40; caiya. tri. ( tykt)ch|uy; adj. choDA huA; tyAga kiyA huA. Abandoned; given up. bhaga0 7, 1; paraha. 2, 1; ogha ni. 115 cAyavva. vi. ( tyAvya ) yA yo5. tyAga ne yogya; choDane yogya. Worthy of being abandoned. sU0 ca0 4, 186; cau. tri. (catur ) yAra, yAnI sa . cAra; 4 kI saMkhyA. Four; the mumber 4. utta0 3, 1; 36, 63; aova0 31; aNujo0 8; bhaga0 1, 1; 5; 2, 1; 5.8, 6, 6, 7, 6; 16, 5; 17, 1; 24, 6; nAyA. 1; rAya. 18; dasa0 7, 1: uvA0 1, 18; ka. gaM0 1, 30, 33; 46; 2, 4; paMcA0 17, 6; dasA* 7, 1; panna. 1; 4; vivA0 5; su. ca. 1, 2; nisI0 16, 6: 12; piM.ni. 4; veya. 3, / 14; vava0 6. 36%; jaM. pa. 5, 112; -kanna. tri. (-karNa) yArAne gayesa (vAtA). cAra kAnoM meM gaI huI ( bAta ). (a. story ) known to two persons. aogha0 ni0 760; -kuDa. puM0 (-kuDava) yAra 75-dhAnyana bhA5 viza5. eka prakAra kA dhAna nApane kA mApa. a measure of capacity equal to four Kudavas. prava0 518 -kasAya. puM0 (-kaSApa) adha, mAna, mAyA bhane sona se 2.2 454. cAra kaSAya-krodha, mAna, mAyA aura lobha. the four evil passions viz. auger, pride, deceit and greed. Ava0 1, 4; dasa0 7, 57; 6, 3, 14; -koNa. tri. (koNa -catvAraH koNA yasya) yAra musAyA); ye||25. cAra konoM vAlA; catuSkoNa. quadrangulhe. " sauttArApo maNiputraddhAo ca ukkoNAo" rAya. bhaga. 13, 6; -gAhA. strI0 (-gAthA) 2 gAthA. cAra gAthA. four verses. veya. 3.20: -guNa. tri. (-guNa) yAra . cAra gunA; caugunA. fourfold. jaM. pa0 5, 116; bhaga0 24, 1; ka. gaM. 3, 10; -guNiya. tri0 (-guNita) yoga caugunA. fourfold. bhaga0 24, 1; -ghAi. na. ( -ghAtin ) sAnApIyA yAra yAti ma jJAnAvaraNIya Adi cAra ghAti karma, the four kinds of Karma which obstructs right knowledge ete. ka. gaM0 4, 72; - ThANa. na0 ( - sthAna ) bhanI yA2 gliiy| 2sa. karmoM kA catuHsthAnika rasa. the fourfold state of Karma as regards its Page #681 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cau] ( 672 ) [caDa acuteness ete. ke. gaM. 5, 64; ---Naui sro0 ( - navati ) yorA; 64. cArAnaveM; 64; ninety-four; 94. sama0 64; ---NANovagaya tri. (jJAno. pagata ) mati, zruta, mAthi bhane manazyaya se yAra sAnayA yu:1. mati, zruta, avadhi aura manaHparyava ina cAra prakAra ke jJAnI se yukta. Possessed of four kinds of knowledge viz. Mati, Sruta, Avadhi and Manahparyava. nAyA. ; nAyA. dha0 - taNu puM0 (-tanu) zarIra catuSka, zarIra nAmakarma, aMgopAMga ! nAmakarma saMghayaNa nAmakarma ane saMhANa | nAmabha ye yA2 pratino samU. zarIra catuSkA zarIra nAmakarma, aMgopAMga nAmakarma, saMhanana nAmakarma aura saMsthAna nAmakarma ina cAra prakRtiyoM kA samudAya. the fourfold Karmic matter viz. Sarila Naina Karma, Angopange Nama Karma, Sanghuyana Nama Karma and Santhana Numa Karma. ka. ga. 5, 21% ~ttIsa. tri0 ( -triMzat ) yogIzaH 34. cautIsa, 34; Thirty-four; 34. "cauttIsabuddhavayaNAtisesepatta" ova. 10; nAyA0 8; ttIsama. na. (triMzattama) seLa upavAsa bhegA karavA te; tetrIza bhaktaTaMkane lAga karI cotrIzame raMkane pAraNuM 42 te. solaha upavAsa ikaThe karanA; 33 bhakta-bhojana kA tyAga kara 34 veM samaya pAraNA karanA. sixteen fasts; taking food after a fist of thirtythree meals. nAyA0 1; -dasaNa na0 ( -darzana ) zanAvaraNIya bhanI cakSudarzanAvaraNIya Adi cAra prakRti. darzanAvaraNIya karma ko cakSudarzanAvaraNIya / vagairaha cAra prakRtiyA~. the fontfold Karmic variety of the Karma called Darsanavaraniya. ka. gaM0 2, 12; --daMta. puM0 ( -danta ) yAra hAnta maratIla. hastiratna; cAra dAtoM cAlA hAtha! an elephant with four tusks. bhaga0 15, 1; nAyA0 1; ThA0 6; kapa. 3, 33; -isama. tri. ( -dazatama) yobhu. caudahavA. fourteenth. vava. 6, 41; bhaga. 16, 14; 25, 7; nAyA. 1; 14; -hisi. a. (-rdiz ) pUrva, pazrima, uttara bhane dakSiya se yA hizAmI. cAra dizAeM; pUrva, pazcima, uttara aura dakSiNa. the four quarters east west etc. nAyA0 6, 13, -navai. strI0 (-navati) yorANa: 64ii 4. 64 ko saMkhyA . ninety four'; the number 91. ka. gaM. 3, 13: 11, -nANa. na0 ( - kSAna ) bhati, zruta, pachi mane mana:555 meM yAra jJAna. cAra jJAna; matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna aura manaH paryava jJAna. the four kinds of knowledge viz. Mati, Sruta, Manahparyava and Avadhi. go 1306; -nANi. tri. (-jJAnin ) yA2zAna vANu. cAra jJAna vAlA. possessed of the fuar kinds of knowledge. su. ca. 3, 1; 16, 47; bhaga. 8, 2;-nANojagabha. puM0 strI0 (-jJAnApagata) yasa zAnana ch| anya yA2 jJAnathI yuta.kevala jJAna ko choDakara zeSa cAroM jJAnoM se yukta. possessed of all ( the remaining four ) kinds of knowledge except Kevala Jna. na. bhaga01, 1; --paMcaga. na0 (-paJcaka) yAra pAMya. cAra pAMca, four or five.dasA. Page #682 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cau ] ( 673 ) 6, 16 - pajjavAseya. tri0 (- paryavasita) cAracAranA thAka karatAM jemAM cAra zeSa rahe te. cAra 2 kA thoka karane para jisameM cAra zeSa raheM vaha saMkhyA any sum in which the remainder is four, after it has been divided into parts each containing four. bhaga0 18, 4; 31, 1; - pajjAya. puM0 ( - paryAya ) nAma-sthApanA- dravya-bhAva e cAra paryAya. cAra paryAya; nAma, sthApanA, dravya aura bhAva. the four Paryayas viz. Nama, Sthapana, Dravya and Bhava. vize0 73; - paraNa. strI0 ( - paJcAzat ) yopananI saMkhyA. copana kI saMkhyA. fiftyfour. jaM0pa02, 31 - pallAhiya. tri0 ( - pazyAdhika ) yAra pasyopame adhi. cAra palyaoNpama adhika. exceeding by four Palyopamas ( a measure of time ). ka0pa02, 107 - porisiya. tri0 ( pauruSika ) yAra poranaM. cAra pahara vAlA. of or extending to four Praharas ( one Prahara = 3 hours ) bhaga0 11, 11 -- prasibaya. tri0 ( - pradezika ) prema yAraparabhAgu the| bhjecheteve| ( 24-6 ) catupradezika caupradezI (saMgha). jisameM cAra paramANu mile rahate haiM vaha skandha a molecule consisting of four atoms. aNujo0 74; bhaga05, 7; ----paDoyAra. tri0 (-prasthavatAra ) yAra vibhAgamA vibhakta. cAra bhAgA~ meM vibhakta-baMTA huA. divided into four parts. bhaga0 25, 7: prANa. tri0 (- paJcAzat ) thopana; 54. caupana; 54. fifty-four; 54. nAyA0 dha0 3; 4; bhaga0 25,6,7 - padI. strI0 (-padI ) tiryaya strI; yopagI. tiryazca jAti kI strI; catuSpada strIVol. 11/85. For Private liMgI pazu a female quadruped. jIvA 0 1 - padesi tri0 (-pradezika ) lubhe|"cuppesin" 106. dekho " cauppae sizra" zabda. vide' cauppaesibha " bhaga012, 4; - paya- a. tri0 (-pada- catvAripadAni pAdAyasya) yoge; yAzyagavANaM. gAya - ghoDo - hAthI vigere. caupagA cAra pairoM vAlA; gAya, ghoDA hAthI vagairaha. & quadruped; e. g. a cow, horse etc. nAyA 08; bhaga0 7, 4, 8, 1; jIvA 0 1; 3; 4; piM0 ni0 76, jaM0 pa0 7, 153; panna0 1; sama 0 34; utta0 13; 24 AyA 01, 2, 3, 50 ThA0 4, 4; aNuja 0 61; 131; ( 2 ) 25 mAsanI amAvAsyAne divase ramAvatuM cAra sthirakaraNamAMnuM bIjuM karaNa; 11 karaNamAMnuM nava 42 prayeka mAsa kI amAvasa ke dina Ane vAle cAra sthirakaraNoM meM se dUsarA karaNa; 11 karaNoM meM se nauvAM karaNa. the second of the four SthiraKaranas, falling on the fif teenth day of the dark half of every month; the nineth of the eleven Karanas uvA0 1, 18, jaM0 pa0 vize0 3350; - pyAra. puM0 (-prakAra) yAra aDAra - neha. cAra prakAra -bheda. four varieties. ka0 gaM06, 66; - pAya. puM0 (-pAda ) / "cauppaya" za'6. dekho "cauppaya" zabda. vide "cau ppaya zabda bhaga0 15, 1 - puDaya tri0 (-puTa- ka) yAra paDa vAlu cAra puDavAlA. Having four folds "sayamevaca upuDhayaM dArumayaM " bhaga0 3, 2; nAyA0 1; phAsa. puM0 ( - sparza ) yAra sparza. cAra sparza. four kinds of touch, bhaga0 20, 5; ka0 gaM0 5,78; - bhAga. puM0 (- - bhAga) yaturthIza; yothe| d' [ cau Personal Use Only Page #683 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cara] ( 674 ) [cau lA. cauthA hissA; caturthAza. one-fourth. utta0 26, 8; 30, 21; aNujo0 132; -bhaMga. puM0 (-bhaMga ) yAra vi445-meha. yolA . cAra vikalpa-bheda. four varieties. " suddhaNAma ege suddhe suddhaNAmaM ege asuddha asuddhaNAmaM ege suddhe asuddhaNAmaM ege asuddhe caubhaMgo" ThA0 4, 1; paMcA0 5, 6; 12, 44; bhaga. 6, 6: -bhaMgI. strI0 (-bhaGgI-catvAro bhaMgA: samAhRtAH) yomanI. cAra bhedakI racanA. four varie. ties. panna. 10; prava0 171: ...-mAsa. puM0 (-mAsa) yAra mAsa-bhalInA. cAra mAsa. four months. ka. gaM. 1, 18%; -mmuha. tri. (-mukha --catvAri mukhA. nyasya ) yA2 bhuvANu; nA yAre dizAmA 12vAla-dara-sAya te prAsAda sI. cAra muMha vAlA arthAt jisake cAroM dizAoM meM cAra dvAra hoM vaisA prAsAda-mahala. fourfaced; a palace having gates facing all the four directions. kA 4, 88; bhaga0 2, 5; 3, 1; 7, 5, 7; zrova. 27; rAya. 201; nAyA0 1,16; -rAi. strI0 (-rAtri ) yA2 rAtrI. cAra rAtri. four nights. ka. pa. 4, 23; -rAya. na. (-rAtra) yAra rAtrI. cAra rAta. four nights. nisI0, 5; -rUva. tri0 (-rUpa ) yAra bhUniyAj. cAra mUrtiyoM vAlA. four-shaped; having four shapes. su0 ca0 3, 61: -vairitta. ni. (-vyatirikta ) yAthA bhinna. cAroM se bhinna. different from four. vize0 303; -vana. tri. (-paJcAzat ) yopana; 54. caupana; 54. fifty. four;54. sama0 54; ----banna. puM0 (-varNa) varzayatu ; pazu, bhaya, 2sa bhane 25za se nAma bhanI yA2 prati. varNacatuSka; varNa, / rasa, gaMdha; aura sparza ye nAmakarma kI cAra prakRtiyAM. the four varieties of Namakarma viz. colour, smell, taste and touch. ka. gaM. 5, 6; -vAsapariyAga. tri. (-varSaparyAyaka) yA2 varSa nAhI . cAra varSa kI dAkSA vAlA; cAra varSakA dIkSita. ( one ) with a Diksi ( asceticism) of four years, standing. vava0 10, 21, 22, 23, 24; --bvigappa. puM0 (-vikalpa ) yAra 4i85-prAra. cAra vikalpa -prakAra four varieties. ka0 pa0 2,7; -sahahaNA. strI0 (-zraddhAna) yA2 sa.95; 41. chavAdi tatvano abhyAsa kare, paramArthadazI AcAryAdinI sevA karavI, ninhAna saMga na kare ane pAkhaDIne paricaya na 423 // 2 yAra samatinI s669e|. cAra zraddhAeM: jIva ajIva Adi tatvoMkA abhyAsa karanA, paramArthadarzI prAcAryoM kI sevA karanA, ninhavoM-kumata pravartakoM kA saMga na karanA, zrIra pAkhAoM se paricaya taka na karanA. the four varieties of right faith viz. spiritual study, attendance upon a spiritually enlightened preceptor, avoidance of Nin. havas and of heretics. prava. 640%; --samaiya. tri. ( -sAmayika ) yA2 samayanu. cAra samaya-kAla kA. of four Samayas ( or units of time ). bhaga0 25, 8; -samayasiddha. puM0 (-samayasiddha)one si yayA yAra samaya yA che te. jise siddha hue cAra samaya hue haiM vaha. one after whose Siddhahood 4 Samayas have elapsed. panna0 1; -saya. na. (-zata) mese| nayA2. eka sau aura cAra. one hundred Page #684 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caukka] ( 675 ) [caukka and four. ka. gaM0 2, 15; --sayari. strI0 (-saptati ) yamAtera; 74nI sabhyA. cauhattara; 74 kI saMkhyA. seventy-four; 74. ka. gaM. 2, 5; -saraNa. na. (-zaraNa ) arikhata, si6, sAdhu ane dharma me yA2nu za295 ( Azraya) se te. ArahaMta, siddha; sAdhu aura dharma ina cAroM kI zaraNa lenA-Azraya lenA. resigning oneself to these four viz. Arihauta, Siddha, Sadhu and Dharma. (2) 625/nnA pe| me| 5/nnA (purata)nuM nAma. dasa painnAoM meM se eka painnA-pustaka. name of one of the ten books known as Painnas. cau. 11; ~~saraNagamaNa. na0 (-zaraNagamana ) yAra sh26| sevA. cAra zaraNa-Azraya lanA. resigning oneself to the four e. g. Arihanta etc. paMcA0 2, 27; -sAla. tri0 (-zAla ) yatu:zAsa; yAra mANAtuM (52). cAra aTArI vAlA makAna; cAra majalA ghara. four-storeyed. jAvA0 3, 3; -sira. na0 (-ziras-catvAri zirAMsi yasmin ) vadanAmAM cAra vakhata gurUne mastaka namAvuM te. vandanA karate samaya cAra bAra guru ke zrAMga mastaka namAnA-TekanA. act of bowing one's head four times while saluting a preceptor. sama0 12; ---heu. puM0 ( -hetu) mithyAtva mAmi -dhanA yAra tu. mithyAtva zrAdi karmabandha ke cAra hetu. the four causes of Karmic bondage viz. heresy etc. ka. gaM. 4, 53, caukka. puM0 (catuSka) 2 22tA megA yatA dAya te 25-yo; yogATa. cauka; vaha jagaha jahAM cAra mArga prAkara milate ho. A square where four roads meet. ova. 27; utta0 16, 4; aNujo0 134; bhaga* 2, 5, 3, 7, 5, 7; kappa0 4, 88; nAyA0 1, 2, veya. 1, 12; (2) yAro sabhUla-tyA. cArakA samUha. a group of four. bhaga. 8, 1; 11, 1, 12, 4: 18, 4, 20, 5: 24, 12, 33, 3; piM0 ni0 3; jIvA0 3, 3; panna0 23, rAya0 201; aNujo08; prava0 637; ka. gaM0 1, 4; ~~-Naya. puM. (-naya) yA2 nayane bhAnanAra se 2155 mata. cAra nayoM ko mAnane vAlA eka zrAjIvikamata-saMpradAya. a tenet named Ajivika believing in four Standpoints. sama0 12; - iya. tri0 (-nayika) yAra nayI 12tunA piyAra karaNara; je naigamanA sAmAnya aMzane saMgrahamAM ane vizeSa aMzane vyavahAramAM samAvI tra zabdanayane eka rUpe mAnI saMgraha, vyavahAra, jusUtra ane zabda-e cAra naya mAnatA et te. cAra nayoM se vastu kA vicAra karane vAlA; jo naigama ke sAmAnya aMza kA saMgraha meM aura vizeSa aMza kA vyava. hAra meM samAveza kara tInoM zabda nayoM ko eka rUpa meM svIkAra kara saMgraha, vyavahAra, RjusUtra aura zabda ye cAra naya mAnane vAlA. (one) who looks at a thing from four standpoints; (one) who believes in the four standpoints viz. Saigraha, Vyavahara, Rujusutra and Sabda, including Sangraha Visesa in Vyavahara and taking the three Sabda Nayas to be one. sama0 22; -saMjoya. puM0 (-saMyoga ) yA2 mAranA ne-sayoga. cAra boloM kA saMyoga. conjunction of Page #685 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caukkaga ] ( 676 ) [cauttha four words. aNujo0 127; taught by the 22 intermediate caukkaga. puM0 na0 (catuSkaka) mA "ca-1 Tirthankaras. nAyA0 12; ukka " za6. dekho " caTakka" zabda.. cautIsaima. na0 (catusviMzattama ) sAkha 5Vide " cauka" bhaga0 20, 5; vAsa. solaha upavAsa Sixteen fasts. caukkaya. puM0 na0 (catuSkaka) shubh| " ca- bhaga. 2,1; uka' za6. dekho " caukka " Vide cauttha. ni. ( caturtha) yoya; yoyA naparnu. " cauka" bhaga0 31, 1; cauthA; cauthI saMkhyA vAlA. Fourth. jaM. caukkhutto. 10 (catuHkRtvasa ) yAra pAra. pa0 7, 151, 162; pAyA0 2, 4, 1, cAra bAra. Four times. ka. pa. 132; sama08; ThA0 6, 2; utta0 26, 16; bhaga0 1, 1, 2, 1; 4; 4, 10, 5, 6; caugai. strI0 ( caturgati) 24 tirthaya manuzya 7,8, 10, 15, 1, 16, 4, 24, 1; aneyatA se yAra gati. naraka, tiryaJca, 16,26,1835, 10; uvA0 1,71; nAyA. manuSya aura deva ye cAra gatiyAM. The four 4; 78; 16nAyA0dha04; piM.ni. bhA. states of existence viz. hellish, 14; 264; piM0 ni. 223; dasa0 4, 6, beasts, human and divine. 4,1, dasA0 7, 8, panna. 4; kappa0 1, 2; cau0 11; ka. gaM. 5, 68; -micchA .. 8; (2) yAtha mAta; me 5vAsanI strI0 ( -mithyA) yA2 gatinA mithyASTi saMjJA. eka upavAsa. a term denoting 073 / . cAra gati ke mithyAdRSTi jIva one fast. nAyA. 1; 5: 16; paMcA. heritical souls in the four 16, 7; ----ahi. pu. ( -zrAhnika) states of existence. ka. gaM. yothe 2 hivase mArato tA. caudhArA; 5, 68 cauthiyA jvara; tIna 2 dina ke bAda zrAne caugai a. tri. ( caturgatika ) yA2 gatimA vAlA bukhAra. fever making its 52nA2. cAra gatiyoM meM ghUmane vAlA. appearance every fourth day. Incarnating in the four states jaM. pa-paya. na. ( -pada ) yAthu 56; of existence. prava. 26; gAthAnu chesTuM 56. cauthA pada; gAthA kA caujAmadhamma. puM0 ( caturyAma dharma) yAra antima caraNa. the last or fourth mahAvrata rUpa dharma, ahiMsA, satya, artha line of a verse. dasa0 6, 4, 2, 3; ane aparigraha e cAra mahAvratarU5 vaccenA -bhatta. na0 (- bhakta) yoya mata5 pIsa tIrtharAye matAvara ghama. cAra eka upavAsa-arthAta upavAsa karavAne Agale mahAvrata rUpa dharma; ahiMsA, satya, acArya aura divase eka vakhata jamavuM ane upavAsa aparigraha ina cAra mahAvratoM vAlA bIca ke 22 pachIne dIvase paNa eka vakhata jamavuM tIrthakaroM dvArA kahA hubhA dharma. The creed eTale upavAsanA be bhakta ane AgaLa in the form of the four vows pAchaLa divasano ekeke bhakta maLI viz. non-killing, truth, ron. cAra bhakta-(bhojana)no tyAga te upastealing and non possession pAsa ayayA yAyalAta 4Aya. caturtha bhakta of worldly effects--this was nAmaka tapa; eka upavAsa arthAta jisa dina Page #686 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cautthaga] ( 677 ) [cauddasa upavAsa karanA ho usake pahile dina eka vize0 665; dasA0 6, 2, pana. 3 samaya khAnA aura upavAsa ke dUsare dina bhI | jIvA02; nAyA07:8; bhaga01,5,6,8,15,1; eka vakta bhojana karanA, isa prakAra upa- | cauddasa. tri. (caturdazan-caturadhikAdaza ) vAsa ke do bhakta aura Age pIche ke donoM yA 6za ane yA2. caudaha; dasa aura cAra. dinoM ke do bhakta milAkara cAra bhakta- Fourteen. jaM. 505, 116; sama014; bhojana kA tyAga upavAsa athavA caturthabhakta zrova038; aNujo0142; bhaga0 1, 1,5,8; kahalAtA hai. a fast with one meal 11, 11,25, 1; 26,6; 31, 1: ka. gaM. only on the previous day and 1,25, 2, 30; nAyA0 1; 8; 13; su. one meal only on the succeed- ca0 2, 37; vava. 10, 2, panna. 4; ing day, there being four -jihANa. na. ( -jIvasthAna) yA meals in three days. vize0 1272; sthAna-gunahAya caudaha jIvasthAna-guNaova. 16; bhaga0 1, 1; 25, 7; paraha. sthAna. the fourteen Gunasthanas 2, 1; jIvA0 3,3; nAyA. 8; panna. 28% or spiritual stages. ka. gaM. 4, 2; -bhattiya. tri. (-bhaktika)yAya mata- -puvva. na0 (-pUrva) yA pUrva-mAgama me 15vAsa nAra. ekeka upavAsa karane vizeSa ke je hAla vichinna thaI gayela che. vAlA. (one) who does one fast caudaha pUrva--Agama vizeSa, jo vartamAna meM as described above. bhaga0 16, 4; viccheda ho gaye haiM. the fourteen kApa. 6, 21; -mAsa. puM0 (-mAsa) Parvas-a portion of scriptures nyAyA mahinI.cauthA mAsa.fourth month. not now extant. bhaga0 25, 7; nAyA08; nAyA0 5; 14; 19; -pubdhi . puM0 cautthaga. puM0 (caturthaka ) yAthAyo tAra; traya (-pUrvina ) yA pUrva nA lagunAra (sAdhu ). hisane sAntare Avate. cauthiyA bukhAra; caudaha pUrvI ko jAnane vAlA ( sAdhu ). a tIna 2 dina ke bAda Ane vAlA jvara. Sadhu learned in the fourteen Fever that makes its appear- Parvas. ogha.ni. 1; nAyA. 8, bhaga. ance every fourth day. jIvA. 1, 1: prava0 6; 163; kApa. 5, 136 3, 3; (2) yAyo. cauthA. fourth. -puthvI. na. (-pUrvI) yA pUcanA vava0 3, 13, sabhU5. caudaha pUrvo kA samUha. the collec. cautthaya. puM. ( caturyaka) gume| "cautthaga" tion of the fourteen Purvas. za6. dekho " cautthaga " zabda. Vide jaM0 pa0 2, 31; prava0 365; -bhatta. na. " cautthaga" vize0 565 (-bhakta) 7 30sme||42|| te. chaH cautthI. strI0 (caturthI ) pakSanI yAthI tithi, upavAsa ikaTThe karanA. six consecutive yoya. pakSa kI cauthI tithe; cautha-caturthI. fasts. va. 16; bhaga0 25, 7, -maggaH The fourth day of a fortnight. pahANa. na0 (-mArgaNAsthAna ) yA bhUkha jaM0 50 , 153; ( 2) yAnaparanI. bhAga yAnA sthAna. caudaha mUla mArgaNAoM cauthI saMkhyA vAlI. fourth (feminine). kA sthAna. the fourteen original utta0 24, 20; aNu jo0 128; 129 / characteristics by which mun Page #687 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cauddasahA] ( 678 ) [caumAsiyA-yA ttA yAda dune souls are investigated. ___varieties. ka. pa0 2, 73, 4, 3; ka. gaM. 4, 3; -rajju. strI0 (-rajju) cauppAiyA. strI0 (catuSpAdikA) yAra 5*yAda 204 zu----kSetra vibhAga vizeSa; / vANA bhupari sapanA me onta. cAra paira mAyA yAda rApramANe yA che. caudaha vAle bhujaparisarpakI eka jAti. A spe. rajju-rAju parimita kSetra vizeSa; yaha loka cies of serpents with four feet. caudaha rAju pramANa UMcA hai. name of a panna0 1; sUya0 2, 3, 25; jIvA0 1; region, so called because its | cauppuDiyA. strI. (catuSpuTikA ) yapI height is fourteen Rajjus.ka.gaM0 | 4pI te. cimaTI bajAnA. Act of 5,97;-rayaNa. na0(-rakha)50 snapping a finger with the 2la nA sahAyathIyatA saratA sAthe thumb. nAyA0 3, che. e ratnanA nAma ane AkRti citramAM caubhAibhA. strI0 (caturbhAgikA) maashiit| 6shvi| che. cakravarti ke caudaha ratna jisake yo lA2sa bhAvAnuM bhA5. mANI ke bala cakravartI bharatakhaNDa jItatA hai. ina | cauthe hisse jitanA rasa nApane kA eka nApa. ratnoM ke nAma va AkAra citrameM batalAye hai. A measure of capacity equal the fourteen gerns of a Chakra- to the fourth of a Mani. aNujo. varti, by the help of which he 132; conquers the whole of Bharata- caubhAga. puM0 ( caturthabhAga ) yotho lA; khunda the names and shapes yaturthAza. cauthA bhAga; caturthAza. Fourth of the gems are shown in the part. ka. gaM. 5, 65, kaDhipa. tri. picture. jaM.pa. -vAsapariyAga. tri. ( -kathita ) yo mA zeSa he te ( -varSaparyAyaka ) yA panI hAkSAyAj. 6 . utanA prauTAyA huA jisase catucaudaha varSoM kI dIkSA vAlA; cAdaha varSoM se AMza bAkI rahA hA. boiled so long dIkSita. ( one ) after whose | as to be reduced to a fourth initiation into the ascetic order part. ka. gaM. 5, 65; fourteen years have elapsed. caumAsA. strI0 (caturmAsI-caturNA mAsAnAM vava0 10, 30, 31; 32; samAhAraH ) yAra bhAsana samUha, yobhAsu ca uddasahA. a0 (caturdazadhA) yA prAnu. cAra mAsakA samudAya; caumAsA. A group caudaha prakAra kA. In fourteen modes of four months; the monsoon or varieties. ka. gaM. 1, 5; season. su. ca. 8, 123, cauddaso. strI0 (caturdazI ) yAza. caturdazI; caumAsiya. na. ( cAturmAsika) yobhAsI pakSa kI caudahavIM tithi. The four- tapa; yAra mAsanA pasa 421 // te. cAtu. teenth day of a fortnight. . sika tapa; cAra mAsa taka upavAsa karanA. pa0 7, 153; vivA. 5; dasA. 6, 2, Austerity in the form of fastpaMcA. 10,17 ing for four months. aova0 16; cauddhA. a0 ( caturdhA ) yAra pAre. cAra prakAra | caumAsiyA-prA. strI. (cAturmAsikA ) se cAra prakAra. In four modes or | nimunA yothA paDimA mAMge mAsa Page #688 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sacitra ardha-mAgadhIkoSA cauDsasyaNa-14ratna.-- . mA asi. pa Page #689 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caumAssa ] sudhI cAra dAta annanI ane cAra dAMta pANInii. bhikSukI cauthI pratimA, jisameM eka mAsa taka anna aura jala kI cAra cAra dAta kavala vizeSa liye jAMya. The fourth vow of an ascetic in which he takes four Datas of food and four of water for one month. bhaga0 2, 1; sama0 12, 28; dasA0 7, 1 cava0 1, 17; caumAssa. na0 (caturmAsya) ASADhI 15 thI ata 15 sudhIneo samaya caumAsA; ASADha kI pUrNimA se kArtika kI pUrNamAsI taka kA samaya. Period of time from the 15th day of Asadha to the 15th day of Kartika progha0 ni0 bhA0 65 (2.) yAra mahinAnA upavAsa; yo mAsI tapa vizeSa. cAra mAsa kA upavAsa; cAturmAsika tapa vizeSa. fasting for four months; the monsoon-fasting austerity of four months. saMtthA * 62; ( 676 ) ca uyAha na0 ( catuSkaha ) yAra divasa cAra dina Period of four days. vatra 08, 4; caura tri0 ( catur ) bhAra; 4 nI saMkhyA cAra; cAra kI saMkhyA; 4. Four; 4. zrAyA0 2, 5, 1, 141 sU0 1, 1, 1, 18; sama0 4; piM0 ni0 124; veya0 1, 6: dasa0 6, 4, 2, 3, padma0 16; ka0 gaM0 1, 26; -zraMga. tri0 ( zraGga - catvAri caturguzitAni zraMgAni manuSyAdibhAvAMgAni yasya tattathA ) nA yAra aMga-avayava he terI vastu-dharmanA yAra saMga-dhAna, zItra, tapa ane bhAva;-zaraNanA cAra aMga-arihanta, siha, sAdhu ne dharma jisake cAra aMga ho aisI vastu, jaise- dharma ke cAra aMga dAna, zIla, tapa aura bhAva, vaise hI zaraNa ke cAra For Private aMga -- zrarihaMta, siddha, sAdhu aura dharma anything composed of four parts; e. g. the four parts of Dharma are~~charity, chastity; auste rity and faith; those of Sarana ( surrender ) are - Arihanta, Siddha; Sadhu and Dharma. cau0 62; ( 2 ) hAthI, ratha, ghoDA ane pedaLa e cAra jenA aMga che evI senAsainy. hAthI, ratha, ghoDe ora pyAde ina cAra aMgoM vAlI senA; caturaMgI sainya. an army composed of horses, chariots, elephants and infantry paraha0 1, 3; su0 ca0 15, 286 - aMgiNI. strI0 ( - zraMginI ) turaMgI senA. caturaMgI sainya; cAra prakAra kI senA an army composed of four parts viz. horses, elephants, chariots and infantry. nAyA 0 16; nira0 1, 1; - aMgula na0 ( - aMgula ) yAra sAMgava cAra aMgula four fingers, jaM0 pa0 5, 112, 7, 162, 3, 57; utta0 26, 15; nAyA 01; bhaga0 3, 2, 6, 33 - aMgula - dahi. tri0 ( - aMguladIrgha ) yAra sAMgala sAM. cAra aMgula lambA of the length of four fingers. prava0 673; - aMta. tri0 ( - anta ) yAra prahAranI gati che nemAM ve saMsAra. caturvidha gati yukta saMsAra. Earthly existence consisting of four Gatis or states of exis tence. sUya0 2, 6, 23, sa. tri0 ( - zratra ) rasa yAra muvA. caurasa; fourcAra konoMvAlA Square; angled. "kvADagasama cauraMsa saMThANa saMThiyAzro ThA0 pa uvA0 1, 76; sUya0 2. 2, 66: AyA0 1, 5, 6, 1701 ThA0 Personal Use Only ! ura "" Page #690 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caura] ( 680 ) [caunviha 1, 1; 3,37, 1; sama. 10306utta0 dUta ( 32)nu nAma. zrI zekhara narapati 36, 21; bhaga06, 5, 8, 1; 14, 7, 25, kA eka dUta-naukara. Naine of a 2; nAyA0 8; jIvA. 3, 1, 3, panna.. servant of king Sri Sekhara. zrogha* ni0286; dasA06, 1; vize0 6.1; su* ca0 3, 112; prava0 673; jaM. pa. 1, 12; -asI.. cauvIsa. tri0 ( caturviMza ) yAvIza; vI mane strI. ( -azIti) rAzI; 84. caurAsI; yAra. cauvIsa; bIsa aura cAra; 24. 84. eighty-four; 84. jaM. 50 Twenty-four; 24. aNujo0 56; 5, 115; " sUyagaDeNaM asIi sayaMki- ThA0 1, 1; bhaga0 2, 5, 8; 3, 1, 5, 8; riyAvaINaM caurAsImra kiriyAvAINaM" rAya. 15, 1, 2, 8, 24, 1; 12; pana04; uvA0 bhaga0 1, 5; 3, 1, 2, 6, 7; 12, 1; 10; 277; prava. 2; sama. 24, vava0 8, 20. 5; nAyA0 8; naMdI. 43; pana. 4; 15; Ava0 16 -sthatra. naM. -asIiti. tri. (-prazIti caturadhikA (-stava) mI mA55 sUtra azIti ) yArAhI; 84; caurAsI; 84. mAM tIrthanI stuti cha. dUsarA Avaeighty-four; 84. uvA0 1, 74, jaM. zyaka sUtra, jisa meM tIrthaMkaroM kI stuti kI 50 bhA015, 1; 25, 5; sama084; ova0 gaI hai. the second Avasyaka 38; jaM. pa0 2, 18; -iMdiya. puM0 Sutra containing the glorifica(-indriya) 250-dhA-rasanA-na- tion of Tirthankaras. naMdI. 43; 224ndriya vAle 91. caturindriya jIva; utta. 2612; -sthava. puM0 (-stava ) sparza ghrANa, rasanA aura netra ina cAra indriyoM bIjuM Avazyaka sUtra; legassane pATha jemAM vAlA jIva. a living being with 24 tIrthanI stuti cha. dekhA UparakA zabda. four senses viz. touch, smell, the second Avasyaka Sutra taste and sight. ThA. 1, 1; utta. containing the glorification 1, 1; utta0 36, 125; bhaga0 1,15 of twenty-four Tirthankuras in 2, 1; 10; 5, 8, 1; 24, 1; 12, | the text " Logassa " etc. naMdI. 19; 26, 1; dasa. 4; piM.ni. bhA. 43; utta029, 2;-daMDa. na0 (-daNDaka) jIvA0 1; pa.. 1; -iMdiyakAya. puM. yopIsa 1947. cauvIsa daNDaka. twenty(-indriyakAya) yA2dhandriya pAlA 75nu four Dandakas. ThA0 1, 1;-daMDaga. zarI2. cAra indriya vAle jIva kA zIra. puM0 ( -daNDaka ) yAvIza 1943. dekho body of a four-sensed living Upara kA zabda. twenty-four Danda. being utta. 10, 12; kas. bhaga0 20, 7; ThA0 2, 2; caura. tri. ( catura ) JzakSA hozImA2. cauvIsaima. puM0 (-caturviMzatitama) ? catura; kuzala; dakSa; Clever; skilful. 64 sa. 11 upavAsa. Eleven fasts. aNujo0 128 bhaga0 2, 1; nAyA0 1; (2) yApIzamI. cauraga. puM0 (cakoraka ) 2342 5kSI. cakora. caubIsavAM. twenty fourth. bhaga0 24, the bird Chakora. paNha0 1, 1; 1; ThA* 6, 1; cauramai. puM0 ( caturamati ) zrI za52 sapanA | cAbaha. tri. (caturvidha ) yA2 2. Page #691 -------------------------------------------------------------------------- ________________ causahi] ( 681 ) [caMgavera cAra prakAra kA. Four-fold; of four bhaga0 12, 4; rAya0 261; kinds. ka. 50 2, 36; 1, 30, 80; cora. puM. (cakora ) ra pakSI. cakora ka. gaM. 1, 16; 6, 24; bhaga. 1, 1; 2; pakSI. The bird called Chakora. 2, 1; 5, 3, 25, 1; nAyA. 1; 5; 14; mu. ca. 2, 16, su0 ca06, 131, dasA0 4, 11, 53; covacA. tri. (cayopacayika ) nyUnA63; aNujA. 132; zrova0 17, sama0 4; dhika thanAruM; copacaya-hAnivRddhi pAmanAra. vize0 24; 78; dasa 3, 4, 1: uvA0 1: nyUnAdhika hone vAlA; ghaTatI baDhatI hone 43; bhatta. 45, 158: gacchA . 100; vAlA; vRddhi kSaya pAne vAlA. Subject to kappa. 4, 61; -bhaMDaga. na0 (-bhaNDaka) decrease and increase. pAyA0 1, yA2 aranA 3rIyANA. cAra prakAra kA kara 1,5, 46; yAnA-becane kA sAmAna. four kinds of | caMkamaMta. va. kR. tri. (cakaman ) yAsatu; groceries. vivA0 2; 5 maratu. calatA huA. Moving; causaTi. strI. (-catuSTi ) yAsA; 14. | stepping. caMkamI . ba. e. ka. gaM. causaTha; 64. Sixty-four; 64. sama0 1, 11; ova. 30; 64; ova0 38; bhaga0 3, 1, 2, 5. 5; caMkamaNa. na. (caMkramaNa) sAma tama 327 10, 5, 16, 7, 20, 5, nAyA0 3; vava te. idhara udhara phiranA. Moving here 6, 38 vivA.2,5; jaM. pa. 16, 125 and there. sama0pa0 168% 2,26;-kalA. strI0 (-kalA) yAsa sA. caMkamizra. tri. (caMkramita ) atizaya yAsela. causaTha kalA. sixty-four arts. nAyA03; atizaya calA huA. ( One ) that causaTThiyA-prA. strI. (catuHSaSTikA ) 2sa has moved too much. ja. pa. 7, tAsAnu mA11 yAsAmA bhAganu bhA5. 166; rasa mApane-taulane kA mANI kA causaThavAM | caMkamiyA. maM0 kR0 a0 (caMkramya ) vyatIta bhAga--hissA. A measure of weight zana; 5sA2 zana. vyatIta karake; gujAra to weigh liquids equal to the | kara. Having passed or spent. sixty-fourth part of a Mani./ AyA0 1, 8, 2, 6: aNujo0 132; rAya0 272, caMkammamANa. va. kR0 tri. (caMkramyamAna ) causiyA. strI. ( caukuzikA ) yA manAmanA 2tu; yAsatu patu calatA huA; kampita dezanI strI. caukuza nAma ke deza kI zrI. A hotA huA. Moving; walking: feinale of the country named/ quaking. kappa0 3, 38H Choukusa. bhaga0 6,33: caMkAra. pu. (cAra ) yA25 akSa2. cauhA. 10 ( caturdhA) yA2 re. cAra 'ca' apara; cakAra. The letter Cha. prakAra se. In four ways or parts; ThA. 10,1; four-fold. ka. gaM. 1, 2, 4, 43; caMgabera. pu. ( * ) 55 / 8: yarI. * mI 54 2052 15 nA 58 noTa (*). dekho pRSTa nambara 15 kI phuTanoTa (*). Vide foot-note (*) p. 15th. Vol. II/86. Page #692 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caMgima] ( 682 ) [caMDapiMgala kaThautI. A large metal pan. "pADhae TeDhA aura UMcA rakhakara khaDhe rahanA yA calanA; caMgavareya naMgale maiyaM siyA" dasa0 7, 28; eka prakAra kI ghoDe kI gati. Act of prAyA0 2, 4, 2, 138 standing or walking with feet cagima. tri. (caGgiman ) suMdara, pavAna. bent like the beak of a parrot; sundara; caMgA; sarUpavAn. Beautiful; a kind of gait peculior to a handsoine. su0 ca0 2, 382; horse. ova0 31; jaM0 50 5, 166; caMgerizrA. strI. ( * ) putra rAmapAnI caMcumAlaiya. tri. (* ) yA viza pAyA-bhAMya yayela. harSa se vikasita-phUlA chADI. phUla rakhane kI TokarI. AHat basket to keep lowers in. rAya huA; khuzI ke mAre romAMcita. Bristing with joy. "dhArAhaganIva surahikusuma 35; caMcumAlaiyataNu " jaM0 50 5, 115; bhaga. caMgerI. strI0 ( * ) YkhanI 94; . 11, 11, puSpa rakhanekI chAbar3I-caMgera. A flat basket to keep the flowers in; caMDa. tri. (caNDa) praya93; tIkSNa; dhi|| mAvazavANa. pracaNDa; tIkSNa; kodha ke bhAveza a flat basket. vize0 710; jaM. 10 vAlA. Fierce: keep: hot with jIvA0 3, 4, rAya. 121% Anger. utta0 1, 13, 17, 8; ova. caMcala. tri. (cavala) yaya: masthi2, 251 21; sUya. 2,2, 17, 62, bhaga03, 1; caMcala; asthira, capala. Uusteady; 7,6,6,33, 11, 11, 15, 1; nAyA. moving; quick. jaM. 50 5. 115; 1; 4; ; dasA. 6, 4; paNha. 1, 1; ova. 14, 21; bharA. 3, 1, 2, 6, 33; jIvA0 3.1; dasa. 6,2,3; jaM.pa. rAya. 15, 1; panna.2; nAyA. 1:8; 6: uvA. 207; 283; uvA0 2, 10; kappa0 2, 2, 107; - kuMDala. na. ( -kuNDala) 27, 28; -kamma. tri. ( -karman ) 22 sAyamAna u973. claaymaa| kuNDala. an ma 22 kara karma karanevAlA. (one) unsteady ear-ring. kappa0 2, 13; who does fierces or cruel deeds. caMcalAyamANa. tri. (caMcalAyamAna) 23n prava0 1600; --vila. na0 (-viSa) zarIyamAna; 23. caMcala. Unsteady; ramAM jaladI vyApI jAya tevuM jhera; tIvra jhera. inoving. jaM0 50 3, 45; zarIra meM jaldI praviSTa hone vAlA viSa; tAva caMca. strI (camcu) pakSInI yoya. pakSI kI viSa deadly poison. nAyA06; bhaga. coMca. Bird's beak jaM0 pa0 7, 166; 15, 1; caMcudhiya. na. ( *caMcucita) popaTa nI yAMnI caMDapiMgala. puM0 (caNDapiGgala) me nAmanA mAphaka paga vAMkA ane uMcA rAkhI ubhA rahevuM. eka mANasa ke jene mohane lIdhe nAza thaze , yAsate; ghoDAnI meM ghanI gati.. ho. isa nAma kA eka manuSya, jisakA nAza zukra-suzrA-tote kI coMca kI taraha pairoM ko mohavaza dumA thA. Name of a person * gume| 4 namsara 15 nA 5nAra (*). dekho pRSTha naMbara 15 kI phUTanoTa (*). Vide foot-note (*) p. 15th. Page #693 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caMDarudda] ( 683 ) [caMda who was lost on account of holding flowers for the worship infatuation. bhatta. 137 of gods. sUya0 1, 4, 2, 13, caMDarudda. puM0 (caNDarudra) se nAmAnA me caMDAliya. na. (cANDAlya ) yAsanA pu AdhI AyA. isa nAma kA eka krodhI ma. caNDAla jaisA karma. A deed 091918. Name of a preceptor worthy of a low-caste person. given to anger. paMcA0 11, 35; utta0 1, 10; caMDA. strI. ( caNDA ) yamarendra bagerenA | caMDikka. puM0 na0 ( cANDikya ) yANiya madhyama 5 -samA. camareMdra Adi ko pa. krodha; gussA. Anger; fury. sama. madhyama sabhA. The middle council | 52; paraha0 2, 2; bhaga0 12, 5; of Chmarendra etc. ThA0 3, 2; caMDiki-ya.tri. ( *cANDikyita-cAMDikyaM bhaga0 3, 10; jIvA0 3, 4; (2) ma raudrarUra saMjAtaM yasyeti) va pragAthA dhI mANasane bama na lAge tema jemAM 5 ghare3. kotha prakaTa hone se raudra zrama na jaNAya evI devatAnI eka gati. rUpa-bhayaMkara rUpa vAlA. Fierce or jisa prakAra kodhI manuSya kA bhrama nahIM hotA grim in appearance on account usI prakAra jisa meM zrama na ho aisI devatA of anger. jaM. pa. 3, 56; 57; uvA0 kI eka gati. a sort of gait of gols 2, 65; nAyA0 1, 16; bhaga0 3, 1; 2; involving no strain too a man caMDI. strI. ( caNDI) me nAmanI sAdhAraNa given to anger or to them. pa.125ti. isa nAma kI eka sAdhAraNa vanaselves. " vipulA kakkasA pagADhA caMDa! Fria. Name of a common vegeduhA ticA durahiyatti" vivA0 1; gaya0 tution. panna. 1; bhaga0 21.3; (2) 26; nAyA* 6; 2194ii sI. caNDI; caNDikA devI. the caMDAla puM. (cANDAla ) yathA-zayA goddess Chandi. paraha. 1, 2, brAhaNamAM utpanna thayela jAta-nIca jAta. caMda. pu. (candra ) : bhA. caMdra; caMdramA. cANDAla-zUdrAdi nIca se brAhmaNI meM utpanna The moon. jaM0 10 7, 147, ova0 jAti; nAca jAti. A low-caste person 10; bhaga. 3, 7, 8, 1; 6, 2; dasA. 6, having i Brahmani mother 1; nAyA. 1, 10; aNujo0 103; and a Sudra father. utta. 3, 4; sama* 6; 32; utta0 11, 25; 25, 16; (2)mI; as bhaMgA. A sweeper; kappa03.36,43, paMcA08,34; Ava02,7; persons of low caste, bhatta. 100; vize0 236; panna0 1; naMdI0 6; (2) yaMdra su. ca0 12, 55; nAyA02; aNujo0 128; nAmanuMtrI pona vimAna. tosera caMDAlaga, na0 ( candAlaka ) nimitta devaloka kA caMdra nAmaka eka vimAna. // pula rAkhavAnuM tAMbAnuM vAsaNa ke jene mathu- abode of the name of Chandra rAmA yasa De cha; devapUjA ke nimitta in the third Devaloka. sama0 3; phUla rakhanekA tAMbekA eka pAtra; jise mathugameM (3) avinAyanI pUrva sImA prne| 'caMDAlaga' kahate haiM. A copper vessel, 5 / 55 ta. vapravijaya kI pUrva sImA so called in Mathura, used for | kAra kA vakhArA parvata. the Vakhara Page #694 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caMda] ( 684 ) mountain on the eastern boun. dary of Vapravijaya. jaM. pa. (4) nayotiSa yatAno chadra. jyotiSI devoM kA indra. the Indra of the Jyotisagods. jIvA0 1; utta0 36, 206; ThA. 2, 3; ova0 26; (5) utta2 rukSetramAMnA eka draha ke jene be pAse kaMcanaka parvata che. uttara kuru kSetra meM kA eka draha, jisake ki dono kinAroM para kaMcanaka parvata haiM. a lake in Uttara Kuruksetra on two sides of which there is situated the Kanchanaka mountain. jIvA0 3, 4 (6) 2 nAmanA 65 bhane samudra. caMdra nAmaka dvIpa aura samudra. a continent of the naine of Chandra; also ocean of that name. jIvA0 3, 4, panna.1 (7) je varSamAM adhika mAsa na hoya te saMvatsa2. jisa varSa meM adhika mAsa na ho vaha saMvatsara. an ordinary year; an year not intercalary. jaM. pa. sU0 50 10; prava0 108; (8) -YyianuM paDeguM adhyayana. candrapuSpikA kA pahalA adhyayana. the first chapter of Chandrapuspika. nira* 3, 1; (1) mAmA tIrtha52nu sai1. AThaveM tIrthakara kA cinha. the emblem or symbol of the eigth Tirthankara. prava0 381; -zraddha. na0 (-arva ardhacandra ) yo paMdra; aSTabhAnA yaMdra. AdhA candra; aSTamI kA cAMda. half-moon; the moon on the eighth day of every. fort-night. rAya0 113; -prAbhA. strI0 (-prAbhA) yaMdanI mAlAoryoti. candra kI jyoti; candra kI bhA. moon-light. bhaga0 6, 5, 7;-uva rAga. puM0 ( - uparAga) yaMdra aDa. caMdra grahaNa. Junar eclipse. asujo. 127; bhaga* 3, 7; jIvA0 3, 3 -joga.puM. (-yoga) nakSatranI sAthe yA yo nakSatra ke sAtha caMdra kA yoga. the moon in conjunction with lunar asterisk. jaM. 107, 160; -diNa. na0 ( dina ) yo sa; somavAra. caMdra kA dina; somavAra. monday.sama028; --paDimA strI. ( -pratimA ) yandra nAmanI pratimA-abhigraha ke jemAM candra kalAnI peThe zukala pakSamAM dararoja ekeka keLIo vadhAratAM ane kRSNapakSamAM aneka koLIo dhaTADatAM amAvasyAe ekaja koLIo levAmAM Ave te eka prakAranuM GorI ta5. candra nAma kI pratimA-abhigraha, jisameM candramA kI kalAoM ke samAna zuklapakSa meM pratidina eka eka kavala-prAsa baDhAte aura kRSNapakSa meM eka eka prAsa ghaTAte amAvasa ke dina eka hI prAsa liyA jAtA hai; unAdarI tapa vizeSa. A sort of aus. terity in which one morsel of food on the new-moon day is increased by one according to the digits of the moon in the bright half till full moon and then decreased accordingly in the dark half. prava0 1572; ova0 16, ThA0 2, 3; vava. 10, 1; -parivesa. puM0 (-pariveSa) candrane kaMDAle; candrane pharatuM macchalAkAre pAya. candramA ke cAroM ora golAkAra kA gherAva-vRtta. the halo of light round the moon. aNujo0 125; bhaga0 3, 4-pavvaya-a. puM0 (-parvata) dhAtakI khaMDanA mahAvidehamAne eka parvata. Page #695 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sacitra ardhamAgadhI koSa > - --- caMda maMDala - caMdra maMDala. -- padhA badhA mAMDalA mAMDalA i 510 yojanamA a. pe mAMdalA vAcenuM aMtara 35 mojana. _D.V.TALSANALI Page #696 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caMda] ( 685 ) [caMdakaMtA dhAtakI khaNDa ke mahAvideha kA eka parvata. come to the first circle. Thug name of a mountain of the Ma- the whole course is completed havideha of Dhataki continent. in every fort-night. jaM. 107,142; ThA. 2. 3; (2) se nAmanI sita caMdamaNDalapavibhatti. puM. (candramaNDalapravi. nahIno vakSa242 pata. isa nAma kA sitodA bhakti) yandra bhanI vizeSa yanAvANa nadI kA bakhArA parvata. name of nATa. candramaNDala kI vizeSa racanA vAlA a Vakara mountain on the nATaka. A drama in which the river Sitoda. ThA0 8, 1; -maMDala. scenery of the moon is exhibitna0 (-maMDala ) ya-nu bhasa. candra maMDala. ed. rAya. 62;-vijoga. puM0 (-ravithe discus of the moon. sama061; yoga) yandra ne sUryanA yoga. caMdra aura (3) candramAne AkAzamAM cAlavAno niyata sUrya kA yoga. the moon in conjuncbhAga candramA ke calane ke liye zrAkAza kA tion with the sun. jaM0pa0 7; 155; niyata mArga. the orbit of the moon. -vimAragajoisiya. puM0 ( -vimaan(4) AkAzamAM candra je pradeza upara cAle jyotiSka ) yandranA vimAnamA unAra che te pradezanI lAInane caMdramaNala kahevAmAM cryoti 3. candramAke vimAnameM rahane vAlA Ave che. tevA candranA mAMDalA 15 che eTale jyotika deva. a deity living in the candra paTele mAMDalethI 14 divase 11 me mADale che heavenly abode of the moon. naya che, ane pachI aMdara AvatAM 14 meM jaM0 pa0 7, 164; bhaga0 24, 12: -sUra. mAMDalethI 14 divase pahele mAMDale Ave che. puM0 ( -sUra ) 4-5 sane bhUyaH candra aura ema paMdara paMdara divase caMdranI AvRtti thAya sUrya. moon and sun. prava0 812; che. AkAza meM caMdra jisa pradeza para phiratA hai -horA. zrI. (-horA) yandanI / 2 / / usa pradeza ke mArga ko candramagaDala kahate haiM yasa candralana; candramA kI horA-samaya aise caMdrake maMDala 15 haiM arthAt caMdra prathama vizeSa. a particular duration of maNDala se 15 veM dina 15 veM maNDala meM time in the position of the jAtA hai aura phira vApasa 11 dina meM 15 veM mmoon in its orbit. gaNi0 65 maNDala se 1 le maNDala meM AtA hai. isa caMdaka. puM0 (candraka) bhAra pI0 52ne| prakAra paMdhare 2 dina meM caMdra kI prAvRtI hotI yAMnI. mora kI piccha Upara kA eka prakAra the path of the moon in the kA candrAkAra camakIlA AkAra vizeSa. A sky is called the circle of the ___star-like spot on the feather moon. Tbere are such 15 circles. of a peacock. nAyA* 3; The moon begins her course caMdakaMta. puM0 (candrakAnta ) yandrata from the first circle and reaches nAma zrI sonu me vimAna. candrathe 15th circle on the 15th kAnta nAma kA tIsare devaloka kA vimAna. day and when she retreats her Name of a heavenly abode motion back from the 15th in the third Devalok1. sama0 3; circle takes again 15 days to | caMdakaMtA strI0 (candrakAntA) yAlu saksapi Page #697 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caMdakUDa ] nIlanI strI. vartamAna ava sarpiNI ke dUsare kulakara kI strI. Name of the wife of the second Kulakara of the present or current descending cycle (Avasarpini ) ( 686 ) sama0 pa0 226; caMdakUDa. puM0 (candrakUTa ) sandrachUTa ( DeTa ) nAmanuzrI sonu the vimAna isa nAma kA tIsare devaloka kA eka vimAna. Name of a heavenly abode of the third Devaloka. sama0 3; caMdagavejha na0 (candrakavedhya ) rAdhAvedha cakrapharatI rAdhA putaLInI tavAvaccethI AMkha vivI te rAdhA vedha; cakrakI taraha ghUmatI huI putalI kI AMkha vedhanA. A feat in archery-piercing the eye of a rotating doll zradha0 ni0 807; saMsthA0 121; Au0 54; caMdragutta. puM0 (candragupta ) mauryavaMzI yandragupta zanna mauryavaMzI candragupta rAjA King Chandragupta of the Maurya dynasty. vize0 662; piM ni0 bhA045; caMdacariyA. strI0 (candracaryA ) caMdanI gati bhavAnI vidyA candra kI gati jAnane kI vidyA. The science of the motions of the moon. sUrya0 2 2 276 caMdacchAzraya. puM0 (caMdracchAya) caMdrachAya nAbhe aNgdeshne| rA. candracchAya nAma kA aMga deza kA rAjA, Name of a king of the country called Anga. ThA0 7, 1; nAyA0 8; caMdajasA. strI0 ( caMdrayazas ) vibhava vAhana unI strI vimala vAhana kulakara kI strI. Name of the wife of the Kulakara Vimala-Vahana sama pa0 226; [ caMdaNa caMdajya. puM0 (candradhvaja ) caMdrazva nAmanuM zrI hevajhAunu vimAna candradhvaja nAma kA tIsare devaloka kA vimAna Name of a heavenly abode of the third Devaloka. sama0 3; caMdraNa. na0 ( candana ) bhalanAgara-yandana. malayAgara- caMdana. Sandal-wood. ( 2 ) sukhaanujA candana kA vRkSa. sandal tree. ova0 bhaga0 6, 33; 22, 3; nAyA0 1; 5 8; su0 ca0 2,584 rAya0 56; jItrA0 3, 4, panna0 1, kappa05, 118 prava0 310; uvA0 1, 26; jaM0 pa0 5, 114; ( 3 ) akSa-ke!DAne jIva, meidriya jIvane eka prAra. akSa-kaur3e ( ghoghA kA jIva do iMdriya jIva kA eka prakAra a variety of two-sensed living beings. utta0 36, 128; patra* 1 ; ( 4 ) hanamaNi; sathita hina pRthvInAra candanamaNi sacitta kaThina pRthvI kA eka prakAra. a kind of sentient hard earth called Chandanamani. utta0 36; 76; pana0 1; - ukkhittagAya tri0 ( ukSiptagAtra ) yahanathI kSepAyasuM che zarIra bhenuM bhevA. caMdana se lepana kiyA huvA jisakA zarIra hai vaha. ( one ) whose body is smeared with sandalpaste. bhaga0 6, 33; --kalasa. puM0 ( - kalaza ) yandana sipsa aza; maMgala aza. candana lipta kalaza, maMgala kalaza. a pot smeared with sandalpaste; an auspicious pot. rAya * 58 jaM0 pa0 5 120 - pAyava. puM0 ( - pAdapa ) vyaMhananuM vRkSa caMdana kA vRkSa & sandal-tree. vivA0 1 - pesiyA. strI0 (-patrikA ) yandana asanArI hAsI. candana ghisane vAlI dAsI. a maid For Private Personal Use Only Page #698 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caMdaNajjA] ( 687 ) [caMdappabhA servant who prepares sandal. | caMdanAgarI. strI0 (caMdramAgarI) ye nAmanA paste by rubbing sandal-wood se zAmA. isa nAma kI eka zAkhA. An against a stone. bhaga0 11, 11; offshoot of that name. kappa0 8; -vilevaNa. na0 (-vilepana) yananA caMdaparaNatti. strI. ( candraprajJapti ) mAM se5 42ve te. caMdana kA lepa karanA. candrasambandhI varNana karyuM che te candraprajJapti smearing the body with sandal nAmarnu me si sUtra. jisameM candrasaMbandhI paste. paMcA0 8, 24; varNana kiyA gayA hai vaha candraprajJapti nAma kA caMdaNajjA. strI0 (candanAryA ) yovIzamA tIrtha- 1 eka kAlika sUtra. Name of a Kalika karanI mukhya sAdhvI; caMdanabAlA nAmanI Sutra in which a description sAla. cauvIsaveM tIrthaGkara kI mukhya sAdhvI. of the moon is given. ThA0 3, 1; caMdanabAlA nAmakI ArajA. A nun 4, 1; naMdI0 43; named Chandanabali; the chief | caMdappabha. puM0 ( candraprabha-candrasya iva prabhAnun of the 24th Tirthankara. jyosnA yasya) ya.itamali. caMdrakAntamaNi. sama. pa. 234 A precious stone called ChancaMdaNA. strI0 (candanA ) yA sApA. drakanta. nAyA. 1; panna. 1; utta0 candanabAlA sAdhvI. The runnamed 36, 76; (2) trAno .. chatrIkA daMDA. Chandanabala. kappa0 5, 134: the handle of an umbrella. antro caMdaNI. strI0 (candanI ) sAyamana. Acamana. 1; ( 3 ) yamanAmanuM trI hernu Holy water. AyA0 2, 5, 6, 32; 24 vimAna. caMdraprabha nAma kA tIsare devaloka -uyaya. na0 (-udaka) sAyamananu pApA kA eka vimAna. name of a heavenly ryAM tu hAya te 254. Acamana kA jala abode of the third Devaloka. jahAMpara vahatA ho vaha sthala. a place sama0 3; ( 4 ) mA ma tIrtha62 where holy water is flowing: 4onI niyandra vA satI. 8 veM caMdragraMbha AyA. 2, 1, 6, 32; tArthekara ki jinakI kAnti candra ke samAna caMdatthamaNapavibhatti. strI. ( candrAstamana- thI. the 8th Tirthankara with pravimakti) ya-hArata-ya-dramAyabhavAnI vizeSa moon-like lustre. ThA. 2, 4; 2tyanApAsunATa. caMdrAsta kI vizeSa racanA- -gAhAvai. puM0 (-gAthApati ) yaMdraprama yukta nATaka. A drama in which nAmanA se pati-zeDa. candraprabha nAma ke there is a scene of the setting eka gRhapati seTha. name of a mer. moon. rAya. 12; chant. nAyA. dha0 8; caMdadIva. puM0 (candradvIpa ) yandra nAmanA dIpa.. caMdappabhA. strI. ( candraprabhA-caMdrasyeva prabhA caMdra nAma kA dvIpa. A continent or zrAkAro yasyAH) yAsa nAmanI mahizaisland named Chandra. jAvA. 2. candrahAsa nAma kI madirA dArU. A sort of wine called ChandracaMdana. na0 (candana) na. caMdana. Sandal. hasa. jIvA0 3, 3; panna. 17; (2) paste; sandal-wood taMdu. yaMdrabhAnI bhITI pI . caMdramAkI pradhAna Page #699 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caMdappaha ( 688 ) [caMdavA paTTarANI. the senior queen of the | 1; sU0 5.13 moon.god. ThA0 4, 1; bhaga0 10,5; caMdamasa. puM0 ( candramas ) yAM; yadramA. sU. pa. 18; jIvA0 4; jaM. pa. 7, ___ candramA,candra; zazi. The moon. sU0pa01; 1150; (3) yA pI. caMdraprabhA devI. | caMdamahattara. puM. (candramahattara ) se nAmanA Chandraprabha Devi. nAyA* dha. eka AcArya ke jeNe saptatikA nAme graMtha 8; (4) zamA bhane yovizamA tIrtha:2nI syo che. isa nAma ke eka AcArya ki praarit vismAnuM nAma. dazaveM aura cauvI- jinhoMne saptagikA nAma kA graMtha banAyA hai. save tIrthakarakI pravrajyA pAlakIkA nAma. Name of a preceptor who was name of the Palanquin of the the author of a book named 10th and 24th Tirthankara at Saptatika. ka. ga. 6, 13; the time when he took holy | caMdaya. puM. (candraka) 2 paane| yaso. orders. kappa. 5, 1.7; sama. pa. 231% mora paMkha kA cAMda A star in the -dAriyA. strI0 (-dArikA) malA feather of a peacock. nAyA. 3; nAmanI ma .nyA. caMdraprabhA nAma kA eka caMdayagutta. puM0 (candragupta ) pAradI putrane kanyA. & girl named Chandra- prAcIna rAjA; candragupta nAme maryAvaMzane prabha. nAyA. dha08; me 2101. pATalIputra kA prAcIna rAjA; caMdappaha. pu. (caMdraprabha) vatabhAna yopIsInA candragupta nAma kA mauryavaMzI eka rAjA. mAmA tIrtha 2 nAma. vartamAna cauvIsI ke Chandragupta of the Maurya pAThaba tIrthakara kA nAma Name of the dynasty. saMsthA0 170; 8th Tirthankara of the current caMdalassa. puM0 (candralezya) ya-droza nAmanu Chovisi. aNujA.116:sama0 24; kappa. zrI pornu me vibhAna. candraleza 3, 46, 5, 198; prAva02, 2; prava0263; nAma kA tIsare davaloka kA eka vimAna. caMdappahA. strI. ( candraprabhA ) / " caMda- A heavenly abode named ppabhA"za. dekho "caMdappabhA" zabda. Chandralesa in the third Vide " caMdappabhA" AyA. 2,15,176; } Devaloka. sama0 3; caMdappahAvimAna. na. (candraprabhAvimAna) cedalessA. strI0 (candralezyA) yannA vimAna sanAbhanu ma vibhAna. isa nAma kA eka nItI. candra ke vimAna kI kAnti. The vimAna. Name of a heavenly splendour of the heaveuly abode. nAyA* dha08; abode of the moon. bhaga0 12, 6; caMdabhAgA. strI. ( candrabhAgA ) yaMdalA caMdavADasatra. puM0 (candrAvataMsaka ) bhAnu nAmanI eka nadI ke je siMdhumAM jaIne maLe vimAna. candramAkA vimAna. The heaven. cha. caMdrabhAgA nAma kI nadI ki jo sindhu meM ly abode of the moon. je.pa. jAkara milatI hai vaha. The river nira0 3, nAyA0 dha0 26 named Chandrabhaga. 810 %, ; | caMdavanna. na0 (candravarNa ) yoyA pona caMdama. puM0 (candramas ) 4-5bhA. caMdramA. The yandrava nAmarnu me vibhAna. cauthe devaloka moon. " yAkkhattANaMca caMdamA" nAyA0 kA candravarNa nAma kA eka vimAna. Name Page #700 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caMdasAliyA ] of a heavenly abode of the fourth Devaloka. sama0 3; caMdasAliyA. strI0 (candrazAlikA) bheDI; bhAga; bho. majalA; maMjila. Upper floor; top-floor. paraha 0 1 1 nAyA0 1; jIvA0 3, 3; caMdasiMga na0 (candrazRMga ) trI-yothA heva sonu vimAna tIsare, cauthe devaloka kA eka vimAna. Name of a heavenly abode of the third or fourth Devaloka. sama0 3; caMdasiddha. na 0 ( candrasiddha ) yandrasiddha nAmanu zrI heksonuM vimAna candrasiddha nAma kA tIsare devaloka kA eka vimAna Name of a heavenly abode of the third Devaloka. sama0 3; caMdasirI. strI0 ( caMdra zrI ) yandrazrI nAmanI strI; cakSuSnata nAmanA bIjA kulakaranI mAtA. candrazrI nAma kI strI; cakSuSmat nAma ke dUsare kulakara kI mAtA. Name of a woman -the mother of the second Kulakara named Chaksusmat. ( 686 ) nAyA0 60 8; caMdrasUradaMsAvaNiyA strI0 (candrasUrya-darzani kA ) gAune bhazrI zrI hivase urAvavAmAM AvatuM sUrya yandranu - darzana. janma pAye hue bAlaka ko tIsare dina karAyA jAtA sUrya candra kA darzana. The practice of showing the sun and the moon to a child on the third day after birth. bhaga0 11, 11; caMdasUramAlizrA. strI0 ( candrasUryamAlikA ) bhelatanuM dhareM: dhamIno eka prakAra kA AbhUSaNa alaMkAra. A kind of ornament. ( 2 ) dvIpa me caMdra ane e sUrya, lavarNI samudramAM Vol. 1/87. [ caMdasUramAliyA cAra caMdra ane cAra sU, dhAtakI khaNDamAM 12 cadra ane 12 sUrya, kAledaddhi samudramAM 42 caMdra ane 42 sUrya ane apuSkara dvIpamAM 76 caMdra ane chara su ema aDhIdropamAM 132 cadra ane 132 sUrya che. e cara eTale gatimAna che ane pAtapeAtAnA mAMDale phera che advIpa bahAra asaMkhyAta caMdra ane asaMkhyAta satya che te sthira che. maTIdvIpamAM 172 caMdra sa kevI sthitimAM che te A citramAM khatAvela che. jaMbUdvIpa meM 2 caMdra aura 2 sUrya, lavaNa samudra meM 4 caMdra aura 4 sUrya, dhAtakI khaNDa me 12 caMdra aura 12 sUrya, kAlodadhi samudra meM 42 caMdra aura 42 sUrya aura arddhapuSkara dvIpa meM 72 caMdra aura 72 sUrya isa prakAra 132 caMdra aura 132 sUrya DhAIdvIpa meM haiM. ye saba cara arthAt gatimAna haiM aura apane 2 maNDala meM phirate haiM DhAIdvIpa ke bAhara jo asaMkhyAta caMdra aura sUrya haiM ve sthira haiM. DhAIdvIpa ke andara 132 caMdra sUrya kisa prakAra phirate haiM yaha isa citra meM batalAyA hai. there are 2 moons and 2 suns in Jambu Dvipa, 4 moons and 4 suns in the Lavana ocean, 12 moons and 12 suns in Dhataki Khanda, 42 moons and 42 suns in Kalodadhi ocean and 72 moons and 72 suns in Ardha Puskara Dvipa. Thus there are 132 moons and 132 suns in Adhi Dvipa and these moons and suns are not stationary e. g. they move in their own circles. There are also innumerable moons and outside Adhi Dvipa sung For Private Personal Use Only Page #701 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caMdA] ( 660 ) [caMdANa and they are steady. The l'espective positious of the moons and the suns of Adhi Dvipa are shewn in the diagram. jIvA0 3, 3, bhakti) nAya vizeSa; yAgamanani racanA 41) nATya vizeSa; candrAgamana kI racanA yukta. A kind of drama in which the moon figures. rAya. 62; caMdANaNa. puM0 ( candrAnana ) dIpanA -parirayaseNi. . artha puSkara DIpa: 72 caMdra 72 sUrya. dhAtakIsvaMDa 12 caM. apanI maryAdA karanAra BREA kAlIdAsa parvata. D.VTALSANIA ---- caMdasUramAliyA-candra sUryonI mALA.= caMdA. strI0 ( candrA ) yadramAnI 24vAnI.. candramA kA pATanagara-pradhAna zahara. The capital city of the moon-god. jIvA . 3, 4; jaM. pa. 7, 123; caMdAgamaNapavibhAtta. na0 ( candrAgamanapravi- / erAvata kSetramAM cAlu avasarpiNInA pahelA tIrtha:2. jambUdvApa ke erAvata kSetra meM vartamAna avasarpiNA ke prathama tIrthakara. The first Tirthankara of the current cycle. sama0pa0 240; prava0 467; Page #702 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caMdANaNA] [ caMdimA caMdANaNA. strI. ( candrAnanA) zAzvatI lana | misUtrabhAnu 15 bhu. 26 urakAlika sUtroM pratimAyo 5 zrI pratibhAnu nAma. meM se 15 vA. The fifteenth of the zAzvatI jina pratimAoM meM se tIsarI pratimA 29 Utkalika Sutras. naMdI0 43; kA nAma. Name of the third Jaina | caMdima. puM0 (candramas ) yamA. candramA. everlasting vow ( Pratima ). | The moon. bhaga. 3, 7, 6, 5, 12, jIvA0 3, 4; ThA0 4, 2; rAya. 154; 6, 11, 5, nAyA0 1; panna. 2, rAya. caMdAbha. puM0 ( candrAbha) yaMdrAsanAmatuM pAyA 100; (2) yaMdamAnASTAMtAguMjAtA sUtra sAnu me vimAna. caMdrAbha nAma kA pAMcaveM tuM 10 a~ adhyayana. candramA ke dRSTAMtayukta devaloka kA eka vimAna. Name of a jJAtAsUtra kA 10 vAM adhyayana. The heavenly abode of the fifth tenth chapter of Jnata Sutra Devaloka, sama0 8; bhaga06,5; prava. giving an illustration of the 1460; (2) azIyAramA khagaranuM nAma. moon. sama. 19; -sUravarAga. puM. gyArahaveM kulagara kA nAma. naine of the (- sUryoparAga ) yayAya tathA sUryaeleventh Kulagara. jaM. pa. pralaya. candragrahaNa va sUryagrahaNa. lunar caMdAyaNa. na0 (cAndrAyaNa ) all " caMda- / and Solar eclipses. prava. 1471 paDimA " 0.6. dekho " caMda-paDimA "caMdimasUriya puM0 (sUryAcandramasau ) yaMdra zabda. Vide "caMda-pa.DimA'' paMcA0 16,18 | mane sUrya. caMdra aura sUrya. Sun and caMdAvatta. puM0 (caMdrAvarta ) candrAvana nAma- Moon. bhaga0 18, 7 zrI so vimAna. caMdrAvarta nAma caMdimA. puM0 strI. ( candrikA ) (yuttarAyAdha kA tIsare devaloka kA eka vimAna, Name satranA trIjA vargane ThA adhyayananuM nAma. of a heavenly abode of the aNutarovavAi sUtra ke tIsare varga ke chaThe third Devaloka. sama03: adhyayana kA nAma. Name of the sixth caMdAvaraNapavibhatti. na0 ( candrAvaraNapravi- chapter of the third Varga of bhakti ) yandramAna vAnI vize5 zyanA Anuttarovavai Sitra. ( 2 ) aljj nA24 vize5. candramA ko AcchAdita kAkadI nagarI nivAsI bhadrAsArthavAhInA karane kI vizeSa racanA yukta nATya vizeSa. putra ke je dIkSA laI cha nI pratijJA laI A drama depicting a parti- 11 aMga bhaNI ghaNuM varasanI pravajyA pALI cular scene of hiding the eka mAsane saMthAro karI sarvArthasiddha moon fron view. rAya* 62; vimAne pahoMcyA tyAMthI eka avatAra karI caMdAvalipavibhatti. na0 (candrAvalipravi- bhosa ze. kAkaMdI nagarI nivAsI bhadrAsArtha bhakti ) yadramAMnI pati vizeSa 2yanA vAhI ke putra ki jinhoMne dIkSA lekara chaTTa vANuse nATa. caMdramA kI vizeSa racanA __ kI pratijJA lekara 11 aMga paDha kara bahuta yukta eka nATaka. A dranma exhibi- varSakI pravrajyA kA pAlana kara eka mAsa kA ting a particular position of saMthArA kara sarvArthasiddha vimAna meM prApta huve the moon. rAya. 11; vahAMse eka avatAra lekara mokSa ko prApta caMdAvijjhaya. na0 ( candrAvidhyaka) 26 31- kareMge. name of the son of Bha. Page #703 -------------------------------------------------------------------------- ________________ duttaravarDiga ] dra Sarthavahi of the city of Kakandi, who vowed to observe periodical fasts,studied eleven Angas, practised asceticism for many years and after complete abstention from food and water for a month attained to the heavenly abode known as Sarvartha Siddha, whence after one incarnation he will attain to final emancipation. atta0 3, 6, bhaga0 5, 1: hai; isa0 6, 66, 8, 64: ( 2 ) yantri uceal. aizer; sura. moon-light. ( 662 ) nAyA0 1; caMduttaravADasaga, puM0 ( caMdrottarAvataMsaka cAttarAvata saka nAmanuM trIjA devalAkanuM vimAna isa nAma kA tIsare devaloka kA eka vimAna. Name of a heavenly abode of the third Devaloka. sama0 3: caMdottarAyaNa na0 ( candrottarAyaNa ) zAmbhI nagaranI hArane yAttarAyaNa nAmane eka pAya isa nAma kA kauzAmbI nagara ke bAhara kA eka bAga. Name of a garden situated outside the city of Kausambi. bhaga0 12, 2; vivA0 5; nira0 3, 5; caMdoyaraNa na0 (candreottaraNa ) me nAmanuM eka caitya, ke je uddaMDapura nagaranI mhAra tuM. udaNDapura nagara ke bAhara kA eka caitya. Name of a garden outside the city of Uddandapura. bhaga0 15. 1; caMpA. puM0 ( campaka ) siMdhu3SahevanI sabhA bhAgajanuM zaityavRkSa-yamyAnuM jhADa. kiM puruSa [ caMpaga deva kI sabhA ke samIpa kA caitya vRkSa - caMpA kA vRkSa. The Champa tree grow ing near the council-hall of the deities known as Kimpurusas. ThA0 8, 1; ( 2 ) sUryAlA yampa bnne| rakSaH devatA sUryAbha ke campaka vana kA rakSaka devatA. the guardian deity of the Champaka forest of Suryabha. rAya 0 140; ( 3 ) pAnu vana tathA tyAM rahenAra he. caMpA kA vana va vahAM rahane vAlA deva. the Champa forest and the deities residing there. jIvA0 3, 4, ( 4 ) pAnu putra caMpA caMpA kA phUla. the Champa tree; a flower of that tree. nAyA0 16; panna0 17; % )caMpAnuM vRkSa ke jenI he? vIsamAM tIrthaMurne devavajJAna thayuM. caMpA kA vRkSa ki jisa ke nAca 20 veM tIrthakara ko kevalajJAna huA. the Champa tree under which the 20th Tirthankara attained to Kevala Jnana. sama0 pa 233: caMpaka. puM0 ( campaka ) yAMcA jAu caMpA kA jhADa. A Champa tree. taMdu --- pAyava. puM0 ( - pAdapa ) yAMSAnuM s. caMpA kA vRkSa. A_Champa tree. vivA0 66 caMpaga. puM0 (campaka) luo " caMpatra " zabda. dekho caMpatra " zabda Vide " caMpazra " nAyA 0 1 8 rAya0 63; panna0 1; naMdI0 37, kappa 3, 37; jaM0 pa0 5 122; - pAyava. puM0 ( - pAdapa) yAMcA jADa. caMpA kA vRkSa. A Champa tree. nAyA02; 18; - puDa. puM0 (-puTa) saMpAnA soDe, caMpA ke phUla kA geMda. bunch made of Champa flowers. nAyA 0 17; - mAlA. strI0 For Private Personal Use Only a Page #704 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caMpayavauMsaya ( 663 ) [cakka (-mAlA ) yAMpAnA 53nI mA. caMpA Konika; the capital-city of ke phUla kI mAlA. a garland made of | the country called Anga. Champa flowers. nAyA01-layA. utta0 21, 1; ova0 nAyA. 1, 2, 8, 9 strI0 (-latA) yaMpAnI sa. caMpA kii| 12:15, 16, bhaga05,1%; 6; 6, 33; uvA0 bela, latA. a Champio creeper. 1, 1; kappa0 5, 121; bhatta0 81; panna. zrova. bhaga06, 63, nAyA. 1; 16; vivA. 1; jIvA0 3, 4; nisI0 6, 20; nAyA. 2; nira0 1, 1; -vaNa. na0 (-vana) dha0 4; -NayarI. strI0 (-nagarI) yaMpA yasapAnA kSonuM vana. caMpA ke vRkSoM kA vana. nagarI. caMpA nagarI. the city named a forest of Champa trees. bhaga. Champa.. nAyA0 8; t; 16; vivA06; 1, 1; aNujo 131; nisI0 3, 81; panna. --pavibhatti. na. ( -campApravibhakti ) 17; (2) sUryAbhavimAnanA pazcima daravAjethI caMpA nagarInI-bajAranI zobhAyukta nATaka. pAMcase jojana upare caMpaka vRkSanuM eka vana caMpA nagarI ke hATa kI zobhA yukta nATaka. a. sADA bArahajAra jojana lAMbu ene pAMca drama in which is exhibited gata pahADaMcha. sUryAbha vimAna ke pazcima the beautiful bazar of Champi. dvAra se pAMcaso yojana para caMpaka vRkSa kA bana rAya 63 sADe bAraha hajAra yojana laMbA va pAMcaso cakArakhaggapatribhatti puM. (cakAra varga yojana cauDA hai. the great Cham. pravibhakti) ya-mAranA mAnI zyanA paka forest at a distance of aij nATa; 32 nATana aramAno me. 500 Yojanas (Yojanu=8 miles) ca. akSara kA AkRti kI racanAyukta nATaka; from the western gute of the 32 nATaka ke prakAra meM se eka. A drama Suryabha heavenly abode. exhibiting a scene of the The forest is 12500 Yojanas shape of the letter ca. rAya. 64; in length and 500 Yojanas cakka. na0 (caka ) 2thana- muM . rathakAin width. rAya. 126: --vaDisazra. gADekA paiMyA. A wheel of chariot, puM0 ( -caMpakAvataMsaka ) nuso " caMyaya- cartetc. sUya. 1,15,14; ova0bhaga03, vaDiMsana" za6. dekho " caMpayavaDiMsa" 1:5; naMdI0stha.5;pratra.245; uvA 07,167; zabda. Vide "payavaDiMsa" rAya.103; (2) vAsudeva sudarzana ya. vAsudeva nArAyaNa caMpayavaDaMsaya. na0 (campakAvataMsaka) 25545. kA sudarzana nAmaka cakra. the wheel of taMsa nAma zrI vibhAna. isa nAmakA Vasudeva styled Sudarsana. tIsarA vimAna. The third heavenly sama. pa. 237; ova. 10; utta0 11, abode of this name. HTO 3, 's; 21;vize0224 jaM.pa. yala 142lamAna caMpA. strI0 (campA ) yaMA nAmanI nagarI; is one of the fourteen gems kANika rAjadhAnI; aMgadezane pAyatakhta. known as theChakra gem. cakra caMpA nAma kI nagarI; koNika rAjA kA pATa. ratna, cakravartiko prApta honevAle caudaha ratnoM nagara; aMgadeza kA pATanagara. Name of meM se eka ratna. sama014;prava01228; (4) a city; the capital of king | dharmacakra ( devatAnuM banAvela ) tIrthakaranI Page #705 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaka] [cakkavAka ma 22 te. tIrthaMkara bhagavAn ke art of marshalling an army in bihAra ke samaya Age Age calanevAlA devoM the form of a wheel. ova0 40; dvArA racita dharmacakra. the wheel known nAyA. 1; as Dharmachakra accom. cakaMga. puM0 ( cakrAMga )yA nAme me pakSI. panying a Tirthaikara. (It is cakravAka nAmaka eka pakSI. A kind of made by gods.) sama0 34; ogha. bird named Chakravaka. su.ca. ni0 116; (5) mArane yA.. kuMbhAra 2, 44; kA cAka. a potter's wheel. bhaga. cakkaga. puM. (cakraka) 23 mAmaya vizeSa. 1, 1, 2, 10, 5, 6 naMdI* stha05; paMcA. cakra; AbharaNa vizeSa. A wheel; a kind 1,34; (6) yasare hAyanI rebhA. cakrake of ornament. jIvA03,33; zrAkArako hasta rekhA. the lines of | cakapurA. strI0 (cakrapurI ) pazu yinI the palm in the form of a bhusya rAdhAnI-nagarI. valgu vijaya kA wheel. utta. 1, 60; (7) samara mukhya pATanagara. The capital-city of masa. samudAya; maMDala; golAkAra. . Valguvijaya. ThA0 2, 3; jaM050 circle; a party; an assemblage. cakkala. puM0 ( cakrala ) siNhaasnn| 5vAyo. utta. 22, 13( 8 ) muzakSa; sAMga. siMhAsana ke nIce rakhane kI ITa. A stand mUsala; sabbala.apestle. bhaga. 11, 11; Or base for a throne. rAya0 61; (6) AkAzamAM cakrAkAre goLa kuMDALA jevuM cakavaTTi. puM0 ( cakravartin -cakreNa zrAyudhathAya che te. AkAzameM cakrake AkAra kA jo vizeSeNa vartituM zIlaM yasya) 24 254%; gola kuMDhala jaisA bana jAtA hai vaha. a ring satrA; bharata kSetranA A kharaDane adhipati. like appearance that foring cakravartI rAjA; samrATa; bharata kSetra ke chaH itself in the sky. bhaga. 16,5 (10) khNddeN| kA adhipati. A Suzerain; . : / pakSI. cakAra pakSI. a kind of sovereign of the six continents bird. kappa03, 42; -rakkha puM0 (rakSa) of Bharata Ksetra. ova0 34; muM 2 ranAra . cakra kA rakSaNa rAya0 23; jaM. pa0 2, 30 5, 112; karane vAlA deva. a deity who aNujo0 131; mu. ca0 2, 82; nAyA. 1; guards the Chakra. bhaga0 3, 7, 8; 16, bhaga0 5. 5: 11, 11, 16, 6; ----rayaNa. na0 (-rasna ) yAMnA panna. 1; dasA. 6,4; prava0 416; 1102; yallamAMnu : yatna. cakavatA ke bhatta. 134; --mAu. strI. (-mAtR) caudaha ratnoM meM se eka cakraratna. one of yavartInI bhAtA. cakravatI kI mAtA. the the 14 jewels of a Chakra- motber of a Chakravarti. nAyA. varti. bhaga0 12, 6; ThA0 7, 1; vize. 1; -vaMsa. puM0 (-vaMza ) yayAtinAza513; panna0 20; jaM. 50 3, 43; suna. cakravarti kA vaMza kula. the family-vUha. puM0 (cakravyUha-cakramiva vyUhoracanA line of Chakravarti. ThA0 3, 1; vizeSaH ) yasare vyUla 2yanA 42vAnI sA. | cakavAka. puM0 (cakravAka ) ya: pakSI. cakrAkAra meM vyUha racanA karane kI kalA. the cakavA pakSI. A kind of bird. jaM.pa. Page #706 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cakkavAga] ( 65 ) [ cakkesarI cakavAga. puM0 (cakravAka ) 2thAMga pakSI; of Sintinatha the 16th Tir yA. rathAMga pakSI; cakravAka pakSI. A thankara. prava0 306; sabha. pa. 233; kind of bird. paraha. 1,1; cakkAga. puM0 ( cakravAka ) 14 pakSA. cakkavAya. puM0 (cakravAka) : pakSI. cakra- cakravAka pakSI. The bird named vAka pakSI. A kind of bird. ova. Chakravaka. nira0 5, 1; panna. 1; nAyA. 1; 5; 8;; (2) 22 bha71. cakrAkAra maMDala. cakkavAla. puM0 (cakravAla ) 54vA; samU; a circular shape. panna. 1; -bhajjabhana. paridhi; samUha; maMDala. Agroup; mANa. tri0 (-bhajyamAna) me 50-5 a cluster; a circle. ova. 33; ke DALI teDatAM cakrAkAre goLa ciha thAya sUya. 1, 1, 1, 26, ThA0 2,3; sama0 pa. chete. vRkSa ke phala-pattI vA zAkhA toDane se 165; nAyA. 1; 16; bhaga05, 3, 6, 33; bhinna hue sthAna para golAkAra cinha hotA hai 34, 1; ogha0.ni. 66 su. pa. 16; 1; vaha. ( a fruit or leaf or branch rAya0 286 uvA. 7, 208; prava0 1402 of a tree) which when pluck(2) gAtuM pai. gADe kA pahiyA. 6 ed, leaves behind a circular wheel of a cart. bhaga. 3, 4, panna. mark. panna. 1; 36: jIvA0 3, 1; jaM. 10 4, 104; | cakki puM0 (cakrin ) yattI sana. cakravartI (3 ) siMhAsananI nIyatA pAyo. siMhAsana rAjA. A sovereign king. panna. 1; ke nIce kA pAyA. a stand or base | cakkiya-a. puM0 (cakrika) 25% nAmarnu sAyudha for a throne to rest upon. jIvA sa, yAbA2 cakra nAma ke Ayudha ko lekara calane vAlA. One who carries with cakavAlA. strI0 (cakravAlA) mAre zreNI. | him it weapon called Chakra. maMDalAkAra meM zreNI A circular lad. ! kapapa0 5, 107; ova0 32; jaM. pa. der. . ego vahA duhokhahA cakka | cakkiya. vi0 (cAphrika) tetrI. telI. An vAlA" bhaga:. 25, 3: oilman. (2) ubhAra. kumhAra. cakkahara puM0 (cakradhara ) suzana yahane vA29 potter: vava. 6, 17; -sAlA strI. 42.12 vAsudeva. sudarzana cakrako dhAraNa karane (-zAlA ) sa kore vayavAnI huna. vAlA vAsudeva-cakavAtaM. Vasudeva, tela vaMgaraha beco kI dukAna, a shop holding Sudarsana wheel vize0 where oil etc. are sold. vava06,17; 3513; (2) mA vAmI; yati chaH / cakkIsara. puM0 (cakrozvara ) yatI; samrATa. khaMDakA svAmI; cakravarti. a Chakra- cakravartI samrATa. A sovereign king; varti lord of six continents. a. paramount king. prava0 430; vize. 804; -~-baMbhadatta. puM0 (- brahmadatta) hata cakkAuha. puM0 ( cakrAyudha ) solamA zAMtinAtha lAme pAramAyAvatI. brahmadatta nAmaka 12vAM tIya:2nA prathama gaNudharanu nAma. solahaveM cakravatI. the 12th Chakravarti tIrthakarake prathama gaNadharakA nAma. Name of | named Bralimadatta. prava0 430; the first Ganadhana (apostle) | cakesarI. strI0 ( cakrezvarI ) mhe| anunI Page #707 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cakkha] [cakkhukaMta vAnu nAma. RSabhadeva prabhukI devI kA nAma. | an object of sight. kappa0 5, 131, Name of the goddess of Lord bhaga0 1, 6; 2, 5, 6, 33; jaM0 50 5, Risabhadeva. prava. 370 136; -bala. na0 (-bala) nevAnI cakkha. na0 (cakSuS) yakSu; main. cakSuH aAMkha. zakti; yadriyanu sAmaya dekhane kI An eye. panna0 15; zakti; cakSuiMdriya kA sAmarthya. power of cakkhidiya. na0 (cakSurindriya ) yachadriya; sight. utta0 1. 22; -rAya. puM. nevAnI zativANI bhandriya-mAM5. cakSu- (-rAga) haTirAma, sAmane prema. dRSTirAgaH indriya; dekhane kI zaktiyukta iMdriya; aAMkha. | AMkhoMkA prema. attachment through The sense of sight. ova. 16; | or in the eye. nAyA.8%; bhatta. 145; bhaga0 1, 1; 7, 7, 8, 2; 12, 2, 24, 1; -lesa. tri. (-zleSa) nepAmai rii 25, 7; 33, 1; nAyA0 17; naMdI0 4; AMkhano dveSa thAya-AMkha coTI jAya te. -niggaha. puM0 (-nigraha ) yakSarindriya - dekhane meM aAMkhoMkA zlaSa honA-AMkhoMkA cipaka mAMgane mubhA rANI te. cakSurindriya- jAnA. attachment, the enuse of AMkha ko vaza meM rakhanA. control over which is sight. jaM0 pa0 4, 74; 5, the sense of sight. utta0 26, 2; 115; -lAlapa. tri. (-lAlaka ) mAMcakkhu. na0 (cakSuS-cayate'nena ) in. panI pasatA. dRSThi kI capalatA vAlA, zrAMkha. An eye utta0 1, 33, 5, 5% ( one ) with quick or unsteady bhaga. 2, 5; 3,; nAyA. 15jaM. pa. eyes. "cAsu bolae iriyA bahiyAe 5, 112; zroba. pi. ni. 463; ogha. palimaMthu" veya. 6, 16; -llozraNa. na. ni. 16% dasA. 5,2; panna. 23, sU0 (-khokana) in g te. mAMkha se pa0 2; rAya0 23, 43; sUya0 2,1, 42; dekhanA. act of seeing. jaM. 50 4, 54; prava0 597; 1116; uvA0 1, 5; ka. gaM. 5, 115; -sama. tri. ( -sama) yakSu. 1,6; 10, 3, 18, 4, 8; ka. pa.4, 46 zanAvara samAna. cakSadarzanAvaraNa samAna, (2) zAstrIya jJAna. zAstrIya jJAna. serip- like vision obstructing. kappa. tural knowledge. sama0 1; -go- 6 32; -hara. na. (-hara-cakSuharati) yara. tri0 (-gocara ) netrane sa-bhu529y. mAmane Ana: ApanA3. cakSu ko AnaMda netra ke samIpa rahA huA. within the denevAlA. (anything) that charms range of sight. dasa0 5, 2, 11; or delights the eyes. bhaga0 6, 33; -dIharoma. na. (dIrgharoma) sapanA nAyA. 1; sAMyA ma(pA). aAMkhoM ke lambe bAla. | cakkhurAdaya. na0 (cakSurindriya) netra; mAM. eye-lashes. nisI0 3, 45; 46; 47; netra; AMkha. An eye. bhaga0 8, 1; sama. 48; -pamha. na0 (-pakSman ) sAMpanI 6; nAyA0 5; 5i]. aAMkhakI baraunI-palaka. au eye- | cakkhukaMta. puM. (cakSuSkAMta) samudranA Jid. sUya0 2, 2, 23; bhaga. 3, 3; yatAnu nAma. kuMDala samudra ke devatA kA nAma. -phAsa. puM0 (-sparza ) apane viSaya; Name of the deity of the dRSTigAya2. AMkha kA viSaya; dRSTigocara. | ocean named Kundala. jIvA0 3,4; Page #708 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cakkuMtA ] cakkuMtA strI0 ( cakSuSkAntA ) yAnu avasarpiNInA pAMcamA kuLakaranI strI. vartamAna avasarpiNI ke pAMcaveM kulakara kI strI. Name of the wife of the 5th kulakara of the current Avasarpain sama* pa0 229, cakkhudasarA. na0 ( caturdarzana) yAMmadhI yeza vastunA prathama sAmAnya modha thAya te. zrAMkho se dekhI huI vastukA prathama sAmAnya bodha ho vaha General knowledge of & thing that one has when one sees it. ajo0 127; bhaga0 2, 10: 6, 2; 24, 4; jIvA0 1; ( 667 ) -AvaraNa na0 ( - zrAvaraNa ) darzanA varaNIya kama nI eka prakRti ke jenA udayathI chava yakSuharzana ( AAMNadhI sAmAnya zreoSa | thAya te na pAme. darzanAvaraNIya karma kI eka prakRti ki jisake udayase jIva catudarzana ( dRSTi se sAmAnya bodha ho vaha ) na prApta kara sake. maturity of a particular variety of sight-obscuring Karma which prevents from having visual perception. utta0 33, 6, sama0 17; -paDiyA. strI0 ( - pratijJA ) yakSuharzana - levAne nimitte. caturdarzana- dekhane ke nimitta. with a view to visual perception. nisI0, 8 one cakkhudaMsa.. tri0 ( caturdarzanin ) yakSudarzanavAna va cakSudarzana prApta jIva. ( A living being) possessed of the sense of visual perception. ThA 4, 4, bhaga0 6, 3; 13, 1; cakkhudaya. puM0 ( cakSurdaya ) jJAnarUpI yAM yApanAra. jJAna rUpa yAMkha-cakSu ko dene vAlA. One who gives an Vol. 1/88. eye [ cakkhusuha in the form of knowledge o pa05. 115; nAyA0 1 kapa 0 2 15; zrAva06, 113 cakkhudarisa na0 ( cakSurdarzana ) bhugo cakkhudaMsaNa 26. dekhA "cakkhu daMsaNa" zabda. Vide " cakkhuNa " ThA0 6, 1: 88 31 - AvaraNa na0 ( - zrAvaraNa ) lubhA cakkhuNAvaraNa 206, dekho " cakkhudaMsaNAvaraNa " zabda. vide "cakkhudaMsaNAvaraNa " ThA0 9, 1; cakkhubhUya. tri0 ( cakSurbhUta ) yAMnI per3e AdhAra rUpa AMkha ke samAna AdhAra rUpa. ( Anything ) as helpful as an eye. bhaga0 18, 25 nAyA0 9; 2; 9: gacchA0 26; cakkhumaMta puM0 ( cakSuSmat ) cakSuSmA nAme yA avasarpiNInA jIna 312. cakSuSmA nAmaka vartamAna avasarpiNI ke dvitIya kulakara. Name of the 2nd Kulakara of the curreut Avasarpini sama * 10 226; ( 2 ) hama nAma. aSTama-AThaveM kulakara kA nAma hame of 8th Kulakara. jaM0 pa0 ( 3 ) tri. ApAM cakSuyukta; AMkhoM vAlA. pos sesserl of an eye. vize0 510; 1156; 66 dd trakkhusa tri0 ( cAkSutra ) netrayAstha padArtha. netragrAhya padArtha. ( Anything) that is an object of sight. dasA0 6, 28 parAha0 1, 19 nakkhusa. na. ( catus ) yakSuH zroNa. cakSuH zrAMkha. An eye. prava0 778; cakkhusuha. puM0 ( cakSussukha ) 65 samudranA devatAnuM nAma kuNDa samudra ke devatA kA nAma. Name of the deity of the ocean named Kunda jIvA0 3,4: For Private Personal Use Only Page #709 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caJca ( 668 ) [ calI VcaJca. dhA0 I. ( carca ) yaha vagere yag; (2) no32; se21. a servant; an pU. caMdana ityAdi kA lepa karanA; pUjA attendant. nAyA0 1; (3) bhusya karanA. To smeur with sandal- savaiyo. pradhAna sainika. a principal psate etc; to worship. warrior; a chief fighter. aruto 9; cacai. pu. ca0 15, 166; rAya070; (4) 584 // nA2-za vagere. DaMka cazcaga. puM0 (carcAka ) 121. biTakAva. dene vAlA; daMza dene vAlA. anything Sprinkling. rAya. 106; which bites e.y. a mosquito etc. cazvara. na0 ( catvara) vAyara; yAthA padhAre vivA01;-pahakara.puM0 (-prakara) 22 viiraane| rastA bhegA thatA hoya te sthaLa; cakalo. sama. vAroM kA samUha. An assemblage covadyA; cAra se adhika rAste ekatra hote ho / of heroic men. nAyA* 16; vaha sthala; cauka. A place where caDacaDa. pu. (caDacaDa ) 24 meza6. more than four roads meet taDa taDa zabda. A sound resemblveya. 1, 12; aNujo. 134; utta. 16, . ing that of the word. caDa caDa. 4; ova. 27; bhaga. 3.7; nAyA. 2:16: vivA. 6, jAvA0 3, 3; kappa0 4, 88; vivA0 3; 6; caDavelA. strI. ( capeTA ) peTamA2vA porasa rAya. 201: / 421. caTA mAranA; porasa karanA. Slapp. caccA . strI0 (carcA ) ya. virethA lepana ing. pagaha 1, 3, 25 ta. candana ityAdi se lepana karanA, caDipra. tri. (caTita) ya. caDhA huA; Act of smearing with sandal- | ArUDha. Mounted: raised; risen. paste ete. jIvA03,4; jaM0 105,121: su. ca0 6, 26; cacciya zra. tri. ( carcita ) yaMhana pore caDi. saM0 kR. a. ( * ghaTitvA-prAruhya ) vilepana 123, yathA. caMdana ityAdi se / yahIna; 21Ara yane. caDhakara; AruDha hokara. vilapana kiyA huA. Smeared with ! Having mounted; having sandal-paste etc. nAyA0 1; su. risen. su0 ca0 4, 160; ca0 2, 603, dasA0 10, 1; cahuMkAri. tri. (cATukArin ) sAI bAge cajjA. stro0 (caryA) paribhASA; saM. tema 42nAra. acchA mAluma ho vaisA karane paribhASA; sAMketika bhASA. Technical qlar. (One) who does what language, conventional termi. is agreeable to others; trying nology. vize0 2044; to please other. piM0 ni0 308,414; caGaga. pu. ( caTaka ) yo. eka jAtikA | caDayAri. tri0 (cATukArin ) bhii| mAlA; pakSI. A sparrow. sUya0 2, 2, 10; mAmAsa. madhura bhASaNa karanevAlA. (2) nA42. naukara. a servant. One who flatters piM0 ni0 486; bhaga. 7,6; 6, 33; cahula. tri0 (caTula ) ari52-555 caDagara. puM0 (*) samudAya; samUha. samudAya; / thita pANaH asthira-capala citta vAlA. samUha. A group; an assemblage. Unsteady in mind. paraha. 1, 1; ja. pa. nAyA0 14; 16; rAya0 213; | caDalI. strI. ( caTulI ) bAsanA puNAnA Page #710 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caNaga] [camara samAna ani. ghAsa ke pUle ke agra- 257; jaM. pa. 5, 118; 2, 31; bhAga kI agni. Fire or burning capala. tri0 (capala ) 255. capala; cAlAka. portion of the top most portion Quick; unsteady. nAyA0 2; a bundle of hay. naMdI. 10; cappuDiyA. strI0 (cappuTikA ) yadi; caNaga. puM0 (caNaka) yA; 4oNadhAnyanI me yaTI. cappuTikA; cuTakI. A pinch. bata. canA; eka prakAra kA dhAnya. A kind | nAyA0 3; of corn; gram. aNujo0 143; paMcA0 camaDhaNa. na0 ( * ) maSTa 52 te. kaSTa 10, 23; pahuMcAnA. Act of injuring or hurtcatu. tri0 (catura ) 2. cAra. Four. prava. ___ing. aogha. ni. 76; 1311; --- jogajua. tri. (-yogayukta) camaDhaNA. strI. ( * ) yAM; hamI yu; yAra yogathI yuti ya sayogI. caturyoga ___ dabA denA. Pressing. ogha0ni0 187; se yukta; cauka saMyogI. Possessed of (2) nusI nA . miTA denA. act of four-fold Yoga. prava. 1311 effacing. (3)sAtA pArTa mAsI te. lAta catutthA. strI0 (caturthI) limunI pAra mAranA. act of kicking. ogha ni. limAmAMnI yothI pratibhA. bhikSuka kI bAraha 193; (4) 5 . satAnA. act of paDimAma sa cauthI pratimA. The 4th of troubling or vexing or teasing the 12 vows of an 19etic. A~dha ni0 237; nAyA. 1 camara. puM0 ( camara ) ali dizA 1252 . catta. na. (*) tasa tara tavAnI sodAnI / mArane 20; yamareMdra. dakSiNa dizA ke tarA. tA ; sUta kAtanekA lAha asura kumAra kA rAjAH camareMdra. ChamakA takuA. An iron instrument rendret the king of the Asura for spinning cotton. paMcA0 8, 22; kumaras in the south anyTo 5; catta. tri. (tyakta) tyAga 422; hI nAyA. gha. ova0 32; ThA0 2, 3; sama. hIyeta. tyAga kiyA huA; choDa diyA huzrA. 16; 32, 33, bhaga. 2, 8; 3, 1; 2, 7, Abandoned; given up. prava0 585; hai; jAvA. 3, 4; panna0 2; prava0 1152: utta* 6; 15; aNujo0 2: 16; bhaga. 7, (2) pADA je eka maga ke jenA pUDAnA 1; nAyA. 7 vAlanI camarI bane che; camarI gAya. cattAla. tri. (catvAriMzat ) yAlIsa; 40. pAr3a ke samAna eka mRga ki jisake pUMcha ke cAlIsa; 40. Forty; 40. ka.06,60; bAloM se camara banatI hai; camarI gAya. cattAlIsa. strI. ( catvAriMzat ) yAlIsa; kind of deer resembling at 40. cAlIsa; 40. Forty; 40. bhaga0 1, buffalo the hair of whose tail 5, 2, 8, 10, 5; 16, 6; 20, 5: 24,1%B is used for making clowries. 21; nAyA0 5; 8; sama0 40; su. ca0 2, nAyA. 1; 8; grova, paraha1. 1; 4; * tuo| 54 nagara 15 nI 5TanA2 (*). dekho pRSTa naMbara 15 kI phUTanoTa ( * ). Vide foot-note ( * ) p. 15th. Page #711 -------------------------------------------------------------------------- ________________ camaracaMcA ] jIvA0 3, 3; pana0 1 kappa0 3, 44; rAya 0 43, 58; jaM0 pa0 5 115; 116; ( 3 ) pAMcamA tIrthaMkaranA 1 lA gaNadharanuM nAma. pAMcaveM tIrthaMkara ke pahile gaNadhara kA nAma. name of the first Ganadhara of the fifth Tirthankara. prava0 305 - upAzra puM0 ( - utpAta ) camaredra zakrendra sAthe laDavAne upara pahele devalAke gaye! te; daza accherAmAMnu me camareMdra zakreMdra ke sAtha laDane kA prathama devaloka meM gayA so; dasa Azcaryajanaka ghaTanAoM meM se eka. one of the ten wonderful events viz. the going up of Chamarendra to fight with Sakrendra in the 1st Devaloka. vava0 863 - siMhAsaraNa. na0 ( - siMhAsana ) amareMdranu si sana. camareMdra kA siMhAsana. the throne of Chamarendra. bhaga0 10, 4; camaravaMcA. zrI0 ( camaracaJcA ) yamasya yA nAme yamareMdra za04dhAnI camaracaMcA nAmaka camareMdra kA pATanagara Name of the capital of Chamarendra bhaga0 2, 1 8 3 1 10, 5 13, 6; sama0 33; nAyA0 dha0 jaM0 pa0 5, 116; camasa. puM0 (camasa) yAve; chI. lakaDIkA camacA; kaDachA. An iron or wooden spoon; a ladle. o0 38, (2) yamasa nAmano deza camasa nAmaka eka deza. name of a country. sU0 pa0 10; camU. strI0 ( camU ) senA; (132. sainya; lazkara. An army. bhaga06, 32, nAyA0 1 mahA0 pa0 35; camma. na0 ( carman ) yAma; yAbhaDI tvacA; camar3A; camaDI Skin; leather. bhagava 2, 1; 105, 2: 8 6; 12, 7; nAyA0 1; ( 700 ) For Private [ camma 18 sama0 14; ThA04, 2; piM0ni0 bhA050; veya0 3,3;kappa 04,61; prava0 16; 222; 1228; ( 2 ) yAbhAnI ajuhI camar3e kI aMgUThI. a leather cover for the finger just like a thimble. rAya0 204; - kaDa. puM0 (kaTa ) yA bhaDAnI sAhaDI. camar3e kI caTAI a mattress made of leather. ThA0 4 4 - kiDa na0 ( -kiTa ) yAmAthI bhaTela-gAhI tarIyA vigere. camaDe se AcchAdita gaddI tarkiyA ityAdi a bed, pillow ete with a cover of leather. bhagao 13, 6; - kosa. puM0 ( kozaka ) yAmaDAnI uthalI camar3e kI thailI a leathern bag. AyA0 2, 2, 3, 88 zrogha0 ni0 7286 - kAsiyA. strI0 ( - kozikA ) yamaganI athaNI. camar3e kI thailI. 28 leathern bag. sUrya0 2, 2, 48 -khaMDiya - zra. tri0 ( - khaNDika ) cAmaDAnAja sava upakaraNane rAkhanAra eka varga camaDakehI sarva upakaraNa rakhanavAlA eka bhikSuka varga. a class of ascetics who inake use of materials ( eg. alms - boul etc. ) made of leather only. zraNujo 0 20; nAyA0 15; --cchedaNa. na0 (-cchedana ) grAma pacAnuM zastra camaDA kATane kA zastra an instrument for cutting leather. (2) bAdhara vigerenA DI-paTTI. camaDe ke paTTe ityAdi kA Tukar3A paTTI. 28 band of leather etc. zroSa* ni0 728; --cheyaNA puM0 ( - chedanaka ) yobhA apavAnu hathiyAra camaDA kATene kA zastra an instrument for cutting leather. AyA02, 2, 3, 08 - jjhAma. na0 ( - dhyAta) yAmAnI abhithI dhamAye. kA Personal Use Only Page #712 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cammazra] ( 701 ) [caya camaDe kI dhammanase dhamA huA. heated or | leather wings; a variety of blown with a bellows made of sub-human beings with five leather. bhaga* 5, 2; - palichayaNa. senses. utta0 36, 186; ThA0 4, 4 na0 (-paricchedana) yAmAne 31. camaDe sUya. 2, 3, 26; bhaga* 15, 1; jIvA0 kA TukaDA. a piece of leather. vava. 1; panna. 15 8,5; -pAya. (-pAna ) yAmAnuM pAtra. cammarukkha. puM0 ( carmavRkSa ) yakSa-banacamaDe kA pAtra. a vessel or recepta 25ti vizeSa. carmavRkSa-vanaspati vizeSa. cle made of leather. bhaga. 3, 5; A kind of tree. bhaga0 22, 1 -pAsa puM0 (-pAza ) yAmAno pAsato. | cammAra. pu. ( carmakAra ) yamA2-5325i camaDe kA pAza. a net or trap made nAvanA2. mocI-jUte banAnevAlA. A of leather. ni. 12, 1; --rayaNa. na. shoe-maker vize0 2688; ( -ratna ) yatInA yau6 rana mAnu me cammiTTa. puM0 ( carmeSTa ) bhu32; satanu se nahI-samudra Adi 25se nApAnI(1) sAvana. mugadala; vyAyAma kA sAdhana. A 1204 sAre. cakravartI ke caudaha (cturdsh)| club for taking exercise with. ratnoMmeMse eka ki jo nadI-samudra Adi rAya. 32; sthaloM meM nAva kA kAma deve. one of the cammaTha puM0 ( camaSTa ) prada25 vize5. 14 gems of a Chakravarti zastra kA eka bheda. A kind of which serves the purpose of weapon. paNha. 1, 3: / a boat to croys it river, set etc.. cammeThaga. na. ( carmeSTaka ) pArane se rA. 7, 1; panna. 20: ja. pa. 5vAno 12. lohAra kA lohA camma a. puM0 (carmaka ) yAmatI tA; pAne ghaDane kA eka aujAra. A kind of to pAnI pI. camaDe kA talA, paira ke tool used by a blacksmith nIce bAMdhane kI paTTI. A gole made of for forging iron. bhaga0 16, 3; leather. ogha. ni. 728 Vcaya. dhA* I,II. ( zak ) zaktimAna cammaga. na0 (carmaka) pAna, sanyAsInu | 1. zaktimAn honA; samartha honA. To 754291. pAdukA; saMnyAsI kA eka upakaraNa. be able. A kind of shoe put on by an caei. pi. ni. 102; ascetic. sUya0 2, 2, 48; nayaMti sya. 1, 3, 2, 1; cammaTTila. puM0 (cAsthila ) pakSi vizeSa; cakiyA. vi. bhaga06, 10, 7.10:13, 4; yabhAyera pakSi vizeSa; cimagAdhara, camagIdaDa. 17, 2; 18, 3: veya. 4, 28: A kind of bird. paND. 1, 1; vava. 8, 2; cammapakkhi. puM0 ( carmapakSin ) yAmAnI cAeMti. vize0 765 pAMkha vALAM pakSI; chApA vAgula vagere, | cAemi. su. ca. 13, 8 meyara tiryaya yedriyAno se meDa. camaDa | Vcaya. dhA. I. ( cyu ) 25 // yA patana kI pAMkha vAle patI; tiryaMca paMceMdriya kA eka pAbha; Anj. svarga se patana honA. To bheda. A variety of birds with I fall spiritually; to be degraded Page #713 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caya] ( 702 ) [carana from heaven. deserving Chyavana ( spiri. cayaMti. bhaga02, 5, 7, 3, 10,5; 13, 2; | tual fall, abandonment, death 15, 1; 16, 7, 20, 10; sU0 etc.). bhaga013, 1; pa0 16; Vcara. dhA.I. (car ) saMyama bhAbhA yAsayu; caiUNa. utta. 6, 1; saMyama mArga meM calanA; To follow the caittA. bhaga0 2, 1; 6, 33, 12, 8, 15, | path of asceticism. (2) gati 42vI. 1; nAyA08; 15; 16; dasa0 5, 2, gati karanA. to walk; to move. 48; dasA0 8, 1; carai. dasa. 1, 3, 4; sama06bhaga0 5, cayaMta. bhaga06, 33; vize0 1277; 5 jaM. pa. 7, 131; 133; cayamANa. kappa0 1,3,2,3, caraMti. aova. 26; piM0 ni0 267; jaM0pa0 Vcaya. dhA* I.(cil ) me 2. ekatra 5, 126 karanA. To gather; to collect. care. vi. utta0 2, 3, 4, 7; 1, 46; 10, cayai. pAyA0 1, 2, 6, 18; bhatta0 46; 36) prAyA0 1, 2, 3, 80; 1, 6, cayaMti. panna06; 2, 183; sUya. 1, 2, 1, 6; dasa. caya. na. (cyavana ) romAMthA ya te. 4, 8; 1, 1, 2, 13, 6, 24; devaloka meM se patana honA. Fall from, 25; 6, 3, 14; degradation from Devaloka. careja. vi. dasA0 7: 6, 31; ova0 40; nAyA0 1; 8; 16; bhaga. carejAsi. sUya. 1, 2, 1, 22; 15, 1; uvA0 1, 60; carissaMti. bha. japa. 7, 126 caya. tri. (tyAga) ta<<'; puM. tyAga. cariMsu. bhU. jIvA03, 4; jaM0pa0 7, 126; Abandoning; leaveing; giving cariya. saM0 kR0 veya. 1, 4, up. nAyA 08; 15; bhaga 011, 11, 12,8; cariUyA. saM. kR. pi. ni0 518%; caya. puM0 (caga) zarI2. A body. nAyA0 carittA. saM. kR. utta0 26; 1; 8; 15; bhaga0 11, 11, 12, 8; caraMta. va. kR. dasa. 5,1, 15; utta0 2, cayaNa. na0 ( cyavana ) -yavana-vaibhAniH ane 6; 4, 11; paNha0 1, 3; jyotiSAnu bha23. cyavana-vaimAnika va caramANa. va. kR. bhaga0 1, 1, 2, 5; 3, jyotiSI kI mRtyu. Death of a Vaina 2; 6, 33, 13, 6; 16, 5; 18, nika or of a Jyotisi god. ThA01,1; 10; nAyA0 1, 3, 5; 16; dasa. sU. pa. 1; panna0 17, 4,1; 8,1; aova.20; dasA.10,1; cayAvacaia. tri. ( cayApacayika ) tu cara. puM0 (cara ) hAsatA nyAsatA sa05. tu; nyUnAdhiH yanAra. nyUnAdhika hone | calatA phiratA trasajIva. A sentient gar. Increasing and decreasing; being having the power of waxing and waning. 1140 9, movement. utta0 32, 27; 5, 2, 147; caraa. tri. ( caraka ) yAtanAra, 12nA2. cayAveyavva. tri. ( cyAvayitavya) yavanane / __ calane vAlA; phirane vAlA. Walking; yoya. cyavana ke yogya. Worthy of, I (one) that moves; moving. Page #714 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caraga] ( 703 ) [caraNavihi ova016; jaM0pa0 (2) sev||2; sAyanA2. yAritrano AyA2. cAritra kA prAcAra. sevana karane vAlA; AcaraNa karane vAlA. practice of asceticism. prava0 270; one who resorts to; one who --kusIla. tri. ( -kuzAla ) yAtrinI practises. utta0 30, 24; (3) thAra virAdhanA 42nA2. cAritra kI virAdhanA karane pADI-yo rImikSA bhAganAra hallA- aia. ( oue ) who shows hatred zora karake bhikSA mAMgane vAlA varga. a class towards ascetic conduct. prava0 of beggars who get food by 110;-cua.tri0(-cyuta) Ari-yathA bhraSTa violent means. nAyA. 15 thayesa. cAritrya se bhraSTa jo hai vaha. degrad. caraga. puM0 (caraka ) yA pADasarasorI ed from ascetic conduct; mikSA nA2 . hallA-zora karake bhikSA Spiritually degraded. nAyA. 6: lene vAlA varga. A class of beggars -juzra. tri0 (-yuta) yAtriyuta. cAritra who get their food by violent yukta. Possessed of ascetic con. means. aNujo0 16: nAyA0 15; panna duct; ascetic in conduct. prava. 20; (2) vAMza; bha72 chatyAdi, DAMsa; 550; -Thizra. tri. (-sthita) yAriyAM macchara ityAdi. a fleu; a mosquito 2-riyara thayesa. cAritrya meM rahA huvA. etc. sUya0 1, 2, 2, 14; --parivvAyaga. steady in ascetic conduct. nAyA. puM0 (-parivAjaka) tApasa vizeSa; ni. 1; -bheya. puM0 ( -bheda) yAtrine me. tApasa vizeSa; tridaMDI. one of u purti- cAritra kA bheda. difference, distinccular class of ascetics called tion in right-conduct. prava. 556; Tridandi. bhagaH 1, 2; ja. pa. -moha. puM0 (-moha ) yAstri azane caraNa. na0 (caraNa) saMyama; zAstri saMyama; aTakAvanAra mohanIya vibhAga; caritra maha cAritra. Ascetic conduct; asceti- nAya. cAritra aMza ko rokane vAlA mohanIya cism. sama0 2, utta0 24, 6; ThA. 2, vibhAga;cAritra mohanAya. anything that 1; vize. 1; ogha. ni. 1; bhaga0 2.17 checks or hinders right connAyA. 1, 1; piM0 ni. 60; 105; sUya. duct. ka. gaM0 1, 57; -mohaNiya 2, 1,60; bhatta0 63; gacchA . 20% prava.. na0 ( -mohanIya ) bhopanIya manI me 16; ka. gaM. 1, 13; (2) brahmabhATA prakRti ke jenA udayathI jIva caraNuM cAritra yAraNa. brahmabhATa-cAraNa. a hard; a na pAme. mohanIya karma kI eka prakRti ki minstrel. vize01473; (3) 22-5. jisake udaya se jIva cAritra caraNa prApta na kara caraNa-paira. a foot; a leg. nAyA. 1; 8; . sake. a variety of Mohaniya 6; 17; - aAya. puM0 (-zrAtman ) yAstri Karma the maturing of which rUpI mAtmA; yAstri215. cAritrarUpI __lhinders right conduct. utta033,8; zrAtmA; cAritrasvarUpa. soul as consist- | caraNavaMta. tri. ( caraNavat ) yAtri pA. ing of aseetic conduct; ascetic | caritra yukta. Possessed of right. conduct regarded us soul. pi. conduct. paMcA0 14, 21, ni0 104; -pAyAra. puM0 (-prAcAra)| caraNavihi. puM0 (caraNavidhi ) 28 Azi Page #715 -------------------------------------------------------------------------- ________________ carama] ( 704 ) [ caritta sUtramArnu 27 sUtra. 26 ulkAlika sUtroM ghakAla ) nAdAnI 52 mata. garamI meM se 27vAM sUtra. The 27th of the kI mausama kA antima samaya; grISma Rtu 29 Utkalika Sutras. naMdA0 43 / kA antima samaya. the fag end of carama. tri. ( cAma ) cheda ; chevana. summer. vava. 6, 41; -bhavattha. antima. Final; last. nAyA0 1; 13; tri. (-bhavastha ) chedasA lavamA rahemA 16; bhaga0 1,6; 14, 1; naMdI. 160 yama zarIrI. antima bhava meM rahA huaA. ni0 53; kappa0 2, 15, 5, 123; vize. carama zarIrI. ( a body ) that is for 200; dasA0 7, 1; sU0 pa0 7; paMcA0 1, the last time in a particular 26; ka. gaM0 2, 10; (2) pAyamA sumati- state of existence bhaga0 3, 2, nAtha tIrthakaranA prathama gaNadharanuM nAma, -varisAratta. na.(-varSArAtra) yomaasaan| pAMcaveM sumatinAtha tIrthakara ke prathama gaNadhara sAma2 samaya. varSA Rtu kA aMtima samaya. kA nAma. name of the first the latter or ending part of Ganadhara of Sumpatinatha the rainy season. nAyA0 1; the fifth Tirthankara. sama0 pa0 -samaya. puM0 (-samaya) daso mata. 233; ( 3 ) ne izathI te samAM aMtima samaya. last time. ka. gaM0 6, Apa nayA te; ch| layAsI. jisako 84; bhaga0 12, 6: punaH usa bhava meM nahi AnA hai vaha; antima | carizra. na0 (carita ) yeSTA; yAsa yAta. bhava vAlA. one who is for the ceSTA; cAlacalana. Conduct; beharilast time in a particular state our. ova0 21; nAyA0 6; (2) ma of existence. rAya. 16; -aMta. yaritra-tAta. biography; life. rAya. na0 ( -anta) 22mAnta pradeza. caramAnta / 15, 2017 pradeza. the ending region. bhaga0 / carizrA-yA. strI0 (carikA ) mane zahara 16, 8; -khaMDa. puM0 (-khaNDa) chetso nA vayene 86ya pramANe 22to. killA va zahara 44. antima khaNDa-Tukar3A. the last ke madhya kA ATha hAtha pramANa kA mArga. A piece or portion of anything, roud eight arms in breadth prava0 714; -khaMDaga. puM0 (-khaNDaka ) between a town and the ram tu| "carama khaNDa " za06. dekho "carama parts that surround it. bhaga. 5, khaNDa" zabda. vide" carama khaNDa "ka. 7, 8, 6; nAyA0 16; aova. aNujo. 50 2, 41; --hiI . strI. ( -sthiti) 134; sama0pa0210; nisI0 8, 3; jIvA0 chetrI sthiti. antima sthiti. last or 3, 3; paraha. 1. 1; (2) parimAni . final state of existence. ka. pa0 / parivAjikA. a nun. Agha. ni. 518: 1, 66; --titthayara. puM0 ( -tIrthakara ) caritta. na0 ( cAritra ) yAtri bhoyanA che| tIrtha:2; mahAvIra svAmI. aMtima kSaya ke pazamathI utpanna thate AtmAne tIrthakara; mahAvIra svAmI. lord Ma- virati pariNAma; saMyama anukazAna; sadAcAra. havira, the last Tirthankara. cAritra mohanIya kakSaya vA kSayopazama se kappa01, 2; -nidAhakAla. puM0 (-nidA- / Datpanna hotA huprA virati pariNAma; saMyama Page #716 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varita ] anuSTAna; sadAcAra. Right conduct; ascetic conduct inspired by the subsidence of obstructive Karma. ThA0 1, 1; ova0 16; 20; aNujo0 131; 147; bhaga0 2, 1; 25, 5; nAyA0 1; 2; 5: 10, ogha0 ni0688; vize0 50; 1234; veya0 1, 49; rAya 0 215; panna0 1; piM0 ni0 65; gacchA 0 123; paMcA0 6, 27; ( ttaM ) aMtara. na0 ( - antara - zranyaMcAritraM cAritrAntaraM ) cAritra cAritra vacce aMtara-bheda joi uparatI mAza. cAritra cAritra ke aMdara bhedAntara dekha utpanna hotI huI zrAzaMkA. doubt arising from the observation of differences between one sort of ascetic conduct and another. bhaga0 1, 3; - zratA. puM0 ( - zrAtman ) yaritrarUpa AtmA. cAritra rUpa AtmA soul as consisting of right (i. e. ascetic ) conduct. bhaga* 12, 10; AyAra. puM0 ( - zrAcAra) pAMca samiti ane traNa gupti e ATha cAritranA AcAra. pAMca samiti va tIna gupti ye kATha cAritra ke AcAra. right-conduct consist ing of the observance of the 5 Samitis and 3Gptis. ThA02,3; 5, 2; sama0 pa0 168; zrArAhaNA. strI0 (-ArAdhanA) yAritranI ArAdhanAsabhya sevana, cAritra kI ArAdhanA - samyaka sevana. proper observance of right-conduct. bhaga0 8, 10; iMda. puM0 (-iMdra) yathAdhyAtayAritravAna. yathAkhyAta cAritravAn. one strictly observing rules of right-conduct. ThA0 3, 1, - kusIla. tri0 ( - kuzIla ) yAritrane Vol. 11/89. ( 705 ) ---- [ caritta iSita manAvanAra. cAritra ko dUSita banAne vAlA. ( one ) that sullies or viclates the rules of right conduct. ThA0 1, 3; - dhamma puM0 (- dharma) yAritrarUpa dharma cAritrarUpa dharma. religion as consisting of right-conduct. ThA0 10; - nAsa puM0 (- - nAza ) yAritrane lAMga cAritra kA bhaMga. violation of the rules of right-conduct. gacchA0 132; - pajjava. puM0 ( - paryava ) cAritra Sava; cAritra sabandhi vizuddhinA aMza vibhAga cAritra paryava; cAritra ke saMbaMdha meM vizuddhi kA aMza vibhAga subdivisions of expiation for faults in right-conduct. piM0 ni0 bhA0 28; bhaga0 25, 6; - pAraNa. puM0 (- prANa ) yAtrirupI prANa. cAritrAtmaka prANa. life or vitality as consisting of right-conduct. bhatta0 126; pAyacchita. na0 ( - prAyazcitta ) yAritranI zuddhi arthe aticArAdinuM prAyazrita levu te. cAritra kI zuddhi ke liye aticArAdi kA prAyazcita lenA act of expiating for faults in right-conduct. ThA04, 1; -- purisa. pu0 ( puruSa ) yaritra pANI pu35. cAritravAna puruSa 4 man possessed of right-conduct. ThA0 3, 1 - pulAya. puM0 (-pulAka ) yAstrine niH. sAra banAvanAra pulAka labdhivaMta sAdhu. cAritra ko niHsAra banAne vAlA pulAka labdhivaMta sAdhu an ascetic with some back-sliding in the observance of rules of right-conduct. ThA0 5, 3; bhaga0 25, 6; - buddha. puM0 (-buddha) trirUpAbheva cAritra rupase bodha8. one awake to (i. e. follow For Private Personal Use Only Page #717 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caritta ] ing) the rules of right-conduct after knowing_them. ThA0 3,2; - bohi. strI0 (-bodhi ) yAritrarUpeM dharmanI prApti thapI te. cAritra rUpa se dharma kI prApti honA attainment of religion in the form of rightconduct. ThA* 3, 2; moha. puM0 ( - moha) lugyo "caraNa - moha " zab dekho " caraNa- moha" zabda. vide " caraNamoha" bhaga08, 8 ka0 pa0 2, 37; 5, 27; prava0 664; - mohaNa. na0 (-mohana) cAritrane aTakAvanAra-rezakanAra mehanIya kanI prakRti; sela kaSAya ane nava ne kaSAya ye pIsa prakRti cAritra ko rokane vAlI mohanIya karma kI pacIsa prakRti; 16 kaSAya aura nokaSAya ye 25 prakRti the 16 Kasayas and 9 Nokasayas which hinder the attainment of right-conduct. utta0 33, 10; - mohArIja na0 ( - mohanIya ) " carita - mohaNa 6. dekho caritamohaNa " zabda. vide " carita - mohaNa " ThA0 2, 4; zraNujA 0 127; bhaga05, 4 88 20, 7; mohaNiya na0 ( - mohanIya ) lukhe| " caritta - cohaNa " 26. dekho 66 carita -- mohaNa " zabda. vide "carita - mohaNa " ka0 gaM0 1, 17; - laDiyA. strI0 ( - labdhikA ) yAritranI Apti. cAritra kI prApti. attainment of right-conduct. bhaga0 8, 2; - loga. puM0 ( - loka ) sAmAyika pAMya yAritra pa 13. sAmAyikAdi pAMca cAritrarUpa loka. the world or region of the five items of right-conduct viz. Samnayika etc. ThA0 3, 2; - viNaya. puM0 (-vinaya ) yaritra - "" ( 706 ) zr For Private [ caritAvarakhija 4 aAre pAna 2 te cAritra kA samyak prakAra se pAlana karanA due observance of the rules of rightconduct. bhaga0 25, 7 - virAhaNA. strI0 ( - virAdhanA ) vyAritranuM una 42 te; vratamAM bhaMga paave| te cAritra kA khaMDana karanA; vrata kA bhaMga karanA violation of the rules of right-conduct. sama0 3: Ava0 4, 7, saMparaNa. tri0 ( - saMpadma ) yAritra - guNuthI la252. cAritraguNa se bharapUra. well-accomplished in right conduct. bhaga0 2 5 25, 7; - saMpannayA. strI0 ( - saMpaJcatA ) sAmAthi hi yAritra viziSTatA sAmAyika Adi cAritra viziSTatA state of being well-accomplished in right-conduct viz. Samayika etc. utta026, 2, bhaga0 17, 3; carittAcaritta na0 ( cAritrAcAritra ) bheDa deze cAritra ane eka deze aAritra-avirti viratA virati zrava. eka deza se cAritra va eka deza se acAritra avirati; viratAvirati; zrAvakapanA. Partial observance (e. g. by a Jaina layman ) of the rules of rightconduct. bhaga0 8 2 - ladhdhi. strI0 ( - labdhi ) herAvirati zrAvapAnI prApti. dezavirati zrAvakasva kI prApti. Sravakahood; partial observance of the rules of right conduct. bhaga0 8, 2; carittAvaraNija na0 (cAritrAvaraNIya ) thAritrane DhAMDAra yAritra mohanIya karma cAritra ko DhAMkane vAlA cAritra mohanIya karma. Karma that hinders rightbhaga0 3, 31; kamma. na0 conduct. Personal Use Only Page #718 -------------------------------------------------------------------------- ________________ carita] ( 707 ) [carimuddesana - (-karma ) yAtrine dAMnA ubhanAthA vize0 376; jIvA. 3, 1; panna. 2; cAritranI prApti thatI nathI te karma. -geya. na0 (-geya) cheDaM gIta gAyana. cAritra ko DhAMkane vAlA kamaH jisase cAritra antima gIta; gAnA. last or final kI prApti nahIM hotI vaha karma. Karma song. bhaga0 15, 1; -cau. puM. that hinders the attainment (-catuH) chesA yA2. antima cAra. last of right-conduct. bhaga0 6, 31%8 four. ka. gaM. 4, 23; -divasa. puM. caritti. tri. (caritrin ) zAstriyANA; yA. (-divasa) chesI hisa. antima dina. striI; sAdhu. cAritravAna; cAritrI; sAdhu. An final day. jaM. pa. 7, 162, -naTTa. ascetic; ( one) possessed of | na. (-nATya) chekTanu nATa. aMtima nATaka. right-conduct. aNujo0 131; paMcA0 / last or final dramatic per11,7; gacchA . 21%; formance. bhaga0 15, 1; -pANa. na. carima. tri. (carama) aMtibhA cheDaM. aMtima. (-pAna ) cheyaranu ( mhi|) pAna. antima Last; final. zrova. 38 ThA0 1,1; (madirA) pAna. final or last drinking bhaga 1, 7, 3. 1, 4, 5, 4, 8, 2; 13, of intoxicating wine. bhaga0 15, 1, 11, 4, 18, 1; 16, 5, 25, 6, 10; 1;-puDhavI. bI. (-pRthvI) cheslI pRthvI; 26, 1; 33, 10, vize. 424, piM. ni. sAtamI 024. antima pRthvA; sAtavAM narka. 134; su. ca. 1, 1: ka. gaM. 2, 207 last earthly abode; the seventh bhatta* 34; prava. 146; 460; 612, paMcA. hell. vize0662;-bhavattha. tri.(-bha6, 26; (2) 22ma zarIrI 575. vastha ) lavanA avasAna bhAgamA rahesa; carama zarIrI bhavya jIva. a soul that mRtyunI pAse pAyesa. bhava ke avasAna bhAga has its body for the last time meM rahA huzrA; mRtyu ke pAsa-nikaTa pahuMcA i. e. one going to attain to hubhA. ( one ) nearing death; one salvation without being re. at death's door. bhaga03,2; -samaborn. pana. 3; 18; jIvA. 10; (3) yabhavattha. puM0 (-samayabhavastha) sapane pannavaNasUtranA trIjA padanA bAvIsamAM dvAra- chale samaye 2usa, bhava ke antima samaya para muM nAma. pabhavaNA sUtra ke tRtIya pada ke rahA huA. one in the last moment bAvIsaveM dvAra kA nAma. name of the of life; one very near to death. 22nd Dwara of the third Pada l bhaga0 7,13 of Pannavani Sutra. pana. 3; carimAi. na. (caramAdi) prajJApana sUtranA -aMjalikamma. na. ( -majalikarma) dazamA padanuM nAma ke jemA ratnaprabhA che|ttnaa praNAma. aMtima praNAma. fare- porenAM yama ayara bharnu varNana che. prajJApanA well; final salutation. bhaga. 15, 1; sUtra ke dazaveM pada kA nAma ki jisameM ratnaprabhA -aMta. tri. (-anta) 55ta lAbha ityAdi kA carama acarama kA varNana hai. chane mAna5 sAna. paryasta bhAga; aMta Name of the 10th Pada of kA bhAga; paryavasAna. end; final part. Prajnapana Sutra. pana. 1; utta* 36, 51: bhaga0 1, 3, 34, 1; carimuisama. puM0 ( caramoddezaka ) yo. Page #719 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cariya ] dezaka-bhagavatI sUtranA eka uddezAnuM nAma che. caramoddezaka nAmaka bhagavatI sUtrakA eka uddezA. Name of an Uddesa of Bhagavati Sutra. bhaga0 32, 6; cariya. na0 ( carita ) sAyarazu vartana. AcaraNa; bartAva. Conduct; behaviour. paMcA0 2, 31; prava0 614; cariya. puM0 ( carika ) vanaspatI vizeSa. vanaspati vizeSa. A kind of Vegeta tion. bhaga0 23, 1; cariya. na0 ( carita ) yaritra - AyAra. caritra- AcAra. Conduct; behaviour. prava0 614; cariya nibaddha na0 ( saritanibaddha ) 32 nATakamAnuM 32 muM nATaka ke jemAM tIrthaMkaranA che kalyANikanA caritrAnuM byAna mApavAmAM Ave che. 32 nATakameM se 32 vAM nATaka ki jisameM tIrthaMkara ke chaH kalyANika ke caritroM kA varNana kiyA jAtA hai. The last of the 32 kinds of dramatic performances in which is given an account of the conduct of the six Kalyapikas of a Tir | thankara, rAya0 65; cariyavva. tri0 ( caritavya ) AcaravA 45. AcaraNa karane yogya. Worthy of being practised. bhaga0 6, 33 cArayA. strI0 ( caryA ) yAsa vihAra rkhe| te. calanA; vihAra karanA. Moving out; peregrination. sUrya 1, 1, 4, 11; 1, 9, 30; prava0 682 ( 2 ) samiti. IryA samiti carefulness in walk ing. bhaga0 7, 10 ( 3 ) yakSavAna pariSada calane kA pariSaha. endurance of the trouble caused in walk ing. bhaga0 85 prava0 68 ( 4 ) ( 708 ) [ cala likSA; goyarI. bhikSA; gocarI. alms-begging. Ava0 41; - niya* tri0 ( - nirvRtta) vyAsavAthI nirvRtta thayesa. calane se jo nivRtta huA hai vaha. (one) who has ceased walking. vava0 4, 22; - parisaha. puM0 (- pariSaha ) yAsavAna-vihAra ravAnA parivala calane kA-vihAra karane kA pariSaha trouble or affliction caused by walking or peregrination. sama0 22; - paviThTha. tri0 ( - praviSTa ) yakSavAmAM avRtta thayeva calane meM jo pravRtta hai vaha. (one) who has commenced walking or peregrination. vava* 4, 20; puM0 ( caru ) DAMDalI pAtra; yajJabhAM devene balIdAna ApavAnuM pAtra. maTakI; pAtra; yajJameM devoMko balidAna denekA pAtra. An earthen pot or a vessel in which an oblation is offered to gods in a sacrifice. zrotra0 38; bhaga0 11, 6; carellaga na0 ( caraka ) rezamarA ( 3vA31) nI pAMco vANu pakSI. rUeNdAra paMkhavAlA pakSI. A bird with downy feathars. caru. pana0 1; V cala. dhA0 I, II. ( cala ) yAjha. calanA. To walk; to move. calai. nAyA0 1; bhaga0 3, 3; rAya0 266; jaM0 pa05, 115; calaMti. bhaga0 17, 3; nAyA0 8; jaM0 pa0 5; 113; caleMti. nAyA0 8; canissaMti. bhaga0 17, 2 cAleM. bhaga0 17, 3; cAlettA; usa 5, 1, 31; For Private Personal Use Only Page #720 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cala] ( 706 ) [caliya-zra calaMta. prova0 21; nAyA* 6; calaNa. puM0 (caraNa) ya295, 51. caraNa; paira. cala (le) mA e. bhaga0 1, 1; 10; 1, 33; A foot. bhaga0 42, 1; aNujo. prAyA* 2, 7, 1, 198; 128, nAyA0 1; 9; su, ca0 1, 580; cAlei. pre0 nAyA0 3: rAya0 266; zrova. 10; piM.ni. 181; jIvA0 3,3; cAleti. pre0 nAyA0 8; jaM. pa. kappa. 3, 36, 4, 60; bhatta. cAliMti. pre0 su0 ca0 2, 587; 106; (2) bhagavatInAM prathama zatanA cAlittae.pre. he. kR. nAyA. 8; 83 dRzamA khAnu nAma. bhagavatI ke prathama zataka cAliya. pre0 saM0 kR. pAyA0 2,1,6, 32: / ke daza uddezA kA nAma. the name of cAlijai. pre0 ka0 vA. su. ca. 4, 28; . the 10th chapter of the first cala. tri0 (cala ) yAsatu; asthi2. calatA section of Bhagawati Sutra. huA; Asthara. Moving; unsteady. bhaga0 1,1; --tala. na.(-tala) garnu bhaga0 5, 4; 13, 4, 15, 1; nAyA08; taNAyaM. paira kA talA.. the sole of a vize0 550; ogha* ni0 1; 516: sama. foot. nAyA0 7; -mAliyA. zrI.(-mA. pa0 231; - acala. tri. (-acala) likA ) 5garnu pare (tA. meDI kore). yasAyana; ari52. calAcala; asthira. paira kA AbhUSaNa. an ornament for unsteady; moving; changing. foot. jIvA0 3, 3; dasa. 5, 1, 65: nisI0 13. 7: -uva-calaNa. na. (calana ) yAla. calanA. Act garaNa. na0 (-upakaraNa ) asthi2 5. of walking or moving. taMdu0 bhaga 29 asthira upakaraNa. an unsteady 17, 3; uvA0 2, 101; -dhamma. puM. implement (e.g. an alms-bowl (dharma) yA merI che gha nA te. etc. used by an ascetic ). bhaga0 calanA yahI jisakA dharma hai vaha. one 5, 4; --capala. tri. (-capaba) 21 whose duty or nature is to sane yAtAyAj. cala va capalatA yukta.. walk or move. dasA0 10, 8 % quick and changing. nAyA. 8;/ calANA . strI0 ( dhananikA) sApAna TI -citta. tri. (-citta) 558 cittavAj. patra; gAyA. sAdhvIkA kaTI vastra; jAMghiyA. capala citta vAlA. fickle-minded; un. A waist-cloth used by a nun. stable in mind. prava0 260; -jIva. zrogha. ni0 676; "jANupamANA calaNI tri0 (-jIva) bonI 041- yatra- asIviyA laMkhiyA eve" (2) yAsI. masthi2 che (ghaTubhya). jisakI jIvA- calanI. a sieve. prava0 537 dorI cala-asthira hai aisA (dhanuSya ). (a *calaNI. strI0(calanI-calanaM caraNaM tatpramANaM bow ) with an unsteady or kardamazcalanI ) pagame tero 65, paira quickly moving string. jaM. pa. gaDa jAya utanA kIcaDa. Mud just 3, 45; -satta. tri. (-satva ) asthira reaching the ankles; knee-deep savA. asthira satva vAlA. unsteady mud. prava0 541; jIvA0 3, 3, bhaga0 in mind; unsteady in spirit. 7, 6; jaM0 pa0 2, 36; / ThA. 4, 3, 5, 3; / caliya-a. tri. ( calita ) yasAyamAna Page #721 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cavacava] ( 70 ) [cAha yayesa. jo calayamAna hai vaha. Moving; yavana ( ma295 ) sa. devatAoM kA moved; stirring; quick. kappa. 3, cyavana-mRtyukAla. the hour of death 43; sama0 6; bhaga0 1, 10; 1, 33 | of the gods. areto t; nAyA0 1;8; 13; jaM. pa. 5, 115; 2, cavala. tri.(capala ) yasa 258; Galaj. 33, 5, 112, 3, 58; -karaNa. tri. caMcala; capala; sphUrtivAlA. Wavering; (-karNa ) yAsatA (hasata) chAna nA fickle; swift; inpatient. jaM. 6. mevA. jisake kAna calate (hilate ) haiM vaha. 3, 43, 5, 115, 7, 166; utta06, 60; (one ) whose ears are moving zrova0 12, 21; sama. pa. 231; bhaga0 or shaking. nAyA0 8; --kamma. tri. 3, 1; 11, 11, 15,"nAyA. 1; ; (-karman ) yasAyamAna yye| ma. jo karma pi. ni. 262; jIvA. 3,1; pana. 2; calAyamAna hai vaha. Karma which kappa0 3,43, has become quick or which has cavalA. strI. (capasA) hektAnI se prAranI commenced its motion. bhaga* 1, gati. devatA kI eka prakAra kI gati. A 1;-rasa. tri.(-rasa)janA 2sayasita kind of gait of the gods. rAya. bhayoDAya pI gayI hote. jisakA rasa 26; pAyA.2, 15, 176; calita humA ho bigaDA hubhA ho vaha.(any. sabaliya-tri. (pakhita) mAna vizeSa. thing, s.g. a fruit etc. ) of bhAjana vizeSa. A kind of pot or which the juice has uudergone vessel. jIvA.3, 3, decomposition. prava* 248, caviyA. strI. (cavikA) tImA 2sayAsI cavacava. na. ( * ) anu25 za6. sa vanaspati. tIpaNa rasa vAlA vanaspati. anukaraNa zabda. An onomatopoetic A kind of herb having sharp, word; a sound like that of the pungent juice. patra. 17 word (Chavachava). gha. ni. caveDA. zrI. ( capaTA ) sAMgaNAvatI yapI bhA. 286; bhAvI te. uMgalI sa cuTakI bajAnA. cavaNa. na* (dhyavana) vasaI vigerethI 25. Snapping the fingers. utta. 1, maraNa pAmavuM; devatA ke nArakInuM maraNa. 38; 16, 68; bhaga0 3, 2; su. ca. devaloka bhAdise patana honA-mRtyu ko prApta 14, 40, rAya. 183; jIvA* 3, 4; jaM. honA; devatA vA nAraphI kI mRtyu. Death pa.5,141; of a heavenly or hellish deity. cAma. puM. (tyAga ) tA; ch|7. tyAga su* ca* 1, 120; 2, 155; bhaga* 7, 5; karanA; cora denA. Abandonrnent; prAyA. 1, 3, 2, 114; 1, 7, 3, 207; | giving up. paMcA0 2, 4; rAya. 25, 263, jIvA.1; kappa.5, 120, | cAi. tri. (svAgin )tyAga 42nAra; tyAgI. -kAla. puM0 ( kAna ) tAmAnA ___tyAga karane vAlA; tyAgI. (One) who * gumI 54 napa2 15 nITaneTa (*). dekho pRSTa nambara 15 kI phuTanoTa (*). Vide foot-note (6) p. 15th. Page #722 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAitta] ( 711 ) [cAujAma _cardamom and pepper. jIvA0 gives up or abandons. bhaga. 2, 1; dasA0 2, 2; cAitta. na0 ( syAgitva) tyAgI 5 . tyAgI panA. Renunciation. su. ca. 2, 14; cAya. tri0 ( zakta ) zaniva-ta; samartha zaktivaMta samatha. Powerful; capable. | utta0 32, 16; cAukAla. puM. (catuSkAla) me saMdhyAsane be madhyAha ema rAta divasamAM cAra vakhata. dA saMdhyA va do madhyAnha isa prakAra rAta dina ke cAra samaya. The four points of day and night viz. two twilights, mid-day and mid night. nisI. 16, 15; cAukoNa. tri. ( catuSkoNa ) yA2 guNA pA. cAra kona vAlA. Four-cornered. , nAyA. 13; rAya. 133, cAugghaMTa. puM0 (caturghaNTa-cataroghaNTAyasya saH) jenI cAre bAjue-cAre dizAmAM vijaya sUya: ghaMTI madhesI DAya te 22. jisakI cAroM dizAtrA meM vijaya sUcaka ghaMTA baMdhI huI ho aisA ratha. A chariot with triumphal bells tied on its four sides bhaga. 7, 8, 9, 33, nAyA. 1, 8; * 16; 16; jaM. pa. rAya0 213, -prAsaraha. pu. (-azvastha ) yAra TorI pANaghoDA-mArI. cAra ghaTI vAlA azvastha. ) a chariot drawn by horses having four bells. nira. 1, 1; nAyA. cAujAtaka. na0 ( caturjAtaka) tara-mesayA 312-bharI-me // 2 varatunu bhi . dAlacinI, kezara, ilAyacI, kAlImirca-ina cAra vastuoM kA mizraNa. A mixture of four ingredients viz. cinna. mon, aromaticum, saffron, cAujjAma. puM0 (cAturyAma ) yA2 mahAta sarva prANAtipAta viramaNa, sarva mRSAvAda viramaNa, sarva adattAdAna viramaNa sarva parigraha viramaNae cAra mahAvratamAM zramaNapaNuM jemAM darzAvyuM che te ghama vaccenA bAvIza tIrthakarone dharma, temAM cothuM mehuNa viramaNavrata pAMcamAmAM samAvI devAthI mahAvratanI saMkhyA pAMcane badale yAranI che. cAra mahAvrata-sarva prANAtipAta viramaNa, sarva mRSAvAda vIramaNa, sarva adattAdAna viramaNa, sarva parigraha viramaya ina cAra mahAvrata meM zramaNapanA jisameM darzAyA hai vaha dharma; madhya ke bAIsa (22) tIrthakaroM kA dharma, usameM caturtha mehuNa viramaNa vrata pAMcave meM samAviSTa kara dene se mahAvrata kI saMkhyA pAMca ke sthAna cAra hai. that religious teaching which. demonstrates the asceticism in the four great vows viz. abstention from all killing, abstention from all false-hood, abstention from acceptance of things not given and abstention from stealing; the distinctive character of the middle 22 Tirthankaras; the fourth of tbe vows being included in the fifth, the number of the great vows is four instead of five. sUya0 2, 7, 40; utta0 23, 12 bhaga* ., ; 2, 5, 5, 6, 32, 20, 8; 25, 7, rAya. 221; nAyA0 16 -dhamma. puM* (-dharma ) yA2 mahApratApa dharma cAra mahAvratarUpa dharma. religious Page #723 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAuddasiya] ( 712 ) [cAuraaMta observance in the form of the yAturmAsa. varSA Rtu; cAturmAsa. The four great vows. nAyA. 19 rainy season; the four months cAuddasiya. tri. (cAturdazika) yAsane / ( of the rainy season ). prava0 hivase ganameya. caturdazI ke dina janma pAyA 163, paMcA0 1, 19 humA. Born on the 14th day (of ] cAummAsiya. tri0 (cAturmAsika) yAtuH the bright or dark half of a si; yAra mahinAnu. (pratimaya kore ). month). uvA0 2, 65; cAturmAsika; cAramAsa kA ( pratikramaNa cAuddasI. strI. ( caturdazI ) yAza. caturdazI. ityAdi ). Pertaining to the four 14th day (of the bright or montha ( of the rainy season ). dark half of a month ) "cAu nAyA. 5; nisI0 20, 13, 16; 41; vava0 isI panarasiM vajejA aTamIMca navamIMca" 1, 2; veya. 1, 36; 2, 15; -majaNaya. vize0 jIvA0 3, 4, rAya* 225; bhaga. na0 (-majanaka) yAturmAsamAM yato mana 2, 5, 3, 2, 3, 5; nAyA* 2; 1; vivA0 1; mahotsava. cAturmAsa meM honevAlA majana maho-caMda. puM0 (-candra) yatuzAne yaMdramA. tsava. the great festival of ablucaturdazI kA caMdra. the moon of the tion occur o the four months 14th night (of the bright or | ( of the rainy season ). nAyA0 8; dark half of a month). nAyA.10; | cAura. tri0 (catura ) yAra yAnI saMnyA. cAuppAya. tri. (caturapAda ) yitsiAnA yAra cAra; cAra kI saMkhyA. Four; pAyA-vamana, virecana madana ane saMvedana. the number four. ova. --maMga. cikitsAke cAra pAye-vamana, virecana mardana va na0 (-aMga) yAra maga. cAra aMga. the svedana. the four basic operations | four limbs or divisions. vivA0 3; of medical treatment; vomitt. cAuragija. na0 (caturaGgika ) uttarAdhyayananA ing, purging, rubbing and | trI adhyayanatuM nAma. uttarAdhyayana ke perspiring. (2) vaidha, auSadhI, 62 tRtIya adhyayana kA nAma. Name of the sane sA2vAra 7293Ara bhAesa. vaidya, auSadhI, | third Adhyayana of UttaradaradI va sevA zuzrUSA karane vAlA manuSya. dhyayana. aNujo0 131, the physician, medicine, the | cAuraMgiNI. strI. ( caturagiNI ) gume| patient and who nurses. (3) cAMgiyI" zabai dekho "cauraMgiNI" sana-4-dhana-lepana ane mana. ajana- zabda. Vide "cauraMgisI" ova. 26; bandhana, lepana va mardana. application of bhaga0 1, 77, ; nAyA0 1; 5; 8; 14; an ointment, bandaging, smear. 16; dasA. 10, 1; jaM. pa. ing and rubbing. utta* 20, 23, cAuraaMta. tri. (caturanta ) nA2-tiyayacAubhAiyA. strI. (caturbhAgikA). yothe| manuSya ane devatA e cAra gati che anta- mAga. caturtha bhAga; cauthA bhAga. The avayava jenI te, cAra gatirU5 cAra avayava fourth part. rAya. 272; paann| saMsAra. nArakI-tiryazva-manuSya va devatA cAummAsa. na. ( cAturmAsya ) yomA; ye cAra gati haiM anta-avayava jisakI vaha, Page #724 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAuraka ] ( 713 ) cAra gatirUpa cAra avayava yukta saMsAra. Worldly existence cousisting of divisions which has got for its eud the four conditions viz. hell beings, lower animals, man, and celestial beings. uvA0 7, 218; utta0 16, 46; sUrya0 2, 2, 82, bhaga0 1, 12, 1; nAyA 0 1, 2; ( 2 ) cAra dizAnA cAra vibhAga vALuM. cAra dizAoM ke cAra vibhAga yukta consisting of four divisions of the four quarters. ThA0 2, 1; (3) traNa tarapha samudra ane ceAthe himAcala e cAra jenA antapanna bhAga che. eve pRthvI pradeza tInoM tarapha samudra va cauthA himAlaya ye cAra jisake anta- paryaMta bhAga haiM aisA pRthvI pradeza. the region of the earth bounded on three sides by the sea and on the 4th by the Himalayas sama0 1: utta0 11, 22; -cakkavAha. puM0 ( cakravartin ) laratanI yAre hizA paryaMta vijaya karanAra yavartI. kI cAroM dizA paryaMta vijaya karane vAlA: cakravartI. oue who is victorious in the four quarters of Bharata; a sovereign whose dominion extends as far as the ocean. bhaga0 16, 3; kA0 2, 15; cAurakka puM0 ( cAturakya ) jAMDa gosa bharata dudha vigerethI banAvela khAdya vizeSa zakara, guDa, mizrI, dUdha ityAdi se banAyA huA khAdya vizeSa. A kind of dainty [ cAuvaraNa prepared from sugar, jaggery, sugar-candy and milk. jIvA 03, 3; cAutthaya. puM0 ( cAturthaka ) yo thiyo 12tApa. pratyeka cauthe dina zrAne vAlA jvara; cAthiyA jvara. Fever recurring on every fourth day. bhaga0 3, 7, OM cAula puM0 ( * ) yojAH bhAvasa; lAta. cAMvala; bhAta. Cooked or boiled rice. AyA0 2, 1, 1, 3; piM0 ni0 bhA0 18: dasa0 5 1, 75; paMcA0 10, 23 : dasA0 5, 2, 6, 2; catra0 6, 4; ---udaga. na0 (-udaka) yomAnAnu pANI. cAMvala kA dhoyA huA pAnI, the water in which rice is washed. "cAula udagaM bahu pasanaM dasa 0.2,1,75;piM0 ni0 165, nisI0 17, 30 kampa0 6, 25; -- udapa na0 (- udaka ) luo po 26. dekhA UparakA zabda. vide above. AyA0 2, 1, 7, 416 - dhovaNa. na0 ( - dhAvana ) yogyAnuM dhorA mAM yojA dhoyA hoya te pANI cAMvala kA dhoyA huA pAnI. the water in which rice is washed. ThA0 3, 3; - piTTha puM0 ( - piSTa) jAno soTa-khaTe. cAMvala kA ATA, the Hour of rice. dasa0 5, 3, 22; angery. 7deg (argand) mzee, alau, vaizya yAne zuddha-me yAra varSA brAhmaNa, kSatriya, vaizya va zUda-ye cAra varNa. The 4 casts; viz. Brahman, Ksatriya, Vaisya and Sudra. bhaga0 15, 1; (2) sAdhu,sAdhvI,zrAvaka ane zrAvikA e caturvidha saMdha. sAdhu, sAdhvI, zrAvaka va zrAvikA ye cAra * pRSTha 2 15 nI phuTanoTa (*) dekhe pRSTha nambara 12 kI phuTanoTa ( * ). Vide foot-note (*) p. 15th. Vol. 190/. For Private Personal Use Only Page #725 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAurusAlaga ] ( 714 ) prakAra ke saMgha. the four classes, viz. male and female ascetics and male and female disciples. cANakka. puM0 ( cANakya ) pATalIputranA cNdrguptarAntanA maMtrI ke jenA Upara caMdraguptanA putra bindusArane abhAvA thavAthI teNe matrIpada cheDayuM, mAbApanI anujJA lai sa graMthI nivRtta yA sNthaare| ye. pATalIputra candragupta rAjA kA maMtrI ki jisake sAtha candragupta ke putra bindusAra kA vairabhAva utpanna honese usane mantrIpada kA tyAga kiyA mA-bApa kI anujJA lekara sarva prAraMbha se nivRtta hokara saMdhArA kiyA. The minister of Chandragupta, king of Pataliputra, who being on hostile terms with Chandragupta's son Bindusara, resigned his post and desisting from all worldly activities with the permission of his parents, practised Santhara. " pADaliputtammi pure cAko nAma vissudhAM zrAsI sancAraMbhamiyato iMgiNImaraNaM aha nivanno " saMthA0 73; piM0 ni0 500; bhakta0 162; cArapUra. puM0 ( cANUra ) se naamne| ye bha cAussAlaya na0 ( catuHzAlaka ) bhukho upaseo zab6. dekho Upara kA zabda Vide above. jaM0 pa05, 114: cAga. puM0 (tyAga) t hetuM te; tyAga tyAga. Abandoning; renunciation. paMcA. 10, 14; - rUva. na0 (-rUpa ) tyAgarUpa. tyAga rUpa. marked by renunciation. paMcA0 5, 13; sanI salAmA vAsudeve bhAyeM. isa nAmakA eka malla jisako kaMsa kI sabhA meM vAsudeva ne mArA. Name of a wrestler who was killed by Vasudeva in the court of Kansa. paraha 0 1,4; cATukara. tri0 (cATukAra ) priya vayana mokSanA2. priya bacana bolanevAlA. Speaking | cAmara na0 (cAmara) nAthI pavana nayAya che. sweet words. zrova 0 31; te mara-cAmarI gAyanA vALanuM banAveluM cATukAraga. tri0 ( cATukAraka) lubho upA hoya che te. jisase havA kI jAtI hai vaha 6. dekho UparakA zabda. Vide above. camara - camarI gAya ke puccha ke bAloM kI banAI jaM0 pa0 3, 67; jAtI hai vaha caMvara. A chawari usualcATuyAra. tri. (cATukAra ) bhI madhura mo ly made of the bushy tail of a cow and used as a fan. jaM0pa0 4, 74; 5, 114; oba0 10, 31; uta 22, 11; bhaga0 1, 1, 7, 6; 6, 33; 2. miSTa - madhura bolane vAlA. ( One ) who speaks sweet words. paraha 0 1, 2; 10; bhaga0 16, 6 20, 8 - zrAiNNa. tri0 ( -AkIrNa - catvAro varNAstenAkula: kIrNaH ) yAra varSA - sAdhu sAdhvI, zrAva yAne zrAviDArthI vyAsa (saMgha). cAra varNa - sAdhu, sAdhvI, zrAvaka aura zrAvikA se vyApta ( saMgha ). &n assembly ) consist - ing of four classes viz. male and female ascetics and male and female disciples. samaNassa bhagavazrI mahAvIrassa cAuvacA inne saMghe ThA0 10; bhaga0 16, 6; 20, 8 cAurasAlaga. na0 ( catuHzAlaka ) yAra bhAlavAsuM bhavana cAra maMjila vAlA makAna A four-storyed mansion jaM0 pa0 2, 114; [ cAmara For Private Personal Use Only Page #726 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAmarA ] ( 715 ) 0 " nAyA0 1 3; 16 16 rAya0 4413 kappa 4 62: oSa 85; sU0 pa0 10; panna0 11 bidA0 2: -ukkheva puM0 (utva ) yAmara DhAgavu te. caMvara uDAnA, waving of Chawri. jaM0 pa0 1. 122; nAyA0 16; ggAha 137. (STT) 241242 24 32-112. caMvara grahaNa karane vAlA (person ) who carries a chamara (chawri). jaM0 pa0 3 67 nisI0 6 246 dhAra. tri0 ( dhAra ) yAbhara dharanAra (sAthamAM yamarI rAmA2. caMbara dhAraNa karane vAlA; hAtha meM caMdarI rakhane vAlA (one ) who holds or carries a chamara in his hand, rApa0 166: - bAlavIya khoyA. bI0 (vAlamprajanikA ) yAbhara ane vIMjaNuM-pa MkhA. naMbara va paMkhA. rI chawri and a fan. bhaga0 6, 33; cAmarA. zrI. ( cAmara-zrIzvaLa prAkRtvasvAt ) amarI: vyAbhara, caMvarI-caMbara A chawri. jaM0 pa0 47 prava0 ni0 bhA0 cAmIkara. na. ( cAmIkara) supA sonu suvarNa, sonA, Gold ka0 3 16: aMta O r 1, 1 cAmIyara na0 (cAmIkara) supa sonaM. suvarNa, sonA. Gold. naMdI0 stha0 12; nAyA0 5; su0 ca0 2, 638; jaM0 pa0 3, 41: vAya. puM0 (tyAga) tyAga: abhAva. tyAga; abhAva. Forsaking: absence. vize* 184; 480 ; su0 ca0 1, 361; prava 0 441 ; cAra. puM. (cAra) susI polIsa gupta dUta; jAsUsa. A spy; a secret emissary. piM ni0 371 sU0 1, 3, 1, 15 uvA 1 10 (2) yandrAhinI gati -yAsa. caMdrAdika kI cAla motion * " of the moon etc. jaM0 pa0 7, 123: 126: ova0 243 nAvA0 2 16; bhaga0 2, 5, 16, 5 jIvA 0 3, 4, (3) sainyanuM bhAnA pAnI hasA. sainya kA mAnaanumAna karane kI kalA. the art of estimating the strength of an army. 0 40 nAmA0 16 (4) zramAyu karavuM; karavuM. bhramaNa karanA; phiranA. wandering; roaming. sama - ubavaNNga. pra0 ( upapakSaka) gatiyukta gatiyukta possessed of motion. jaM0pa07, 140; purisa. puM0 ( puruSa ) chAnI amara melavanAra, asusa gupta bAta milAne vAlA jAsUsa a spy: a secret emissary: vivA0 3 6; cAra na ( cAraka) mAna la kArAgRha: kaidakhAnA. A prison ThA0 7, 1; cArapa he0 kR0 a0 (caritam ) vizvAne pAne vicarane kI jAne kI. For the purpose of wandering or going. 0 4 1016 [ cAraga - 0 cAraga. na. ( cAraka) AisI DebhAra puravAnI 'dhAro 'kATaDI; kArAgaDha rela. aparAdhI ko zikSA ke liye aMdherI koThaDI; kArAgRha. A dungeon for contin ing a criminal; a prison. bhaga0 11, 11; nAyA0 1: 2 sU0 1, 2, 630 ova0 30 paraha 1 13 jIvA 3, 30 kappa0 5 83 pAlana. puM0 (pAlaka) sara kArAgRha kA pradhAna adhikArI. jailor: the keeper of a prison. divA 6 baMdhaNa. na0 (-bandhana) jaeNlakhAnAnuM bandhana; jelamAM paDavuM te, kArAgRha kA bandhana imprisonment. dasA * 6, 4; - bhaMDa. puM0 (- bhAMDa) 61: t Page #727 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAragasaraNa ] ( 716 ) bhenA (meDIyo vigere ) sAdhana. kArAgRha ke ( beDI ityAdi ) sAghana. instruments such as fetters etc. of a prison. vivA0 6; - vasahi strI0 ( - vasati) sabhAM nivAsa 2 te. kArAgRhameM nivAsa karanA confinement in & prison. paraha0 1, 3, cAragasaraha na0 ( cArakalacaNa ) bhe meka tanuM vAsuM vRkSa. eka jAti kA phalavAlA vRkSa. A kind of fruit tree. bhaga0 22, 2; - sAlA. strI0 (- zAtrA) kedakhAnuM; jelanuM makAna. kArAgRha. prison. nAyA0 2; 14; - sohaNa. na0 ( - zodhana) samAMthI dehimAne chuTA vA te. kArAgRha se aparAdhiyoM ko mukta karanA. releasing criminals from imprisonment nAyA0 1; cAraNa puM0 (cAraNa - caraNaM gamanaM vidyate yeSAm ) yAsa vAgA sAdhu te me prakAranA che. jevAcAraNu ane vidyAcAraNa, aThThama aThamanA tapathI upajela pahelA prakAranI labdhivALA sAdhu ekaja kudake terame rUcakavara dvIpe paheAcI zake, vaLatAM merUne zIkhare visAmA laI bIje utapAte mUla jagyAe paheAce; chaThTha chaThThanA tapathI upajela bIjA prakAranI labdhivALA e utpAte merUzikhara ane Ame nandIzvaradvIpe pahAce ane vaLatAM ekaja utpAte mUla jagyAe pahoMce. cAraNa labdhivAlA sAdhu ve do prakAra ke hote hai - jaMghAcAraNa va vidyAcAraNa, aThThama aThThama ke tapase utpanna pahile prakAra kI labdhi eka hI jhaDapa terave rucakavara dvIpa taka pahuMca sake, lauTate samaya meru ke zikhara para vizrAma lekara dvitIya upapAta meM mUla sthAna para pahuMce chaha cha ke tapase utpanna dvitIya prakAra kI labdhivAlA do utpAta se meru zikhara va aSTama [ cAraNagaNa nandIzvara dvIpa ko pahuMce va lauTate samaya ekahI utpAta mUla sthAna para pahuMcatA hai. An ascetic possessed of the power known asCharana Labdhi,which is of two sorts namely Janghacharana and Vidyacharana. The power of the first kind is born of austerities cf 3 days consecutive fasts, performed on enables one to reach in a single jump, the 13th Ruchakavara Dvipa and come back to the starting point in the next spring after resting on the summit of Meru while returning. One who is possessed of the other power produced from austerities of 2 days consecutive fasta, performed every 6th day of a fortnight,can reach the summit of Meru and the 8th Nandiswara Dvipa in two bounds and can come back to the starting point in a single spring while returning. prava0 605 0 16; sama0 17; bhaga0 20;8; nAyA 0 1 5; vize0 780; jIvA 0 3, 4; pana 0 1 ; -bhAvanA, na0 ( - bhAvanA ) bhAragu bhAvanA -cAraNalabdhi utpanna thAya terI bhAvanA. cAraNabhAvanA; cAraNa labdhi utpanna ho aisI bhAvanA abstract medita.tion on the rise of Charapa Labdhi. vava 0 10, 30 31; 32; cArarAgaNa. puM0 ( cAraNagaNa ) me nAma mahAvIra svAmI gaNu isa nAma kA mahAvIra svAmI kA eka gaNa. Name For Private Personal Use Only Page #728 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAramaDa] ( 717 ) [cAru of a body of followers of prava0 18; bhatta. 7: zrAva. 1, 1; paMcA. Mahavirs Svami, gros; 11, 2 -guNa. puM0 (-guNa ) yAtricArabhaDa. pu. ( cArabhaTa ) subhA. subhaTa. saMgamanA zu. cAritra-saMyama ke guNa. A clever warrior. (2) yora. the characteristics of selftaskara; cora. a thief. paraha. 1, 1; control. garachA. 102: -jutta. tri. cAri. tri. (cArin ) banAra; yAsavAnA ( -yukta) yAstriyA yuta. cAritra se yukta. svabhAva vA. calane vAlA; calane ke possessed of self-control. svabhAva vAlA. Moving; capable prava0 846; -pariNAma. puM0 (-pariNAma) of movement. ova0 26; 10; naayaa| yAritranA pariNAma-abhyarasAya. cAritra 4; piM. ni. 175; ke pariNAma-adhyavasAya. the thoughtcAri. puM0 (cAri-pazubhazyavizeSaH ) yaa2|| activity in relation to rightdhAsa. pazu bhakSya vizeSa; cArA; ghAMsa. conduct or self-restraint. Food of beasts; grass. pi. ni. paMcA0 1, 50; - rakkha Na. na0 (-rakSaNa) 225, 238 yAstrinuM 2kSA 12 te. cAritra kA rakSaNa cAriya. puM0 (cArika ) Msusa. jAsUsa; karanA. the guarding of self gupta dUta. A spy; a secret emissary. restraint. gacchA . 21%3 pAyA. 2, 4, 1, 134; (2) vaiyo; cAritti. tri. ( cAritrina ) yAtri . yodho. yoddhA; mubhaTa. a warrior; a ___cAritra yukta. Possessed of selffighter. vize0 2385; (3)2; yo2. ___ control. paMcA0 3. 6; praka0 765; cora; taskara. a thief. paNha. 1, 2: cArI. strI0 (cArI) yA; ma-yA2. cArA; cArizrA. strI0 (cArikA ) parizrAli ghAMsa. Grass. ogha. ni. 238; sAvI. parivrAjikAH sAdhvI. A female cAru. tri. (cAru) sundara bhane 2. sundara; ascetic who has renounced the manohara. Beautiful; charming. world. ogha. ni. 515: ova. 10 bhaga3, 1: 2; nAyA. 1;. cAritta na0 (cAritra) bhane nArA 12nAra 3:8; dasa. 8, 58: jIvA0 3, 3; kappa. eka jIva pariNAma; nizcaya dRSTi e Atma 3, 35, sU0 pa0 20; (2) thIyAra. zastra. svabhAva ane vyavahAra dRSTi e saMyamAnu. a weapon. jaM.pa. 5, 115; jIvA. chAna. karma kA nAza karane vAlA eka jIva 3, 4; rAya. 204; (3) ma21 kSetranA yA pariNAmaH nizcaya dRSTi se prAtma svabhAva va covIsIne trIjA tIrthakaranA prathama gaNadharanuM vyavahAra dRSTise saMyamAnuSTAna. The nature nAma. bharata kSetra ke vartamAna cauvIsI ke of Jivu ( soul ) which destroys tRtIya tIrthakara ke prathama gaNadhara kA nAma. Karma: the nature of self from narne of the first Ganadhara the stand-point of will and the of the third Tirthankara of practice of self-control from the present cycle of Bharata the practical, worldly stand- Desa. prava0 305; ~~-gaNizrA. strI0 point. utta0 28, 33, naMdI. stha0 4: / ( -gaNikA)I vizeSa: sun62 vezyA. Page #729 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cArupavvaya ] ( 718 ) [cAva dAsA vizeSa; sundara vezyA ( nAyikA sabhyagre saMyAra / / te. kathanadvArA gaNikA). a beautiful harlot or | samyag prakAra se saMcAra karAnA. Proper courtezan. jaM. pa. -ghosa. puM0 | propounding by means of nar(-ghoSa) sun62 za; zre4 0 nA. suMdara | ration. bhaga0 6, 32; zabda. zreSTha garjanA. sweet voice; cArovavannaga. tri. (cAropapatraka ) yA pati a loud roar. kappa0 3, 33; yukta tIzcakra kSetra-temAM utpanna thayela -bhAsi. tri. ( -bhASin ) mA bhAI jyotI devatA. cAra-gati yukta jyotizcaka masinAra. mIThA mIThA bolane vAlA. kSetra-usameM utpanna honevAle jyotiss| deva. A speaking sweetly. jaM.pa. 3,52; region of gods known as Jyo-citta. na0 (-citra) suMdara citra. tischakra where the Jyotisi suMdara citra. a beautiful picture. gods live in four states. ThA02, 2; 2,13; -ruuvnH| -rUpa ) saMha cAlaNa. na0 (cAlana ) samAdhAna vaanesh| rU.5; 14 yAti. muMdara rUpa. zreSTha prAkRti. 42sI te; vita. samAdhAna karane ko zaMkA beautiful form. jaM. pa. 3, 60; karanA; tarkavitarka. Questions and kappa0 3, 38; -vesA strI0 (- veSA) doubts. bhanA2 che 35 neno mevI (strI). ai | cAlaa. puM0 ( cAlaka ) yAsI. calanI. A (strI) jisakA pahinAva manohara haiM. al sieve. vava0 6, 44; vize0 1007; (2) woman with beautiful dress, sthAnAMtare Arte. sthAnAMtara ko le jAnA. bhaga. 1, 10; 6, 33, 11, 10; vivA0 2 removal. paraha. 2, 3, --hAra puM0 ( -hAra ) suM62 8 / 2. suMdara cAlaNI. strI. ( cAlanI) dhAnya yAvAnI hAra. a beautiful garland. "sahakAra | yAmI. dhAnya ko sApha karane kI calanI. A cAruhAro" nAyA. ; sieve. virA0 1454; naMdI. stha0 44; cArupabdhaya. puM0 (cAruparvata) se nAmano saMsthA. 85; 57. isa nAma kA eka pahADa. Name | cAliya. tri. (cAlita ) yasAyamAna reyu. of amountain. nAyA. yAta. calAyamAna kiyA huA; calA huA. cArUrU puM0 (cArUru) trIma samaranAtha Moved. rAya* 128; tI42 pradhama 52nu nAma. tRtIya | cAlI. strI. (cAlI) me tanu vAdha. saMbhavanAtha tIrthakara ke prathama gaNaghara kA nAma. 17. eka jAti kA vAdya-vArjitra-bAjA. The name of the first Gana- A kind of musical instrument. dbara of the third Tirthankara rAya. 86; Sambhavanatha. sama. pa0 233; | cAlI. strI. ( catvAriMzat ) yAtrIsaH 40. cAruvaMsa puM0 (cAruvaMza) yAvaza nAme | ___ cAlIsa. Forty; 40. uvA0 10, 277; vanaspati viza5. cAruvaMza nAmaka vanaspati | cAlIsa. strI. ( catvAriMzat ) yAsIsa. vizeSa. A kind of vegetation. bhaga0 cAlIsa. Forty. sU. pa. 1; 21,4; cAva. puM0 (cApa ) dhanu5. dhanuSya. A bow. cAreyavya. tri0 (cArayitavya ) thn|| ova. 10; jIvA0 3, 3; rAya0 130; Page #730 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAvita ] uvA0 2, 101; jaM0 pa0 3, 67; cAvita. tri0 ( cyAvita ) prANuthI bhraSTa 12vAmAM Avedya; bhArI nApesa prANa se bhraSTa kiyA gayA huA; mAra DAlA huA. Des. troyed; killed. zraNujo 0 16; cAveyavva. tri0 ( carvayitavya ) vyava vA yogya yAvatrA sAya. carvaNa karane yogya; cAne ke lAyaka. Worthy of being chewed, utta0 16, 38; nAyA0 1; bhaga0 6, 33; ( 716 ) cAvoraNata. puM0 (cAposata ) yAyonnata nAbhe agIyAramA devalAkanuM eka vimAna, enA devatAnI sthiti ekavIsa sAgarApamatI che, mehevatA vIzame paNavADIye vAsocchvAsa le che, ane ekavIsa hajAra varSe kSudhA lAge che. cAponnata nAmaka gyArahaveM devalAMka kA eka vimAna, isake devatAkI sthiti ikkIsa sAgaroyama kI hai, yaha devatA ikkIsaveM pakSa meM zvAsochvAsa letA hai aura use ikkIsa hajAra varSa meM kSudhA lagatI hai. An abode of god in the 11th region of gods. The god of this abode lives for 21 Sagaropamas, breathes once in 21 fort-nights and feels hungry after every 21 thousand years. sama0 21; cAsa. puM0 ( cASa) yASaH mayeo. cASa pakSI. A kind of bird. utta0 34, 5; progha * ni0 bhA0 84; paraha0 1, 9; jIvA0 3, 4, panna0 1; rAya * 51; cizra. tri0 ( cita ) Ta pANA vigerethI nyo. IMTa, patthara ityAdi se banAyA huA. Piled with bricks etc. aNujo 0 * [ ciMcA 133; farm. &* (Har) (udl; a. faat. A funeral pyre. jaM0 pa0 *cizratta. na. ( * ) mananA prema mana kA prema. Inner love. jaM0 pa0 2, 31; dasa0 5, 1, 17; citrAzra. puM0 ( tyAga ) parivahanA tyAga. parigraha kA syAga. Giving up of worldly possessions. (2) supAtramAM sahArA patrA te; hAna supAtra meM mahArAdika kA dAna denA vaha right charity; charity or alms to the deserving persons. sama 10; cii. strI0 ( citi ) aSTanI yitA; yeha. kASTa kI citA. A funeral pyre. (2) caitya; citA upara karela smAraka cinha. caitya; citA ke Upara kiyA huA smAraka cinha. A sign or mark erected on the spot where a person is burnt after death. paMcA0 1, 42; cir3agA. strI0 ( citikA ) | cihna zabda. dekho "cihna" zabda. Vide "cii" jaM0 pa0 2, 33; "" yo pRSTa nambara 15nI puTanoTa (*) dekho pRSTa nambara 15 kI phuTanoTa ( * ). Vide foot-note ( * ) p. 15th. (6 ciura. pu0 ( cikura ) nemAMthI pIo raMga thAya tevuM eka dravya--padA jisa meM se pIlA raMga nikale aisA eka dravya-padArtha. A kind of substance from which yellow colour is extracted. nAyA 01: jIvA 03, 4; pana0 17; rAya 023; * citrazra tri0 ( * ) bhadreSu', rAgu gAbhu. Adorned. su0 ca0 4, 308, ciMcA. strI0 (cinA) sAMgalI yAmasInu vRkSa. imalI; imalI kA vRkSa. A tama For Private Personal Use Only Page #731 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ciMciNiprA] ( 720 ) [cintAmaNi rind tree. pAyA0 2, 1, 43; (2) ciMtaNA. na. (cintana) citavana 329 ghAsana mAnAvaTI 531; yA.. ghAMsa kA | citavana karanA. Contemplation. kRtima puruSa. an artificial man | aNutta0 1, 1; made of hay. su. ca. 4, 284; | ciMtana. na. (cintana ) manamA vidyAra -chivA. strI0 (-chivA ) wincInI 2 te. manameM vicAra karanA. Contem. 5. eka prakAra kI imalI kI (baMgar3I) plation. Ava0 1, 1; cUr3I. a bangle made of tama-ciMtaya. puM0 (cintaka ) piyAra 42nA2. rind wood. vivA0 6; _ vicAra karanevAlA. One who contemciMciNizrA strI. ( * ) inlInuM vRkSa.. plates. nAyA0 5, 8; imalI kA vRkSa. A tamarind tree. ciMtA. strA0 (cintA )yitA; 4i2; mananA ogha. ni0 26; vyatA. ciMtA; manakI vyagratA. Dis. VciMta. dhA* I, II. (cint ) citavayu; traction of mind; anxiety. sirao sAloya; viyA2. cintavan karanA 21; sUya0 1, 1, 2, 24; aNujo* 130; vicAra karanA. To meditate; to bhaga0 3, 2; nAyA0 1, 12, 16; naMdI think over. 31; paMcA. 7, 28; uvA.10, 275; rAya. ciMtai. nAyA0 3; 253; -zrAura. tri. (--zrAtura) tAmA ciMtei. dasA. 6, 15; 24 thayeso. citAgrasta. anxious; disciMtemi. panna. 11; tracted. su. ca. 4, 200 cittija, vi. utta. 26, 36 ciMtAvara. tri0 ( cintApara-cintanaM cintA ciMtiUNa. saM. kR. vize0 161; su. ca. saiva paramA pradhAnA yasya asau cintAparaH) 512mA ta52; yintAvAgA. cintA yukta. ciMtiu.he. kR. su. ca. 2, 345% Anxious. utta0 14, 22; -sumiNa. ciMtaMta. va. kR. aogha. ni0644; su.ca0 / na. ( -svapna) yi-tAyA 25nupute. 1,264 cintA se svapna darzana karanA. dream ciMtijai. ka. vA0 su. ca. 2, 450; through anxiety. bhaga0 16, 4: ciMttijamANa. ka. vA. va. kR. nAyA. ; -sogasAgara. puM0 ( -zokasAgara ) ciMtita. ka. vA. va. kR.paMcA.18% yintA 5 zAno samudra. cintA rUpa zoka ciMtaga. tri. (cinta ) tivanA2. citavana kA samudra. the ocean in the form karanevAlA. (One) who meditates | of anxieties. nisI0.8, 11; or thinks over. gacchA0 124; cintAmaNi. pu. (cintAmaNi) sarva ch| ciMtaNa. na. (cintana ) vidyAra, yitavana pUrNa nA2 maNi yintAmaNi 21. sarva 72te. vicAranA; citavana karanA. Con- icchAoM ko pUrNa karane vAlA maNi; cintAtemplation. paMcA0 1, 45; mANa ratna. A wish-fulfilling gem. * shubh| 4 nam52 15 nI 5TanA8 (*). dekho pRSTa naMbara 15 kI phUTanoTa ( * ). Vide foot-note (*) p. 15th. Page #732 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vitiya zra ] ( 721 ) paMcA0 0 3, 46: bhatta0 167; ciMtiya a. pri ( cintita ) bhintave cintana kiyA huA. Contemplated. jaM0 pa03, 53 0 33 bhaga0 21: 3, 2, 6, 33; nAyA0 1: 12 13 14; 16 aMta0 3, 8 kappa0 2 164, 86 uvA 1, 66, rAya0 24; ciMdha na0 ( cinha ) zinda: lakSaNa nizAnI. cinha: lakSaNaH nizAna. Symbol: in signin mark. ova0 22 nAyA; 16 bhaga0 7, 6 su0 ca0 1, 33; 2, 612 vize0 2060 paMcA0 15 46: prava0 166 panna0 2; jaM0 pa0 - dayA. bI0 ( dhvajA ) sindrANI cinha yukta dhvajA. a flag bearing a symbol, nAyA0 16 - paTTa. puM0 ( -paha ) yA mAsa bhavAnI nizAnI yA paTTA cAMda billA khAsa pahicAna karane ke cinha vAlA medad; sign: mark nAyA0 1 rAya0 204 parAha0 1, 3 - purisa. puM0 ( puruSa ) haattiimuvAlo puSa; purUSanA cintA purUSa dADI-mUha vAlA puruSa puruSa ke cinha vAlA [puruSa] person having the marks of a man viz. beard, mustaches etc. ThA0 3; 1; - cikkaNa. pri0 ( cikaNa ) ziDAzavANu cika nAI vAlA. Sticky bhaga0 6 1 16, 4; dasa0 6, 666 taMdu0 paraha0 1, 1; 0ni0 66: cikhalana0 (cikhala- kaIma) zrIDa: TAipa. kIcaDa. Mud. aNujA0 131 sU0 2, 2. 66: oSa0 ni0 736: parAha0 1, 1; 3; panna0 2; dasA0 6, cikhala puM0 ( bhArga para [ ciTThI 7: ) patha bhuDe neTalA jAMya utane kIcaDa vAlA mArga. The path having some mud. bhaga0 8, 66 zra0 21; sama0 11: o0 ni0 bhA0 33; parAha0 1 3; V cagincha No I. (vit) tyA vI; roganI parIkSA pI. cikitsA karanA; roga kI parIkSA karanA. To diagonise. cigicchai. utta0 16, 76; cizcikkA zrI0 ( cicikA) vAgha vizeSa. vAya vizeSa A kind of musical instrument nAyA es V ciTTI. dhA0 I II ( sthA-tiSTa) lA g; Buin stil zr gia; feya ziar. To stand; to stay. ciTThai. bhaga01, 12, 110 nA0 16 14 16 utta0 10 2 [sU0 1, 1, 4, 8, o0 16, 420 ca0 2, 425; jaM0 pa0 1, 230 citi. nAyA 1 4 11; 15; 17: bhaga03, 5, 5, 3 18,3 panna0 2; [sU0pa018 je0pa05, 113112 ciTTasi. nAyA0 1; ciTThAmi bhaga 2 13 ciTThAmo nAyA0 8 16 sUya0 2, 7, 15; ciMTU, vi0 utta0 1. 16; dasa0 4, 8; Apa ni0 cidvijjA. vi0bhaga011, 10, dasa0 8, 11; ciTThegja vi. pana0 360 ciTThejjA. vi0 bhaga0 3,4, 15, 1 dasa0 4; ciTu zra0 dasa0 7, 47 8 13; ciTThaha A vivA0 1: nAyA0 38 pRSTa 15 nI TuTanoTa () dekho pRSTha nambara 15 kI phuTanoTa (*) Vide foot-note () p. 15th. Vol. 1/91. Page #733 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ciha] ( 722 ) [citi 15, 16, rAya. 251; | ciTTittAra. tri0 (sthAtR ) ubho 29nA2. ciTTeha. zrA0 nAyA0 8; khar3A rahane vAlA. (One) who stands. ciTThissAmi. vava0 4, 18; nAyA. 16; sama0 33; dasA0 2, 34, 5, 6, 7, 8; ciTTissAbo. nAyA. 1; bhaga* 10, 3; 9; 3, 32, 33; ciTuMtu. nAyA. 16; | ciDaka. puM0 (caTaka) yaso. eka jAti kA ciTrittae. he. kR. bhaga0 5, 4, 7, 10, pakSI. A kind of bird. paNha. 1. 1; 13, 4,17, 2; veya01, 16; 3,1; | ciDagA strI. ( caTakA) yadI; thI. ciTThaittae. he* kR0 nAyA0 1; cir3iyA, A sparrow. panna. 1; ciTTata. va. kR. bhaga0 1, 1, 2, 1; ciNa. dhA* I. ( ciJ ) me 32; ciThe?mANa. va. kR0 bhaga0 1, 3, 3, 3: | saMgraha 12. ekatra karanA; saMgraha karanA. utta0 2,21; dasa. 4, 2, 5, 1, To collect. 27, paMcA. 1,50% ciNAta-i. piM0 ni0 66; ciThajjAha. ka. vA. zrA0 nAyA06; ciNai. utta0 32, 33; bhaga. 1, 7; ciTTha. a. ( bhRzam ) ba); atyaMta. bahuta; ciNaMti. bhaga. 2, 5; panna0 14; ThA0 2, atyaMta. Very; much. aAyA0 1, 4, 2, 4. 4, 1; 132: ciNissote. ThA04, 1; ciTThaNa. na. (sthAna) mA 29 te. ciNasu, mu. ca0 8, 228, upasthita honA. The act of standing. ciNisu. panna. 14: ThA0 4, 1, prava. 146; cijanti. bhaga0 6, 3; 16, 3; 25, 2; ciTThA. strI. ( ceSTA ) pAya vagairenI ye cirANa. tri0 (cIrNa ) a resu; 42vI te. hAtha ityAdika se ceSTA karanA. 23. grahaNa kiyA huA; ekatrita kiyA huzrA. Gestures by means of hands ___Accepted; collected. bhaga0 16, etc. bhaga07, 6; pi0ni0 222; vize0175 3; paMcA0 16, 49; ciTThi- ya. na0 (ceSTita ) yeSTA, savi.2 cirANa. tri. ( cainya ) yAnaddezamA panna 24 pratyabha2730-2vAMte. ceSTAH savikAra / thayesa. cIna deza meM utpanna jo huA hai vaha. aMga pratyaMga maror3anA ityAdi. Gestures Born or produced in China of the body. bhaga06,33; jIvA03, 3; / country. nisI0 7, 11; nAyA0 1; jaM. 10 ciNha. na. (cinha) nizAna; yi-5. nizAna; ciTTita. na0 ( ceSTita ) zuo" ciTTi" | cinha. Mark; sign; symptom. 16. dekho " ciTia" zabda. Vide nAyA0 1; ---paTTa. tri. ( -paTTa ) yAM " ciDi " sU0 pa0 20; mAsa nizAnI yukta 54 pAsa. cAMda; cidvitavva. na0 ( sthAtavya ) Gall 23 vizeSa nizAnI yukta; paTTe vAlA. a badge neye. khar3e rahanA cAhiye. Ought to l bearing a special mark. nAyA0 1; stand. bhaga0 18, 2; nAyA. 15 citi. strI. (citi) yitA; yeDa. citA. ciTTiya. tri. (sthita ) thi2 2hesa. sthira Funeral pyre. paNha. 1, 1; rahA huvA. Steady; firm. vize0 1018: | citi. strI. ( caitya) yitA 752nuM 2bhA25. Page #734 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citiya ] citA ke Upara kA smAraka. A memorial on the funeral pyre. paMcA0 2, 16; ( 723 ) 8, 32; citiya na0 (caitya ) luge / "citi" zabda. dekho " citti " zabda. Vide " citti " rAya 0 216; - maha. puM0 ( -maha ) caityamahotsava caitya mahotsava. a ceremony concerning the memorial on & funeral pyre. rAya0 216; V citta. dhA0 I . ( citra ) bhitra vA thita2. citra khIMcanA. To picture; to portray. cittei. nAyA08 citeha. zra0 nAyA0 8; cittatA. saM0 kR0 nAyA0 8; citta na0 (citta) yittaH ata: 2; mana. citta; mana; antaHkaraNa. Mind; heart. ajo0 31 sU0 1, 1, 2, 29 sama0 10; utta08, 18; zra0 11; bhaga0 2,1; 3, 1, naMdI0 stha0 13; rAya 0 21; panna0 2 dasA0 5 26 27; nAyA0 1; nAyA 0 dha0 vize0 103 paMcA0 1, 17; bhatta0 154; (2) puM0 [tti nAmanA bhuni } bhe brahmadatta cakravatI nI sAthe bhAi pe keTalA eka sAthe bhava karyAM hatA pUrva bhavanI prItithI cittamuni thayA pachI brahmadattane samAvavA ghaNI kAzIza karI paNu viSayalubdha bramhachttne yodha na lAgyo citta nAmaka muni jinhoMne ki brahmadatta cakravarti ke sAtha sAtha bhrAtA ke rUpa meM kitane hI bhava dhAraNa kiye the cittane muni hAneke pazcAt pUrvabhavoMkI prIti ke kAraNa brahmadatta ko samajhAne kI bahuta koziza kI paraMtu viSayalubdha brahmadatta bodha ko prApta na huA. a saint of the name of Chitta who incarnated several times with the paramount ! [ citta Sovereign Brahmadatta in the capacity of a brother. Chitta Muni's attempts at enlightening the pleasure-loving Brahmadatta proced fruitless. usa0 13,2; 6; ( 2 ) paradezI rAmano sArathI je rAjAnA mhoTA bhAi thatA hatA ane jeNe paradezI rAjAte kezIsvAmI dvArA dharma bhAiyo tenuM nAma pradezI rAjA ke sArathA jo ki rizte meM rAjA ke bar3e bhAI the aura jisane pradezI rAjA ko kezI svAmI dvArA dharma dilAyA - dhAraNa karAyA. the charioteer of king Pradesi and also his elder brother. He initiated king Pradesi into religion through Kesiswami. bhaga0 18, 2 10; rAya0 209; nira0 1, 1, ( 4 ) yetana jIva; cetana life; soul; vitality. panna0 28 ( ) jJAna. jJAna. knowledge. dasA0 4 41 - zraNuya. tri0 ( - anuga ) jImanA mAyAryanA cittane anusarI vanAra; svacchandacArI nahi te. AcArya ke citta ko anusaratA huvA jo AcaraNa karatA hai vaha; svacchaMdAcArI nahIM hai vaha. (one ) who acts according to the mind or tendency of a preceptor. utta* 1, 13; - camakka. na0 (- camatkRti ) bhittaneo yamadvAra bhanabhAM yAMzrayate citta kA camatkAra; citta meM Azcarya utpanna honA. extra-ordinary things of mind. gacchA0 74; - NAsa puM0 (-nyAsa ) manane nyAsa; dhyAna ApavuM; vicAravu te. citta kA nyAsa; dhyAna denA; vicAra karanA. meditation; contemplation. paMcA0 1, 46, thejja na0 ( - sthairya ) bhananI 5. For Private Personal Use Only Page #735 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citta] ( 724 ) [citta - sthiratA. citta kI sthiratA. calmness or peace of mind. paMcA0 2, 7; -vaddhaNa. tri. ( -vardhana) vitta-jAnane padhAranA2. citta-jJAna meM vRddhi karanevAlA. ( one ) who adds to the knowledge. dasA. 6, 31; -vieNAsa. puM0 (-vinyAsa ) manano vinyAsa-riyara yite / yinta te. citta kA vinyAsa-sthira citta se cinnavana karanA. meditation with calmness of mind. paMcA. 1, 47; -vinbhama. puM0 (-vibhrama) vittavibha; dhesa. cittavibhrama; pAgalapana. derangement of mind; insanity; mad. ness. ogha0 ni0 685; --saMbhUya. puM.. (-saMbhUta ) yitta ane saMbhUta-nAmanAme bhuni. citta va saMbhUta-nAma ke do muni. two sagos named Chitta and Sam bhiita. utta0 13,3; -samAhi. tri. (-samAhita ) vitta (jJAna) mAM sAvadhAna. citta ( jJAna ) meM sAvadhAna. attentive or awake to knowledge. dasa. 10, 1, 1; -samAhitthANa na0 ( samAdhisthAna )[2tanI samAdhinu sthAna. citta kI samAdhi kA sthAna. a place for abstract contemplation or devout meditation. dasA. 5, 1; 2; 3, 16; citta. na0 (citra) citarAmA chamI?1; yitra. citrakAma; citra; tasvIra. Picture3B portrait. nAyA0 1; bhaga) 14. 6; aNujo0 10; pana. 2, rAya0 43; bhova0 sU0 pa0 20; vize0 460; vivA0 6; nisI. 5, 31, taMdu. (2) tri. vicitra: nAnA 2D. vicitra; vividha prakAra kA. varied; wonderful; several; dis. tinct. kappa0 3, 42; gacchA0 112; paMcA0 / 5, 2; bhaga* 16, 6; utta0 6, 11; 30, 10; rAya. 81; vize0 387; (3) puM0 cittaro; eka jaMgalI mAMsAhArI pazu. cItA; eka jaMgalI mAMsAhArI pazu. Jeo. pard; a carnivorous or flesheating beast. Aya. 2, 1, 5, 27; nAyA, 8; ( 4 ) Azcaya 4|2rii; nAg. zrAzcaryakAraka wonderful: uncom. mon. panna0 2; kappa0 3, 37, paMcA0 5, 2; (5)yitra nAmanI se pata. citra nAmaka eka parvata a mountain called Chitra. bhaga0 14, 8; (6) pe ya ane veNudAli iMdrane lokapAlanuM nAma veNudeva va veNudAli indra ke lokapAla kA nAma. name of the god of Venu. deva and Venudali Indra. ThA04; 1; (5) bhUtAnendranA prathama pAsa- nAma. bhUtAneMdra ke prathama lokapAla kA nAma. name of the first Lokapala of Bhutinendra. bhaga0 2, 8,10,5; -kamma. na0 (--karman ) citranu ( yA1vA) ma. citra-kAma.ypictorial work. pAyA. 2, 12, 171; bhaga0 11, 11; mAyA. 1; 13; piM.ni. bhA. 7; pi. ni. 446; nisI0 12, 20; kappa. 3, 32; -kAra puM0 (-kAra) yitra nA2; sitAre. citrakAra. painter; draftsman. aNujo. 131; -gharaga. na0 (-gRha-ka)yitare| ghara; 2001 ya2. citrakAma se susajita gRha; raMgIta gRha. a house beautified or adorned with painting or pic. tures. utta0 35, 4; rAya0 136; -tANa. puM0 ( -tAna ) citra vicitra tANa-patrane sAmA ta citra vicitra dhAgA-vastra kA laMbA taMtu. a variagated or parti-coloured thread; a long Page #736 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citta] ( 725 ) [visaMga thread of a cloth. bhaga. 11, 11; & wonderful broom-stick. gacchA. -daMDa. puM. (-dara) tI sADI. 121; -rUva. na0 (-rU) viyita5. raMgI huI lakaDI. a painted stick. vicitra rUpa. a wonderful appearbhaga0 1; 33; - pattazra. puM0 (-patraka) ance or form. gacchA. 112; -vi. citrapatraka; citravicitra pAMkhavALe coIdriya cittapakkhaga. puM0 (-vicitrapakSaka) citra 7 vizeSa. citrapatraka; vicitra pAMkhavAlA viyitra pAMvA; yA citra vicitra caturindriya jIva vizeSa. g kind of four- paMkhavAlA. (one) possessed of partisensed living-being with parti. coloured wings. bhaga0 16, 6; coloured wings. utta. 36, 147; -~~-bANA. strI. ( -vINA ) viyitra -~-payajuya. tri0 (-padayukta) viyitra pI-satA2. vicitra bInA ( vINA ) pavAguM. padayukta; vicitra padavAlA. (one) sitAra. a wonderful guitar with possessed of wonderful feet. six strings. rAya0 88: -sabhA. strI. paMcA. 19, 39; -ppahAra. puM0 (-prahAra) (-sabhA) citravAsI -mAzcaryakArI sabhA. yAsamA korenA viyitra praha(2-bhA2. cAbuka | citrayukta-AzcaryakAraka sabhA an extraityAdi kA vicitra prahAra-mAra. a won- ordinary ineeting. piM. ni. 80; derful stroke or blow of a lush nAyA08, 13; ~sAlA. strI0 (-zAlA) ete. nAyA0 17, -phalaga. na0 (-phasaka) citrAmaNuM zikhavAnI zAlA; citrazAlA. yitranu pATIyu. citra kA takhatA. a paint- citrakAma sIkhane kI zAlA: citrazAlA. ing-board or sheet " cittaphalaga a school of arts or painting. hatthAgae " bhaga. 15, 1; nAyA, 8;/ jIvA. 3, 3; -bhitti. bI0 (-bhitti ) yitaresa nIta. citta. puM0 na0 (caitra ) caitra mahinI. kSetra citra se sajjita bhIMta. a pictured wall. | mAsa. Name of a Hindoo month dasa* 8, 55; -mANaMdiya. tri0 (-mAna- called Chaitra. utta026, 13; nAyA. ndita ) nu yina AnanyA cha te; 5; bhaga0 11, 11; ogha0 ni0 283; jaM. prasana manavATuM. jisakA citta AnaMdayukta ho pa0 2, 33, 5, 115, 5, 12.; kaNa0 4, aisA; prasama citta. ( one ) possessed 16, 7, 208; of jolly or gay mind. nAyA. 1; } cittautta. 0 (citragupta) [ya- jaM. 50 3, 43, -mAlA. strI0 (-mAlA) dvIpanA bharatakhaMDamAM thanAra 16mA tIrthaMkara. viyitra mAnA vicitra mAlA. u variaga. citragupta-jambUdIpa ke bharata khaMDa meM hone ted garland. " sohaMta vikasaMtacitta. vAle 16veM tIrthakara. The 16th mAkhA" dasA0 10, 1; -rayaNa. na. would-be Tirthankara in (-rasna ) citraratna-vividha jatanA rano. Bharata Khanda of Jambu citraratna-vividha jAti ke rala. various | Dvipa. sama0pa0 241; / kinds of jewels. bhaga. 6, 33; vittaMga. 0 ( citrAMga ) 2 sabhI pusa -rayaharaNa. na. ( -rajoharaNa ) citra aapn||2-485 vRkSa. vividha raMga ke phUla viyitra 2929. citra vicitra rajoharaNa. denevAlA-kalpavRkSa. ( One ) yielding Page #737 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cittakaTTara] [cittagara flowers of various colours; a Kachha Vijaya. jaM.50 6, 125; desire-yielding tree. sama* 10; (2) kSetramA ni15 tathA 834 ThA0 7, 1; jIvA. 3, 3; prava01081; (2) jojanane sAtIyA cAra bhAga uttare sItA citarAnI eka jAta; hiMsaka pazunI eka nadI ne pUrva kAMThe Avela eka parvata. Mta. eka jAti kA cItA; hiMsaka pazu kI / devakuru kSetra meM niSadha parvata se 834 yojana eka jAti. a kind of leopard; al va sAtIyA cAra bhAga uttara meM sItA nadI kind of flesh-eating beast. . ke pUrva kinAre para AyA huzrA eka parvata pana.1; a mountain on the eastern cittakaTTara. na. ( * ) sukhAnu nIyatuM bank of the Sita river and tIyu (yitta-suMDA-32-3331). TokarI in the north at a distance ke nIce kA talA; citta-TokarI-kaTTara-TukaDA. ! of 834 Yojanas from the Lower part of 8 basket. Nisadha mountain in DevaaNutta* 3,1; kuru Ksetra. .90 ( ) orang cittakaNagA. zrI. (citrakanakA) vidizA dIpanA merUthI pUrva dizAmAM pahelI sItA caka pavaeNta upara rahenArI cAra dizAkumArI mahAnadInA uttara kAMThA uparano eka vakhArA AmAnI 40. vidizA ke upara rahane pata. jambU dvIpa ke meru se pUrva dizA meM vAlI cAra dizAkumArI meM se dUsarI. The pahilI sItA mahAnadI ke uttara kinAre second of the four Disakuinaris Upara kA eka vakhArA parvata. & Vakhara living on the mountain inountain on the northern called Ruchaka of Vidish. jaM. bank of the first great river pa. 5, 114; (2) lagatanA kama Sita in the east of Meru samaye dIvI laIne ubhI rahetI eka mountain of Jambu Dvipa. vimArI. bhagavanta ke janma samaya para dIpikA lekara khaDI rAne vAlI eka cittaga.pu. (citrk)yittre|; pazu vizeSa. viputkumArI. a Vidyutkumari cItA; pazu vizeSa. A leopard; a standing or waiting with H ___kind of brute. jaM. 50 torch at the time of Tirthai- cittagara. puM0 (citrakara ) yittaare| mitra:kara's birth. To Y, 1; nAra. citrakAra. A painter. nAyA0 8; bittakUTa. pu. (citrakUTa ) 27 viyinI -dAraya. puM0 (-dAraka ) yitArAnA putra. pUrva sa296 95rane saMbhA2pata. kaccha citrakAra kA putra. a painter's son. vijaya kI pUrva sarahada ke Upara kA vakhArA nAyA. 8; -laddhi. zrI0 (-sabdhi )yitra parvata. A Vakhara mountain mAlegavAnI zati. citra kA Alekhana on the eastern boundary of ___ karane kI zakti . power or capacity * zumA 14 nagara 15 nI 5TanoTa (*). dekhe pRSTha nambara 15 kI phuTanoTa (*). Vide foot-note (*) p. 15th. Page #738 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cittaguttA] ( 727 ) [cittA of drawing picture. nAyA0 8; being. panna. 1; -seNi. strI0 (-zreNI ) sitArAmAMnI cittamaMta. tri. ( cittavat-cittaM javilakSaNaM paMDita. citrakAroM kI paMkti. a line of tadasyAsti) sayitta; sa71 12tu. sacitta painters. nAyA08; -cittagutta. puM0 sajIva vastu. A living being or ( --citragupta) citragupta nAme sarata kSetramA thing. utta0 25. 24; sUya. 1, 1, 1, AvatI covIsImAM thanAra 16mA tIrthaMkara. 2; pAyA0 1, 5, 2, 148; sama. 21; citragupta nAmaka. bharata kSetra meM AgAmI | dasA. 2, 18; dasa0 4, 6, 14; nisI0 cauvIsI meM hone vAle 16 veM tIrthakara. | Chitragupta, the 16th of the | cattarasa. puM0 (citrarasa-citrA vicitrA rasA 24 would-be Tirthankaras of madhurAH saMparyate yasmAt ) vayitra 2sanA Bharat Ksetra. prava. 216, 471%B bhojana-khAdya padArtha ApaNura kalpavRA. cittaguttA. strI. ( citraguptA ) yamarendranA vicitra rasayukta bhojana-khAdya padArtha denevAlA sopAsanI zrI agrabhaDipI vI. camareMdra kalpavRkSa.A tree yielding eatables ke loka pAlakI tRtIya agramahiSI devI. and diet of various tastes. prava. The principal queen of the 3rd 1081; sama. 10; ThA. 7, 1; jIvA. Lokapala of Chamarendra. ThA0 4, 1; bhaga0 10,5; (2) ikSiNacittala puM0 ( citraka) gadI 54; cittaro. dizAnA caka parvata para vasanArI ATha | jaMgalI pazuH cItA. A wild beast; & dizAmAzAmAMnI sAtamI. dakSiNa dizA ! leopard. jIvA0 3. 3; (3) tri.viyitra ke rucaka parvata para rahane vAlI zrATa dizA / gana: 4152yi. vicitra raMgakA; kabarA. kumArI meM se sAtavI. the seventh of | variagated; parti-coloured. the eight Disa Kumaris resi- gacchA0 120; -aMga. tri. ( -aGga) ding on the Ruchaka mountain avayitrA savAj. kabare aMgavAlA. of the southern direction. (one ) having various colours. jaM. pa. 514; jaM0 pa0 2, 36; bhaga0 7,6; cittarANu. puM. (cittajJa ) bhanne jAnA2. cittalaya. tri. (citraka) 2 theraMgI; mana ko jAnanevAlA. ( Ope ) who | bhane garnu. vividha raMgakA; aneka raMgakA. reads the heart. vize0 637; Of various colours. ogha0ni0735; cittapakkha. puM0 (citrapakSa ) vera ane/ cittAla. puM0 ( citralin ) muni sa5 velIndranA sopAsanU nAma. veNudeva va 32 -yitaNa- nAmayI samaya che. veNudAlI indra ke loka pAla kA nAma. mukalina sarpa ki jo-citala- nAma se pahiName of the Lokapala of cAnA jAtA hai. A kind of serpent. Venudeva and Venudali panna. 1; Indra. ThA0 4, 1; bhaga0 3, 8; (2 ) cittA. strI0 (citrA ) citrA nAmanu nakSatra. yA2 ndriyavA se 705. cAra indriya- citrA nAmaka nakSatra. A constellation vAlA eka jIva. afour-sensed living of this name. " do cittAyo " ThA. Page #739 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cittAmUlaga] ( 728 ) [ciyatta 2, 3; aNujo0 131; sama0 1; ThA0 1, citrakAra. An artist; a painter. 1; nAyA0 1; sU* pa0 10; kappa06, 166 ka. gaM. 1, 23; (2) pahelA vasonA-zanA sopAla citti-ya. tri. ( citrita ) thitare. bhomanI trI ptttt2|9|. pahile devaloka ke citra kAma kiyAhuA. Pictured;paintindra-zaka ke lokapAla soma kI tRtIya paTTa- ed. kappa. 3, 32; bhatta0 106;-tala. infr. the third principal queen na0 ( -tala ) vitaretalAyu. citra kAma of Soma,theLokapala of Sakra, kiyA huA talA. a painted floor. the Indra of the first heavenly kappa. 3, 32; region. ThA0 4, 1; bhaga0 10, 5; (3) cinna. vi. ( cIrNa ) Ayaresa; pANela. bhagavaMtanA janma vakhate dIvo laIne ubhI AcaraNa kiyA hubhA; pAlA huA. Adopt2nAra se vidhurabhArI vI. bhagavaMta ke ed. sUya. 1, 3, 2, 18; pi. ni0 267; janma samaya dIpaka lekara upasthita rahanevAlI (2) jemAM eka vakhata javAyuM hoya te eka vidyutkumArI. a heavenly dam. pradeza. jisameM eka bAra jAnA hudhA ho sel who stands with a lighted vaha pradeza. the part of a country lamp held in a hand at the which is once visited su. pa. 1; birth time of a Tirthankara.ThA0 | cipiDa. tri. ( cipiTa ) 259. capaTA; 4, 1(4) pahizAnA 32 pati 652 | baiThAdA Flat. nAyA. 8: 2nArI yA2 ziA bhArImAnI pahelI.. cimiDha. tri. ( *cipiTa) 25 nayAj. vidizA ke rucaka parvata Upara rahane vAlI / baiThehae nAka vAlA; capaTA.(One) hav. cAra dizA kumArI meM se pahilI. the first ing fiat nose. "cINacimiDhaNAsAno" of the four Disakumaris resi. nAyA. 1; 8; pi. ni. 418; ding on the Ruchaka mount | ciya. tri. ( cita ) 8414- vRddhi pAmesa. in an oblique direction. To go upacaya-vRddhiprApta. Increased; risen. 5. 155, 5, 114; utta. 1,6; piM. ni. 405; cittAmUlaya. pu. (citramUlaka ) tImA 2sa- | ciyagA. zrI. (citA) yitA; ye. citA; pANI mejatanI panarapati. tIkSNa rasa. ___A funeral pyre. rAya0 aMta0 3, 8; vAlI eka jAti kI vanaspati. A kind | ciyasa. tri.( * ) prema pAlanA2; of vegetation having pun. priya. prema uptana karanevAlA; lokapriya. gent taste. pana. 17; Liked by the public; popular. cittAra. puM0 (citrakAra )yittaare|. citrakAra; ova. 40; bhaga0 2, 5; rAya. 225; citerA. An artist; a painter. dasa0 5, 1, 17, pana.1; ciyata. tri. (syakta )ta ch|. tyAga citti. tri0 (citrin ) mitra.2; yittA. kiyAhuzrA; choDAhubhA. Abandoved. * gume| 14 nam52 15 nI 5TanoTa (*). dekho pRSTa naMbara 15 kI phUTanoTa ( * ). Vide foot-note (*) p. 15th. Page #740 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ciyA ] ( 726 ) [cirodhAya ova0 19; kappa0 5, 115; -deha. tri practised from a long time. bhaga (-deha-dehatyakovadhabandhAdyAvaraNAddehoyena) 14, 7; ~Thii. sro0 (-sthiti ) vakSya toya che ( zarI2 ) nu mamatva ( zuzra. vayata sudhA sthiti; sAMbhu mAyupa. bahuta pA ) me. tyAga kiyA hai deha (zarIra) samaya taka sthiti; doghAyuSa. long dura. ke mamatvako ( zuzruSAdi ) jimane aisA. tion of life. bhaga0 2, 5; ka. pa. 4. (one) who has ceased from 38; -sthamizra. vi. ( - astImata ) taking care of one's own body ghA vamatathA 162 // yaye bahuna samaya meM bhaga0 10,2; dasA. 7, 1; vava0 10, 1: jo adRzya huA hai vaha. invisible from ciyA trA0 ( citA) yitA; ye5. citA; caha. a long time. nAyA 0 4; --sthia.tri. A funeral Pyre. utta0 16, 57: (-sthita ) | 1 . bahuta samaya mu. ca. 13 24; saga0 1,1; taka rahA huA. long lived. dasA. 10, ciyAga. puM0 ( tyAga ) tyA tyAga. 3; -paricita. tri. ( -paricita ) Abandonment. ThA5. 1: sAM1matayA pazyiya pANu bahuta samaya ciyA puM0 ( tyAga) tyA 42 te. upAdhi paricaya vAlA. familiar from a long kA tyAga karanA Ahandoning. ThA. time. bhaga. 14.: - rAya. na. (-rAgra) 5, 1; nAyA. 10, jAmata: yAmA : 144001 sudhI. cira. na. (cira) i nt: payo / . bahuta samayaH dogha kAla. for long laMbA samaya; dIrgha kAla. Long time. __ time; up to death. pAyA. 1, 6, zrAva. 34; bhaga0 1, 6 : 3. 7: nAyA. 1; 3, 185: saya0 1. .. 3, 6; -saMthuta. 2, 4, 8: ---zraNugadA tri. ( anugata ) / tri. ( saMstuta bAyatuti 12 yitathA anusana; satyA. cirakAna se / ya. bahuna samaya se manuta kiyA huzrA. anugata-sahacArI. of n long stand- praised from a long time. HITO ing. bhaga0 14, 7: -aNuvatti. strA0 14, 7: --saMsi. tri. ( -saMpRSTha ) paNa (-anuvRtti) yA tathA mana ti. patyA mAna-samayamA sAtu, bahuta bahuta samaya se anukUla vRtti. favourable samaya se milA huzrA saMbadha ma prAyA huzrA. disposition from a long time. in contact from a long time. bhaga014, 7; -uvvalaNa. na.(-udvalana) bhaga0 14; 7; lAMbA vakhatanI uddalanA-karmanA vaLa upa- cirAia. tri. ( cirAdika ) aprail sate. dArgha kAla kI ulanA-karma kA matayA banI za3sAta DAya te. bahuta dIrgha ulajhAva sulajhAnA. forcing the kAla sa jisakA prAraMbha ho vaha. ( Some. Karina into maturity to as thing ) begin from a long 7, 42; ~gaya. tri. ( - gata ) yA __time. bhova matathA gayej. bahuta samaya se gayA huaA. cirAIya. tri. ( cirAtIta ) ynne| purAtanI; gone from a long time. nAyA. pADa prAcIna. bahuta purAtanaH ati prAcIna. 16; -jusi. tri. ( - juSita ) yi2- Very old; bhagaM0 15, 1; vivA. 1; 43thA parisavita. cirakAla se parisavita. cirAdhIya vi0 ( ciradhauta) 5 / 55tathI ___Vol. It'92 Page #741 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cilAIputta] ( 730 ) [cillaDaya the.yesuM. bahuta samaya pahila dhoyA huA. self and got initinte 1. vize02766. Washed a long time before.dasa. nAyA.18:(2) 27: lIdAnI gata. mleccha bhAbakI eka jAti. a elass of cilAIputta. puM0 (cilAtIputra) 21. alborigines. jaM. pa. paNha. 1, 1: gRha nivAsI dhanAzA zeThanI cilAtI nAme | (3) (311 simA rahenA2. kirAta deza meM hAsIna putra-sAta sUtramA prasi che. rAja- rahanavAlA. one living in Kirata gRha nivAsI dhanAzA zeTha kI cilAtI nAmaka contry. nAyA. 18; panna. 1; dAsI kA putra jJAtA sUtra meM prasiddha hai. The -takara. puM0 ( - taskara ) nitine| name of the son of Chilati, co2. bhilla jAtikA cAra. a thief of the maid of Dhanasa, a resi Bhilla caste nAvA0 18:-dAsa. puM. dent of Rajagriha. bhatta0 88; (-dAsa) me nAbhano me cannAsAtha pAlanA nAyA. 18; saMsthA0 85 hs-n|42. cilAta nAmaka eka dhannAsArthavAha cilAtiyA. strI0 ( kirAtikA) zita dezamA kA dAsa naukara. an attendant of utpanna yye| hAsI cilAta-kirAta deza meM Dhanna Sarthawaha. nAyA* 18; uptanna dAsI. A maid born in | ciliNa. tri. (*) pazuciH apavitra. azAca the country named Kirata. | apavitra. Impure; unholy. ogha0 bhaga0 6, 33; nAyA. 1; dasA0 10, 1; ! ni. 195; jAvA. 3, 1; cilAtI. zrI0 (kirAtI) zata nmn| vilimiNI. nA. (*) 5 ho; dAvA- parakhI. sanAya dezamA bhanna thye| hAsI kirAta | paradA; DhAMkane kA vanna. A curtain; a nAmaka anAya deza meM uptanna dAsI. A cloth used as a curtain of maid born in the Aurya 167; country named Kiratis. jaM. pa. cilimiligA. strI. ( * ) se| cilAya. puM0 (kirAta) panI sAya 56ne "cilimiNI" za... dekho "cilimiNI" se hAsana ta ya yora nyo 58 zabda. Vide. "cilimiNI' sUya02,2,48; yAra hatyA 421, 12 / 5 5.bhyo bhane ciliAmaliyA. lo. ( * ) harI; 121. sAthI sane yAtma shre|| sAyaM. dhannA sAthavAha __ rassI; DorI. A string. veya. 1, 14; kA eka dAsa ki jo uddhata hokara cora cilimilI strI. ( * ) 57; 23. banA, aMta meM cAra hatyA kara, vairAgya paradA; caka A curtain. aAyA0 2, 2, ko prApta kara dIkSA dhAraNa kI va prAsmazreya 3, 88; ogha* ni0 78; kA sAdhana kiyA. An attendant of ] cillaga. tri. ( * ) hApyamAna; zaDhanna Sarthawaha. He ! mAna. dedIpyamAna; prakAzamAna. Lustr. became a thief,committed four ous; shining. nAyA* 16; panna0 2; murders but then realised his, cillAya. puM0 ( * ) yo / * gumo 54 52 15 nI 5.noTa (*). dekho pRSTa nambara 15 kI phuTanoTa (*). Vide foot-note (*) p. 15th. Page #742 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cillaNA] ( 731 ) [cAra zrI nA52. lomaDI; eka jaMgalI pazu. -tala. na0 (-tala ) hAyamAna bhUminu A jackal. AyA. 2, 1, 5, 27 tI yu. dedIpyamAna bhUmi kA tala. the surcillaNA. strI. (cillanA ) zreNi rAganI face of a bright earth. nAyA. 1; 542rAe nAma. zreNika rAjA kI paTTarAnI bhaga. 13, 11; kA nAma. The name of the cillI strI. (cilI) me nAmanI sIsI na. principal queen of the king 25ti. isa nAmakI harI vanaspati. A kind Srenika, bhaga0 1, 1; of green vegetation. pana0 1; cillaya. tri. ( * ) tu mAna. | cihura. puM0 (cikura ) za; pANa. keza; bAla. camakatAhuA; dedIpyamAna. Shining. _Hair. su0 ca0 1, 1; paraha. 1,4; cINa. puM0 ( cIna ) yIna-deza. cIna daza. cillala. puM. na. (cilvala) mizra China. (2) tri0 thAna zanI khAsa. 653 sthAna. jala mizra kIcaDa vAlA cIna deza kA rahane vAlA. a resident sthAna. A spot with mud of China. prava0 1518; jIva. 3,3; and water mixed together. paraha. 1, 1; panna0 1; (3) tri. dAna; bhaga0 5, 7, panna0 2, nAyA0 1; sadhu choTA. small nAyA08-aMsuapuM0 vilyama zanI 2vIsa. cilvala deza kA ya. na. (-aMzuka) yI zanI nAraTarnu rahanevAlA. a resident of the rezamI yasa. cIna deza kI banAvaTa kA country Chilvala. paraha. 1, 1; rezamI vastra. China-silk. AyA. 2, 5, panna0 1; (3) me parIvA sI 145, bhagaH 6, 33; dasA. 10,1; (4) nAya2; vitt|. do khura vAlA jaMgalI cIna dezanAM kIDAonI lALathI upaja jAnavara. a wild animal having yatu sUtra; rezama. cIna deza ke kIDoM kI two hoofs. parAha. 1, 1; nAyA. 1; rAla se utpanna tAra; rezama. a sort of cillalaga. puM. ( cihalaka ) se parIvAnA silk-thread got from the salivit galI pazu sAsara 20 kore. bArahasIMgA; of a certain insect in China. do khura vAlA jaMgalI pazu. A two-hoofed | aNujo0 37; wild animal viz. elk etc. bhaga. 6, cANIpaTTha. puM. (cInapiSTa ) si-62. sindUra. 34; jIvA03,3; pana.1,11; jaM0pa02,36; ___Red lead. rAya0 53; (2) El. cillita. tri0 ( * ) suzAmita: ahIla. hiMgalU. vermilion. pana. 15; suzobhita; prApta. Adorned; bright. vINavi. pu. (cInapiSTha) hImo. hiMgalU. sU0 pa0 20; ___Vermilion. jIvA0 3, 3; cilliya. tri. ( * ) H; pa. cIra. na0 (cIra ) 19; tuma. vana; kapaDA. dapti; prakAzita. Shining; bright. Clothes. utta. 26, 26; piM0 proka0 24, bhaga0 6, 33; jIvA0 3, 2, ni. bhA. 23; ( 2 ) nI - 52. * mI 54 2 15 no Tane(*). dekho pRSTa nambara 15 kI phuTanoTa (*). Vide foot-note (*) p. 15th. Page #743 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cIralla ] vRkSa kI chAla kA vastra & cloth mad of barks. utta05, 21 cIralla. puM0 ( cIrala ) bhIraja, pakSI vizeSa. cIrala; pakSI vizeSa. A kind of bird. paraha. 1, 1 - polaya. puM0 ( - poSaka ) sIrava manAvara ghoSanAra - pAlanAra cIrala janAvara kA poSaNu-pAlana karane vAlA. one who keeps or tames a bird named Chirala. nisI06,23; cIriMga. puM0 ( cArika ) zerImAM de 2sta bhAM paDela cItharAne murama manAvI dhAraNa inAra se varga galI me kiMvA rAste meM mArga meM paDe hue cIthaDe kA garadA banAkara dhAraNa karane vAlA eka varga. A class of people who put on a face cover of a rag thrown road or street onl cIriya puM0 ( cArika ) 6. dekho cIriMga " nAyA0 15; cIvara na0 ( cIvara ) vastra; lugaDu kapaDA. A cloth; clothes. ThA05, 21 bhaga0 2, 3; AyA0 2, 3, 2, 121 nisAM0 10, 53; jaM0 pa0 "" " cIriMga zabda jo0 20; bhukho " cAriMga " Vide 37 se. tri0 ( byuta ) bhraSTa thayesa; ve maNa pAbhela. bhraSTa; mRtyu prApta. Deceased; fallen ; degraded. zrAyA0 1, 1, 1, 3; 1, 2, 3. 125 utta0 3, 17; 7, 8, 14, 1; 16, 8 ova0 38; sama0 7; jaM0 pa0 7, 141; AMgha 0 ni0 12 kappa0 1, 1, 3, 4, 62; dusA0 ( 732 ) 8, 1 nAyA0 7; 8; 6; bhaga0 7, 3 su0 ca0 15, 68; paNha0 2, 5: vize0 1676; foot-note (*) P. [ khuMDhI - dhamma. tri0 ( - dharma ) dharmathI laSTa; dharma thI patita dharma se bhraSTa, dharma se patita . fallen from the path of religion. dasA0 4, 16 : cuAcuAseziyA. strI0 (cyukttAcyutazreNikA) cyutA cuta zreNI gaNutA; draSTivAdAntagata parinoDale.. cyutAcyuta zreNI gaNanA; draSTivAdAntargata parikarma kA eka bheda A division of Parikarma in Dristivada sama0 12; cu zrAcu zra seNiyA parikamma na0 (cyunAcyutazreNika parikarman ) draSTiyAntargata pari sAta draSTivAdAntargata parikarma kA sAtavAM bheda. 'The 7th division of Parikarma in Dristivada. naMdI * 56 : cuzrAcuzrAvata na0 (cyutAcyutAvarta) yugmaacua seNiA parikatA cAdame bheda cucu seNizrA parikarma kA caudahavAM bheda. The 14th division of Parikarmain Dristivada. naMdI 0 56; cuMcu. puM0 ( cucuka ) me nA ye nArya deza. isa nAmakA eka anArya deza. An uncivilised country of this name prava0 1565 : cuMcuNa na0 ( cuJcuna ) the unnati eka Arya jAti An Arya jJAtiAryan race. pana 1; cuMcu puM0 ( caJcuka ) se latino bheDa leha mleccha jAti kA eka bheda A sub-division of non-Aryan race. jIvA0 3, 3 caMDhI strI. ( * ) nAnI kucha choTI kuiyAM. * bhugyo pRSTha namyaga 14 nI puTanoTa (*) dekho pRSTa nambara 15 kI phuTanoTa (*). Vide 15th. For Private Personal Use Only Page #744 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cuMbaNa] ( 733 ) [ curANa A small well. nAyA. 1; and there while paying rescuMbaNa. na0 (cumbana ) yuna, nyubhI. cumbana pects to an elderly ascetic. Kissing; a kiss state gout; prava0 153: cukka dhA* I. (praz) yukI rg: mukhI cuDilI. zrI. ( * )ii ami kA pu. bhUla jAnA To forget; to err. prakAzanA va nisteja honA. Gleaming of culati. gacchA. 32; fire. prana. 176; cukka tri. ( * ) selu nusuM bhunA surali. mI. ( * ) sAto pAnI huA. Baked; roasted. suca06,15; | pU. jalatAhuA ghAMsa kA pUlA. A burncukkha. tri. (oSa) ye..iy; pavitra zuddha ing bunch of bay. bhaga. 1, 33. pavitra Best; pure, jaM. pa. VcurANa. dhA* I. (cUrNa) ; pIsa. yUla cucuya. puM0 ( cucuka ) yuyuH nAbhanI / . 72. pIsanA; cUrNakaranA. To pound; to cucuka nAmaka deza. Name of a grind. country. (2) tri. te zamAM sanA2. curiNauNa. saM. kR. su. ca. 2, 407; usa deza meM rahane vAlA. a resident cariNaya. saM. kR. bhaga0 14, 8; jIvA0 3: of the above country. bhaga0 3, curANa puM0 na0 (cUNe ) bhu; reta. cUrNa. 2; pagaha. 1, 1; Powder. paMcA0 13, 15, kappa. 3, 32; cucuyA. strI. ( cacukA ) rtnne| abhAga. panna. 1; 17; sU0 pa. 20, nisI0 13, hI. stana kA agrabhAga-ghuNDI. The 58; (2) me sAmane shukche|-27, nipple or text of a breast. vanaspati. isa nAma kA gucchA-guccha, jIvA. 3, 3; vanaspati. a kind of vegetation in cuccuya puM0 ( cacuka ) ratananI haTI. stana the form of eluster. pana. 1; (3) kI dhuNDI . The nipple of a breast. kezara kastUrI vagere sugaMdhi dravyanuM cUrNa. rAya. 164; kezara kastUrI ityAdi sugaMdhimaya dravyoM kA (r) cuDaNa na0 ( * ) tutuM yayu; TI . cUrNa. a powder prepared of purAnA-jIrNa honA; phaTa jAnA. Wearing sattion and other scented out. piM.ni. bhA. 25; substances, para ha. 2, 4, jIvA03, 3, curaliya. puM. (culika ) 341yAnIpo bhaga. 3, 7, 11, 11; (4) yamanakArI rajeharaNa pheravatAM vaMdanA karavAthI lAgato yUe; su41. camatkArI cUraNa, maMtrita cUraNa. hApa; nAnA trAzI 5 rajoharaNa a miracled powder. nisA* 13, ghumAkara vaMdanA karane se jo doSa lagatA hai 58, 61; (5) yuno. cUnA. lime.vivA. vaha; vaMdanA kA battIsavAM doSa. A fault 2; -bhAruhaNa na0 (-zrArohaya) amIra incurred by moving a Rajo. / --32 pore yaDhAyAMta. avIra-kezara harana (a kind of brush ) here } ityAdikA caDhAnA. offering of scented * mA 14 na.12 15 nI puTanoTa (*) dekho pRSTa nambara 15 kI phuTanoTa (*) Vide foo-note (*) p. 15th. Page #745 -------------------------------------------------------------------------- ________________ curaNaya ] ingredients viz. saffron etc. nAyA0 2; -- guDiyagAtta. tri0 (- guDita gAtraM ) yunAthI rAyasA zarIra vAguM cune se bigar3a hue zarIra vAlA; cUnA lage hue zarIra vAlA. (one ) with a body smeared with lime. vitrA0 2; - jutti bo0 (-yukti ) amIra-gulAla vagere cahu banAvavAnI yukti-vijJAna; 64 AbhAMnI kheDa. abIra-gulAla ityAdi cUrNa | bAnane kI yukti - vijJAna; 64 kalAoM meM kI eka kalA. a method of preparing H red powder known as Gulala. ova0 40; nAyA0 1: -- joya. puM0 (yoga) staMnAhi urbha yoga. staMbhanAdi yoga. wedicine etc. which lengthen the period of sexual intercourse. nAyA0 14 - vAsa puM0 (varSA) yU - DerAra vigere sugadhi dravyanI dRSTi cUrNa- ityAdi sugaMdhita dravya kI dRSTi shower of scented things as saffron etc. nAyA0he; jaM0pa05. 121; curaNaya puM0 (cUka) suno cUnA Lime. vivA02: - pesiyA strI0 (-patrikA) yUgu pIsArI hAsI cUrNa pIsane vAlI dAsI. & maid who works as a pounder. ( 734 ) bhaga0 11, 11; gfun-a. ft* ( qua) YI YU sA$?; yUthayesa. cUrI kiyA huA; cUNa cArata. | Poundered; reduced to atoms. utta0 16, 68; nAyA 0 1; curiNagAbhAga puM0 ( cUrNikA bhAga ) bhAgane pazu lAga; azano aMza bhAgakA bhI bhAga. A division of a division 7, 114; 133; khariNyAbheda. puM0 ( cUrNikAbheda) lubhe upo zaha dekho Upara kA zabda Vide above. pana0 11; cuta tri0 ( cyuta) harA prAznA AdhI bhraSTa bhayetuM praNurahita asuM daza prakAra ke prANoM se bhraSTa; prANarahita banA huA. Life - less. aNujo0 16; bhaga0 1, 16 cunna. puM0 ( cUrNa ) Mhue yuga ke bhANusa upara nAkhavAthI hu-zekane vaza thAya. jAdUI cUI ki jisako manuSya para DAlane se harSa - zAMka ke vaza ho. A miraculas powder which subjugates man when thrown upon him. piM0 ni0 40 6; ( 2 ) ATe loTa zrATA. flour. su0ca0 3, 207; prava0 575; (3) sUryA bhu. cUrNa powder. prava0 244; cunnaga. puM0 ( cUrNaka ) soyaI-suraMbha di ya surayA; sUramAda cUrNa. Colirium ete. in a powdered form nira0 3, 4; cumnI strI0 ( cUNI) yUgu lum, loTa cUrNa, ATA Powder. piM0 ni0 240; cuppAlaya puM0 (*) vinaya nAmanA henuM yutrA laya-zastra 2. yA gha2 vijaya nAmake devakA ayudhAlaya- zana rakhane kA gRha. A place for keeping weapons belonging to the god Vijaya. jIvA 0 3, 4 : culagI. strI0 ( khulanA ) 6 pisapuranA rAjanI rANI; bramhadatta nAmanA bAramAM cakravatI nI bhAtA. kampilapura ke rAjA kI rAnI; brahmadatta nAmaka bArahaveM cakravartI kI mAtA. The name of the queen of the king of Kampilapura. udA0 1, 2; [ culaNI * / pRSTa 215 nI phruTanoTa (*) dekho pRSTa nambara 15 kI phuTanoTa ( * ). Vide foot-note (*) p. 15th. For Private Personal Use Only H Page #746 -------------------------------------------------------------------------- ________________ culasI] ( 735 ) [cullI utta0 13, 1; sama pa0 234; jIvA0 3: yumaNI nAmanI ! ( 20ii). drupada rAjA culasI. strI0 (caturazIti ) yosazI; 84. / kI culaNI nAmakI devI ( rAnI ). Name coryAzI; 84. Eighty-four. prava0 8; / of the queen of the king culasIi. strI0 ( canurazIti.) yazazI; 84. Drupada. nAyA. 16: caurAsI kI saMkhyA; 84. Eighty- cullasapaga. na. ( cullazataka ) yuvazata four. ka, gaM. 6, 53; bhaga0 20, 10; nAmane mahAvIra svAmino eka zrAvaka; 42, 1; nAyA. 8; sU. pa. 1; -sama- 60 zrApabhAnA the. cullazataka nAma kA jiya. puM. ( -samajita ) ya.rAzInA mahAvIra svAmI eka kA zrAvaka; dasa zrAvakamese saMnyathA saMbhAta-bhAya thAya te. corAsI eka. One of the 10 layman folkA saMkhyA se saMgRhIta-bhAjya hove vaha. a lowers of Mubavira. uvA0 1, 2; suin which can be divided culla himavaMta. puM0 (culla (laghu) himavat) by eighty-four. bhaga0 20, 10; bharata kSetranI maryAdA bAMdhanAra parvata; bharata * culla. tri. ( * ) sAnu vadhu. choTA; ane hemavayane juduM pADanAra ( benI vacce laghu. Small; tiny. panna0 16; jaM. pa. sAve ) paryata. bharata kSetra kI maryAdA uvA0 1, 2, kappasua. na0 ( -kalpa. bAMdhane vAlA pavata. A mountain sUtra ) 28 nibhAnu zrIrg. 26 bounding the limit of Bharata utkAlika meM se tIsarA. the third of Ksetra. jIvA0 3,3; sama0 7; bhaga. 6, the 29 Utkulika. ( Sutras ). 3; jaM. 50 5, 120; 114; 1; 10; pana. naMdI0 43; -piu. puM0 ( -pitRka ) 16; uvA01,74; -kRDa. (-kUTa ) 266 pitAnA nAnAsA: 1. pitA kA choTA himavaMta parvata uparanA agIyAra phUTamAnuM bhAI; kAkA. uncle; the younger ij zima2. culla himavaMta brother of u father. " ajae pajae parvata ke gyAraha kUTameM se dvitIya kUTa-zikhara. vAvi bappo cullapiutti ya" dasa0 7, 18 the second out of 11 summits --mAu. strI0 ( -mAtR ) me " calla of the mountain ChullahimamAuyA " za6. dekhA " cullamAuyA " Vinta. hA0 2, 3 zabda. vide " cullamAuyA '' nAyA0 1; culla himavaMtA. strI. ( culla himavatI) -mAuyA. strI0 (-mAtRkA ) mAramAna cala himavaMta giri kumAra devatAnI rAjamaataa. sautelI mAtA. step-nmother. dhAnuM nAma. cUlla himavanta giri kumAra " kUNiyassaraNNo cullamAuyA" aMta0 8, devalAkI rAjadhAnI kA nAma. Name of 1; nira0 1, 1; vivA0 3; the capital city of the god cullaga. puM0 ( * ) mAta; 214. bhAta; Chulla Himavantagirikunara. khurAka. Food. piM0 ni0 84; ja.pa. cullaNIdevI bI. (culaNIdevI) dru54 2nI cullI. strA0 ( kSullI ) yUrI; yUsI; nyAno * jume pR4 na252 15 nI 5TanA2 (*). dekho pRSTa naMbara 15 kI phUTanoTa ( * ). Vide foot-note ( * ) p. 15th. Page #747 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUtra-ya] ( 736 ) [ cUliaMga yUlA. cUlhA; choTA cUlhA. A small | cUyagavaDisa. na. (cUtakAvataMsaka ) me stove. pi. ni0 246; jIvA0 3. 1; nAmarnu me nu vimAna. isa nAmakA eka uvA. 2, 14: indrakA vimAna. A Name of an cUtra-ya. puM0 ( cUta ) - vRkSa. zrAma kA | abode of Indra. rAya0 103: bhaga. vRkSa. A mango tree. vize0 33 / 1724; su0 ca0 6, 64; taMDu. 6; (2)/ cUyavaDisA. strI. ( cUtAvatasA) sodhamendranI sUryAbhanA yApravananI 21 tA. sUryAbha samApI vAnI pAnI. saudharmendra kI ke pAmravana kA rakSaka devatA. the guard. apramAdRSI devI kI rAjadhAnI. The ian deity of the mango forest capital city of the principal qu. of Suryabha. jaM0pa0 5, 122; rAya. een of Saudharinendra. ThA04, 2: 140; jIvA0 3, 4; (3) me nAmanI cUyA. strA0 ( cUtA ) sAdhamendranI bhASAsatA. isa nAma kI latA. a name of a nAnAdhAnI. saudharmendra kI agramahiSI kA ereeper. panna. 1; -layA. strI. pATanagara. Vide above. ThA0 2, 4; ( -latA) AinAnI satA-zil. aAmralatA; VcUra. dhA* I. (cUra ) yuure|42vaa; laing. ( Ama kI latA). a mango creeper. curAkaranA; tor3anA. To pound; to ova0 -vaNa. na. ( -vana ) sUryAla reduee to atoms. cUre i. nAyA0 16: vimAnanA uttara daravAjethI 00 jajanaupara cUratA. saM. kR. nAyA0 16; Avela AMbAnuM eka vana ke je sADAbAra cUlaNI strI0 ( cUlanI ) 5tta vatInA hajAra jejana lAMbu ane pAMcase lejana bhAtA. brahmadatta cakravartI kI mAtA. The pANuche. sUryAbha vimAna ke uttara dAvAje mother of Brahmadatta se 500 yojana para AyA huA zrAma kA eka Chakravarti. jIvA 3; 1: bana ki jo sADe bAraha yojana lambA va pAMca cUlA. strI0 (cUDA ) tyoTI; zimA, yoTavI. sau yojana vistRta hai. a mango forest zikhA, cuTiyAM. Summit; peak. nadI0 12500 Yojanas in length and 17;-uvaNayaNa na0 ( upanayana) yorakhA 500 Yojnas in breadth, situated ta:2vAnA-bhu-142vAnA sa 24 // 2 zikhA at a distance of 500 Yojanas utArane kA-munDana karAne kA saMskAra from the northern gate of the the ceremony concorning heavenly abode named Surya- sheving. rAya0 288 bha. ThA0 4, 2; nisI0 3, 81; rAya. cUlAmaNi. puM0 (cUDAmANa) bhugaTa. mukuTa. 126; bhaga0 1, 1; aNujo0 131; Crown; diadem. ova. 22; rAya. cUDAmaNi. puM0 ( cUDAmaNi ) yAmazi; 186 bhugaTa. cUDAmANa; mukuTa. Crown; cUliaMga. na0 (cUlikAGga) yorAzI bAga diadem. utta0 22, 10, nAyA. 1; prayuna paribhita liAga caurAsI lakSa panna. 2; jIvA0 3, 3; prayuta parimita kAla vibhAga. A measure cUrANakosa. puM0( cUrNakoza ) paavaan| 5 . | of time equal to 84 lacs of Pra khAdya padArtha, Ea table. parAha0 2, 5; | yuta bhaga0 5, 1: 25, 5; aNujo0 Page #748 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bulizrA ] ( 737 115; ThA0 2, 4, jaM0 pa0 pAMcavibhAgamAM cUliyA. bI0 ( cUlikA ) dRSTiyAha aMganA pAMcamA-chelle vibhAga. dRSTi bAda aMga ke pAMca vibhAga meM se pAMcavAM - aMtima vibhAga. The fifth or the last division of Dristivada Anga. naMdI0 56; ( 2 ) bhUsUtramAM na tAvela hakIkata sagraha karI aMtamAM zratAvavI te mUlasUtra meM aprakAzita varNana kA saMgraha kara aMta meM prakaTa karanA. 4 com - mentary which exposes that description which is not given in the original text naMdI0 56: ( 3 ) yogazI sAtha khusi aMga prabhAga vibhAga caurAsI lakSa cUli aMga pramANa kA kAla vibhAga. measure of time equal to 84 lacs of Chulianga bhaga0 1, 1; 6, 7; 11, 10; 25, 5; jIvA0 3, 4; aNujo0 115; ThA0 2, 4 jaM0 pa0 ( 4 ) yujhia-thoralI; zimara. cUlikA - coTI; zikhara summit; peak. sama naMdI0 stha0 17, jaM0 pa0 cUliya. puM0 ( cUlika ) yaheiza. cUlika deza. Name of a country. ( 2 ) tri. te dezamAM vasanAra. usa deza meM rahane vAlA a resident of the above country. paNha0 1, 1 12: cUliyA. strI0 ( cUlikA ) aso; sagar3I. cUlhA; sigar3I. A stove; a tire place. prava0 172; zrayaNA. strI0 ( cetanA ) jJAnAhi cetanA; caitanya jJAnAdi cetanA: caitanya Con sciousness. vize0 43; ce-ya. vi0 (cetita ) resuM; manAvesuM; yAve. kiyA huA; banAyA huA. Per. Vol. 11/98. For Private > formed; prepared. zragArihaM gAI ceiyAI bhavaMti " AyA0 2, 2, 2, 81, 2, 2, 2, 83; veya0 2. 16: ceittapa. he0 kR0 ( cetituM ) devAnI rahane ko. For the sake of living or residing. vava0 1, 22: ceya. na. ( caitya - citeridaM bhAvaH karma vA caityam ) yakSa vagaire vyaMAMtara devatA aaytnsthAna; devasthAna ke je bhAgamAM athavA tenA pUrvazarIranA agnidAha -citAne sthAne, cAtarA rUpe ke derIpe, caNAvavAmAM AvatAM, ane lekA sakAmavRttithI A bhavanI sAlasAthI tenI payu pAsanA karatA tenI upamA sAdhu vagerenI pa pAsanAmATe ApavAmAM AvI che. yakSa vagairaha vyaMtaradevatAke zrAyatana --sthAna; citA ke Upara maMdira yA anya rUpa meM banAyA huA smAraka cinha. saMsArI loga inakI isa loka ke sukhoM kI icchAse upAsanA karate haiM. The abode of ghosts or infernal gods; the memorial o temple which was erected in olden times on the funeral pyre or in a garden and people used to worship these with a view to get their worldly desires fulfilled. zrAyA0 2, 15, 176; sama0 6; nAyA0 1; bhaga0 1, 1 sU0 pa0 1 prava0 nira0 1, 2 kappa0 6, 63: ka0 gaM0 1, 56; zrogha0 ni0 65; "kallA yAM maMgalaM devayaM ceiyaM pajjuvAsati " sUrya0 2, 7, 81; kallANaM maMgalaM devayaM ceiyaM pajjuvAstAmo " dasA 10, 1; ." kallA maMgalaM devayaM ceiyaM pajjuvAsenA vava0 10, 1; "kallANaM maMgalaM devayaM ceiyaM yajjutrAsettA" ( daivataM caityamiva - TI ) ThA03, 1; bhaga0 2, 1: " kallANaM maMgalaM devayaM cedragaM pajjuvA "" Personal Use Only " [ vezya "C Page #749 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cehaya ] ( 738 ) [ceiya sAmi " TA0 3, 3; " kallANaM maMgala devayaM ceiyaM pajjuvAsaNije " nAyA. 16; uvA0 7, 187; " kallANaM maMgala devayaM caiyaM pajjuvAsANajAyo bhavaMti" bhaga* 10, 5: "kallANaM maMgala devayaM ceiyaM pajjuvAsai" bhaga0 15, 1; " thUmamahesuvA ceiyamahesuvA rukkhamahesuvA" aAyA0 2, 1, 2, 12; " rukkhamaheivA ceiyamaheivA thUmamaheivA " bhaga* 6, 33; "bhavaNa gharasaraNa le e zrA. vaNa cetiya devakula" paraha. 1, 5; "tava. ssikulagaNasaMgha ceiya?" paraha. 2, 3; (2) yanta2nA pAyatana sayavA tenA pinAneo mAyaudyAna; sArAmamAyo. vyaMtara ke zrAyatana vAlA kiMvA usake rAhata bAga, udyAna; ArAma-bAga. a garden having or not having a temple of an infernal god;a pleasure garden. dasA0 5, 6; naMdI0 50; jaM. pa. rAya. 4; 211;aMta 01,1:nAyA 06; "puNNabhadde ceie" nAyA01:15:16; nAyA0501; aMta. 1,1: vivA0 1, 1; paraha. 1, 1; uvA0 1, 1; 2, 12; 116 bhaga0 5, 1; 9, 33; 13, 6;"koTrae cehae"nAyA. dha0 1, 3, uvA. 3, 126, 4, 145, 6, 267; 10, 272: bhaga0 6, 33, 12, 1; 15, 1; "NAyANaM NAgarAI ujANAI ceiAI" sama0 50 176; " uvAsayANaM NagarAI ujANAI ceimAI " sama0 50 184, " aMtagaDANaM NagarAI ujANAI ceiAiM" sama0 50 186; " aguttarovavAiyANaM NagarAI ujANAI ceiaAiM" sama0 50 187; " suhavivAgANaM NagarAI ujANAI cei. zrAiM" sabha. pa. 162; " duhavivAgANaM NagarAI ujANAI ceigrAI" sama. pa. 162; (caityaM vyaMtarAyatanam TI.) " caMdoyaraNaMsi ceie' bhaga0 15, 1; " mANDa ! kuJchisi ceie" bhaga0 15, 1; " kaNDiyAyaNaMsi ceie' bhaga0 15, 1; "egajabue ceie" bhaga0 16, 5; "sAla koTTayae ceie" bhaga0 15, 1; " chattapalAsae ceie" bhaga0 2, 1; "pupphavaIe ceie " bhaga0 2, 5; 6; 6, 33; " mANibhadde ceie" bhaga0 6, 1; " saMkhavaNe ceie" bhaga0 11, 12; " naMdaNe ceie" bhaga0 3, 1; "bahusAlae caie" bhaga. 6, 33; " caMdotarAyaNa ceie" bhaga0 12, 2; " dUepalAsae ceie" uvA. 1, 3, 10; 5.8; 78; 56; bhaga08, 32; 10, 4; 11, 11, 18, 10; " aMbasAlavaNe ceie " nAyA. dha0 1; " kAmamahAvaNe neie " nAyA0 dha03;aMta. 6, 16; "guNasilae ceie" nAyA. 1; 2; 18; nAyA. dha0 1, 3, aMta0 6, 1; 3,7,1; aNuta. 1, 1, 2, 13:1; vivA. 2, 1; uvA 8, 231; bhaga0 2, 1; 5, 63B 7, 10, 8, 7; 16, 3; 18, 3, 7, 8H (3) tIya2 jana- jJAna. tIrthakara kA jJAna-kevala jJAna. tie kaowledge of a Tirthankara. " e esiNa cauvIsAe titthagarANaM caunnIsaM ceigra. rukha' hotthA" sama0pa0 233; 'tahiM cai. yAiM vandai" (vandate stauti) bhaga 20, 6; nA yA0 16; (4) abhaya sAdhu. zramaNa; sAdhu. an ascetic " devayaM ceiyaM pajjuvAsettA" (daivataM caityAmava caityaM zramaNa paryu. pAsya TI.) ThA0 3,138 "anAtyaya devapANi vA annausthiya pariggahiyANi vA (ceiyAiM) baMdittae namaMsittae vA" uvA0 1, 18; bhaga0 3, 2; (5) vyata2 sAhi heyanA. vyaMtara prAdi devatA. infernal god etc. " rukhaM vA caiyakaDaM thUbhaM vA iyakaI " ( vRkSasyAdho antarAdisthalaka stupa vA pantarAdikRtaM TI.) pAyA0 2, 3, Page #750 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ceiya] ( 736 ) [ ceiya 3, 127; ( 6 ) tri. pittane mAna 75. a memorial tree and a parti. jayanAra. citta ko AnaMda denevAlA. de- cular house. 'cattAri cattAricehayathamA' lightfal; pleasant. " tesiNaM ceti. jaM. pa. 2, 33; ThA. 4, 2; jIvA. 3, 4, tathUbhANaM purato cattArimaNi paDhiyAtro" -maha. puM0 (-maha ) caityne| mahotsava. (cittAlhAdakatvAdvA caityAH stUpAH prasi- caitya kA mahotsava. a ceremony condvAzcaityastUpAH ) ThA0 4, . 2; sama0 35; cerning memorial on a dasA. 10, 1; vava. 10, 1; ( 7 ) 0 funeral pyre. zrAyA. 2, 1, 2, 12; mahApurUSanI ceha uparanA smAraka avase so- bhaga06, 33; nAyA. 1; -rukkha. puM0 sAratha dAgere. kisI mahApuruSa kI (-vRkSa) vAyatI sudha simAnI citA Upara ke smAraka avazeSa-rAkha, asthi AgaLa maNipIThikA upara ranamaya vRkSa ke ityAdi. the memorial on the konI A nI yA che. vANavyaMtara funeral pyre of a man of im. kI sudharma di sabhA ke sanmukha maNipIThikA portance. "arahate vA arahaMta ceiyANi ke Upara ratnamaya vRkSa ki jisakI pATha yojana vA aNagAre yA bhAviyappANo NIsAe uDu kI UMcAI hai. a tree 8 Yojanas in uppayai" bhaga0 3, 2; (8) 1451; height, made of gem and utAj. turaMta; zIghra; utAvalA. speedy. situated on the Mani Pithiki " sigdhaM carAI cavalaM turiyaM ceiyaM " nAyA. in front of the council-hall -khaMbha. puM0 (-staMbha ) sugharbhA samAnI of Sudharma. sama08; ThA03,1; (2) vacce maNipIThikA upara je sATha jojana jenI nIce tIrthakarane kevalajJAna thayuM uco mANavaka nAmane staMbha che te cittane hAya te na. jisake nIce tIthakara ko sAdA uparanAra yama. sudharmA sabhA kI kevala jJAna prApta huvA ho vaha vRkSa. madhya meM maNipIThikA ke Upara jo sATha yojana a tree under which TirthanUMcA mANavaka nAmaka staMbha hai vaha; citta ko kara obtained supreme or AlhAdita karanevAlA staMbha. a pillth perfect knowledg9. sama0 pa. named Manavaka 60 Yojanas 233; ( 3 ) hevatAsAnI samAnA re in height situated on Manipi. daravAje Agala mahAjA ane caitya thika in the Council-hall of thumatI cye vRkSa. devatAoM kI sabhA ke Sudharma. " suhammAe sabhAe mANa- pratyeka daravAje ke sAmane mahAdhvajA ke vae ceiyakhambhe" sama0 35: rAya. 156; va caitya staMbha ke madhyastha kA vRkSa. a tree -thUma puM0 (-stUpa) caitya yA ana situated in the middle of a prekSA gharanI vacce maNipIThikA uparanuM Alay and a wemorial tree yitane mAna 245. caitya vRkSa va wliich is in front of the doors prekSAgRha ke madhya meM maNipIThikA ke Upara kA / of the council-balls of gods. citta ko zrAnaMda dAyI stUpa. a beauti- | ThA0 3, 1; jIvA0 3, 4, rAya0 154; ful pillar situated on Mani --caraNaa. na. ( -varaNaka ) tyanu Pithika and in the middle of | vana. caitya kA varNana. the descrip Page #751 -------------------------------------------------------------------------- ________________ behA ] tion of a memorial on a funeral pyre. dasA0 5, 6; ceTThA. strI0 (caSTA) dviyA kriyA. Gestures; movements. paMcA0 4, 2 beDiya. pri0 (ceSTita) yeSTA sa ceSTita. rela ceSTita. Gestured paMcA0 1 456 nAyA- 1: rAya0 261; ceDa puM0 ( Ta ) pAsenAra ne 52. pairoM ke pAsa rahane vAlA naukara. A close attendant. kappa0 4, 62; piM0 ni0 360 o0 rA0 153 nAyA0 1 (2) bAlaka baby. piM0ni0 bhA0 126 ceDaga. puM0 ( ceTaka ) vizAsA nagarIno beTa nAmano rAjA ke je mahAvIra prabhuno parama bhAta ito. vizAlA nagarI kA neTa nAma kA rAjA ki jo mahAvIra prabhu kA parama bhakta thA. Chetaka, the king of Visala and a great devotee of Mahavira. bhaga012 2 nira01, 1 ceDaya. puM0 ( ceTaka) mA chore kumAra; laDakA. An unmarried unmarried boy; s boy. nAyA0 2; (2) hAsa; noDa2 dAsa; naukara, a servant; an attendant. & ( 740 ) nAyA 0 2; su0 ca0 15, 135; ceDiyA - zrA. strI0 ( ceTikA ) hAsI; mAnaDI. dAsI A maid bhaga0 6, 33: 11, 116 prova 0 0 33; nAyA0 1; 8; 16 rAya0 286; uvA0 7, 208 - cakkavAla na0 (-cakravAla) hAsIna samUha dAsI kA samUha 8 group of maids nira0 3, 4 nAyA0 14; nAyA0 dha0 cetiya na0 (caitya ) lubhe / " ceima " 16. dekho " ceiya zabda. Vide " ceya "" " parAha0 1 1 besa puM0 (caitra) caitramAsa caitramAsa. The month of Chaitra sama0 36: bhaga0 [ ( ceya-a 18, 10, suddha. puM0 (-zuddha-zukla ) yaMtramAsa zuddha pakSa citra mAsa kA zukla pakSa the bright-half of the month of Chaitra. nAyA0 cettI. strI0 ( caitrI ) kSetramAsanI punema caitra mAsa kI pUrNimA. The fifteenth bright day of the Chaitra month. jaM0 pa0 7 161 cedi puM0 ( cedi ) yehi nAmano deza. cedi nAmaka deza. A country of this name. pana0 1; Var. No II. ( da ) pAna 2. denA; dAna karanA. To give to give as charity. ceeDa. AyA0 2, 1, 1,6: emi. AyA0 1, 7, 2, 202 Vceya. dhA0 II. ( cet ) udaya 2. saMkalpakaranA. To resolve. ( 2 ) nipautpanna karanA. to produce. ( 3 ) aNuvu banAnA to pile; to construct. ei. sama0 30; nisI0 5 2; 13. 1; nAyA0 16; esi. nAyA0 16: cehassAmA AyA0 2 1, 6.460 ceyaMta nisI 5, 20 cetaMmANa. sama0 21; behajamAyA. ka0 vA0 dasA0 2 16 17: ceya - zra na0 ( cetas ) yitta citta; The mind. ceyasA. tR0 e0 bhaga0 7, 10; dasa0 5, 1, 2; nAyA0 1; bhaga0 6, 33; dasA, 5 dasa0 6, 67 (2) vijJAna, vijJAna, science. vize0 1962 (3) lava, AtmA jIva; zrAtmA soul. bhaga0 20, 20 - kaDa. tri0 (kRta) bhanathI 2. manase kiyA huA. heartily per Page #752 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ceya] ( 741 ) [coanna ___formed. bhaga0 16, 2; veya. 1, 18; -peDA-lA. strI0 (-peTA) ceya. a. (eva) memana, yosa. aisAhI; | suganI perI; poTazrI. vana kI peTo; gaTharI. nizcita. Verily; certainly. vize0 / a box for clothes; a bundle of 149; clothes. bhaga0 15,1; dasA. 10,3, ceyaraNa. na0 (caitanya ) 711; 754. cela zra. na. (celaka) "cela" za6. jIvatva; jIvitatA. Life; vitality. dekho " cela" zabda. Vide " cela" vize0 4.5; 1651, 3138; su0 ca. jaM. pa. 1, 260; -jutta. tri. (-yukta ) yetanAcelaga. na0 (celaka ) sanyAsIsAnu me| pAeM. cetanA vAlA. vital; living. 5429, saMnyAsiyoM kA eka upakaraNa. prava0 1246; -bhAva. puM0 (-bhaav)| An implement of an ascetic. ne jJAna pariNAma. jIva kA jJAna pari- sUya0 2, 2, 48; NAma. intellecuality. vize0 455; / cellaNA. strI0 (cellaNA) RSi sanI ceyA. strI0 (cetanA) petanA; jJAnazati. rAsI: 21 nI putrI. zreNika rAjA kI cetanA; jJAnazakti. Intellect. vize. rAnI; ceDA rAjA kI putrI. The queen of the king Srenika; the dau. cela. na0 (caila) patra; gaI. vastra; kapaDA.. ghter of the king Cheda. aMta. Cloth. nisI0 18, 14; pAyA0 2, 6, 6,3; nAyA. dha. 1, 152; jIvA* 3, 4, vava0 8, 5; dasa0 *celA. strI0 ( * ) vivAta ( zita 4; prava. 662; -B. na0 ( -artha) pleccha ) dezamAM utpanna thayela dAsI. dugAnu prayogana. vastra kA prayojana. the cilAta ( kirAtamleccha ) deza meM utpanna cause for keeping a cloth. veya. / grat. A maid boru in Kirata 3, 12; --ukkhe va. pu. (-utkSepa ) country. zrova* 33; patranu 35; pakhanI vRSTi. vastroM kA pheMkanA; ceva. a. (ca+eva-caiva ) niyama. nizcaya. vastrakI rASTa. the shower of clothes. Certainly; verily. jaM0 50 5, 114; vivA. 1; ThA0 3, 1; bhaga0 15, 1; bhaga0 1,1; 2,85, 4, 6,5; nAyA. -karaNa-na. na. ( -karNa ) suDAnI 1; 14; 16, dasa0 6, 1, 1; uvA0 1, nArI. vana kI kinAra. the border. 81; vize0 70; veya. 1, 33; nAyA. of a cloth. nisI0 18, 18; dasa. 4; dha. 3, 10 -~-gola. puM. (-goja) sugAnI gola cozraa. puM0 (coyaka ) me tanuM 56. 11. vana kA golAkAra golA. a ball of | eka prakAra kA phala. A kind of fruit. cloth. sUya0 1, 4, 2, 14; -cili- aNujo0 133; miliyA. strI. ( * ) pakhatI harI. copaNa. na. ( codana ) preraNA. preraNA. vana kI rassI . a string of cloth. ___Instigation. gacchA0 51; * gumA 14 na52 15 nI 5TanoTa (*). dekho pRSTa nambara 15 kI phuTanoTa (*). Vide foot-note (*) p, I5th. Page #753 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trotraNA ] cozraNA. bI0 ( codanA ) preraNA ravI te. preraNA karanA. Instigation, gacchA0 38; 127; coprAlAyA. strI0 (catuzcatvAriMzat ) yummAsIsa. cummAlIsa Forty-four jaM0 pa0 7, 148; vize0 2304; coina. tri0 ( codita ) prerAlu a; puchetra. prerita; prerita kiyAhuA huA. Instigated. utta0 6, 8, sU0 1, 3, 2, 20; dasa0 6, 2, 4, 16 : piM0 ni0 114; 222, jaM0 pa0 3, 64; cokkha. tri0 ( cokSa ) 2024 pavitra sAi svaccha, pavitra, sApha. Clean; clear; pure; spotless. Ayate cokkhaparamaibhUe" jaM0 pa0 7, 146 zra0 129 38; bhaga0 3, 1; 6, 33; 11, 6; nAyA0 1, 7 16; parAha0 2 1; jIvA0 3, 4; vitrA0 3; cokkhAle tri0 (cokSazIla) yo ( 742 ) "" preraNA pUchA 61; zarIra vastrAne sAsu 2nAra zarIra vastrAdika ko svaccha rakhanevAlA . ( One ) who keeps the body and the clothes clean piM0 ni0 602; cokkhA. strI. ( cokSA ) yokSA nAmanI paritrAbhimA-saMnyAsa. cokSA nAmaka paritrAjikA; saMnyAsinI A nun of this name. nAyA0 8 coja na0 ( * ) Azraya, vismaya. Azcarya; vismaya. Wonder; surprise. su0 ca0 1, 122; coja na0 ( caurya) yorI; tas52 pa. corI; taskaratA. Theft; stealing. utta0 35, 3; * cori. tri0 ( ) gaMhuH sugAbhA. gaMdalAH ghRNA paidA ho aisA. Dirty; turbid piM0 ni0 587; [ coppaDa coptIsa khA0 (catukhiMgat) yotrIza cautIsa . Thirty-four. bhaga0 3, 1; 1; 1; sama0 34; coisa. tri. thau caudaha . 6, 5, 8, 8 ( caturdaza ) Fourteen bhaga0 5 1 naMdI0 37 uvA0 1, 66; jaM0 pa0 3,41; - puvva na0 ( pUrva ) yaha pUrva - zAstra. caudaha pUrva - zAstra the seriptures known as fourteen Purvas. nAyA0 2; 14: 16: - puvvadhara. puM0 ( - pUrvadhara) 6 pUrvanA dharanAra caudaha pUrvadhArI. one having knowledge of fourteen Purvas. vize0 142; - pubvi. puM0 ( - pUrvin ) utsAhapUrva vigere pUrvanA abhyAsI utpAdapUrva ityAdi codaha pUrva ke abhyAsI. one hav ing the knowledge of fourteen Purvas e. g. Utpada Purva etc. vize0 536; bhaga0 5 4; nAyA0 1; 5; nAyA0 8, - bhAga puM0 ( - bhAga ) yaha lAga; yau6 04 (2040). caudaha bhAga; caudaha rAja-bhAga. the fourteen divisions; the fourteen Rajas ( measure of length ) vize0 430; cohasama tri0 ( caturdazatama) yaubhuM caudahavAM. Fourteenth. bhaga02, 1; jaM0pa02, 33; (2) upavAsa chaH upavAsa six fasts. bhaga0 2, 1; nAyA 0 8; * koppaDa. puM0 ( ) tela vigere cApaDavuM te. tela ityAdi kA mardana. Smearing * pRSTha nabh2 15 nI ghuTane! (*) dekho pRSTa nambara 12 kI phuTanoTa ( * ). Vide foot-note ( * ) p. 15th. For Private Personal Use Only Page #754 -------------------------------------------------------------------------- ________________ copAla ] of oil etc. zragha0 ni0 401 ; copAla. puM0 (cApAla ) sUryAbha devanA AyudhAgAra; hathiya!razAlAnuM nAma. sUryAbha deva kA zrAyudhAgAra; zastra zAlA kA nAma. Name of the house for weapons of the deity Suryabha, rAya0 162: copAlaga. na0 ( ) bhattavAraNu-hAthI. hAthI. An elephant. jaM0 pa0 4, 58 cobhaMga. puM0 ( caturbhaGga ) prema yAra diya paDe te; yolagI. jisameM cAra vikalpa paDate vaha; caturbhaGga. That which can be classified in four different | Ways. prava0 155; ( 743 ) / coya. dhA0 I, II. ( da ) preraNA 12vI. preraNA karanA. To instigate. 1; coei. gacchA0 20; coyayaMti. nAyA 0 coijmANa ka0 vA0va0 kR0 nAyA0 16; coya. puM0 ( * ) tathA; chAna. chAla. Bark; skin. jIvA0 3, 4, rAya0 56 pana0 17; coya. puM0 ( coyaka ) : tanuM eka jAti kA phala. A kind of fruit. jaM0 pa0 coyaga. tri0 (codaka) 22; prazna pUchanAra ziSya zaMkA karane vAlA; prazna pUchane vAlA - ziSya. One who questions and doubts. sUya0 2, 4, 2, piM0 ni0 257; rAya0 123 (2) strI0 4vanI chAtra phUlakI baDI a flower-basket. AyA0 2, 7, 2, 160; coyaNA. strI0 ( codanA preraNA; yenavANI. [ cora preraNA; cetAvanI. Instruction; caution. prava0 144; piM0 ni0 483; coyAla. puM0 ( ) gaupara besavAnuM sthAna. kile ke Upara baiThane kA sthAna. A seat on a fort. jIvA0 3, 3; ka0 gaM0 6, 56; coyAla. strI0 ( catuzcatvAriMzat ) subhAjhIsa. cummAlIsa Forty-four. panna0 2; co ( A ) yAlIsa. strI0 (catuzcatvAriMzat ) nyumAsIsa. cummAlIsa Forty-four jaM0 107, 146; 146; bhaga0 3, 1, 24, 12; sama0 44 ; cora. puM0 ( cAra ) cora; ru; tara52. cora : taskara. A thief. bhaga0 2, 19 zra0 38 zraNujA 0 128; nAyA0 1; 18; dasa0 7, 12; bhata0 105: paha0 1, 1, rAya0 260; -- zrabhisaMkI. puM0 (- zrabhizaGkin ) cerathI zaka rAkhanAra; cAranI zakA vAlA, corase zaka rakhanevAlA; cora kI zaGkAvAlA. suspicious of a thief. nAyA* 18: - zraNIya. tri0 ( - zrAnIta ) yoge Avela. coroM kA lAyA huA. brought by thieves. pratra0 277; - gAyaga. puM0 (-nAyaka ) thoronA nAyaDa coroMkA nAyaka. the head of thieves. nAyA0 186 - giDi. strI0 (- nikRti) yo rAnI bhASA- 658. coroM kI mAyA- kapaTa. the deceit or tricks of thieves. nAyA0 189 - pallI. strI0 (-pallI ) thorezane rahecAnI nyA. coroM ke rahane kA sthAna. the residing place of thieves. far. 3: - pasaMgi. tri* ( -prasaMgin ) dhAranI somata 42nA2. cora * bhugyo pRS4 namra 15 nI phuTanoTa (+). dekho pRSTa nambara 15 kI phuTanoTa ( * ). Vide foot-note (*) P. 15th. For Private Personal Use Only Page #755 -------------------------------------------------------------------------- ________________ coraThA] ( 744 ) [cAllaga kA saMga karane vAlA. ( one ) who | ___the act of stealing. sama0 11; keeps company with a thief. | coriya tri. ( corita ) yore, yorI nAyA0 18; -maMtta. puM0 (-maMtra) yorane lIya. curAyA huA; corI se liyA huA. viyA2. cora kA vicAra. the thoughts | Stolen. vize. 857; pi. ni. 576% of a thief. nAyA. 18; -mahilA strI. | coriya. puM0 (caurika) bhArasAne bhAzayorI (-mahilA ) yoranI strI. cora kI strI. & 42nA2. manuSyoM ko mArakara corI karane vAlA. wife of a thief vivA03 -mAyA.strI0 / ___A looter; a burgler; one who (-mAyA) yoranI mAyA. cora kI mAyA. the __murders and steals. paraha. 1, 2; deceits or tricks of a thief. nAyA. vivA06 18;-vijjA. strI0 (-vidyA) yora (bhA. corI. strI. ( caurya ) yorI; yo te. corI; tara pAyAnI) vidhA. corI karane kI vidyA. ___ karanA. Theft. prava0 457; the art of breaking the house | colaka. na0 (colaka) yApanayana, bhAnu. by thieves. nAyA0 18 -saya. na. prathama zirobhuna 425 te. cUDopanayana; (-zata ) so yo2. zata cora; sau cora one vAlakoM kA prathama ziromuMDana ( caulakarma ) hundred thieves. vivA0 3; -sA- karAnA vaha. The ceremony held in hiya. puM0(-sAdhikArane sAdhAraNa mA. connection of shaving a child corakA sAdhAraNa bhAga. a common di- for the first time. paraha01,2,2,4 vision of thieves. bhaga0 1, 32, colagapaTTa. puM0 ( gholapaTa ) munina nAyo -seNAvai puM0(-senApati)yoronI senA 52yAnuM yatra yoTI. muni ko nAMce pati; yoni sagresa2. coroM kA netA; coroM pahinane kA vastra; colapaTTa. The waist kA senApati, the head of thieves cloth of an ascetic. prava0 256; vivA0 3; na.yA0 8; colapaTTa. puM0 (colapaTTa) sAdhusAnu Ti patra coraThA. puM0 ( coraka ) ye nAmanI meN| yaroTI. sAdhuoM kA kaTivastra colapaTTa. The sugaMdhi vanaspati jene nepAlamAM bhari kahe ___waist cloth of ascetics. ogha. ni. cha. isa nAmakI eka sugandhamaya vanaspati 34; 600; paNha0 2, 1: prava. 255;506; jisako nepAla meM 'bhaTeura' kahate haiM. A | colapaTTaga. puM0 ( colapaTTaka ) me 75 kind of fragrant vegetation za6. dekho Upara kA zabda. Vide above. known as Bhatoura in Nepal. aga* 8,6; pana. 1; bhaga. 21, 8; colApaNaya. na. (cUlopanaya) nusA" cocorika. na0 (caurikya) yo. corI. Theft. laka" za56. dekho " colaka "zabda. bhatta. 106; 132; bhogha. ni. 787 ___Vide " colaka" nAyA. 1; bhaga0 11, mahA. ni.1; paraha. 1,3; -karaNa. na. / 11, jIvA. 3,3; (-karaNa ) yo| 42vI te. corI karanA. | collaga. na0 ( * ) na pA bhojana; * gume| puSTa na.12 15 nI 5:noTa (* ) dekho iSTa nambara 15 kI phuTanoTa (*) Vide foot-note (* ) P. 15th. Page #756 -------------------------------------------------------------------------- ________________ coliya] ( 745 ) [cchida khAnA. Food; diet. pi. ni. VJcava. dhA* I.( cyu) bha2; zarI2 ch|'g. colliya. tri. ( * ) hAyamAna. dedI. maranA; zarIra kA tyAga karanA. To die. pyamAna. Bright; lustrous. dazzl- cavaMti. jIvA. 3,1; ing. rAya0 122; caviuNa. saM. kR. mu. ca. 1, 115; covattari. strI0 ( catuHsaptati ) yubho. caviya. su. ca0 2, 35; cummottara. Seventy-four. sama0 74; //ccuya. dhA0 I. ( cyut ) yA; patana covIsa. strI0 ( caturviMzati ) yogAsa. pAmaj. patana honA. To die; to fall; cavIsa. Twenty-four. uvA010,277H | ___to degrade. cosaThi. strI0 (catuHSaSTi) yosa. causaTha. cue. sUya0 1, 1, 2, 12; Sixty-four. bhaga0 1, 5; VcchaNa, dhA* I. ( kSaNa ) chay; bhAra; Vbaya. dhA* I,II. (tyaj) dry; cho'yu./hiMsA 42vI. chedanA; mAranA; hiMsA karanA. choDanA; tyAga karanA. To leave; to To eut; to kill; to injure. abandon. chanati. ka0vA. "jAiMchanati bhUyAI dasa0 caei. dasa0 6, 4, 2, 3, cayai. utta0 31, 4; mu. ca. 4, 136; /cchAya. dhA0 I, II. (chada-Ni ) is; saMsthA0 66; bhaga. 7, 1; dasa chupAra; ghanI chata 42. DhAMkanA; makAna kI chata banAnA. To cover; to cayati. sUya. 1, 2, 1,2; conceal; to have a cloth ceiling cala. vi. dasa0 2, 5, 6,3, 12, 10, below the roof. 1, 17; chAei. sUya. 2, 2, 20; nahassati. sUya. 1, 8, 12; chAyae. vi. dasA09,8; sUya. 1, 14; caiuM, he. kR. mu. ca. 4, 251; utta. 16; aogha0 ni0 bhA0 315; 13, 32; chAejA. vi. sUya. 1, 10, 15; cAUNa. saM. kR. utta0 6, 613 chAittae. he. kR0 dasA0 7, 1; caittA. saM. kR. zrova. 14, 40; utta. chAyaMta. prava0 54; aogha* ni. bhA0 314, 1, 21, 48; bhaga011, 11;nAyA. Vcchida. dhA* I, II. (chiMd) che; a5g; 1; 5; 8; dasA. 10,3; me. chedanA; kATanA. To cut; to cicA. saM. kR. utta. 10; 28; pAyA0 1, break; to pierce. 6, 2, 184; 1, 5, 6, 222; chidai. bhaga. 3, 2, 16, 6; nAyA0 14; dasA. 5, 4.; 18; utta. 27, 7; cayaMta. va. kR. panna. 2; chedeI. bhaga0 6, 33, 16, 5; nAyA0 dha0 catramANa. va. kR. bhaga0 1, 7 chiMdae. 16, 87 caijai. ka. vA. su. 10, 27; chinti . jaM. 50 5, 121; * tu 54 nammara 15 nI puTanoTa (*) dekho pRSTa nambara 15 kI phuTanoTa (*) Vide foo-note (*) p. 15th. Vol. n/94. Page #757 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chida] [cchAla chaDinti. ova036; chijeja. vi. bhaga0 5, 7, 18, 10, chide. utta0 2,2 aNujo. 134; chiMdajA. vi. bhaga. 16,3; dasa0 8,10; chijihI bhavi0 su. ca08, 168; chideja. vi. aAyA. 1, 3, 2, 115 chijata va. kR. jIvA0 3,1; chiMda. utta0 6, 4; rAya0208; dasA06, 4; chijamANa bhaga0 1,1; 8,6; 11, 11, chidAhi. zrA* dasa02, 1H / vivA 02; chiMdaha. zrA0 AyA. 1,7, 2, 204; chijaMta. prava0 161; chidissAmi. bha. nisI. 1,33, Vcchiva- dhA* I. ( chupa ) 25 12vA. chindiraNa. saM0 kR. su. ca. 2, 666; sayu. sparza karanA; chUnA. To touch; chinditta. saM. kR. dasa0 10, 1, 21; to come in contact with, chindattA. saM. kR. ThA0 3, 2; bhaga0 8, 6 | chivaMti. paNha 0 2, 2; 14,8;nAyA. 18; chippe. vi. gacchA060; chindiya. ka. vA. AyA. 2, 1, 2, 13 | Vcchubha. dhA*I. ( kSipa ) 37. pheMkanA. bhaga. 148; 22, 6; To throw. chittA. ka. vA. nAyA. 14; dasA 5; 41; chabheja, piM0 ni0 582; chindamANa. bhaga0 16, 6; nAyA. 1; choDhuM. saM 0 kR. pi. ni0 368; chidaMta. va. kR. nisI. 1,33; piM. ni.. chor3haNa. saM. kR. vize0 301; 580, bhaga0 1.6; Vcchubha. dhA. II. (tubh ) mamaga; chindAvara. Ni nAyA. 8; gabharA. DagamagAnA; ghabaDAnA. To totter; chidAvae. utta0 2, 2; to be agitated or frightened. chedittA. bhaga0 2, 1; 3, 1; nAyA. 1, 14; | chobhAvei. vivA0 6; dasA. 4, 84; Vcchuha. dhA* I. ( kSip ) 34y; nApIhe chedettA. bhaga. 6, 33; 10, 4; 18, 2; pheMka denA. To throw,to cast away. chedittA. saM0 kR0 sama0 5; chuhai. piM. ni. 221; cheettA. saM. kR. nAyA. 15; chahijaNa. saM. kR. su. ca. 13, 34; chettA . saM. kR. bhaga. 8, 5; pAyA. 1, chahittA. saM. kR. utta. 18.3; 5, 89; bhaga0 1, 5, jaM. pa. 7 cchuha. pA0I. (chupa) 25 / 23 / ; Ag. 133, 7, 148; sUya. 2, 2 sparza karanA; chUnA. To touch; to be su0 50 10; in contact with. chattaNa. saM0 kR0 bhaga0 25, 7, utta07, 3, chuhai. pi. ni0 255; ka.gaM. 6,82,83; chetuM. he. kR. bhaga0 6, 7, jaM. pa. Vcchola. dhA. I. chur ) chesa ch|s-- chijai. ka. vA. bhaga* 16, 3, rAya. t| GIR1. chIlanA chilakA nikalanA. 276; aNujo0 138; AyA0 1; To chop off outer bark, husk etc. of anything. chijati. ka0vA bhaga06, 3; su0ca02,333; cholei. nAyA0 7; Page #758 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cha ] ( 747 ) cha cha. tri0 ( SaT ) cha; 6 nI saMkhyA cha 6 kI saMkhyA. Six ; 6. 01, 16 utta* 26, 21; 5; 16; zrAyA0 1, 2, 6, 37; sama0 jo 0 0 148; bhaga0 1, 12, 1: 10; 5, 4, 8, 13, 6, 17, 120, 10, 25, 1 2 4 4 32, 2 41, 1 nAyA0 16; dasa0 4, 7, 16; pana0 1; 4; vize0 384; vivA0 5; naMdI0 7; sU0 pa0 1; nAyA 0 60 3: chahaM. 10 ba0 bhaga0 1, 5; 83, 115, 1, nAyA0 8; isA02, 8 6; ka0 gaM0 1, 30; 2, 16 - caMgula na0 (- aMgula ) 9 mAMgala. chaH a~gula. six fingers. bhaga0 6. 7, - zrahizravatta. tri0 ( adhikacatvAriMzat ) chetAlIza: 49. chiyAlIsa 46. forty-six 46 ka gaM0 4, 57 - kkaTThaya na0 (kASTaka ) hAla nA mhAranA bhAgamAM cha kAine samUha. daravAje ke bAhara ke hisse meM chaH kASThoM kA samUha. a collection of six logs in the outside part of a gate or door. nAyA0 1: -- kamma na0 ( - karman ) yajana-yAjana-pAna-pAna vagere brAmhaNunAM 7. brAhmaNoM ke chaH karma-kartavya; yajana, yAjana, paThana pAThana, dAna, aura pradAna. the six duties of a Brahmana such as worship, sacrifice, stu dy, teaching, etc. paM0 ni0 448; - khaMDa. puM0 ( - khaNDa ) maMDa: bharata Ardra kSetranA gaMgA siMdhu ane vaitADhya parvatuthI paDeA cha vibhAga chaH khaNDaH bharata Adi kSetroM ke gaMgA, sindhu aura vaitADhya parvata dvArA paDe hue chaH bhAga. six parts or divisions; the six divisions of such regions as Bharataksetra -gamana. etc.demarkated by the Ganga, Sindhu and the Vaitadhya mountain. prava0 686; puM0 ( - gamaka ) gabhA-yA-sAvA. chaH pATha. six ( scriptural ) studies. bhaga0 13, 2, ji. puM0 (jIva ) cha DAva chaH kAya - SaTukAya jIva. living beings in six different forms. ka0 ga0 4, 54; - jIvaNikAya. puM0 ( - jIvanikAya ) yavano samUddha pRthvI-apa-tensvAyu-vanaspati te sAya chaH jIvoM kA samUha; pRthvI, ami, vAyu, vanaspati, aura vasakAya. a collection of six sentient beings viz. those with bodies of earth, water, fire, air, vegetable and those that are termed Trasakayas. (moving animals) nAyA03: - kkAya. puM0 (- SaTkAya-SaNAM kAyAnAM samAhAraH ) pRthvIkAya - apAya teukAya vAukAya -vanaspatikAya ane trasakAya-e 'cha prakAranA ai aya. the group of the six kinds of sentient beings viz. with bodies of earth, water, fire, air, vegetable and minute insects. aNujeo0 21, sUya0 1, 11; 8 ka0 gaM0 4, 13; paMcA0 14, 42, DA. na0 ( -sthAna ) blu "chaTTArAga" zu06. dekho "caTTAga" zabda. vide " chuTTAega ka0 gaM0 4 3; -rANaui. strI0 ( navati ) chan; 6. 66 kI saMkhyA. ninety-six ; 96. bhaga0 sama0 66; 1, 5, 6, 7,7, 6, 20, 5 24, 12; " For Private Personal Use Only [ cha - Page #759 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cha ] ( 748 8:41, 16; panna 04; 12; jaM0pa06, 2, 187, 133; - rAga uisa zra na0 (-navatizata ) so chan ekasau chayAnava; 166. one hudered ninety-six ; 196. vana 06, 37; - ttala. tri0 ( -tala paTatalAni yatra tat nAchataliyAM che. (tAlu). cha taloM vAlA six bottomed ThA08, 1; jaM0 pa0 - tIsa. bI0 (- triMzam ) chatrIza, 36. chattIsa, 36. thirty-six; 36. utta0 36, 72; naMdI0 46; bhaga0 1, 1; 10, 5; 20, 5; nAyA0 16; vize0 307; sama0 36; - iMta. puM0 ( -danta - SaDdantAcaspa ) hAMtavAsa hAthI chaH dAMta vAlA hAthI having six teeth; an elephant with six tusks. nAyA* 1; -disi. a. ( - dizU ) cha hizA - pUrva, pazcima, uttara, dRkSiNa, usane atraH bhe 7 hizA. chaH dizAeM; pUrva, pazcima, uttara, rakSiNa, urtha, aura aba: six quarters or cardinal points viz. east, west, north, south, upward and downward. vize0 352; bhaga0 1, 6; 16, 3; 25; 2; jaM0 pa0 7; 137; - bhA. puM0 (-bhAga ) chaDo lAga chaTThA hissA sixth part. jaM0 pa0 1, 10; utta0 36, 61; - ( mA ) mmAsa. puM0 ( -mAsa ) cha mahinA; cha bhAsa. chaH mAsa. six months. jaM0 pa0 7, 134; su0 ca0 7, 164; sama0 88 bhaga08 pa vava0 1, 5; dasA 0 6, 2; nisI0 20, 21; bhaga0 2, 5; 3, 1, 2, 5, 6, 5; 24, 12; 25, 1, 6; 35, 1 mAsatava. na0 ( --mAsa tapas ) chabhAsI ta5 SaNmAsika tapa. austerity or penance lasting six months. prava0614; - smAsizra. tri0 ( - mAsika ) chamAsI tapaH cha bhaDi For Private ) nAnA upavAsa karavA SaNmAsika tapa; chaH mAna taka upavAsa karanA penance lasting for six months. ova * 16; nisI0 20, 11; vava0 1, 3 prava0 176; - mAsiyabhatta. na0 ( - mAsikabhakta ) [ cha bhAyanA upavAsanu ta chaH mAsa kA upavAsa rUpa vrata a vow to fast for six months. bhaga0 25, 7; - mmAsiyA strI0 ( - mAsikI bhikhkhunI chaThThI piMDamA ke jemAM eka mAsa paryanta cha dAta anna ane cha dAta pANI uparAnta uye nahi bhikSu kI chaThI pratimA, jisa meM eka mAsa taka chaH dAta anna aura itanA hI pAnI liyA jAtA hai. the sixth vow ( Padima ) of & Sadhu requiring him to take not more than six Datas of food and six of water for one month. sama0 12; nAyA0 1; vava0 1, 17, dasA07, 1; - lesA strI0 (-lezyA) kRSNu, nIma, ayota, telu, padma ne zu chozyA. chaH lezyAeM: kRSNa, nIla, kApota, teja, padma aura zukla 6 Losyas viz. thought or matter tmts of black, blue, grey, red, pink and white colour. ka004, 10 vIsA strI0 ( - viMzati ) chanIsa; 26. chatrIsaH 26. twenty-six 26. ka 0 2 10; vIsA strI0 (- viMzati) chavIsa; 29. chabbIsa; 26. twenty-six ; 26. sama0 26; aNujo0 101; bhaga0 2, 1; 8. 8; 17, 120, 5 panna0 2 4; su0 ca0 8, 24; jaM0 pa0 vivA0 1; ka0 gaM0 6, 33 : - vvIhI strI0 (-- vIthI ) 7 zerI-battA. chaHgAlayA~; chaH rAste six streets or squares. chavIhIuya gAme Personal Use Only << Page #760 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ch|] ( 746 ) [chaMda kuvaMti" prava0 625; -sahi. strI 8, 11: ka. pa04, 4: prava0 70 666 (-SaSThi ) sahanI sabhyA. chAMsaTha; 66 kI | -avakamaNa. na0 (-apakramaNa) bhastha. saMkhyA . sixty six; 66. ka.gaM02,18, 5, . paNe nI . chadmasthapana se nikalanA; 84; -sayAra. strI0 (-saptati) chate2; chadmasthadazAmeM bAhara AnA. the act 76 nI sanyA . chiyottara; 76 ko saMkhyA. of coming out in the conseventy-six; 76.ka. gaM. 2,17, dition of a Chhaudmastha. bhaga06, chai. puM0 ( chavi ) vAyunA sAnu nAma.. 33; --kAliyA. strA0 ( -kAlikA ) dRDhAyu ke pitA kA nAma. Name of the chabhastha sanIchedanI rAtrI. chadmastha kAla kI father of Dridhayu. jIvA0 3, 1; / antima rAta. the last night of the chaDya. tri. ( cchAdita) . DhaMkA huA. / period during which one is Covered. nAyA. 1; Chhadmastha. bhaga0 16, 6 cha uma. na. (chadman chAdayAti jJAnAdikaM guNa- -pariyAya. puM0 (-paryAya ) 75ra5paNe mAtmana iti) chamasya avasthA; sarAsa zA. hAkSA. chadmastha avasthA meM dIkSA. entering sarAga dazA; chadmastha avasthA. Condition religious order in the condiin which one is not free from tion of a Chhadmastha sama0 54; attachment. (2) mAtbhAnu mAchAhana -maraNa. na0 (-maraNa ) bhasthapaNe mRtyu, karaNAra jJAnAvaraNIya Adi ATha karma. bha2 te. chadmastha avasthA meM maraNa, mRtyu. zrAtmA ko AcchAdana karane vAle jJAnAvara- death in the condition of a NiyAdi pATha karma. the eight varie- Chhadmastha. bhaga05, 7, sama. 17; ties of Karma such as Juana. chaumAtthaya. tri. (masthika ) 7525 15varaniya etc. which obscure sthAmA 29nA2. chadmastha dazAmeM rahane vAla.. the qualities of the soul. utta One living in the condition of 2, 43; sama0 1; bhova. bhaga0 5, 1, a Chhadmastha. bhaga0 2, 1; jaM. pa. 5, 115; ka. pa0 2, 40; cchaMda. dhA. I. (chanda ) sosAvanima, cha umattha, tri. (chamastha-chapani tiSTatIti ) / vara hevu. bulAnA. To call; to invite. apUrNa jJAnavAna mANasa kevalajJAnI nahi | chaMdia. saM0 kR0 dasa0 10, 1, 6; 25 sahita. adhUre jJAnavAlA manuSya | VcchaMda. dhA. II. (*chaI-tyaj) isg; rAgadveSa sahita. One, possessed of bhu; tavt. chor3anA; tyAganA. To imperfect kuowledge; one not abandon; to leave off. omuiscient. " chaumatthe ceva kAlaM chaMdehi rAya0 274; karissaMti" bhaga0 15, 1; zrAyA0 1,6:4, chaDettA. rAya0 27 15; ova0 42; utta0 28, 16; ThA02,1; | chaMda. puM0 na0 (chandas ) 7i; ma20; abhi3, 4; aNujo0 127; panna. 1; bhaga0 1, prAya. abhiprAya; marajI. Will, opinion; 4; 3, 2, 5, 4; 14, 10; 15, 1; 25. pleasure. prava0 1.1; sUya. 1, 2, 2, 7; vize0 87; 196; jaM. pa. jIvA0 1; 22, 2, 2, 80; AyA. 1, 2, 4, 84; piM0ni0 222; kappa. 5, 131; paMcA. utta0 4, 8, 16, 30; nAyA0 2; bhaga. Page #761 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaMdaNa] ( 750 ) [chaka 12, 1; 15, 1; paNha0 1, 2; dasa0 5, te; samAyArItA pAyI prA2. koI 1, 35, 6, 3, 1; rAya0 237; vize0 / bhI vastu gRhastha ke yahAM se lAne ke bAda usa 1451; piM0 ni0 310; 641; ( 2 ) | vastu ke liye gurvAdika kA sAdhune AmaMtraNa vizyAbhizApa viSayoM kI abhilASA. karanA; samAcArIkA pAMcavAM bheda. The 5th desire of sensual pleasure. | variety of Samachari; inviting sUya. 1, 10, 10; ( 3 ) 1 vRttAnuM a preceptor etc. to partake of 2505 tAranAra zAstra. pizAstra: - thing received as alhns by a chanda vRttoMkA svarupa batalAne vAlA zAstra; Sadhu. prava. 067; bhaga0 25, 7; utta. piGgalazAstra. science of prosody: | 26, 3; paMcA0 12, 2; metrical science. kappa. 1, ; | chakva. na0 (SaTaka) 7 6 ne samuhAya. chaH kA zrova038, bhaga0 2, 1; (4) gurUnA abhiprAya samudAya. A group of six. piM. ni. bha27. gurU kA AbhaprAya. the will or 3: bhaga0 20, 10; utta0 31, 8; ka. ga. pleasure of a preceptor. vize. 1, 26; 1, 30: 2, 33; (2) hAsyAhi 1451; -aNuvattaga. tri0 (-anuvartaka) 6. hAya-2tisarati- zAya sA. abhiprAyane anusaranAra; pitAnI marajI hAsyAdi cha:-hAsya, rati, arIta, zoka, bhaya pramANe na cAlatAM gurUnI marajI pramANe aura jugupsA. the group of six viz. patanAra. gurU kI icchAnusAra calane laughter, attachment, disconvAlA. ( one) who acts accerd- tent, grief, fear and disgust. ing to the will of a preceptor. vize01284;-samAjaya tri0(-samarjita) sRya. 1, 2, 2, 32; nAyA0 3; --aNu cha nA thokathI jenuM grahaNa thaI zake evuM. vatti. strI0 (-anuvRtti ) hAne- chaHchaH ka thoka se jisakA grahaNa ho sake vaha. aliprAyane anusarIta te. kisIka marjI capable of being taken into anusAra calanA. acting according groups of six. bhaga0 20, 10; to the will of another. gacchA0 52; chakkAya. puM0(SaTakAya) vI, 15, teG, 418, -uvayAra. puM0 ( -upacAra ) AyAya' vanara !ti ane trasa se sAyanA 1. pRthvI. vigerenI IcchAnusAra vartanAra tathA temanI kAya, apakAya, tejaskAya, vAyukAya, vanaspamati 2nA2. prAcArya Adi kI icchAnusAra tikAya aura usakAya ina 6 prakArake jIvAkA calane vAlA tathA una kI sevA karane vAlA. samUha-paTakAya. A group of living one who obeys and serves a beings in the foren of earth, preceptor etc. dasa* 6, 2, 21; water, fire, wind, vegetable chaMdaNa. na0 (chandana) paDIyAnuDhA. and moving animals. zraNujo012; davAta--masIpAtra kA DhakanA. Lid or sUya0 1, 11,8; -rakkha Na. na0 (-rakSaNa) cover of an ink-stand. rAya. 170; pRthivI Adi cha kAya jIvonuM rakSaNa karavuM chaMdaNA. strI0 (chandanA ) sAdhuye pay te. pRthvI zrAdi SaTakAya jIvA kA rakSaNa vastu gRhasthane tyAMthI harIlAvyA pachI karanA. protection of the six guhine te paratunu mAmA 23 kinds of sentient beings. prava0 Page #762 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaga] ( 751 ) [chajIvaNiyA 524; -rakkhA . strI. (-rakSA)' Aya bhaga0 24, 20; -cattAla. strI. (-catvA7vAnurakSaNa SaTakAya jIvoM kI rakSA. riMzat )sinI saya chayAlIsa kI Protection of the six kinds of saMkhyA . fourty-six. 0 50 5, sentient beings. prava. 1368; 147; --mAsa. puM0 (-mAsa ) madInA. chaga. na0 ( * ) vidhA. viSThA, mala. Dung chaH mAsa. six months. utta036, 150; feces. paraha. 1,3, -sa. strI. ( --paSTi ) sahanI sayA . chagaNa. na0 ( * ) ij. gobara. Dung. chAsaTa kI saMkhyA. sixty-six. jaM. pa. paMcA0 13, 13; -pIDhaya. puM. (-pIThaka) 7, 147, pAyane mA. gobarakA zroralA; baiThane kA Vchaja. dhA* I. (rAjeragghachajasaharIharehA zrAsana vizeSa. . square seat inade iti sUtreNa rAjateH chajAdezaH ) zAla. of dung. nisI0 12, 6; zobhanA. To appear beautiful; to chagaNiyA. strI0 ( * ) chANI. upala; gobara shine. ke chANe. A dung-cake. aNutta03,1%; chajati. jaM. pa. 3, 45, chagala. puM0 (chagala ) mo. bakarA. A chaji prA. strI. ( ) 945ii; ya bagere young of a goat. paraha. 1, 1; 21vAnI 705. chAbaDI; phUla vagairaha rakhane jIvA0 3, 4: (2) yothA yojanA -tuM kA TokarI. A. shallow basket for thiI. cauthe devaloka ke indra kA cinha. flowers etc. rAya. 35; the mark of the Indra of the | chajjIvaNiyA. strI. ( *paTIvAnekA-jIvafourth Devaloka. ova. 26 (3) nikAya ) mA 745 sanI 2kSAne adhisattaramA tIrtha2. sana. 17 veM tIrthakara kA kAra che evA dazavaikAlika sUtranA cothA cinha. the mark of the 17th 2yananuM nAma. dazavakAlika sUtra ke cauthe Tirthankara. prava.382: adhyAya kA nAma, jisameM SaTakAya jIvoMkI chagalaga. puM0 ( chagalaga ) / "chagala" rakSA kA adhikAra hai. Name of the za6. dekho " chagala" zabda. Vide fourth chapter of Dasavai"chagala'' piM0 ni0 314; kalika Sutra dealing with the chagalapura. na0 (bagalapura) me nAmanu zahara. subject of protection of the isa nAma kA eka nagara. Name of a six kinds of sentient beings. town. vivA0 4 dasa0 4; -nAmajjhayaNa. na0 (-mAmAchaca. tri. (SaT) 7; chaH; 6; Six; 6. dhyayana ) nidhAya nAme zAmitra. bhaga. 1, 5; 15, 1; panna0 2; ka. gaM0 2. nA yAthA madhyayana nAma. SaTajIvanikAya 7; jaM. 50 5, 118; -aMgula. na. nAma kA dazavakAlika sUtra kA cauthA adhyAya. (-aMgula ) nu| "chaaMgula " za6. the fourth chapter of DasA. dekho "chaaMgula' zabda. vide "chaaMgula" vaikalika Sutra nared Chha. ___ * ye| pRSTa na052 15 nITaneTa (*) dekho pRSTha nambara 15 kI phuTanoTa (*). Vide foot-note (*) p. 15th Page #763 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaTTaNa ] ( 752 ) [ chahANa jivanikaya. dasa0 4; bhaga0 7,6; 14, 7, 16, 4; chaTTaNa. na. ( * ) sIya; chAra. chaTuM chaTeNa. a. ( SaSThaM paThena )7174ne pAraNe sIMcanA; chAMTanA. To sprinkle. su. ca. 44 ta5 42yuM te. chaH 2 ke pArane se SaSTa 6, 11; tapa karanA. Practising an austerity chaTTa. tri. (SaSTha ) 7, chanI pU295 sayA . in which fast is to be broken chaThA. Sixth. kappa. 8; paJcA0 16, 12; every third day. "chaTTa chaTTaNaM tavo kappa0 5; 114; (2) me 753Asa megA kammeNaM " aNutta0 3, 1; nAyA. 13, 16; 421 // te. do upavAsa eka sAtha karanA. two bhaga0 9, 31; consecutive fasts. bhaga0 2, 1; 5 ga. na0 ( pahaka) . chaThA. Sixth. 3, 1; 5, 7, 7, 7; 24, 20; nAyA. 1B __ bhaga* 6,1; 6, 7, 8, 16; 16; dasa0 4, sUya. 1,, chaTANa. na. ( paTasthAna ) manata mAga 1, 15; sama08; su. ca. 2, 348: panna. hInAdhika, asaMkhyAta bhAga hInAdhika, 4; dasa0 4, vava. 6, 40; vize* 641; saMkhyAta bhAga hInAdhika, saMkhyAta guNa piM0 ni0 560; nAyA0 dha* 6; dasA. 6, hInAdhika, asaMkhyAta guNa hInAdhika, ane 2, 7, 11; -pra ma. puM0 (-aSTama ) me anaMta guNa hInAdhaka, e hAni vRddhinA che athavA traNa upavAsa karavAte-chaThThama-aTTama. sthAnanIsa yA. anaMta bhAga honAdhika, do athavA tIna upavAsa karanA; SaSTha-aSTama asakhyA ta bhAga hAnAdhika, saMkhyAta guNa vapa. the (Chhattha ) or (attha. hInAvika, asaMkhyAta guNa honAdhika, va ma)consecutive fasts. nAyA0 16; anaMta guNa honAdhika, ina hAni vRddhi ke cha -khamaNa. na0 (-kSamaNa ) 74 ta5; me sthAnaka kI saMjJA. Name of the six BAsa sAthe 42 / / te. SaSTa tapaH do upavAsa stages of rice and foll namely eka sAtha karanA. two consecutive more or less or than infinite fasts. nAyA. 16; aMta0 3, 8; bhaga0 2, parts or divisions; more or less 5;-bhatta. na0 (-bhakta ) pAMya than immeasurable paits or ullaMghI chaThe Take bhojana karavuM; be upavAsa divisions; more or less measurmegA 425 te. pA~ca bhojana velAnoM kA tyAga able or limited vir. tues or puu kara ke chaThe vakta bhojana karanA; do upavAsa lities; more or less than illimit eka sAtha karanA. taking food after able virtues and more or less twoconsecutive fasts. ova. bhaga0 than iutinite virtnes. piM.ni.bhA. 1, 1; panna. 28; --bhattiya. tri. 26;-gaya.tri.(-ga) 7 sthAnamA prApta (-bhaktika) me 64vAsa 42vA pAso. do thayela; 1 ananta bhAga, 2 asaMkhya bhAga, do upavAsa karane vAlA. ( one ) ob- 3 saMkhya bhAga, 4 ananta guNa, asaMkhya serving two consecutive fasts. guNa, 6 saMkhya guNa e cha sthAnaka sAthe * jumA 14 nam052 15 nI TanATa (*). dekho pRSTa naMbara 15 kI phUTanoTa ( * ). Vide foot-note (*) p. 15th. Page #764 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iDiyA ] ( 753 ) [chaDAvaNa hInadhi ke prApta thayesa. cha sthAnakoM meM nAmaka chaThI naraka bhami. the sixth hell pahuMcA huA; 1 anaMta bhAga, 2 asaMkhya bhAga, | named Mughi. jIvA02, nAyA016; 3 saMkhya bhAga, 4 anaMta guNa, 5 asaMkhya chaDiya. tri. ( * ) MDM: . guNa, 6 saMkhya guNa, ina cha sthAnakoM ke sAtha | (zAtra-mAra pore) masale se pITa kara nyanAdhika pramANa se saMbaMdha rakhane vAlA. dAnA ko bhUsA se alaga karanA. Thrashed One who has reached or ob with a flail; pounded." rasist tained the 6 stages ( 1 ) Infi- sAli " rAya0 118; taMdu. jIvA0 3, 4; nite divisions,(2) immeasurable Vchaha dhA*I, II. (charda ) ch|'; tA. parts, (3)measurable or limited chor3anA; tyAga karanA To abandon; to parts. (4) infinite virtues. (5) leave; to release. virtues by and measure. (6) vir chahai. bhaga0 1,6 tues that can be counted or chasi . uvA0 2, 15; reekoned. One who keeps con. chAja. vi. vize0 1413; cern with the above six chaDDejjA. nAyA. 2; forms of stages in a more or chaDae bi. dasa. 5, 1,85, less measure. vize0 142;-paDiya. chaDDaislAmi. rAya. tri. (-patita ) 9 sthAnamA jita. char3e uM. saM. kR. vize0 171%3B cha sthAnoM meM patita. ome resorting to chaDDAvei. gi. su. ca0 15, 157; six stages bhaga0 25, 6; VchaDDa. dhA* 1, II. ( charda ) TI vI: chaThiyA. strI. (paSTikA) 928patti; ho mata 12. vamana karanA. To vomit. ma. chaThA janma. Sixth birth. "imA- chaDijA. aAyA0 2, 1, 3, 14; yo chaTTiyA jAI" utta. 13, 7. / chaDDachaDDa. puM0 (chaDachaDDa) su54 sonI mate chaTThI. strI0 (SaSThI) 76pakSanI kI tithi.. dhAnyano je avAja thAya te cha cha evo SaSThI; pakSa kI chaThI tithi. The sixth anuza -mAna. chA chA aisI day of a fortnight. jaM. 507, 153; / 1919. An onomatopoetic word (2)hI rimati. chaThI vibhAta. the expressive of its sound. nAyA07; genitive case. jaM. pa. panna. 2, 3; chaiNa, na0 (chana) 5245 ta. tyAga aNujo. 129; vize0 667; (3) hI denA. Getting rid of (e.g. feces); nara; bhayA nAbhe 7 thI. chaThA naraka _abandoning. pi. ni. 525, 556; maghA nAmaka chaThI naraka bhUmi. the sixth prAyA* 2, 1, 6, 32; hell; the sixth world named chaDDAvaNa. na0 (chana ) chora; tamaj. Magha. nAyA. 16; -puDhavI. vI. chuDAnA; tyAga karAnA. Causing to (-pRthvI) bharA nAme char3I na2. maghA ___ abandon. ogha. ni. bhA. 218; * gume| 14 na.52 15 nI 5TanAH (*). dekho pRSTa nambara 15 kI phuTanoTa (*). Vide foot-note (*) p. 15th. ___Vol. 11/95. Page #765 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaDDiya] ( 754 ) [chatta chaDDiya. tri. (chardita) 321 resa; yamana bhanI bho 2 te. bhojana mammelana. 123. vamana; vamana kiyAhuA. Vomitted. foasting; a feast; a dinner( 2 ) mana nArane sAye vhApAyI | party. nAyA0 2; (3) candrAhino mahIsAdhuna sAMgato sopaNanA hopa. vamana tsava. indrAdi kA mahotsava. a festivity kiye huai ke hAtha se bhikSA lene se sAdhu ko | of Indra ete. bhaga06, 33; nAyA013 lagAtA huA eka eSaNA kA doSa. / charaNAlazra. na0 (paraNAlaka ) triSTi fault connected with alms- saMnyAsAnu se 64.221. trikASTika; begging viz. accepting food sanyAsI kA eka upakaraNa. A wooden at the hands of one who has implement used by a Sanna. vomtited. paMcA0 13, 26, prava0 576; yasi ( an ascetic ). bhaga0 2, 1; piM.ni. 52. nAyA. 5; zrova0 36 VcchaNa. dhA* I. (kSaNa ) hiMsA 52vI; chariNaa. puM0 ( chanika ) me nAmane the| 15 413. hiMsA karanA; vadha karanA. To sAdha. isa nAma kA eka kasAI. Naine kill. of a buicher. vivA0 4; chaNa. vi0 zrAyA. 1, 3, 2, 114; 1, 8, | chatta na0 ( chatra-zrAtapaM chAdayati tat ) 75%; 12. chatra; chAtA. An umbrella. chaNaha. prA0 sUya 0 2, 1, 15; kappa. 4, 62: prava0 441; 1220; ova. chaNa. puM. (paNa) 441; asa2. samaya; 10; 27: aNu no0 131; sya. 1, 4, 2, avasara. Time; moment. (2) visA. 6; ThA0 5, 1; sama0 14; 34; nAyA* 1; hiMsA. killing. ( 3 ) utsava. utsava. . 3, 5, 8; 12; bhaga0 1.1; 2, 10, 5, festivity. zrogha. ni. 88: -Usa 4, 7, 6, 8, 10; dasA. 1; 1; 3; vara. vizra. vi. (-aurasavika ) mA bhaDI- 8, 5; panna. 2; nisI0 6, 22; aghi nika 73 512v| mAhAna. utsava mahotsava ke bhA0 85; jIvA. 3, 3; rAya0 68; su. prasaMga para moDhane va pahinane kA. holiday ca. 15, 26% jaM. pa.5, 117, vivA. 2 apparel. nisI. 15, 31: patra. na. nAyA. gha. dasa. 3, 4, uvA0 1, 1; (-pada) hisAra56 sAnuM sthAna. hiMsA ( 2 ) caMdra vagereno trAkAre thato nakSatra kA sthAna. an abode of the sin of sAthainA yoga yoga. caMdrAdi kA nakSatra killing. mAyA0 1, 2, 6, 102; ke sAtha chatra kI prAkRti ke anusAra hotA huA chaNiya. tri. (kSaNika ) gu2. kSaNa yoga; chatrayoga. the conjunction of bhaMgura. Transitory; transient. (2) the moon etc. with a constelmAtsa5. mahotsava. a great festivity. lation presenting the appearnAyA. 5 ance of an umbrella. sU0 pa012; chagaNa. tri0 ( chana ) ; saMtAguM; A. -attichatta. na0 (-atichava ) mAnanA DhakA hugrA; chi gAyA huA; gupta. Coverred; eka atizaya; bhagavAnanA mAthe upara concealed; hidden. nisI0 12,6; 71 dhAraNa yAya te. chatra para chatra dhAraNa karanA; oghani. 165; ( 2 ) - samudAya bhagavAna kA eka atizaya holding one Page #766 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chattaga ] ( a umbrella above another as in the case of a Tirthankara etc. nAyA0 1; 5 bhaga0 16, 5.; [sU0 10 12: kAra. puM0 - kAra ) chatra manAvatAra. nAnA chatra banAne vAlA maker of umbrellas. jo0 131; -gAha puM0 ( grAha) nepA 22. chatra ko dhAraNa karane vAlA one who holds an umbrella. fare 6, 240 taya na0 (traya ) 52 upara traNa chavA, chatra upara chatra tenA upara chatra UparA UparI tIna chatra chatra ke Upara chatra va usaparabhI chatra. three umbrellass one held over the other. pra0 451 -- dhAri tri 0 ( - dhArin ) chatra dharanAra cAragA karane vAlA (one ) who holds an mubrella bhaga0 11, 11: - na0 ( rana) nAha nemAnuM navamuM 20. cakavartI ke cauda ratnoM meM se navamA runa. the ninth of the fourteen jewels of a Cha kravarti z0 7 1: jaM0 pa0 ena0206 - 755) - lakakharaNa. na0 ( -lakSaNa) chatranA kSaNa 45. chatra ke lakSaNoM kI parikSA karanekI eka kalA, the art of examining the qualities of an umbrella. nAyA0 1: saMThiya. tri0 ( - saMsthita ) chatra saMsthitaH chatrane khAre 2. chatra kI AkRti vAlA having the form of an umbrella utta 36, 5.7 chattaga. na0 ( chatraka ) chatra; chata2. chatra chAtA. An umbrella AyA0 2, 3, 2, 120; (2) saMpAsa 25. saMnyAsI kA eka upakaraNa. an implement used by an ascetic. sUrya0 2,2,48; [ chatti ne Are AkAra meM eka State of A dattagattA. zrI. ( katA) vanaspatipatra ke prakAra kA vanaspatipanA kind of vegetation having the shape of an umbrella [sU0 1, 3, 16: chattapalAsaya puM0 ( chatrapalAzaka ) raMgalA nagaranI hAranA e. nAmanA eka bagIce. karyagalA nagarI ke bAhara kA isa nAma kA eka bagIcA. Name of a garden ontside the town named Kayaiigala. talAsae nAma ie hosthA " bhaga0 2 1; C: chattaya. na. ( chatraka ) deza uttarA uttama " zabda Vide "chata" rASTra chanaga bhaga0 2, 13 tari 0 ( pa sahati) nI saMkhyA chahattaraH 76. Seventy-six 76. 0 0 6, 31: chattA. zrI0 ( chatrA ) anantakAya vo anantakAya vizeSa A variety of Anantakays. bhaga0 23, 20 chanAra puM0 (patrakAra) bhI nAnAra zarIgara chAtA banAnevAlA kArAgIra. A maker of umbrellas pana0 1; chattAha. puM0 ( chatrAbha ) - jenI De chaThThA zrIpadmaprabha nIryakarane kavalajJAna thayuM eka vRkSa ki jisake nIce kuThe zrI padmaprabha tIrthaMkara ko kevalajJAna prApta huA thA. The tree under which the 6th Tirthankara Sri Padmaprabha attained to omniscience, sama pa0 233; chatti tri0 ( itrintramasyAstIti ) vANI chatra vAge. chatravAlA; chAtevAlA. Having an umbrella: po sessod Page #767 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chattozra] [ chammura - of an umbrella. bhakta. 8, 10, itI. auroM ko jJAta na ho isa prakAra aNujo0 13%B . saMdezA pahuMcAnevAlI dAsI-dUtI. a female chattoma. na. (pauka) vaha pachI servant who conveys a meg. tarata ugatI eka vanaspati ke jene leke- sage without letting others bhI hanIpaNI he chete. chatra kI AkRti know it. kappa.3,29piM.ni. 428% ke anusAra varSA ke bAda turanta hI uganevAlI - akka. puM0 (-maI) yAlAyA jAye eka prakAra kI banaspati ki jisako loga | sUrya. bAdala se DhakA huA sUrya. the sun kahate haiM A kind of umbrella- hidden behind clouds. factores; shaped vegetation sprouting -patra-ya. na0 (-pada) 42; mAyA. up immediately after the set. kATa; mAyA. deceit; fraud: foul ting in of monsoon; mush- play. sUya0 1, 4,1, 2, --pada. na. rooms; fungi. 789; (-pada) bhAyAtyAna158. mAyAsthAna chattovA. puM0 (patropaga) me tanu vRkSa. kapaTa deceit; fraud; foul play. eka prakAra kA mAra. A kind of tree, sUya0 2, 6, 35; ova* jIvA0 3, 4, channA strI0 (bamA) mA "chapama" za. chattoha. puM0 (caudha) me nAma ; vRkSa dekho "bApa" zabda. Vide " - vize5. isa nAma kA vRkSa; vRta vizeSa. . pana" sUya0 1, 2, 2, 21 Name of a particular kind of | chabbana. puM0 ( * ) vAMsatI dhiiy29|| tree. panna. 1; bhaga* 22, 3; .-dhaNa. yAvI. bAMsakI calanI. A sieve of na (-vana) chaha MnA vRkSa kana. chatroha | bamboo. pAyA0 2, 3, 8, 43: ogha. jAna ke vRkSoM kA vana. a forest of the ni.158 pi. ni0 161; trees of the Chhatroha kind. | dhaga. strI. (*) rolI pazuvAnI bhaga01,1; pATalI; AmaTIsI. roTI banAnakA pATA. chada. na. (pada) pain; pi2. paMsa; para. A wooden board on which A wing; a feather. utta0 35, 6; bread is made. pi. ni. 279 chadhA. bha. (SoDA-pabhiHprakAraiH) prAre. | chambhaMga. puM0 (pabhA) 7 . cha bhaMga. chaH prakArase. In six ways or inodes. Six classifications. bhaga* 6, 4, vize0 6.0; ka. gaM. 1, 38 chambhAmarI. strI0 (pabhrAmarI) Al; satA2. channa tri. (cha) gupta rAmeza; 45.2ii mAza. sitAra; bIna. A harp; a Hute. nAyA. yate ||5vii anyathA mAleta. gupta, bhedayukta. Hidden; secret; dissimulated. | chammuha. puM0 ( SaNmukha) vimAnAyanA yakSana sUya01,1,26, bhaga025,7 (2)zrI.mIla nAma. vimalanAthajI ke yakSa kA nAma. na jANe tevI rIte gupta saMdezo pahocADanAra Name of a Yaksa of Vimala gumo 14 nammara 15 nA 4TanA (*). dekho pRSTha nambara 15 kI phuTanoTa (*). Vide foot-note (.) p. 15th. Page #768 -------------------------------------------------------------------------- ________________ charu ] ( 757 ) [chavi nathaji, prava* 376; ThaganA; chalabheda. Deceit; fraud. zrogha. charu. puM. (tsarU) sAranI bhu. talavAra kI ni0785; pi. ni. 160; mUTha. The handle of a sword.o. li. tri. (balita)458 virethI - 10; jIvA* 3, 3; paraha01, 4;-pavAya yela. kasTa ityAdise ThagAyA huA. DeceivpuM0 (-pravAda) tasavAranI bhu: 55 3251 / - ed; cheated;imposed upon.arato nI khA. paTebAjI. the art of fene.. ___; viza0 1607; piM0 ni0634; ing. ova0 40; nAyA* 1; chaluzra. pu. (SaDDulUka) me chaluga "za>> chala. tri. (paTa) 7. cha: Six. vize0 1.1; dekho "caluga' zabda. Vide "caluga' ThA. -~-aMsa.puM0(-aMza) .sa. chaHaMza. six 7, 1; parts. bhaga0 6,5; paNha. 1457; jaM. pa chalaga. puM0 (paDulUka) zezi matanA syA3,54; (2) mA. chaThA hissA. sixth 52 41 muni. vaizeSika mata ke sthApaka part. " agurulahu cau calaMsi tIsaMto" karaNada muni. Kanida, the founder ka. gaM0 2, 10; -aMsA. strI. ( -aMza) of the Vaisesiku tenet, vize. 7 pratiil sattA. chaH prakRniyoM kI sattA. / the existence of six Prakritis. chalUya. pu. ( chalUya) mArtha malagirinAyituM ka. gaM. 6, 6-I. tri. (--ardha-sArdha. nAma. Arya mahAgirI ke ziSya kA nAma. paMcakam ) sAMya. sADe pAMca. live Name of a disciple of Arya. and a halt vize014.13-sIi. strI. Mahagiri kapa. 8, (-prazIti) sI; 86 chiyAsI. eighty. challI. strI. ( chaklI) tvayA: 21: jAla. six; 86 ka. gaM. 6. 31 mama. 86 svacA, chAla. Skin; bark. vivA0 1; bhaga. 2, 8; nAyA.13,14:aNajA. 1; panna. 1 rAya053; chala na0 (chala) 76; 15-inaa yanane ---khA. tri. (-khAda ) sane maanaa| pitAnI ichukalapanAvaDe asatya karI batAvavuM. meno zrI chAla ko khAne vAlA bala, kapaTa,-auroM ke bacana ko apanI iSTa eka prakAra kA kIDA. an insect or kalpanA se asatya kara dikhAnA. Fraud, worm eatiny the bark of trees. deceit; proving the words of for, 7; others to be falso by interpret- chavi. bI. (kavi-yati mAsAraM chinatti vA ing them in the light of tenets tamaH ) 05]; 9net. tva vA, camaDI; chAla. acceptable to oneself. vize01607; Skin; bark. ThA. 2, 3; jaM. 50 prava. -aAyataNa. na. (-mAyatana) 9-41.- 436; (2) zI2. zarIra. a body. nA me hara tenu sathAna. chala-vAda kA bhaga. 5, 4, 5, 6, (3) ti; ne. eka doSa umakA sthAna. an abide of saundarya. lustre; beauty. kappa. 3, fallacious dispute or controves. 34; jovA 3, 1: ( 4 ) ra yonA kore ry. "mAsu chalAyataNaM ca kamma" / dhAnya. caule vagairaha dhAnya. a variety sUya. 1, 12, 5, of pulse. dasa. 7, 34 -khAya. puM. chalaNA. strI. (chalanA) 2 76. (-khAda ) su52 prabhutI yamI mAna(2. Page #769 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chavi] ( 758 ) [chAumatthiya suara vagairaha kI camaDI ko khAne vAlA. sama0 6; bhaga0 12, 4; dasA. 4, 38; one who eats the skin of pigg 45; 46, 7, 1; etc nisI06, 10; -tANa na0(-grANa) chavIiya. tri. (chavimat ) tivANu cAmaDInuM rakSaNa karanAra >> kAMbalI vigere. | tejasvI; kAntivAna. Beautiful; lussvacA kA rakSaNa karane vAlA vastra kambala | trous. ova0 10; AyA02, 4, 2,135; vagairaha. any kind of cloth (e. g. chAvaha. tri. (Savidha ) 7 prA. chaH a blanket etc.) protecting the | prakAra kA. Of six kinds or modes. skin. utta0 2, 7, --cheda. puM0 (-ccheda) veya06,20; piM0ni0 5; bhaga06,7; 16, 8; 0ii chavicche pa ) za6. dekhe "chavicchaya" / 25, 6, 7; vize0 300;-baMdhaya. tri. zabda. vide " kRviccheya " ThA0 7,1; (-bandhaka) mola ane AyuSa mana cha bhaga. 8, 3, 11, 10, 14, 8; 15, 1; nA bhanu pa-dhana 42nAra. moha -ccheya. puM0 (ccheda) hAya, 51, nA, 1 aura AyuSyakarma ko chADekara zeSa chaH karmoM vagere kApavA te; eka jAtanI daDa nIti. kA bandhana karane vAlA. one who incur's hAtha, paira, kAna, nAka, ityAdi ko kATanA; Karmi of six kinds i. e. all isa nAmakI daMDa nIti. punishment save those called Moha and by mutilation of limbs. javiA. Ayus. bhaga0 6, 1; 3,3; rAya 0260; ja0pa0nAyA 04; paMcA0 1, chahA. a. (poDhA ) 9 are. chaH prakAra se. 1.;-patra.na.(-pavan) bhAlAnA sAMcA In six ways or modos. 8 tio ane cAmaDI vagere che tevuM zarIra,udArika zarIra, aisA zarIra jisameM har3iyo kI joDa va tvacA chAya. vi0 (*) bhUmuM. bhUkhA; jisako kSudhA vagairaha hai. the physical thody com. lagI ho vaha. Hungry. pi. ni0 663; sisting of hones, skin etc. utta.. 1deg chApA. strI. (chAyA) yA; 57'chAyo. chA~va. 5, 24 Shade; shadow. zrova* dasA0 7, 1; chavi. strI0 (kSayi ) za; kSaya. nAza; kSaya. chAiya tri. ( chAdita ) Dhaj DhaMkAhuprA. Destruction; ruin. bhagaH 25, 7, | ___Covered. nAyA 0 1; ---kara. tri. (--kara ) yonI dAya | chAumattha. tri. (chAsthya) bha25 saMdhI. 42 // 2. jIvoM kA kSaya karane vAlA. (one) chadmastha sambandhI. Pertaining to a who destroys or kills living Chhadmastha ( i. e. one vot Theings. bhaga0 25, 5; free from attachment. rAya0 243; chavisi. strI. (pavizati ) 7vIsa chabbIsa chAumatthiya. pu. ( chAmasthiya ) 7525 Twtnty-six. vivA0 1; avasthAmA 29nA2. chadmastha avasthA meM rahane chaviha. tri. (pavidha ) 7 542. chaH / aar. One in the stage of being prakAra kA. Of six kinds or modes. Chhadmasths. (i. e. one not * tume 15 112 15 nI 5.noTa (). dekho pRSTa nambara 15 ko phuTanoTa(*). Vide foot-mote (:)p. I5th. Page #770 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chAgali a] ( 756 ) [chAra - firee from attachment. bhaga. 13. 303: ( 3 ) patra . vakSaH kapaTA. cloth; u garment. nAyA0 1; taMdu. chAgali a. puM0 ( chAgalika ) bhanA2 chAyA. strI (dAyA) 13.; 41. chAMyA; sA. kamAI. A butcher. vivA0 4; chAMva. Shade: shadow. utta. 28, chANa. puM0 na0 (chAdana ) niko 53 12; ThA0 2,4; 10 ni. bhA. 38 pi 91. darbhAdika kA chata. A cover of ni. 112; aNunA0 127; dasA0 7. 1; grass ete. "chANejhiyAi" bhaga0 8, 6; sUya, 2. 1, 2, pAna 16: bhaga. 1. 6; chANa. na. ( * ) 5. gobara. 16,6; 15, 1; nAyA. 15: kaya. 5, Dung prava0 440; - ujjhiyA. strI. 107; praka0 65; (3) ti; homi. ( -ujjhimA) 71 pAsI nArI; kAMti; dIpti. lustre; brightness. YS nArI gobara ityAdi sApha karane zrAva. 10; 22; rAya. 46; pana. 2; jaM. vAlI stro: gobara uThAne vAlA. a female 50 nAyA. 10; bhaga0 1. 6; 2, 8; (3) servant who clears off dung, mogA / seva! ( 14 ) ne patirefuse etc. nAyA. 7; paMta. bhojana karane ke liye baiThI huI paMkti. 4 chAdaNa. na. ( chAina ) . pAcchAdita row of persons sitting #t karanA. Act of vering bhaga0 11, dinner. ja. pa. 7, 162; 11; jovA0 3, 5; paMcA0 12, 12; pagar3ha. chAyAla. sva. ( SaT catvAriMzat ) me| chAyAlIsa' za6. dekha'. "chAyAlIma" chAya. tri. ( chAta) sAdhAtathA :. zabda. Vida, chAyAlAma' pana. 2: ka. kakSAghAna se vraNa mukta Not woundled by blow etc. dama. 1, 2, 7; chAyAlIsa. strA0 (paTcatvAriMzat ) tAma: chAyaMsi. tri. (* chAyAvat ) -shrii20|| 46. chiyAlIsa; 46. Forty.six: 46. zAmAyaNa zArIrika saundarya vAlA; darzanIya. mama0 46 piM0 ni.656; Beautiful; possessed of physical chAyovapra. puM0 ( chAyopaga ) yI 7 j beauty. sama. pa. 235; / .:. gaharI chAyA vAlA vRkSa. A dousely chAyaNa. na0 (chAdana) vigereyI | shady tree. ThA0 4, 2; nisA0 3, 81: mAna. darbha vagairaha se DhAMka denA-AcchA- chAra. na. (kSAra ) 215; maramA pAnI. rAkha: dana kara denA. Act of covering with | bhasma. Ashes. piM. ni. 314; vize. any thing e. g. Darbha grass 1256; (2) 4. kAMca glass. vize. etc. pAyA0 2, 2, 3, 87; paMcA0 12, 3405: ( 3 ) pAre. maMcaurA. any kind 12; prava0 87.: (2) ghara paratuM yAMsa of salt, jaM.pa. nAyA. 2: .....ujhiyA. 1442 kioretu bhAya-vAya para kA pro. (-umikA ) 21.5 pAlanArI gA. chata. a toof of a house. 0 ni0 rAya mADane vAlI strI. a temale * guthe| puSTa na 12 11 nITaneTa (*) dekhA pra nambara 5 kI phuTanoTa (*) Vide foot-note (* ) P. 15th. Page #771 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chArizra-ya ] who sweeps off ashes chArizraya na0 ( kSArika ) bhasma Ashes bhaga0 1, 2 puM0 ( - rAzi ) lasmano DhaMgale Dhera. a heap of ashes. dasa chAriyabhUya tri0 (cArIbhUta pracAraM kSAraM bhasma bhavatIti ) rAjanuM yayenuM rAkha jaisA banA huA. Reduced to ashes bhaga0 5, 6, 7, 6; 1, 1, 7; abhasma chAriyA strI0 ( sArikA ) rAma. Ashes. bhaga05, 2,18, 66 chArIbhUya. tri0 (cArIbhUya ) bhu! " dvAriyabhUya 26. dekho " chAriyabhUya 39 zabda. Vide. " chAriyabhUya " bhaga0 3, 1; chAvadi trI0 (SaTSaSThi ) chyAsaha 69. chAMchaTha : 66. Sixty-six ; 66. jaM0 pa0 7, 134; bize0 435 718; sama0 66; bhaga0 24, 20; pana0 4; chAva. puM0 ( zAva ) zrabhyu pAsa bAlaka; baccA. A young one; a baby. naMdA0 stha0 46; sU0 1, 14, 3; chAvattari. strI0 ( SaTsaptati ) chatera 76. chiyottara; 76. Seventy-six ; 76. sama0 75; bhaga0 24, 12; jaM0 pa0 7,126; Braig. ar. (IT) DIHE; PS;. Bigs; " ( 760 jaM0 pa0 lasbha rAkha; - rAzi rAkha kA 66. Sixty-six; 66. bhaga08, 224, 1; chAsIi. strI0 (SaDazIti ) chyAzI 86. chiyAsI; 86. Eighty-six ; 86. bhaga0 * rAkha. 20, 5; chiMDI. strI0 ( ) chIMDI-nAnA bhArga; NArI bArI choTI khir3akI A small back-door; a small window or gate. nAyA0 2; [ chiraNa * chikka. tri0 (skRta) chI-chI resuM. tiraskRta. Dispised; condemned. vize0 337; 1754 piM0 ni0 186; 1940 ni0 bhA0 37; chikaMta tri0 ( * ) chIM chIMkatA huA. Sneezing. su0 ca0 4, 226 chichikAra. puM0 (chichikAra ) dutarA vagerene hAMkavAne khriSTi-huta-hata vagere zabda kahevA te. kuttA vagairaha ko nikAlane ke liye chi chi hata hata vagairaha zabdoM kA kahanA, [ittering the sound Chhi-Chhi or any similar sound to drive away dogs etc. piM0 ni0 451; piM0 ni0 bhA0 124; chiDa na0 ( chidra) chidra; aNU'; pAMDe(ru. chidra. A hole; an opening. vize0 1462; ( 2 ) hopa. doSa, aparAdha & blemish; a fault. rAya0 283 (3) sAjarA. AkAza. the sky. bhaga0 20, 2 chiDiyA. bI0 ( chir3ikA chidrANi vidyate syAmiti ) nyAsI calanI. A sieve. nAyA 0 8; chirAe. tri0 ( china ) chehenuM; apesuM. kATA huA. Broken; cut off utta* 14, 26; 15, 7; ova0 38; sama* 12; zrAyA0 1, 1, 5, 46, bhaga0 8, 36; 3, 33; 13, 4, 16, 6; nAyA0 1; 16; 18 padma0 15; - zrAvAya tri0 ( - AyAta- china apagata prAyAtAnyAnyata Agamanam yasmin ) jemAM javuM Avavu na bane evuM sthAna-parvata navagere, jisameM AnA jAnA na ho sake aisA sthAna - parvata jaMgala vagairaha. ( anything) inaccessible e. g. a * bho pRSTa nam2 15nI puTanoTa (*) dekho pRSTha nambara 15 kI phuTanoTa ( * ). Vide foot-note (*) p. 15th For Private Personal Use Only Page #772 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chitta] ( 761 ) [chinna mountain, a forest etc. nAyA0 chittarA. strI. ( * ) 753; chata. chata. 15bhaga* 15, 1;veya. 4,26;-jAlA. A roof; a ceiling. " chittarA strI. (-jvAlA) hAyela maninI zipA; / jimayAra" bhaga. 8.6; nI MH-yA chAmachete. chidI chittAra. ni. (chata): 42nAra; nAza 42. huI agnikI zikhA; jisakI jvAlA vida nA2. nAza karane vAlA. One who cuts gaI ho. & broken flame of fire; off or destroys. AyA. 1, 7, 3, (fire) with broken Hame. nAyA. 206; prava. 131; 1; -bhieNa. tri. (-bhitra) chinna bhinna chida. na. (chidra) me " chiDU " za06. gaye. chinna bhikSa banA huA. sca- dekho " chiDa' zabda. Vide "chi" ttered; at sixes and sevens; in bhaga. 3, 3, nAyA0 2, 8, rAya254; A condition of disorder. " hiraNa panna. 2; ~~ppehi. tri. (-prekSin) chidra bhiraNa bAhiriNahiya" vivA0 3; -sahA. nAra. chidra ko dekhane vAlA. (One) strI0 (-rahA-satyapichimA punarArohatAti) who looks to the weak kApI nAkhI hoya te ja uge evI eka points of others. 310%, 9; onal panapati (guyI). kATa DAlI -~-aMta. puM0 (-aMta ) chidrano mt-ch|. jAve taba hI uge aisA eka prakAra kI mana- chidra kA anta-kinArA. end of a hole. Fira. a species of vegetation __" vite isate " bhaga0 1, 6; which grows only if it is chica. tri0 (visa ) yo " chigaNa "za6. pruned. ( Galuchi ). pana. 1; dekho "chigaNa "zabda. Vide. "chirANa' vivA0 3, bhaga0 23, 1; -selaga. tri utta0 2, 5; piM. ni. 584; dasa0 4; (-zakSaka ) mA ta chapane 54 bhatta0 32; (2) niyamita rIta hu~ pAu gye| cha / bhAgavagere. aisA mArga jisa vibhAga 26. niyamita rIti se vibhakta. meM parvata chida kara gira gayA ho. a road divided ; separated. piM. ni. 231; etc. obstructed by a mountain 384; -kahaMkaha. tri. (-kathaMkatha-chinmAwhich has broken and collapsed. dvedhIkA kathaMkathA rAgadveSIdaryena asau) nAyA. 18; --soya. tri. (srotas) dUra rIcha zApisAsAhi 150 za. jisa jene saMsAra pravAha chedAI gayo che te. ne rAga vilAsAdika kathA dUra karadI hai vaha. jisa kA saMsAra pravAha chedA gayA hai vaha. One ( oue ) who has banished whose worldly relations are talk involving passion, hatres cut off. jaM0 50 2, 31 etc. AyA. 1, 7, 6, 222; *chitta. tri.( * )25zaretu; su. ---gaMtha. tri. ( -grantha ) atha-para sparza kiyA huA; chupA huA. Touched | grahanI gAMTha-Asakti jeNe chedI nAkhI che in contact with. piM0ni0539; te. graMtha-parigraha kI Asakti jisane haTA * tume 14 nama2 15 nA 5TanoTa (*). dekho pRSTha naMbara 15 kI phUTanoTa ( * ). Vide foot-note ( * ) p. 15th. Vol. 11/96 Page #773 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chinnayAya ] dI ho vaha. (one ) who has cut off the knot of attachment to worldly possessions. kappa05, 116; - pakkha. tri0 (pakSa) nI te kaTe paMkha vAlA having the wings cut off bhatta0 1416 chinnayAya. tri. (chinnachedanayika) ne sUtra ke gAthA svataMtra a dazA ne khIja sutra ke gAthAnI apekSA na rAkha te chinna chedanayavAlu kahevAya jema dharmoAma gala mukkima jo sUtra yA gAthA svataMtra artha batA sake, dUsare sUtra yA gAthA kI apekSA na rakhatA ho. (An aphorism or a verse) which is complete in withont dependence on any other aphorism or verse; e. g. "religion is the highest good." sense ( 762 ) sama0 22, * chinnAla puMga ( ) halakI natanA lada beTI hona jAti kA baila yA ghoDA, An ox or a horse of a low breed. utta0 27, 7; chipatri0 ( spRzya ) sparza 2 bAga sparza karane ke yogya. Worthy of being touched. sU0 ca08, 27; * chippana0 ( * ) pUMcha pUMcha duma. A tail vivA0 2; chippana0 ( citra ) 46ii; tApase jaldI; zIghratA se Soon; quickly. vivA0 1; nAyA0 18; - tUra. na0 ( - sUrya ) tAlu vAganAra vA. jora se bajane vAlA jA. a musical instrument which gives out tunes in rapid suc cession. "chippatreNaM vajamANe" vivA0 19 nAyA0 18; chippatara tri0 (chipratara) utA utAvalA. Hasty; very quick. vivA0 3; chirA. strI0 (zirA ) nADI; nasa. nADI, Au artery. jAvA 0 1 sU0 2, 2, 18: bhaga0 1, 5, 6, 33; chiriyA. strI0 ( aIrikA ) se vanaspatI; unha vizeSa. eka vanaspatiH kanda vizeSa. A kind of vegetable with bulbous root. jIvA0 1; * chiliya. na0 * ) sIthA / te. sI 2 kI AvAja karanA Act of uttering a sibilant sound paraha0 1, 3; fag. 17. (aara) Dag dag: 9 saMyamanuM saMghaya chaH saMghayaNama se chaTA saMghayaNa. The last of the six kinds of Sanghayanas (i. physical structures of bones etc.) ka0 gaM0 2, 4: 5, 44; e. * chivA strI0 ( ) yAmAnI tAna; vyApama camaDe kA cAbuka A leathern whip. para60 1, 3 ppahAra puM0 (- prahAra) yAne bhAra. cAbuka kI mAra. a lash of a whip. nAyA0 2; 17; * chivADiyA. strI 0 ( * ) loyasIMga, bhagavI mumaphalI. A ground-nut. panna0 17; ( 2 ) chAunI chAsa jhADa kI chAla. bark of a tree dasA0 6, 4; ) sIMga, iNI. phalI. A pod. AyA * 2, 1, 1, 2, dasa0 5, 2, 20 jIvA 03, 4, rAya055 prava0671; - prottha. na0 - pustaka ) pustA yAM chivADI. strI0 ( )< For Private Personal Use Only [ chivADI * *215 nI phuTanoTa (*) dekho pRSTa nambara 15 kI phuTanoTa (*) Vide foo - note ( * ) p. 15th. Page #774 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chI ] ( 763 ) [churaya prakAramAM eka; je pustakanI pahoLAI kind of bulbous root. bhaga0 7, 3: vadhAre ane jADAI ochI hoya te pustaka. panna 1; jIvA0 1; pustaka ke 5 prakAroM meM se eka; jisa pustaka | chucchukAra. pu. ( chacchakAra ) tarAnechu chukI cauDAI adhika va moTAI kama ho aisA thepramANe za6 421 // te. kutte se chu-chu isa pustaka one of the five varieties mAphika zabda karanA. Calling a dog of the shapes of books; viz. a ly the sound chhu-chhu. 100 book which is very thin but of which the breadth is very chuDiyavara. na. ( * ) mAla29 vizeSa. great. prava. 675: --mitta. tri. __ AbharaNa vizeSa. A particular kind (-mAtra) sisI ma. phalI ke of omainent. jIvA0 3,3; parimANa kA. of the size of upul. | chunna tri0(curANa ) nasa.. napuMsaka; nAmarda. prava067 Impotent. pi. ni. 425; chozra. na0 (kSuta) zrI. choka. A meeze. | chuyAyAra. tri. (nutAcAra ) bhAbhI mre| Ava0 1, 5, 4, 4; pAyAra pAdu. doSa yukta AcAra vAlA. kR.a. (*)ii pAne Faulty or defective in right chA . chokakara. Having aneezed, _conduct. kva0 6, 20; 5. pa. 2, 25; jIvA0 3. 3; chura. puM0 (kSura ) astrI; sa mI . umatarA. chIya. na0 (kSuta) cha ta; ;. chIMkanA; A zor. paMcA. 10, 32, -ghara. ch|k. Sneezing; a sneeze. viza0 na0 ( -gRha ) pAnI mastrI vagaire 201; naMdI0 38, 2. 11.10.2ii. nAI kI usatarA vagairaha chIyA. strI0 ( kSutA ) chIpAyI. chAka rakhana kA thelI. burber's yag for bhAnA; chIMka. Act of sneezing; a keeping in razors ete. sU0 pa. Hneeze. aogha ni0 642 1.; ja. pa. 7, 156; -muMDa. tri. chIra. na. ( kSIra ) ; duvAnI se (-mugaDa ) satrAthA bhAyu muMjavanA2. sAdhAraNa vanapati. dUdha jaise rasa vAlI eka usatare se sira muMDAne vAlA. ( one ) sAmAnya vanasati. A cominon vege- who gets his head shaved by tation containing milky juice. means of a ruzor. paMcA0 10, 32; bhaga* 22, 1; pama0 1; churaya. puM0 (duraka ) tirnu holA chIrala. puM0 ( kSIrala ) 4452 sarpa vizeSa. phUla sugaMdhI ane talanA phUla jevA thAya che bhuja para sarpa vizeSa. A particular | tathA phaLa mIThAM ane pipalAMnA jevAM thAya che. kind of gerpent. paNha 0 1, 1; tilaka kA vRkSa; jisake phUla sugandhayukta va chIravirAliyA. strI0 (kSIravidArikA ) 46 tilake phUla jaise hote haiM va phala mAThe va vizeSa. kanda vizeSa. A particular pIpala ke phala jaise hote haiM. A variety * nu| 4 52 15 nI 5.no. (*). dekho pRSTa nambara 15 kI phuTanoTa (*). Vido foot-note (*) p. 15th. Page #775 -------------------------------------------------------------------------- ________________ churiyA ] ( 764 ) [cheprovaTThAvaNa of tree with small fragrant flowers and sweet berrylike fruits; the Tilaka tree. pana. 1; churiyA. strI0 ( kArikA ) 72rI. churI. A small knife. utta0 16, 63; chuhA. strI. (tuvA ) yunA; praNAyuno. cunA. Lime; chunam. ogha niM0 324: / chuhA. strI. ( sudhA ) bhUma. bhUkha; tudhA. Hunger."chahAsamAyaNAnasthi" gacchA. 2; pi0ni0 663; nAyA. 1; 13; 18; panna. 2, rAya. 258; su. ca. 3, 183; -~-kammata. na0 (-karmAnta)kSudhAparibha yAmAyane se nipalavAnuM 2thAna. kSudhA parikarma; brAhmaNako rasoI banAne kA sthAna. a place for a Brahmana to cook food; a kitchen. dasA. 10, 1: -parasiha. puM. (-parivaha ) sUsanA paripa; bhUmasahana 425 te. kSudhA sahana karanA. bearing the affliction (aused by hunger. bhaga. 8, 8; -ceyaNijja. na0 (-vedanIya) kSudhA vahanIya kamaM; jenA udayathI bhUkha lAge che te karma. kSudhA vedanIya karmaH jisake udayase kSudhA lagatI hai vaha karma. the Karina by the maturity of which one feels hungry. ThA0 4, 4; kuhiya. tri0 / kSudhita ) bhUbhyu; bhUmesa. kSudhita; kSudhAtura. Hungry. nAyA0 1; chachUDha. tri. (*) nAmej3 . pheMkAhuaA; DAlAhuA. Thrown; flung. pi. ni0 18; 254; 552; utta0 25, 40; chetra-ya. tri. (cheka) apasarano gA2. puzana; zA2. samaya ko pahicAnane vAlA; kuzala; samaya sUcaka. Clever; (one) who knows what to do at a particular time. sUya. 1, 14, 1; prova. 30 31%, jIvA. 3, 1; aAyA0 1, 5, 1, 144; bhaga* 3, 5, 7,6; nAyA0 1; 16; paraha. 1, 3, vizaM0 1145; kapa. 4, 62; dasa0 4, 11; rAya. 126, 265; (2) viche: aTIyata. viccheda; aTakAyata. interruption; hindrance. veya0 2, 45, 5; ova. 20; utta* 30, 3; (3) vinAza; nu:zAnI. vinAza; nuka. sAnI; harajA. dostruction; loss. utta. 7, 16 (4) 5 4ii . khaMDa; TukaDA. a piece; a fragment. rAya0 13, - Ayariya. puM0 (-bhAcArya) nipuNa the| shi5|| mAyA zilpake nipurNa prAcArya.a proficient teacher of arts." TIT riyauvaesamaikappaNAvigappAhaiM" bhaga0 7.6; -kara. tri. (-kara) nAza 42.12, chedI nAganA2. nAza karane vAlA (one) who destroys; destructive. paMcA03,15; -palibhAga. puM0 (-pratibhAga ) bhAganA lAga; vimAsa hissekA hissA. // sub. division. ka. gaM0 4, 85; che zrovaTThAvaNa. na0 (chedopasthApana) se nAmarnu bIju cAritra; pUrvaparyAyane chedI mahAvratanuM Aropa 42 te. isa nAmakA dUsarA cAritra; pUrvaparyAyakA chedana karake mahAvratAkA aAropaNa karanA. Name of the right-conduct in which an ascetic is degraded from his position due to faults and again initiated with the five great vows. vize01260; ___ * - Y4 2012 15 nI 5TanoTa (). dekho pRSTa nambara 15 kI phuTanoTa(*). Vide foot-note (*)p. 15th. Page #776 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chetrovaThThAvaNiya ] ( 765 ) [ cheyaparihAra vahAvaNiya. tri0 ( chedopasthApanika ) cheya. puM0 ( cheda ) nizIya Adi sutra. cha:52thAnIya nAme bhI yAtri. chedo nizItha zrAdi chedasUtra. Nisitha and pasthApanIya nAmaka dUsarA cAritra. Name other Chheda Sutra. prava0 766: of the right-conduct in which -gaMtha puM0 (-grantha) vyahA2 nizIya vagere an ascetic is degraded from che sUtra. vyavahAra nizItha vagairaha cheda sUtra. his position due to faults Chheda Sutras such as Vyavaand again initiated with the hira, Nisitha etc.prava0766;-suya. five great vows. zrova. 20; na0 (-zruta) -prAyazcitta kavitAvanA bhaga0 25, 6:15; veya. 6, 20; panna. 1; ma-nizItha, dazAzruta skaMdha. vedakalpa ane -sajama. puM0 ( -saMyama ) / vyavahAra bhUtra. cheda-prAyazcitta vidhi batAne Suo zaw. dekho UparakA zabda. vide vAle sUtra nisItha; dazAzruta skandha, vedakalpa above. bhaga* 25, : -saMjaya. tri. aura vyavahAra sUtra. Sutras which deal ( -saMyata ) che|52 yApanIya yAtriyA. with modes of expiation viz. chedopasthApanIya cAritravAlA. an ascetic Nisitha.DAstutaSkandha, Ve. possessed of the right-conduct i dakalpa and Vyavahara, 7709; as stated above. veya0 6, 20; cheyagabhAva. puM0(chadakabhAva)chApA chinnatva. cheja. tri. (cheya ) chevA sAya; (yAstri The state of being cut. vize0213: 4). chedanake yogya,caritrakA cheda. Worthy | cheyaNa. na0 (chedana) 5 vigerethA 5 te. of being cut off; degraded from khaDaga vagarahaMsa kATanA. Act of cutting right-conduct. vize. 1246; with a sword etc. utta029 3; sama * chetta. na. (kSetra) sthAna; 253. sthAna; sthala. 11; ThA0 5,3: (2) mA thanino yAta A place; a region. ova. 12 te karma kI sthitikA ghAta karanA. eutchettAra. tri| ( chata ) chenAra; . ting off the existence of Karma. chedane kATane vAlA. (One) who cuts ThA01, 1; (3) nAthA vastunA aza-cha: off. aAyA0 1, 2, 1, 66; sUya. 1, 8,5: pAtI zAya te; zatra. zastra. An instrucheda. puM0 (kera) ; 83.. vicchaMda; vinAza. ment for cutting. ka. pa. 1,6: Destruction; ruin. bhova. 20; / cheyaNaga. na0 (chedanaka) me 2 / / 42 / / te. do bhaga0 5, 4; bava. 2, 2 TukaDe karanA. Cutting into two. panna. chedovaTThAvaNa. na0 (chedopasthApana ) numA 12; (2) yAne chepArnu zatra. camar3e ko "chovaTTAvaNa" za6. dekhA " cheprovaTThA- chedanekA zatra. a tool or instrument vaNa " zabda. Vide. " chemokTrAvaNa " to cut leather. sUya0 2, 2, 48; utta0 28, 32: ThA0 3, 45, 2, cheyaNaya. na. (* chedanaka) mA "cheyaNaga' chedovahAriNaya. na. (chedopasthAnika) mA 2. dekho "chayaNaga ' zabda. Vide "lezrovaDhAvaNiya' za6. dekho " lenova- chayaNaga" sUya. 2, 2, 48; TThAvaNiya" zabda. Vide " chevaTA- cheyaparihAra. pu. ( chedaparihAra ) yaditratA vaNiya' bhaga0 8, 2; ane pri|2-15. cAritra kA cheda aura Page #777 -------------------------------------------------------------------------- ________________ charavirAliyA ( 766 ) parihAra tapa. Lapse in right conduct of bony structures ( Sanghund austerity or penance. 190 ayanas ) in which the bones 1, 26; 27; 28; 26; are kept together without cheravirAliyA. strI0 ( cheravirAlikA ) vana- | being fastened by a bandage 25ti vizeSa, vanaspati vizeSa. A kind and mails. panna0 23; jIbA0 1; bhaga. ___of vegetation. jIvA 0 1 24, 1; ka. gaM. 1, 36 3, 3, 5, 66; cheli a. na0 () nA zrI . chiMkanA. act -saMghayaNa. na0 ( -saMhanana ) 24 of clearing a way the muscus saMcaraNa. chavaTTha saMghayaNa. the Sungha. of the nose by expelling it yana known as Chhevattha. from the nostrils. naMdI0 38; (2) ThA06, 4; ---saMghaNi tri0 (-saMhananin) sITI gAvIta. siTI bajAnA.net of chepaTa saMbayA pAo. chevaTa saMghayaNa vAlA. whistling. vize0 50; ( one ) possessed of Chevattha cheliyA. strI0 (*)ii ; nAnA 5421. | Sanghayana. bhaga0 24, 1; choTI bakarI. A young she-goet. | choa. pu. ( choda ) chAta. chilake. Outer parAha. 1, 1; Juardor and useless parts partichevaTTha. puM0 (savAtta) 7 saMyAbhAnu ca | cularly of vegetable substances jemAM hADakAone paraspara sparza mAtra chopped off with a knife etc. badha rahe che, khIlI vinA cheda cheda DAIne saya 2, 4. 16 24 te 3thA mAnisa Adi sevA- choDiya. tri. ( ) 1. phoDA humA. a|| 2 ne. jisameM haTTAyoM kA ___Explodel; discharged (e. g. paraspara sparza mAtra kA saMbaMdha rahatA hai binA u gun); ibrokan. aova0 10: makha prayaka chada juDA huA rahatA hai, taila chobhaga. na. ( * ) yAsa; saM. dAga; Adi mAlirA vagairaha sevA kI apekSA rakhatA dhabbA; kalaMka. Astain: u blemish. hai vaha. 'The last of the six kinds | paM. ni. 421; ja. tri0 ( yata.) je. jo. A relative | pronoun meaning who or which. bhaga0 1, 1, 12, 4, 10nAyA. 1: 16, vize, 10, 165 jaa. tri. (yata)yAta; sApayeta; samAti yatna karane vAlA: sAvacana: apramAdi. Self. controlled, self-possessed; citcumspect. utta0 1, 21; pAyA. 1, 3, 2, 111 jai. puM0 ( yati ) yatanAta sAdhu, bhuni, yati. yatanAvaMta sAdhu, yati, muni An ascetic; A.Sadhu. zrIva.34; utta. 24, 12, * gume 4 12 12 15 nI 58 noTa (*). dekho pRSTa nambara 15 kI phuTanoTa (*). Vide foot-note (*) p. 15th. Page #778 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jai ] ( 767 ) [jaicchA piM0ni0 124; vize0 88: 483; paMcA. removing his fatigue, nurs1, 31; bhatta0 12; ka. gaM0 1, 46; su. ing etc. paMcA0 1, 45; ca. 1, 236; prava.60; 1216 -kappa. jai. tri. (jayinya bhedavanA2. jaya prApta tri0 (-kalpya ) bhunine 8 te. muni ko karane vAlA. Victorious; conquergrahaNa karane yogya. such as would be ing. prava. 666; proper for any uscetic. prava0 26; jai. a. (yati) . jitanA. An in. --kica. na. ( kRtya ) pati-sAdhunu / declinable meaning "us much 6. vya. yati--sAdhu kA kartavya. duty of in the proportion in which". an ascetie. paMcA0 12,40: -jaNa. bhaga. 7, 3, 8, 1:10: panna. 15; puM0 ( --jana ) sAdhu 31. sAdhu puruSa. an | jai. 10 ( yadi) ne hi pane; ; yahi. ascetie; a monk; a saint. "vaje- jAkabhI; joki; yadi. If ever; though; yavo ya sayA suyappamAo jaijaNaNa " if. nAyA. 1; 5:8; 16; 16; bhaga. sUya. ni. 1,2,1, 41; -joga. puM0 1, 4, 6; 2, 5; 3, 1; 25, 6, 41, 1; ( -yoga ) khAdhyAya yA sAdhunA vyApAra. dama0 5, 1,64, 6, 12; aNujo0 3: svAdhyAya AMda sAdhu kA vyApAra. activity | vize08; or function of an ascetic e. g. jaia. tri. (jayika ) vinaya 42 // 2. vijaya study of scriptures etc. paMcA0 6, karane vAlA; jaya prApta karane vAlA. 16; -dhamma. puM0 ( -dharma ) sa nA | ____Victorious; conquering. kApa0 4. yati-sAdhunAvamA dasa prakAra ke yati-sAdhu ke dharma. duties of an ascetic classi. jaiayavya. na. ( yatitavya ) ayana 42vA. fied into ten kinds. " khatiajava. prayatna karanA; kozIza karanA. Act of mahava muttI tavasaMjameya bodhavA saMzca sAya zrA- making an effort or attempt. kiMcaNaM ca baMbha ca jai dhammo nAyA017; prava. "jaiavvaMjAyA" bhaga06,33:nAyA. 1:5; 561-parisA. strI0(-parSata)sAdhusolAnI bhatta. 6, paMcA. 14, 50; sabhA. sAdhu logoM kI sabhA an asseria- jaicchA. strI0 ( yadRcchA ) 2163 ghAyu ma Jy of ecclesiastics. zrova0 34; rAya. te; kAgaDAne besavuM ane tAlane paDavuM te yAda -pucchA strI0(-pRcchA) sAdhune zarIra saMyama chAyoga. binA icchA ke prApta honA vaha; saMmaMdhI vArtA yUvI. zarIra saMyama saMbaMdha kAga kA baiThanA va DAlI kA giranA. meM sAdhu se bAtacIta karanA. act of con- Accidental occurrence; unex: sulting a Sadhu in the matter pected happening; e. g. full. of control of body or self. 17. ing down of palm tree 1, 43: -vissAmaNa. na0(-vizrAmaNa ) coinciding with the perching yati-sAdhunA zarIra AdinI vaiyAvacca karavI of a crow upon it. paraha. 1, 2; te, yati-sAdhu ke zarIra prAdi kI savA ~~vAi. puM0 (-vAdin ) 12 pAnI karanA-yAvaJca karanA. rendering acts kAraNa vinA aNaghArI utti thAya che ema of service to an ascetic e.g. } pahanA2. pratyeka padArtha kI binA kAragA Page #779 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaiNa ( 768 ) [ jau zranadhArI utpatti hotI hai aisA vAda karanevAlA. | vAlI (strI). ( A woman ) with a person holding that the speedy gait or movement. ova. things of the world ( i. e. the | jaitA. strI0 ( yatitA ) sAdhu pA. sAdhusva; world) are produced fortuit- sAdhupana. Monkhood; state of ously by mere accident. naMdI. being an ascetic. bhatta0 87; jaiNa. tri (jaina) nitIya re zAvatA | jaittAra. puM0 (jetR ) zatrunA sanyane tanA2. Lorn sI . jina tIrthakarane batAyA huA. ___ zatru ke sainya ko jItane vAlA. One jina saMbaMdhI. Pertaining to, reveal- [ that conquers hostile army. ed by Jina i. e. Tirthankara. ThA0 4, 2, paMcA. 3, 42; vize03831038, 1041; | jaittA. saM0 kR0 a0 ( yAjayitvA ) Art jaiNa. tri0 ( jayin ) yavAn ta bhesava- rApAna; rAvAne. yajJa karAkara. Hav. nAra; tivAnA 25bhAvavANu jIta prApta ing caused a sacrifice to be perkaranevAlA; jItane ke svabhAva vAlA. Vic. _formed. " jaittA viule jane" utta. torious; conquering. ova0 30; 2, 38; rAya0 33; jaM0 50 5,115; uvA0 2,102 | | jaiya. tri0 (jayika ) 45 42 // 2; oird. (2) ghI Gainii gati. bahuta zIghra nAra. jaya karane vAlA; jItane vAlA. gati. great velocity; great speed. Conquering; victorious. nAyA. " laMghaNapavaNajaiNapamahaNasamatthe" rAya0 1,8; (2) rior5 6. jaya jaya zanda. jIvA0 3, 1; the voice of victory. nApA0 8; jaiNa. tri. (javin ) kezavAna; nij. vega- jaiya puM0 (yaSTa) 41; 51 42nAra. vAn ; vegavAlA; teja. Fast; speedy. yajJa kartA; yajJa karanevAlA. A sacrificer; " laMghaNavaggaNadhAvaNadhAreNativaI jaiNasi- one who performs a eucrifice. kkhi gaINa" zrova* bhaga0 3, 2; jIvA. utta. 25, 36 3, 1; -vAyAma. puM0 (-vyAyAma) tA- jaivA. a. ( yadivA ) athavA. yA. Or; yasI sarata. teja kasarata. fast or quick | or else. utta0 1, 17, 25, 24; physical exercise. "laMghaNapavaNajai- jaivi. a. ( yadyapi ) 521. joki NavAyAmasamatthe" utta0 TI0 6; -vega. jobhI. Although; even though. puM0 (-vega) sauthA vadhAre vega; gatimAna sarva su. ca0 1, 124; sUya. 1, 2, 1, 1; pahA 52 sita bhevanAra vega. saba meM nAyA. 8; vize0 501; gacchA. 66 adhika gati; gatimAna; sarva padArthoM ko jItane | jau. na. (jatuS) sAma; mI. lAkha, vAlA vega. highest speed; all-con- joganI. A resinous substance quering speed. bhaga* 3, 2; called lac used in dyeing jaiNA. strI. ( yatnA) me jatanI gati. etc. piM. ni. 350; ka. gaM0 1, eka prakAra kI gati. A kind of Gati 35; --gola. pu. ( -gola ) sAmane or movement. nAyA* 4; golA. lAkha kA golA. a ball of lac. jaiNI. strI0 ( javinI) vegavAlI (strI). gAta / ThA0 4, 4; Page #780 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaDaNA ] jauNA strI0 ( yamunA ) munA yamunA, jamunA nadI. ( 766 ) manA nahI. The river > Yamuna vivA Tha0 1 2 1, 2 jAvaMka na0 ( yamunAvakra ) bhunA nahIne kAMThe e nAmanuM eka nagara. yamunA nadI ke taTa kA isa nAmakA eka nagara Name of city on the banks of the river Yamuna. saMtthA* jaubveya. puM0 (yajurveda) yAra mAna ve ve. cAra vedoM meM se eka. One of the four Vedas so named bhaga0 8, 0 1.6, yethI; methI rI; 33 vivA0 1 2 jazrI. a0 ( yataH ) mAMzrI. jisase, jisameM se. From which : since; because. utta 9, 7; AyA 0 1, 4, 1, 141, bhaga0 2, 1; 15, 1 vize0 3 vivA0 16 nAyA0 13: dasa0 7 11: 0 0 3 13 jo a0 ( ga ) yAM jahAM Where; thI in which sama0 343 jaM. a0 ( yat ) rIne ke ara bhATe. kAraNa jisa kAraNa se jisa vAste, So that; reason for which; that for which nAyA0 5; 12; 14; 17; bhaga0 3, 1; 18, 60 ka0 0 1 0 1 352, jaM0 5; 0pa05, 112; . jaMki ci. a0 ( parikacit ) jo kucha. Any extent to which; anything which nAyA jaMgama. zri0 ( jaGgama) lAtuM bhAsataM gama bhita calatI phiratI jaMgama mAliyata. Moveable; moveable property. parAha0 1, 1; uta0 6, 6 (2) puM0 tA bhAvatA patra calate phirate jIva trasa javi jaM0 pa0 - bisa. puM0 (viSa) sarpa khAnu ra sarpa vagairaha kA viSa Vol. 11/97 venom of a serpent etc. ThA0 6 jaMgala puM0 ( jaGgala ) me nAmano me Arya deza. isa nAmakA eka Arya deza. Name of Arya country. T. 1: 7 jaMgilaya. na ( jAGgamika ) azeTA mere trasa jIvanA ayavathI utpanna thayela va una rezamI vigere koroTA ityAdi sa jIva ke avayava se utpanna Una rezama Sik wool etc. produced from the limbs of moving sentient beings such as silkworms etc. "jaMgama jAyaM jaMgiyataM puNavigalidiyacapaMcedi" ThA0 3, 35, 3; veya0 2, 22; zrAyA0 2, 5, 1. 141: jaMgola na0 ( jAgula ) 2 tArakhAnA upAya batAvanAruM zAstra; Ayurvedane eka lAga. viSa utArane kA ilAja bitAne vAlA zAstra; Ayurveda kA eka bhAga. That part of medical science which deals with the cure of evil effects. caused by of the poison serpents etc. vivA0 1, 7; jaMgolI. strI0 ( jAgulI ) 2 utaravAnA upAya thAnA zAstra gArUDI vidyA viva utArane kA ilAja dikhAnevAlA zAstra maMtra bidyA, Science dealing with antidotes to snake-bites etc. 1,1: jaMghA strI0 ( jaGghA ) gaMdha; sAthasa. jAMgha, japA A thigh. jaM0 pa0 jIvA0 3: 3: oSa0 ni0mA0 5 316: ata0 3 13 AyA0 1, 1, 2, 16; piM0 ni0 330; ova0 10. uvA 1 64 pra 16, 6056 * 0 hiyA. strI0 ( - asthikA ) sAthavanA uparanA lAganuM lAI jAMgha ke Upara ke hisse kI haDDI. the bone of the part above the thigh. taMdu0 ( jaMghA 0 Page #781 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaMghAcAraNa] [ jaMta --cara. tri. (-cara ) MuthA-5thA; masa. jAMgha kA bala. hardiness, yAsanA2; pAsI. jAMghA se-pairase calanevAlA; | strength of the thighs. Fjalo 9; yAdA. pedestrian. aNujo0 128 -roma. puM0 (-rAme) banI 3vATI. jaMghAcAraNa. puM0 ( jaGghAcAraNa)15 vishessthaa| jAMgha para ke narama narama bAla. soft hair prApta thayelI zakitavALA cAraNamuni ke jenA pa growing on the thighs. nisI0 3, bhAvathI jAMghane thApaDI AkAzamAM adhara 44; --saMtArima. tri.( saMtAya) thA za2. tapa vizeSa kI eka labdhi-zakti- tarI zaya taraj ( ). jaMghA se tarA vAlA cAraNa muni ki jo apanI vidyA jAsake itanA pAnI. ( water ) reachke prabhAvase jaMghA ko thapathapAkara cAhe Upara ing the thighs. " aMtarA se jaMghA AkAza meM adhara jA sakatA hai. A class saMtArime udage siyA' AyA02,3,2,124; of ascetics who through the jaMceva. a. ( yatraiva ) yAM. jahAM. Where; force of their spiritual power ____ at which place. aMta0 3, 8; 211 move in the sky simply by jaMta. na0 ( yantra ) vshii526||hi prayogamA 15patting the thighs. bhaga0 20, rAtra. vazIkaraNAdi prayoga meM Ane vAlA 6: prava. 607; ~~cAraNalAddha. strI0 yaMtra.Adiagram of some mystical ( -cAraNalabdhi ) yAyA vidhAnA mture used in winning over prati. jaMghA-cAraNa vidyA kI prApti. 1 certain person. paraha. 1,2, (2) quirement of the knowledge niyamana niyaMtraNa niyamana, niyaMtraNa. conwhich enables one to move in trol.rAya0(3) me ranu 25 9552 . the sky simply by patting the eka prakArakA rathakA upakaraNa. one of thighs. bhaga0 20.6; the parts of a chariot. nAyA. 1; jaMghAcAraNA strI. (jaMghAcAraNA) meM nAmanA jaM0 50 5, 115; (4) yA, yiyoDA, vidyA ke jenA prabhAvathI AkAzamAM UMce 325 kore. ghANI; pAlane ke sAdhana vizeSa. zAyacha. isa nAmakI vidyA ki jisaka oil mill; juice extractors etc. prabhAva se AkAza meM uDA jA sakatA hai. parAha01.2; -patthara. puM0 (-prastara) pAza A science of that name enubl. 34Ayatra; 35 Adi. patthara pheMkane kA ing a persou to soar in the yaMtra; gilola Adi. a weapon (eg. sky. bhaga. 20, 1; -parijiya. a sling ) to discharge or shoot puM0 ( -javAparijita ) me nAmanA stones. paraha. 1, 2, --pIlaNakamma. sAdhu ke jeNe vazIkaraNano prayoga karI mUla na0 (-pIDanakarma ) pANI shiNyo| vagere doSa sAye to. isa nAma kA sAdhu pheravavAno paMthe karavo te; zrAvakanA paMdara ki jisane vazIkaraNa kA prayoga kara ke mUla karmAdAnamAMnuM bAramuM karmAdAna; sAtamAM trIne doSa lagAyA thA. mame of an ascetic meM matiyA2. tela nikAlane kI cakkI who had incurred a blemish by calAne kA udyoga karanA vaha; jainiyo ke 15 making use of fascination. piM0 karmAdAnoM meM se 12 vAM karmAdAna; sAtave vrata na0 507; -bala. na0 ( -bala) dhanuM kA eka aticAra. occupation of Page #782 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaMtiya ] turning an oil-mill etc.; the 12th of the 15 Karmadana ( sources of incurring Karma ) of a Jaina layman; a partial violation of the 7th vow bhaga0 8, 5 - laTThi strI0 ( - yaSTi ) yaMtranA upayeAgamAM AvatuM lAkaDuM, cIcoDAnuM lAkaDuM. yaMtra ke upayoga meM AtA huA lakaDa. wood used in constructing a mill e.g. that for pressing out juice from sugar-cane dasa0 7, -- vADaya. puM0 ( -pATaka) zeraDI pIavAtu sthala; zeraDIno pA3. ganne kA rasa nikAlane kA sthala a place where juice is pressed out of sugar-cane jIvA* 3, 1 - vADayacullI. strI0 (-pATakasukhI) zeraDIno rasa pAvavAnI khUna. ganne kA rasa pakAne kI bhaTTI. sA oven where the juice of sugar-cane is heated. jAvA0 3,1; (- vAhana) yaMtra yajJAya te. working a mill e. g. mill etc. pratra0 268 jaMtiya. tri (yaMtrita ) niyaMtrita niyamitaH usane rela niyaMtrita; niyamita vaza kiyA huA. Kept under restraint. ( 771 ) utta0 28, 7; jaMtuga. puM0 ( jantuka ) : tanuM bAsa methI guthAya che. eka prakAra kA ghAMsa ki jisa se phUla guthA jAtA hai. A kind of grass used in knitting to gether flowers. sUrya0 2, 2, 7; parAha0 2, 3, jaMtuya. na0 ( jantuka ) tu nAmanA ghAsatuM pAthara. jantuka nAma ke ghAMsa kA bilaunA Bed made of the grass called Jautuka AyA0 28; 2, 2, 3, 100; jaMpa. yA0 I ( jarUra ) : De. bolanA; kahanA. To speak to say. jaMpai. su0 0 1, 103; jaMgae. su0 ca0 1, 376; jaMpati, vize0 564; jayanti sU0 1, 1, 1, 10; jaMpivAmi su0 ca0 1, 225; jaMpittA. saM0 kR0 dasA0 6, 12; jayaMta va0 0 sU0 1, 1, 2, 4, o0 ni0 801; zrAu 32, parA0 2, 3; su0 ca01, 313, 2, 576; paMcA0 15, 41: vAhaNa. na0 yaMtra calAnA. an oil-. [ jaMpira utta0 32, 12; jaMtu puM0 ( jantu ) AzI; lava. prANI; jIva. A living being. utta0 3 1: bhaga 6, 7: 20, 2; ( 2) vAstibhaya nAmanuM jJAnAdi guNavAnuM dravyaH dravyane eka 53/2. jIvAstikAya nAmaka jJAnAdi guNavAlA dravya; dravya kA eka prakAra. 22 variety of substance possessed of the attributes of knowledge aMpamANa va0 kR0 nAyA 6; parAha0 1, 1; vize0 2420; jaM0 pa0 3, 52 | jaMpaga. tri0 ( jalpaka) sonAra. bolane vAlA (One) who speaks rAha0 1 3; jaMpAsa. na 0 (jampAna) : prabhAra vAhana; pAkSaNI vizeSa. eka prakAra kA vAhana; pAlakI vizeSa. A kind of vehicle; a particular kind of palanquin su0 ca0 113 ThA0 4, 3; kSetra; kaheva jaMpiya. tri0 ( jalpita ) bolA huA: kahA huA. Uttered; spoken. uta' 32, 14, bhaga0 11, 11: etc. _and_named Jivastikaya | jaMpira. tri0 ( jalpin ) josanAra. bolane For Private Personal Use Only 10, Page #783 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaMvAla ] ( 772 ) [ jaMbUNaya bAlA. ( One ) who speaks. mR0ca. jaMbuvatI. strI0 ( jambUvatI) atarA satranA pAMcama vargane chaThThA adhyayananuM nAma. jaMbAla. puM0 ( jambAla ) 45 4Aya. aMtagaDa sUtra ke pAMcave varga ke chaTe adhyayana kIcaDa. Mud; mire. ThA0 3, 3; kA nAma. Naine of the 6th chap. javu. na0 ( jambu) mu.. jAmuna A fruit ter of the 5th Varga (section) of u tree called Jambu, bhaga0 8, | of Antagada Sutra. aMta0 5, 6: 33,22,2; nAyA0 6; (2) sunu A3. | jaMbusudaMsaNA prA0 (jambusudarzanA) me nAmajAmuna kA jhADa. a kind of tree. nuM jhADa ke jenA uparathI A dvIpanuM nAma jIvA0 1:panna01: (3) musvAbhI. jambU pudI5 57yu. isa nAma kA eka vRkSa ki svAmI. Jambu Svami. prava. 700 jisa para se isa dvIpa kA nAma jambUdvIpa (4) murI5. jambUdvIpa. the conti- rakhane meM AyA hai. Name of a tree nent known as Jimbu Dvipa. after which Jambudsipa is kappa 8; named. jIvA0 3, 4H / jaMbua. puM0 ( jambuka ) ziyA siyAra. A | jaMbU. puM0 ( jambU ) sudharmA 25 mInA ziSya; Jackal. aoya. ni. bhA. 84; (2) su svAbhI. jaMbu svAmI; sudhA svAmI mu . jAmuna kA phala. a fruit of ke ziSya. The disciple of Sndhar___ the Jambu tree. sU. ca0 11, 10; mi Svami; Jambu Svami. jaMbuddIva. na0 ( jambUdvIpa ) shubh| "jaMbUddIpa" nAyA0 1; --zraNagAra. pu. (anagAra ) " jaMbUDopa " zabda. Vide 44 mI. jambu sva ma. Jambu ." jaMbUddIpa" jaM0pa05,112; 1,3:6. 124; Swami. vivA. 1-phala. na0 (-phala) 5, 115; sU. pa. 1: rAya0 20; su. ca. jAnu 33. jAmuna kA phala. a firuit 2, 8; nAyA. 1:13: bhaga0 5, 1; 5, 6, of the Jambu tree. rAya. zrovara 5; 18, 2, 20, 8: jaM. pa. 5, 112; 1, panna. 17; jIvA0 3; -rukkha. puM. 3; uvA0 2, 113: kappa. 1, 2, 2, 14; (-vRkSa ) namunu . jAmuna kA jhADa. prava0 1412; -pannatti strI0 (-prajJapti) Jambu tree. jaM. pa. 7, 177; me nAmapAMya apAMga sUtra isa nAma kA ----vaNa. na0 (-vana ) jamuna vana. jAmanoM pAMcavA upAMga sUtra. the fifth Upanga kA vana. a forest of Jambu trees. Sutra so named. bhaga. 8, 1; jaM0 pa07.177; -vaNakhaeDa. puM0 (-vananaMdI043; jaM. 50 7, 150; -pamANaya khaMDa ) namunu hAnu cana. jAmunoM kA choTA tri. ( -pramANaka ) mudrI5 pramANa vana. a small forest of Jambu pAsuM. jambUdvIpa ke pramANa vAlA. of the trees. jaM. 50 7, 177; measure of Jumbudvipa. ka. gaM0 | jaMbUNada. na. (jAmbUnada) sena; suvANa sunnA; 4, 75; suvarNa; kAMcana. Gold. jaM. pa. jaMbuphalakAliyA. strI. (jambUphalakAlikA) jaMbUNaya. puM0 (jAmbUnada) g1 za6. me gatI dArU. eka prakAra kI madirA. dekho Upara kA zabda. Vide above. rAya. A kind of liquor. panna. 17; / 61; jIvA0 3, 4; jaM. pa. uvA07, 206; Page #784 -------------------------------------------------------------------------- ________________ macitra ardha mAgadhI kopa LIVE ZARSNow ORY SOyanAThayara parthana/ 02 parAmana i kSetra eraNyavaMna kSatra. (zikharI paryana ruma parthana - Anca ramyavAsakSetra. SS R nIlabaMna pana. 1. mahaka 28 PRImment -29kAraNa 25vapra.A2nalinA su. Oppositor puSka.] mahAya.6ma suvaSka vansa baheANES ramya- PINT mA 0-0-000 A1 niSadha parvata -- - iriyAsa kSetra. - - mahamadana payata. dhUlamadhana parvana. banAdhyA parvana mUlamana paryana hemavata kSetra hemarvana kSetra marana 3dotra. -aMpudIpa - aMbuddIpa. - M MENTAR. S malipImiyA MORA naMbU pATina - Page #785 -------------------------------------------------------------------------- ________________ javaNyAmaya ] jaMbUNyAmaya. tri0 ( jAmbUnadamaya ) sukA bhaya suvarNa maya Full of gold; golden. bhaga0 6, 33; jaMbUdIpa puM ( jambUdvIpa ) me nAma asa yAta dvIpa samudramato prathama zrI. isa nAma kA asaMkhyAta dvIpa kA prathama dvIpa. Name of the first Dvipa of innumerable Dvipas in ocean. kahI bhaMte jaMbUdAMva dvIve mahAlaeNa bhaMte " sama0 1: nAyA0 1; 8; 16: 16; naMdI0 12, panna0 15; ova0 43: aNujo0 103 : 145; bhaga0 2, 8, 10, 3, 1; 7; ThA 1; 1; nira0 3, 11 - ahivai puM0 ( adhipati ) mudvIno adhipati anAhatanAmA devatA. jambUdvIpa kA adhipati zranAdRta nAma kA devatA a god named Anadrita, the lord of Jambadvipa. jaM0 pa0 parANatti. strI0 (-prajJapti) prema khudraparnu pa che te;ja budrIpa pati nAme eka kAlika sUtra kAlika sUtra ki jisa meM jambUdvIpa kA varNana kiyA hai. name of a Kalika Sutra describing Jambudvipa. nAyA0 8 TA041; mANa. tri0 ( - pramANa ) muddIpa pramANe; bhI jambUdvIpa ke pAremANa kA. of the size of Jambudvipa. bhaga0 3, 7; jaMbUdIbaga. vi0 ( jambudvIpaka ) 04 mudvIpamA utpanna thanAra manuSya jambUdvIpa meM utpanna hone vAlA manuSya. A person born in Jambudvipa. ThA04. 20 jaMbU pallavapavibhatti na0 ( jambU pallavapratribhaktei) batrIsa prakAranA nATakamAMnu 20 mu jemAM nabunA pAdaDAne vibhAga darzAvAmAM Ave he te. 32 prakAra kI nATaka kI vidhi me se 20 vIM vidhi ki jisa meM jAmuna kI ( 773 ) For Private [ jaMbha pattiyoM kA vibhAga pradarzita kiyA jAtA hai. The 20th of the 32 varieties of dramatic representations characterised by a scene of the leaves of Jambu tree. rAya0 65 jaMbUphala kAliyA. strI0 ( jambUphala kAlikA ) namunA jhA raMganI mahirA, jAMbuna kI sI kAle raMga kI madirA Liquor as black as Jambu fruit. jIvA0 3: jaMbUya. puM0 ( jambUka ) zugAtraH zipAla. siyAra A jackal. paha0 1, 3 jabulaya pu0 ( jabUlaka ) yaMbhu yAMyavalu pANI hA surAI: sakaDe muMha kA pAnI kA pAtra. A pot of water with a Barrow neck uvA0 7, 184; jaMbUrvaI. strI0 ( jambUvatI ) kRNu vAsudevanI chaDI paTarANI ke je temanAtha prabhu pAse dIkSA a) mokSa patrAryA kRSNa vAsudeva kI chaThI paTarAnI ki jinhoMne nemanAtha prabhu se dIkSA le kara mokSa prApta kiyA. The sixth crowned queen of Krisna Vasudeva who got religious initiation (Diksa) from Lord Nemanatha and attained to final bliss ThA0 8 1 0 4 3: jaMbusudaMsaNA strI0 ( jambusudarzanA ) sudarzana nAme jAMbunuM jhADa jenA uparathI ja budrIpa nAma prasiddha ye che. sudarzana nAma kA eka jAmunakA vRkSa jisa parase jambU dvIpa kA nAma prasiddha huA hai. 'The Jambu tree named Sudarsana from which the name Jambudvipa is derived. jaM0 pa0 jaMbha pa0 I ( jRmbha ) mAsu bAsI khAnA. To yawn; to gape. Personal Use Only Page #786 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaMbhaga] ( 774 ) [jakkha jaMbhAdattA saM* kR0 ja0 50 2, 25; jaMbhaia. na.(yadatIta) sU11 sUtranA15mA jaMbhAyanta ba. kR. bhaga0 11, 11; sayananu nAma. sUyagaDAMga sUtra ke 15 veM jaMbhaga. puM0 ( jambhaka) vikAsavAsI . adhyayana kA nAma. Name of the 15th tAnI yeta. nicchA loka vAsI devatA chapter of Suyagadanga Sutra. kI eka jAti. A class of deities saya0 1, 15, 25; aNujo0 131; / residing in the region known | jakkha. puM. ( yakSa)kSa; vyata2 hevanI se us Trichchha. " asthiMNaM bhaMte jaMbhayA Mta. jakSa; yakSa; vyantara deva kI eka jAti. devA" bhaga* 14, 8; nAyA. 8; su. ca. A kind of demi-gods known 2, 308; paNha0 2, 2; as Yaksas; a class of Vyantara jabhaNI strI. (jambhaNI) se nAmanI me gods. sama* 30; utta0 3, 14, 12, 8; vidhA. isa nAma kI eka vidyA. A science 36, 207; aNujo0 20; 103: prova. of that name. sUya0 2, 2, 24, 24; AyA. 2, 1, 2, 12, nAyA0 1; 2; jaMbhaya. puM0 (jambhaka ) / " jaMbhaga" 8;6; ThA0 5, 1; bhogha* ni. 467; mu. za6. dekho " jaMbhaga " zabda. Vide ca. 1, 347; 5, 31; vivA0 1, 2, 5, " jaMbhaga' nAyA. 8; bhaga. 14, 8; dasA. 6, 24; jIvA0 3, 3; pana. 1; -~-deva. pu. ( -deva ) me " jaMbhaga" prava0 7, 26); bhata0 78; bhaga0 2, 5; zu. 6. dekho "jaMbhaga" zabda. vide 42, 1; dasa0 6, 2, 10; (2) me "jaMbhaga" nAyA. 1;83; nAmanA / 5 ane meM samudra. isa aMbhAiya. na. (jAmbhata ) sAsu mAg. nAma kA eka dvIpa va eka samudra. name of vaghAsI khAnA. A yawning; a gap. an island and also that of an) ing. zrAva. 1, 5; 4, 4: ocean. sU. pa0 20; pana. 15; jIvA. jaMbhAyamANa. tri. (jRmbhamANa) mA 753| 3, 4 - prAiTa. tri. (-mAviSTa ) yakSA za6. dekho UparakA zabda. Vide above. sAvarAvA. yakSa kA bhAveza jisameM hai vaha. nAyA.1; possessed by a Yaksa. va. 2, jaMbhiya. puM0 (bhika) me nAmarnu gAma. 10; 10, 18; ThA0 5, 1; -pAesa. isa nAma kA eka gAMva. Name of a puM0 (-mAveza) yakSano mAveza. yakSa kA village. kappa. 5, 116; Aveza. state of being possessed jaMbhiya gAma. puM0 (jAmbhakamAma) sAmAM or influenced by Yaksa. bhaga*14; Avela eka gAma ke jenI pAse mahAvIra 2:18, ----zrAdittaya-a.na. ( -mA. svAmIne sasAna Asa thayu. baMgAla kA eka dIptaka) me hizamAM the| thora mAMtare gAMva jahAM para mahAvIra svAmI ko kevala jJAna vIjalInA jevA bhaDakA dekhAya te; bhUta pizAca prApta huA thA. Name of a village porenA yAvA. ekahI dizA meM thoDe thoDe in Bengal in the vicinity aMtara se vijalI kI sA camaka kA dikhAI of which Mahavira Svani denA; bhUta pizAca ityAdi kA camatkAra. attained to omniscience. nAyA0 flashes of light seen at inter3; zrAbA0 2, 15, 178; kappa0 5, 116; | val in the dark regarded as Page #787 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jakkha] ( 775 ) [jakkhabhadda the gambols of ghosts etc.; varieties of Yaksas. panna. 2; Jack with a lantern. aNujA ~ggaha. puM0 ( -graha ) yakSana mAveza; 127; -zrAveza. puM0 (-mAveza) ykssne| kSana 13 // 3. yakSa kA prAveza; yakSa kA bhAveza-praveza. yakSa kA Aveza-praveza. zarIra praveza. state of being possessstate of being possessed or ed by a Yaksa. bhaga0 3, 7; haunted by a Yaksu. bhaga* 18, jaM0103,44; jIvA0 3, 3; -deula. na. 5; -zrAyatana. na0 (-pAyatana ) // (-devala) yakSa mahi2. yakSa kA maMdira. 3 po .dekho kAra kA zabda. vide temple consecrated to a Yaksa. above. nira. 5, 1; -pAyayaNa. na. nAyA0 2; -paDimA. stro0 ( -pratimA) ( -prAyatana ) yakSatuM mAyatana-sthAna-193. yakSa tAnI pratimA. yakSa devatA kI pratimA. yaha maMdira; yakSa sthAna. u temple con- an idol of a Yaksa ( a kind of secrated to a Yaksa. aMta. 1, 1; demi-god). rAya. 166 --pAya. puM0 6, 3, nAyA. 5:8; -prAlisa. na. (-pAda) yakSanA 5. yakSake caraNa. a foot ( -prAdIpta) dizAmAyAthAmAMtare ofaYukt.nAyA 09;-maMDalapavibhatti. fPriral | mAya te. ekahI dizA strI. ( -maMDalapravibhakti) 32 nATabhAnu meM kucha 2 aMtara se vidyuta jaisa prakAza kA 1. muMnAda. 32 nATakomasa 10 vA nATaka. dikhAI danA. . Hash of light seen the 10th of the 32 varieties at intervals in the drk: jack of dramatic representation. with a lantern. prava0 14.6; -zrA. rAya0 62; --maha. puM0 (-maha ) yakSane littA -ya. na. (-mAdIptaka ) tunne| bhAsasa5. yakSa kA mahotsava, a festival 75 za6. dekhA Upara kA zabda. vide in honour of Yaksa. bhaga0 6, above. ThA0 10, 1; jIvA 0 3; bhaga0 3, 33; rAya0 217; nisI0 16. 12; 7; --iMda. puM0 ( - indra ) yakSana . jakkhakadama. puM0 ( yakSakardama ) se nAmA yakSoM kA iMdra. the Indra of the pANIsA. ima nAma ke do vaizya. Tw) Yaksas, bhaga* 10, 5; (2) pAya- Baniyas named Yaksa and 7nA yakSatuM nAma. aranAthajI ke pakSa kA Kardama.(2) me nAmanI me mane nAma. name of the Yaksa of me samudra. isa nAma kA eka dvIpa aura eka Aranathaji. prava0 376; -mAvesa. samudra. uame of an island and also puM0 (-prAbeza ) yakSa mAveza; gA. that of an ocean. caM. pa. 20; yakSa kA Aveza-zarIra praverA. stute of jakkhadinnA. svA. ( yakSadattA ) pAsamA being possessed by or under tI542nI mumaya sApAnAma. bAvIsaveM the influence of a Yaksa. 310 tIrthakara kI pradhAna sAdhvI kA nAma. Name 2, 1; bhaga014, 0; -(kkhu) uttama. puM. of the principal man of the (-uttama) yakSanA 13 aramAna ch| 2nd Tirthankara. prava. 309; prakAra. yakSa ke 13 prakAroM meM se antima jakkhabhai. puM0 ( yakSabhadra) yakSa panA prakAra. the last of the thirteen | adhipati vitA. yakSadvIpa kA adhipatI Page #788 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jakkhamahAbhadda ] of devatA. The presiding deity of Yaksa Dvipa ( i e. island the Yaksas ) sU0 pa0 20; jakkha mahAbhadda. puM ( yakSa maddAbhadra ) yakSa dIpanA adhiSThAtA devatA yakSadvIpa kA adhi prAtA devatA, The presiding deity of Yaksa Dvipa (i. e. island of the Yaksas) sU0 e0 20; jakhabara puM0 ( yatavara ) yakSa samudranA adhipati devatA. yakSa samudra kA adhipata devatA. The presiding deity of Yaksa Samudra ( i. e. the ocean of the Yaksas ) sU0 10 16; jakkhasirI strI0 ( yakSa zrI ) yakSazrI nAmanI zraNuM yakSa zrI nAmakI eka brAmhaNI strI. Name of a Brahmana ( 776 ) woman. nAyA0 12; jakalA. bI0 ( yakSA ) syuaadanI aDena. sthUnabhadra ko bhaginI. The sister of Sthilabhadra so named kapa08: jatriNI. strI0 ( yakSiNI ) 22 mA tIrthanI mukhya sAdhvI bAvIsaveM tIrthaMkara kI mukhya sAdhA. The principal nuu of the 22nd Tirthankara, kappa0 6, 177; sama0 pa0 234; jakhoda puM0 ( yakhoda ) yaha nAmano samudra Name of an yAda nAmakA samudra. ocean. sU0 pa0 19; jaga. puM0 ( * ) prANI prANo. A living being. sU0 1, 11, 33; jaga. puM0 ( jagat ) jagataH huniyA; soU saMsAra. jagata; duniyA; loka; saMsAra. The world; worldly existence. sUrya 0 1, 1, 3, 8, 1, 10, 7; utta0 14, 43; paraha0 2, 10 dasa0 8, 12; jaM0 pa0 5, 112; - zrANanda. puM0 (- zrAnanda - jagatAM saMjJiSecandrayANAM niHzreyasAbhyudayasAdhakadharmopadezadvAreNa cAnandahetutvAt aihikAmuSmika pramodakAraNatvAt jagadAnandaH ) saMsAranAM jIve te dhama dha ApI ga gatImAM lAvI A bhava tathA par bhava nA AnaMdR sapanA zrI neizvara saMsArake jIvoM ko dharma bodha dekara ucca gatimeM lAkara isa bhatra va usa bhava kA AnaMda dene vAlA; zrI jinezvara Sri Jinesvara 80 called because he gives delight to worldly beings in this world and the next by religious instruction which elevates them in the scale of spiritual evolution. naMdI0 1; uttama. tri ( uttama ) bhagatamA uttama 5. jagata meM uttama, zreSTha best in the world. prava0 401; - guru. puM0 ( - guru ) jagatanA gu3 - tIrtha:2. tIrthakara a jagatguru worldteacher; a Tirthankara. pratra 0 452; naMdI0 1; -- jIva joNI viyAlayapuM0 ( - jIvayonavijJAyaka ) bhagavAna svarUpane gunAra devalajJAnI jagat ke jIvoM ke sacce svarUpa ko jAnane vAlA; kevala rar. an omniscient knowing the real nature or essence of the beings on the earth. naMdI0 - jIvaNa puM0 ( -jIvana jaganti jaGgamAni zrahiMsakatvena jIvayatIti jagajIvanaH ) 1 For Private Personal Use Only ( jaga = * / pRSTa namra 15nI phuTanoTa (*) dekho pRSTha nambara 15 kI phuTanoTa ( * ) Vide foot-note (*) p. 15th. Page #789 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaga] ( 777 ) [ jaga 775 75nA 214; line 2 nAvAna. cha kAya jIvoM kA rakSaka; jinezvara bhagavAn. / protector of the fi kinds of liv. ing beings; lord Jinesvara. 77. 30; ~~TThabhAsi pu. ( -arthabhASin-~ jagatyarthI jagadarthA ye yathA vyavAsthatAH padArthAH, tAnAbhASituM zIlamasyeti jagadarthabhASI ) so prasi atha-pAta henAra jemake zUdrane Abhira, dene cAMDAla, AMdhalAne AMdhale, paMgune pagale vagere kahenAra; niSphara vacana bolanAra; satya paNa apriya che mobanAra. loka-prasiddha artha-bAta kahane vAlA, jaise ki cUda ko cUdra, bhaMgI ko cAMDAla, aMdha ko aMdhA, lUle ko lUlA ityAdi kahane vAlA; niSThura bacana bolane vAlA; satya paraMtu apriya bolane vAlA. one who spenks harsh and unpleasant truths plaiuly and without using euphemisms; e. g. calls a blind man a blind man, an untouchable n Chandala et.."ja kohaNa hoi jagaTThabhAsI " sUya. 1, 13, 5; ---NAha. puM0 (-nAtha) nA nAya; jinezvara bhagavAna. jagata kA svAmI; jinezvara bhagavAn. lord of the world; lord Jinesvara. naMdI. 1; -Nissiya tri0 (-nizrita) somA 29sa; matane / mAzrI 233. saMsAra meM rahA huzrA; jagata ke / mAzrita rahA huA. residing in the world; having an abode in the world. " jagariNassiehiM bhUehi" utta.. 8, 10; dasa. 8, 24, -pAgaDa. tri. ( -prakaTa ) 01 na2. jaga jAhira. public; known to the world. paraha. 1, 1; piyAmaha. puM0 (-pitAmaha ) nA-6; gati ! sapane Vol. II/98. bacAvanAra; jagatanA pitArUpe jinezvara bhagavAna. jagata ke pitAmahaH durgati jAte jAvA ko bacAne vAlA; jagata ke pitArUpa jinezvara bhagavAna. the grand-fatiner of the world; lord Jinesvarase) called because he is a saviour of the world. naMdA0 1; -bandhu. puM. (-bandhu-jagataH sakalaprANisamudAyarUpasyAdhyApAdanopadezapraNayanena sukhasthApakatvAd bandhuriva-bandhuH) satanA 5 dhu-mA samAna; jagatanA badhA ane bhAI samAna mAnanA zrInezvara bhagavAna jagata ke baMdhu samAna; jagatake saba jInoMko bhrAtA tulya mAnanevAlA; zrI jinezvara bhagavAna. Lord Jineswara, the brother of the world because he bears fraternal affection to the beings of the world. naMdI. 1; -sabadasi. puM0 (-sarvadarzin ) gata saNa 22 menAra zrI bhagavAna zrIjAtaputra bhalAvI. jagata ke saMpUrNa svarUpa ko dekhane vAlA zrI jina bhagavAna; zrI jJAtaputra mahAvIra. Lord Malavira who sees and knows fully the real nature of the world. "nAeNa jagasamvadaM. siNA" sUya0 1, 2, 2, 31; -sihara. na* (-zikhara ) satanA zima22.5 mokSa. jagat kA zikhara rUpa mokSa. the summit or climax of the world i.e. final bliss. ka. gaM. 6, 80; -hita. tri. (-hita) tanu hita-ma 42nA2. jagata kA hita karanevAlA. ( one ) who is a benefactor of the world. sama0 32; -hiya. tri. (-hita ) nus| po za6. dekho Upara kA zabda. vide above. samadeg 32; Page #790 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagA ] ( jagA. na0 ( jagatka ) 04gat jagat. The world; the universe. vize0 1668; jagai. strI0 ( jagatI ) pRthvI pRthvI. The earth. "bhUyANaM jagaI jahA" utta0 1,45: prava0 1412; jaM0pa015 (2) 04 bhyuddIpane 32to aTa. jaMbUdvIpa ke cAroM ora kA koTa. a fortification encircling Jambudvipa. seM egAe vaharAmaIe jagaIe sanco " jaM0 paM0 sama0 8; - pavvayaga. puM0 (- parvataka ) pa vizeSaH sUryAMna namana vizeSa; sUryAbha banakhaMDa meM kA eka parvata particular mountain in Surya ta parvata bha forest. rAya0 135; jagaDijaMta tri0 ( kalahAyamAna ) urato. kleza karatA huA Quarrelling; entering into strife. jagaDijaMtA viparakasAhi gacchA0 67; jagataNa. na0 ( jagataNa ) se nAmanI the natanI sIdhI vanaspati isa nAmakI eka prakAra kI harI vanaspati A kind of green vegetation panna0 1; jagatI. strI0 ( jagatI ) pRthvI pRthvI The earth. bhUya0 1, 11, 36, ( 2 ) mu dvIpa Adi kSetrane kATa; killo. A keTa yeAjananA uMcA che, enI uparanI pahAlAI 4 yajananI ane nIcenI 12 mejananI che enA upara padmavara vedikA che ane vacamAM keTalAka jhareAkhA che, ene vaSNu na vistArathI bhigama sUtramAM Apela che, A citramAM kaTatA AkAra, uMcAi, ho, pratyAdi madAve che. jaMbudvIpa Adi kSetrakA koTa, killA. yaha koTa yojana kA UMcA hai. isa ke Upara ke bhAga kA cauDAI 4 yojana kI aura nIce ( pAye ) kI cauDAI 12 yojana kI haiN| 39 778 ) [ jagatI. isa ke Upara padmAvara vedikA aura bIca meM kaI jharokhe haiM. isa kA vistAra se varNana jIvAbhigama sUtra meM diyA gayA hai. the fortification surrounding Jambudvipa and other regions. This wall For Private jagatI D.V.TALSANIA. vaijayaMta. Personal Use Only AbAju jaMbudvIpa. jagatI. jagatI aMbu * dvIpa gokha 6 Jing Gu aparAjIta. gaurava. jAlI-haiyAraracI. padmavara vedikA. - agatI (koTa) na - is 8 Yojanas in hight. The breadth at the botton is 12 Yojanas and at the top 4 Yojanas. There are many lattice windows in the wall. full particulars can be had Page #791 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagatI(ti)pavyaya ] ( 776 ) [ jajubveya - from Jivabhigami Sutra. jIvA0 fleshy part below the waist. 3, 4; kappa. 3, 36 jagatI(ti )pavvaya. pu. (jagati parvata) jagharANa. tri. ( jaghanya ) yasamA thA; shubhe| " jagai pamvayaga " za6 dekho AchAmA mAdhu. kama se kama. Mini" jagai paTavayaga" zabda. Vide " jagai. __mum; least. sU. 50 18 pamvayaga" jIvA0 3, 4; jaghariNaya. tri. ( jaghanya ) guma jagappai. pu. ( jagaspati) yAmI. The / za6. dekho Upara kA zabda. Vide above. lord of the universe. jaM. pa. 5, sU. pa.1; 112; jaya. tri. (jAtya) sAmArisvAbhAvika. jagaya. na0 ( yakRt ) se. kalajA; hRdaya. Natural; innate. paraha. 1, 4, (2) The liver. (2) te bhAganA / kaleje gatavAna; tiryu: pradhAna; zre4; uttama. kI bimArI; hRdaya kA roga. a disease jAtavAn ; pradhAna; zreSTha; uttama. promiof liver. bhaga0 10, 3, nent; excellent of its kind. kappa. jagArI. strI. ( * ) zarI; se satana 3,35, jaM. 102,31; naMdI031; zrova010; dhAnya. rAjagarA; eka prakAra kA dhAnya. A 17; 31; viza. 1470: mu. ca0 2,6; kind of corn. " asaNaM proyaNa satuga ! 638; bhaga0 11, 11, 15, 1; nAyA0 12; mugga jagArIi" paMcA0 5, 27; -aMjana. na0 (-bhajana ) zuddha mana. jagga. dhA* I. ( jAgR) Miy; MAR zuddha aMjana. pure collyrium (for 23.. jAganA; jAyaNa karanA. To remain the eye ). " jamaNa bhiMgabheya riTuga awake; to wake. bhamarAvalivala guliya jana samappabhesu" jaggaha. ogha* ni0 86; nAyA* 1; kappa0 3, 36; -kaMcaNa. na. jagganta. vize. 16E: ( -kAMcana ) tAlu sonu; zuddha supae jaggAvei. pAyA0 1, 6, 2, 6; zuddha suvarya. pure gold. kappa0 3, 36; jaggaNa. na. (jAgaraNa) M29; nidrA na -riNaya. tri.(anvita) 5ya; gati. mI te; gre| 423 te. jAgaraNa; pAna; dIna. kulIna: uca jAtikA. nidrA na lenA vaha; jAgRta rahanA. Remain- nooly born; born in a high ing awake; a vigil. paraha. 1, 1; family. sUya. 1, 13, 7; -nitra. mogha.ni. 1.6; tri. (manvita) nus| SRI NE. jagguNa. tri. (yadguNa) / ga. jitanA dekho UparakA zabda. vide above. sUya. Jal. Multiplied as many times; 1 1, 13, 7 taken as many times. prava0 32; jajuSeya. puM. ( yajurveda) yAra mAno jaghaNa. na0 ( jaghana ) nI nAyene nA mAne 26; mAmaya pAna bhUsa pusta. sAyana. kamara se nIce kA bhAga. The / cAroM beda meM kA dvitIya veda; brAhmaNa dharma * jumA 4 2 15 nI 5TanAH (*). dekho pRSTha naMbara 15 kI jhUTanoTa (*). Vide foot-note (*) p. 15th. Page #792 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jajara] ( 780 ) [jabula kI mUla pustaka. The second of the mukuTa a crown in the form of four Vedas held sacred by tho ___hair twisted together. nAyA015; Brahina pas. bhaga0 2, 1; nAyA. 5; jaDi. puM0 (jaTin ) 4ArI; yogI. jaTA16; ThA0 3, 3: pAtra. 38; vivA. 5; . dhArA; yAgo. A person with mutted jajara. tri. ( jarjara ) 05 nu-purA. hair on the head; an ascetic; jANa, purAnA. Old; tottering; ___ a Yogi. bhaga* 6, 13; ova0 31: jaM. bhaga06, 33: ---ghara. na0 ( - gRha) M pa. 367, bhatta0 100 52. jANaM ghara. tottering house. jaDiNa. na0 ( jaTitvA ) pArInA bhAva; bhaga0 6, 33; 11. jaTAdhArI panaH jaTA. State of jajarizra-ya. tri. (jajArata ) ro; being an ascetic with matted bhopa; 70 yye|; 1:yarI gayesa. hair on the head: matted hair on the hend. jaM. . jajarita; jANa, lathaDA huA; bhArI; baiThA 3,67 duzrA . Worn out; tottering. ThA. utta0 5, 21 4. 4: paraha. 1, 1; rAya0 258: nAyA jaDiyAilaga. puM0 (jATatAlaka) 88 2.151; bhaga0 16, 3; -sadda puM0 ( -zabda) bhni| 13 / 6. 88 grahoM meM se 53 tA se| 52 / avAzabhArI yA baiThI huI AvAja; graha. The 53rd of the 88 planets rUkhA svara. hoarse and feable "do jaDiyAilagA " ThA. 2, 3: Hound ThA0 10 | jaDiyAla. puM0 ( jaTAla 88 amAna 5H jajjAva. na. ( yAvajIva ) ati sudhI. bhe| prA. 88 grahoM ma se 53 vA praha. The jAvana paryaMta. As long as life lasts. i 53rd of the 88planets sU0pa020; pi. ni. 506 jaDila. tri0 (jaTila ) 4AdhArI; yAvAmuM. jahA. saM0 kR0 a0 ( i SaTvA ) 4 rAna; jaTAdhArI; jaTAvAlA. Having matted ma arIne. yajJa kara ke, homa kara ke. hair on the head. "egaM mahaM kosaM Having performed a sacrifice. gaMDiyaM sukaM jaDilaM gaThillaM' prava0 736; utta0 6, 18 (2) puM0 2 / . rAhu. Rahu (a planet jaDa. tri. ( jaDa ) nA bAlIvivekSita; that causes lunar and solar bhUga. jaDa; vivekahInaH mUrkha. Devoid eclipse. sU. pa. 20; of common sense; foolish, trao jaDilaya. puM. (jaTilaka ) rAnu mAj nAma. 240, rAhu kA dUsarA nAma. A synonym of jaDA. strI0 ( jaTA) mAyAnA zanI samUha Rahu (s planet which causes 12. zira ke kezoM kA samUha; jaTA. The Junar or solar eclipse ). 4. 90 hair on the head twisted to. 20; bhaga0 12, 6; gether. nAyA0 16; --mauDa. na. jaDala. puM0 (jaTila ) zarI siMhanI mA (-mukuTa ) 21 sa.pA bhuTa. jaTA rUpA / yadhArA me MtanA sA5. kezarI siMha Page #793 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaDa] ( 781 ) [jaNa jaisA jaTAdhArI; eka prakAra kA sarpa. A a person; people. nAyA0 1; 2; 4; kind of serpent having a mane 14; 17, 18, bhaga* 1, 1, 2, 5, 7,6; like that of a lion. " ukkaDa phuDaku pi0ni0 124; 164; sU0 pa0 1; rAya. hisAjaDulakakkhaDa vikAphaDADovakaraNadacchaM" aNujo0 130; utta0 10, 19; ova0 su. bhaga* 15, 1; nAyA. 1; ca. 4, 152; vava. 1, 23, naMdI. 8 jaTTa. puM0 ( * ) thA hattI. An paMcA0 7, 16 kampa. 3, 40; ka. gaM. 1, elephant. zrogha0 ni0 238; piM0 ni. 50; (2) -samAvadAsa. jana-sambandhI. 386; relatives. AyA0 1, 6, 4, 163; jaha. tri. (jaDa ) morayAmA hevAmA bhane -~-ANaMda. puM0 (-aAnanda ) samArane kAryamAM jaDa-mUkhaM-ke je dIkSA devA gya sAna-6 mApanA2. jana samAja ko AnaMda nathA. bolane meM, dikhane meM va kArya karane meM dAtA. one that pleases or dejar3a-mUrkha ki jA dAkSA dene yogya na ho. lighty mankind or human (One) who is stupid in speechi, Society. prava0 366; -ummi. puM. appearance and actions and so ( -phArma ) taraMgamAthA ta sA rIte unfit to enter the religious mANasenA TATAsA nIte. jisa prakAra Order. " bAle buDDhe napuMseya kIva jaDuna taraMga meM se taraMga nikalatI hai usI prakAra vAhie" prava. 763: manuSyoM ke samUha ke samUha nikalanA. jaDha. tri. (hIna) hIdhe Tesa; bhUsa. surging erowds of meu. rAya. syAga kiyA huvA; tyakta. Abandoned; prova0 27; -(gA) uvayAra. puM. left. dasa0 6, 61; saMsthA. gha. ni. ( -upacAra ) le puna: sAdiyA 197 521; yatI pUna. upacAra; svajanoM se hotA hui VjaNa. dhA* I, II. (jan ) ey; panna. pUjA. worship or honour nid 2. janma denA; paidA karanA. To give hy relatives or other people. birth to; to produce. paMcA0 2, 36, 8, 40; -kala kala. puM. jaNei. su. ca. 2, 376; ( kalakala) maannsaane| 13 14' sevA jaNaMti. dasa. 1, 38: 04. manuSyoM kA kalakala aisA AvAja. jaNayanti , pAyA. 1, 2,1,63; bustling sound made by a conjaNaissai. aAyA0 2, 3, 8, course of imen. rAya. -kkha ya. puM. jaNittA. saM. kR. ova0 327 (-kSaya ) bhAsane kSayAbha261. manuSya kA jaNi . he. kR. sa. ca. 2, 226: kSaya; maraNa. death of a man. bhaga. jaNemANa. va. kR. piM.ni. 186; 3, 7, 77 --kkhayakara. tri.(-kSayajaNa. puM0 ( jana-jAyate iti janaH) sI. kara)sonAkSa5 42nAra. logoM kA kSaya mANasa; manuzya. manuSya; AdamI. A man; __ karane vAlA. ( one ) that destroys __ * gume| 14 152 15 nI 5.ne|(*). dekho pRSTa nambara 15 kI phuTanoTa (*). Vide foot-note (*) p..15th. Page #794 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaN ] men. bahu jaNakkhaya karA saMgAmA parAha0 1, 4, - jaMpaNya na0 (- jalpanaka ) soDAmA apavAda logoM meM apavAda con sure among people. gacchA0 64; -- pamadda na0 (-pramarda) soanuM yUrya nAza, logoM kA nAza. destruction or annihilation of people. bhaga0 6; - pUyaji. tri0 ( - pUjanIya ) lo 5bhAM pUjanIya sAmAnya logoM meM pUjanIya; lokamAnya. deserving of honour or worship among people. paMcA0 2.86-~~vUha. puM0(-vyUha) bhANusono samUha. manuSyoM kA samUha 8 crowd of meu. bhaga02, 1; 11, 11; -- bola. puM0 ( - zabda ) mANusonI vyakta concourse or nA. manuSyoM kA avyakta AvAja. in - distinct noise made by men. vivA0 1, 1 - maNodara. tri0 (-manohara) nAM yattanenAra logoM ke citta kA AkarSaNa karane vAlA ( one ) that attracts the minds of men; charming. paMcA06, 18 - vaha puM0 ( - vadha ) bhAeAsonI dhAta. manuSyoM kA vava. killing or slaughter of men. bhaga0 7, 6; - vahA. strI0 ( - vyathA ) na pIDA; so pIDA. jana pIr3A; loka pIr3A. affliction of people; giving pain to men. bhaga0 7, 6 vAya. puM0 ( - vAda ) bhANuso sAthai paraspara vArtAlApa 6 / te vAtayita ravI te manuSyoM ke sAtha paraspara vArtAlApa karanA. mutual conversation among men. ova* ( 2 ) / sAthai vArtA-saMvAha 52vAnI kalA; vAtacItathI mANusene pasaMda zvAnI udyA. logoM ke sAtha vArtAlApa - saMvAda karanekI kalA; vAkcAturya. the art of | ( 782 ) "" " For Private [ jaNI pleasing men by conversation; adroitness in conversation. jaM. pa0 ova0 40; nAyA0 1; - saMvaTTakappa. tri0 (-saMvartakalpa) bhANusonA saMsAra me. manuSyoM ke saMhAra samAna. like the annihilation of men or people. bhaga0 7, 6; - saha* puM0 (zabda) mANusonA - savA; sAhua. manuSyoM kA AvAja: kolAhala. bustling sound of & concourse of men. nAyA0 1; vivA 0 1; bhaga0 11, 11; --- sammadda puM0 (-saMmadaM) sonA paraspara ana; sAhasa logoM kA paraspara AvAja; kolAhala. bustling sound made by A concourse of men. ThA0 4, 1, bhaga0 2, 13 -sayA ula. tri0 ( -zatAkula ) semDI bhAluso thI dhyAsa saiMkaDoM manuSyoM se vyApta. full of, containing hundreds of men. bhaga0 11, 10; na; jaNaittAra. puM0 ( janayitR ) utpA65; lutpana 42nAra. utpAdaka; utpannakartA, A gonerator; & produoer. ThA0 4, 4; jaga puM0 al. ( janaka ) bhAtApitA vagere. janaka; mAtA-pitA vagairaha. One who begets; e.g. a father, a mother etc. zrAyA0 1, 6, 1, 150 paMcA0 6, 6; jagaNa puM0 na0 ( janana ) utpatti utpati. Production; creation. "gaMbhIra roma darisa jANa" bhaga0 6, 56 nAyA0 1; uvA0 8, 246, paMcA03, 44, 6, 12; jagaNI. strI0 ( jananI ) bhAtA mAtA. A mother piM0 ni0 487; uvA 03, 1351 jaM0 pa0 5, 112; paMcA0 7, 36; - kucchimajbha na0 (-kukSimadhya) mAtAnI kSimAM mAtA kI kukSimeM in the Personal Use Only Page #795 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaNapaya] ( 783 ) [ jANa-ya womb of a mother. taMdu0 -gabha. minent,renowned in a country. puM0 ( -garbha ) mAtAnA garbhAzaya. mAtA kA "bhajihaya jaNabayappahANAhiM lAliyaMtA " garbhAzaya. the womb of a mother. paNha 0 1,4; --vagga. puM0 ( -varga) ne prava0 1381; samugha. dezoM kA samUha. a collection jaNapaya. puM0 ( janapada ) deza. deza. A or group of countries. bhaga0 3. country. utta0 6, 5; 6; -saJca. na. (-satya-janapadeSu dezeSu jaNaya. puM0 ( janaka ) pitA. pitA. A yad yadarthavAcakatayA rUDhaM dezAntare'pi tat father. prava0 4-nAma. puM0 (-nAman ) | tadarthavAcakatayA prayujyamAnaM satyamavitathapitArnu nAma. pitA kA nAma. mame of | miti janapadasatyam ) 6za prAranA satyanA one's father. prA. 4; peDiyo prAra. daza prakAra ke satya kA pahilA jaNava-ya. puM0 (janapada) deza; rASTra. deza; | prakAra. the first of the ten kinds rASTra. A country. utta0 26, 26; of truth. ThA0 10; --saJcA. strI. prAyA. 1, 3, 2, 113; 1, 6, 5, 164; ( -satyA-janapadamadhikRtyeSThArthaprAtapattinAyA. 1, 5,8; 12; 15; 16; 18; paraha. janakatayA vyavahAra hetutvAt satyA janapada 1,3; rAya. 282; nira0 1,1; panna. 11%B satyA ) satya mAnA 6za prAmAMnA jaM. pa. 2, 36; su. ca. 2, 4; bhaga0 2, palso 2. satya bhASA ke daza prakAroM meM 1; 5, 7, 6,10;6, 33, 13,6:15. 1: se pahilA prakAra. the first of the I0 prava0 868; kappa0 4, 86;-kallAgA . kinds truthful speech. panna0 12; stro0 ( -kalyANikA) 54vatI - 2 1. jaNia-ya. tri. ( janita ) 3panna yeta. cakravatA ko rAniyAM. my of the utpanna. Born; protluced. zrova. queens of a Chakravarti. jaM.pa. 26; nAyA0 1; bhaga0 6, 33; su0 ca0 -pAla. puM0 (-pAla -janapada pAla yati 1, 16; -pamAa. puM0 ( -pramAda ) iti janapadapAlaH ) shine| pAsaNAra; 224; pramAda utpanna yaye. jisako pramAda utpanna 21. deza kA pAlane vAlA; rakSakaH rAjA. hudhA ho vaha. one who has conthe protector of a country; a mitted an act of negligence. king. ova0 --piyA. puM0 (-pitR) shin| nAyA0 10; -moha. tri0 (-moha) utpanna pitA; pAsanA2. deza kA pitA; pAlane vAlA. yo che bhehi sate. jisane moha utpanna the father i. e. the protector kiyA vaha. ( one ) that has caused of a country. ThA. t; -purohiya or produced infatuation. bhatta. puM0 (-purohita janapadasya zAntikAratayA- 120; --saMvega. tri0 ( -saMvega ) mokSApurohita iva janapadapurohitaH ) dezamA zAMti misAlA panna thaye. jisakI mokSAbhilASA 2nA2; purezalita. deza meM zAnti karanevAlA, utpanna huI ho. ( one ) in whom a purohita. one who gives peace of desire for salvation has been mind to people;a religioas pre- generated. nAyA0 10; --hAla. puM. ceptor. zrova0-pahANa. tri0(-pradhAna) (-hAsa) 25 utpanna yayesa. jisako harSa hezamA 5(4. dezameM pradhAna, zreTha. pro- utpanna huA ho. (one) in whom joy Page #796 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagaNa] ( 784 ) [ jatiyavva has been produced. nAyA0 8; ova0 38; bhaga0 11, 1; jaeNa. puM. (yajJa) yajJa-nAgAhinI pUla-DIma. / jarANaija. na0 ( yajJIya ) ye nAmarnu tarA yajJa-nAgAdikI pUjA- homa havana A sacri- yayana sUtranu payAsamuM adhyayana. isa nAma fice; worship of serpents etc. kA uttarAdhyayana sUtra kA paccIsavAM adhyayana. bhaga. 6, 33; utta0 6, 38; nAyA. 1; 2; . Naine of the 25th chapter of ( 2 ) 21 21 paTavanI pUla. apane apana | Uttaradhyayana Sutra. sama033; iSTa deva kI pUjA. worship of one's aNujo0 131; wn special or farnily-deity. jarANaM. a0 (yaJca) 2 . jo kucha Any. jaM0pa0 jIvA03; -jAi. puM0 (-yAjin) thing; whatever. aova0 38; 40; 41 nA2. yajJa karane vAlA. one who nAyA0 1; bhaga0 3, 1; 5, 5; (2) thA; performs a gacrifice or wor- yA zanA bhATe. jisake kAraNa; jisa ship. grova0 -TU. puM0 (-artha ) yajanA vAste. by which; so that. bhaga0 3, prayogazAlA. yajJake prayojanavAlA. (one) 1; 5, 4; vava. 1, 23; nAyA0 14; having sacrifice or worship jarANAvaIya. na. ( yajJopavIta ) to. as a motive or end. " janaTThA yaja yajJopavit A gaered thread worn diyA " utta0 25, 7; --hi. puM0 (-pra. ____ on the body. bhaga013, 1; nAyA016; thim ) mA patanI ardhA, nA2. jarAha. a. ( yasmAt ) thA; bhATe. jisa bhAva yajJa karane ko utsuka. ( one ) | se; jisa liya. For which; from desirous of a sacrifice in a ___which. nAyA0 5; spiritual sense. "jamaThI gheyasAM muhaM" | jArahavI. strI0 (jAnhavI) // nahI. gaGgA usaM. 25, 16% nadI. The river Ganges. prava0 1242; jarANadatta. puM0 ( yajJadatta ) se nAmanA sAdhu. jatamANa. tri. (yatamAna.) balavAn . yatna isa nAma kA sAdhu. Name of an asce- vAna. Carefully trying or at. tic. kappa0 8; --vADa. puM0 ( -vATa ) / tempting; making efforts to yasa kA?; rii yajayAya chete sattA-12yA. | accomplish an object. zrAyA0 1, yajJa kA bADA; jahAM para yajJa hotA ho vaha | 6. 2, 4; 1, 4, 1, 126; sthAna. a place where a sacrifice | jati. a. ( yadi) mA " jai " za6. is performed. utta. 12, 3; -seTa. . dekhA "jai" zabda, Vide " jai " puM0 (-zreSTha-yajJeSu zreSTo yajJa zreSTaH ) uttama bhaga0 15, 1; yasa. uttama yajJa. the highest kind | jati. puM0 (yati ) sAdhu; bhuni. sAdhu; muni. of sacrifice. " bosa? kAyA saiyattadehA | An ascetic; a saint. paMtrA0 5, 33; mahAjayaM jayai jaeNasaTuM" utta0 12, 42; 10, 34; 12, 1; jaraNai. puM0 (yajJin ) 41 42nA2 tA5sanI jatiyavva. tri. (yatitanya) yala 425 // yoya. se mata. yajJa karane vAle tApasakA eka yarana karane ke yogya. Worthy of being Frat. Oce who performs al accomplished by efforts; worth sacrifice; a kind of an ascetic. I attempting. paMcA0 15, 50; Page #797 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jatu] ( 785 ) [ jattiya jatu. na0 (jatup ) sA; blegI. lAkha, paMcA0 6, 3; prava0 66; -abhimuha. vi. 7161. Lac; a dark-red trans- (-abhimukha) trA-mana yAne yAra parent resin. bhaga0 16, 2; sUya. 1, thayeTo-sa-bhu thye|. yAtrA-gamana karane 4, 1, 26; -kaMbha. puM0 (-kumbha) 15 ko taiyAra, sanmukha AyA huA prepared, no yA. lAkha kA ghaDA. a pot of lac. ready to set out or start. zrotra. sUya0 1, 4, 1,26; ~gola puM0 (-gola) 26; -paDiNiyatta. tri. (-pratinivRtta ) sA-mAnA gomo. lAkha -capar3I kA yAtrA rI pA. sa. yAtrA karake vApasa ajal. a globe of lac; a ball of lauTA huA. returned from travel, lac bhaga0 19, 3; -golAsamANa tri0 / pilgrimage ete. nisA. 6, 24; (-golasamAna ) sAgavA. lAkha ke -bhayaa. puM0 ( -bhRtaka-bhriyata iti gole jaisA. resembling a ball of bhanakaH sahAyo yAtrAyA bhatako yAtrAbhUtakaH) lac. bhaga0 19; 3, dezAntaramAM musApharI karatI vakhate sAthe jatta. pri. ( yattat )ote. jA; vaha; jo; so. no42. dezAntara meM yAtrA karate samaya saMga That-which; anybody. utta0 1, rahane vAlA naukara. a servant en21; yaged to serva during a foreign jatta. tri. ( yAvat ) ratuM. jitanA. As travel. ThA. 4, 1; --bhayaga. puM. much; to the extent to which. (bhUtaka) 353 za6. dekhA UArakA gacchA0 118; zabda. vide above. ThA. 4, 1; ----saMpa. jatta. puM0 ( yAna) yatta prayAsa madata. yatna; tthiya. tri. ( -saMpasthita ) mA pani prayAsa; mihanata. Effort; attempt; yAra yeta. yAtrA ko ko ( ke liye ) labour. dasa* 6, 3, 13; bhaga. 6, 33; jAne kA tatsara. bound for, preputpaMcA0 1, 26; (2) tri. yalapata. yatna- ed for starting on a travel or a vanta. full of effort; carefully pilgrimage. nisI0 6, 13; -siddha. attempting. AyA0 1, 1, 4, 33; puM0 (-siddha) = 2 gata samudranA jattA. strI0 (yAtrA) prayANa; arj. prayANa; yAtrA karI kSema kuzala-sahIsalAmata ghare nikalanA; ravAnA honA. Going; setting Ave te yAtrA si vAya. bAraha bAra out. zrova0 26; nAyA0 8; 1; (2) samudrayAtrA kSema-kuzala-sahIsalAmata karake ghara saMyama nirvAha, saMyama pAlana; tapa niyama para Ave use yAtrA siddha kahA jAtA hai. one saMyama; svAdhyAya AdimAM cittane lagAvavuM returning safely after twelve te saMyama nirvAha; saMyama pAlana; tara niyama sea voyages. rAya0 / saMyama; svAdhyAya Adi meM citta ko lagAnA. | jattiya. tri. ( yAvat ) rakSA; rasA amAobservance of ascetic rules guno. jitanA; jitane pramANa kA. Ag and practices; applying the much; of as much extent or mind to the study of scriptures proportion. utta0 30, 20; taMdu0 3; etc. "kiMte bhaMse jattA ? so milA?" bhaga0 3, 6, 8, 1; 13, 2; 19,7pini. bhaga. 18.10; nAyA05; utta23, 32; / - kAla. puM0 (-kAla) 2 mata. jitanA Vol. 11/99 Page #798 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jatto ] as much time; as much samaya. extent of time. ka0 maM0 5, 59; jatto. zra0 ( yatas ) methI ne pAsethA. From which; jisase, jisameM se; whence; fro ni0 87; jattha. 0 ( yatra ) yAM; nema; me sthase. > yA jisameM; jahAM; jisa sthAna para. Where; in which; at which place. aNujo 0 8; utta* 6, 26; nAyA0 60 nira0 4, 1; piM0 ni0 76; vava 0 1, 37; dasa0 5, 1, 21; 7, 6; nAyA0 13, 16, bhaga0 3. 1, 8, 1, 12, 4; 16, 7, veya0 1, 46, 4, 18; gacchA 0 78 pra0 75, 287; jattheva zra0 ( * yatrava - yatra ) nyA. jahAM; jisa sthAna para. Where; at which place. bhaga08, 6; 15, 1; jadA. a0 ( yakSa ) nyAre meM vamate. jaba; jisa samaya When; at the time when bhaga0 12, 6; jadi. 0 ( yadi ) dekho " jai " zabda " Vide " " ( 786 ) jai 26. jai bhaga0 11, 1, 20, 5 24, 20: jadicchitra. tri0 ( yAdRcchika ) yathes;i smAta maluM daivayoga se banA huA. Accidental; fortuitous. vize0 115; jadudaNa. puM0 ( yadunandana ) zrIkRSNa. zrIkRSNa. The god Krishna are jana. puM0 ( jana ) manuSya manuSya. A man. bhaga06, 33; vize0 56; janaya. puM0 ( * janaya ) tukho " jaNaya " za. dekho 29 zabda. Vide " jaNaya " 6. jayAya >> su0 ca0 1, 88 janava. puM0 (janapada) heza; rASTra, deza; rASTra. A country. niyI0 15, 17 janna. puM0 ( yajJa ) bhukho " jarANa "> zaha dekho "jaeNa jagaNa vize0 utta0 25, 4; 1882; jIvA0 3, 3; su0 ca0 4. 101; -TU. tri0 (-artha ) yajJa che praye jana jenuM evA; yajJamAM joDAye jisakA prayojana yajJa hai vaha; yajJa meM sammilita having a sacrifice for an end; engaged in a sacrifice. utta0 25, 7; - vAi. puM0 ( - vAdin ) yajJa vAdi; ajAmedhAdi dravya yajJanI sthApanA 32nA2. yajJavAdi; ajAmeghAdi dravya yajJa kI sthApanA karane vAlA. one who believes in the efficacy of sacrificing goats, horses etc. for religious purpose . utta0 24, 18: japa na0 ( jaba ) maMtrAhinA 5. maMtrAdi kA japa. Repeating or telling on beads of a rosary a religious formula of prayer etc. aNujo0 26; jampa strI0 ( japA ) bhInArtha gujhAno choDa cinAI gulAba kA paudhA. A plant of China rose. rAya0 53; jappa. puM0 ( jalna ) vuteH bhovu te. baDabaDAhaTa karanA; bolanA. Prattle; act of speaking at random. ThA0 6 japa bhai zra0 ( yatprabhRti ) meM avathI; pAthI; nyArathI. jisa kAla se; jisa samaya se jaba se. From the time when; since the time when. " jampabhidaM ca aaN ajha esa dArae ' kappa 4, 60; bhaga0 10, 4; nAyA0 dha0 jaM0 pa0 2, 31; " Vjama dhA0 II. ( yam ) viSamatA TAlI sabhuM viSamatA miTA kara yogya sthiti meM rakhanA. To make even; to place in order by removing inequa lites. ( 2 ) nivRtta . nivRtta honA. For Private Personal Use Only " Vide " [ jama dd Page #799 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jama] ( 787 ) [jamaga to retire; to cease from. effects. uta. 25, 3; --devakAiya. jamAvei. pre0 nisA. 1, 40, puM0 ( devakAyika ) ma yatA yAnI jama. puM0 ( yama ) prAtipAtavirati Adi se 11. yama devatAoM kI eka jAti pAya malAna1. prANAtipAtavirati prAdi pAMca a group of the gods known mahAvrata. The five major vows us Yama Devittis. bhaga. 3, 7; such as abstaining from killing -purisa saMkUla. vi. ( -puruSasaMkulaetc. " jAyai jamajami" utta0 25, 1; yamasya dakSiNadikSAlasya puruSA ambAdayo ThA02,3; (2) tathA sAnA dakSiNa suravizaSAstaiH saMkulA the te tathA ) 52mAhizAnA sopAnu nAma. zakra va izAna iMdra dharmI kathI vyApta; jamapurU'; paramAke dakSiNa dizA ke lokapAla kA nAma. dhAbhAsAyI sa. parama adharmiyoM a name of the guardian deity se vyApta; yama puruSa parama adhama manuSya se of the southern quarter of vyAkula. full of demons known Sakra and Isanendra. ThA0 4, as Paramadhamis. paraha. 1, 1; 1; vize0 1883; sU0 50 10; bhaga -purisasaMnibha. tri0 (-puruSamajhima ) 3, 7; jaM0 pa0 parAha . 1, 1; (3) bAsI parabhAdhAnAnA . paramAdhAmI ke samAna nakSatrane adhizAtAva11. bharaNI nakSatra kA krUra. ( cruel ) like a demon zrAdhiSThAtA devatA. the presiding known as Paranmadhami. parAha . deity of the constellatiou Bha. 1, 3, --loiya. puM0 (-laukika ) 52mA. yani. aNujA. 131; sU. pa. 10; jaM. bhAbhI pore yamale vAsI heyatA. paramAdhAmI pa0 7, 157; ThA0 2, 1; -kAiya. pu. Adi yama loka vAsI devatA.. god (-kAyika) dakSiNa ta25nA yama nAya. living in Yamaloka; e. g. a dakSiNa dizAke yama jAtike deva. // deity Paramadhami etc. sUya. 1,12,13; of the south belonging to the | jamaia. na0 ( yadatIta) ye manu bhuu5||7|| kind known as Yama. 'paNha0 1,1; sutranu 15 bhu yayana. isa nAma kA sUya - bhaga03,7; ~~-janna. puM0 (-yajJa) yA sA, gaDAMga sUtra kA 15 vAM adhyayana. Name satya, asteya, bramhacaryA ane aparigraha e of the 15th chapter of Siya5 yama-yama 5 53; pApa 4. ahiMsA, gadaiiga. sama0 16; 23; satya, asteya, brahmacarya, va aparigraha ina pAMca jamaittA. saM0 ke0 a0 (niyamya) mAtIne yama -saMyama rUpa yajJa. bhAva yajJa. a saeri- jamAvaTa karIne ati paricita karIne vAraM. fice taken in a spiritual sense 12 tI rI maasii||2 thAne. jamA consisting of the observance of kara; ati paricita karake bArabAra prAti five rules or vows viz, abstain- kara ke; mAhitagAra hokara. Having ing from killiny, truthfuluess, fixed or settled; having become abstaining from theft, abstain. thoroughly farniliar with. To ing from sexual intercourse and non possession of worldly | jamaga. puM. (yamaka) 112 uta21 kSetra. Page #800 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jamagasamagaM] ( 788 ) [ jamala bhAnA se nAmanA pata. "kAhaNaM bhaMta uttara Jamadagni; Purasurima. jIvA. kurAe kurAe jamagA nAma duve pavyayA / 3, 1; pagaNatA ?" jIvA0 3, 4, jaM. pa. bhaga. jamappabha. puM. (yanaprabha ) yamaranA chadra yama14, 8; (2) sabhA tapAsI devatA rendranAyanAmanI satpAta pati. yamadeva ke nAma. jamaga parvatavAsI devatA kA nAma. indra camarendra kA isa nAma kA utpAta parvata. Name of the god residing on Name of a mountain which the Jamaga mountain. 1o 40%, was the abode of Chamaren. 115; aova0 31; jIvA03, 4, -pavaya dra, the Indra of the Yaina puM0 (-parvata / me| 85sA zahanA , gods. ThA0 10; 23 a. dekho kAra ke zabda | jamala. tri. ( yamala ) samayiye 29su; kA dUsare naMbara kA artha. vide above. so sa 013 I. samazreNI meM jaM. pa0 4, 88, 6, 125; sama0 1000; rahA huA; eka sarIkhA; lagolaga rahA huA. jamagasamaga. a. ( yamakasamakaM ) asAthe; Reinaining in a straight line; yugapat / vate. eka sAtha; yugapat ; in juxtaposition. uvA0 2,64, ekahI samaya para. At one and the prova0 30; rAya0 33; nAyA0 1; 8; 1; same time; simultaneously. jaM. jIvA0 3, 1; 4; jaM. pa. bhaga* 15, 1; pa. 4. 88; 4, 57; jIvA. 3, 4, prova. 16, 3: ( 2 ) na0 se nAma sonu 31; vivA0 1; 7; nAyA. 4,8; bhA0 11, 2pa kRNAsudevatA vairI vidyAdhare dhAraNuM 10; uvA0 4, 148; 153; kappa0 5, 10135 anu. isa nAma kA vRda ki jisakA rUpa jamagA. strI. (yamakA) : ghananI 204- kRSNa vAsudeva ke zatru vidyAdharane dhAraNa kiyA dhAnI. jamaka devatAkI rAjadhAnI; jamaka devatA thA. name of a tree into which kA pATanagara. The capital of the a Vidyadhara who was an gods known as Jamaka. jovA. enemy of Krisna Vasudeva 3, 4; jaM0 pa0 4, 88 hid metamorphosed himself. jamaNiyA. strI0 ( yamanikA) iwi | paNha0 1, 4, -juyala. na0 (-yugala) 21vAnu sAdhunu me| 854211. dAhinI sarakhe sarakhI jeDa; samaNiye rahela je. bagala meM rakhanekA sAdhukA eka upakaraNa. An yugala; samazreNI se rahA huA. a pair; u article used by a Sadhu and couple with its two members kept in the right arin-pit. ThA06; in juxtaposition. rAya0 112; jamadaggi. puM0 ( jamadagni ) me nAmanA me -paya. na. ( -pada) mA sAmAna tA5sa: 52zurAmanA 1i1. isa nAma kA eka ye the ; ma 325483343 tApasa; parazurAma kA pitA. Name of a 24153550; sAbhAM par3edA mA4 sAlAna saint who was the father of eka jamala pada ane bIjA ATha AMkaDAnuM Parasurama. jIvA0 3, 1; -putta. samasa pa. pATha ATha aMka kA eka puM0 (-putra) mananA putra; parazurAma.. samUha; jaisA ki, 32548635, 26353550 parazurAma, jamadagni putra. the son of | isa meM pahile ATha aMka kA eka jamala pada; Page #801 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jamalattA] ( 6 ) [jamma va dUsare ATha aMkoM kA dUsarA jamala pada. (185105 nathI. antagaDadazA kA chaThA a numerical sum containing 8 adhyayana ki jo philahAla upalabdha nahIM hai. figures; e. g. 32548635. aNujo. wame of the 6th chapter of 145; panna0 12; ~~-pANi. puM0 (-pANi) Antagadadasa (it is no longer bhuSTi. muTThI. the fist of a hand. bhaga0 extant). ThA0 10; jamigA. strI. (yamikA) Ama tatA jamalattA. strI. (yamalatA) // 54. yuga tAnI 200/40. jamaka parvata ke devatA latA. State of being a pair. kA pATanagara. The capital of the vivA04; gods esiding on the Jamaka. jamaliya. tri. (yamalita-yamalaM nAma sajAto. / jaM. pa. 4, 883; yayoryugmaM tat saMjAtameSAM te yamalitAH) hiza- jamiya. tri. ( yamita ) niyantrita rekha. mAM samarezIme 231. ekahI dizA meM sama- | dizA dikhAyA huzrA. Guided; governzreNI meM sthita. Remaining in jux. | ed. mu. ca0 1, 26 taposition; remaining in jamuNA. strI0 ( yamunA ) manA nahI, yamunA strnight line zrova0 bhaga0 1, 1; nadI. The Jamuna river. su. ca. jamA. strI. ( yAmyA-yamo devatA yasyAH sA 56 yAmyA) dakSiNa dizA. dakSiNa dizA. The jamma. puM. na. ( janman ) -ma; patti. southern direction. 17.7. 99. 1; utpatti; janma. Production; birth. (2) yamanI pAvanI pAnI. yada deva kA nAyA. 1, 2, 13, 16, 16; nAyA. gha. pATanagara. the capital of gort bhaga. 6, 33, 15, 1; su0 ca0 1,187; Yama. bhaga. 10,5; 306 3. 183; vize0725; dasA. 6, 1; jamAli. puM0 ( jamAli ) se nAmAnA kSatriya nira. 1, 1; ova0 43; saya 1, 1, 1, rAjakumAra; mahAvIrasvAminA jamAI ke 23; piM. ni. 75: uvA0 2, 113; kapa jeNe prabhu pAse dIkSA lIdhI ane pAchalathI 2, 18; prava. 5; bhatta0 164; -jarAme 55 yAvyA. isa nAma kA kSatriya maraNa. na0 (-jraamrnn).bh-012| sane rAjakumAra, mahAvIra svAmI kA javAMI ki bhara janma jarAmaraNa. birth, old age jinhoMne prabhu ke samIpa dIkSA lI aura phira and death. paraha01,3;-jIviyaphala. eka paMtha kI sthApanA kI. A Ksatriya na0 ( -jIvita phala ) bharU5 lAvata prince, the son-in-law of Maha- 32. jIvita phala. the fruit of life. vira Svami who received Diksa bhaga. 15, 1; nAyA. 13; -gagara. na. from him and afterwards ( -nagara) ri -ma thAya te nagara. founded a sect. " tatthaNaM khattiyakuMDa. jisa jagaha janma huA ho vaha nagara. the gAme Na yare jamAliNAma khAttaya pAre pari- town where one is born. jaM.pa. vasai" bhaga* 6, 33; nAvA0 8; nira0 4, 5, 122, 5, 117; ~~Nayara, na0 (-nagara 1; ThA0 7, 1; --- prajjhayaNa. na0 (-a. yasmin nagare yasya janma bhavati tattasya dhyayana ) ta 6zAnuM 6 adhyayana ! janmanagaram ) bha nA2, pani sthAna; Page #802 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jammaMtara] ( 760 ) [ jaya bhAbhamA ma thayo hAya te gAma. janma ; avatAra. janma; utpatti; avatAra. nagara; utpatti sthAna. the town where Birth; production; incarnation. tome is born; birth-place. jaM. pa. " jammaNa jarAmaraNa karaNa gabhIra dukkha 5,123; -daMsi.tri0(-darzin )-manA pakkhubhitra" paraha. 1, 3, nAyA01; 5; 8; 12|250pne nA2. janma ke vAstivika bhaga0 11, 13, 12, 7, 18, 2, 25, 6, svarUpa ko dekhane vAlA. ( one) who jIvA0 1; aova. 21; aova0 31; aogha. understands the realnature of ni0 116; jaM0 50 5, 112; aNujo0 15; birth (life). " je gabbhadesi se jamma 154;nira02,1; -cariya. na. (-caritra) dasi jejammadasi se mAradasi' pAyA0 1,3, ourmaritra; 941 yaritra. janma caritra; 4,125;-dosa puM0 (-doSa) ma sa. jIvana caritra. account of one's life; lAvI hoSa-1-manI mos. janma doSa. the biography. rAya. 5; -cariyaH defect from the very birth.ThA010; Nibadva. na0 (- caritranibaddha ) tIrthanA -nakkhatta na0(-nakSatra) manuM nakSatra. janmAbhiSekanA dekhAvavAluM 22 nATakamAMnuM janma nakSatra. the natal star. kappa. 5. tIrthakara ke janmAbhiSeka ke dRzya vAlA 5, 128;-paka. tri.(-pakva) -bhathI nATaka; 32 nATakoM meM se eka. a drama. potAnI bheTe 5.43 janma se hI-svayaM tic performance showing the paripakva banA huA. fully developed birth of a Tirthankara; one or mature from the very of the32 dramas. rAya.-bhavaNa na0 birth. vivA0 1,8; -phala. na0 (-phala) ( -bhavana ) prasUti 52 prasUti ghara. a 7nuprayo1. jIvana kA phala -prayo Jying-in chainber. 0 50 5; jana. the aim or object of life. 112;-maha. puM0 ( -maha ) ma paMcA0 8, 3; -bhUmi. strI0 ( -bhUmi ) mahotsava. janma mahotstra. festivity in ma bhUbhi; mAtR bhUmi. janma bhUmi; mAtR | conneetion with birth. bhaga03, HIA. birth-place; mother-land. -mahimA- puM0 (-mahiman ) bhanmotsa5. " avasesA titthayarA nikkhatA janma janmotsava. festivity in connection bhUmisu" sama0 pa0 231; -samaa. puM0 with birth. bhaga0 14, 2; jaM. pa. 5, ( -samaya ) bhne| mata. janma samaya. 112; 113; ___ the hour of birth. prava. 5 jammA. strI0( yAmpA) dakSiNa hizA. dakSiNa jammaMtara. na0 ( janmAntara-anyajanma janmA- | dizA. The South. prava. 764; ntaram ) anya bha; pUrva ma. pUrva jaya. dhA* I. (jI) 7ta; 45 mevA ; janma. Previous birth. gacchA0 6; / ittala pAbhavI. jaya prApta karanA; saphalatA bhatta0 166; --kapa. tri0 (- kRta ) pAnA. To conquer; to succeed. G-mAMtarabhA 21. pUrva janma meM kiyA huA. jayai-ti. su.ca01,1; utta07,31naMdI.1; done in the previous life. Itazio jayaMti. jaM. pa. 7, 152, jaitthA . bhaga. 7,6; jammaNa. na. (janman ) 1; patti; 3504. | jayittA. ThA03, 2; Page #803 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaya] ( 761 ) [ jayaMta jayaMta. utta0 4,11; jaM0pa0 piM0 ni0160; sama, paM0 242;-NAma. puM0 (-nAman) jaittae. he. kR. bhaga0 7, 1; 145 nAme 11 mA yatI .. jaya nAma kA 11 V jaya. dhA* I. ( yat ) bhanata 42vI; yala vAM cakravartI. name of the 11th Cha 42vA; 146]! 42vI. mihanata karanA; yatna kravarti. ThA0 10; utta0 18, 43; karanA. To exert oneself; to en- -sadda. puM0 (-zabda) 15 thaa|me| deavour. za06. jaya ho aisA zabda. the exelajayai. utta0 31,7; mation 'victory! victory!'. "74jaye. vi. sUya. 1, 2, 3, 15; saddagdhosaeNaM" bhaga0 6, 33; grova0 31; jayasu. piM0 ni0 45 kappa. 4, 62;-jaya. puM0 (-jagat ) jayaMta. va.kR.utta0 24, 12; piM.ni.190 saMsAra; so duniyA. saMsAra; loka. world. jayatanta. sUya0 1, 2, 1, 11%3 ly existence; the world. HITO?", jayamANa. 1,4,1, 126; 1, 6, 2, 183; 2; 3; -guru. puM0 (-guru ) satanA gu3 1, 6, 1, 21; zrInezva2. jagat ke guru; zrI jivezvara. the jaya-zra. puM0(jaya)zatrusone tAte; vi05. world-teacher; Jineswara. su0 ca. vijaya; zatraoMko jItanA. Victory.grova. 2, 361; paMcA* 4, 33;-pasiddha. tri. 11;dasa0 7, 50; naMdI0 5; kaMpa. 1, 5; (-prasiddha ) 04 // // 2. jaga jAhira; loka 4, 67; nAyA0 1; 3; 16: bhaga 3, 1; 2; prasiddha prakhyAta. famous; well-known. 7, 6 6, 33; gaya. 3.9; panna0 2; (2) su. ca. 1, 28; ~ pahu. puM0 (-prabhu) e nAmanA vartamAna avasa piNane 11 mA gatanA pramu. paramezvara. the lord nA. isa nAma kA vartamAna avapiNI of the world; the supreme kA 11 vAM cakravartI. name of the being. su. ca. 1, 380; ---puMgava. 11th Chakrawarti (sovereign ) tri0 (-puGgava ) mA zreSTa. jagata meM of the present cycle. jaM. zreSTa the greatest or the best pa. 3, 44; utta0 18, 43; samaH in the world. su. 2, 677; pa0 234; (3) me nAmanI trI | jayaMta. puM0 ( jayanta ) suDApanA yAra 62. sAhema mane terasa se nae tithiyo. isa bhAnu pazcima ta25, 62. jambUdvIpa ke cAra nAma kI tRtiyA aSTamI va tRyodazI ye tIna dvAroM meM se pazcima dizA ke tarapha kA dvAra. tithiyAM. name of the 3rd, 8th and The western gate of the four 13th day of a fortnight. ja. pa. gates of Jambu Dvipa. " kahiNaM 1; (4) ye nAmatI se vatA. isa nAma | bhaMte jaMbU dIvasta jayaMta NAma dAre parANate" kA eka devatA. name of u god. bhaga. jIvA. 3, 4; jaM. 50 (2) 45ta nAme 3, 7; (5) 13 mA tIrtha 52ne prathama pAMca aNuttara vimAnamAMnuM trIjuM vimAna mikSA mApanA gara5. 13 veM tIrthaMkara ko enI sthiti 32 sAgaropamanI che e devatA prathapa bhikSA denevAle gRhastha. a house- 1 mahine zvAsocchavAsa le che ene 32 holder who was the first to give ra va kSudhA mAge che. jayaMta nAma ke alms to the 13th Tirthatikara. pAMca aNuttara vimAna meM se tIsarA vimAna: Page #804 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayaMta ] ( 762 ) [ jayaMtI isa devatA kI sthiti 32 sAgaropama kI hotI hai. 16 mahine meM ye devatA zvAsocchvAsa lete haiM aura inheM 32 hajAra varSa meM kSudhA lagatA hai. the third of the five principal celestial abodes known as Jayanta. The lifeperiod of the gods of this abode is 32 Sagaras. They breathe once in 16 months and feel hungry once after every 32 thousand years."vijaye vijayaMte jayaMte aparAAjae savaTThasiddhe" ThA0 5, 3, 4; sama0 32; bhaga 05, 8 28, 24; nAyA. 8 prava. 11513. (3) te vimAnavAsI yatA. usa vimAna meM , rahane vAle devatA. gods residing in ! celestial palaces or abodes.. sama0 utta* 36, 213; panna. 1; ( 4 ) meru parvanI uttara dizAe AvelA cakavara patanA mAmAMnu 7 bhuTa. merU parvata / kI uttara dizA ka tarapha Aye hue rUcakavara parvata ke ATha kUTa meM se sAtavAM kUTa, the 7th of the eight summits of Ruchakavara mountain situsted to the north of Meru. 310 4; (5) sAvatA yAvAsImA yanA2 prathama mahena. AgAmI covIsI meM hone vAle prathama baladeva. the first Baladeva of | the coming cycle. sama0 pra0 242; / (1) va sena sUrInA yA2 ziSyamAMnA | trIjA ziSyanuM nAma ane tenAthI nIkalela | pArnu nAma. vajrasenasUrI ke cAra ziSyoM meM se tIsare ziSya kA nAma va unase nikalI huI zAkhA kA nAma. name of the third of the four disciples of Vajrasena Suri as also the | school that sprang from him. kapa0 8; -pavara. puM0 (-pravara ) trI anusa2 vimAna. tIsarA anuttara vimAna. the third chief celestial abode known as Anut ara. nAyA. 8%3; jayatI. strI. ( jayantI ) azAMnI namarI nivAsI jayaMtI nAme mahAvIra svAmInI moTI vi. kauzAmbI nagarI nivAsI jayantI nAma kI mahAvAra svAmI kA bar3A -zrAvikA. Name of the great female disciple of Mahavira Svami living at Kaosa nbi. bhaga0 12, 2; (2) sAtamA sasavanI bhAtAnAma. veM baladeva kI mAtA kA nAma. name of the mother of the seventh Baladeva. sama0pa0235; ( 3 ) sAtamI dizAmA21. sAtavIM dizAkumArI. the seventh Dishkumari. ( 4 ) sarvAgrahanI cAra agramaDivImAMnI trI samaliSAnu nAma sarva grahoM kI cAra zragramahiSI meM se tIsarI agramahiSI kA nAma. name of the third of the four principal queens of the planets. jaM. 50 5, 114; jIvA0 4; ThA0 4, 1; bhaga0 10, 5; ( 5 ) mahAyinI bhujya rAdhAnI. mahAvapra vijaya kA mukhya pATanagara. the chief capital of Mahavipra Vijaya. jaM. pa. ThA. 2, 3, (6) uttara dizAnA na patanI ye pazcimI vAyarnu nAma. uttara dizA ke aMjana parvata kI pazcima tarapha kI eka bAvaDI kA nAma. name of a well situated to the west of the northern mountain, Anjana. jIvA0 3, 4; prava0 15.3; (7) 55vADIyAnI 562 zanimAMnI bhI trinu nAma. pakSa kI 15 Page #805 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayaghosa] [jayajaya rAtriyoM meM se havIM rAtri kA nAma. name of the ninth of the Afteen mights of a fortnight. jaM. pa. sU. pa0 10; (8) sAtamA tIrthanI pratrayApAvalInu nAma. sAtaveM tIrthaMkara kI pravajyA pAlakI kA nAma, name of the palan. quin used by the seventh Tirthankara while accepting asceticism. sama0 pa0 231; (6) me nAmanI zA. isa nAma kI eka zAkhA. a school of this name. kappa. 83 jayaghosa. puM0 ( jayaghoSa) nAmanA / muni ke je kAzImAM brAhma kulamAM janmela hatA. prathama veda dhamane sArI rIte abhyAsa karyo hato. pAchalathI gaMgA nadIne kAMThe ekeka prANa bIja pratipakSI prANIothI, galatA joI vairAgya pAmI jaina dIkSA aMgIkAra karI, mahA jJAnI ane tapasvI banyA mAsa khamaNane pAraNe pitAnA bhAI vijaya dhAne AraMbhela yatamAM bhikSA levA AvatAM bra ghaNAe tiraskAra karyo, tathApi tenI darakAra na karatAM brAhagu dharma ane brAhaNa zabadanuM kharU rahasya prakAza jeNe vi045 dhepane pIkSA yApI isa nAmake eka muni jo ki kAzImeM brAmhaNa kula meM janme the. prathama veda dharmakA acchA abhyAsa kiyA / thA, pAcha se gaMgA nadoke taTapara eka 2 prANI anya pratipakSI prANI dvArA nigalA jAtA huzrA dekha thairAgya prApta ho gayA. jainA dIkSA aMgikAra karake baDe jJAnI aura tapasvI bane. mAsa khamaNa (eka mAsakA upavAsa) ke pAraNe | ke dina apane bandhu vijayaghoSa ne prAraMbha kiye hue yajJameM bhikSA lene ko gaye kintu brAhmaNoMne tiraskAra kiyA, paraMtu usa kI paravAha na karate vrAmharapa dharma va brAmhaNa zabda kA yathArtha rahasya kA prakAzana kara vijayaghoSa ko bhI Vol. II/100. dIkSA dI. Name of an ascetic of Benares and born in a Brahman family. First he had studied Vedism well, but afterwards when he saw on the bank of the Ganges every acquatic creature being devoured by the other rival creature, got disgusted of the worldly life, became a Jaina ascetic and acquired a vast knowledge and practised an austerity. Once on the day of breaking it fast of one month he went to bey abos to the place of Sacrifice which his brother Vijaya Ghosa had begun but without any regard for being rebuked by the Brahmans explained vividly the meaning of the Vedic religion and of the word Bralimana winned his brother and initiated him in lhis order. utta0 21, 1; jayajaya. puM0 ( jayajaya ) 15 thAme: 5 thaame| yo pani. jaya ho jaya ho aisI dhvani. The exclaimation Jaya ! Jaya ! ( victory ). bhaga0 6, 33; -rava. puM0(-rava) 45 thAye the| mazI. pAya za6. jaya ho aisA AzIrvAdavAcaka zabda. the benedictory exclamation Jaya, Jaya ( victory ). bhaga0 1,33;-sadda. puM0 (-zabda) 85 85 mevA mAzAha zA.jayajaya aisA AzIrvAda zabda. The benedictory ex. clamation Jaya Jaya (victory). Page #806 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayaNa] ( 764 ) [jara ova. jaM. pa. 5, 122: bhAra. isa nAma kA eka rAjakumAra. Name jayaNa. na0 (yajana) abhaya he te. abhaya dAna / of a prince. " gaMgeyavidUrahoNa jayahaha" car. Giving assurance of safe- nAyA. 16 ty. paraha. 2; 1; | jayamANa. tri. ( yatamAna) yatna 52. yatna jayaNa. na0 ( yatna) prAzInu 215 42. karatA huA. Endeavouring, striv. prANI kA rakSaNa karanA. Protection of ing. paMcA0 15, 11; living beings. paNha0 2, 1; (2) | jayA. a. (yadA ) yAre; pamate. jaba; yalla 423 / te; udhama 42 te. yatna karanA. jisa samaya. When. nAyA. 13;7; 11; effort; exertion. nAyA0 1; paNha0 2, 16: nAyA0 dha* bhaga. 5, 1; dasA. 5, 1,-(NA)pAvaraNijja. na0(-zrAvaraNIya) 32,10, 1; dasa0 4,4; aova0 12; utta. jethI prayatna-udyamamAM aMtarAya paDe tevI 25, 16; vize0 62; ka. gaM0 2, 7; manI me pratI. jisa se prayatna- jayA. strI. ( jayA) mAramA tIrtha42 vAsu. udyama meM vighna ho aisI karma kI eka prakRti. pUyanI mAnu nAma. bArahaveM tIrthakara vAsua kind of Karma which pUjya kI mAtA kA nAma. Name of hinders efforts. bhaga 6, 31; the mother of the twelth Tir. jagaNA. strI0 ( yatanA) andl; samAsa maryu thankara, Vasupinjya. sama0 50 patanamA upayoga savA te sAvadhAnatA- 230, prava. 11; (2) trI04, 24ma sane yukta zrAcaraNa: hareka kArya meM upayoga rakhanA. terasanI vinA nAma. tRtIyA, aSTamI aura Cautious behaviour; making trayodazI kI rAtriyoM ke nAma. mame of every action useful; proper the 3rd, 5th and 13th uight of circumspection. utta0 24; zrIva a fortnight. sU0 50 10: ( 3 ) yathA 21; piM. ni. bhA. 26; nAyA. 5; yavatI nI tr| (2). cauthe cakravatI kI bhaga0 18, 10; paMcA0 4, 10, 7, 26; nA. the wife of the fourth ChagacchA0 80 kravarti. sama0pa0 234; (4) me jayaNA. strI0( jayanA ) dhI gati 52 ta gatanI bhi. eka prakAra kI miThAI. / bhesave mevI yatAnI gati. sarva gatiyoM kind of sweet-meat. jaM. 50 5, ke Upara saphalatA prApta kare aisI devatA kI 112; gati. The gait or the speed of / jayAramayAra. puM0 (jakAramakAra) 4422 gody which is the highest of rU.5 maza6. jakAra makAra rUpa apazabda. all, "jayaNAe gaie" kappa. 2, 27, A corrupted word having the nAyA. 1; bhaga. 3, 1; rAya. 26% ___sound * ja' and 'ma'. gacchA0110; jayaNA. strI. ( yatnA) samatimA prA2nI /jara. dhA* I, II. (z2a ) 0755 52. yatanA-vi. samyaktva meM chaH prakAra kA jIrNa karanA To grow old; to decay. viveka. The six forms of discrimi- jarehi. pAyA0 1, 4, 3; 135; mation in Samyaktva. prava0 641; / jara. puM0 (jvara ) tAra; me tne| 1. jayadaha. puM0 ( jayadratha ) ye nAmanA me 204- bukhAra; tApa; eka prakAra kI bimArI. A Page #807 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jarA ] kind of disease; fover jIvA0 3 3 vize0 1204; nAyA0 1 5 13; bhaga0 7, (2) na0 saMtoSa saMtApa onragement, jIvA0 2, 13 samaNa. na0 ( - zamana ) tApane zAMta 2 bukhAra ko zAnta karanA cessation of fever. paMdA 4, 26 * jaggA tri0 ( jaratka ) Old; worn out. civA" praNutta0 3, 1; jaragga. puM0 ( jaradgava ) gharaDe saha vRddha baila. An old ox. ( 2 ) 0421 - nAmanuM - ( 765 ) . jI " jaraga ovAha purAnA. 2. jaraka-kha nAma kA jAnavara. A kind of animal. ata0 3 13 jaraggava puM0 ( jaranava ) gharaDe lakSa vRddha jaragAvapAe baica An old ox. 16 39 . azuta0 3 1 sU0 1, 3, 2, 21; jaraDha. tri. (jaraTha ) purAtana jI Old aged zradha0 niM0 737; ova0 jaraya puM0 ( jaraka ) pahelI rano bherudhA nirAvAsa pahilI naraka kA meru se dakSiNa tarapha kA eka narakAvAsa. An internal abode to the south of Meru of the first hell ThA0 6 1 jarayamamjha puM0 ( jarakamadhya ) pahelI na nAvAsI pahilI uttara dizA tarI ; gu. vRddha; decayed. naraka kA uttara tarapha kA eka narakAvAsa. The northern internal abode. of the firat hell ThA 6, 1 jarayAvanta puM0 ( jarakAvata ) paDelI na pazcima dizA tara pahilI narka kA pazcima dizA kA eka narakAvAsa The western hell-abode. of the first hell region. ThA0 6 10 jarayAbasiThTha. puM0 ( jarakAvaziSTa) paDelI narakane dakSiNu dizA taranA eka mDa TA naravAsa. pahilI naraka kI dakSiNa dizAke ora kA isa nAmakA baDA narakAvAsa. A big hell abode of the first hell region situated in the south to6, 1 jarasa. puM. (jaraca) (C eka jAtikA pazu. brute jIvA0 3, 30 jarA.. strI0 ( jarA ) dhApa vRddhAvasthA, vRddhAvasthA Old age; decline of age. jIvANaM bheta kiM jarA soge ?" bhaga0 16, 2 bhaga0 2, 1, 3, 7, 7, 6; 6, 33; nAyA0 1; 5; 17; vize0 3170; panna0 2, dasa0 660; 8, 26 saMsthA0 32; pro0 21: bhatta0 14, 1643 zrAva 2, 5 utta0 4, 1 13, 26 AyA0 1, 3, 1 108 sU0 1, 1, 1 26: jaM0 pa0 7, 153; sU0 pa0 20; su0 ca0 1, 235 -- jajjariya tri0 ( jarjarita ) thI thaye. jarAse jIrNa. old; infirm; decayed bhaga0 16, 4 maraNa. na0 ( - maraNa ) 42rA ane bharaNu. jarA va maraNa. old age and death Ava 2, 50 jarA uzra. tri0 ( jarAyuja ) 042.5 ra sAthai janma pAmadgAra; garbhAzayathI janma pAmatAM manuSya ane pazu. jarAyu sAtha meM janma lene vAlA; garbhAzaya se janma pAte hue manuSya va pazu Born from the womb; viviparous sUrya0 1, 7 1 prava0 1250; AyA 1, 1, 6, 48; dasa0 4; jIvA0 3, 20 jarAuja tri0 ( jarAyuja ) / uzra 06. dekho Vide " jarAuca " 16 jarA 16 jarAuna zabda. " [ jarAuja 19 nanu maMgalI pazu. A kind of ThA. 7. 1: 29 Page #808 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jarAuya] ( 766 ) [ jalA jarAuya. tri. (jarAyuja ) mA " jarA- | Attacked with fever. su. ca. ua" za6. dekho " jarAuna " zabda. 13, 54; Vide " jarAu " a.yA0 1, 1, 6, jaria. tri. (varita ) 152-tAra mere 48; dasa0 4; jIvA03; yA. jvara, tApa Adi rogavAlA. jarAkumAra puM0 ( jarAkumAra ) 65 vazanA Attacked with fever. 4. ni. me ubhAra ra ethe ra mala 572; 582, sUya. 1, 7, 11; prava0 112; bhAta thaze sebha nemanAya sAyAne prazAthI jarUlA. strI0 ( jarUlA ) yA2 driya pAlo te pAtakamIthI bacavAne je kosaMbI vanamAM | me 1, cAra iMdriya vAlA eka jIva. A rahetA hatA chatAM daiva yoge kRSNa mahArAja | four-sensed creature. pana0 1; tyAM cIyayA ane bhArane hAthe jala. na0 ( jala ) pANI; 4. jala; pAnI. bhAta thayu. yAdava vaMza kA eka kumAra ki Water. nAyA* 1; 2; 4, 8; 18; bhaga. jisake hAtha se kRSNA mahArAja kI mRtyu hone 2, 1; 5, 7; 42, 1; naMdI0 7; vize. vAlI thI. nemanAtha bhagavAnane yaha bhaviSya pragaTa 206; ova0 21; utta0 36, 50; ka. gaM. kiyA thA aura pAtaka se bacane ko jisa 1, 16; bhatta0 126; prava0 477; ( 2 ) kosaMbI bana meM ve rahane lage the vahAM bhI jakAta tathA jalaprabha idranA prathama lekakRssnn mahArAja jA caMDe aura jarAkumAra ke pArnu nAma. jalakAnta va jalaprabha iMdrake hAtha se mRtyu huI. A Yadava prince prathama lokapAla kA nAma. name of the at whose hands Krisna was to first Loka pala of Jalakanta and meet his death. Owing to the Jalaprabha Indra. jaM. 10 4, 74; manifestation of Nemanatha, he ThA04, 1; bhaga* 3, 8; (3) 14 // . 11sed to reside in the forest of jala ke jIva. in uquatic animal. Kosambi for saving himself ka. gaM0 4, 13; (4) 52; pasI!. firom sin, where too Krisna pasInA, prasveda. sweat; perspiration. happened to come and was nAyA, 1; (5) 32yAna tanAva kore. killed at the hands of Jara jalasthAna vagairaha. A store of water; Kumara. aMta. 5,1%3B a pond etc. dasA0 7, 1; -aMta. jarAsaMdha. puM0 ( jarAsaMdha ) 07 rano puM0 (-anta ) pAthAnA aNt-ch|. jala 2014 navamA prati vAsudeva. rAjagRha nagara kA kA aMta-bhAga. depth of water. bhaga. rAjA; nava meM prati vAsudeva. The king 6, 5; - abhiseya. na0 ( -abhiSeka ) of Rajagriba; the ninth Prati- pAthI nahAte. jala se snAna karanA. Vasudeva. paNha 0 1, 4; bathing with water. bhaga. jarAsiMdhu. puM0 ( jarAsindhu ) ke nAmane 11, 6; nAyA. 5; nira. 3, 3; -abhi. 21. jarA sindhu nAmakA rAjA. A king seyakaDhi NagAya. puM. (-abhiSekakaThinaso named; the ninth Prati gAtra) vAnaprastha tApasanI lata Vasudevt. nAyA0 16; prava0 1227 zarIra pANInA vAraMvAra siMcanathI kaThina thaI jari. tri. (jvarin ) tara yaso. jvara vAlA. gaye hAya te. vAnaprastha tApasa kI eka Page #809 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jala ] jAti ki jisakA zarIra jala ke bArabAra siMcana se kaThina ho gayA ho. an order of hermits; one whose body has been hardened by the frequent _sprinkling of water. bhaga0 11, 11; -- uttAra. puM0 ( - uttAra ) pANIbhAM utarate. jala meM utaranA descending or getting into water. pratra0 6 18; -- uvarihAra tri0 ( - uparisthAyin ) 45222 jalake Upara rahane vAlA. (one) living above water. nAyA 0 6; - kAya. na0 (- kAya ) ayDAya pANI. apkAya; jala. water. ka0 gaM0 4, 13; - kiha. na0 ( kiTTa ) pANIno bhela; sevA; jala kA me ; ka. dirt in the water; moss. rAya 173; krIDA strI0 (krIDA) pAlInI aMDara tarasuMDI bhAratI vagere gammata jala ke bhItara tairanA; kUdanA ityAdi khela sporting or gambolling in water. bhaga0 11, 6; vivA0 7; -kIlA. strI0 ( krIDA ) ! use zabda dekho Upara kA zabda. vide above. bhaga0 11, 6; - kuMbha. puM0 ( - kuMbha ) pazu ghaDI jala kA ghaDA-pAtra. & pot of water. paMcA0 15, 11; gaya. tri0 ( gata ) pAlImA rahe jala meM rahA huA living in water, nisI0 18, 20, ( 2 ) puM0 pANInI aMdara rajhA va jala ke bhAMtara rahA huA jIva a creature living in water; an aquatic animal. parAha0 1, 1 ghariya tri0 (-gRhika ) pANInI vyavasthA inAra, pApAnAra jala pilAne vAlA ( one ) looking after water arrangements. nAyA0 12; -- cakkavAla na0 (- cakravAla) rAya 0 113; ( 767 ) [ jala pANInA gojha huMDAvA. jala kA gola cakkara a ring, a circle of water parAha * 1, 3; - cAra na0 (-cAra ) nApAhinu pANamAM yA te; vahAgunuM yuM nAva vagairaha kA jala meM calanA; jahAja kA jAnA. moving of a boat or vessel in the water. AyA0 ni0 1, 5, 1, 246; -cAriyA. strI0 ( -cArikA ) yAra chadriyavAye latano va cAra iMdriya vAlA eka jAti kA jIva a kind of four-sensed creature. 77. 1; -- cchA ena. na0 ( - gAlana ) pANI gate. jala kA TipakanA oozing or trickling of water. paMcA0 4 11; --TThANa na0 (-sthAna ) sAzaya; pANInAM sthAna. jalAzaya; jala kA sthAna a pond; a reservoir of water. pana 0 2; - tthalaya. tri0 ( sthalaja ) 4 ane lamAM utpanna thayela; kamala gulAba vagere. jala va sthala meM utpanna; kamala, gulAba ityAdi. produced in water and on earth; the lotus, the rose ete. sama0 34) - doNa. puM0 (- droNa ) droNu pramANu pAlI. droNa ke pramANa se jala. a cupful of water. prava0 1424; -- dhArA. strI0 ( -dhArA ) pAzunI dhAra jala-dhArA; pAnI kI dhAra a stream or eurrent. or flow of water. bhaga0 6, 33; - pasaMda na0 ( - praskanda ) pANIbhAM DubI marIjavuM te; bAla maraNutA eka prakAra jala meM DUba marajAnA; bAla mRtyukA eka prakAra. drowning in water; premature death. nisI0 11, 41; - pakkhadaNa. na0 ( - praskandana ) bhumo po zaha dekho Upara kA zabda vide above. nisI 0 11, 41 - pavesa na0 (-praveza ) bhuge| "jana For Private Personal Use Only Page #810 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jala ] ( 768 ) 66 pakkhaMda " 6. dekho " jalapakkhaMda" zabda. vide " jalapakkhaMda " nisI 0 11, 41; - pavesika. tri0 ( - pravezika ) sabhAM praveza 42nAra jala meM praveza karane vAlA. ( one ) who enters into the water. ova0 38; ppavesa. na0 " jalapakkhaMda " zab6. dekho " jalapakkhaMda " zabda. vide " jalapakkhaMda " ThA0 2, 4; bhaga0 2, 1; nAyA0 16 - biMdu. puM0 ( - bindu) bhAnuM TIthu jala kA bUdaM. & drop of water. nAyA0 1 kappa0 3, 42, - vAsi puM0 ( - vAsin ) 04nI aMdara vasanAra tApasanI me lata jala ke bhItara rahane vAle tApasa kI eka jAti an order of ascetics living in water. jalavAsiyo tti " bhaga0 11, 6; nira0 3, 3; bubbua. na0 ( - budabuda ) pAnA parapoTA jala kA bulabulA A bubble of water. "visaya suhaM jala bubbu prasamANaM" zrotra 0 --bubbuda puM.(-budbuda) bhubhe| use zaha dekho Upara kA zabda. vide above. bhaga0 6; 33;~~bhaya na0 (-bhaya ) pAe nuM laya jala kA bhaya fear of water. pratra0 660; - bhUmizrA. strI0 (bhUmikA) pANI vAsI kamIna jala vAlI dharato. land having water. pana0 2 - majjaNa na0 (majjana ) 0 snAna jala snAna. bathing or ablution in water. nAyA 0 2; 8; 9; bhaga0 11, 6; vivA0 7; -- majjha na0 ( -- madhya ) pAzInI vasthe - mAM jala ke bIca meM, jala meM. the midst part of water. prava0 156; - mAlA. strI0 (-mAlA) pazuM pANI. bahuta jala. plenty of water. sUrya0ni02, 1, jala -ya. puM0 ( jalada ) bhedha; 161; -- rakkhasa puM0 ( - rAkSasa) rAkSasa varSA; metra. nayA rAkSasa kA pAMcavAM prakAra. the fifth variety of demons. panna 0 1 - ramaNa na0 ( - ramaNa ) 04saDDI DA. jalakrIDA. sporting in water. nAyA* 13; -- ruha. puM0 ( - ruha ) samAM hA thanAra vanaspati; ubhava, zevAsa vagere. jalameM paidA honevAlI vanaspatiH kamala, ityAdi. vegetation growing in water; the lotus etc. 'sekiMta jalaruhA !; jala ruhA aNegavihA paNNatA' pana 0 1 ; jIvA 0 1; - rehA. strI0 (-rekhA ) pANIbhAM bAuDI vagerethI relI sITI. jalameM lakaDI vagairaha se kI huI rekhA a line made by means of a stick etc. in the water. ka0 gaM05,63; - vicchraya puM0 (vRzcika) 04 - na paMchI jala kA bicchu a prawn panna0 1; - visuddha tri0 -faga) oral zuddha thayetra jala se zuddha. purified by means of water. prava0 735; - sitta. tri0 ( -sikta ) pANI siMyaMta 5. jala se siJcata kiyA huA. sprin kled or moistened with water. dasa 0 e, 2, 12; - siddhi. strI0 ( - siddhi ) mAM nhAtAnhAtA siddhi yA te jala meM snAna karate karate siddhi pAve vaha. perfection attained while bathing in water. muvayaMte jalasiddhimAha " sU0 1, 7, 17; -- soyavAi. puM0 ( - zaucatrAdin ) pANIthI zuddhi mAnanAra tApasanI eka bata. jala se zuddhi mAnane vAle tApasa kI eka jAti an order of ascetics who believe in purity by means of water. sUrya0 ni0 1, 7, 90; [ jalana ya 66 For Private Personal Use Only varasAha. A cloud vize0 465; Page #811 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jalakaMta ] ( 766 ) [jalaNa - 1717; kappa. 3, 35; aquatic animal. ThA0 3, 1; jalakaMta. puM0 (jalakAnta ) yAnta maNiH | jalaja. na0 (jalaja) pAjImA sana 2yesa; sayitta hina thAnA meM prA2 caMdrakAMta- mAhi. jala meM uptanna kamalAdi. mANa, sacitta kaThina pRthvI kA eka prakAra. The lotus ete. produced in The moon.gem; a variety of __water. rAya0 27; hard animate earth. utta0 36, jalajaliMta. tri0( jAjUlyamAna ) MARATH; 76; pana0 1; sama0 32; (2) ikSie ta2- vIyatA. prajvalita; jvalaMta. Blazing; ino adhimAranA dinu ma. dakSiNa burning. kappa0 3, 36; tarapha ke udadhikumAra ke iMdra kA nAma. jalaNa. tri. (jvalana ) niymaa| abhi; name of Indra of Udadhi ___ mAga patA. dedipyamAna; agni; zrAga. Kumara ( son of the ocean ) Blazing fire: fire. prava. 1.71% of the south. ThA0 2, 2; pana. 2; ka. gaM. 1, 45; gacchA0 76; paMcA0 2, (2) jalakAMta iMdranA trIjA kapalanuM nAma. 26; 4, 44; vize0 27, 214; aNujo. jalakAMta indra ke tIsare lokapAla kA nAma. 131; 154; nAyA0 1; 17; dasa0 6, 1, name of the third Lokapala 11; su0 ca0 4, 210; ova0 38; bhaga0 of Jalakintu Indra, ThA. 4, 1; 2, 1; (2) puM0 ( zrAtmAnaM cAritraM vA bhaga. 3, 8; bAla yati dahatIti calana: ) 14; gusseo. jalakAri. puM0 ( ja jakArina ) yodiya 05 krodha; gussA. anger; rage. sUya. 1, 1, viza5. jala kAri nAmaka coiMdriya jAva vizeSa. 4, 12; (3) samAra; Aaj. jalAnA. A kind of four-seused creature burning; kindling. paraha. 1, 1; of this name. utta. 36, 147; ( 4 ) sAnAdi gugunI 11 12 te. jalacara. puM0 ( jalacara ) pANImA utpanna 54 jJAnAdi guNa kA prakAzana. enlighten sAlImA rahenA2 5nyendriya niyaMya. jala meM ment in the form of kuowledge uttama ho jala hI meM rahane vAlA paMcendriya etc. prava0 148; (5) animAra tiryaMca. A five-seused aquatic yatA. agnikumAra devatA. the Agnianimal. ova. 41; bhaga. 8, 1; 15 kumara deity. paraha. 1, 4, 1; 24, 1; prava. 176;-vihANa. na. -kAya. na0 (-kAya) te42415; agni. ( -vidhAna ) saya2 niyaya yedriyanA temaskAya; agni. one having a lusprA2 jalacara tiryaMca paMcendriya kA prakAra trous form; fire. ka. gaM. 4, 13; a kind of five sensed aquatic -pakkhaMdaNa. na0 (praskandana ) abhimAM animal. bhaga. 15, 1; paDI marI javuM te; bAla maraNano eka prakAra. alacarI. strI. ( jalacarI ) pANImA 2nAra agni meM girakara jala maranA; bAlamRtyukA eka mAchalI, madharI vagere; jalecara tiryaMcanI prakAra. burning to death by zrI. jala meM rahane vAlA machalI magarI; falling into the fire; a form of jalacara tiryaca kI mAdA. A fish living premature death. nisI0 13, 41; in watur; the female of an | -pavesa. na0 (-praveza ) anilI maha2 Page #812 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jalana ] ( 800 ) [jalarUpa-va paDI balI maravuM te; bAla maraNane eka ( -amalagandhika-jalajAnAmiva jalaja 42. agni ke bhItara gira kara jala maranA; kusumAnAmivAmalo na tu kudravyasaMmizro yo bAlamRtyu kA eka prakAra. burning gandhaH sa vidyate yeSAM ta jalajAmalaga. to death by falling into the ndhikAH ) masanA novA ganyAvA. kamala Gre; a form of pre-mature kI sI gandhavAlA. fragrant like a death. nisI0 11, 41; bhaga0 2, 1; | _lotus jIvA0 3, 4; rAya, 47; jaM0 pa. nAyA0 16; ThA0 2,4, jalana. puM0 (jvalana) mA " jalaNa " | jalayara. tri. (jalacara-jale carati paryaTatIti za6. dekho " jalaNa " zabda. Vide jalacaraH) pANImA pani thApAmA 29. "jalaNa " piM0 ni0 bhA0 ; nA2 payandriya tiyaMya. jala meM utpanna hokara jalanihi. pu. (jalanidhi ) samudra. samudra. jala meM rahanevAlA paMcendriya tiyaMca. A The sea. praba0 1562; five-sensed creature born jalappabha. puM0 ( jalaprabha) dakSiNa t25|| and living in water. " se kiM taM uttara bAjunA udadhikumAra jAtinA bhavanapati jalaparAMcendiyAtarikana joNiyA' panna. yatAnondra. dakSiNa dizAke uttara tarapha kA 1; jIvA0 1; sama0 13; sU0 pa0 10; udadhikumAra jAti ke bhavanapati devatA kA utta. 36, 170; bhata. 130; nikara iMdra. Indra of the Bhavanapati puM0 (-nikara) 13yara prANIno samUha. deities of the northern Udadhi jalacara prANiyoM kA samUda. a collection Kumara class of the south. 370 of aquatic animals. prava0 222; 2, 3; panna0 2; (2) 3ird tathA la -maMsa. na.(-mAMsa) mAyA mereyara prama-dranA yothA sopAna nAma. jala- prANInaM mAMsa. matsya Adi jalacara prANiyoM kA kAnta va jalaprabha iMdra ke cauthe lokapAla kA Hin. the flesh of aquatic creanAma. name of the fourth Loka- tures such as fish ete. prava. 222; pala ( regent of a quarter of jalayarI. strI0 ( jalacarI) 122 tiyathe world ) of Jalkanta and paMthe yinI strI. jalacara tiryaJca paMcendriya kI Jalaprabha Indra. ThA0 4, 1; bhaga0 | strI. The female of a five-sensed 3,8; aquatic animal. " se kiM saM jalaca. jalappaha. puM0 ( jalaprabha ) gumo " jalappabha' rIzro" jIvA; za6. dekho " jalappabha" zabda. Vide. jalara. puM0 (jalarata) raid tathA 1. "jalappabha " sama. 32, abhadratA sApAla nAma. jalakAnta va jalamaya. tri. ( jalamaya) pANImaya; pAlI- jalaprabha iMdra ke lokapAla kA nAma. Name 5. jalamaya; pAnIsvarUpa. Abounding of the Lokupala (regent of a in water. paNha 1, 1; quarter of the world ) of Jalajalaya. na. ( jalaja ) mA. kamala A | kanta and Jalaprabhu Indra. lotus. panna. 1; rAya0 47; nAyA. 8 | ThA0 4, 1; jIvA0 3, 4: -zramalagaMdhiya. puM0 | jalarUpa-va. pu. ( jajarUpa ) adhimaan| Page #813 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jalavAriya ] indra jAkAMtanA khInna lekapAlanuM nAma. udadhikumAra ke indra jalakAMta ke dUsare lokapAla kA nAma Nams of the second Lokapala (regent of a quarter of the world ) of indra Jalakanta of Udadhikumara. bhaga0 3, 86 jalavIriya puM0 ( jalavIrya ) bhArandriyavAsa vizeSa cAra indriya vAlA jIva vizeSa. A kind of four-sensed creature. jIvA0 1 (2) RrAmadeva svAbhIthI temanA vaMzamAM thayelA sAtamA rA. RSabhadeva svAmI se una ke vaMza kA sAtavAM rAjA. name of a king born in the race of Risabhadeva Swami and seventh from him. ThA0 8 jalasUga. puM0 ( jalasUka ) ndranA bhInna lekapAlanuM nAma jalakAnta iMdrake dUsare lokapAla kA nAma Name of the second Lokapala (regent of a quarter of the world ) of | Jalakanta Indra. ThA0 4 1: jalahara. puM0 ( jaladhara ) bheva, varSA megha, varSA; bAriza. A cloud; rains. kapa0 3, 33; 44; jalahi. puM0 ( jaladhi ) samudra jala-pAnI-dhi - bhaMDAra - samudra. The sea. su0ca0 1, 1; ( 801 ) nAyA0 11; jalAya. puM0 ( jalpAka ) zabnanA zu nA2. rAjA ke guNa bolane vAlA One who extols the merits of a king. nisI0 6 22; jalAvaNa. na0 ( jvAlana ) samagAva: abhi pragaTa 42 jalAnA ati prakaTa karanA Burning; kindling of fire. "jala e jalAvA vidaMsaNehiM parAha0 1 1 Vol. 11/101 [ jalUgA jalAsaya. puM0 ( jalAzaya ) nAzaya nA acyutAya vagere jalAzaya jala ke sthala - tAlAva ityAdi. A poud; za reservoir, pana0 2 - ja. pri0 (ja) jalArAma-lAya-samudra vageremAM utpanna yeta. jalAzaya tAlAva samudra ityAdi maM utpanna huA. produced in a pond, sea etc, praba0 1114 - sosaNa. na0 ( - zoSaNa ) Azraya-tasA vagere sosthayA te; zrAvakanA sAtamA mananA aticAra 5 11 karmAdAnamAMnuM cAdanuM karmAdAna. jalAzaya-tAlAba ityAdi ko sukAnA; dhAvaka ke sAtaveM vrata ke aticAra rUpa 15 karmAzana meM se caudahavAM karmAdAna the suction or absorption of a pond etc. the fourteenth of the fifteen Karmadans (sinful operations) forming part of the partial violation of the seventh vow [of a lay man pra0 160 jaliya tri0 ( jvalita ) se jalA huA Burnt. pakkhaMde jaliye joI " dasa0 66 2, 6, 6, 33: 1, 1, 6, nAyA0 1; bhaga0 5, 6, nAyA 1; bhaga0 5, 6, sU0 1, 5, 0 17; o0 10; paraha 02, 5; - cuDilI. afi (*-grear) well wear yell. ghAsa kA jalatA huA pUlA. & burning bunch of grass "jaliya cuDilIviya amucamaDa-hasilAo " taMdu* " jalira. tri0 ( * jvalira - jvalanazIla ) 04nAra; pAnA svabhAva pAo jalaneka svabhAva vAlA, Of a burning nature. mu0 ca02, 5.1 jalugA strI0 ( alIkas- jalameko vasAnarasyeti ) vaDe olI pInA hAdriSava vizeSa bigar3e hue rakta ko pIne Page #814 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaloyA ] . ( 802 ) [ alla - vAlA; dviiMdriyajIva vizeSa. One that | sucks impure blood; a kind of two sensed creature. utta. 36, 128, naMdI054 jaloyA. strI. ( jalaukas ) / "jalUgA".. za6. dekho " jalUgA " zabda. Vide | "jalUgA " panna. 1; aNutta0 3, 1; bhaga0 13, ; (2) yama pakSI-il me ta. carma pakSI kI eka jAta. / kind of bird panna. 1; jalla. puM0 ( yalla yAti ca lagati ceti yaH) zarIra upara jAmela kaThaNa mela; parasevA sAhitA ghaTTa mesa. zarIra ke Upara kA jamA huprA kaThina mala; pasInA Adi kA ghaTTa mala. Hard dirt or impure matter of the body; thick dirt of perspiration etc. sama0 5; grova0 38; jIvA0 3, 3: nAyA. 13; bhaga0 1, 1;8, 8, 20,2; utta0 2, 37; nimI. 3,70; piM. ni0262; kappa05, 116; (2) 21 mAgha2 12 ya sa 42nA2; 12 mA. (2)rassa para caDha kara khela karane vAlA; naTa. an acrobat;a Jope-dancer. jaM.pa.nAyA.1; aNujo. 62; ova. paraha. 2, 4; kappa. 5, 6; ( 3 ) tri. / pralayA dUra thAya te. thoDe prayatna se dUra ho aisA ( that) which can be got rid of with little effort. ( 4 ) anI me gata; ori dezavAsI. mlecchako eka jAti: jalladezavAsI. a class of outcasts residing in Jalla country. parAha 01, 1: (1) 17 samanAra. kAvaDa le jAne vAlA. (ome ) who carries bamboo lath pro. vided with slings at each end. jIvA03,3; ---zrosahi. zrI. (-aussdhi)| eka prakAranI labdhi, melanA sparzathI darda maTe sevA prAranI.zasti. eka prakAra kI lagina mala ke sparza se roga kA nAza ho isa prakAra kI zakti. a kind of Acquisition; the power by which a disense is destroyed by means of contact with dirt. ova. 15; paraha. 2, 1; vize. 178; ~osahipatta. tri. ( -auSadhiprApta yalo malaM sa evauSadhiryaupAdhistAM prApto yallauSadhiprAptaH) mela mAtranA sparzathI roga maTI jAya evI sadhine prAta yayesa. mala mAtra ke sarza se roga naSTa ho aisI labdhi jisako prApta huI hai vaha. ( one ) possessed of the power of getting rid of a disease by more contact with dirt. "jallosahipatto" parAha0 2, 1; --parisaha. puM0 ( -pariSaha-yalaitimanaH sa eva pariSaho yasapariSadaH ) zarIranA melane pariSa; 22 mane 15 me 5.26. zarIrake mala kA pariSaha; 22 meM se 18 vAM pariSaha. affliction or trouble due to dirt of the body due to perspiration; the 18th of the 22 afflictions that a Jain asce. tic has to bear ealmly. sama0 22; bhaga0 8, 8; -pehA. strI. ( -prekSA-vara. nAkhelakArAH stotrapAThakA ityapare teSAM prakSA jallaprekSA ) ho241 52 21 banAyA mera navAte. rassepara caDhakara tamAze karanevAla naTa kA tamAzA dekhanA. witnessing the exhibition of skill of perfomers in the streets jIvA0 3, 3: / -mala. puM0 (-mala-yAti ca lagati ceti majaH sacAsau malaH yallamalaH) zarI. nobhesa. zarIra kA mela. dirt or im Page #815 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jalattA] ( 803 ) | javajava purity of the body. "jalla mala- ThA0 3, 3;-udga. puM0 (-udaka ) / kalaMka seyaraya do savajiya sarIra niruva levA" 64 za6. dekho UparakA zabda. vide taMdu0 ova0 nAyA0 13; -siMghANa. na. above. "sIya ca soviraM ca javodaga" (-zivANa ) zarIra me| ane nAne utta0 15; 13; nisI0 17, 30; prava. bheta. zarIra va nAka kA mela. bodily dirt 206; paMcA0 5, 28, kappa. 1, 25; and snot. zrAva0 4, 7, -~odaNa. na0 (-prodana) sapano Taso jalatA. na0 ( jallatA-mala ) 14 bheta. vagere. jau kI roTI vagairaha. a barley kaThina mela. Hard dirt. dasA. 7, 1; cake. " aAyAmagaM caiva javodaNaM ca" jallarI. strI0 ( jhallarI) sa2. jhAlara. A utta0 15, 13; - eNa. na0 (-prama) frill. jaM. pa. me jatanu parnu nAveda anna. eka jalliya. na. ( *jallaka ) zarIralA bhetra. zarIra prakAra kA jo se banAyA huA anna. au kA mela. Dirt or impurity of the article of food cousisting of body. " uccAraM pAsavaNaM khela sighANaM barely. sU0pa0 20; --vAraya. puM. jalliya'' utta. 24, 15; bhaga06,3, ( -bAraka ) yA 12; vArA. java. puM0 ( yava ) 045; ye gata dhAnya. javArA. & sprout of barley-corn. jo; eka prakAra kA dhAnya. Barley; it " javavAra varaNayasasthi gAdi mahAramma" kind of corn. bhaga0 1, 1, 6, 5, 6, paMcA0 8, 23; 33, 14, 7, 21, 1; nAyA. 1; zrova0 / java. puM0 ( jaba) gati; vesa, nesa. gati; vega; utta. 6, 46; TA. 3, 1; pama0 1; jIvA. joza.Speed; swiftness. utta011,16: 3, 3; veya. 2, 1; naMdI. 14; paMcA0 5, javajava. puM0 (yavayava) se nAmanu me| 28; (2) me 2nI auSadhI eka prakAra dhAnya. isa nAma kA eka dhAnya. A kind of kI auSadhI. // kind of medicine. J corll of this name. bhaga06,5, 14, panna. 1; (3) AI prbhaae| sapano 7; vaya. 2, 1; jaM0 pa0 ThA0 3, 1; dasA. d; aguvne| mAhI bhAga. ATha jU 6, 4 panna. 1; -javajavaga. puM. (-yava pramANa javakA dAnA; aMgulakA AThavAM hissA. yavaka) me " ra" za6. dekho the eighth part of a finger " java java " zabda. vide -- jatra java ' which is equal to a harley- bhaga0 21, 1; -javaNa. pu. ( -javana ) corn. aNujo0 134; ThA0 8; (4) me vegAzIghragati. vega, zIghragati. swiftness; tanI nyAne pahecAnI yonI. eka velocity. bhaga0 14, 1; -javaNa. puM. prakAra kI kanyA ko pahinane kI cAlI. (-yavana ) 127; 41 dezavAsI. mleccha; a sort of breinst-coat for a girl. yavanadeza vAsI. an out cast; one vize0 70 6: (5) nAmanI se bhAsa. residing in a foreign country. isa nAma kA eka manuSya. name of a paeha. 1, 1; panna. 1; sU. pa. 20; (2) person. bhatta. 87 -udaa. na. / me nAmanI me anArya za. isa nAmakA eka ( -udaka )pituM pANI. jo kA jala-pAnI. | anArya deza. a non-Aryan water inixed with barley-corn. I country of this name. prava0 Page #816 -------------------------------------------------------------------------- ________________ javaNANiyA] ( 804 ) [ avamajhacaMdapaDimA 1560; dIva. pu. (-dvIpa) 411nI javaNiyA. strI0 ( yavanikA) nAta. kanAta. pasati cAso deza. yavanoM se basAhupA deza. A curtain. nAyA0 1, bhaga.", 11; a country inhabited by non- prava. 676; -(ya) aMtariya. na. Aryans jaM. pa. -javaNA. ( -antarita ) nAtana aAMtare rhe| bI0 (-yApanA) zarIra nivA; yana nAtanI 62. kanAta ke andara rahA huthA. nivAra. zarIra nirvAha, jIvana-nivAha. live. screened or protected by & lihood; maintenance. utta08, 12; curtain. "pabhAvAta devi javarvANayaMtariyaM (2) yamanI nilAya. saMyama kA nibhAva. ThAveI" nAyA. 1;; maintenance of asceticism. | javanAliyA. strI0 ( yavanAlikA ) me utta0 8, 12; 35, 17; prava0 16; "javaNAliyA" za6. dekho "javaNA--(Na) 8. puM0 (-artha ) sayabhara 5 mAra liyA" zabda. Vide "javaNAlayA" Baane| a. saMyamarUpa bojha uThAne kA panna0 33; artha. utility of bearing the bur- javamajha. puM0 ( yavamadhya ) nA madhya bhAga den in the shape of restraint. parimita me ma:5, jau ke madhya bhAga ke " javaNaTAe nisevae mathu" utta0 8, 12; pramANa kA eka nApa. A measure of dasa. 6, 3, 4; length equal to the middle javaNANiyA. strI. ( yavanAnikA ) me part of a barley .corn. jaM0pa0 2, gatanI sipi. eka prakAra kI lipi. A 16: bhaga. 25, 2, 3, prava. 1572; (2) kind of script or character. savanI mana bhAga. jau kA madhya bhAga. panna. 1; the interior of it harley-corn. javaNAliyA. strI. ( gavanAlikA ) anyAne bhaga* 6, 7; ka. pa. 1, 40; (3) 52vAnI me jatanA yonI. kanyA ko tri. nA madhya bhAganA sA2. jo ke pahinane kI eka prakAra kI colI. A madhya bhAga ke AkAra kA. having the kind of breast-coat for a girl. forin of the middle part of a naMdI. (2) yavana zinI vipi; 18 vipi- barly-corn. bhaga0 6, 7, 25, 3; mAMnI me. yavana dezakI lipi; 18 lipiyoM | javamajhacaMdapaDimA. strI. ( yavamadhyacandrameM se eka. one of the 18 scripts. pratimA) 45 mayanArasI palibhA mese sama0 18; ke be cheDe pAtalI ane vacce puSTa, jema koI javANaja. tri. (yApanIya) mata gujaravA sAdhu zukala pakSane paDavethI eka ke liye yogya. samaya vyatIta karane yogya. Fit for A hAra laI parimA zarU kare; puname paMdara being a pastiine. (2) diyo kelIo sudhI pahoMcI, pachI dararoja ekeka ane bhanane 0140 te. iMdriya va mana ko kolIe ghaTADatAM vada 0)) eka kelIo jatinA. conquering the AhAra laI paDimA purI kare te ja madhya senses and the mind. "javaNija yauibhA. sAdhu ko eka prAtemA ( tapa mavAvAhaM phAsuya vihAraM " bhaga0 1, 10; vizeSa) jise java ke madhya bhAga kI upamA 18, 10; nAyA0 5; prAva. 3, 1; dI jAtI hai. jaise java donoM tarapha se patalA Page #817 -------------------------------------------------------------------------- ________________ javamajhA] ( 805 ) [jasa aura bIca meM moTA hotA hai isI prakAra isa eka prakAra kI vanaspati. A kind of vrata meM zukla pakSa kI pratipadA ko eka vegetation. panna. 1; bhaga. 21,1; pAsa liyA jAtA hai aura pratidina eka eka javAlaya. puM. (yavAsaka ) narapati vizeSa; grAsa maDAkara pUrNimA ko 15 grAsa liye paas|. vanaspati vizeSa; jatrAsA. A jAte haiM, phira eka eka grAsa ghaTA kara amA- kind of vegetation. panna. 1; vasyA ko eka grAsa lekara yaha pratimA pUrNa | javAsA. strI0 (yavAsA) rAtA vAsu ko jAtA hai. isa pratimAko javamadhyacandrapoDamA 23 Md 8. lAna puSpa vAlA eka kahate haiM. An austerity performed prakArakA vRkSa. A kind of tree bearby an ascetic. This is known ing red flowers. " yavA sAkusumei" as Javamadhya Chandra Pa- panna. 17; diina (an austerity of the shape | javi. tri.( javin ) gayA. vegavAn : gati of the iniddle part of a barley. vAlA. Swift; fleet. (2) puM. yo.. corn). This austerity is azva, ghoDA. a horse. sUya 1,1,2,6 begun from the 1st day of the | javasa. tri. (yadvaza ) rene 20 yaye. bright-hali of the month and jisake AdhIna banA huA. Subdued by on that day only one morsel l which; gubmissive to which, is taken as food and then | ka. gaM0 1, 22: / every day one morsel is | jasa. na. ( yazas ) za; ti; Aru. yaza; increased. Thus on the 15th, kIrti. Fame; renown. bhaga0 3, 6; day 15 morsels are to be taken. 14, 5; 15, 1; 41,1; nAyA. 8; 18; In a similar way one imorsel is zrIva0 38; sUya. 1, 6, 22; sU0 50 16; decreased every day till on naMdI0 33; panna. 23; uta. 3, 13; ka. the 15th day of the dark half gaM0 5, 61; (2) saMyama; yarina seyama; of the month one morsel is cAritra. asceticism. 'jasaM saMciNu khatie' takeu. vava. 2, 2, 10,13 ThA02,3,3,3; utta0 3, 13; dasa0 5, 2, 36; (3) javamajhA. strI. ( yavamadhyA )me mAranI zrI pArzvanAthanA AThamAM gaNadharanuM nAma. paDimA; numA paza6. eka prakAra kI zrI pArzvanAtha ke 8 veM gaNadhara kA nAma. name paDimA; dekho Upara kA zabda. A. kind of the 8th Ganadhara of Sri of Padima; vide above. ova0 Parswanatha. sama0 pa0 233; (4) 15, ThA0 2, 3, 4, 1; utta0 36, 54; cAdamAM tIrthakara zrI anaMtanAthajIne prathama vava0 10, 1; bharagharanuM nAma. caudahaveM tIrthaMkara zrI anaMta. jayala. na. ( yavasa) maga a pore / nAthajI ke prathama gaNadhara kA nAma. name ghAya. mUMga, uDada ityAdi dhAnya. A kind of the 1st Ganadhara of the of corn, " zroyaNaM javasaM dejA" utta. 14th Tirthankara Sri Ananta. 7,1; nathaji. sama0 pa. 233; prava. 306; javA zrI. ( japA) me gatI narapati / -kara. tri. (-kara-yaza: sarva diggAmi Page #818 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jasaMsa] ( 806 ) [ jasamadda - prasiddhivizaSaH tatkaro yazaskaraH) saha- 3, 3; ka. gaM0 1, 51; ka0 50 1, 76: zAmAM yaza mezavanAra. sarva dizAoM meM yaza prava0 1280; ~NAma. na0 (-nAmana) prApta karane vAlA. (one ) attaining nAmakarmanI eka prakRti ke jenA udayathI fame or glory everywhere. jIva jyAM jAya tyAM zubha kIrti mela. nAyA0 1; taMdu0 (2)pamaheva svAmInA nAmakarmako eka prakRti ki jisake udaya se senAmano 4o re RSabhadeva svAmI jIva jahAM jAve vahAM zubha kIrti ko prApta kare. kA isa nAma kA 41 vAM putra name of a variety of Namakarma by the 41st son of Risabhadava | the rise of which a Jiva (a Svaint. kappa. 3, 52, -vaMta. puM0 soul) attains fair fame where. . (-vaMza --yazasA vaMza iva parvapravAha iva / ever he goes. prava0 1280; yazovaMzaH ) yazavAna sa. yazavAna vaMza. a jala bosa. puM0 ( yazoghoSa ) merAta kSetramA glorious family. 'jasavaMso nAgahatthoNaM' sAvitrI tI42. airAvata kSatra ke bhAvI naMdI0 -vAya. puM0 (-vAda) 5-56. tAsare tIrthakara. The third woulbbe *74712. thanks-giving; thanks. Tirthnkara of Airavata " jasarvaeNaM vavittA " kapa0 4, 60 Ksetra. prava. 301 jasaMsa. pu. ( yazasvina ) mIrAmina jasavaMda. puM0 ( yazazcandra ) me nAnA ye pitAnu ye nAma. mahAvIra svAmI ke pitA azI isa nAma kA eka gaNA. An ascetic kA eka nAma. One of the namay of of this name. bhaga0 42, 1; the father of Mahavira | jasai. puM0 (jasada) sata. jasata. Zinc. Svimi. kappa. 5, 103; ova0 38; -pAya. na. ( -pAna ) jasaMsi. tri. ( yazasthin ) prAta: yazapI; satanuM pAsaNa. jasata kA baratana ( pAtra). jenI zubha kIrti tarapha prasarelI hoya te a zink pot. " jayAyANi vA '' prakhyAta; yazasvI: jinakI sukIrti cahaM ora | prova. 38% phailI huI ho vaha. Famous; glorious; | | jasavaNa puM0 (yazodhana ) se nAmamA the| ( one ) whose faime has spread 20 // isa nAma kA eka rAjA. A king everywhere. "aNutare NANadhare ja. of this name. taMdu. saMsi" utta. 5, 26; sama. pa. 235; / jasathA. puM0 ( yazodhara ) 55vArI aova. 16; nAyA. 1: dasa0 6, 66; rAya. pAMyA hivasatuM nAma. pakSa ke pAMcave dina kA 215; bhaga, 2, 5; (2) mahAvIra svAmInA nAma. Name of the fifth day of sApa a52 nAma. mahAvIra svAmI ke pitA a fortnight. ja. pa. 7, 151; kA apara nAma. another name of the jasabhada. puM0 ( yazobhadra ) zayama father of Mahavira Swami. sUrInA : zi5. zayyambhava sUrI ke eka zrAyA0 2, 15, 177; kappa. 5, 103; / ziSya kA nAma. Naine of a disciple jasAkatti. strI. ( yazaHkIrti ) 41; ti; of Sayyambhava Suri. naMdI-24; A; pradhyAti. yaza, kIrtiH vikhyAti. (2) me nAmanA se mAyAyo Fame: reputation; glory. ThA0 / mA23 gotranA Aya bhUtaviyanA Page #819 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jasamaMta ] ( 807 ) [ jasahara ziya khatA. isa nAma ke eka prAcArya ki jo nights viz. of the 3rd, 8th, mATharasa gotra ke prArya saMbhUtavijaya ke ziSya | and 13th day of a fortnight. the. name of a teacher who was sa. pa. 100 pa. 7, 152 a disciple of Ayra Sambhata. | jasavatI. strI. ( yazomatI) go pakSo vijaya of Matharasa race. za6. dekho Upara kA zabda. Vide above. kappa. 8; ( 3 ) 54ADImAna 512 sama0 pa0 234; jaM0 pa0 7, 152: hivasamAMnA yoya.hirasanu nAma. pakSa ke | jasassi. tri. (yazasvina ) yasapAna, yA13 paMdraha divasa meM se cauthe dina kA nAma. vAlo; tita. yazavAn ; kArtivaMta. name of the fourth day of Famous; glorious. AyA. 2, 2; fortnight. sU0 50 10; jaM. 1,71; 50 5, 112; ( 4 ) na. yAlA jasahara.puM0 (yazodhara) 4 565 mAM nIrasela se manu dusa. yazobhadra se uptanna yanA2 18mA tIrtha42. jaMbudvIpa ke bharatakhaMDa isa nAma kA kula. a family of this meM hone vAle 16veM tIrthaMkara The 19th name sprang from Yaso- wonld-be Tirtlankara who is bhadra. kappa. 8; ( 5 ) puM0 me nAmanA to appear in Bharata Khanda zrInAthanA me mA 52. isa nAma kA of Jambindvipa.. sama0pa0 241; (2) zrIpAzvanAtha kA eka gaNadhara. // Gann. pakhavADI AnA 5dara divasamAM pAMca dhara of this name of Sri divasa pakSa kA pAMcavA dina. the fifth Pirvanatina mama08 dny of it fornight s jasamaMta. puM. (yazomat ) ye mana meM ( 3 ) 55 vimAnatA pAyI. sAra. isa nAma kA eka kulagara (kulakara) praiveyaka vinAna kA prastara (thara). a. A Kulug'ir so named. Aho layer of the dividing inatter of pa. 226; ThA06; Graiveyaka abode. Oro&; (5) jasavaI. strI. ( yazomAta ) mA sAra strI0 dRkSiNa ke 54 5 652. 215 55 // bhana. dvitIya sagara cakravartI dizAkumArI mAMnI ethI dizAkumArI. kI mAtA. The mother of the dakSiNa rucaka parvata para kI zrAra dizA - 2nd Sagara Chakravarti. # kumArI meM ko cauthI dizA-kumArI. the 50 234; (2) aba bhAvAn zrImahAvIranI fourth of the eight Disakuma. putrInI pItuM nAma. zramaNa bhagavAna zrI l'is living on the southern mahAvIra kI putrI ko putrI kA nAma. name Ruchaka mountain. ThA08.pa. of the daughter of the (5) pakSanI paMdara trimAMnI cAthI rAtrinuM daughter of the great nAma. pakSa kI paMdraha rAtri meM se caudh| rAtri ascetic Mahavira, kapa. 5, 103; kA nAma. name of the fourth night (3) trIja AThama ane terasa e traNa of a fortnight. ja. pa. (6) rAtrinItiya. tRtIyA aSTamI va trayodazI / su suzanA nAme vRkSa. jaMbU sudarzana nAma ina tIna rAtriyoM kI tithi. the three | kA vRkSa. a tree named Jambu Page #820 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asA] ( 808 ) [jasohara Sudarsana. jIvA0 3; jaM. 50 zabda. vide. "jasadapAya' aova0 38; jasA. strI0 ( yazA) zaminA rahIza zya- jasodhaNa. puM. (yazodhana) se nAmanA me| 5nI strI sane pavanI bhAtA. kauzAMbI kA 281. isa nAma kA eka rAjA A king rahIsa kAzyapa kI strI va kapila kI mAtA. | of this name. taMdu. The mother of Kapila and | jasodhara puM0 ( yazodhara) me| "jasahara" wife of Kasyupa, the resident za6. dekho " jasahara " zabda. Vide of Kausambi. utta0 8; (2) mana __jasahara" ThA0 5, 1; su0 50 10; dhurekhitanA strI. bhagu purohita kI strI. | jasodharA. strI. (yazodharA ) 5.26 2ti utta0 3, 14, 3; mAMnI yothA rAtrina nAma. paMdraha rAtri meM se jaso. puM0 ( yazas ) yaza, mA. di. cauthI gatri kA nAma. Name of the yaza, kIrti. Fame; reputation. fourth of the fifteen vights. su. ca. 2, 138, -kAmi. puM0 ( -kA- su. 50 10; jaM. pa0 min ) yazanI - 12nA2. yaza kI icchA | jasota. puM0 ( yazAmat ) ame| 'ja maMta' karane vAlA. one aspiring to fame ___ za6. dekho 'jasa maMta' zabda. Vide or reputation. " dhiratthu te jaso 'jasamaMta' ThA0 11; kAmI " dasa02, 4, 5, 2, 35; --kitti. jaloyA. strI0 ( yazAdA ) mahAvI2 2||bhii| strI0 (- kIrti) me " jasakitti " / strI. mahAvIra svAmI kI strI. The wile za6. dekho " jasakitti" zabda. vide of Mahavira Sivitni. (2) vy " jasakitti" pana0 23; -kittinAma. paasuhe| nI mAtA. kRSNa vAsudeva kI mAtA. na0 (- kIrtinAman ) me " jasaki- the nother of Krisna tiNAma" - dekho " jasAkattiNAma" Vasudeva. 'sammaNaspaNaM bhagavo mahAzabda. vide. " jasakittiNAma" sama.17; vIrassamajAjasoyAgotteNakoMDirANA" AyA. -nAma. na0 ( -nAman ) nAma bhanI 2, 15, 177; kappa. 5, 103; su0 ca. eka prakRti ke jenA udayathI chava jaza pAme | 12, 4; cha. nAmakarma kI eka prakriti ki jisake jasovaI. strI. (yazomatI ) gumo " jasaudaya se jItra yaza prApta karatA hai. / vaI" za6. dekho " jasavaI " zabda. variety of Nainit Karina by | Vide " jasavaI' sama. the rise of which a soul attains | jasohara. pu. ( yazodhara ) maratakSetranA ) glory. sama. 283; yogaasiin| 18 bhAM tIrtha:2. bharatakSetrake jasocaMda. puM0 ( yazazcandra ) me 'jasacaMda' gata cauvIsI ke 18 veM tIrthakara. The za6. dekho "japacaMda" zabda. Vide. 18th Tirthankara of the past 'jasacaMda" bhaga0 42, 1; cycle of Bharat a Ksetra. 19deg jasoda. puM0 ( jasada) nus| "jasara" za6. 261: (2) bhAratI yopaasiin| bharata dekho "jasada" zabda. Vde. "jasada" kssetr|| 16 mA tIrtha2nu nAma. aAgAmI zrova0 38; --pAya. na0 (-pAtra me| cauvArsa ke bharatakSetra ke 16 veM tIrthaMkara kA "jasadapAya' A6. dekho. "jasadapAya" | nAma name of the 19th Tirthan. Page #821 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jasoharA ] kara of the coming cycle of Bharat Ksetra. jaM0 pa0 5, 114; prava0 267; 473; jasoharA. strI. ( yazodharA ) hakSiNu hizAnA rUcaka parvataparanI ATha dizA-kumArImAMnI yo thI hizA-bhArI dakSiNa dizA ke rucaka parvata para kI ATha dizA kumArI meM se cauthI dizA kumArI. The fourth of the eight Disa Kumaris living on the southern Ruchaka Inountain. jaM0 pa0 7 152; ( 2 ) sudarzananu apara nAma jaMbu sudarzana kA aparanAma another name of Jambu Sudarsana. jIvA0 3, 4; jaha. a0 ( yathA ) bha; devI rIte. yathA; jisa taraha. In which manner; just ( 806 ) a. nAyA0 1, 6, 7, 8 6; 13; 15; 16; 18; vize0 22; 27; piM0 ni0 71; uvA0 2, 34; gacchA 0 30: jahakkama. na0 ( yathAkrama ) ubha anusAra, bha sara: anu. kramAnusAra paddhati pUrvaka In due succession; regularly. utta* 34, 1; cau06; dasa05, 1, 86 prava083; jahabvAya na0 ( yathAkhyAta ) upAya rakSitaH yathAkhyAtanAma pAMca yAritra kaSAya rahita; yathAkhyAta nAma kA pAMcavAM cAritra. Free from passion, attachment; the fifth observance known as Yathakhyata. vize0 1276 : jahaciMtiya. tri0 ( yathAcintita ) ticyA pramANe prema ciMtatryuM hoya tebha cintavana ke anusAra, jaisA socA ho vaisA. As con templated or meditated. su0 ca0 1, 163; jahaTTiya na0 ( yathAsthita ) sthAsthitaH bha hoya tebha. yathAsthita; jaisA ho vaisA. Ac Vol. n/102 For Private [ jaharANa cording to circumstances. muna ca0 1, 353; gacchA0 26; jahaNa. na0 ( jaghana) nadha; jAMgha, jaMghA Tho thigh. jIvA 03, 3 (2) strInI bhrne| niyeneo lAga. strI kI kamara kA nIca kA bhAga. the lower part of the loins of a female jaM0 pa0 nAyA0 6, 17: jIvA0 3, 30 jahaNavara na0 ( varajaghana ) zreSTa sAthasa zreSTa jAMgha. Big heavy thigh. jIvA03,3; jahaNija. tri0 ( heya ) tyAganA yogya. syAga karane yogya. Fit to be abandoned. nAyA0 1; jaharaNa. tri0 ( jaghanya ) golAmAM madhu; nAnAmAM nAnu; thoDAmAM thoDaM. choTe meM choTA thoDA thoDe thoDA. Smallest : little, least. jaM0 pa0 7, 134; 2, 25 bhaga0 1, 1, 1, 10 5 1 8 8 2 10; vava0 3, 4, aNujo0 86, utta0 30, 15: 36, 50 ThA0 1, 1 4 2: bhatta* 166; paMcA03, 23 -ukkosaga. tri0 (- utkarSakajaghanyo niHkRSTaH kAJcidvyaktimAzritya sa eva ca vyaktyAntarApekSayotkarSa utkRSTo jagha - nyotkarSakaH) amu paratunI apekSA dhanya nyAre bhIgnanI apekSA amuka vastu kI apekSA jadhanya va dusare kI apekSA se uktarSa. inferior to one thing and superior to something else. bhaga0 24, 1; 25, 1; ugAhaNaga. tri0 ( - zravagAhanaka - avagAhante zrAsateyasyAM sA'vagAhanA kSetra pradezarUpA sAjaghanyAyeSAM ) dhanya kSetra pradezane - avagAhane rAta vanya avagAhanA vAle! jaghanya kSetra ko avagAhana karake rahAhuyA. (one ) residing or occupying the smallest region. ThA01,1; - kAla. puM0 (-kAla ) Personal Use Only Page #822 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaharA ] the| mAM thoDA vamatta. thoDe meM thoDA samaya. shortest of time. bhaga0 24, space 1; 21; - guNakAlaga. puM0 (-guNakAlaka - jaghanyema jaghanyasaMkhyAvizeSaNai kenetyathAguNo guNanaM tADanaMyasya sa tathAvidhaH kAlo auf aala meraguana: ) FirstmAM echAgaNI kAle; ekagaNA kAle. kamase kama kAlA; eka gunA kAlA. of least black colour. ThA0 1, 1; -TThii. strI0 (-sthiti) 4tranya-ochAmAM mochI sthiti jaghanya - kamase kama sthiti. shortest period. ka0 pa0 4, 86; -Thiya. tri0 (-sthitika jaghambA jaghanya saMkhyAsamayApekSayA sthitiryeSAM te jaghandha sthitikAH ) dha-bha- thoDA thoDI sthiti vAleo jaghanya-thoDe meM thoDI sthitivAlA. of the shortest period. ThA0 1, 1; - pa esiya. puM0 (-pradezika -- jaghanyAH sarvApAH pradezAH paramANavaH santi yeSAM te jaghanyapradezikAH ) chAma cha pradeza pAo. kamase kama pradezavAlA. consisting of a small number of atoms. ThA0 1, 1, pada na0 ( -pada-padyate gamyate iti padaM padasaMkhyAsthAnaM tacAnekagheti jaghanyaM sarvahInaM padaM javanyapadam ) khAnAmAM dAnI saMyA; khAnA khAnuM 56. choTe meM choTI saMkhyA- pada lowest number. bhaga0 18, 4; ( - pada ) lugyo upalo zaha dekho Upara kA zabda. vide above. ThA0 4, 2; bhaga0 11, 10; jaM0 pa0 7, 173; -purisa. puM0 ( - puruSa ) dhanya 53Sa; bs| bhAzusa jaghanya puruSa; nIca manuSya 8 low, vile person. ThA03, 1; - sAmi. puM0 (-svAmin ) anubhAga- kurmAnA rasanI madhanya hIrA u2nAra anubhAga - karma ke paya. na0 ( 810 ) [ jahanna rasa kI jaghanya udIraNA karane vAlA. one who forces into maturity a small number of Karmas into maturity. ka0 e0 4, 82, jaharANaga. tri0 ( jaghanyaka ) mAchAmAM madhuH nahAnAmA khAnu kama se kama thoDe se thoDA Least; slightest. bhaga0 24, 21; 25, 6, jaharaNaya. tri0 ( jaghanyaka) lubhe| " jaharANa " 26. dekho jahagaNa zabda Vide 66 " jaharANa jahariNaya. tri0 zabda dekho 16 "" For Private Personal Use Only " bhe! "jahaNNa" zabda. Vide " jahaeNa bhaga05, 18, 10, 11, 11; 16, 3; 25, 1: jaM0 pa0 7, 134; jahataha. a0 ( yathAtathA ) prema tema; A vasuM yathA tathA; jaisA vaisA; bAMkA TeDhA. Somehow; somehow or other. ka0 gaM0 5, 886 jahattha. tri ( yathArtha ) yathArtha bharepara marAraH sAmAnya yathArtha; sacamuca, ThIka ThIka. Infact; actual; real. "vocchAmi paMcataMgaha me mahatthaM jahatthaMvA " piM0 ni0 bhA0 1; piM0 ni0 463; nAyA0 7; vize0 848; paraha0 2, 2; su0 ca0 1, 28; jahatthAma na0 ( yavAsthAma ) yathAzakti yathAzakti. As far as possible; to the utmost of one's power. juMjai ya jahatthAmaM " paMcA0 15, 27; " jahazna. tri0 ( javanya " jahaNNa C4 jIe 6. dekho jahaNNa zabda. Vide : jaharANa bhaga0 2, 5; vize0 334; naMdI0 12; dasA0 6, 2 ka0 pa0 2, 32; 1, 6 13; paMcA0 16, 43 - zrAdatta. tri0 ( - zrArabdha ) sarva dhanya aheza paMdha sthAnathI bhAra me. sarva jaghanya pradezabaMdha d, bhaga0 8, 6; ( jaghanya ) " jaharANa "" 21, 1; "" Page #823 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jahanna ] ( 811 ) [jahasaMbhava - sthAna se prAraMbha kiyA huA. commen- ka0pa03,8; -baMdha. puM0 (-bandha) dhanya ced from the lowest place. manya. jaghanya karma bandha. incurring ka. pa. 7, 47; -iyara. tri0 ( - itara) the karma of the lowest kind.ka. numA " jahAga-iyara " za. dekho| pa0 2, 32; --jahanna -ya. tri. (-jagha" jahamaga-iyara" zabda. vide 'jaha naga. nyaka ) me "jaharaNaga' za>>6. dekho iyara" ka. pa0 1, 15; -kAla. puM. " jahaeNaga" zabda. vide " jaharaNaga" ( kAla ) 4-meomA maach| sa.. vize0 587; aNujo0 132; jadhanya-kama ke kama samaya. shortest jahanna pro. a. ( jaghanyatas ) dhanyathA. 2 of time. prava. 171; --gai. jaghanya se. From the shortest strI0 (-gati ) jayanya gati. jaghanya gati. state. prava0 618; shortest condition or position. jahannaga. tri. (javanyaka) gubho "jaharaNaga" ka. pa. 4, 72; -dvANa. na0 (-sthAna) za6. dekho " jahaeNaga " zabda. vanyasyAna. jaghanyasthAna. lowest Vide. " jahaeNaga"ka. pa. 1, 15; place. ka. pa. 3, 46: -Trii. strI. -iyara. tri.(- itara)sanyathAzatara(-sthiti) shuo| " jaharaNaTii" za6. bhinna; 8. jaghanya se itara-bhinna; uskRSTa. dekho " jaharANaDhii" zabda. vide "jaha / other than the shortest; loyu. raNaTThii" ka. pa. 1, 91, 6, 20; . ka. pa0 1, 15; --DhiibaMdha. puM0 ( -sthitibandha ) vanya jahAtraya tri. (jaghanyaka) nus| "jaharaNa" sthiti ke yo bhaya. jaghanya sthiti za6 dekho " jaharaNa' zabda. vide rUpama hotA huA karmabaMdha. Kirmire " jahAga " utta033,16; sama0 12 vava. bondage lasting for a very 10, 17; short periorl. ka. pa. 1, 57: | jahappa. na. ( yAthAtmya ) yathAvatya. yathAtatva. --dviisakama. puM0 ( -sthitisaMkrapa ) Reality: truth;real nature. ThA. bhanI vanya sthiti sabhApa. karma kI 5, 1; jayanya sthiti kA saMka naNa. transition of | jahariha. na0 ( yathArha) yAtha; 12:12; the shortest period of Karma | pare // 2. yathArtha; sacamuca. As deserv. ka. pa. 2, 55; -devaDhiI. strI0 ing; appropriate; actual. su. ca. (-devasthiti ) he tinI -4 sthiti. deva gati kI javanya sthiti. the shortest | javahi. na. ( yathAvadhi ) yAMsudhI. jaba period of the state of being a taka; jahAM taka. As long as; so login god. ka. pa. 2, 86, 6, 20; as. sU0 ca0 1, 163; -nikkheva. puM0 (-nikSepa) vanya nikSe5 | jahavAya. na0 ( yathAvAda ) yA pramANe. katha. the| ma siyA nApate. jaghanya - nAnusAra. kahane ke mAphika. According thoDe karmoM ke samuha ko DAlanA. dis. tor narration; as related. piM0 carding or destroying the sins ni0 186; in the form of a few Karmas | jahasaMbhava. na0 ( yathA sambhava ) yA yoya, Page #824 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jahasanti ] 113; yogya rIte. yathA yogya. yogya rIti se. Proper; right; properly. piM0 ni0 jahasanti..strI0 na0 ( yathAzakti ) yathAzakti; zakti pramANe yathA zakti; zakti ke anusAra. As far as possible; to the utmost of one's power. piM0 ni0 365 ; 'jahA dhA0 I. (hA ) tabhyuM choDa. tyAga karanA chor3a denA. To abandon; to give up. jahai-ti. vava0 10, 8; ; bhaga0 25, 6; 1; jahAi zrAyA0 1, 2, 6, 68, jahAli utta0 1, 51; jahAya. saM0 kR0 utta0 14, 2 jahittA. saM0 kR0 utta0 1, 5 piM0ni0 417; Ayaaa* 1, 4, 4, 137, ( 812 ) jahamANa. bhaga0 25, 6; 7; jahA. zra0 ( yathA ) netrI rIte; prema; meM pramANe; anusAra jisa rIti se; yathA; jisa prakAra. In which manner; just as bhaga0 1, 1; 3; 2, 13, 1, 2, 5, 4; 5; 6, 3; 12, 10; 14, 2; 10; 15, 1; 18, 5, 41, 4; nAyA0 1 2 5 8; 6 : 10; 15; 16; vava0 2, 21, 24; dasa0 1, 2; 8, 1; dasA0 6, 1: piM0 ni0 156; 161; jaM0 pa0 aNujeo0 1, utta0 1, 45; zrAyA0 1, 63, 155, sUrya0 1, 1, 1, 6, uvA0 1, 2, 6; 12; 66, 2, 62; 8, 256; ka0 gaM0 1, 16, 53, jaM0 pa0 5, 118 5, 112; jahAkAla na0 ( yathAkAla ) pathAvasara; ayasara bhaye tyAre yathAvasara maukA mile taba. When proper time comes. bhatta0 46; [ jahANupucci jahAgahiya na0 ( yathAgRhIta ) nevI rIte rela che te pramANe. jisa prakAra grahaNa kiyA huA hai usa prakAra As accepted or taken. dasa0 5 1, 60; nAyA0 16; jahAcchaMda. puM0 ( yathAcchaMda ) 25276. svacchaMda. self-willed; unrestricted. ThA0 6, 3; jahAjAya. tri0 ( yathAjAta ) 04-matI vaSa tanI sthiti me nama. janma ke samaya kI sthitI ke jaisA ; namra. As born; naked. utta0 22, 34; ogha0 ni0 bhA048; sama0 For Private 12; jahAjoga na0 ( yathAyogya ) yathAyogya; prema ghaTe tema. yathA yogya; jisa prakAra ucita ho usa prakAra. Proper; appropriate. vize0 23; 80; jahATThANa na0 ( yathAsthAna ) pota potAnA anuSThAnane anurUpa-ucita sthAna;-iMdrAdi 56. apane apane anuSThAna ke anurUpa ucita sthAna: iMdrAdi pada. Appropriate pousition suited to one's occupa - tions; the position of Indra etc. utta0 3, 17; jahANAmaya. tri0 ( yathAnAmaka ) ke nAma nirdeza ya nathI te; ardha the. jisakA nAma nirdeza na kiyA ho; koi eka. Certain; some; any. bhaga0 25, 11; pana0 16; jahA NisaMta na0 ( yathAnizAnta ) vyavadhAryA pramANe; prema dhArya hoya tema. anumAna ke As anusAra; jaisA sAMcA ho vaisA. guessed; as anticipated. sUrya * 1, 6, 2; jahA pucci na0 ( yathAnupUrvI ) bhasara 24numbha pramANe. kramazaH; anukrama ke anusAra. Successively; in regular order. Personal Use Only Page #825 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jahAtacca ] ( 813 ) [ jahAvAi bhaga0 3, 10;8,1; rightly; properly. utta0 23, 38; jahAtaca. na. ( yAthAtathya ) vAstavira; satya; jahAphuDa. na0 ( yathAsphuTa ) 254; pare52. 5252. vAstavika; satya; sacamuca. True; spaSTa; sacamuca. Clear; distinct; true. real; actual. sUya. 1, 6, 1; utta0 16, 45 hAtaha. na. (yAthAtathya) sUya sUtranu jahAbhAga. na. ( yathAbhAga) nAga prabhArI terabhuyayana bhAM dharma samAdhi mere 5252. samAna vibhAga se; bhAgAnusAra, 052 / 12 rIte sA che. sUyagaDAMga sUtra kA According to share; proporteravAM adhyayana ki jisa meM dharma samAdhi tionately. dasa0 5, 1, 13; ityAdi kA ThIka ThIka varNana kiyA hai. The | jahAbhUta. tri. ( yathAbhUta ) navI zate pane 13th chapter of Suyagadanga yi tI rIta; satyavAta. jisa rIti se Sutra dealing fully with reli- vanAva banA ho usa rIti se; satya vAtI. gion, meditation (Samadhi) According to what has happenetc. along with similies. "FINIT- ed; fact. " jahAbhayamavitahamaskhadiddha" siNaM bhikkhu jahA taheNaM " sUya. 1, 6, 2; . nAyA0 1; 1, 5, 2, 1; jahAbhUya. na0 ( yathAbhUta ) tume 'jahAbhUta' jahAtahajjhayaNa. na. (yAthAtathyAdhyayana) / za6. dekho "jahAbhUta" zabda. Vide sUyamasUtranu 13 sayana. sUyagaDAMga ___ " jahAbhUta" nAyA ; sUtra kA 13 vAM adhyayana. The 13th jahAmAliya. na. ( yathAmAlita )oma dhAraNa chapter of Suyag a danga 5 tema. jisa prakAra dhAraNa kiyA ho Sutra. sUya0 1, 13; usa prakAra. As assumed. " jahAbhAjahAtthiya. na. ( yathAsthita ) ma / tema. liyaM promoghaM dalai ' bhaga. 11, 11; jisa prakAra ho usa prakAra. Some how jahAyariya-a. ( yathAvarita) pramANe or other. bhaga0 12, 1; bhAya te pramANe. jisa prakAra AcajahAnAma. tri. ( yathAnAma) yAnAma; salA raNa kiyA ho usa prakAra. As practised. panA . yathA nAma; saMbhAvanA. / bhatta. 22; Possibility; certain; some. bhaga0 jahAriha. na. ( yathArha ) yathAyo 5; goma 2,5; nAyA. 10% gha2 tema. yathAyogya; jisa prakAra ucita hA. jahAnAmaya. tri. ( yathAnAmaka) ma Proper; suitable. jaM. pa0 2, 33; dRSTAMta panyAsa. jaisA koI; dRSTAMta upAnyAsa. dasa07,17; nAyA0 1;;16; uvA08,256 As for example. (2) pAya | jahAladdha. tri. ( gAlabdha ) bhakSyA pramANe. 12. vAkya alaMkAra. a word used to l prApti ke samAna; milane ke barAbara. Accoradd grace to a sentence. Alyt. ding to gain or acquisition; 1, 5, 6,8; equal to attainment. bhaga0 7, 1; jahAnAya. na0 ( yathAnyAya ) yathAyogya rIta. jahAvAha. puM0 ( yathAvAdina ) 53' mosanAra; saranu; Sirtii. nyAya kI rIta se; yathA- | __ yoyanA ; satya mosanA2. satyavaktA: yogya. According to justice: | yogya kathana karane vAlA; satya bhASaNa karane Page #826 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jahAvibhava] ( 814 ) [ ahociya aral. One who is truthful in jahAM; jisa sthAna para; jahAMpara. Where; speech; (one ) who is plain- at which place. bhaga* 1, 5, 7, 8, spoken. "jo jahAvAi tahAkArIyA'vi 8; 11, 11, 15, 1; 18, 5, dasa05, 1; bhavai" ThA0 7; 77; nAyA. 17; gacchA0 17; jahAvibhava. na0( yathAvibhava ) vaibhara pramANe | jahiccha. na0 ( yatheccha ) 27 / prabhArI. zati pramANe. vaibhava ke anusAra; zakti yatheSTa; icchA ke anusAra. Agreeably ke pramANa meM. In proportion to to desire. nAyA0 7; su0 ca0 1, 171; wealth; according to means. | jahicchiyakAmakAmi. puM0 ( yathepsitakAmabhaga0 6, 33; kAmin-yathepsitAn manovAJchitAn kAmAn jahAsaMkha. na. ( yathAsaMkhya ) saMdhyA pramANe; zabdAdIna-kAmayanta ityevaMzIlA yathepsita. manA2. kramazaH; saMkhyA ke anusAra. Suc. kAmakAminaH) manovAMchita subhakAmanA2. cessively; respectively. su. ca. manovAJchita sukha ko bhogane vAlA. One 5, 51; who enjoys pleasure according jahAsaMbhava. na0 (yathAsambhava ) ma saMbhava to the desire of one's heart. tama. yathAsambhava; jaisA sambhava ho usI " jahicchiya kAma kAmiNo " jaM. pa. prakAra. Possible; possibly . ka. gaM. jIvA0 3; 6, 32; jahutta. na. ( yathokta) yA mAze. kathanAjahAsatti. strI. na. ( yathAzakti ) zakti nusAra; kahane ke anusAra. As said or pramA); yathA zakti. zakti ke anusAra; yathA told previously. paMcA0 10, 12; zakti . As far as possible; to the | jahe. na0 ( yatheSTa) mata gama; VAnu.. utmost of one's power. paMcA0 2, citta rocaka; dilapasaMda; yatheSTa. A de. sired; is wished for; pleasing jahAsamAhi. na. ( yathAsamAdhi ) smdhi| to the heart. piM. ni. 406; pramANa. samAdhi ke anusAra. According | jaheva. a. ( yathaiva )bhAvI rIta. jisa to agreement or promise. paMcA0 prakAra; jisa rIti se. As; in which amanner. nAyA. 1; bhaga0 3, 77, 2, jahAsuya. na. (yathAvata ) ma samasyu 16, 1; 18, 7, 24, 18, 25, 1; 33,2; hAya tama; sAMbhayA pramANe. jisa prakAra jahoiya. na. ( yathocita) yathAyita; yathAzravaNa kiyA ho usa prakAra; zravaNAnusAra. yo5. yathAyogyaH yathocita. Proper; As heard of or listened to | suitable. vivA. 2, paMcA. 3, 38%) utta. 1, 23; pAyA* 1, 6, 1, 1; jahocitta. na. ( yathocita ) ma ghaTe tema. jahAsuha. na0 ( yathAsukha ) ma suma 53 ucita rIti se. Suitably; properly. tabha. jisa prakAra mukha ho usa prakAra At paMcA. 7, 37; ease; according to happiness. | jahociya. na. ( yathocita ) ma ghaTe temA vitra! 0 1%8 yathA yoya. ucita rIti se; yathAyogya. jAI. zra0 (patra ) yAM; 7 sthAna; yAM52. | Properly; suitably.. nira0 1, 1; Page #827 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jahAvaiTTha] ( 815 ) [ jAi nAyA. 1; jA. a0 (yAvat ) yAMsudhI. jabalaga; jabataka; jahovaiTTha. na0 ( yathopadiSTa ) navI rIta I. jahAMtaka. So long; as long as; as pAmA pahezavAmA mAvyu DAya te pramANe.. far as. prava0 82; ka. gaM0 2, 26; uvA. jisa rIti sa kahane meM-upadeza meM AyA ho 1,81; usa rIti se. According to advice / jAi. strI. (jAti-jananaM jAtiH) -ma; or orders. "jahovaiheM abhikaMkhamANa" | utpatti. janma; utpatti. Birth; produc. dasa0 6, 3, 2; utta0 1, 44; tion. pAyA0 1, 1, 1, 11; utta* 6, 1; jahavI. strI0 (jAnhavI) gA nahI. gaMgA 32, 7, ka. pa. 6, 3, prava0 1276; nadI. The river Ganges. jaM. 50 1070; ka. gaM0 1, 33, 5, 61; (2) VjA. dhA0 I. ( jan ) hA thayu; utpanna driyamedhadiya sAhiti . ekeMdriya, tha. paidA honA; utpanna honA. To be dviiMdriya prAdi pAMca jAti. five kinds born or produced. ( of creatures ) viz. one sensed jAyai. nAyA0 7; 10; vize0 418; utta. two-sensed etc. ka. pa. 4, 6, bhaga. 16, 76; 6, 8, 7, 5, 6, 33; utta0 3, 2; 6, 2; jAyau. vize0 418; aNujo* 127: ThA0 6, 46; sama0 1; ka. V jA. dhA* I. ( yA ) ; gati 425 // gaM. 1; (3) gati; jAtI; vaya kSatriya jAnA; gati karanA. To go; to walk. mAhiti . jAti; jJAti; varNa; kSatriya jAi. utta0 3, 12; vize0 644; 1608 Adi jAti. kind; caste; Ksatriya nAyA. 6,6; ete. utta. 3,2; 12,5; 13, 1; vize. jaMti. zrAyA.1,3,4,123; su. ca.1,633; 161; pana. 1; su. ca. 3, 194; dasa0 jAyamANa. va. kR. bhA03,3, 7, 21, 8,30; piM.ni. 312; jIvA. VjA. dhA* I. ( yA+Ni ) nirgamana 427; 3,3; nAyA. 8; vivA. 1; rAya. 215; nirSi 4.vA. nigamana karanA; nirvAha. karanA. (4) bhAta 51. mAtA pakSa. maternal To go out; to support oneself. side. ova0 sUya. 1, 6, 13; (2) (2) AtmAnI saMyamamA pravRtti sI. banu 53. jUikA phUla. the jasmine AtmAko saMyamameM pravRtta karanA. to urge ___flower. rAya. 16, jaM. 50 -aMdha. the soul in self-restraint. puM0 (-andha ) ma adha, mithaa| javeMti. pre. pi.ni. 616%3 ii. janma se hI aMdha; janmAMdha. blind javittae. he* kR0 sUya0 1, 3, 2, 1; from the very birth;born-blind. javita.va. kR0 ja0 pa. " kei purise jAiaMdhe jAiaMbArave" VjA. dhA0 I. ( yA+Ni) pAtas: bhAjayu.] vivA0 1; sya. 1, 1, 2, 31; -prAjIva. vyatIta karanA. To cause to go; to tri0 (-prAjIvaka ) tirapI mAhAra pass. senA2. jAti batalAkara pAhAra lene vAlA. jArviti.pre. piM0 ni0616; ( one ) who accepts food hav. jAvae. vi0 sUya0 1, 1, 4, 2; ing exposed one's caste. ThA05,1; jAveta. va. kR. jaM. pa. 3,67; -prAjIva-ya. puM0 (-mAjIvaka ) Page #828 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAi ] jue AjIva jAizrAjIva 6. dekho "jAi zabda vide jAizrAjIva TA0 1, 1 - zrAriya. puM0 ( - Arya ) jAtie karI A; IzvannatinI strIthI utpanna dhayeza nati; aspaSTa, siMha, vihe, videhaDA, haritA ane cuMcuNA e cha Aya ati jAti se kara ke Arya ibhya jAti kI strI se utpanna huI jAti; ambaSTa, kaliMda, videha, videhaThA, harinA va cuMcuNA ye chaH zrArya jAtiyAM Arya by birth; the caste sprung from a woman of Ibhya easte; the six Aryan castes viz. Ambasta, Kalinda, Videha, Videhatha, H>>rita and Chuuchuna. ThA0 6, 1; - sovisa puM0 ( - zrAzIviSa- zrAzyo daMSTrAH tAsu viSaM yeSAM te zrAzIviSAH) -bhathI jerI; sarpa vidhi yahi janma hI se viSailA; sarva, vicchu vagairaha. venomous from the very birth; a snake, a scorpion etc. bhaga0 8, 1; kamma na0 ( karma ) janma sA2. janma saMskAra. ceremony connected with birth. bhaga0 11, 11; -- kahA strI0 ( - kathA ) ati sArI amuka kharAba ityAdri kathA karavI te. zramu jAti acchI yA burI ityAdi kathana karanA so. speaking of the supe riority of a certain caste and inferiority of some other caste. ThA04, 2 - kula. na0 ( kula ) nnati khasa jAti va kula caste and lineage. tesiNaM bhaMte jIvANaM kai jAi kulakoDi joNippamuha sayasahassA paNNattA" jIvA0 3; - goya. na0 (gotra) lati ne gotra jAti va gotra. caste and family. bhaga068 - goyani "" 66 ( =16 ) d d " For Private [ jAi utta. tri0 (gotraniyukta) nimayita nati govA nikAcita jAti gotra vAlA. one of a settled caste and family. bhaga0 6, 8 - goyanihatta tri0 (-gotranidhasa ) ti gotrane yogya va sthApana urela. jAti gotra ke yogya karma pugala sthApana kiyA huA. one having Karma-atoms established according to caste and lineage. bhaga0 6, 8 - goyaniuttAuya na0 ( - gotra niyuktAyuSka) lati gotranI sAthai nimita jAMgheta AyuSya jAti gotra ke sAtha nikAcita bAMdhA huA AyuSya. life period appointed or fixed along with caste and lineage. bhaga0 6, 8, - jarAmaraNa na0 ( - jarAmaraNa ) janma 42 bhane bharaNa. janma jarA va maraNa. oldage and death. jaM0 pa0 3, 703 -NAma na0 ( - nAman ) nAma bhanI eka prakRti ke jethI jIva judI judI jAtibhaaN utpanna thA. nAmakarma ko eka prakRti ki jisase jIva bhinna bhinna jAti meM utpanna ho. a variety of Namakarma causing the birth of a soul in different castes or classes. " jAti nAmeM bhaMte kamme pucchA " pana0 23; - NAmagoyaniutta. tri. ( - nAmagotraniyukta ) nizayita ati nAma gotra vAsa: nArI sAhi. nikAcita jAti nAma gotra vAlA; nArakI Adi. (one) having an appointed class or caste, name and family; a hell-being etc. bhaga0 6, 8 -- NAma goyaniuttAuya tri. ( - nAmagotraniyuktAyuka) Mti nAma gotra sahita nizatti AyuSya vAsI jAti nAma gotra sahita nikAcitta AyuSyavAlA (one ) Personal Use Only Page #829 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAi ] ( 817 ) having the duration of life fixed along with caste name and family bhaga0 6, 8 -- NAmagoyanihata. tri0 ( - nAmagotra nidhatta - jAti bAma gotraM ca nidhattaM yaiste tathA ) ti nAma gotrI pravRti - pAMdhIche te. jisane jAta nAma va gotra kI prakRti dRDhatA ke sAtha bAMdhI hai vaha. ( one ) who has firmly united the characteristics of caste, name, and lineage bhaga06, 8; - nAmagoyanihattAuya. tri0 ( -nAmagotranidhattAyuSka -- jAti nAmnA gotreNa ca saha nighattamAyurvaiste tathA ) ti nAma gotra sAthai sthApanareza AyuSa vAo, jAti nAma gotra sahita sthApana kiyA huA AyuSyavAlA. (one) who has the duration of life fixed along with caste, name and family. bhaga0 6, 8: - NAmaniutta tri ( nAmaniyukta - jAtinAmaniyuktaM nitarAM yuktaM saMbaddhaM nikAcitaM vedane vA niyuktaM yaisle tathA ) nizayita lati nAma :bhavAsA 24 nikAcita jAti-nAma-karma vAlA jIva being or soul with a fixed caste, name and Karma. bhaga0 6, 8 - NAmaniuttAuya. tri0 ( - nAmaniyuktAyuSka - jAtinAmrA saha niyukta nikAcitaM vedayitumArabdaM vA''yurvaiste tathA ) latinAmasahita nizayita AyuSyavAo jAtinAma sahita nikAcita AyuSya vAlA. ( one ) having the duration of life fixed along with caste and name. 6, 8 - gAmanihattAuya. na0 ( - nAmanidhattAyuSka - jAtireke dviyajAtyAdiH paJcadhA seva nAma iti nAmakarmaNa uttaraprakRtiVol. 11/103. bhaga [ jAi viSezo jIvapariNAmo vA tena saha nidhattaM niSiktaM yadAyustajjAtinAma nidhattAyuH ) jAtirUpa nAmakama sAthe sthApana karela AyuSya jAti rUpa nAma karma ke sahita sthApana kiyA huA AyuSya. life impreg nated with kind or class, form, name and Karma. bhaga0 6, 8 ( 2 ) jAti rUpa nAma karmo sAthe sthApana karela AyuSya bAo kapa. jAti, rUpa, nAma, karma ke sahita sthApana kiyA huA AyuSya va lA jIva. a being with his life in pregnated with kind or class, form, name and Karma, bhaga0 6, maNibaddha. na0 (-nibaddha ) sUtra snAnA prahAra gadyapadyAhi sUtra racanA. sUtra racanA kA eka prakAra ; gadyapadyAdi sUtra racanA. a method of the composition of Sutras ( any work containing aphoristic rules ); the com - position of Sutras in prose or metre. sUya0 ni0 1, 1, 2, 3 - tiga. na0 ( trika) pAya jati, yAra gati sa e vihAyAgati, ai tripuTInI agyAra prakR tIno samudAya. pAMca jAti, cAra gAMta va do vihAyogani, isa tripuTI kI gyAraha prakRti kA samudAya collection of eleven varieties of Triputi consisting of five kinds, four conditions and two Vihayogatis. ka0 gaM0 5, 20; - thera. puM0 ( sthavira ) sA athavA vadhAre varasanI umaranA sAdhu sATa yA adhika varSa kI umra kA sAdhu a Sadhu of sixty or more than sixty years of age. saTThivAsajAe samaNe ggiMthe jAi there 10, 16; - dosa. puM0 ( -doSa ) nati 46 "" ThA 3, 2; vava For Private Personal Use Only Page #830 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAi ] ghoSa bho hoSa jAti doSa; janma kA doSa. deficiency or evil connected with birth, taMdu0 - dhammaya. ci0 ( - dharmaka) utpatti svabhAvavAsI. uptatti svabhAva vAlA. possessed of natural or inherent characteristics. " imaM pi jAidhammayaM " AyA0 1, 1, 5, 46; --nAma na0 ( - nAman ) jue jAiNAma 26. dekho ''jAiNAma zabda. vide. jAiNAma bhaga0 5, 8 - nAmagAyaniutta. tri0 (-nAmagotraniyukta ) lubhe| 'jAiNAmagoyaniutta 26. dekho "jANAmagoyaniutta" zabda. vide "jAiNAmagovaniutta" bhaga0 6, 1; - nAmagoyaniuttAuya. tri0 ( -nAmagotra niyuktAyuka) luo " jAiNAmagoya " niuttAuya za: dekho " jAiNAmagoyaniuttAuya zabda. vide. " 'jAiNAma' yaniuttAuya bhaga0 6, 8, - nAmagoyanidatta tri0 ( - nAmagotrAnadhatta ) lukho jAima goyanihatta 26. dekhA 'jAikhAmagoyanihatta' zabda vide jAiNAma goyanihatta " bhaga0 6, 8, - nAmagoyanihattAuya. tri0 ( - nAmagotranivattAyukka ) jAiNAma goyanihatAuya za... jAiNAmanihattAuya ju dekho zabda. vide "jAiNAmagoya niha sAuya bhaga06,8; ---nAmaniutta tri0 (-nAmaniyukta jAtiNAmaniutta." 206. dekho " jAti NAma niutta zabda vide jAtiNAma niutta " bhaga06, 8 - nAmani uttAuya. " 64 " "" "" "2 " wr " tri0 (- nAmaniyuktAyuSka ) zabda vide NAmaniuttAuya niuttAuya niuttAuya bhaga0 6, 8; tri0 ( - nAmanidhatta ) ** wr 66 mo 86 68 "" "" jAi 26. dekho jAiNAma jAiNAma nAmanihata. jAiNAma << d. "' ( 818 ) "" nihatta 06. dekho " jAiNAma nihatta "C zabda vide jAiNAma nihatta bhaga0 6, 8 - nAmanihattA uya. tri0 ( - nAmanidhatAyuSka ) / "jAiNAmanihattAuya" 2006. dekho " jAiNAmanihattAuya zabda. vide " jAiNAmanihatAya " bhaga0 6,8; - paMgula. tri0 (- paMgula) 04 thI pAMgato; suteo janmahI se laMgaDA; lUlA. lame from the very birth; crippled. vivA0 16 - paha puM0 ( patha - jAtInAmekendriyAdInAM paMthAjAti paMthaH) - bharana bhArga saMsAra. janmamaraNakA mArga; saMsAra mArga. the way of birth and death; the way of worldly existence. jAI pahaM zraviTTamANe 66 "" For Private Personal Use Only " d d [ jAi rd sUya0 1, 7, 3, dasa0 6, 1, 4, 10, 1, 14; puDa. na0 ( - pura - jAtiH puSpajAti vizeSaH puDhaM patrAdimayaM tadbhAjanaM jAtipuTaM ) lahAnuM patrAhiyAna lAno puDo jUI kA patrAdimaya bhAjana; jUI kA donA a cup made of jasmine leaves. "jAipuDANavA nAyA0 1, 17; ppasaNyA. strI0 ( - prasannA - AtiH puSpavAsitA tayA prasannA jAtiprasannA ) kheDa bhavana 63eka jAta kA dAru. a kind of wine. " jAipasaraNAi vA " jIvA0 3; - ba. hira. tri0 ( - badhira ) mI mahe3 . janmahIse bahirA deaf from the very birth. vivA0 1; - maMDava. puM0 ( - maNDapa ) nAno bhaepa-bhAMDavA. jUI kA maNDapa. a bower of jasmine plant. rAya0 137; -- maMDavaga. puM0 (- maMrADapaka -- jAtimalatI tanmayo maNDapako jAtimaNDapakaH ) jUI kA maNDapa a bower of jasmine plant. jaM0pa01; tri0 ( -matta ) jati bhaha yukta; 33 matta. latino Page #831 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAi ] bhaH 22. jAti kA abhimAna karane vAlA. (one ) who is proud of his birth or caste. dasa0 10, 1, 16; - mada. puM0 (-mada ) latinuM abhimAna. jAti kA abhimAna. pirde of caste. ThA0 8, 1 - maya. puM0 (-mada-jAtyA mado jAtimadaH ) mo jAimada 6. dekho " zabda. vide "jAimada" 66 66 d d 66 " 10; sama0 7; jAimada jAimaeNavA -mayapaDitthaddha. puM0 ( - madapratistabdha ) latinA ahaM rathI uddhata jAtimadase uddhata; jAtike ahaMkAra se ucchRMkhala haughty or rude in consequence of the pride of caste. jAimayapaDittha hiMsA zrajiiMdiyA" utta0 12, 4 - maraNa. puM0 ( - maraNa ) 4nma bharaNu janma maraNa; paidA honA aura maranA birth and death. dasa0 6, 4, 2, 3, 10, 1, 14; 21; dasA06, 32 - muzra. tri. (mUka) 4-bhogo. janma se hIM mUka- gUMgA. dumb from the very birth. vivA0 1, mUyata na0 (- mUkatva) nbhazrI bhugA. janma se hI gUMgApana. dumbness from the very birth. sU0 2 2, 21 - liMga. na. ( - liGga ) ati sUya jhiMga- zarIra avayava jAti sUcaka liMgazarIra avayaya. a caste mark; a limb of the body. sama0 3; vaMjhA. strI0 ( - vandhyA - jAterjanmata Arabhya vandhyA nirbIjA jAtivandhyA ) madhIna dhyA; vAMjalI. janma se hI bandhyA barren or sterile from birth. ThA05, 2 - vara. puM0 ( - vara ) uttama ati uttama jAti; zreSTa jAti highest caste. jAivarasArarakkhiya parAha0 2, 4; - saMparaNa. puM0 ( -saMpanna ) saMpUrNa gugu ThA0 ( =16 ) :) " vAlI jenI mAtA hoya te; mAtAnA pakSa bhene saare| hoya te. jisakI mAtA guNavatI ho vaha; mAtRpakSa jisakA zreSTha ho vaha. one having a mother endowed with talents; one having excel - lent maternal side. bhaga0 2, 5; 8, 7, 10, 5 nAyA0 1; ThA0 4, 2, 3, vivA0 1; nAyA0dha0 sara. tri0 (-smara) pUrva janmanu smaraNa 2nAra. pUrva janmakA smaraNa karane vAlA. ( one ) who remembers his past life. Ava0 41; -saraNa. na0 - smaraNa ) gata bhanmAnA banAvAnu smaraNa; mati jJAnane eka bheTa; tenAthI vadhAremAM vadhAre saMjJInA 900 bhavanI vAta taNI zakAya- saMbhArI zakAya tevu jJAna. gata janmoM kI hakIkata kA smaraNa; nati jJAna kA eka bheda; jisake dvArA adhika se adhika 900 bhavoM-janmoM kI bAta jAnI jA sakatI haiM; eka prakAra kA jJAna memory of past lives; a kind of power of remembrance or knowledge which enables a person to recall the memory of events of past lives numbering up to the maximum of nine hundred lives or births. jAi saraNaM samuparaNaM utta0 16, 7; ova0 41; prava0 528; nAyA0 1 8 13; dasA0 5, 16; -saraNa vaNijja na0 ( smaraNAvaraNIya ) jJAnAvaraNIya nI bheDa amRti; jAti maraNane AvaranAra karma prakRti. jJAnAvaraNIya karma kI eka prakRti; jAti smaraNa - pUrva janmoM kI smRti ko AvRta karane vAlI karma prakRti. & variety of knowledge obstructing Karma; a variety of knowledge obs -7 [ jAi For Private Personal Use Only 88 Page #832 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAicchina-ya] ( 820 ) [jAgara tructing Karma; a variety of __ -saraNa. na0 ( -smaraNa ) gume| "jAi. Karma screening the me saraNa" za6. dekho "jAisaraNa " zabda. mory of past lives or vide " jAisaraNa " nAyA0 1; 14; births nAyA01; -ssara. 0 (-smara) bhaga0 11, 11; -saraNAvaraNijja. na. / "jAisara" za>>6. dekho "jAisara" (-smaraNAvaraNIya) gume| "jAisaraNAvarazabda. vide. " jAisara" vize. 1671; Nija" za>>6. dekho "jAisaraNAvaraNijja" -hiMguluya. puM. ( -hiMguluka) saare| zabda " vide -- jAisaraNAvarasija' khA .acchA-uttama hiMgulaka. superior nAyA. 1;-hiMguluya. puM0( -hiMguluka) vermillion. nAyA0 1; panna. 1; gume| " jAihiMguluya" za6. dekho 'jAijAicchi pra-ya. tri. ( yAdRcchika ) it hiMguluya' zabda.vide'jAhAhaMguluya'nAyA01; pramANe 42 // 2. icchAnusAra bartAva karane | jAu. puM0 ( jAyu ) yA sosa3. davA; auSadha. vAlA. (One) acting to one's ___A medicine. piM0 ni0 625 wish. vize0 25; jAuyA. strI. ( yAtR ) zalI. devarAnI; jAijaMta. tri. ( yAtyamAna ) 5017yAmA devara-pati ke choTe bhAI kI strI. Brother mAyA. pIche DAlA jAtA huA. (Oue) | in law's wife; wife of husband's madle to retreat. paNha. 1, 1; brother. "mama jAuyAtro" nAyA. 16; jAimaMta. tri. (jAtimat ) gatavAnasArI jADala. puM0 ( jAtula) me 12 guna gatanA. uttama jAtikA. Belonging to tarapati. eka taraha kI guccha vanaspati. in high caste. nAyA. 3; A kind of vegetation growing jAimetta. na. ( jAtimAtra ) gati mesI in clusters. panna. 1; 11. jAti mAna; kevala jAti hI. Mere | jAukarANa. na . ( jAtakarNa) manu / (caste. " je zrAsannA Na jAimetaNa " gotra. eka gotra. Nume of a femily. paMcA03, 47; jaM. pa. 7, 159; jAiya. tri. ( yAcita ) jayesu; mAMge. jAUkaraNIya. na0 ( jAtUkIya) me nmn| mAMgA huA; yAcita. Begged; asked gotra yAtu. isa gotra kA. One belong. for. nAyA0 5; 18; utta0 2, 28 ing io this fainily. Theo To 90; jAirUvavaDasaya. puM0 (jAtirUpAvataMsaka) se jAMbUNaya. na0(jAmbUnada) me jAnu sonu. nAma zAnu yothu vimAna. IzAneMdra eka taraha kA suvarNa. A kind of gold. kA cauthA vimAna. The 4th celestial jaM.pa. abode of Isinendra. bhaga. 4, 1; jAga. puM0 (yAga) yaza; azvamevAhi 4. jAI. strI0 ( jAtI) asA " jAi" za6. yajJa; azvamedha pramukha yajJa. A sacrifice dekho " jAi' zabda Vide . jAi " such as Asvamedha ( horse. panna0 1; jaM0 pa0 5, 112; kappa0 3, 35, Suerifice ) ete. zrova0 piM0 ni0 440; -maMDavaga. puM0 ( -maNDapaka ) mA jaM. 50 5, 115 " jAimaMDavaga " dekho " jAimaMDavaga" /jAgara. dhA* I. (jAgR) Mig. jaganA; zabda. vide "jAimaMr3avaga" jaM. pa. jAgRta honA. To be awake; to be Page #833 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAgara ( 821 ) [ jANa sleepless. pachI chaThThI rAtre gharanA mANase rAtre jAgaraNa jAgare. sama0 33; 42 te. bAlaka ke janma ke bAda chaTI rAtri me jAgarittae. he. kR. veya. 1, 16%3 parivAra kA jAgaraNa karanA. A vigil jAgaramANa. ba. kR. bhaga01, 7, 2, 1; 3, | kept by the relatives on the 1; nAyA. 1; 514; 16; dasA. sixth night after the birth of 3, 14, sama0 33, ThA0 3, 4; ___a child. " kai vihANaM bhaMte jAgariyA uvA0 1, 66, 73, 8, 252 / paNNattA ?" bhaga0 11, 11; ova0 40; dasa04 nAyA0 1; rAya. 286; kappa0 3, 56; jAgara. va. kR. prava0 134; kappa. 1, 6 jAgariyA. strI. (jAgaryA )yitavana, viyA. jAgara. puM0 (jAgara) asayabha35 nidrAnA ; 2. cintana; vicAraNA. Contempla gato; nidrAnA sbhaa| pAsA. asaMyamarUpa ___tion; thought. uvA01, 73, 8, 252; nidrA se rahita; jagatA huA; nidrA ke abhAva jAjIvaM. a. ( yAvajIvam ) bhI paryaMta. vAlA; prabuddha. One who is free from ___ jIvana paryanta; jiMdagI taka. Throughout sleep of want of self-restraint; life. ka. gaM. 1, 18; one who is wakeful or wide VjANa dhA* I. ( jJA) yu. jAnanA. awake. " suttA amuNo usayA muNI To know. usuttA vijAgarA hoti " aAyA0 1, 3, jANai. bhaga. 1, 12, 1, 3, 6, 5,4; 1, 108; ThA0 5, 2; panna. 3, 23; bhaga. 6, 48, 2; 18,8; nAyA. 13 11, 11; 16, 16; 8; 16, panna. 30; pAyA0 1, 1, jAgaraittAra. tri. (jAgarayita) gaganA2. 7, 56; 1, 7, 1, 166; ThA0 2, jagane vAlA. Wakeful. bhaga0 12, 2; 2; vava. 2, 33; vivA0 6; dasa. jAgaraNa. na0 ( jAgaraNa ) 21, nidAna kSasa. jaganA; nidrA kA abhAva. Wakeful. jANaMti. bhaga0 5, 4, 6, 4, 14, 8; 18, ness; sleeplessness. nAyA 0 12 3: vize0 61; nAyA0 16; jAgarittAra tri. (jAgarita ) nA2, jANAsi. nAyA. 14; 16, bhaga0 2, 1; jagane vAlA; unidra. Wakeful; sleep 15, 1; utta. 25, 11; less. ThA0 4,2, jANAmi. nAyA0 1; 7; 8; bhaga* 3, 6; jAgIraya. tri. (jAgRta ) gosa. jagA 5,4; 17,2; a. (One) wlio has kept it. jANAmo. bhaga01.62,1, 3, 2, 5, 8; wake. bhaga0 12, 1; uvA0 1, 53; 15, 1; 18, 7 8, 252, jANe. utta0 18, 29; jAgariyatta. na. (jAgarikatva) May | jANiNe-jA. dasa0 7 8; bhaga. 24, 13B Aya295. jAgaraNa; nidrA kA abhAva. 12; veya. 2, 2, 5, 6, panna. 17; Wakefulness; sleeplessness. aNujo0 8 131; AyA. 1,1, bhaga 12, 2; 1, 4; 1, 6, 4, 161; dasa. 5, jAgariyA. strI0 (jAgarikA ) nAma | 1,46; dasA. 6,31; nisI08,12, Page #834 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jANa] [jANa yANai. zrIgha0ni017 vize042; nAyA017; yANaMti. su0 ca0 4, 68; bhaga* 1, yANAmi. su. ca. 7, 111%B jANau. vivA0 1; bhaga0 3, 2; jANaMtu. dasa. 5, 2, 36; jANasu. piM.ni. bhA. 25; piM0ni0 107 | naMdI. 45; jANAhi. pAyA01, 2,1, 70; gacchA. 76; jANaha. su. ca0 4, 52; nAyA0 6; 16; rAya0 77; bhaga0 1,6; jANissaMti. nAyA* 16; jANibha. saM. kR. dasa0 10, 1, 18% jANiUNa. saM. kR. su. ca. 1, 101B nAyA* 6; jANittA. saM0 kR0 nAyA0 4, 5, 7; 8; 1; 12; 14; 16; 18; bhaga. 2, 1; 7, 6; 6, 32; 15., 1; zrova0 40; utta0 143; jANiyA. saM. kR. nAyA. 16; dasa07,56, jANittu. he. kR. pAyA0 1, 2, 1, 68; dasa0 8,13 jANittarA. he. kR. dasA. 5, 18, 23; sama0 103 nAyA. 5; bhaga0 5,8; jANattA, saM. kR. bhaga. 2,1, 3, 1; jANa mANa. va. kR. utta0 13, 26; sama. 30, nisI0 1, 40; jaM0pa02,31%3 vize0 236; vivA0 1; dasA0 6, 10; su. ca. 1, 138; kapa. 6, chariot etc. utta. 5, 14, 25, 11; 27, 8; AyA0 2, 4, 2, 138; sUya0 2, 2, 62; su. ca0 2, 208; ova. bhaga0 2, 5, 3, 3, 5, 7, 5, 6; 11, 11; nAyA0 3, 7, uvA0 1, 6, 7, 206; dasa0 7, 26; jIvA0 3, 3; jaM. 50 dasA. 6,410,1; prava0726; paNha0 2,27 ThA04, 3; sama0 1; (2) vimAna. vimAna. aeroplane. nAyA0 dha0 (3) yAnapAtra; khaa| naukA; jahAja vagairaha. a boat; a vessel etc. bhatta. 165; gacchA . 8; --gaya. tri0 (-gata) mA gaye. yAnagata; gADI meM gayA huA. driven in a curriage. aova0 --giha. na0(-gRha)25 bhuzyA 52. rathazAlA; gADI Adi ke rakhane kA ghara. a coach-house; a carriageshed. " jANagihANivA" AyA0 2, 2, 2, 80; nisI0 8, 7; 15,21; -'pavara. na0 (-pravara ) pradhAna 2tha; uttama pAhana. uttama ratha, pradhAna gADI. an excellent chariot; an excellent vehicle. dasA. 10, 1; bhaga0 6, 33; -raha puM0 (raya ) meM praar| 25. eka prakAra kA ratha. a kind of chariot. jIvA0 3,3; -~-rUva. ni0 (-rUpa) pAsa mahinA 5-24112. yAna-pAlako vagairaha kA zrAkAra. the shape of u palathi quin etc. "samohayajANarUveNa" bhaga0 3,4; -vimANa. tri. (-vimAnayAnAya gamanAya vimAna yAnavimAnam ) 35. tAne gamana karavA--musApharI karavAnuM vimAna. devatAoMkA musApharI vimAna; devatAoMke yAtrA karanekA vimAna. a celestial car of the gods. " dasaraha iMdANaM dasa pariyANiyA jANavimANApaNNattA" TA0 10; 4, 3; rAya. 67; jaM0 pa0 5, 112, 115; 116 158%; jANaMta. va. kR. sUrya. 1, 1, 1, 1; dasA. 6, 2; dasa0 6,108, 31; piM. ni* bhA0 31; nAyA0 14; vize0 42; panna. 11; pi. ni0 111; jANa. na. ( yAna ) DI, gAsi, 2tha, sayAma vagere; svArI. yAna-gADI, ratha Adi savArI yogya sAdhana. A vehicle, carriage | Page #835 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jANaga] ( 823 ) [jANu bhaga016.2; -sAlA. strI0 (-zAlA) samajhane vAlA. ( One) who knows gADI ratha vahela vagerene rAkhavAnI jagyA. or understands. piM0 ni0 bhA0 31; ratha zAlA; gADI khAnA. a coach-house; zroMgha0 ni0 118, paMcA0 5, 6; a carriage shed. "jANasAlAovA" jANaNa. na. (jJAna) sAna; Mg te. jAnanA; aAyA0 2, 2, 2, 80; ova0 30; nAyA0 . jJAna; samajha. Knowing; knowledge; 5; 19; dasA. 10, 1; paNha0 2, 3, comprehension. prava0 1;-nimitta. nisA08, 7: -sAlia. puM0 (-zAlika) na0 ( -nimitta ) zAnanA // 2' 5. jJAna gADAM ratha vagere rAkhavAnI yAnazAlAne kA kAraNa-hetu. cause or motive parI bhAga. rathazAlA ke Upara kI aTArI. of knowledge. prava0 1; / the upper floor of a couch- jANaNA. strI. ( jJAna ) nAthA prtune| house or carriage shed. niya yAya te. jisase vastukA saccA svarUpa zrova0 30; dasA0 10, 1; -jANa aya. pratIta-jAnA jA sake vaha; jJAna. That by tri. ( -jJAyaka ) MgunA2; samana. which the real nature of a nA2; sAtA. jAnane vAlA; samajhane thing can be known; know. vAlA; samajhadAra; jJAtA. ( one ) who ledge. aNujo0 1 46; knows, comprehen is or under- jANayA. strI. (jJAna) jJAna. jJAna. Knowstands. aNu jo. 14; 42; ova. uvA0 ___ledge. bhaga0 1, 6; 7, 187; vize0 44, 46; (2 ) puM0 pAte jANavatta. na. ( yAnapAtra ) palAe. naukA; jANe nahi chatAM pitAne jANakAra mAnanAra nAva. A bout. paMcA* 6, 18: pAhi. svayaM kucha bhI na jAnate hue apane jANavaya. tri0 ( jAnapada ) zamAM basatA ko jAnakAra mAnane vAlA bauddha vagaraha. 1 // sA mAvA se... deza meM sadA se follower of Buddha etc. who basate hue yA Aye hue loga. People pretends to know without habitually residing in a country knowing anything himself. or emigrants. "bahave jANavayA lUsisu" sUya. 1, 1, 1, 18; aNujo0 146; jaM. vivA03; bhaga01,1;11,11;sU0pa01; zrova0 pa0 3, 47; -sarIra. na0 ( -zarIra ) | jANia. tri0 ( jJAta ) 10. jAnA huaA. mAya mAvi zAstra gaNanAranu yu | Known. naMdI0 45; rahe yetanya zUnya zarI2. zrAvazyaka sUtra jANiyavva. tri. ( jJAtavya ) guvA Adi zAstroM ke jAnakAra kA par3A huA | yoya. jAnane yogya. Worth being mRta -caitanya zUnya zarIra. the lifeless known. bhaga0 1, 55, 1, 12, 4; body of one who knows 16, 1; 16, 7, 20, 7, 11; 24, 12; scriptures such as Avasyaka 20; 26, 1; kappa. 6, 45 etc. aNujo0 15; jANa. na0 ( jAnu ) dhuTanA hIya. jANaga. puM0 (yAnaka) 25 ratha. A chariot. ghuTane. The knee. nAyA. 1, 2; ova. dasA0 10, 1; 10, 21; bhaga* 8, 7; jaM0 :pa0 5, 115; jANaga. tri. (jJAnaka) vAra; samAnA2. | jIvA. 3. 3 AyA. 1, 2, 2, 16; piM. Page #836 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jANu] ( 824 ) [jAti ni0 468, rAya0 22; 164; uvA0 2, nAyA. 13; --putta. puM0( --putra) zAstranA 64; vivA0 6; prava0 73; paMcA0 3, 18; | nArane putra. zAstrajJa kA putra. the kappa0 2, 14; -ussehappamANamitta. son of one who is conversant tri. (-utsedhapramANamAtra ) dIyA sudhA; | with the Scriptures. [yA0 13; diyanI yA prabhArI. ghuTano taka; jAnu | jArahaI. strI. (jAnhavI ) gAnahI. gaMgA pramANa. reaching as far as the | nadI. The Ganges. ThA06; knees; equal to the knees in | jAta. tri. (jAta ) bhanbhesa; BHna ye. height. sama0 34; koppara. na. ! janmA huzrA; paidA huA. Born; pro(-kUpara) TI mane pI. jAnu-ghuTane duced. nAyA 01;;bhaga015, 1; (2) na0 aura kuhanI bhujAoM ke bIca kI graMthI-- 12. prakAra, bheda. variety; species. gAMTha. the knee and the elbow. paraha. 2, 3 -kamma. na. nAyA. 2;-kopparamAyA strI0 ( kUrpara- ( -karman ) ma s24|2. janma saMskAra. mAtR) yA strI; imjii. vandhyA; vAMjha ceremony in connection with at a barren or sterile woman. birth. nAyA0 1; ---sa. tri0 (-zraddha) nAyA0 2; ---pamANa, tri0 (-pramANa) ne zrI-2 anna cha methA. jise dhruTa subInA pramANa vA. ghuTane taka kA; zraddhAabhilASA utpanna huI ho vaha. (one jAnu taka pramANa vAlA. reaching the in whom faith has been ins knees. prava0 541; -pAyapaDiya. tri.. pired. nira0 1,1%B ( --pAdapatita) yazAye 51. ghuTanoM para | jAtaga. tri. (jAtaka ) .me. utpanna; paDA huA; paropara girA huA. knelt janpA huA. Produced; born. nAyA. down. vivA07; --mitta tri0 (-mAtra)! 1; TIyA pramANa. puTanoM kA pramANa. rench | jAtaNA. strI. (yAtanA ) pIst. pIDA; bedanA; ing the knees; knee-deep. prava0 darda. Pain; agony. paraha. 1, 1; 25.5; --hi. zra0 (-adhaH) dIyAjunI jAtarUva. tri. (jAtarUpa) su12; ya . nIye. ghuTanoM ke nIce. below the sundara; camakatAhuA. Shining: glitterknees. prava0 160; ing. ( 2 ) na0 sernu. suvarNa. gold. *jANu strI. (jJAyaka) sabha7 gAne revI zrova0 17; (3) puM. 5-sonaane| pAnI nivRtti. samajha bUjhakara kI huI 4.97, 424157no 13 me vibhAga. jAtarUpapApa kI nivRtti. Deliberate abstin- suvarNa kA kANDa; kharakANDa kA 13 vAM ence fronm sin. ThA0 3, 4, hissA. a lump of gold; the 13th jANuzra. pu. (jAnuka ) tume| 'jANu' za6. . portion of Khara-kanda. Firare dekho 'jANu' zabda. Vide. 'jANu' uvA. 2,65 jAti. strI0 ( jAti ) / " jAi" za6. jANuya. tri. (jJAyaka) zastrano nA2. . dekho "jAi" zabda. Vide. " jAi" zAstra kA jAnakAra. Conversant with | ova0 16; panna0 2; 17; 36; jIvA0 3, the scriptures. jANuyAya jANuyaputtAya' | 4; jaM0 pa0 (2) me tano rU. eka Page #837 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAtimaMta} [ jAya jAti kI dArU-madya. a kind of intoxi. entreated. bhaga0 18, 10; cating drink or wine. vivA0 2; jAma. puM0 (yAma ) bhalAvata; saba yA prANA-zramada. tri. ( -zramada ) pani ma nipAtaramaNa mAhi horA prata. mahAvrata; 2lita jAti ke mada se rahita. free from prANAtipAtaviramaNa adi bar3e vrata. Any the pride of caste. bhaga0 8, 6; of the great vows; e.g. com-kamma. na. ( -karman ) yAM plete abstention from killing " jAikamma" za6. dekho "jAikamma" etc. pAyA0 1, 7, 1, 200; (2) 42; zabda. vide " jAikamma " nAyA. 2; divasa rAtrino yothe| bhAga. praharaH dina ---nAmAnahattAuya. tri. ( --nAmanidhattA- yA rAtri kA cauthA hissA. any of the yuS) mA "jAiNAmanihattAuya" za6. eight periods into which a day dekho "jAiNAmanihattAuya" zabda. vide (24 hours ) is divided. "to "jAiNAmanihattAuya" panna. 6; --- jAmA pnntaa| taM jahA-paDhame jAme majjhime. sanna. puM0 (-prasanna ) me tne| 3. jAme pacchime jAme" ThA. 3, 2; aogha. eka prakAra kA madya. a kind of intoxi. ni0 660; gacchA0 3; cating drink jIvA0 3, 3; -puDa jAmAuya-a. puM0 ( jAmAtRka ) mA na0 ( -puTa ) tuma " jAipuDa" ". dAmAda; jAmAta.A son-in-law. vivA. dekho " jAipuDa' zabda. vide "jAipuDa" | 3: aNujo131; nAyA. 17, -pasannA. strI. (-prasannA ) | jAmillaya. puM0 ( yAmika ) 59216 / 2; sipA. se mata 3. eka prakAra kI madirA rakSaka; paharevAlA; sipAhI. A guard; a kind of wine. jIvA0 3; -mazra. a watehman. su. ca. 7, 37; puM0 (-mada) tine mA2. jAti kA / jAmuNakusuma na0 ( japAkusuma ) rAtA usa ahaMkAra. pride or egotism due to pAsa 5 nAme sonuM 3. japA nAmaka vRkSa one's lineage or caste. 740 5; kA phUla. A Hower of the Chine -mada. puM0 (-mai) gume| 353 rA. rose. " jAmuNa kusumeI vA" rAya. dekho Upara kA zabda. vide above. bhaga0 | VjAya. pA. I, II. ( yAc ) yAya; 8, 6; -saMpanna tri. (-saMpala) me| bhAga bhAga 42vI. yAvanA karanA: " jAisamparANa" za6. dekho "jAisaMpaeNa" mAMganA. To beg. zabda. vide "jAisaMparANa" bhaga0 25, jAyai. nisI0 1, 20; 14, 47; 7; nAyA0 2; --saraNa. na0 ( -smaraNa ) jAei. nAyA0 11; anug| " jAisaraNa " za6. dekho " jAi. jAijA. vi. nAyA. 7, saraNa' zabda. vide "jAisaraNa' nAyA08; jAyAhi. zrA0 uta0 25,6 jAnimaMta. tri. ( jAtimat ) gatavAn. jAyasu, prA. piM.ni. 472; jAtivAn . Of a high rank or jAissAmi. pAyA0 1, 6, 3, 185; caste. dasa07, 31; jAittA. saM. kR. pAyA0 1, 7, 6, 222; jAtiya. tri. (yAcita) bhAMgesa; yAyeya. nisI0 1, 2, 3, 82, 5, 15; mAMgA huA; yAcita. Begged; | dasa0 8, 5; Vol. u/104. Page #838 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAya] ( 826 ) [ jAya jAittae. he. kR. nAyA0 7; 14; jAyaMta. va. kR. nisI0 1,20; pAha. 1,3; jAya. puM0 (yAga) in; pUla. yajJa; pUjA. A Sacrifice; worship. nAyA. 1, 2, bhaga. 11, 11; kampa. 5, 1.1; jAya-a. tri. ( jAta ) utpanna yeta; 34. 23 me. janma pAyA huA; janma prApta. Born; produced. nAyA.1, 2, 3, 4, 6, 7, 8, 12, 13, 14, 16, 18, bhaga 2, 1; 3, 2; 6, 33, 12, 6, 15, 1; 24, 1; 2; pi. ni. 166; 180; dasa02, 6, 4, dasA05,27, 6, 1; 8, 1; vava. 6, 41; su. ca. 1, 18 aova0 38; utta. 7, 2; vivA. 5; bhata0 81; kapa. 1, 1; (2) putra; re. putra; laDakA. a son. nAyA. 1; 5; 6; bhaga* 6, 33, 11, 11; sUya. 1, 4, 2, 13; su. ca. 4, 312; | paMcA0 8, 3; (3) tri. prAta ye; me| 3. prApta kiyA huA. obtained; got. | " suddhe siyA jAe na dUsaejA" sUya. 1, 10; 23; (4) prAra; leha. prakAra; bheda & Variety; a division. ThA. 4, 1; 10; (5) tri. 16; aat. vikAra rahita; zuddha. pure; of a high caste. " jAyahiMguleti " rAya, 53; (6) sara. aMkura. sprout. dasa. 4; (7) / zAridhi gagunAragItA zAstravidhi ko jAnane vAlA, one knowing the precepts of scriptures; it learned. prava.787; ~~-aMgharUvaga. puM0 (-aMdharUpaka-jAtaM utpanna andhakaM nayanayo rAdita / eva aniSpateH kutsita aGgarUpaM yasyAso) AMdhala ane kutsita aMgapAle; beDala |. zarI2 vA. aMdha va kutsita aMga vAnA; | kurUra zarIra vAlA. one who is blind and deformed in body. vivA0 1; -kappa. puM0 (-kalpa) gItAya nA 485. gItArthakA kalpa. u resolution of Githrtha. prava024; -kamma. na. (-karma) 1.ma sa242, nAchina vigaire. janma saMskAra; nADi chedana ityAdi. ceremonies like cutting of the umbilical cord (navel cord ) etc. after the birth of a child. " Nivatte asuI jAya kamma karaNe " ThA. 9; aova0 40; nAyA0 8; -koUhala. tri0 (-kutUhala-jAtaM kutUhalaM yasya sa jAtakutUhalaH ) ne kutUsa utpanna dhye| hAya te. vaha jisako kutUhala utpanna huzrA ho. ( one ) in whom curiosity is roused or excited. nAyA. 1; sthAma. tri. ( -sthAman ) 15-upana thye| vAya. bala-prApta. grown strong. "vasabhI iva jAyatthAme" ThA06; -niMdyA strI0 (-nidrutA-jAtAnyapatyAni ninona mRtAni yasyAHsA )onA janmela bALaka nakala maraNa pAme che athavA muvelA avatare che te mAtA. jisake janma pAye hure bAlaka turanta mA jAte haiM athavA mRtaka paidA hote haiM vaha mAtA. a woman whose children die iinmediately after birth or are born dead. "subha hA nAmaM bhAriyA jAyaniMdrayA yAvi hosthA" vivA* 2; 7; -pai. na0 (-pratiSTha) 2 052 29. aMkura para rahA huaA. anything resting upon or supported by a sprout. dasa0 4; ---pakkha. tri. (-pakSa) ne pAMga patra yayeza che te. jitako paMkha A gaye haiM vaha ( a bird ) having wings. " jAyapakkhA jahA haMsA " utta0 27, 14; --mUka. puM. Page #839 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAyaga] ( 827 ) [jAyamatta ( -muuk)-mthaa| bhUgo. janma hI se jAyaNa. na0 ( yA tana) / 42vI te. duHkhI mUka. dumb from birth. vivA0 1; karanA; satAnA. Giving pain or -vimhaya. tri. / -vismaya ) vismaya trouble. paraha. 1, 2; pAbhela. vismita; cakita. astonished; / jAyaNA. strI0 ( yAcanA ) yAyanA; bhAMnI surprised. nAyA. 12; -saMvega. vi. li5 bhAgI te. bhIkha mAMganA; yAcanA ( -saMvega) ne save-mumukSutA utpanna karanA. Begging; solicitation. thA cha te. jisameM saMvega-mumukSutA sUya0 1, 3, 1, 6, bhaga0 8, 8; prava0 utpanna huI ho vaha. one seeking 612; -parisaha. puM0 (-pariSaha-yAcanaMemancipation. bhatta0 13; ~saMsaya. yAcA prArthanA saiva pariSaho yA cApariSahaH) tri0 (-saMzaya-jAtaHsaMzayo yasya sajAta bhikSAnI parirA; parizahano me 2.bhikSA saMzayaH ) sazaya una yasa. saMzaya kA pariSaha; pariSaha kA eka prakAra. beargrasita. thrown into doubt; (one) ing the affliction or trouble in whoin doubt or suspicion is caused by having to beg. 7. engendered. bhaga0 1, 1; 10, 5; 22; -vattha. na0 ( -vastra ) jayavAnu nAyA.1;-saDDha tri. (-zrAddha-zraddhayA yat- 12. lI. bhikSA kA vastra; jholI. kriyate tat zrAddhaM jAtaM utpanna zrAddhaM icchA- piece of cloth (like a swinging vizeSo yasyAsI jAtazrAddhaH ) zraddhA vipanna | bag) to keep alins in. nisI015,34; ye. zraddhAvAn. ( one ) in whom | jAyaNA. strI. ( yAtanA ) pI. duHkha, pIDA; faith is born; having faith. nAyA. kaTa. Pain; trouble; affliction. 1, 6; bhaga. 1, 1, 10, 5; 14,6; "jAyANAkaraNasayANa" parAha.1,11,3, jAyaga. tri. (yAjaka) yAna; 41 12nA2. jAyaNI. strI. ( yAcanI) sAhArAnI grAjaka; yajJa karanevAlA. ( One ) per- bhAgIravAnI bhASA. AhArAdika ke liye forming a sacrifice; a sacrificer. yAcanA karane kI bhASA. Words used in "so nattha evaM paDisiddho, jAyageNa mahA- soliciting or begging food etc. muNI" utta0 25, 5; ThA0 4, 1; panna0 11; bhaga0 10, 3; dasA. jAyaNa. na. ( yAcana ) bhAgate; yAya 1,1; prava0681; te. mAMganA; yAcanA. Bagging; solicit. jAyate-ya. puM0 ( jAtatejas ) abhi. agni. ing. utta0 12, 10; paMcA0 18, 1; Fire. "jAyateyaM samArambha bahano rubhizrA -jIvaNa. vi. (-jIvana-yAcanena jovnN| jaNA" sama0 30; dasa0 6, 33; bhaga0 3, prANadhAraNamasyeti yAcanajIvanaH ) nA 3, 6, 1; sUga0 2, 6, 28; damA0 1, 4; chatane AghAra mAravA upara che te; jaM. pa0 2, 35; bhikSu5. bhikSuka; jisakI zrAjIvikA bhikSA | jAyamitta na0 ( jAtamAtra ) -ma yatair. vRttiAra nirbhara hai vaha. ( one ) who, janma hote hI; janma hI se. Immedi. lives by begging; a beggar. | ately upon being born; from "jANAhi me jAyaNa jINotti' utta. the very birth. vivA0 2, 12, 10; jAyametta. tri. (jAtamAtra ) SHna yatAM veta. Page #840 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAyarUva] ( 828 ) [ jArA utpanna hote hI. Froin the very saMyama niyanI mahA. saMyama-nirvAha kI birth; immediately after birth. maryAdA. a limit fixed in the matvize. 268%3; vivA04; ter of observance of ascetic jAyarUva. na0 ( jAtarUpa ) se galata sAnu practices. " prAyagutte NayAdhIre suvarNa kA eka prakAra. A kind of gold. jAyAmAyAe" AyA0 1, 3, 3, 116; " jAyarUpamaIo aohAraNAo " jIvA. -mAyAvitti. strI. ( -mAtrAvRtti ) 3, 4, utta. 25, 21; rAya. 26; 286; saMyama niryAnI mAhavAyaM 71. saMyama nAyA* 1; bhaga02, 5, ThA06; ova0 kampa. nirvAha kI maryAdAmaya jIvana. life of 2, 26; jaM0 pa0 2, 32; (2) tri05 self-control guided by fixed pA. sundara; svarUpavAn. beautiful. principles of asceticism. " jAyAkama0 5, 116; -kaMDa. puM0 (-kANDa) mAyAvitti hotthA" sya. 2, 2, 38; rasaprajA pRthvInA 16 kADamAM 13 me bhaga. 25, 3: naMdI. Ae. ratnaprabhA pRthvI ke 16 kANDa meM jAyA. strI. ( jAyA ) strI; mAryA; stro; se 13 vA kAgaDa, the 13th of the bhAyA. A wife. "bAhiM jAyA " 16 Kandas of the Ratna | __ jIvA. 3; bhaga0 8, 5; ThA0 3, 2; prabha world. Tro 90; jAyA. strI0 ( jAtA ) pAya-yamarendra kore|| jAyava. puM0 (yAdava ) yahu 217; Met. | bAranI samA ke jenA sabhAsadevagara bola be yaduvaMzaja; yAdava. One born in the sAve. camarenda ityAdi kI bAhara kI sabhA Yadufamily: a Yidava. nAyA. ki jisake sadasyagaNa, binA nimaMtraNaM Ate 16; pagaha. 1, 4; hai. Tne outer council of Chu. jAyaveya. puM0 ( jAtavedas ) ali agni mareadra ete. the members of Fite. " jAyaveyaM pAhehiM haNaha je bhikkhu which attend without invitaavamannaha'utta0 12, 26 tion. ThA0 3, 2; jIvA0 3, 4, 4, 2; jAyA. strI. (yAtrA) yAtrA; zarIra nihi. bhaga0 3, 10 yAtrA; zarIra nirvAha. Livelihood. sUya. jAyAi. puM. ( yAyAjin-yAyajatItyevaMzIlo 1, 7, 26; piM0 ni0 643; ( 2 ) saMyama yAyAjI) a555 5 / 2nA2. avazya yAtrA; saMyamaniyama. saMyama yAtrA; saMyama yajJa karane vAlA. One who performs nirvAha, paMcamahAvatAdi saMyama yAtrA. a sacrifice positively or without maintenance of self restraint; fail. "jAyAI jamajannammi" utta0 25, 1; observanse of the five great | jAra. puM0 (jAra) bhaginu me sakSa. _vows etc. ApA. 1, 3, 3, 116; mANe kA eka lakSaNa. A characteris. nAyA. 1; bhaga0 2, 1; 7, 1; naMdI0 45; | tic mark of agem. rAya 46; jaM. 50 (3) vira; pravRtti. vihAra; pravRtti. pere. | jArA. strI0 ( jArA) 4352 prANAnI se grination; sport; activity.] 1. jalacara prANI kI eka jAti. A paraha. 2, 1; -mAyA. strI0 (-mAtrA- class of aquatic animals. jIvA. yAtrA saMyamayAtrAtasyAM mAtrA yaatraamaatraa)| 3, 4; rAya* 63; Page #841 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jArApavibhatti] ( 826 ) [jAla jArApavibhatti. puM0 (jArApravibhakti ) se kind of plant; a kind of bul prakAranI nATaka vidhi; jArA-eka jAtanuM bous root. 97. 9; jalacara prANuM tenI eka prakAranI racanA jArukaraha. puM. (jArUkRSNa) pazi4 gatI vAtuM nATa. eka prakAra kI nATaka vidhi me zA. vaziSTha gotra kI eka zAkhA. jArA-eka jAti kA jalacara prANI usakI An offshoot of the Vasistha eka prakAra kI racanA yukta nATaka. A family-origin. (2) te gotratA 535. kind of dramatic representa- usa gotra kA purUSa. a person belongtion, having an arrangement ing to the above family-origin. resembling a Jara i. e. a kind | ThA0 7, 1; of aquatic animal. rAya0 63 | jAla. puM0 ( jAla ) bhAva 54vAnI MA. jArAmAra. puM0 (jArAmAra ) saya2 prANInI macchI pakaDane kI jAla. A net to se 4. jalacara prANI kI eka jAti. eateh fish. panna. 11; nAyA0 1, 3, A kind of aquatic animal. piM. ni. 622, vivA. 8; utta0 14, 35, jIvA0 3, 4, (2) bhUdha yAhi 5zune 54vAno pAza, jArAmArApavibhatti. strI. ( jArAmAraprati / mRga Adi pazu ko pakaDane kA phandA. a bhakti ) bhA2.14 152 prANInI me snare to catch deer etc. to go jAta-tenI racanA vAluM 32 nATakamAMnuM eka (3) bhutAko shurch|. muktAphala kA nATa. jArAmAra-jalacara prANI kI eka gucchA . a cluster of pearls. kappa. jAti usakI racanA yukta 32 nATaka meM se 3, 36; (4) na0 me matanu garnu eka nATaka. One of the 32 kinds ghare. eka prakAra kA pairoMmeM pahinane kA of dramas.wbith a scenic repre. jevara. a kind of ornament for sentation of Jaramara i. e. a the feet. ova. ( 4 ) nasI; tAnA kind of aquatic animal. rAya 63; - vAlI rI. jAlI; choTe choTe jArisa tri. (yAza ) yAra. cheda vAlI khiDakI. a barred window; jaisA; jisa prakAra kA As; of the a window made up of small nature of which. " jArisazro jaM apertures. panna. 2, nAyA 1; jIvA. nAmA jahayako jArisaM phalaMdaMti " paNha. 3, 4; ova0 31; sama0pa0 213; (5 ) 1, 1; piM0 ni0 528; bhaga. 3, 1; utta. sabhUpa. samUha. agroup; a collection. 27, 8, sUya0 1, 5, 2, 23; rAya0 44; 106; jIvA0 3, 2; jaM. pa. jArisaya. tri. ( yAdRzaka ) yu; yA ova0 10; uvA0 7, 206;-aMtara. mAranu. jaisA; jisa prakAra kA. As; of na0 (--antara ) sImArI kamyenu the nature or quality of which. sata. jAlI-khiDakI ke madhya kA nAyA. 8; 16; bhaga0 3, 2, 15, 1; antara. an interval between the jAra. puM0 (* jArU) ye nAmAnI se sAdhA295 apertures or open spaces of it vanaspati nI me gati. isa nAma kI barred etc. window. art. 9; 5; sAdhAraNa vanaspati; kaMda kI eka jAti A -aMtararayaNa. tri. (-dhaMtararana) nA Page #842 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAla] ( 830 ) [jAlapaMjara madhya bhAgamAM rasa che evI jAlI (bArI) pAtuMdhara. jAlIdAra ghara, makAna. a house jAlI (khiDakI) ki jisake madhya bhAga meM with windows or barred winratna hai. a barred ete. window dows. zrIva bearing a gem in the middle. jAla. puM0 ( jvAla ) yAsAani zipA. sama* rAya. -ujjala. tri0 (-ujvala) jvAlA; jhAla. Fire; a flame of mustAvanA sunAtha! Bre. muktAphala ke fire. jIvA. 1; -ujjala. tri. guccha se ujvala. shining on ac (-ujvala ) ghaor MoreyamAna. atyaMta count of a cluster of pearls. prakAzamAna. very bright; flashing. kappa0 3, 36;--kaDaa. puM. (-kaTaka) zroca. sano samUha. jAla kA samUha. a collec. jAlaMdhara. puM0 (jAlaMdhara) vAnahAlayIna tion of nets etc.jIvA03,4;-kaDaga. gotra. devAnaMdAjA brAmhaNI kA gotra. the puM0 (-kaTaka ) nobhA 2bhaei ti family-origin of DevanandaBra. kotarI hoya evo jAlIvAla pradeza. hmani ( wife of a Brahmana). jisameM ramaNika AkRtikA nakIkA kAma ho 'devaNaMdAemAhaNIe jAlaMdharasagutAe' pAyA. aisA jAlidAra pradeza. a wall etc. in 2, 15, 176; -sagutta. tri. (-sagotra) which windows are beautiful 12 gotramA utpanna yeta. jo jAlaMdhara ly carved or engraved. jIvA. 3, tra meM utpanna huA ho. one born in 4; jaM. pa. rAya. 113; -gaThiyA. strI. the family of Jalandhara. kappa. ( - granthikA--jAlaM matsya baMdhanaM. tasyeva granthayo yasyAM sA jAlagranthikA )sanI gaI. jAlakI gAMTa.: knot of a jAlaga puM0 ( jAlaka ) zrI; mArI. jAlI; met. " jAlaM gaMTiyAivA -zrANupubdhi khiDakA. A window; a barred wingaMDiyAvA" bhaga0 5, 3, -ghara. na. dow. nAyA. 1; ova0 (2)5garnu / ( - gRha ) bImA 52. jAlI dAra ghara jatanu mAma24. pairoM ke liye eka prakAra kA AbhUSaNa. a kind of ornament a house haviny barred win. dovs. nAyA0 3, -gharaga. na0 (-gRhaka) for the feet. " sakhiIkhaNI jAla parizrI-gArImA gha2. jAlIdAra ghara, makAna. kkhittANaM " ova0 ( 3 ) ye driya 75 vizeSa. do indriya vAlA jIva vizeSa. a house with barred windows kind of two-sensed living being. or windows. nAyA.2, 3, rAya0 135; utta0 36, 128 ova0 -gharaya. na0 (- gRhaka ) / upamA za6. dekho Upara kA zabda. | jAladdha. na0 ( jAlArddha) yAre nisa. vide above. nAyA. 8 -viMda. na. | 24ii. ardhacaMdrAkAra sIDhI. A semicir. ( - vRnda) gopanI sA; "20-lInA cular ladder. nAyA, 1; samUha. jAlI kA samUha. a group of mAlapaMjara. puM. (jAlapaara) 15. gokha. windows or barred windows. | A cage-like window; a window jIvA. 3; ~~-hara. na0 (-gRhaka ) lii| jutting out from the main Page #843 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAlaya ] building. jIvA 0 3, 4, rAya0 107; jAlaya. puM0 ( jAlaka ) bhugbhe / 'jAlaga' zabda. dekho 'jAlaga' zabda. Vide 'ja laga' jIvA0 3, 3; jAlA. strI0 ( vAlA ) nyAsA bhAsa aminI ziSyA. agni kI jvAlA. A flame of fire. "jAlAturaM ghana chinnA" nAyA0 ( 831 ) panna0 1; 5, 3; 1; 16; bhaga0 3, 2; 14, 7 mu0 ca0 1, 30; dasa0 4; ThA0 utta0 36, 106, paMcA0 3, 22; ( 2 ) mAvartInI bhAtA. 6 veM cakravartI kI mAtA. the mother of the 9th Chakravarti. sama0 pa0 234; ( 3 ) candraprama ravAmInI zAsanadevI candraprabha svAmI kI zAsana devI. the tutelary goddess of Chandraprabha Svani. prava0 377 ujjala tri0 (- ujjala ) nyAsAthI usa jvAlA se ujvala. brightened with flame. kampa0 3, 46; --payara. puM0 ( prakara ) nyAsAMnI samUha jvAlAoM kA samUha. collection of Hames. kappa 0 3, 46: - mAlA. strI0 ( - mAlA ) jvAsAnI bhASA; paMkti. jvAlA kI mAlA; paMkti row of flames. bhaga0 3, 2; jAlAu puM0 ( jAbAyuS) prahArano driya 4. eka prakAra kA do indriya vAlA jIva. A kind of two-sensed liv ing being. pana0 1; jAlA uya. puM0 (jAlA yuSka) lge| use zaha. dekho UparakA zabda. Vide above. pana 0 1 ; jAli. puM0 ( jAli ) aMtagasUtrA thothA vanA prathama adhyayananuM nAma. aMtagaDa sUtra ke cauthe varga ke prathama adhyayana kA nAma. Name of the first chapter of the 4th section of Antagada For Private [ jAli Sutra. aMta0 4, 1; ( 2 ) vAsudeva rAjAnI dhAraNI rANInA putra, ke je temanAtha prabhu pAse dIkSA lai khAra aMgane abhyAsa karI sela varasanI pratrajyA pAlI zatruMjaya parvata upara eka mAsane puthAre karI siddha thayA vAsudeva rAjA kI dhAraNI rANI ke putra ki jo nemanAtha prabhu se dIkSA lekara dvAdaza gregoM kA abhyAsa kara solaha varSa kI pravrajyA kA pAlana kara, zatruMjaya parvata ke Upara eka mAsa kA saMthArA kara siddha hue. name of the sou of queen Dharani, wife of the king Vasudeva. He took Diksa from Nemanatha Prabhu ( lord ), studied the 12 Angas, practised asceticism for 16 years and after a month's Santhara (giving up food and water ) on Satrunjaya, became & Siddha. aMta0 4, 1; (3) aNuttare vAisUtranA prathama varganA prathama adhyayananuM nAma. aNuttarovavAI sUtra ke prathama varga ke prathama adhyayana kA nAma. name of the 1st chapter of the 1st section of Anuttarovavai Sutra. aNutta0 1 1 ( 4 ) zreNika rAjAnI dhAraNI rANInA putra ke je mahAvIra samIpe dIkSA lai guNarayaNu tapa tapI seAla varasanI pravrajayA pAlI vipula parvata upara eka mAsane sathAre karI kAladharma pAmI vijaya nAmanA anuttara vimAnabhaaN utpanna thA. zreNika rAjA kI dhAraNI rANI ke putra ki jo mahAvIra svAmI samIpa dIkSA le guNarayaNa tapa kara ke solaha varSa kI pravrajyA pAlanakara vipula parvata ke paUra eka mAsakA saMthArA kara kAla dharmako prApta kara Personal Use Only Page #844 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAliyA ] ( 832 ) [jAvaga anuttara vimAnameM uptanna hue. name of ___ as far as. " mahavA jo jassa jAvaiyo" the son of queen Dharani, wife paMcA0 4, 5; bhaga0 1, 6, 7; 3, 2, 4, of king Srenika. He took Diksa 6, 17, 8, 8, 10; 14, 7; 15, 1; from Mabavira Svanni, prac. 16.4, vava. 6, 43; jaM. pa. 2, 16; tised Gunarayana austerity, jAvaI. zrI. ( yAvatI) 7 ||25tinaa led an ascetic life for 16 years, | me 2. guccha vanaspati kA eka prakAra. performed a month's Santhara | A kind of vegetation growing (giving up of food and water) ____ in clusters. pana. 1(2) jatana on Vipula mountain and after 6. eka jAti kA kaMda. a kind of bul- . death was born in the heaven. bous root. utta0 36, 67; ly abode Vijaya. aNutta0 1, 1; jAvaM. 0 ( yAvat ) yAM sudhI. yAvat : jAliyA. strI. (jAlikA ) lasI; sdaanii| jahAM taka; jabalaga. As long as; till; "pArI. jAlI; lohe kI khiDakI. A up to. bhaga0 3, 1; latticed window. paNha. 1, 3: jAvaMcaNaM. a. ( yAvazca ) sAmAM. samaya jAva. a. ( yAvat ) rei sudhI; arial; ki jisa daramyAna. Time etc. during 2. jahAM taka; jabataka; jitanA. As | which. sUya. 2, 1,6; long as; as fir as; as much as jAvaMta. tri. (yAvat ) 21. jitane; jaM. 50 5, 113; 114; 112, 2, 33; jitanA. As many; as much. "jAnAyA. 1,8; 10; 14; 16, bhaga. 1,1; vaMti vijA purisA" utta. 6, 1; piM0 5; 2, 1; 25, 12; ova0 aNujo0 3; ni0 142; bhaga. 3, 1; dasa0 6, 10; saya0 1, 3, 1, 1; AyA. 1, 2, 1, 71; (2) bhagavatI sUtranA prathama zatakanA chaThThA utta0 4, 13; veya. 1, 41; piM0ni0 53; nAma. bhagavatI sUtra ke prathama zataka panna. 1; nisI0 20, 1 naMdI0 12; ke chaThe uddeza kA nAma. name of the vivA0 5; dasA. 6, 1; dasa0 7, 21; 8, 6th, Uddesa of the 1st Sy36; nira0 1,1; uvA0 1, 74; 8, 253; taka of Bhagavati Siltra. bhaga. kampa0 1,10; prava. 12; 1,1; jAva. pu. (jApa ) 14; mantrAhi -yA- jAvaMtima. a. ( yAvaraMtima ) chedale sudhA. 24. jApa; maMtrAdika kA uccAraNa. Tell-. anta paryaMta. Up to the last. vize. ing beads upon a l'osary; lope. 284; tition of Mantras i. e. sacred jAvaMtAva. a. ( yAvattAvat ) meM prApnu charms etc. paraha. 2, 2; galita; saMnyAno me 2. eka prakAra Avazra. puM0 ( yApaka) kSa vyatIta 42 / . kA gaNita; saMkhyA kA eka prakAra. A kind banA2 tu. kAla vyatIta karAne vAlA hetu. of arithmetical calculation; a The cause to pass time. ThA04,3; mode of numerical calculation. jAvaiya. tri. ( yAvat ) . jitanA. ThA0 10; ( Lasting ) as long as; (going) | jAvaga. puM0 ( yApaka ) sakSe5 52nA2 hetu; Page #845 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAvavaNaM] ( 833 ) [ jAhattha Detuno me 12. hetu kA eka prakAra. A | jAvaya. puM0 ( yApayatIti yApakaH ) / variety of causes. ThA04,3; vaipane patA 42nA2. rAga dveSa kA tyAga jAvacaNaM. 0 ( yAvaca) numA "jAvaMcaNaM" karane vAlA. One who abandons, za6. dekho " jAvaMcaNa" zabda. Vide reuounces passion and hatred. " jAvaMcaNa" bhaga0 2, 1; 3, 3, 5, 6; nAyA. 13 jaM. pa. 5, 115; sama. 13 jAvajjIva. a. (yAvajIva)7ve yA sudhI; zrIva. 12; kappa0 2, 15; 70 55"ta. jIvana paryaMta; jItA rahe usa jAvaya. puM0 ( jApaka) za Sa sAvanA2. samaya taka. Till death; as long as rAgadveSa jitAnevAlA. One that causes life endures. ThA0 3, 1; AyA0 1, to conquer pas ion and hatred. 7, 8, 22; bhaga0 3, 1; vava0. 3, 27; aova. 12; sama0 1; nAyA* 1; 13; 16; dasA. 6, 4; dasa. jAvasizra. puM0 (* jAvasika ) mA maa| 6, 26; gacchA0 105; -baMdhaNa. na. sAvanA2. ghAsa ke gaThe lAne vAlA. One (-baMdhana ) 7ve tyAM sudhI; dhana. jIvana who fetches bundles of grass paryata baMdhana. life-long bondage. ( for selling ). ogha. ni. 238: dasA. 6,4; jAsa. pu. (jASa ) pizAyanI yA prakAra. jAyajjIviyaM. a. (yAbajIvitam ) rii pizAca kA eka prakAra. A kind of sudhA 105 2 tyAM sudhA. jIvana paryaMta. AS ghost or fiend. panna. 1; long as life lasts. bhaga. 7, jAsuzra. na. (jAsUda ) sunAM 55 jAsu jAvaNa. na. ( yApana ) nirikSa 21. nivArha ke puSpa. A Jasu flower. kappa04,60; karanA. Supporting (life); spend. | jAsuNa. puM0 (japAsumanas ) - 5 ing; passing; ( e. g. time ). za6. dekho UparakA zabda. Vide above. pi. ni. 210; nAyA. 1; jAvati. tri. (yAvat ) suM. jitanA; | jAsumaNa. na0 ( japAsumanas ) sunAMsa. jisa hada taka. As much as; as many japA kusuma, jAsu ke phUla. A flower of as; to the extent to which. piM. the China-rose. "jAsumaNa kusumeivA" ni. 242; pana. 15; jaM. pa. panna..; nAyA* 1; rAya066; aMta0 3, 8; jAvattI. strI. (jAtipatrI) MtrI; se bhaga. 14, 6; jaM. pa. nAmarnu me jatanu vRkSa. jAyapatrI; isa nAma jAsuyaNa. puM. (japAsumanas ) sunai ya. kA eka prakAra kA vRkSa. The outer jAsu ke phUla. A flower of the skin of the nutmeg; name of China-rose. jIvA0 3, 3, 4, atree. panna. 1; jitta. na0 ( jIvatva ) 715. jIvitatA; jAvadatra. na. ( yAvadvya ) ratu he tyAM- jIvatva. Life; the state of life. ka. sudhA he te. vastu ke astitva paryaMta rahe vaha. | gaM. 4, 66; Anything which endures or | jAhattha. na. (yAthArthya) yayAya 5. yathArthalasts till the substance of | tA. Real or correct nature; which it is made lasts. vize025: true character. vize. 1276; Vol. II/105. Page #846 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAhe] ( 834 ) [jihA jAhe. a. (yadA) nyAre. jaba. When ____ing maturity to soul. ka.gaM05,20; ( relative adv.). "jAheNaM sakke devide| jisatta. puM0 (jitazatru) malAvIra svAmInA devarAyA" bhaga. 16, 1, 2, 3, 33, 14, matamA bhithiyA ngriin| 20. mahAvIra 6; 15, 1; 24, 16, 24; nAyA0 183; svAmI ke samaya meM mithilA nagarI kA rAjA. 8; 18; ogha. ni. 460; vivA0 5; jaM. The king of Mithila city in pa. 7, 141; vize0 2324; the time of Mahavira Swami. jia. puM0 (jIva ) 94; prANI. jIva prANI. jaM. pa0 5, 115; A. soul; a life; a living being. | jAhaga. puM0 ( jAhaka ) seDhA); TavAkhaM se vize0 1400; 1684; cau0 16; sUya. | prA. sehI. Porcupine. bhaga015, 1; 1, 1, 2, 1; ka. gaM. 1, 1, 16; 46; 4, paraha. 1, 1; naMdI0 44; vize0 1472; 1; 5, 76; 21, 54; nAyA015; -aMga. | jiiMdia-ya. tri. ( jiteMdriya jitAni svana0 (-aGga )parnu saga-zarI2. jIva kA viSaya pravRti niSedhena iMdriyANi yena sa aMga-zarIra. the physical body in jitendriyaH) dhadriyAne pakSa 42nAra, rite. which life exists. ka. gaM0 1, 46; ndriya. iMdriyAM ko vaza karane vAlA. One -hANa na0 (-sthAna) panA sthAna-meha, who has subdued or conquered sukSma ekeDiyAdi chavanA 14 bheda-prakAra. his senses. dasa03, 13, 8, 32; 64; jAva ke sthAna-bheda; sUkSma ekedriyAdi jIva 1, 3, 8; nAyA. 1; 14; bhaga0 2, 1; ke 14 bheda-prakAra. the different paMcA0 11, 40; gacchA . 42: s of lives; the 14 divi- jighaNA. strI. ( ghrANa ) suMghate. sUMghanA. sions of one-sensed minute | Act of smelling. progha0 ni0 376; lives etc. ka. gaM0 4, 5; -lakkhaNa. | jiDha. tri. (jyeSTha) mATo. jyeSTa; vaDila. na0 (-lakSaNa ) tuM sAdhAraNa 2535. ____Elder. gacchA . 60; kappa0 5, 126; jIva kA asAdhAraNa svarUpa. the dis- 8; prava0 168; (2) STa zreS4. utkRSTa; tinguishing quality of a living zreSTa. best. vize0 3326; ka. gaM. 6, being. ka. gaM0 4; 33; -lakkha Nuva- 77; 4, 86; -TThii. strI0 (-sthiti ) zroga. puM0 (-lakSaNopayoga) nae sajJAna, kRSTa sthiti. utkRSTha sthiti. best conpAMca jJAna ane cAra darzana e-bAra chavanA dition. ka0 pa0 2, 104; -putta. puM0 lakSaNa 5 upayoga. tIna ajJAna, pAMca jJAna (-putra) moTI hIre. jyeSTha putra. the va cAra darzana ye jIva ke dvAdaza lakSaNa rUpa eldest son. nira0 3, 1; -vayaNa. upayoga. the 12 characteristics na.(-vacana) -DATAnuM vayana. vaDilakA bacana. of life viz. three Ajnanas, words of an elderly person. five Jnanas and four Darsanas. gacchA . 60; ka. gaM0 4, 33; --vivAgA. strI0 (-vi. jihA. strI. ( jyeSThA) moTI hena. jyeSTha pAkA )72 AzrI vipA sAmanArI ma bhaginI; baDI bahina. Eldest or ati. jIvake saMbaMdha vipAka pAne vAlI karma elder sister. (2) e. jeThAnI. prakRti. a variety of Karma show- I wife of the husband's elder Page #847 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jihAmUla] ( 835 ) [jiNa brother. jaM0 pa0 7, 156: naMdI0 3; piM. ni. 184; aNujo0 16; jihvAmUla. pu. (jyeSThAmUla) nI puname 127; sama0 1; 30; ova. utta0 2, 45; jayeSThA mUlanakSatranI sAthe caMdramA joga joDe 10,31; zrAgA0 1, 5, 5, 162, uvA. te mahinA; : ma.sa. jisakI pUrNimA ke 1, 73, 7, 178%; kappa0 2, 16; ka. gaM. dina jyeSThAmUlanakSatra ke sAtha caMdramA yoga 1,1; 1, 56, 60; 61, 4, 56; zrAva0 sAdhana karatA hai vaha mAsa; jyeSTha mAsa. 2, 5, prava03; ja. pa. 5, 112; 115; Name of a lunar month in -aMtara. na. ( -antara ) tIrthanA which the full moon stands in aMtarane kAla; be tIrthakara vaccenuM kAla the constellation Jyestha (cor- 52.3 aMtara. tIrthaMkara ke aMtara kA kAla; responding to May-June ). do tIrthaMkaroM ke kAla kA madhyastha antara. utta0 26, 16 the interval of time between jiha. na. (* ) me tanI 2mata. eka two Tirthankaras. bhaga0 20,8% prakAra kA khela. A kind of game. prava0 434; -aNumaya. tri0 (-anumata) prava0 441; fore agavAnane anumata samata. jina VjiNa. dhA. I. (ji) chata. jItanA; parA- bhagavAna se anumata saMmata. acceptable jita karanA. To win; to conquer. to, permitted by i Tirthan. jicca. ka. vA. vi. utta0 7, 22; kara etc. jIvA0 1; -abhihiya. jiNa. vi. utta0 6, 34; dasa. 8, 36; tri. (-abhihita) tIrthare hesuM. tIrthakarane jaya. A. zrova. 32, kahA huA. said by Tirthankara. jicamANa. ka. vA. va. kR. utta0 7, 22; | prava.674, --zrAhiya. tri. ( -Ahita) jiNa. puM0 ( jina-jayati nirAkaroti rAgadve line pratipAdana 12. jina bhagavAnane prati pAdirUpAnarAtInitijinaH) sapane sAyA pAdana kiyA huA. established by, jItanAra tIrthakara, kevalI Adi jinabhagavAna . propounded by a Tirthankara. rAgadveSa kA sarvathA jItanevAlA; tIrthakara, "care bhikkhU jiNAhiyaM" sUya. 1, 6, 6; kaMvalI Adi; jinabhagavAn. One who -ikAra. na0 (-ekAdazaka ) nAmahas completely subdued pas. karma, detrika, vaikriyadrika, AhArakaTrika ane sion and hate; a Tirthankara, na2:tri se 11 prtimaane| sabhUla. jinaa Kevali etc. "aNuttaraM dhammamiNaM nAmakarma, devatrika, vaikriyadvika, zrAhArakadvika jiNANaM" sUya. 1, 6, 7; "jiNANaM va naraka trika ina 11 prakRtiyoM kA samUha. jAvayANaM" jIvA. 3; kappa0 nAyA0 1; a group of the eleven Prakri. 3; 15, bhaga0 1,1; 3, 2, 1; 7,1; tis viz. Jinanimakarma, Deva11, 1; 25, 6, 7; dasa0 4, 22, 5, 1, trika, Vuikriyakadvika, Ahira62; pana0 1; sU0pa0 18, dasA0 6, 18; kadvika and Narakatrika. * gume| pRSTa 12 15 nI 58 noTa (*) dekho pRSTha nambara 15 kI phuTanoTa (*). Vide foot-note (*) p. 15th Page #848 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jie ] ( =36 ) ka0 gaM0 3, 14; - ikkArasa. na. ( - ekAdazaka ) pa zab6. dekho Upara kA zabda. vide above. ka0 gaM0 3, 10; -- Isara. puM0 (- Izvara ) tIrtha 2. tIrthaMkara. Tirthankara. prava0 406 - uttama. puM0 ( - uttama ) tIrthaM 52. tIrthaMkara. Tirthankara. 'maggaM virAhittu jiyuttamANaM' utta0 20, 20; - udiTTha. tri0 (- uddiSTa) sama0 3 bhatta0 85; puSe zavela. zrApta puruSane darzAyA huA. shown by relatives. gacchA0 26 - uvaesa. puM0 ( -upadeza ) tIrthaM - rne| upaTTe!. tIrthaMkara kA upadeza teach ings of Tirthankars. "evi taccAzro jiNovaesammi -- kappa. puM0 ( - kalpa-jinAH gacchanigatAH sAdhuvizeSAH teSAM kalpaH samAcAraH ) utkRSTa AcAra pAlanAra sAdhune--jinakalpIno vyavahAravidhi, utkRSTa AcAra kA pAlana karanevAle sAdhu kA jinakalpIkA kalpavyavahAra vidhi. the ascetic conduct or mode of life of a Jaina mouk. paMcA0 17, 40; bhaga0 25, 6 prava0 505, 622; -- kappaTThii. strI0 ( - kalpasthiti ) gacchathI bahAra nIkalI jinakalpIpaNuM strIarnaar sAdhunA khAyAsnu svarUpa gaccha se bAhara nikalakara jinakalpIpanA svIkAra karane vAle sAdhu ke AcAra kA svarUpa. the mode of ascetic life of a Jaina monk who leaves his order but follows the conduct prescribed for Jaina monks. veya0 6, 20; --kappi. puM0 ( - kalpin ) bhina udayI sAdhu. jina kalpI sAdhu a Jaina ascetic. cau0 33; prava0 piya puM0 ( -kalpika - jinAnAM kalpaH cAro jinakalpaH sa vidyate yeSAM te) dina 585 - ka For Private 8 mubhI sAdhuH 54 vyAdhArI sAdhu jina kalpI sAdhuH utkRSTha AcArI sAdhu & Jaina monk; a Sadhu following the conduct prescribed for monks in Jaina Sastras. vava 5, 21; prava0 15; 466; 547; 630; - kAlaga. tri0 ( - kAlaka) ni-tIrthaMkaranA alamAMtenI hayAtimAM nI hayAtI hoya te. jinatIrthaMkara ke kAla meM unake astitvameM jo jIvita ho vaha. contemporary to a Jaina Tirthankara. jiNa kAlago magusso " ka0pa05, 32; - guNa. puM0 ( - guNa ) tIrthaMnA gueA. tIrthaMkara ke guNa. the attributes of a Tirthankara. bhatta0 168; - ghara. na. ( - gRha ) ninadevamaMdira jinagRha; devamaMdira Jaina temple. nAyA0 16; paMcA0 7, - caMda. puM0 (candra ) bhadra sItajha china lagavAn caMdra jaise zItala jina bhagavAna a Tirthankara, cool and cooling like the moon. parAha02, 1: ka00 3, 1 - ciraNa. tri (-cIrNa) ne Ayaresu. jina dvArA zrAcarita AcaraNa kiyA huA. practised by & Tirthankara. " zrakkho bhA hoi jiNaciNNo" paMcA0 4, 28 - jai. puM0 (-yati ) jaina muni jaina muni 8 Jaina ascetic. prava0 662; -- jakha. puM0 (-yakSa ) tIrthaMnI ati vAmAM Iza mevA muhiyakSa tIrthaMkara kI bhakti karane meM kuzala aise gomukha Adi yakSa. a. Yaksa ( eg. Gaumukha etc.) devoted to the worship of & Tirthankara. pra07; - jarANIstrI0 (-jananI ) tIrthaMnI bhAtA. tIrthaMkara kI mAtA. the mother of Tirthan 0 1 ; Personal Use Only [ jie 66 Page #849 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jiNa ] ( 237 ) [jiNa - kara. pratha04; -diksA . sI. (-dIkSA) jainadharmanI rIta pramANe dIkSA-pravajyA levI ! te. jaina dharma kI rIti ke anusAra dIkSApravrajyA lenA. entering into an order according to the prescribed rules. paMcA02, 1; -dasiya.. tri. (-dezita ) ni lagavAne hela. jina bhagavAnane kahA humA. said by, propounded by a Tirthankara. " dhammoya jiNadesino" taMdu0 jIvA* 1; -dhamma. pu. (-dharma ) na dharma. jaina dharma. Jainism. ThA. 5, 2; ka. gaM. 1, 16; nAha. puM0 ( -nAtha) ortsAmAnya sAnA nAtha-svAmI; tIrtha42. jina-sAmAnya kevaloka nAtha-svAmI; tIrthakara the lord of the omniscients of the ordinary type; a Tirthankara. prava* 14; -paDimA. strI. (-pra. timA) pama, 16 bhAna, yadrAnana ane pAra. seNa e nAmathI oLakhAtI zAzvanI pratimA. vRSabha, vardhamAna, caMdrAnana va vArisena ina nAmoM ma saMbodhita zAzvatI pratimAe the eternal idols called by the names Vrisabha, Vardhaman, Chandranana like the statute of Jina. rAya. 154; nAyA* 16: viza. 57: --paNa. na0 (-zaka) "jiNa. paNaga" za6. dekho . jilapakSaga" zabda. vide " jiNapaNaga" ka. gaM0 3, 15: -~paNaga. na0 (-paJcaka) ort nAmama', devadrika ane kriyadika e pAMca prakRtimaaNnaa samUha. jina nAmakarma, devadvika va vaikriyadvika ina pAMca prakRtiyoM kA samUha. . . group of the five variet'esJinanamakarna, Devadvika and Vaikriyadvika. ka.gaM. 3, 14; -paraNata. tri. ( --prazapta ) vItarANe prarUpe3-. vItarAgane kahA huA. propounded by a Tirthankara etc. sama0 170; nAyA0 12; -pArayAya. puM0 ( -paryAya ) sAno paryAya, usI praya. kevalI kA paryAya; kevalI pravrajyA. a Kevali ascetic. bhaga. 20, 8; -pasattha. tri. ( -prazasta ) tIrthare vA. tIrthakara dvArA prazaMsita. praised bya Tirthankara. "vahusu ThANesu jiNapasasthesu" paNha 0 2, 5; jIvA. 1; -pAyamUla. na0 (-pAdamUla) tiirth420|| 2295 masanI mAgA. tIrthaMkara ke caraNa kamala ke samIpa. near the lotusfeet ofa Tirthankara. prava.1566; ~putta. puM0 (-putra ) tilA tI 42nA ziya. jinakA -tArthaMkara kA ziSya 4 dis. ciple of a Tirthankara. sama. 1; -pUyaTTi. puM0 (-pUnArthina)-jinasyeva pUjAmarthayate yaH sa jina pUjArthI) zAhinA peThe jinatarIke pULanI IcchA rAkhanAra. gozAlAdikake samAna jina bhagavAnasI pUjA kI icchA rakhane vAlA. one who desires to be worshipped like a Jina; e.g.Gosala etc. sama.30;damA06,30; --pAlIya tri. (-praNIta) - ne . jina bhagavAna ne kahAhuA. pito. pounded by, uttered by a Tirthaikara. " jiNamayaM jigappaNIyaM " jIvA0 1; ~~-parUviya. tri. (-prarUpi. ta)lana gavAne kapekSa, jina bhagavAna ne kahA huA. propounded by. taught by a Tirthankara etc. jIvA0 1; --ppalAvi. puM0 (pralApina) pitAne jina tarIke kahenAra; gozAlAdi. svataH ko jina jaisA kahane vAlA; gozAlAdi. Page #850 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jiNa] ( 838 ) [jiNa one who poses himself as a Jipa or Tirthankara; e. g. GoSala etc. " evaM so pAjaNo jiNapyalAdhI viharai" bhaga0 15, 1; -bhAtta strI0 (-bhakti) frd -tIya 42nI li. jina tIrthakarakI bhakti. devotion paid to a Tirthankara. jaM0 505, 115; bhatta0 71; --bhAttarAga. puM0 ( -bhaktirAga) Lord tIrtha rano mati pUrva snu|1. jina tIrthakara kA bhakti pUrvaka anurAga. pious or devotional love for a Tirthaikara. " jiNa bhAtta rAgeNaM " rAya0 -bhAsina. tri. ( -bhA. Sita ) -tIya re mA . jina-tIrthakara dvArA kahA huA. described by & Jina Tirthankara. "suNeha jiNa bhAsiyaM " gacchA. 33; -maya. na. (-mata) zrItAya 72no mAga na. zrI tArtha kara kA mArga; jaina-darzana. the path, creed showu by Sri Tirthun. kara, vize072: gacchA0 27; prava0 103; paMcA0 3, 32; -mayaTThiya. tri0 ( -mata. sthita ) nazanamA sthira yaye. sarvajJa ke WITH A 1947. steadied in, having deep faith in the scriptures of the Tirtharkaras or omnisci. ents"viseso jiNamaya TThiyANaM"jIvA08; -mayAneUNa. tri0 (-matAnapuNa ) rainamatamA pravIya thye|. jaina Agama meM pravINa banA huprA. well-versed or proficient in the Jaina scriptures or religion. dasa. 6, 3, 15, -mudA. strI0 (-mudrA) me 5 // valye yAra mAMgane aMtara rAkhI sarakhA ubhA rahIne kAusagga 423 / te. do pairoM ke madhyameM cAra aMgula kA aMtara rakhakara kAusaMgga karanA. at standing bodily posture, at the time of meditaton, in which the two feet are kept at an angle of 45 degrees. "pAyANaMussaggo esA puNa hoi jiNa muddA" prava. 71; 76; -vasa. puM0 (-vaMza ) frui parivAra. jina kA parivAra. a family of a Jina. "vaMsANaM jiNavaMso" saMthA. -vayaNa. na0 (-vadana ) nina-tIya 42nu / bhuma. jina- tIrthakara kA mukha.. the face of a Tirthankari. ao -vayaNa. na0 ( -vacana ) tInoM vayana. tIrthaMkara ke bacana. words of a Tirthankara. paMcA0 1, 2; nAyA0 12; bhatta. 3: 51; -vayaNaratta. tri. (-vacanarakta) silavayanamA anu241-2||ii. jinabacana meM anurakta -rAgI. ( one ) who is a lover of the words of a Jina or Tirthankara. dasa. 6, 4, 3, 3; -vayaNasui. strI. ( -vacanazruti ) jinavayAnuM zraya!. jinabacana kA zravaNa. hearing or listening to the words of a Jina i. o. scriptures. PUTTU sui jae dullahA' ThA0 6 -vara. puM0 (-vara) tItha 4263. tIrthakara deva. . Tirthankara. nAyA0 2, bhaga* 6, 33; zrAva. 2, 5, prava. 476; paMcA. 10, 2; --vasaha. puM0 ( -vRSabha ) kina sAmAnya sImAmA vRSabha-zre4. jinasAmAnya keliyoMmeM vRSabha-zreSTha. the best of Kevalia i. e. omnis. cients. 'assaMjalaM jiNavasaMha' sama. pa. 240; -vANI. strI0 (-vANI ) tIya. 42nI vANI. tIrthakara kI vANI. speech of a Tirthankara. jaM0 50 1; Page #851 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jiNaMta ] -vIra. puM0 ( -vIra ) mahAvIra bhagavAn. mahAvIra bhagavAn. the lord Mahavira. bhatta0 171; -- saMkAsa. puM0 ( -saGkAza ) sarpajJa mevA, minatulya sarvajJajaisA; jinatulya one who is like or similar to an omniscienti.e, a Tirthankara etc. 'ajigANaM jiNasaMkAsAM' ThA0 4, 4; 3, 2 kappa0 6, 164; --saMthava. puM0 ( -saMstava ) jina stuti. jinastuti. praise in honour of a Tirthankara. dasa * 13; -- sakahA. strI0 ( - sakitha ) jina bhagavAnanI 60. jina bhagavAna kI DADha. the molar of a Tirthankara. bhaga0 10, 5; jaM0 pa0 4, 88; - sadda. puM0 ( - zabda ) mina cayana. jina vacana. words of a Jina. bhaga0 15, 16 -- sAsaNa na0 ( zAsana ) jaina darzana; jaina dharma jaina darzana; jainadharma Jainism 'NivaMtA jiNasAsaNe' uta0 1, ( 836 ) 18, 16: isa0 8, 21 sU0 1, 3, 4, 6; bhata0 2; 64: prava 646 : - sAsaNaparaMmuha. tri - zAsana parAGgamukha) na zAsanathI vimukha jaina zAsana se vimukha opposed to or averse to the tenets of Jainism. " jaNa sAsarA paraMmuhA" sU0 1 3, 4, 6 - sIsa. puM0 ( - ziSya ) binanA ziSya; gaNadharAhi. jinake ziSya gaNadharAdi a disciple of a Jina; a Ganadhara jiesIsANaM caiva " sama0 - hara. na0 (-gRha ) he bhaM42. deva maMdIra. etc. " temple. vize0 3404; jigata. tri0 ( jayat ) pariSadane kAra pariSaha ko jItane vAlA. ( One ) who bears afflictions (Parisahas) [ jiNapAliya mentally without feeling troubled. da50 4, 27 jiNadatta puM0 ( jinadatta ) saMpA nagarI nivAsI ye sArthavAhanaM nAma caMpA nagarI nivAsI eka sArthavAda kA nAma Name of a merchant, a resident of the city Champa. nAyA0 16 - puta. puM0 (-putra ) saMpAnagarItA nihatta sAtha vAhano putra caMpA nagarI ke jinadatta sArthavAda kA putra the son of the merchant Jinadatta of the city of Champa. nAyA0 1, 3 jiNapAlaya. puM0 ( jinapAlaka ) se nAmA sArtha vA putra. isa nAmakA eka sArthavAha putra. Name of & merchant's son. nAyA0 9; jirakkhiya puM0 ( jinarakSita ) nirakSita nAme sAtha vAha; caMpA nagarInA mAdI zeThane putra ke jete samudranI bAramI vAra musApharI karatAM teAphAna naDayeA hate. Agu bhAMgyA ane devAMnA sAyA jina rakSita sArthavAhaH caMga nagarI ke mAruMdI zeTha kA putra ki jisako bArahavIM bAra musApharI karate samaya tUphAna ne hairAna kiyA thA aura raNA devI ke phande meM phasA. Name of a Jaina layman who was a trading merchant. His father was Makandi by name. He (Jinaraksita) in his twelfth troubled by sea-voyage was a_storm. His vessels were wrecked and was caught in the trap of the goddess Rayana. nAyA0 6; jiNapAliya. puM0 ( jinapAlita ) saMbhA nagarI rahevAsI mAkandI-sA vAhane For Private Personal Use Only Page #852 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jiNida ] ( 840 ) [jibbhAgAra putra. jenA kathA jJAtA sutranA navamAM adhya- virgin till old age. nAyA* 1; yanamA che. caMpA nagarI nivAsI mAkandI sArtha- -gula. tri. (-guDa) nA . purAnA vAha kA putra. usa kI kathA jJAtAsUtra ke guDa. old inolesses.bhaga08,5;-taMdula. navaveM adhyayana meM hai. Name of the puM0 (-taNDula) gunA yA purAne son of the merchant Makandi cAvala. old rice. bhaga0 8, 6; -surA. residing in the city ofChampa. strI0 (-surA) 3. purAnA dAru (madya). His story is naratted in the 9th | old wine. bhaga. 8, chapter of Jnata Sutra. nAyA08; | jiraNAsA. strI. (jijJAsA) gavAnI jiNiMda. puM0 (jinendra)ninendralagavAntIya 27. jAnane kI icchA. Desire for 32. jinendra bhagavAn tIrthakara. Lord Jina; knowing. paMcA. 3, 26; & Tirthankara. utta* 14, 2, rAya. | jita. tri. (jita) sthita yAya 67; vize0 1103; nAyA0 8; bhatta* 6 tenu: yA Ave tevU. jalda upasthita ho prava0 4; 406; paMcA. 7, 25, -nAma. aisA smRtigata turanta ho aisA. quickly na0 ( -nAman ) jinendra-tIya 42nu nAma. remembered or re-collected. jinendra tIrthakara kA nAma. the name aNujo0 13; (2) tAyeguM. jItA huA. of a Tirthankara. vize* 57; conquered; defeated. bhaga0 1, 33; --parANata. tri. (-prajJapta ) tAre 15, 1; 1991. tIrthakara ne kahA huA. propound- | jitiMdiya. tri. ( jitendriya) me "ji. ed by, laid down by a Tirthan. iMdiya" / 6. dekho " jiiMdiya" zabda. kara. jaM0 pa. 5, 115; nAyA. 6; | ___Vide " jiiMdiya" sUya. 2, 6, 5; -vayaNa. na0 (-vacana) nidra-tIya 42nA | jitasattu. puM0 (jitazatru) se nAmanA vayana. jinendra-tArtha kara ke vacana. the me 21M. isa nAmakA eka rAjA. Name words of a Tirthankara. "jiNi- | of a king. sU0pa0 1; davayaNaM asesamattahiyaM" paMcA011, 31; jinna. tri. (jIrNa ) ; gu. jIrNa; jieNa. tri. (jINe) junu; yayela. purAnA. Old; Worn out. utta014, 33; jANa; purAnA.Old; worn outbrotten. vize* 2043; nAyA. 1, 2, bhaga. 8, 9; -ujANa. jibbhA. strI. (jihavA ) 9. jivhA. The na0 (-udyAna) sAgara nagaranI pazcimamA tongue. sama0 11; AyA. 1, 1, 2, sAvadu me GdhAna. rAjagRha nagara kI 16, utta0 32, 61; sUya0 2, 1, 42; pazcima meM AyA humA eka udyAna. name ova* 38; panna* 15; dasA0 6, 4; nAyA. of a garden in the west of 1; uvA0 2,64; Rajgriha. nAyA0 1,2; -kuArI. strI. | jibbhAgAra. pu. ( jimhAkAra ) bhne| ( -kumAro) 36 / strI; 5:54 sudhA kumArI AkAra banAvanAra eka prakArane kArIgara22 strI. vRddhA strI; vRddhAvasthA paryanta jivhA kA AkAra banAne vAlA eka prakArakA kumArI rahI huI strI. an old woman; kArAgIra. A craftsman who makes a woman who has remained a an artificial tongue. panna. 1; Page #853 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jibbhAmaya ] [jimma jibbhAmaya. tri0(jivhAmaya ) 7 sapathI. zubhama sIna 12vI te. jilhA indriya ko jivhA ke saMbaMdha meM. Relating to the azubha yoga se roka kara zubha meM lIna tongue. ThA0 4. 4; -dukkha. na. karanA. controlling the sense of ( -duAkha ) bhane prati saMyogayI yatu taste (i. e. tongue ) so as to huH5. jivhA ko pratikUla saMyoga se hotA guard it against improper obhuA duHkha. painfal sensation ject and to direct it towards to the tongue by contact with Salutary object. ThA0 4, 2;-bala. a uncongenial object. ThA. 4, 4; puM0 (-bala) pakSano me prAra; 2se-~-sokkha. na0 (-saukhya ) bhane uttama diyanI zakti. bala kA eka prakAra; raseMdriya 2sa mApAyI tuM su5. jivhA ko uttama kI zakti. the power of the sense rasa dene se hotA huA sukha. pleasant of taste (i. e. tongue ). ThA* 10; sensation caused to the tongue -muMDa. puM0 (-muNDa) orael Jdiyo by tasting of agreeable i. e. tanA2. jivhA indriya ko jItane vAlA. delicious substance. " jimbhama. one who has subdued the yAo sokkhAmo vavarovittA bhavai" ThA. sense of taste. ThA0 10; -la ddhiyA. strI. ( -lAdhikA ) 2sendriyanI jibhiprA. strI. ( janhikA ) visenA prAti. rasendriya kI prApti. the at mukhane AkAre pANuM nIkalavAnI paravAla. tainment of the sense of taste. vikasita mukha ke sAkAra ke samAna pAnI bhaga0 82; -saMvara. naM. ( -saMvara) 2senikalane kI paranAla. A spout or un ndriyane saMvara: cha mane AzravathI rekarI te. out-let of water in the form rasendriya kA saMvara. stoppage of the of an open mouth; a gargoyle. influx of Karma due to lack 'vairAmayAe jibhiyAe' samaja0104,34; of control over ) the sense of jibhidiya. na0 ( jinhandriya) se diya- taste i. e. the tongue. paraha 02,5; 2sanA; ma. rasanendriya; rasanA; jivhA. The | jibhidiyattA. nA. (jivhendriyatA) 2sanA sense of taste; the tongue. ndriya pa. rasanA indriyapanA. state of naMdI0 4; vize0 343; sama0 6; aNujo0 / the sense of taste. bhaga. 25, 2; 147, bhova18; bhaga0 1, 1; 8, 1; jimiya. tri. ( jimita-kRtabhojane ) mozana 24, 12: 33, 1; nAyA. 5. 17; -ni- azalIdheya. jisane bhojana kara liyA hai vaha. gaha. puM0 (-nigraha ) forest driyane (One ) who has dined or AsumArAvI te. jilhA indriya ko vaza taken his meal. nAyA0 1, 12; 167 meM rakhanA. controlling the sense 18; vivA0 3; 6; uvA. 1, 66; kappa. of taste i. e. tongue. "jibhi 5, 103; diya niggaheNaM bhaMte " utta. 26, 65; | jimma. tri. ( jihma) 15; mAyA . -paDisalINayA. strI. (-pratisaMlInatA) kapaTI; mAyAvAna. Crooked: deceitGrasi diyane azubha ye gayI apanI ful. " ajimma kaMtaNayaNA " jaM. 50 ___Vol. 11/106. Page #854 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jimmazra] ( 842 ) [jiya-a - (2) 58; mAyA. kapaTa; mAyA. fraud; deceit. sama0 52; jimmazra. puM. (jihmaka)rs nAmanI medha; e varase tyAre prAye eka varasa ha cAle. jimha nAmaka megha. Name of a parti. cular description of rain.ThA04,4; jimha. tri. (jihma) me " jimma" za6. dekho " jimma" zabda. Vide " jimma" jaM. 50 jimhaya. puM0 ( jihmaka ) mA " jimmaya" za6. dekho " jimmaya " zabda. Vide "jimmaya" ThA0 4, 4; jiya-zra. na0 (jita ) nird; orya. jIta; jaya. Victory; conquest. sUya0 1, 1, 4, 1; (2) tri073, 12 aresa; zapathA chatAye. jItA huA; jisane rAga dveSa vaza kiye haiM vaha. conquerd; subdued ( passion and hatred ). sUya. 1, 1, 4,1: utta05, 16, 6, 36; nAyA.1, 3; bhaga0 6,33:42, 1; piM.ni. 80paMcA0 17,52;ova0 16ThA05,2;dasa0 8,46;0pa03,67; (3) tri. 48kI mausI zAya te; or A3 te turanta bolA jAsake aisA; turanta sIkhA jAya aisA. capable of being easily learnt or mastered reproduced. vize0 851; ( 4 ) pu0 0ta AyAra - vyapahA2. jIta - zrAcAra - vyavahAra. conduct; usage. nAyA0 8; -iMdiya. tri. ( -indriya ) forndriya; dhandriyone vaza 12nA2. jitendriya; indriyoM ko vaza meM karane aral. ( one ) who has conquered or subdued his senses; selfrestrained. bhaga0 2, 5, -kasAya.. tri. (-kaSAya ) dhAdipAyane tanAra.. krodhAdi kaSAya ko jItane vAlA. ( one )| who has subdued evil passions such as anger etc. " tiloga pujje jiNe jiyakasAe" paMcA0 10, 16; prava0 1001; -koha. tri. (-krodha ) dhane tanAra. krodha ko jItane vAlA. (one ) who has subdued anger. bhaga0 2, 5; nAyA0 1; -Niha. tri. ( -nidra - jitA nidrA yena sa jitanidraH) nidrAne ta nAra; sabhAhI. nidrA -Alasya ko jItane vAlA; apramAdI. (one ) who has acquired inastery over sleepi.e. idleness; ( one ) who is not lazy or idle. nAyA. 1: bhaga0 2, 5, -parisamma.tri(-parimama) parizramane jitanAra. parizrama-thakAvaTa rahita. (one) who has conquered fatigue i e. does not feel fistigued. nAyA0 1; kapa0 4, 61; --parIsaha. tri. ( -pariSaha ) paripa-Ta-duHpane tanA2. pariSaha-kaSTa-duHkha ko jItane vAlA. (one) who has acquired victory over affliction i. e. does not feel troubled by them, nAyA0 1; bhaga0 2, 5, gacchA0 52; -bhaya. tri0 (-bhaya ) nayane tanA2. bhaya ko jItane vAlA. ( one ) who has triumphed over fear; fear. less. "jiya bhayANa" Ava0 6, 11; kappa0 2, 15; -mANa. tri0 ( -mAna) bhAna-marane tyoche naze mevo. mAna, jisane ahaMkAra ko jItA hai vaha. ( one ) who has triumphed over pride or self-conceiti. o. never feels proud. nAyA0 1; bhaga0 2, 5 --mAya. tri. (-mAya) bhAyAne tanA2. mAyA ko jItane vAlA. ( one) who has tri Page #855 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jiyaMtaga ] pa0 umphed over deceit i. e. never practises it. nAyA0 1; bhaga0 2, 5; - rAga. tri0 ( - rAga ) rAmane tanAra. rAga ko jItane vAlA. (one ) who has triumphed over passion or attachment i. e. does not feel it. sama0 240: prava0 682; - rAgadosa. tri0 ( - rAgadveSa ) rAgadveSane tanAra. rAgadveSako jItane vAlA. ( one who has subdued love or passion and hatred. 'jihiM jiyarAgadosohi' paMcA* 6 36; prava0 118; -lobha. tri0 (-lobha ) solane katAra lobha ko jItanevAlA ( one ) who has subdued greed or avarice. bhaga0 2, 5; - loya. tri0 ( -loka ) bhaMsArane chatanAra. saMsAra ko jItanevAlA. ( one ) who has triumphed over the world i. e. worldly exis ence; ( one ) not fettered by the bonds of worldly existence. su0 ca0 1, 235, loha. tri0 (-lobha ) solane tAra lobha ko jItanevAlA (one ) who has conquered greed or avarice i e. subdued it. nAyA0 11 - vigdha. tri. ( - vighna ) vizna-ma MtarAyane katAra vighnoM ko jItanevAlA (one ) who has triumphed over or who triumphs over obstacles. nAyA 0 1; jiyaMtaga. puM0 ( jIvAntaka ) se nAmanI zre: prArI vanaspati isa nAmakI eka kI vanaspati. Name of kind of vegetation, bhaga0 2, 7; jiyaMtaya. na0 ( jIvAntaka) sIsI vanaspatinI pelata harI vanaspati kI eka jAti. prakAra a ( 843 ) [ jiyasattu A kind of green vegetation. pana0 1; jiyaMtI strI0 ( jIvantI ) me jatanI vetra. eka jAti kI latA. A kind of creeper. panna0 1; jiyavaMta. tri0 ( jitavat ) 04ya bhejhavesa. vijaya prApta; jisane jaya pAyA haiM vaha. ( Oue ) who has acquired victory. paraha0 1, 1; jiyasattu puM0 ( jitazatru ) zatrune utanAra. zatru ko jItanevAlA A conqueror of enemies. paraha 0 2, 4; ( 2 ) antinAtha svAminA pitAnuM nAma zrAjetanAtha svAmI ke pitA kA nAma name of the father of Ajitanatha Swami, sama0 pa0 226; prava0 323: (3) vANijya gAmanA rAjna, vANijya gAMva kA rAjA name of tso king of Vanijy city 'tatthaNaM vAyaNiggAme jiyasatturAyA' uvA0 1, 3; ( 4 ) yayAnagarIno rAjya caMpAnagarI kA rAjA // name of a king of the city of Champa. 'panAmaM nayarI hotyA, puNabhadde ceie jiyasattUrAyA' uvA0 2, 62; zrAva0 TI0 nAyA0 12; 15; ( 5. ) yinI nagarI no rAjya ujjayanI nagarI kA rAjA. name of a king of the city of Ujjain, utta0 TI0 2; (6) sarvatobhadra nagaranA rAjyanuM nAma sarvatobhadra nagara ke rAjA kA nAma nare of & king of the city of Sarvatobhadra. 'samvo bhadde eyare jiyasattU yAmarAyAhAtthA' vivA0 5; ( 7 ) mithilA nagarInA zala. mithilA nagarI kA rAjA. name of a king of the city of Mithila. sU0 pa0 1; jaM0 pa01, 1, (8) For Private Personal Use Only Page #856 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jiyaseNa.] (844 ) [ jIyakappa pAMcAla dezane rAjA ke jeNe mallInAthanI nAyanA pitA. tIsare tIrthakara saMbhavanAtha ke sAthe hIkSA sIdhA itI. pAMcAladeza kA faat. The father of the 3rd rAjA ki jisane mallInAtha ke sAtha dIkSA lI Tirthankara Sambhavanatha. thI. name of a king of the " senAe jiyAri tamayassa" sama* pa. country of Pauchala. He had 226; prava. 223 taken Diksa along with jImUtra-ya. puM0 (jImUta) bhUta nAmanA Mallinatha. nAyA0 5; ThA0 7, 1; megha ke je ekavAra varase to dasa varasa sudhi uvA0 6, 163; (8) sAmA65 namarInA vImA tenI 39 29. jImUta nAmaka meSa sata. AmalakalpA nagarI kA rAjA. name ki jo eka bAra barasa jAya to dasa varSa taka of a king of the city of Amala- pRthvI meM usakA gIlApana rahe. Name of kalpa. nAyA.. dha0 (10) sApathA a particular cloud which keeps nagarItI ma. sAvarthI nagarI kA rAjA. the soil wet for ten years us name of a king of the Savar- a result of one downpour only. thi city. uvA0 6, 267; 272; nAyA0 ThA. 4,4; gha. (11) vArasI nagInA zA. | jamUita. puM0 ( jImUta ) / 5o za6. vANArasI nagarI kA rAjA. name ot a dekho UparakA zabda. Vide above. utta. king of Vanarasi city. uvA0 3. 34, 8; jIvA0 3, 4; rAya050; panna.17, 136, 4, 145: (12) abhiyAnagarIto / jIya. puM0 (jIva) 171. jIva, Soul; a 21. AlIbhayA nagarI kA rAjA. | living being. bhatta. 103; jIvA0 1%B name of a king of the city of (2) vana, -6gI. jIvana. life. su0ca. Alabhiya. uvA0 5, 155; ( 13 ) 3.243: paraha.1,1:-zrada tri0 (-artha) polAsapura nagaranI na. polAsapura nagara sivitana artha. jIvana ke liyeH jIvita ke kA rAjA. nanme of a king of the artha. for the sake of life. mu. ca. city of Polisapura. uvA0 7, 180; 4, 287; -rAyarisi. puM0 ( -rAjarSi ) tizatru jIya-a. na0 ( jIta ) 525rAthI yATyo 24. jitazatru rAjarSi. the Rajarsi mAyatI vyavahAra. vaMzaparaMparA se pracalita ( a royal saint ) named Jita- vyavahAra. Traditional usage or Satru. nAyA012; -rAya. puM0 (-rAja) convention. pAyA0 2, 15, 176; . fordzatru 21. jitazatru rAjA. king vava0 10, 3; jaM0 pa0 3, 45; bhaga0 8, Jitasatru. nAyA* 12; 8; prava* 861; (2) 5204; tavya. dharma jiyaseNa. puM0 ( jitaseNa ) bharata kSetramA trIna kartavya. duty; that which ought pusa 2nuM nAma. bharata kSetra ke tIsare kulakara to be done. jaM. pa. 5, 115; (3) kA nAma.Name of the third Kula. zruta. zruta. a scripture. naMdI0 (4) kara of Bharat Ksetra. sama. pa. bhA. maryAdA. limit. naMdI0 26; 226% jIyakappa. pu. ( jItakalpa ) pUrvAdhAryAnI jiyAri. puM0 (jitAri ) trI tIrtha42 saMbhava / 52 52|thaa yAkhyo mAvatA mAyAra. pUrvAcAryoM Page #857 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAyakappizra] ( 845 ) [jIva kI paraMparA se pracalita AcAra. Practice ___ jIviDaM he. kR. dasa. 6, 11; or usage handed down from __jAvaMta. rAya0 253; vivA0 5; one generation to another. / jIva. puM0 ( jIva ) AtmA yatanya; yatatya; paMcA. 6, 37 navatatvomAMnuM prathama tatva cha dravyamAMnuM eka jAyakappia. tri. (jItakalpika) 714. dravya. zrAtmA, caitanya; jIvatatva; navatatvoM meM di54-5252|nusaarii mAyAvA. jIta se prathama tatva; cha dravya meM kA eka dravya. kalpika-paraMparAnusArI AcAra vAlA. One Soul; consciousness; the first following the usage according of the nine categories; one to one's predecessors. ThA. 10; of the six substances. utta02,25; kappa0 5, 104; 28, 14; 36, 1; 65; ova. 17; 34; jIvadhara. puM0 (jItadhara ) se nAmanA mAya 40; nAyA0 1, 5, 6, 8, 10, 11; gotramAM thayela AcArya, zADilyanA ziSya. 16; 17; bhaga0 1, 1, 2, 1, 2, 5; 3,3; isa nAma ke Aya gotrotpanna prAcArya; 5, 1; 6, 4; 10, 7, 10, 8, 2; 10; zANDilya ke ziSya. name of a pre- 17, 2, 20, 2, 26, 1: panna. 1, 3, 36; ceptor born in an Arya family dasa0 8, 2; piM. ni. 634; rAya0 224; And n disciple of Sin lilya. aNujo. ; dasA. 10,7; sU. pa. 16 "saMDilla ajarjAyadhara " naMdA vize0 542, 2156; 3508; jIvA. 3, jIraya. na0 ( jIraka ) ru. jIrA. cumin- 1; uvA0 1, 44; (2) 41. jIvana. 19ed. prava0 1428: (2) me tanayana. life. sama. 1: prova. jaM0pa0 2, 31%; ka. 2pati. eka prakAra kI vanaspati. a kind of gaM0 1, 47, 53; bhatta0 6 prava0 23; vegetation, bhaga0 21,8; -vaJca. na. paMcA02,6; ka. pa. 1, 26; gacchA . 76; (-vaccasa) 721--vanarapati vizeSano shy|- - aNukaMpA. strI0 (--anukampA ) vanI 5i6 vagerenA gayA. jIrA-vanaspati vizeSa dayA; jIvanI rakSA karavAnI lAgaNI. kA kUDA--patti ityAdi kA Dhera. refuse of jIva-dayA; jIvoM kI rakSA karane kI vRtti. the Jiraka vegetation ( cumin kindness to living beings: com. -seed). nisI03, 60 passion for living beings. arlo jIruya. puM0 (jIruka) me jatanI vanaspati. 1; bhaga0 7, 6; -aNusAsana. na. eka prakAra kI vanaspati. A kind of ( -anuzAsana ) 7vanI-zikSA -sabhA. vegetation. bhaga0 23; 1; jIva ke saMbaMdha me zikSA ( samama ). ex. V jIva. dhA* I. ( jIv ) 71yu; prAya planation, exposition of the dhAraNa 42vA. jInA; prANa dhAraNa karanA. nature of the soul. (2) nAbhaneH To live; to breathe; to have se anya. isa nAma kA eka grantha. life. name of a book. jIvA0 1;-(vA) jIva ti. bhaga0 2, 1; 6, 10; utta0 7,3; abhigama. puM. ( -abhigama ) vanI jIvAmo. utta. 6, 14; samAna; na. jIva kI samaka. jIvismAmo. zrAyA. 1,6, 4, 188 knowledge of the soul. ThA0 3, Page #858 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIva ] ( 846 ) 2 ( 2 ) 2 mAsika sUtramanu vAli rAma nAma sUtra. 26 utkAlika sUtroM meM se jIvAbhigama nAma kA sUtra name of one of the 29 Utkalika Sutras, jaM0 pa05, 118; " sekite jIvAbhigame ? jIvAbhigame duvihe paNa te " jIvA0 1; bhaga0 2, 3; ; ; 3, 3, 6, 5, 6; 10, 7; 16, 6; 25, 5; naMdI0 43; AraMbhizrA strI0 ( - zrArambhikI ) lavanA ArambhathI kama baMdhAya te; kriyAne eka aAra. jIva ke AraMbha se karmoM kA baMdhana hotA hai vaha kriyAkA eka prakAra. Karma incurred by killing or injuring a living being. "taMjahA jIvaAraMbhiyA caiva ajIva AraMbhiyA ceva " ThA0 2, 1; - uddharaNa na0 ( - uddharaNa) maMtra zAstro akSara mantra zAstra kA eka prakAra. 8 varietyof Mantra Sastra. are e; - kAya. puM0 - kAya - jIvanaM jIvo jJAnA ssdyapayogastanpradhAnaH kAyAM jIvakAya: ) chavase; varAzi jIva loka; jIva rAzI. the aggregate of lives or living beings; the world of living beings sUya 2, 1, 23 bhaga0 7, 10; Ava 0 4, 7; - kiriyA. strI0 (-kriyA ) kavano vyApA2. jIva kA vyApAra an operation or activity of a living being. "jAMva kiriyA dutrihA pannatA' ThA02, 1 - ggAha. tri0 (-grAha) tAne 2nAra jIvita ko grahaNa karanevAlA. ( one ) who takes or catches alive. "jIvan2agAhaM giraNIta " nAyA 0 1; 2; vivA0 3; - ghaNa. puM0 (-ghana ) jIvadhana--asaMpAta pradezanA piMDarUpa. jIvadhana - zrasaMkhyAta pradeza ke piMDarUpa. an aggregate of innumerable soul particles. rUviNo jIvaghaNA " utta0 36, 65; laga0 5, 6; cha kra. na0 (- SaTka) pRthvI Achi prAranA vo thyo pRthvIkAya Adi chaH prakAra ke jIvoM kA samUha a group of six living beings viz, earth, bodies etc, prava0 68 6; - joga. puM0 (-yoga) kavano vyApAra; ( DepasI samudraghAta ). jIvoM kA vyApAra; ( kevalI samuddhAta ). operation or activity of the soul; (Kevali Samudghata) vize0363; - dvArA. na0 (sthAna) upasthAna-guNusthAna. jIvasthAna- guNasthAna. life stage; spiritual stage. ka0 gaM0 6, 4; -- pAsa. puM0 ( - nAza ) mRtyu apana nAza. mRtyuH jIvana kA nAza, desth; distruction of life. "kiM jIvanAsAu paraM na kujjA' dasa0 6 16 53 zikAya. puM0 ( - nikAya - jIvAnAM nikAyo rAzijavanikAyaH ) varAzI jIvarAzi an aggregate of living beings. cha jivanI kAyA pannattA ThA0 6; 2, 5; -- NijANamagga. puM0 (-niryANa mArga - jIvasya niryANaM maraNakAle zarIriNaH zarIrAnirgamaH zarIranirgamaH tasya mArgo jovaniryANamArgaH ) va niGavAno bhArga jIva kA nikalane kA mArga. the path or way by which the soul goes out of the body. ThA0 5, 3; - Nivvatti. strI0 (-nirvRtti - nirvartanaM nirvRttiH niSpattiH jIvasyai kendriyA'' detayA nirvRttijava nirvRttiH ) avanI mehendriya sAhiye nirvRtti-niSpatti. jIva kI ekeMdriya zrAdi rUpa meM nirvRtti-niSpatti functioning of the soul as one-sensed etc. "kai vihANaM bhaMte jIvaNivtrattI" bhaga016,8; - Ni For Private Personal Use Only << [ jIva " Page #859 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIva] ( 847 ) [jIva ssiya. tri0 (-nizrita ) 05ne yAzritaH | javi ke Azrita. depending upon, | associated with the soul. ThA0 7 | ---Nissiya. tri. (-niHsRta-jIvebhyo | niHsRto nirgato jIvaniHsRtaH ) 01thA nIsa. jIvase nikalA huA; javise utpanna. ! issued out of a soul or a living being. ThA0 7; -tatta. na0 (-tatva) 7yatatyayetana pahA. jAvatatva;cetana padArtha. the soul regarded as an element. prava0 1211; -sthikAya. puM0 (-astikAya) yata-4-35yoakSayavANu; 7 05bhAnu the| dravya. caitanya-upayoga lakSaNavAlA; cha: dravya meM se eka dravya. one of the six substances baving consciousness for its connotation. "jIvasthikAeNaM bhate / jIvANaM kiM pavatta" bhaga0 13,4,2, 10,7,10:20,2: sama.5; aNujo0 67; 131; --daya. puM0 ( - dada) samaya 071nA hAtA. saMyama rUpI jIvake grar. the giver of a life in the form of self-restraint. kappa02.15% zrAva06,11;-daya. tri. (-daya - jIveSu dayA yastha jIvadayaH ) 716yA pAsanA2; yA. jIvadayA pAlanevAlA; dayAlu. one who is kind to living beings. sama* 1; jaM. pa. 5, 112 -dayA. strI. (-dayA ) 94nI yA. jIva-dayA. compassion towards living beings. bhatta. 63; 104; -davva. na0 (-dravya) 720ya; ' yamAMnu ma. jIvadravya; chaH dravya meM se eka. soul; the element known as soul. bhaga0 11,10,18, 4; 25, 2; -dihiyA. strI0(-dRSTikA) ne jevA jatAM rAgAdi karavAthI lAgatI kriyA. jIva ko dekhane meM rAga dveSAdi karane se jo kriyA lagatI hai vaha. Karma incurred by love or hatred arising in the mind in the act of seeing a living being. ThA0 2, 1; -desa. puM0 (-deza) yA deza-me vilA. jIva kA deza--eka vibhAga, a portion of the soul. bhaga010,1;166; 20, 2; ka. pa. 1, 21; -nAsa. puM0 (-nAza ) bananA nAza. jIvana kA nAza. _death; destruction of life. dasa. 1, 1, 5; -nivvatti. strI0 (-nivRtti ) jIvananI nivRtti-niSpatti; ekendriyAdirUpe utpatti. jIvanakI nivRtti-niSpatti; ekendri. yAdi rUpase utpatti. birth of the soul in the form of one-seused etc. living baings. bhaga* 16, 8 -pai. Triya tri. (-pratiSThina) 7nI 262 23. jAva ke bhItara rahA huA. resid. ing in a living being. " ajIvA jAvapaiTThiyA '' bhaga0 1, 6; nisI0 7,21; --paesa. puM0 (-pradeza ) apanA pradeza: avibhA5 aMza. jIva kA pradeza-avibhAjya aMza. un indivisible particle of the soul. bhaga0 2, 10, 8, 3; -papasiya. puM0 (-pradezika-jIva pradezAeva jIva prAdezikA:)vanA asabhyAta pradezamA chelA pradezamAM ja jIva mAnanAra tiSyaguma mAyAya nA anuyAyI. jIvake asaMkhyAta pradezameM se antima pradeza meM hI jIva mAnanevAle tiSya. gupta AcArya kA anuyAyI.. follower of the preceptor Tisyagupta wio believed that of the innumerable particles of the soul only the last had life or consciousmess in it ThA07;aova041;-pabhogabaMdha. puM.(-prayogabandha) 7vanA prayoga-vyA Page #860 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIva ] ( 848 ) " pArathI thato mandha jIvake prayoga-vyApAra se hotA huA baMdha. bondage caused by the activities of the soul. bhaga0 20, 7; -- pazJcakakhArAkiriyAstrI0 (- pratyAkhyAnakriyA) va paratve pazyanAtha thatI hiyA jIvake saMbaMdha meM pratyAkhyAna na karane se jo kriyA lagatI hai vaha. Karma incurred by neg lecting Pachchkhana relating to living beings. ThA02, 1; pajjava puM0 ( - paryatra ) vanA paryAya. jIvake paryAya. any of the modifications of the soul. bhaga0 25, 5 - paraNavaraNA. strI0 ( - prajJApanA - jIvAnAM prajJApanA jIvaprajJApanA ) avanI prarUpaNA jIvakI prarUpaNA. exposition of the nature of liv ing beings or souls. se kiM taM jIvapaNNavaNA" panna0 13 - pada na0 (pada) va paha-sthAna jIvakA pada-sthAna condition or, stage of a living being. bhaga0 18, 1, 24, 1, 26, 1 - padesa. puM0 (-pradeza) chapanA pradeza. jIva-pradeza. an indivisible particle of a soul bhaga0 25, 4; - pariNAma puM0 ( pariNAma ) apanA pariNAma, jIvake pariNAma modification; development of the soul. bhaga0 6, 50 14, 4; jaM0 pa0 7, 176; - pAu - zrI siyA stro0 ( - prAdveSikI ) pa 52 vhe haravAthI lAgatI kiyA. koI bhI jIva se dveSa karane se jo kriyA lagatI hai vaha. Karma incurred by showing hatred towards and living being. bhaga0 3, 3; ThA0 2, 1; - pADuzciyA strI0 ( - prAtItikA-jIvaM pratItya yaH karmabandhaH sA tathA ) vane khAzrI AgatI diyA. jIva ke saMbaMdha meM jo kriyA lagatI hai vaha. Karma incurred in connection with a living being or a soul. 2,1; - esa. puM0 (-pradeza) kavano pradeza 1, za. jIva- pradeza jIva kA aMza & portion, a particle of the soulsubstance. bhaga0 8, 6; 10, 9; --padeza. puM0 ( - pradeza ) bhvne| pradeza - . aMza. jIva kA pradeza aMza. a portion, a particle of the soul-substance bhaga0 16, 6: - pyAbahuta. na0 ( - alpabahutva ) vA syAtva jIvoM kA alpabahutva. scantiness or the profusion of life. ka0 paM0 - phuDa. tri0 (- spRSTa ) ve rela. jIvane sparza kiyA huA. touched by, in contact with a soul or living being. ThA0 4, 3; - bhAva. puM0 (-bhAva ) . pa. jIvatva; jIvapanA. atate of being a living being. parakkame zrAyabhAveNa jIvabhAva uvadaseha bhaga0 2, 10/ 18, 1: --bhAvakaraNa na0 (-bhAvakaraNa ) te. jIva paryAya kA karanA. 66 paryAya modification of the soul. 51; spa [ jIva " For Private Personal Use Only vize0 3354; - majjhappaesa. puM0 ( - madhyapradeza ) kavanA madhyapradeza. jIva kA madhyapradeza. the middle portion of the particles of the soul. bhaga0 8, 6; -- missiyA. strI0 (-mizritA) satyAmRSA bhASAne eka prakAra; jyAM theDA maragayA hoya ane thoDA jIvatA hoya tyAM zradhA bharIgayA chema he te. satyA mRSA bhASA kA eka prakAra; jahAM thoDe mara gaye hoM va thoDe jIrvata hoM vahAM saba mara gaye hai aisA kahanA a variety of speech. Page #861 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIya] ( 846 ) [ jIvataM partly true and partly false vipAka dikhalAne vAlI karma prakRti. Kar. declaring that all are dead mic nature which displays its when some are yet alive. panna.1; Imaturity to the soul. ka.gaM0-saM. -rAsi. puM0 (-rAzi) ne| samUha- khA. strI0 (-sakhyA) 7vAnI saMnyA. jIvoM 21. jIvoM kA samUha / group of kI saMkhyA. a number of living a collection of living beings. beings prava0 48; -saMkheva. puM0 (-saM. sama0 2; zrAva. 7, 1; ~~-loya. puM0 kSepa-jIvAnAM saMdepA jIvasekSapAH) 44. (-loka ) 01 4; saMsA2. jIva loka; yaMsa ekeMdriya Adi jIvanAM sthAna ke jayAM saMsAra. the world of living beings. jIvane saMkSepa-saMkocamAM rahevuM paDe che. nAyA0 1; kappa0 4, 60; ka. pa. 3, 44; aparyApta ekendriya Adi jIva ke sthAna ki jaM. 50 3, 61; -vaha. puM0 (-vadha ) jahAMpara jIva ko saMkSepa-saMkucita sthitimeM rano vayAta. jIvoM kA vadha-ghAta. rahanA paDatA hai. any of the places in slaughter of animals. bhatta0 13, which an undeveloped living ---vAvAra. puM0 ( -vyApAra ) sapanA being ( one ) sensed etc. vyApA-yA. jAMvoM kA vyApAra kriyA. has to remain in a contractany of the functions or pro ed condition. ka. gaM. 6, 36; cesses of the soul or principle ---saMgahiya. tri. ( -saMgRhIta -jIkaiH of life. viza0 363: ---vijaya. puM0 / saMgRhItaH svIkRto jIvasaMgRhitaH ) 75yA (-vicaya) sapanA 2535nu thitana 2 te.. svAdhArAye, jIva ne svIkRta kiyA hubhA. jIva ke svarUpa kA citavana karanA, medi- accepted by, possessed by a tation upon the nature of the soul or a living being. " wiar soul. sama0 3; -biSpajaDhaM. tri. (-tri- jIva saMgahiyA " ThA. 2, 1; ~~sAhatthi. prahIna ) prAsu, 75 2hIta. jIva rahita; yA. strI. (-svAhastikA --yatsvahastena prAmuka. deprvied of life: faultless gRhItena jIvaM mArayati sA jIvasvAhAstikA) " devadieNasta dAragasta sarIraM NippANaM eka prakAranI kriyA; pitAnA hAthathI jIvane NiciTTha jIviSpajaDhaM kUvae pavakhaveti" bhArapAyA sAgatI liyA. eka prakAra kI nAyA* 2; 16; 18; nira0 1, 1; -vi. kiyA; apane hAtha se jIva ko mArane se bhatti. strI0 (-vibhakti) - vimati- jo kriyA lagatI hai vaha. Karma invibhAga; 55294-vivayana. jIva curred by taking life i.e. kill. kI vibhakri-vibhAga: jIva kA pRthakkaraNa- ing with one's own hand. ThA0 2, vivecana. discu sion upon, exposi- 1; -hiMsA. strI. ( -hiMsA ) nA tion of the nature of the soul. hisA. jIva-hiMsA. destruction of utta / 36, 47; - vivAgA. strI0 (-vi. life or living beings. bhatta0 63; pAkA-jIva eva vipAkaH svazaktidarzana- -hiya. na.(-hita) anu hita. jIva kA lakSaNo vidyate yAsAM tA jIvavipAkA:) hita. welfare of the life bhatta0 68; sapane vi514 zahanA2 prani. jIva ko | jIvataM. tri0 ( javit ) yo. jAvita. Vol 11/107. Page #862 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvaMjIva] ( 850 ) [jIvAjIva - living: existing. vize* 2256; string. (2) dhanuSyA 2 kSetrane 527 jIvaMjavi. puM0 ( jIvajIva) nanA AdhAra. sthAnIya pradeza bhArata Adi kSetranA lAMbA jIvana kA AdhAra. support of chenI par3A. dhanuSyAkAra kSetra ke vyAsa ke life; subsistence. aNutta. 3, 1; samIpakA pradeza; bharata Adi kSetrake laMbe sire nAyA. 1; ( 2 ) panI zakti. jIvakI kI caur3AI. space between the zakti. the vital power of the two ends of a region which is soul. bhaga0 2, 1; ( 3 ) me tanuM bow shaped; lengthwise space pakSI. eka jAti kA pakSI. a kind of between the two ends of Bhabird. jaM. pa. panna. 1; rataksetra etc. sUya0 2, 5, 12; jIvaMjIvaka. pu. ( jIvajIvaka ) me tanu rAya0 25.9; sU0 50 1; (3) me thA pakSI; ya2. eka jAtikA pakSI; cakora. A mI sAnu sudhAnI sIdhA lITI. eka kind of bird; the Chakora bird. bagala se dUsarI bagala taka kI sIdhI rekhAparaha. 1, 1; aova. lakari. a straight line from one jIvaMjIvaga. puM0 ( javiJjavaka ) 2 5kSI. end to another. sama0 6000 cakora pakSI. The Chakora bird. jIvAjIva puM0 (jIvAjIva) 75 ane 175 bhaga0 13, 6; (2) me gatI vanarapati. 5 . jIvAjIva; jIva aura ajIva padArtha. eka prakAra kI vanaspati. . kind of The categories viz. living and vegetation. bhaga0 23, 5, non-liviny beings. nAyA. 12; 14; javiNa. na. (jIvana ) vana, prAya yAra. dasa04,12; (2) na071 ma0panI sabhA . jIvana, prANa dhAraNa. Life; living. vAluM uttarAyananuM 36 muM apAvana. utta0 12, 10 jIva ajIva kA samajha dene vAlA uttarAdhyajIvaNija. tri. (jIvanIya ) 75 // yoya. yana kA 36 vAM adhyayana. the 3611 jIne ke yogya. Worthy to live; fit | chapter of Uttaradhyayani to live. sUya. 2, 2, 56, explaining (the nature of ) liv. jIvatta. na0 ( jIvatva ) 015. jIvata; ing aud non-living beings. utta0 jIva panA. State of being a soul 36; - ahigama. puM0 ( -zrAbhagama ) 75 or living being. bhaga02,1;vize0 545; 2104no paricche -sama. jIva ajIva jIvamutti. strI0 (jIvanmukti ) 04 1i kA pariccheda samajha. exposition or mokSa sanubhava sevo te. jIte jI mokSa kA explanation of (the nature of) anubhava lenA. Experiencing of sil. living and non-living beings. vation in this life. paMcA0 2, 43; " se kiMtaM jIvAjIvAhigame " jIvA. jIvavata. tri. ( jIvitavat ) prA. prANA. 1; dasa. 4 -samAutta. tri. Living; possessel of life. paraha 0 (-samAyukta) 71 2571 pAj. jIva 1, 1; fra arar possessed of soul ou jIvA. strI0 ( jIvA-jIvanaM jarjAvA) dhanuyanI non-soul. " jIvAjIva samAutte suha pazuya; harI. dhanuSya kI Dera. A bow. dukkha samAraNie " sUya 1, 1, 3, 6; Page #863 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvi ] jIvi tri0 ( jIvin ) apana vA; trA vAo. jIvana vAlA; jInevAlA. living; possessed of life. ajo0 128, ( 2 ) puM0 prasudhAra, 04. prANa dhAraka; jIva. s soul; a living being. sUya 0 1, 3, 1, 6; jIvizraya na0 ( jIvita ) vana prasaMgama jIvitavya; jIvana; asaMyama jIvitavya. Life; livelihood; absence of asceticism " jIviyaM yAmikakhijA AyA0 1, 6, 8, 4, 1, 1, 1, 11, 1, 6, 4, 161 nAyA0 1; 2; 4; 14; 15; 16; 18, isa0 8 34; 10, 1, 17 bhaga0 7, 1; 15, 1 panna0 1; 22; rAya 0 215; zra0 14; sU0 1, 1, 1, 5, 1, 2, 1, 1 utta0 4, 18, 14, 10, 1:32, 20; vize0 138 : vitrA0 6; nira0 1. 1: dd ( 851 ) uvA0] 1, 57 2, 102 4 140 bhatta 13, 103: kapa0 6.1156 adha0 4, 3: -zrata. puM0 ( zranta ) vana aMta; mRtyuH bhara jIva kA aMta; mRtyuH maraNa. termination of life: death jaM0 pa0 2, 31; uta0 22, 15: - - aMtakaraNapuM0 ( zrantakaraNa ) gata 21 / te jIvana kA aMta karanA putting an end to life nApA 5; paha0 1, 1 jaM0 pa0 3, 45; -- zrAhe. tri0 (- zrarthin ) jIpavAnI chAtra o. jIne kI icchA vAlA; jIvita rahane ko utpuka desirous of living or continuing to live. " jovA visaM khAyai jIviyaTThi " dasa0 hai, 1, 66 - hi tri (zraI ) banAne ucita yogya; a chapa: / yAne te jIne ke yogyaH jIvana nirvAha ke yogya. sufficient to maintain life. " viDalaM jIvi yArihaM poidA dalaha nAyA0 ; bhaga0 33 11, 11; rAya0 233; dasA0 10, 1; jaM0 pa0 3, 43; - zrAzra. puM0 ( -grAtman ) svarUpa jIvana svarUpa nature of life. nAyA 0 15; zrAu na0 (- zrAyuS ) kAMgI rUpa vyAyuSa jIvana rUpa zrAyuSya. the duration of life. nAyA0 4; - Aua. puM0 ( - zrAyuSka ) cana AyuSya jIvanaprada AyuSya. duration of life. nAyA0 - AsA. strI0 ( zrAzaMsA) lavavAnI AzA. jIne kI AzA. hope of life. jaba 01, 57 prava02666 - AsA. strI0 ( - zrAzA ) vinatI 20- mAzA jIvitavya kI icchA - AzA; lobha kA paryAya nAma desire to live long; hope of long life; a syno nym of greed sama0 52; bhaga0 2, 5: 8. 7, 12. 5: nAyA0 1; otra 266 tira0 3, 5: - ussaviya. tri0 ( -utsa vika jIvita spotsava iva jovitotsavaH sa eva jovitatsavikaH ) pAnA utsAvA. jIne ke utsAda bAlA. (one ) eager to live jIvavie bhaga0 6, 33 - ussAsiya tri0 ( ucchvAsika ) jIvatane vadhAranAra jIvananI vRddhi karanAra, jIvana vRddhi karane vAlA. jIvana ko dIrgha banAna vAlA. ( anything ) which prolongs life. nAyA0 19 - UsAsiya. tri (ucchvAsika jIvitamucchvAsayati varSa yatIti jIvitocchrAsaH sa eva jIvito - cchAsikaH na vadhAratAra jIvana ko dIrgha banAne vAlA life; prolonging; giving longevity. bhaga0 6, 33; -- kAraNa. puM0 ( kAraNa ) bhavAnI hetu. jIvana kA hetu motive of remaining alive or maintaining life. dasa0 2, 7 - phala. na0 (-1 - phala ) - ,, " [ jIvizra-ya For Private Personal Use Only Page #864 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIviNA-yA] ( 852 ) [juaNaddha nanu sa. jIvana kA phala. accomplish- 11, 15, 1; jaM. pa. panna. 2, 15; su. ed aim or object of life. nAyA.. ca04, 284; ova. 1.3 aNujo0 128% 8; 13, 19; nira0 3, 4; -bhAvaNA. utta0 32, 62; ThA0 4, 4; rAya. 164; strI0 (-bhAvanA ) 7natuM samAdhAna 2- jIvA0 3, 3; uvA0 2, 65; 107; bhatta. nAza mApanA jIvana kA samAdhAna karane 106; 146; kappa. 3, 36; gacchA0 16; vAlI bhAvanA. meditation which -gAra. puM0 (-kAra ) mA "jibbhA. reconciles one to ( his or her ) gAra" za6. dekho " jibbhAgAra" zabda. life. sUya0 1, 15, 4; -vasANa. na. vide " jibbhAgAra" panna. 1; ( -avasAna ) --AyuSyane cha. jIhAmayadukkha. na0 (jivhAmayaduHkha ) mA jIvana-AyuSya kA anta. the end of "jibbhAmayadukkha' 16. dekho "jibbhA. life. ka. pa. 2, 77, mayadukkha " zabda. Vide "jibbhAmaya dukkha' jAvidhA-yA. strI. ( jIvikA ) sAla ThA05,2; pRti. AjIvikA; vRtti. Livelilicod; jIhAmayasokkha. na0 ( jivhAmayasaukhya ) maintenance of life. sUya. 2, 6.. juma " jibbhAmayasokkha" za6. dekho 2 nApA. 7; aNujo. 131; kappa04, 82; " jibbhAmayasokkha" zabda. Vide " ji. jIva. hekR. a. ( jIvituM ) 051 // bhAmayasokkha" ThA0 5, 2; gA. jIvana ke liye. In order t) jIhiMdiya. na0 ( jivheMdriya ) 7maH 2sendriya live or maintain life 9 9 , jivhA; rasanA; ramendriya. The tongue; 1, 7, 50 the sense of tiste. pagaha * 1, 1; jIvi ukAma. tri. ( jAvitukAma ) yAnI ---niggaha. pu. ( - nigraha ) me " ji 4 .. jAvita rahane ko utka. De. bhidiyAnaggaha' zam1. dakhA "jibhiAMdaya. sirous of continuing to live. niggaha" zabda. vide jibhi dayaniggaha' " jIviukAme lAlapamANa " AyA. 1, utta0 26, 6.5: --saMvara. puM0 (-saMvara) yo "jiTibhadiyasaMvara" 146. dekho jIvita a. tri. ( jIvitaka ) abhipata "jibhidiyasaMvara " zabda. vide. " ji. 75; yAtrI . anukaMpita jIvana; vibhandiyasaMvara" paNa i0 2, 5; dayApAtra jIvana. Pitiable life; life jutra. tri. ( yuta ) yu; sahiMta. yukta; deserving compassion. utta010.3; sahita. Accompanied with. ka.gaM. jIviyaratabha. puM0 ( jIvikarasabha ) sAdhA215 3, 6, prava0 1206: 1427, bhatta0 106; pA62 1125tiyo me 2. sAdhAraNa | jaM. 50 7, 151 bAdara vanaspati kAya kA eka prakAra. A juaNadva. pu. ( yuganaddha) me mArane yaMda variety of ordinary gross vege. nakSatrane vega; caMdra ane nakSatranA yoganI tible life. pana. 1; sthiti balada uparanA ghAMsAne AkAre thAya jIhA. strI. ( jir3A) 9; rasendri5. jivhA; te. eka prakAra kA candra nakSatra kA yoga; caMdramA rasendriya. The tongue; the sense va nakSatra ke yoga kI sthiti jo ki bailapara of taste. nAyA. 1; 8; ; bhaga. 11, kI juDI kI AkRti sI hotI hai. A par Page #865 -------------------------------------------------------------------------- ________________ julaa] ( 853 ) [ jujaraNayA ticular modo of the conjunc. ___ AyA. 1, 7, 3, 207; (3) mokSa. mokSa. tion of the moon with the ___final emancipation. aAyA. 1, 7, constellation presenting the 3, 207 appearance of the yoke.. juMgia. tri. ( juGgita ) gati, ma mane sU0 pa013; zazarathA ipita heya te. jAti, karma va zarIra juala. na0 (yugala) menI 1. yugala; se dUSita ho vaha. (One) of a low dokA joDA. A couple; a pair. jaM. nature in caste, action and pa0 5, 123; aova 30; prava0 1066; / body. prava0 768; -aMga. tri. ka. gaM0 5, 61; kappa0 3, 36; paMcA0 3. / (-aMga) a5 banA lAtha51 bore sayara 2; -duga. na0 ( -dvika ) me yugala. do pA) yA kheya te.. apaMga; jisake hAtha paira yugala. two pairs. ka. gaM0 5, 4; ityAdi avayava kaTa gaye hoM aisA. muti. -dhamma. puM0 (-dharma ) madhIyAno ghmH| lated or disabled in any of garapaNe apanapore. yugaliyokA dharma; panna kore. yagaliyAMkA dharmaH / the limbs of the body e. g.n yugala avasthA meM utpanna honA ityAdi. tik. hand, a leg etc. piM0 ni0 446; ThA. ing of birth in the form of a 5, 3; pair i. e. Jugaliyas. pratra. 1066; juja. dhA. I. (yuj ) ne. joDanA. jui. strI. ( dyuti ) iitii; te sa. kAMti; . ____T) join together. (2) saMbada teja; dIpti. Lustre; light; splen. .. saMgaThana karanA. to umite. (3) dour, nAyA. 1:8; 15; sama030; bhaga. sayata 32. ucita karanA; yogya karanA. 15; 1; viza. 3 447; vi. 38; utta. to fit; to diamonise; to the 1, 57, 5, 26: ThA0 4,3: (2) manu tit for. niyAvalikA sUtranA pAMcamAM varganuM daDuM jujai. panna0 36 sadhyayana. isa nAma kA nirayAvalikA sUH, jujati. sUya. 1, 3, 1, 10; ke pAMcaveM varga kA 6ThA adhyayana. name jujevi. utta0 1, 18; dasa0 8, 83; of the 6th chapter of the 5th jujaMta. paMcA0 10, 49; section of Nirayavalika Sutra. jujai. ka. vA0 pi. ni. 56: 163; su. kappa. 5, 101, ca0 4, 65; jui. strI0 ( yuti ) yukti; leDA); syau|. ) jujae vize0 102, 158; piM0 ni0 76; yukti; saMyoga Joining together; su0 ca0 2, 547; union; contact. ThA. 3, 3: nAyA0 1: jhuMjaNa. na0 ( yojana ) yory; ; vyApAra prava0 6; uvA0 6, 167; 423 / te. yojanA; joDanA; vyApAra karanA. juimaMta. tri. (dhutimat dyutirdItiratizAyinI / Joining together; uniting; vidyate yasya saH) tivAn; teravI. conducting a business or an kAntivAn ; tejasvA. Lustrous;bright; operation. " iMdiyANa ya jujaNa" utta. ' powerful. utta0 5, 18; (2) saMyama. | 24, 24; vize0 3358; saMyama asceticism; monkhood. | jujaNayA strI0 ( * yojana) nus| 34 Page #866 -------------------------------------------------------------------------- ________________ juMma ] 06. dekho Upara kA zabda. Vide above. ova0 20; juMma na0 ( yugma ) rAzi vizeSa zreDI saMkhyA; sabha saMkhyA rAzi vizeSa; sama saMkhyA. A particular sign of the zodiac (Gemini) even number. ThA0 4, 3; juga. na. ( yuga cAra hAtha parimita eka 25. cAra hAtha parimita eka mApa A measure of length equal to four arms sama0 66; bhaga0 6, 7; aNujo0 133; jaM0 pa0 (2) ghasarU sarI. jUDI. a yoke of a carriage. utta0 27, 7; jIvA0 3, 3; piM0 ni0 262 sU0 1, 5, 2, 4, jaM0 pa07, 151; paraha0 2, 1, pro0 ni0 325; dasA0 6, 4; ubA0 7, 206, ( 3 ) adhosara nA bhAranaM puruSatA hAtha garnu akSarA puruSa ke hA paira meM ghUsarI kI AkRti vAlA lakSaee a mark of the shape of a yoke of a carriage in the hand or foot of a male human being (4) satya, dvApara, tretA meyara yuga. satya, dvApara, tretA, kali ye cAra yugakAla. any of the four ages viz. Satya, Dwapara, Treta, and Kali. vize0 2288; (5) ( 854 ) varSa mANusa vibhAga pAMca varSa pramANa kA kAla vibhAga & period of time equal to five years. bhaga0 6, 7, 24, 5; zraNujo0 115; nAyA0 166 mR0 pa0 8 parA60 1, 3 ThA0 2, 4 sama0 61; jaM0 pa0 jIvA0 3, 4, rAya0 32, (6) melana 2. eka jAti kA matsya kind of fish. padma 1; ( 7 ) goDa heza prasid eka jAtanuM be hAtha pramANanuM vahana For Private [ juga an - pApI. gola deza prasiddha eka jAti kA do hAtha pramANa kA vAhana - pAlakI. & kind of palanquin of the size of two the arms length made in country named Gola. jIvA 3, 3: - aMtara na0 (-aMtara ) ghasarA prabhArI yAMtarU juDI ke pramANa meM aMtara. interval (in point of space of the measure of a yoke of - zrAijie. a carriage. bhaga0 2, 5, puM0 ( - zradijina ) yuganA pahelA tIrthara zrI RSalahe svAbhI. yuga ke prathama tIrthaMkara zrI RSabhadeva svAmI. Risabhadeva the first Tirthankara of the age. pratra0 1; --giha. na0 ( - gRha ) pANI rAjavAnuM dha2. pAlakI-gRha- & house or hall in which palau. quins are kept ni08, 7 - cichaDDa na0 ( cchidra ) samAnu jur3I meM kA chidra a hole in the yoke of a carriage. utta* TI0 3: - pahANa puM0 ( pradhAna ) yuga prdhaanpurUSa; yugamAM thayela pradhAnamahAna puruSa; ( bhadraDu svAmI vagere ) yuga pravAna yuga kA pradhAna-mahApuruSa- bhadrabAhu svAmI ityAdi. a prominent person of an age ( Yuga ) ; eg. Bhadrabahu Swami etc. vize0 1423; pahAN na0 (-pradhAna ) yo po dekhA UparakA zabda. vide above. prava0 62; 264 - sUri. puM0 ( -sUri ) yuga pradhAna sari mAyArya yuga pradhAna sUri zrAcArya. & preceptor etc. renowned in a certain age, prava0 62; - mANa. na0 (-mAna) pAM varSa athavA zrAsa bhAsa prabhAga yuganuM bhAna pAMca varSa kiMvA bAMsaTha Personal Use Only Page #867 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jugaMtakaDabhUmi] ( 855 ) [ jugameta mAsa pramANa yuga kA mAna. a measure Vide above. FigTO 5; of time equal to five years or jugaMtagaDabhUmI. strI. ( yugAntakRtabhUmi ) 62 months. prava0 608; yuganA mata 42nArI bhUmi. yuga kA aMta -saMnibha. tri. ( -sannibha) yAra hAtha / karane vAlI bhUmi. A land or region prabhAganA re. cAra hAtha pramANa ke jaisA. finishing a Yuga (a period of similar to, analogous to a mea- time.). kappa. 5, 145; sure of the length of four | jugaMdhara. puM0 (yugandhara ) 25 nAvAna! 64arms. " jugasariNabha paM.Naiya pIvara yogamAyAvatu me gatarnu sA ratha paUTha saMThiya " jIvA0 3; -saMvacchara. banAne ke upayoga meM AtA hA eka prakAra puM0 (--saMvatsara ) para saMvatsara pramANa kA lakaDa, A kind of timber used samaya; 1830 divasa pramANa yuga saMvatsara. in making chariots. jaM0 50 1; pAMca saMvatsara pramANa samaya; 1830 divasa jugabAhu. puM0 (yugabAhu) 8 mA tIrtha 42rnu pramANa yuga saMvatsara. a Yuga Samvat- zrIna pUrva manu nAma. 6 veM tIrthakara ke Sara equal to 1830 days. sU0pa0 tRtIya pUrva bhava kA nAma. Name of the 10; jaM0pa07:151; ThA05,3; -sAlA. third previous birth of the 9th strI0 (-zAlA ) pANI yAnI zAva) Tirthankara. sama. pa. 230; vivA. pAlako rakhane kI zAlA nom, 2: (2)sAtha, i. laMbe hAtha. bAha. ball in which palanquins are t longurm. ThA0 6; kept. nisI0 8, 1; jugaNaddha. puM0 ( yuganaddha ) " juzraNaddha" jugaMtaka bhUmi. vA. ( yugAntakRtabhUmi-- za. dekhe! " juaNaddha ' zabda. Vide yugAni-kAlamAnavizeSAH tAni ca kramava. ___"jagraNaddha " sU0 50 12; tIni tasmAdhamyAMce kramavartino guru-ziSya | jagamaccha. puM0 (yugamatsya ) jatane prazighyA''dirupAH puruSAH ta'pi yugAni taiH / bha27. eka prakAra kA matsya. A kind of pramitAntakarabhUmiyugAntakRtabhAmiH ) gu3. fish. vivA0 83; panna. 1; nIvA. zi para pAya yAvannapaNe saMsArako jugamAya. tri0 (yugamAtra) yAsa pramANa 42 // 2 va 52521. guru juDI ke pramANa kA. Measuring a ziSya paramparA se avicchinnatA se yoke. pAyA0 2, 3, 7, 114; dasA. 6, saMsAra kA anta karane vAle jIvoM kI paraparA. 2; dasa0 5, 1, 3, The successive generations of jugamitta. tri. ( yugamAtra ) yo " jugamen such as preceptors and | mAya "za. 6. dekho " jugamAya " zabda. disciples forming as it were Vide " jugamAya" utta0 24, 7, a chain of an era, who attain jugametta. na. (yugamAtra )yuga-dhesa pramANe. salvation, ThA0 3, 4, nAyA. 8; yA2 95 prabhAe. yuga juDI ke anusAra; jaM. pa0 2, 31 cAra hAtha pramANa, A particular mea. jugatakarabhUmi. strI0 (yugAntakRtabhUmi) sure equal to four arms. prava0 ge| 5o za6. dekho UparakA zabda.. Page #868 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jugala ] [juggAriyA jugala. na0 ( yugala ) DI; le. joDA; | kAlameM; eka sAtha. Simultaneously. yugala. A couple; n pair. (2) puM0 utta0 28, 26; 36, 54; su. ca. 5, 6; strI0 gatIyA. jagaliyA. Jugalia. 2, 361; ThA0 3, 4; vize0 166; prava. bhaga0 6, 5, 15, 1; -dhamma. puM. 668; ova0 43; (-dharma ) zusIyAno ghama'; yuga dhama. jugga. tri. (yogya ) Aya5. yogya. Proper. strI puruSa donoM kA dharma; yugala dharma. 1 bhatta. 12; prava0 1370; combination of the characteris. jugga. na. (yugya ) zamAM prasiddha meM tic functions or qualities of jAtanI pAlakhI ke jene pharatI cokhuNI be both a male and female. taMdu0 dAya pramANe hitA-OMo / ya che. golla -~~dhammiya. puM0 ( -dhArmika ) strI puruSa / deza meM prasiddha eka prakAra kI pAlakI ki 35 yuMgAnA yamapAsA. vA puruSarupa yugala jisake cAroM ora phiratI caurasa do hAtha ke dharma vAlA. one who combines pramANa kI bedikA (kaThaharA ) hotI hai. A within him the characteristic kind of palanquin with a square functions or qualities of both railing of the height of two viz. it male and female. ago arm's length. It is made in jugalaga. na. ( yugalaka ) ; yenA ne. the country named Gulla. joDalA; do kI joDa. A pair; / bhaga, 3, 4, 4, 7, 8,6; vize0 2662; couple. jaM. 50 jaM. pa. 5, 157; zrova. aNujo0 134; jugalaya. na. ( yugalaka ) zugasa; ne / (2) bAsarI. ju DA. ! yoke; that yugala; jADA. A couple; npuir. sama0 part of the pole of a carriayo which is fastened to the shouljugaliya. tri. (yugalita ) / 36ta. der of an ox, a horse etc. Jo yugala yukta; sajoDa. Couplel to. 4, 3; bhaga0 6, 33; ( 3 ) yuga-dhoM sarI gether; consisting of it pair. inAra yA 253 22. yuga--jaDI " nicca jugaliyA " nAyA. 1; ko uThAnevAlA-ghoDA, bela ityAdi. an jugayaM. tri. ( yugavat ) sanA upadravayI ox, a horse etc. liarnessed to rahita, trIjA tathA cothA ArAnA janmela. a carriage. 'cattAri juggA paraNattA' kAla ke upadrava se rahita tRtIya va caturtha ThA0 4, 3: (4 ) 535thA 614 me bhAremeM janma prApta. Free from moles. bimAna. purUSa se ukhA jA sake aisA AkAza tation caused by time; born vimAna. a kind of balloon. sUya. 2, in the third and the fourth 2, 62; -AyariyA. strI0 (-AcaryAAras ( a part of a cycle of yugasyA''vahanaM gamana yugyAcA ) yugatime ). jIvA0 3, 1; bhaga0 14, 1; pAlanamA 4 te. yuga-vAhana meM jAnA. 16, 3; rAya. 3, 2; uvA0 7, 216; going in, moving in a carriage jugavaM. a0 (yugapat ) me 15te; me or conveyance. ThA0 4, 3; se; ge sAye. eka hI samaya para; ekahI | juggAriyA. strI. ( yugyAcaryA ) / Page #869 -------------------------------------------------------------------------- ________________ juggaya ] pao za6. dekho UparakA zabda. Vide above. ThA0 4, 3: gaya. tri0 (-gata) vAdana upara meThe. vAhana ke Upara ArUDha. seated in 8 vehicle or carriage. ova0 ( 857) juggaya. tri. ( yugyaka ) / 'jugga' 26. dekho 'jugga' zabda. Vide 'jugga' ThA0 4, 3; jujja. tri0 ( yojya) yojanA ghaTanA vA yogya yojanA - ghaTanA karane yogya. Worthy of being united or joined together. utta0 27, 8; V 'jujjha. ghA0 I. ( yudh ) yuddha 25; lAe 2vI. yuddha karanA; laDhAIkaranA. To fight; to battle; to wage war. juJjhAmi nAyA0 16; mo. nayA0 16; jukAhi. AyA0 1, 5, 3, 153; utta 6, 35; jujjhahe. nAyA0 16: jujyaMta. sU0 1, 3, 1, 1, su0 ca0 7, 78; jujjhitA. ThA0 3,2: jujjha na0 ( yuddha ) yuddha: sahA. yuddha; laDAI. Battle; war. utta* 6, 35 AyA. 1, 5, 3, 153; nAyA0 6 kittipurisa. puM0 (- kIrtipuruSa- yuddhajanitA yA kIrtiH tatpradhAnaH puruSo yuddhakIrtipuruSa: ) yuddhathI ativaMta thayesa 535. yuddha se kIrtiprApta manuSya. one who has acquired renown in a battle. sama0 -- jbhANa. na 0 ( - dhyAna ) sahAdhanu dhyAna; dhyAnano me prahAra laDhAI kA dhyAna; dhyAna kA eka prakAra. concentration or meditation upon battle; a variety of meditation. AAu 0 Vol-1 / 108. [ juriNaya - sajja. puM0 ( sajja ) yuddhabhAM taiyAra; yuddhabhAM tatpara yuddha meM tatpara. one who is prepared for battle; one who is ready to fight. nAyA* 8, 16; nira0 1, 1, saDDha. tri0 (-zraddha-saMgrAmastatra saMjAtAzraddhA yasya saH ) yuddamAM zraddhIvAna; yudhdhane vyAhanAra yuddha meM zraddhAvAn ; yuddha ko cAhanevAlA militarist; warlike. paNha0 1, 3; - sUra. puM0 (- zUra ) yuddhabhAM zU2. yuddha meM zUra. (one ) who is brave in battle; a warrior. jujjha sUre vAsudeve " ThA0 4, 3; jujjhAijujjha na0 ( yuddhAtiyuddha ) 6-6 yuddha, 72mAMnI jhA dvaMdva yuddha; 72 kalAoM meM se eka kalA. A single com bat; a duel; one of the 72 arts. jaM0 pa0 prova0 sama0 jurANa. tri0 ( jIrNa) : lunuM; vRddha. jIrNaH purAtana; vRddha. Old; worn out; antiquated. nAyA 0 1 11; bhaga0 16, 4; 16, 3; aNujo0 127 atta0 3, 1 zradha0 ni0 136 rAya0 258 -ujANa. na0 ( udyAna ) lubhe| " jirANu6. dekho jiragujjArA zabda. vida " jiegujjANa " nAyA0 1: - kumArI. strI0 ( -kumArI ) bhu jiNNakumArI 06. dekho jirANakumArI " vide freekumArI nAyA0 1; nAyA 0 60 - gula. puM0 ( - guDa ) bhune| gola purAnA gur3a old treacle. bhaga0 8, 66 - taMDula na0 (- taNDula) lunAyomA purAne cAvala old rice. bhaga0 8, 6; 37 88 jAyA >> co For Private "" 66 Personal Use Only 33 19 -surA. strI0 (-surA) lunA 3. purAnA dArU - madirA-madya. old wine. bhaga0 8,6; juriNaya. tri0 ( jIti). jI. Old. worn out. nAyA * 1; Page #870 -------------------------------------------------------------------------- ________________ juti] ( 858 ) [jutti juti. strI0 (dyuti ) Anti. kAnti. Light; ( one ) possessing proper actilustre. nAyA0 1; bhaga0 3, 6; ova0 vity of the body etc. paMcA0 12, 22; sU0pa016 sama0 10 21; -pariNaya. tri. (-pariNata ) sAsa jutta. tri. (yukta) sahita. sahitaH yktH| sAmagrIthA yuta-pAsamI mAhi. zubha saMyukta. Accompanied with. (2) sAmagrI se yukta--pAlakI zrAdi. possessed 3. juDA huA. joined; united. of, furnished with good matejaM. 507, 161, 3, 64; 2, 20; nAyA0 rials (e. g. a palanquin etc.). 1; 3, 5, 8, 6; 14; 16; bhaga. 7, 8; ma. 4, 3; -pAliya. tri. (-pAlika 6, 33; dasa. 3, 108, 43; 64, 6,2, -yuktA parasparasaMbaddhA na tu bRhadantarAlA. 14; 1, 4, 2, 3, piM0 ni0 164; naMdI. pAliH seturyasya sa yuktapAlikaH ) pAse 6; utta0 1, 8, 9, 22, rAya. 229; pAse-sa- pUsA. pAsapAsa-lagolagadasA0 4, 12, 10, 1; paMcA0 6, 42, 3, saDaka -pUla vAlA. having bridges 35; ka. gaM0 1, 37; 44; ka. gaM. 4, situated near one another. rAya. prava0 812; gacchA. 128; kappa0 3, 36; -phusiya. na0 (-sparza) ayita -- zrova. 10; 26; aNujo0 132; ThA. 4, pANInA ilj 57. ucita bindu-jala 3; ucA0 2, 101, 7, 206; (3) yoya. ke bUMda kA giranA. a shower of proyogya. proper; it; worthy. vize09; per (desirable) drops of water. 133; su. ca* 1,154, 2,451; nira. " jutaphusiya nihayarayareNuyaM' sama0 34; 1, 1; nAyA. 8; ( 3 ) asabhyAta ane -rUva. tri. ( -rUpa) prazasta sayabhAra satanA meM prA2. asaMkhyAta va anaMta pAnI prazasta svabhAva vAlA. possessed kA eka prakAra. a variety of the in- of praiseworthy temperament. numerable and infinite. Fusio ThA 4,3; --loha. vi. (-zobha--yukta 146; -asaMkhaja. puM0 (-asaMkhyeyaka) zobhate yuktasya vA zobhA yasya tadyaktazoasaMdhyAtI prA2. asaMkhyAta kA eka bham ) ye.25 zomAvAmuM. yogya zobhAyukta. prakAra. a kind of innumerable possessed of just or proper aNujo0 146; ka. gaM. 4, 81; beauty. ThA0 4,3; --ahigaraNa. ma0 (-adhikaraNa ) madhi- jutta. na0 ( yoka) ta2. jota kA rassA. karaNa-hiMsAnA upakaraNa adhika adhika a rope with which an animal javA te; AThamAM vratane pAMcamo aticAra. ! is tied to the pole of a carriage. adhikaraNa-hiMsA ke upakaraNa adhika adhika utta. 16, 56; yojanA; pAThaveM vrata kA pAMcavA aticAra. us. jatti. strI. (yukti) yudhita; yal; ti. yukti; ing more and more the means ___ kalA; rIti. Skill; art; mode; pro. of injury; the fifth Atichara of cess. vize0 154; ogha. ni0 546; the eighth vow. prava0283;-joga.. nAyA0 10; aNujo0128; (2) bhejavalI. tri0 ( -yoga ) zarIra virenI 25 yeSTA mizraNa. joining together; mixpAsA. zarIra ityAdi kI yogya ceSTA vAlA. / ture; union. jIvA0 3, 3, paMcA05,1; Page #871 -------------------------------------------------------------------------- ________________ juttiseNa] ( 856 ) [ junna (3) me nAmanAme ubhA2. isa nAmakA present 1lth Tirthankara of eka kumAra. name ofa Kumara (a the Airuvata Ksetra. prava0 266; boy). nira0 5, 1; (4) me nAma juddha. puM0 ( yuddha ) yuddha; 1/4 sayAnI 4aa. dizAsUnusa adhyayana. isa nAmakA yuddha; vigraha; laDhane kI kalA. Battle; vAnhadazA sUtra kA eka adhyayana. Dume engagement; art of fighting a of a chapter of Vanhidasa battle. ova. 30, 40; nAyA, 1; 2; Sutra. nira, 5,1; -khama. tri.(-kSama) 16; jIvA0 3, 3; ogha0 ni0 225; dasa0 yutinuM sahana 42 te. yukti kA sahana 5, 1, 12; -aijuddha. na0 / -atiyuddha) karanA. remaining unrefuted by 66395 yuka yuddhamA yu6. dAruNa yuddha; yuddha meM Jogical reasoning. " nAgamatti yuddha. terrible battle; thick of the kkhamaM hoi " vize0 365; -khama. tri0 | fight. nAyA0 1; ova0 47; -ariha. ( -kSama ) yukti sahita; yutivANu; yukti na0 (-arha) manA sAthe yu6 yAmA sahita; yukti vAlA. logical; possess- ugI; bhAva yuddhamAM kAma lAge tevuM. ing reason. paMcA0 12, 16; -gaNa. koM ke sAtha yuddha karane meM upayogI; bhAva (-jJa-yukti jAnAtIti) yutine gAMgunAra, yuddha meM upayogI ho aisA. useful in . yukti ko jAnane vAlA; kalAbAja. fighting against Karma; useful (one) well-versed or skilful in in moral war e. g. Against pitsa any art. " gaMdhAre gIyajatigaNA '' ThA. sions. AyA. 1, 5,3, 15.4; -kitta5 -bAhiya. tri. ( -bAdhita ) yudhi purisa. puM0 (kIrti rupa ) me "jujhapAdhita-bhaDita yayesa. yukti se bAdheita . kittipurisa " za6. dekho " janjhakittikhANData. refuted by logical purisa" zabda. vide "jujjhakittarisa " argument. " jamhANa jattibAhiya- sa0 --NIti. strI0 (-nIti) Ast viso visadAgamo hoi" pacA , 18, 44; nIti-2512thA. yuddhanIti-vyavasthA. mili -suvagNa. puM0 (suvaNa) " TI sonu. tary tactics or strategy. 1o kRtrima suvarNa; banAvaTI sunnA. ertificial -nII. strI. ( -nIti ) yu6 421AnI gold. paMcA0 14, 36 nIti. yuddha karane kI nIti. the tactics juttiseNa. puM0 (yuktisena ) samudrI mAnA of lighting. prava0 1240; -saja. airAvatakSetramAM cAlu avasarpiNImAM thayela tri0 (-saja) bhuse| "jumasaja" za6. mAmA tItha42. jaMbUpa meM airavata kSetra dekho " jujha paja" zabda. vide " jumjha. ke vartamAna avasarpiNI meM utpanna pAThaveM saja" rAya. --saDDha. tri0 (-zraddha) torthakara. The eighth Tirthankara ame| " jujaphasaDDa" sa0.6. dekho " jujjhaof the current Avasarpini in saDa" zabda. vide " jujjhasaDDa" pagaDha01, the Airavata region of the 3;-sUra. puM0 (-zUra ) 175; subhaTa. Jambi Dvipa. sama0pa0 240; (2) sainika; lar3avaiyA; subhaTa. . Warrior: . eravata kSetranA vartamAna 11 mA tIrthaMkara. combatant. ThA0 4, 3; airavata kSetra ke vartamAna 11 veM tIrthakara. the! junna. tri0 ( jINa) / " juraNa' za6. Page #872 -------------------------------------------------------------------------- ________________ junhA ] ( 860 ) [ juvarAyattA dekho "jurANa" zabda. Vide " jurANa" " jugaladhAmmaya" taMdu. ogha. ni. 377; su. ca0 7, 276; juva. puM0 ( yuvan ) yuvAna pAna. yuvaka AyA. 1, 4, 3,135; javAna. A young nnan; a youth. junhA. strI0 ( jyotsnA) yAMnI rAta. cAMdanI dasa0 7, 25; vize0 1614; AyA. 2, rAta. Moonlight. su. ca. 7, 144; / __4, 2; 138; bhaga0 16, 3; jumma. na. ( yugma) zugara lesa menu ne juvai. stro. (yuvati) yuvatA; yuvAna strI. yugala. joDA. A pair; a couple. yuvati; yuvA (strI ). A youthful wo"kANaM bhaMte jummA parANatA ? goyamA / __man. bhaga0 1, 1, 3, 5, 5, 6, nAyA. cattAri jummA paraNattA" ThA0 4,3; bhaga0 8; vize0 230; 2572; zrova0 su0 ca04, 18, 4, 25, 4; 31,7; 41, 3, piM0 ni0 168;-jaNa. puM0 (-jana) yuvatI; tart. 2; -paesiya. tri. (-prAdezika) sama yuvatI; strI-jana. ayouthful woman; sArI prazithI utpatra yaye. sama A woman. panna. 1; saMkhyA se utpanna. produced from, juvaga. puM0 (yuvaka ) zubha pakSanI mI mane resulting from an even number. zrIne yandramA. zukla pakSa kI dvitIyA va bhaga0 25, 3; tRtIyA kA caMdra. The moon of the juya. puM0 (yuga ) yura; pAya saMvatsa2 pramANe 2nd and 3rd days of the bright va vibhAga. yuga; pAMca saMvatsara ke pramANa half oin month. jIvA0 3, 3: kAla vibhAga. A Yugas a period javati. strI0 ( yuvati ) yuvati; vAna strI. of time measuring tive Samvat. yuvato; yuvA strI. A youthful lady. Siray. bhaga0 5, 1: (1) ( sampA sUya0 1, 4, 1; 15; bhaga0 3. 1; pAya). do; ( saMkhyAvAcaka). m ex.. juvarajja. na0 ( grovarAjya ) yuvA tarI pression for the number 2. 50 abhipina yAnu 25. yuvarAja ke ca0 1, 272; samAna abhiSikta jo hai usakA rAjya. juya. puM0 ( yUpa) yasarathama yajJastaMbha. A Kingdoin of one who is crownSuerificial post. piM0 ni0 66 ed while he is still an heir-ap. juyaga. puM0 (yuttaka ) sava samudramAMnA yAra / ___parent. AyA. 2, 3, 1,116%3 DeTA pAtAnasazAmAMnA 7. lavaNa samudra | juvarAya. puM0( yuvarAja) ta mAna 25 meM ke cAra baDe pAtAlakalazameM kA eka. One rAjane hakadAra vArasadAra; bhaviSyane rAjA; of the four nether world pots pATanI bhA2. vartamAna rAjA ke pazcAt rAjya of the Lavana ocean. prava01586; kA hakadAra- vArasa; bhaviSya kA rAjA: juyala. na0 ( yugala ) leDI; le. joDA; pATavA kumAra. A crown-prince; an yugala. A pair; a couple. nAyA0 1; | heir-apparent. utta0 16, 2: panna. 89: jIvA0 3, 1; 3; su0 ca0 12, 8; 16; vivA0 6; jaM.pa. nAyA. 12; piM. rAya. 122; uvA0 2, 107; -dhammiya. ni0 511; puM0 (-dhArmika ) nu| " jugaladhammiya" | juvarAyattA. strI. ( yuvarAjatA ) yu124za6. dekho " jugaladhAmmaya" zabda. vide | 5. yuvarAjapanA; yuvarAja pada. Status Page #873 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayala ] of a crown-prince; state of being an heir-apparent. bhaga0 12,7; juyala. na. ( yugala ) bheDI. yugala; jor3A. A couple; a pair. bhaga0 1, 5; 11, 11; juvalaga. puM0 ( yugalaka ) lubhe| upano za6. dekho Upara kA zabda. Vide above. nira0 3, 4; ( 861 ) juvalaya. na. ( yugalaka ) lubhe| 'juvala' 26. dekho " juvata zabda. Vide 33 80 '' juvala su0 ca0 1, 47; panna0 2; juvaliya. tri0 ( yugalita ) leDI rUpe rasa. yugala rUpa se rahA huA. Forming a pair; joined together into a couple. ova0 bhaga0 1, 1, juvArA. puM0 ( yuvan ) bhuvAna yuvAvasthAne Apta thayesa. yuvaka, yuvAvasthA ko prApta. Youthful; attaining puberty. nAyA 01; 3; bhaga0 3. 1, 2, 5, 6 zragha 0 ni0 721; aNujo0 1300 5,2; prava0 520; juvANaga. tri0 ( yuvaka ) yAna: yuva. yuvaka. Young; youthful sU0 1, 7, 10; juvANaya. tri0 ( yuvaka ) bhu| upo zaha. dekho Upara kA zabda. Vide above. bhaga0 6, 33: uvA0 7, 206; juvvaNa. na0 ( yauvana ) yuvAvasthA yuvAvasthA. Youth; puberty. nAyA0 6; su0 ca0 1, 318 jaM0 pa0 5 123 - aNupatta. tri0 ( - zranuprApta ) yuvAvasthAne Ama thaye. yuvAvasthA ko prApta attaining puberty; youthful dasA0 10, 3; - tthI strI0 (-strI ) yuvAna strI yuvatI. a youthful lady. sakaDakkhaM saviyAraM taralacchi juvvaNatthIe " taMdu0 juvvarAga na0 ( yauvanaka ) yuvAvasthAyAlu "" vAnapa. yuvAvasthA. Youth; youngage. kappa0 3, 23; juvvaNata na0 ( yauvanatva ) yuvAvasthA pazuM yuvAvasthA kI sthiti. Condition of youth or puberty. su0 ca0 13,51; jusiya tri0 (juTa) prasanna; prIta. saMtuSTa; khuza. Pleased; propitiated. pAeya dei logo upagArisu paricie va jusrie vA " 66 ThA 4, 4; [ jaya juhiTThila. puM0 ( yudhiSThira) (stinApura nagaranA pAMDurAnA choTA putra-dharma hastinApura ke pANDurAjAke jyeSTha putra dharmarAja. Dharmarajs i.e. the eldest sot of the king Pandu of Hastinapura. juhiTThila pAmokkhA yaM paMcarAhaM paMDavAeM " aMta 5, 1 nAyA0 16: jUzrI - yA strI0 ( yUkA ) ; bhAthAmA tha tu jU; sira meM paidA honevAlA eka jantu. A louse, jaM0 pa0 2 16; naMdI0 14; AyA0 2, 13, 152; pana0 1, bhaga0 6, 5; 15, 1; pratra0 442; 1445; (2) cAya vAlAvra athavA A likha pramAN 24 25. 64 vAlAbha athavA 8 likha pramANa kA eka nApa measure of length equal to 64 hair-points or 8 nits. zraNujo0 134; - sejAyara. g. (gerar) on 22114 2414412. jU ko sthAna denevAlA. one who gives a place of resort to a louse or lice, bhaga0 15, 1 " For Private Personal Use Only jUya. puM0 ( yUpa ) yajJa staMbha yajJa staMbha. A sacrificial post. nira0 3,5; ( 2 ) e nAmanuM purUSanA hAtha athavA paganuM lakSaNuM. isa nAma kA puruSa ke hAtha vA paira kA cinha. a characteristic mark of a leg hand of a male human or Page #874 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaya ] (3) the nAmano azI. isa nAma being. jaM0 pa0 pazcima hizAnA pAtAsa kA pazcima dizA kA pAtAla kalaza. a pot of this name of the nether world of the western direction. prA0 1586 (4) ghoMsarI. juDI that part of the yoke which rests on the shoulder; ( =62 ) kAra. 18 - kha. a yoke paraha0 1 1; cii. strI0 ( -citi ) yajJanI andara sAmagrI hI 2vI te. yajJa meM sAmagrI ekatrita karanA. collecting together materials required in a sacrifice. zrova* jUya. na. ( chUta ) lugaTuM juA. Gambling; playing at dice. prava0 4386 (2) 72mAMnI 72 kalAoM meM se eka kalA. one of the 72 arts. nAyA 0 1. ova0 40 kapa0 5 66; ---kara puM0 (-kara ) nugArI juArI. a gambler parAha0 1, 1, 3: puM0 ( - kAra ) lugAra ramanAra. juprA khelane vAlA a gambler. nAyA laya na0 ( - khalaka ) nusAra mevAnuM ghara. juA khelane kA gRha; juAkha nA. a gambling house. nAyA0 2; 15: ci. strI0 (-citi ) bhugAra meve te. juA khelanA. gambling; playing at dice. ova0 pamAya. puM0 ( pramAda ) luTArUpa prabhA junArUpI pramAda neg. ligence, error in the form of gambling. ThA0 6, 1 - pasaMgi tri0 ( -prasaMgin ) nugArabhAM Asata. junA meM Asakta. addicted to gambling or playing at dice. nAyA0 2; - pasaMgi. tri0 ( -prasaGgin ) bhukho upa zab6. dekho Upara kA zabda vide above. nAyA * 18; jUyA. na 0 ( yUpaka ) zuddha pakSanA prathama traNa divasanI saMdhyA; caMdra ane saMdhyAnI abhA mizrita thAya te. zukla patake prathama 3 dina kI sandhyA; candra va sandhyA kAM prabhA kA mizrita honA. Blending of the twilight with the lustre of the rising moon during the first three days of the bright half of a month. ThA0 10, 1; jUyaga. puM0 ( yUpaka ) zumsa pakSanA prathama tra divasanI candranI kalA ane santyAnA prakAza mizra thAya te. zukla pakSa ke prathama 3 dina kI candrakI kalA va saMdhyA ke prakAza kA mizrita honA. Blending of the light of the setting sun with that of the rising moon on the first three days of the bright half of a month. bhaga0 7 3 0 ( 2 ) pazcima dizAne e nAmano pAtAla usase pazcima dizA kA isa nAma kA pAtAla kalaza a pot of this name of the nether world of the western direction. sama0 52: juyAmAya na0 ( yUhAmAtra ) nuM bhAtraH bhuM bhejUM mAtraH jUM ke pramANa kA Merely a louse; of the size of a louse. jUpAmAyamavi likkhAmAyamavi abhinivaTTettA " bhaga0 6, 10; VjUra. ghA0 I. ( jUr ) ju2e| 42sI ; pstaave| 2. pazcAtApa karanA. To pine away; to repent; to waste away; jUrA-ra-i. sU0 2, 1, 31 AyA0 1, 2, 5, 5.2; jUraMti sUrya02, 2, 55; For Private Personal Use Only [ jUra .f Page #875 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUraNattA] ( 863 ) [hiyA jUrAmi. sUya0 2, 1, 31; jUsa. puM0 (yUSa ) DhI; mAsAma. kaDhI. jUraha. sUya. 1, 3, 4, 7, Soup; broth. zrogha. ni. 147, prava. jUraNattA. strI0 (jUraNatA) 26 // 4250; 1425; jura. bhUranA. Pining away; wast- jasaNA. strI0 (dhvaMsanA) vinAza. vinAza. ing away. sUya0 2, 4, 9 Destruction. 9. &, 49: jUrAvaNa. na0 (jUraNa) zarIphnI chatA yAya jUsaNA. strI. (josaNA) sevA, sevana sevana. te. zarIra kA jarNa honA. Wearing Service; worship. ThA0 4,3; ova0 or wasting away of the body. 34; bhaga0 3, 3; jUsiya. tri. ( juSTa ) sevana resa. sevana kiyA jUrizra. tri0 (jIrNa ) yesa. jIrNa. huA. Served; worshipped; reWorn out; decayed;grown old. aNujo0 146; sorted to. nAyA0 1; ThA0 4, 3; thA. jUva. puM0 (yUpa) yasa stama. yajJa staMbha. A | jUha. puM. (yUtha ) tUya; ; samUha sacrificial post to which the samUha; muMDa. A crowd; a band; a victim is fastened. nira0 3, 3; herd. nAyA0 1; 4; piM. ni. 516; utta0 12, 36; bhaga0 3, 7, 11, 11, utta0 11, 16; paraha. 1, 1; su. ca. 6, jaM. pa. (2) pazcima dizAnI pAtAsa 22; vivA0 4; - ahivai. puM0 ( - adhiasazI. pazcima dizA kA pAtAla kalaza. a pAte ) khaane| 21||bhii. muMDa-samUhakA svAmI. pot of the nether world in the the head of a group or a band. western direction. jIvA. 3, 4; utta0 11, 16; --vai. puM0 (-patti) prava0 1466; -vii. strI0 (-citi ) sAno mAli-pI. samUha kA svAmI. a. owner of, a lord of crowds; the gume| "jUyacida" za6. dekho "jUcii' / zabda. vide " jayacii" prova. leader of a group. nAyA0 1; su. jUvaga. puM0 (yUpaka ) mA "jUyaga" 5-6. ca0 6, 26; piM0 ni0 617; dekho " jayaga" zabda Vide. "jayaga" juhi a-ya. na. ( yUthika ) dhanA 53. ThA0 10 juI kA phala. A jasmine flower. jUvaya. puM. (yUpaka ) zubha pkssn| prathama traya ja. pa. yasamA sayAnI prabhA bhane yaMdanI prabhA jahiyA. strI. (yUthikA ) . jUI. A me yathAya te. zaklapara ke prathama 3 dina kind of jasmine rAya. 56, panna. meM sandhyA kI prabhA va candra kI prabhA kA ekatra 1; jIvA0 3, 4; -puDa. na0 (-puTa ) honA. Blending together of the dhanI 5. jUI kA puDA. a packet light of the setting sun and of jasmine flowers. nAyA0 17; the rising inoon on the --maMDapa. puM0 (-maNDapa) zudhanA mAMDava.. first tiree days of the bright jUI kA maNDapa. a bowbr of jag. half of a month. aNujo0 127; mine. rAya. 137, -maMDavaga. puM0 ThA0 4, 2; (-maNDapaka) no bhaisai. jUI kA Page #876 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUhI] (864 ) [jemaNa maNDapa. a bower of jasmine. jIvA. (2)hANI. jeThAnI. wife of hus3; jaM. pa. band's elder brother. sama. 1% jUhI. strI0 ( yuthikA) judhana so. jUI kI (3)jyeSTha nAmarnu nakSatra. jyeSThA nAma kA bela. A jasmine ereeper. (2) nakSatra. name of a constellation. dhanu . jUI kA phUla. a jasmine aNujo0 131; sama* 3; ThA0 2, 3, flower. kappa0 3, 35; jehAmUla. puM. ( jyeSThAmUla) mAsa; ne je. a0 (je) pA65295 tathA pAyA bhAM mahinA. jyeSTha mAsa. The month of varAtu avyaya. pAdapUraNa va vAkyAlaMkAra meM Jyestha "gimhakAla samayammi jaTThAupayogI avyaya. An indeclinable mUlammi mAsammi" ova. 36; ogha* ni. used expletively. nAyA. 286; bhaga0 18, 10; nAyA; -mAsa. jeDa. tri. ( jyeSTha ) ye4; mA prathama puM0 (-mAsa ) bhAsa. jyeSTha mAsa. the satpanna yesa. jyeSTha-vaDIla; prathama jo utpanna month of Jyestha. nAyA. 13; huA ho vaha, Senior; eldest; first- jeTTAmUlI. strI. (jyeSTAmUlI) mahAnAnI born. bhaga0 1, 12, 1; 5; 3, 1, 5, punama. jyeSTha mAsa kI pUrNimA. The full 1, 7, 10, 16, 18, 2, nAyA0 1; 5; --moon day of the month of 6; su. ca. 2, 666; jaM. pa0 sU0pa0 1; Jyestha. jaM0 pa0 7, 161; rAya0 206; aova0 38; vize0 143; | jeNAmeva. a. ( *yenaiva-yatra ) nisa uvA. 1,66, 6, 178, 7, 230; 10, jisa sthAna para. Place where. uvA. 274, ka. pa. 1, 37, 4, 60, prava0 1, 10, nAyA0 1% 14bhaga0 5, 7, jaM. 226; ka. pa. 5, 1.3; paMcA0 17, 6 pa0 3, 43, ---putta. puM0 (-putra) DoTe putra. jeSTha putra. | jeNeva. a. ( yatraiva) yAM; 7 mAmA. jahAM the eldest son. nAyA. 5, 8, 12; -jisa sthAna meM. Where; place 15; 18; -bhAtu. puM0 (-bhrAtR ) hott| where. prova. 11; aMta. 1, 3; nAyA. mA. jeSTha bhrAtA: vaDIla baMdhu. the eldest 1, 4, 5, 8:6; 12; 14; 16; bhaga* 1, or senior brother nAyA. 18; 1; 6;2, 1; 5:3, 1; 5, 4, 7, 6; uvA0 -laddhi. tri0 ( -landhi ) STa savi. 1,10; 58, 2,65, jaM. pa. 5,112; pAlI. utkRSTa labdhi yukta. ( one) pos- 114; sessing good powers. ka. pa. 7, V jema. dhA. II. (jim ) reg; bhogata. 23: -surahA. strI. ( -snuSA ) moTI 729. bhojana karanA; jImanA. To dine; 14. jyeSTha vadhu. wife of the eldest to take food. son; senior daughter-in-law. jemei. utta0 17, 16; nAyA. 7; jemiya. bhaga. 3,1; jeTTaga. tri. (jyeSThaka) Tu jyeSTa-vaDIla. jemaNa. na0 ( jemana ) bhiSTa lona miSTa Elder or eldest. paMcA0 5. 7; bhojana. Sweet food; dinner conjehA. strI0 (jyeSThA) hITI Ina. jyeSTha bhaginI. sisting of sweet or delicious Elder or eldest sister. nAyA08; food. ogha0ni0 88; uvA0 1,40, 10, Page #877 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jemaNaga] ( 865 ) [joi - 277; prava. 442; vacana kAyA kA vyApAra. the activity of jemaNaga. na0 (jimana) : mAtAMzI the mind, speech and body. te prasosAra 42vAmAMsAveta. bAlaka nAyA. 5; bhaga* 18, 8, prava0 748; kA anna prAzana saMskAra. Rites or cere- joaNa. na0 ( yojana)mena; yAra 16 mony performed at the time athavA cAra hajAra gAu pramANu eka kSetranuM when a child first learns to bhA5. jojana; cAra koza pramANa athavA take food. rAya0 288 4000 kosa pramANaM kSetra kA mApa vizeSa. jemAvaNa. na0 (jemana ) bhopana rAva te. A Yojana ( equal to 8 miles bhojana karAnA. Giving food, dinner. or ( the larger one ) equal to bhaga0 11, 11, 800 miles ). naMdI. 10; jaM0 50 5, jemiNi, puM0 (jaimini ) mImAMsA zananA 112, 6, 125; sthA5 bhuni. mImAMsA darzana ke sthApaka muni. joi. puM0 ( jyotiS ) ati; aza, te.4; Name of a saint who was the jyoti. ami, prakAza, teja, jyoti. Fire; founder of the Mimansa school light; lustre. dasa0 2, 6, 8, 62; of philosophy. naMdI. bhaga. 3, 1; sUya0 1,16, 8, ogha* ni. jeyAra. tri. (jetR ) tanA2; 25 42nAra. 642; rAya. 25, 6, naMdI. 10; dasA.10, jItane vAlA-vijayI. ( One ) who 3, ThA0 4, 3; bhaga0 8, 6; (2) jJAna conquers; a victor. "jeyA-tivA" yasuvAlA. jJAnacakSuyukta. possessed of bhaga. 20, 2; nAyA. 1; sUya01, 3,1,1%B the vision of knowledge. ThA. jehila puM0 (jehila) me nAmanA pasi4 4, 3; (3) praha, nakSatra, t2|| Adi. getramAM utpanna thayela-ArthanAganA ziSya graha, nakSatra, tAre Adi. a heavenly thira muni. isa nAma ke vaziSTha gotrotpanna body such as a planet, star AryanAga ke ziSya thivara muni. Name of etc. sama03; ka0gaM03, 11; (4) jyotiSa a Sthavira ascetic born in the satarnu vimAna vizeSa. jyotiSa lakSaNa kA Vasis ha family-origin and vimAna vizeSa. name of a particular disciple of Aryanaga. kappa0 8; lustrons heavenly abode. (5) jo. puM0 (yoga) saMyama vyApAra liyA. ryoti saMbhavI sAnavAyuM sAla. jyotiSa saMyama vyApAra; kriyA. ascetic practice viSayakA jJAna denevAlA zAstra. the science viz. contemplation upon the of the astronomy or astrology. soul; activity of the mind, nisI03,3;(6) na dIvAnI nyota. dIpaka kI speech or body. utta027, 2, vize. jyoti. lamp-iight. prava. 200; (7) 356;prava0847dasA09,26; (2) yamAMnA tri. sajAya 42vAyA Gore samAvavAlo. yega. caMdra kA yoga. conjunction of satkArya karane se ujvala svabhAva vAlA. the moon with a constellation possessed of cheerfulness of etc. ova0 31; sU0 50 11; ( 3 ) yoga spirit or nature, imparted by -bhAna vayana yAnA vyApAra. yoga-mana performance of good deeds. ThA. ___Vol. u/109. Page #878 -------------------------------------------------------------------------- ________________ joi ] ( 866 ) [ joina 4, 3; (8) mAMthA mani utpanna yAya which has ) become full of tepI jatana lyavRkSa. usa jAti ke kalpavRkSa light and illumination. " tattaM jinameM se agni utpanna ho. a variety samajAibhUyaM" vivA0 1, 4, suya0 1, 1,2, of Kalpavriksa (desire-yield- 16; ing tree) emitting or supply. joiya. tri. (yaugika ) yoni za; nonA ing with fire. prava0 1081; sama. 10, prati pratyayana aya zamA ghaTe te; yau; -aMga. pu. ( -aMga) mA jyoti-pra- gika zabda jisa ke prakRti pratyaya kA artha kAza jaNAya tevA-kalpa vRkSanI eka jAta. zabda meM yogya sUcita ho vaha. A word jisa meM jyoti-prakAza draSTigocara ho aise bearing out its etymological kalpavRkSa kI eka jAti. a variety of sense. paraha. 2, 2, (2) yogAsA. Kalpavriksa ( desire-yielding yoga vAlA. possessed of Yoga. tree ) emitting light. glo 90; bhaga. 6, 33; taMdu. -TThANa. na0 (-sthAna ) mazinu joiya. tri. (yojita ) yo| nya . sthAna; aminu A. agni kA sthAna. yojanA kiyA huA; jur3A huA. Joined; place or abode of fire. " kete joI united; planned. bhatta. 25, 8; ke ya te joihANaM' utta012, 43; ~~-bala. udA0 7, 206; tri0 ( -bala - jyetijJAna balaM yasya sa joirasa. na0 ( jyotirasa) me tanuM na. tathA ) sahAya2 pAsa!; zAna pAsa. sadA- eka jAti kA ratna. A kind of gem. cArI,jJAnI. possessed of the power | nAyA0 1; rAya0 26; jIvA* 3, 4, kappa. of knowledge or right-conduct. 2, 26; ThA0 4, 3; -bhaMDa, na0 (-bhANDa) joisa. na. ( jyotiSa ) rayotiSa hai. aminu ma. agni kA pAtra. a vessel | jyotiSa cakra. The system or group containing fire; a receptacle of of heavenly bodies. jaM0 50 5, fire. "johabhaMDova rAgo viva maharAga 117, pana. 3: zrova. 25; (2) bu. virAgAo" taMdu. jotiSa cakranI aMdara rahelA devo; sUrya joi. puM0 ( yogin ) yoga mAnA anuyAyI; kore. jyotiSa cakra meM rahe hue deva yoga zinane4 mAnanA2. yoga mata kA anu- sUrya candra vagairaha. any of the deities yAyI-yoga darzana ko hI mAnane vAlA. a forming a part of the group follower of the tenets of the of heavenly bodies; e. g. the Yoga school of philosophy. sun, the moon etc. kappa0 3, 34; ova0 383 utta0 34, 51; 36, 202; vize0 7.1%B chajoikkha. puM0 ( jyotiSka ) hopAnI nyota. 1870, pi.ni. 87; bhaga. 2, 7, pala. dIpaka kI jyota, The light of a 2; (3) jyotiSa zAstra. jyotiSa zAstra. lamp. prava. 200; the science of Astronomy. joibhUya. tri. ( jyotibhUta ) jyotirmaya bhaga0 2, 1; su. ca0 4, 6 -aMga zye, jyotirmaya jo hai vaha. ( That | javiu. tri0 (-aMgavid jyotiSa jyotikaM Page #879 -------------------------------------------------------------------------- ________________ joia ] jyotiH zAstramaGgAni ca vidanti ye te jyotiSaGgavidaH ) jyotiHzAtra bagere vehanAM mAMgane lagunAra jyotiSa zAstra vagairaha veda ke aMgoM ko jAnane vAlA. ( one ) proficient in the Angas ( subsi diary or auxiliary branches) of Veda such as astronomy ete. utta0 25, 7; - aMta. puM0 (- aMta ) jyotiSa yA yaMta cheDe. jyotiSa cakra kA anta. the boundary line of the system of heavenly orbs. sama0 11: - Alaya. puM0 ( zrAlaya - jyotirAjayo gRhaM yeSAM te jyotirAlayAH ) jyotiSanA deva jyotiSa ke deva. a hea venly body regarded as a deity; e. g. the sun, the moon etc. paMcahA joisAlayA " utta0 360 206; jyotiSa gaNa-tAre nakSatra ityAdi kA samUha usa kA rAjA candra vA sUrya king of the heavenly bodies such as stars, constellations etc. the sun or the moon. jaM0 pa0 1 -vakka. na0 ( -cakra ) jyotiSa sUrya tArA nakSatra vagerena! sabhU jyotiSa cakra; sUrya candra tAre nakSatra vageraha kA samUha. the system or the group of the heavenly bodies such as the sun, moon and stars etc. - iMdra. puM0 ( - iMdra ) jyotiSAMnA chadra; sUrya caMdra otiSa ke indra sUrya, candra. the Indra of the heavenly bodies; the sun or the moon. caMdimasuriyAya ettha duve joisiMhA joharAyANo parivati " caM0 pa0 1; bhaga0 3, 1; 10, 5; 12, 6: 18, 7; nira0 3, 1; paMcA0 2, 15; prava0 485 -gaNa "C 46 ( 867 ) [ joisa maMDiuddesaga rAya. puM0 ( - gaNarAja ) jyotiSaga-tArA nakSatra vagerene samuha, tene rAjA ca Mdra sU king of the planetary system viz. the sun. or moon. sama0 11; ka0 gaM0 1, 46; pacha. puM0 ( -patha ) sUrya yandra yadi jyotiSa yo bhArga. sUrya caMdra Adi jyotiSa cakra kA mArga. the path of the heavenly bodies such as the sun, the moon etc. sama0 - padda. tri0 (-prabha) jyotiSNu devanA zrevI aMtivAso jyotiSka devake samAna kAntivAna posses ed of a lustre like that of a heavenly body. sama0 (2) agninA merI antivAsa. agni ke samAna kAntivAn. possessed of a lustre like that of fire. sama0 - pahA strI0 ( prabhA) jyotiSahetra samAna zanti alA. jyotiSa deva samAna kAnti, prabhA lustre or brightness like that of a heavenly body. dasA 06, 1; ~~ rAya puM0 (-rAja) yaMdra, sUrya. candra, sUrya. the sun and moon. "joisrAyassa padmAtte" caM0501; bhaga03, 1; 18, 7 - vimANa. na. ( -vimAna ) jyotiSI hevanAM vimAna jyotiSI devoM ke bimAna a heavenly abode of the neavenly bodies such as the sun, moon etc. maga015 - pihUNa. ( - vihAna ) jyotiSa rahita. jyotiSa rAhata devoid of heavenly bodies. bhaga0 2, 6; - saMcAla, puM0 ( saMcAla) jyotiSa yanu 52. jyotiSa cakra kA phiranA motions of the heavenly bodies. sama0 3; joisa maMDiuddesaga. puM0 ( jyotirmaNDito - ligama sUtro me nAmano the! zaka ) For Private Personal Use Only Page #880 -------------------------------------------------------------------------- ________________ joisAmayaNa] ( 868 ) [ joeyavya . aso. jAvAbhigama sUtra kA isa nAma kA heavenly body ( regarded as a eka uddezA. Name of an Uddesh deity ). " se kiMtaM joisiyadevitthi( a section ) of Jivabhigama zrAzro" jIvA0 1; -maMDala. na0 (-maMSutra. bhaga0 16, 6 Dala) dra, suyaH, praha, nakSatra, tArA mAhina joisAmayaNa. na. (jyAtiHzAstra) jyotiSa bha971. candra, sUrya, graha, nakSatra, tAre Adi zAstra. jyotiSa zAstra. Astrology, kA maNDala. the circle or sysastronomy. kappa0 1, tem of the heavenly bodies joisiNA. strI. ( jyotsnA ) yonA; such as the sun, moon, planets muddI; yAMnI. jyotsnA; kaumudI; cAMdanI. etc. jaM0pa0 2,33;-rAya puM0 (-rAya) Moonlight. "joi siNAi" ThA02,4; yaMdra sUrya. candra, sUrya. the sun or --pakkha. puM0 (-pakSa )zu pakSa. zukla moon. " joisiya rAyAyo parivasaMti " pakSa; the bright half of a month. pana0 2; bhaga0 10, 5; nira. 3, 1; ca0 50 15; sU. pa. -vimANa. na0 (-vimAna) surya tArA joisiNAbhA. zrI. (jonAbha)yadranAmI mAhinAM vimAna. candra, sUrya, tAre Adi ke saya malizAna nAma. candra kI dUsarI agra vimAna. a heavenly abode of the mahiSI kA nAma. Name of the 2nd sun, moon, stars etc. panna0 3; principal queen of the moon. joI pu. ( jyAtiSa) mA " joha" za6. bhaga. 10,5, dekhA * jAi ' zabda. Vide -- joi ' veya. joisiya. puM0 ( jyotiSka ) , yadra, prada, 2, 6; pe0ni0 266; / nakSatra sotaa| ye pAMya nAyatA. sarya | joIrasa. na. (jyotIrasa ) me tanu 2la. candra, graha, nakSatra va tAre ina pAMca jAti ke eka prakAra kA ratna. A kind of gem. devatA. The five kinds of deities | rAya0 jIvA0 3, vir. the sun, moon, planets, J joIrasamaya. tri. (jyotIrasamaya ) jyoti constellationy and stars. bhaga. 2, / 2sa-2na ma5. jyotirasa ratnamaya. Full of 1; 3, 1; 2, 4, 8, 7, 6, 8, 3; , 32; | gems. " joIrasamayA uttaraMgA " rAya. 15, 1; 16, 6, 18, 7; jIvA. 1; joIsara. pu. ( yogIzvara ) yAvara; nAyA. 8; su. ca0 4, 18; pana.1; ova. yogAyonA zva2. yogIzvara; yogiyoMke Izvara. 25; 38; aNujo0 142; sama0 1; prava0 | The lord of Yogis ( who con1126; 45; ThA. 1, 1; -deva. puM0 centrate ). bhatta. 171, (-deva)yotiSI 13; yadra, sUrya kore; | jouriNazra. puM0 ( yogakArNaka ) pUrvajyotiSa ke deva; candra sUrya vagairaha. a | lApahA nakSatranu gotra pUrvA bhAdrapadA nakSatra heavenly body regarded as a kA gotra. The family-origin of deity; e.g. the sun, moon etc. | the constellation Purva Bhabhaga0 24, 12; -devisthI. strI0 _drapadi. sU0 50 10; ( -devastrI ) jyotiSanA tAnI strI. jAeyavya. tri. (yojitabya ) / yoya. jyotiSa ke devatA kI strI. a wife of a joDane ke yogya; yojanIya. Worthy of Page #881 -------------------------------------------------------------------------- ________________ joga] (866 ) [ joga - being united or joined with. panna. 10% nAyA08; joga. puM0 ( yoga ) sa ; bhikSA5; As. sambandha milApa. Union; contact; combination. vize. 2, nAyA. 11; piM0 ni. 58: sama0 % sU0 pa. 1; panna. 11; kappa0 1, 2; ( 2) samAna nakSatrA samadha. candra va nakSatra kA sambandha. con. junction of the moon with a constellation. nAyA0 8; ( 3 ) sAta paratunI prApti. aprApta vastu kI prApti. acquisition of an unacquired object. jaM. 50 7, 126: 151; 155; nAyA 0 5; ( 4 ) yukti; 5. yukti; upAya. plan; means to accomplish an object. piM. ni0 500; ( 5 ) panavA sUcanA trIna panA pAMyama hAza- nAma. pannavaNAsUtra ke tIsare pada ke pAMcave dvAra kA nAma. name of the 5th Dvara of the third Pada of Parnavana Sutras. panna. 3; (6 ) 12 // 4291 aadiye| vazIkaraNa Adi yoga. the art of fascination etc. paraha. 2,2; nisI0 13, 12; dasa. 8, 51; piM. ni. 401; (7) yittanI vRttinA ni|5. cittavRtti kA nirodha. control of the vibratory activity of the mind. utta0 8. 14; (8) pani pare zubhavyApAra.. prati. paDilehaNa Adi zubhavyApAra-pravRtti. salutary physical activity such us Padilehapa ( inspec. tion of clothes ) etc. utta0 8; 14; ( ) mana kyA ane yAnA vyApA2. mana vacana va kAyA kA vyApAra. vibratory activity of the mind speech and body. bhaga0 3, 3: 7, 5, 8, 7; 17; 3, 25, 12, 1; sUya. 1, 1, 4, 6; praNujo 21, ka. pa. 1, 5: 14; paMcA0 1, 45, 05; prava. 262: dasa04, 26, 7, 40, 8, 43; nAyA0 1; utta. 31. 20; sU. pa. 1; ova. nisI. 13, 18, 21; naMdI. 11; viza. 356: saMsthA0 32; (10) saMyama. saMyama. self-restraint. ka. gaM0 1, 5.5; - khema. na0 (-kSema ) yogakSama; 491sanI prAta ane pAsa rakhapa. yogakSema; aprApta vastu kI prApti va prApta kA rakSaNa. acquisition of a desired object and safe protection of what is already acquired. nAyA. 5; -~-bhAyAra. puM0 ( -prAcAra ) yogAyA2. yogAcAra. the conduct of Yoga. sama0 1; -calaNA. strI0 (-calana) mAna vayanAhi yogAnu yasariyasapamanavacana zrAdi yogoMkA calavicalapanA. unsts. blitiy of the mind, speech and body. bhaga0 17, 3; -jaharAga. na. ( -jaghanya) dhanya yoga. jaghanya yoga. the lowest, shortest Yoga. ka. pa. 2, 75; -javamajha. na. ( --yavamadhya) sabhayavAsayogasthAna. ATa samaya vAle yogasthAnaka. the Yoga stages lasting for eight Samayas. ka. pa0 2, 77; --juMjaNa na. ( -yojana ) svAdhyAya AdimA pAne yo te. svAdhyAya Adi meM anya ko yojanA. setting ( i. e. helping ) another to study the scriptures etc sama0 50 162; -jhuMjaNayA. strI0 (-yojana ) bhumI 5 16. dekho kArakA zabda. vide above. bhaga015, 16 Page #882 -------------------------------------------------------------------------- ________________ joga ] ( 870 ) - jutta. tri0 ( -yukta ) yoga-mana cayana khane yAnA vyApArathI yukta sahita. yAMgamana vacana va kAyAke vyApAra se yukta sahita. possessed of the activity of the mind, speech and body. prava0 270 - dvArA na0 (-sthAnayogo vIrya tasya sthAnaM-yogasthAnam ) yoga vIrya sthAna. yoga- vIrya kA sthAna. the sack or repository of the seminal fluid or heroic power. ka0 pa0 7, 41; ka0 gaM0 5, 65 - Nizroga. puM0 ( - niyoga ) pazIra Ahi yoga vute vazIkaraNa Adi yoga kA joDanA directing the activity of mind etc. towards fascination etc. taMdu* - Nivatti strI0 ( - nirvRti ) yoganI nizyati yoga kI fas. accomplishment of Yoga. bhaga016, 8; -- ( gA ) Nuyoga puM0 (-anuyoga) vazIkaraNAdi upAya batAvanArU haramekhalAdi zAstra. vazIkaraNa Adi upAya batAne vAlA haramekhalAdi zAtra A science such as Haramekhala etc. dealing with the ways and means of fascination etc. sama0 266 - ni. mitta tri0 (-nimitta ) bhana vacana mAyAnA yogane nibhite zraye mana vacana kAyA ke yoga ke nirmitta jo huA ho vaha. Caused by the activities of the mind, speech and body. bhaga0 1, 3; - pazcakakhANa. na 0 ( - pratyAkhyAna ) yoga mana vacana ane kAyAne vyApAra tenA parihAra-tyAga yoga-mana vacana va kAyA kA vyApAra usa kA parihAra-tyAga. abandonment of, giving up of the activities of the mind, speech [ joga and body. utta0 26, 2 - paDikkamaNa. na0 ( - pratikramaNa ) yoga mana vayana bhane DAyAnA yoga pratibhA 2 te. yogamana vacana va kAyA ke yoga kA pratikramaNa karanA self-analysis and repentan ce for the faults connected with the activity of the mind,speech and body. 0 5, 3; - paDisalaNitA. strI0 ( - pratisaMlInatA ) mana, vayana bhane chAyAne vaza rAva te mana vacana va kAyA ko vazIbhUta karanA. coutrol over mind, speech and body. bhaga0 25, 7 - pariNAma. na0 ( - pariNAma ) apanA pariNAmo me 2. javi ke pariNAma kA eka prakAra a kind of thought-activity of a soul or living being. ThA 8: - parivvAiyA strI0 ( - parivAjikA ) samAdhivAlI paritrAjikA-sanyAsinI. samAdhistha parivrAjikA; sanyAsinI. H nun practising Samadhi or contemplation nAyA0 6 - bhavi yamai. tri0 (- bhavitamati) dharma vyApArathI vizeSa Avita yuddhivAsuM varSa vyApAra me vizeSa bhAvita buddhivAlA. one whose knowledge is especially impressed by religions activities. paMcA03, 25; --- magga. puM0 (-mArga) adhyAtma zAstrateo bhArga. adhyAtma zAtrakA mArga. the path of philosophy. paMcA016, 42; - vasa. tri0 ( vaza ) yogane vaza yoga ke AdhIna. (one ) dependent on Yoga. ka0 pa0 5 6; - visuddha * tri0 ( - vizuddha) nikhadya vyApAra-vizuddha vyApAravAn niravadya vyApAra-vizuddha vyApAra vAn ( one ) of pure, sinless For Private Personal Use Only Page #883 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jogamuddA ] ( 871 ) [ jogiya activity. "ubho jogavisuddhA' paMcA0 lio paraspara atarita karI-saMpuTa banAvI 18. 48; -vAhi. ni. ( -vAhin ) keNine bhAga udara pAse rAkhI vaMdanAno sAMbhalAne yAda rAkhanAra manana karanAra che. pATha uccAratAM pAMca aMga (be DhIMcaNa, be zravaNa kiye huve ko smaraNa meM rakhane vAlA, hAtha mane bharata) nabhAyA te. hAtha kI manana karane vAlA. (one ) who ref. uMgaliyoM ko paraspara antarita karake saMpuTa lects upon what he has heard. banAkara kuhunA kA hissA udara ke nikaTa rakha ThA0 10; -saMggahaH puM0 (-saMgraha ) mana kara vaMdanA ke pATha kA uccAra karate hue pAMca vacana-kAyAnA vyApAra-5 prazasta yogane aMga (do ghuTane, do hAtha va mastaka) jhukAnA. saMgraha. mana-vacana kAyA ke vyApArarUpa prazasta Bending the five parts of the yoga kA saMgraha. bringing together, body (viz. two knees, two hands accepting the salutary activity and head ) while paying of the mind, speech and body. respects or salutation, having sama0 32; Ava0 4, 7 -suddhi. strI. kept the elbuy near the ab. (-zuddhi) yoganI zuddhi vizumi. yoga kA zuddhi- domen and foldidy hands leavvizuddhi. purity of the activities ing some interval amongst the of the mind, speech and budy. fingers. paMcA0 3, 17; prava0 71; prava01524;-saMpayA. zrI0 (-saMppat) yo- | jogaMtiyA. strI0 ( yogyantikA-yogini nA saha-vizaSTa*di. yogakI sampadA-vi- sayogikevalini saMkramamAzrityAntaH paryanto ziSTa Rddhi. the special power of | yAsAM tA:tathA )o pratimAno terame guNathe activity of the mind,speech ThANe aMta Ave che tevI kama prakRtio. and body. prava0 553; -saca. na. jina prakRtiyoM kA terahaveM guNasthAna para anta (-satya) mana yayana ane yAnA vyApArane prAtA hai aisI karma prakRtiyAM. Such varie. satya avavivAte. mana vacana va kAyA ke ties of Karnic matter which vyApArako satya meM pravRtta karanA. directing end at the 13th spiritual stage. the processes of the mind, kappa0 2, 35; speech and body towards the jogavaMta. tri. (jogavat ) saMyama yeo| yuta. right path. utta026,2;sama027,bhaga0 saMyama yo / yukta, Possessed or pra. 17, 3; ~sattha. na0 (-zAstra ) yoganA ctising self-control or ascetizAstra, yAma aMtha. yoga ke zAstra cism. sUya. 1, 2, 1, 11; utta011,14; adhyAtma graMtha. the seriptures deal- jogi. tri. ( yogin ) yoga sahita; sayogI. ing with netaphysics.paMcA03,27 / yoga sahita; sayogI. With concentra-hINa. na. ( - hIna ) yoga-saMyama tion; an ascetic sama* 2; ka. gaM0 vyApA2 hIna. yoga-saMyama vyApAra hIna. 3, 16,ka.104,5; --gANa. na0 (-jJAna) devoid of self-control or asce- / "joiNANa " za+6. dekho " joi. ticism. ova0 4, 7, NANa " zabda. vide "johaNANa" sama02; jogamuddA. strI. ( yogamudrA ) lAyanI bhAga-1 jAgiya. tri0 ( yogika) me " joiya" Page #884 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jogga] ( 872 ) [joNi za6. dekho " joiya " zabda. Vide " joiya" paNha 0 2, 2; jogga. tri. ( yogya ) yoya; ghaTita; athita; 52 / 12, sAya. yogya; ucita; lAyaka. Proper; fit; worthy. vize04,331; 3603; zrotra. 31; piM0 ni0 88; rAya. 28%; nira0 3,1; ka. pa. 4, 36; prava. 552; jaM. pa.5, 113; joggayA. strI. ( yogyatA) yotA; sAyAta. yogyatA. Worthiness; fitness; propriety. su. ca. 1, 380; paMcA. 3, 7; paMcA0 18, 47, 6, 10; joggA. strI0 (yogyA) gunA2 123 / te. guNAkaranA. Multiplication. bhaga* 11, 11; ova0 ( 2 ) ayAsa. abhyAsa. study. (3) ga dhAra95 42yAne sAya yoni. garbha dhAraNa karane ke yogya yoni. 4 womb fit for conception. taMdu. jojita. tri. (yojita ) muM; samAusuM. juDAhumA; lagAhuA. Joined; united; attached. paMcA. 16, 7; joDi. saM. kR. a. ( yojitvA ) DIne. jor3akara. Having joined or unit. ed. su. ca. 10, 144; joDiya. tri. (yojita) 3. joDA huA. Joined; united. su. ca07, 34; joNa. puM. (yona) anAya dezamAno me. anArya deza meM kA eka. One of the Anarya countries. nAyA0 1; joNa. puM0 (yaunaka) uttara saratamAnI meM deza. uttara bharata kA eka deza. Name of a country in Uttara Bharata. jaM. pa0 joNi. strI0 (yoni) yoni; utpatti sthAna; strIno guhya bhAga. yoni; utpatti sthAna; strIkA guhya bhAga. The womb; the | origin; the female generative organ, bhaga0 2, 5,5,3,4,6, 5;10, 1; 20, 2;nAyA. 7; taMdu. 10;panna. piM.ni. bhA0 13; piM.ni. 507; jIvA0 3,3; AyA0 1, 1, 1,6; utta0 3, 5, kappa. 2, 18; aNujo0 17; prava0 1376; (2) pnv| sUtranA navamA 54nu nAma. pannavaNA sUtra ke navave pada kA nAma. name of the 9th Pada of the Pannavana. Sutra. panna. 1; (3) gAtanI me Mta. gIta kI eka jAti. a variety of song. aNujo0 128; (4) AdhAra. prAdhAra. a support; a prop. " ihe. gatiyA sattA puThavI joNiyA" sUya. 2, 3, 1; (6) e nAmano bhAga apara nAmadhArI . isa nAma kA bhaga apara nAmadhArI deva. name of a god, also styled Bhaga. ThA0 2, 3, (6) to patA mA cha yo pUrvAnunI nakSatra. jisa kA svAmI bhaga hai aisA pUrvAphAlgunI nakSatra. the constellation Purvafalguni hav. ing Bhaga as its lord. ThA0 2, 3; (7) 21. kAraNa. cruse; rea. son. paMcA0 3, 21; -pamuha. tri. (-pramukha ) yoni mAhi-kore. yone Adi. u womb etc. vivA0 1; -8pamuha. tri. (pramukha) yonina 62. yonidvAra. a mouth or entrance of the womb. vivA. 1; sama0 84; jIvA0 3; -muhaNipphaDiya. tri. (-mukhaniSpatita) yoninA bhusamAMthA nI sesa. yoni ke mukha meM se nikalA huA. come out of, issued from the mouth of a womb. taMdu0 -lakkhaculasI. strI. (-lakSacaturazIti ) yozI pakSa yoni. 84 lakSa yoni. 84 lacs of lives prava. Page #885 -------------------------------------------------------------------------- ________________ joNibhUya] [ jotisiMha 36; -vihANa. na0 (-vidhAna ) yoninA | joNIpada. na0 ( yonipada ) yoginA adhiAra pra.12. yoni ke prakAra. any of the __ yA pannA mUtranuM me 56. yonike varieties of a birth. Tato 1; } adhikAra vAlA pannavaNA sUtra kA eka pada. -saMgaha. puM (-saMgraha-yonirutpatti hetu; | Name of u Padu of Pannavana jIvasya tayA saMgraho'nekeSAmekazabdAbhiH | Sutra dealing with the subject lApyatvaM yonisaMgrahaH ) yoni-utpattisthA / of births. bhaga0 10, 2; nAnA saha. yoni-utpatti-sthAnoM kA saMgraha. / jorahA. strI0 ( jAtsnA ) yAnI muhI. the word " birth" taken in cAMdanI. Moonlight. naMdI. jIvA. the abstract or collective sense. 3. 3; su. ca, 2, 32; bhaga0 7, 5; ThA0 7, 1; 8; jIvA0 3; joti. na0 (jyotiSa) me "joi" za6. --samuccheya. puM0 (-samuccheda ) yonina! dekho " joi' zabda. Vide " joi " nAza. yonikA nAza. destruction of sUya 0 1 12, 8: birth. " esa joNI jagANaM diTTA jotiya. tri. (yojita ) narelu jotA huaA. na kappada joNisamucche zro" paraha. 2, 5; Yoked to a cart, plough ete. -sUla. puM0 ( -zUla) yonina / 1. yoni nAyA0 3; roga. a disease of the womb. | jotirasa. puM0 (jyotIrasa) jyotirasa 4154 vivA0 2; bhaga0 3, 524isnAmA kAma jyotirasa kANDa; joNibhUya. tri. ( yonIbhUta ) yoni thAne khara kAgaDa kA vAM bhAga. Jyotiranti Apa yesaH (mii| mA) yoni avasthAko Kinda i. e. the pth division prApta ( bIja Adi ). Developed into of Khara Kanda. jIvA. 3, 1; an womb or origin. panna. 1;bhaga02,5; / jotisa. na. ( jyotiSa ) yotiSa zAstra joNiya. tri. (yonika) yonimA 5nna yathe. jyotiSa zAstra. Astronomy and yoni meM utpanna. Born in a womb.. Astrology; the science of the uvA0 2, 116; bhaga0 24, 1; (2) yo| course of the heavenly bodies. dezamA pana yayeta. yona deza meM utpanna. prova0 38 produced or born in the coun- jotisiya. puM. (jyotiSika ) tumo "joitry named Yonu. TO ; piya"zAda. dekho " joisiya " zabda. joNiyA. strI. ( yonikA ) yoni-patti Vide. " joisina" rAya. 37 sthAna. yoni-utpatti sthAna. A womb | jotisiha. puM0 (jyotirichakha) 5651kSanI origin. bhaga0 14, 6, eka jAta ke jemAMthI yugalIyAne sUrya jevo jogayA. strI. ( yaunikA ) yona nAmanA / prAza bhale che. kalpavRkSa kI eka jAti ki sanAya dezamA sametrI hAsI. yona nAma ke jisa meM se yugaliyoM ko sUrya samAna prakAza anArya dezameM janma prApta dAsI. A maid milatA hai. A species of Kalpa servant born in the Anarga Vriksha (desire-yielding tree) country named Yona. ova0 33; / from which the Jugaliyas get jaM.pa. nAyA. 1; aga..33; light like that of the sun. Vol. u/110 Page #886 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jotta] ( 874 ) [ joyaNa jIvA0 3, 3; is tied to the pole of a carri. jotta. na0 (yoktra) bnetara. jota. A roper age. by which animal is tied to the | joyaga. na0 ( dyotaka ) dhota: 56, , 52, pole of a carriage; halter. vigere 75sa. dyotaka pada; pra, para, ityAdi "sukiraNa tavaNija jottakaliyaM" paNha0 2, upasarga. A suggestive word; a 5;uvA07,206;sUya02,2, 18; dasA06,4; preposition such as Pra, Para, vava010, 1; jaM0pa07,166H etc. modifying in some way Vjoya. dhA* I, II. (yuj ) ; yory the sense of the verb or noun neta2. joDanA; yojanA; jotanA. To before which it is placed. vize. join; to unite; to yoke. 1003 joeti. jaM. pa. 7, 151; joyaNa. na0 (yojana ) nyAra 183; yA2 joei. aova0 30; utta. 27, 3; sama0 prabhArI kSetra, cAra kosa; cAra kosa ke pramANa 6; nAyA. 17, kA kSetra.A Yojana (8 miles); urea joyaMti. sU0 50 10; nAyA0 8; jaM0 pa. covering eight miles. jaM. pa. joeMti. 7, 156; 5, 112; 115 1, 12; sama. 1; joejA. vi. vize0 6, 12; piM0 ne0 76; utta, 36, 57; ova0 34; aNujo0 134; joti . jaM.pa. 7, 151; nAyA. 5; sU, pa. 183; paMcA0 1, 18% joettA. nAyA. 15; 17 15, 40; prava0 866; kappa0 2, 16; joemANa, jaM. 50 7, 161; bhaga0 2, 1; 6, 7; 15, 1; 16, 8, 36, joyAvei. nAyA. 15 1; nAyA. 1; 8; 16; viza0 381; joyAvettA. nAyA0 15, 3468; rAya0 26; sa. ca. 3, 70; /joya. dhA. I,II. (yot) praza2. prova0 42; uvA0 1, 83, 8, 253; prakAza karanA To shine; to emit ( 2 ) ne te. joDanA. joining; light. uniting. pagaha. 1, 1;-nihAri. tri. joyaMti. jIvA0 3, 4, (-nihArin) yA gAbhA vistAra pAmanAra. V joya. dhA0 I. (yut ) yoti bhupI; | cAra kosa meM vistRta. extending, praza. prakAzita honA; camakanA. To stretching over 8 miles. "joyaNa shine; to emit light. nihAriNA sareNa" sama0 34;-parimaMDala. joiMti. sama0 42; ni. ( -parimagaDala-yojanaM yojanapramANa joiMsu. bhU. jaM. 50 7, 126; parimaNDalaM guNapradhAno'yaM nirdeza:pariV joya. dhA* I (dRza ) neyu; ?. mArADalyaM yasya sa yojanaparimaNDalaH ) dekhanA. To see; to perceive. mera yona bhAga --catu. eka jAyai. su. ca. 15, 100; yojana ke pramANa kA maNDala - vartula. of joijata su. ca0 2, 365; the circumference of a Yojana joya. na0 ( yoktra ) taru; leta2. jota. (8 miles.) 'joyaNaparimaMDala' sussaraM ghaMTa" The rope by which an animal | rAyaH -pamANa. na0 (-pramANa) yona. Page #887 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jovaNa ] ( 875 ) vAlA. yAra gAu~ prabhANu'. yojana- cAra kosa pramANa. measure of a Yojana (8 miles). bhaga0 6, 7; jaM0 pa02, 160 mitta. tri0 ( - mAtra ) yAra bhAbhAtra; na pramANu kevala cArakosa; jojana pramANa. measuring 8 miles only. prava0448; - vicchinna. tri0 (- vistIrNa) lenA vistAravA jojana ke vistAra extending 8 miles. prava0 1032; -- velA. strI0 (- belA) : yona bhAsatAM bheTalo mana lAge teTalo. eka yojana calane meM jitanA samaya lagatA hai utanA. the time required in walking one Yojana ( 8 miles ) nisI018, 12; -sayavicchinna. tri0 (- zatavistAMrNa):selenamA vistAra pAme. eka sau yojana meM vistRta extended as far as one hundred Yojanas. prava0 1560; - sayasa issa. na. ( - zatasahastra ) kheDa sAtha lena. eka lakSa yAMjana, hundred thousand Yojanas (8 miles). bhaga0 3, 7; - sahassa. na0 ( sahasra ) hara bhajana. eka hajAra yojanaH eka vaha yojana. 1000 Yojanas. jaM0 pa0 5; ka0 gaM0 4, 76; jovara na0 ( yauvana ) yuvAvasthA; bhuvAnI yuvAvasthA Youth; puberty. jIvA 0 3, 3; nAyA0 16 rAya0 50; jovarAga na0 ( yauvanaka ) yuvAna pazu yuvakatva; yuvAvasthA. Youth; puberty. vivA0 1; nAyA0 1; joyaNa na0 ( yauvana ) yauvana yuvAvasthA. yAvana; yuvAvasthA. Youth; puberty. panna0 34; nira0 3 4 0 22; sUya0 1, 3, 4, 14; AyA0 1, 2, 1, 65, nAyA 0 1 3 8; 14; 16; sU0 pa0 20; For Private [ joha bhaga0 11, 11: bhatta0 126; - guNa. puM0 ( - guNa) yuvAvasthAnA gugu yuvAvasthA ke guNa any of the characteristic qualities of puberty. nAyA* 1; - TThANa na0 ( - sthAna ) yuvAvasthAnuM sthAna. yuvAvasthA kA sthAna condition, stage, of puberty. bhagava 12, 6; - ttha. tri0 (-stha ) yuvAvasthA vAse. yuvAvasthA vAlA; yuvaka. in the prime of life; attaining puberty. bhaga0 6, 33; jovvaNaga na0 ( yauvanaka ) yuvAvasthA yuvAvasthA Youth; puberty. nAyA* 1; 13; 14; bhaga0 15, 1 kapa0 1, 6 jovvaNiyA strI0 ( yauvanikA ) yuvAvasthA. yuvAvasthA Youth. rAya * V josa. dhA0 1. ( jub ) zoSaNu ura; subhAva; dAya-nAza 2ve zoSaNa karanA; sukhAnA; kSaya-nAza karanA. To dry up; to destroy. josai. zrAyA0 1, 3, 2, 112; josayaMta. tri0 ( juSat ) sevA 2te. sevana karatA huA. Serving; rendering service. zrAyA0 1, 6, 4, 188; josaNA. strI0 ( joSaNA ) prIta. prIta. Affection; love. ( 2 ) sevA. sevA. service; devotion to. ova0 sama0 josi AyA. strI0 ( yoSit ) strI. strI. A woman taMdu 0 josiya tri0 (juSTa ) seveva sevana kiyA huA. Accepted; resorted to; served. sUya0 1, 2, 3, 2; joha. puM0 ( yodha ) ye yo; suTTa. yoddhA; subhaTTa; sainika. A warrior; a combatant zrava0 13; dasA0 10, 1 sU0 1, 6, 22, jIvA0 3, 4; nAyA08 Personal Use Only Page #888 -------------------------------------------------------------------------- ________________ johAra] ( 876 ) [ jjhAma jaM0pa0 bhaga07,9; prava0 1240; -hANa. jalaMti. jIvA0 3, 4; jaM0 50 5, 121; na0 (-sthAna) sAdhana sthAna. yuddha sthAna. ___nAyA0 17; uvA0 1, 35; a. battle-field. ThA. 1; -bala. na. jale. vi. dasa. 10,1, 2, (-bala ) yohA mana. sainika kA bala. jalaMta. nAyA. 1, 2, 5, bhaga0 2, 16, strength, Inight of a comba 5, 16, 6; kappa. 3,42, 46; tant. vivA0 3; zrova0 13; 17; nAyA dha0 4,60; johAra. puM0 ( yodhda ) yol; yu6 42nA2. 5, 116; utta0 11, 24; 16,56 yoddhA; yuddha karane vAlA. A warrior; a aNujo0 16; naMdI0 13; vivA. . combatant. nAyA01; bhaga03, 2; sUya. 1; 7; dasA0 7, 1; 2, 3, 25, jalamANa. pi. ni0656 johAra. puM0 ( * ) sa42 32vAne hAya jalAvae. ka0 vA0 vi0 dasa0 10, 1, 2, hai| sAmasAbheTa te. satkAra karane ke | VjhA . dhA. I. (dhyai ) dhyAna 52, 22 liye kara arpaNa karanA va paraspara milanA. 42. dhyAna dharanA; smaraNa karanA. To shaking of hands or embracing meditate upon; to recollect. each other as a sign of hog. mAai. pAyA0 1,6,4, 15, utta0 18,5; pitality. prava0 441; jhAyaMti. ogha0 ni0 663; johi. tri. ( yodhin ) yuddha 42nA2. yuddha jhAija. vi. utta. 1, 10, karane vAlA. A warrior; a comba- jhAeja. vi.su. ca. 4, 262, tant. zrAva. 40; jhAyamANa. va. kR. nAyA. 6; johiyA. strI. (yodhikA ) yahana gho; me mAyaMta. va. kR. pi. ni. 631; mu0 ca0 jana prAzI. ghoyarA; eka prakAra kA viSailA hai, 22; prANI. A kind of poisonous | VjhAma. dhA. I. (mA) dhama. phUMkanA; reptile. jIvA0 1, 2, dhauMkanA. To blow, e. g. a bellows. johutta. na0 ( yodhdatva ) pakSA5j 22102- (2) pAtra. jalAnA. to burn. vej. zUravIratA; vIratva. Warlike qua- mAmei. nAyA01;bhaga015,1;saya02,2,44; lity; valour. nAyA0 16: mAmenti . ja. pa. 2,33; Vujala. dhA* I. (jvala) sa; prA. jhAmejA. vi. dasA0 17, 1; jalanA; prakAzita honA. To burn; to jhAmAvai pre0 sUya. 2, 2, 44; shine. jhAmaMta. va. kR. sUya0 2, 2, 44; jalai. aNujo0 131; jhAmijai ka. vA0 rAya0 266; * gume| pRSTa 152 15 nI 5noTa (*) dekho pRSTha nambara 15 kI phuTanoTa (*). Vide foot-note (*) p. 15th. Page #889 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jhaMkha ] ( 877 ) [jhayA jhaMkha. puM0 ( * ) 22 sola; manA sama0 30: 42vI, bAra bAra bolanA; bhArI lAlasA karanA. jhagi. pra. (magiti ) zAdha; ovel; zIghra; To speak frequently; to long ___ sasvara. Quickly: at once. bhaga03, 2, ardently. pi. ni. 286; jhatti. ma0 ( jhaTiti) me. " jhagi " majha. puM0 (mamma) ; saha . kalaha; za6. dekho " jhagi" zabda. Vide phisAda; jhagaDA. Quarrel, contest; " jhagi " bhaga0 3, 2; su. ca. 3, 74; turmoil. ova. 19; (2) meha. bheda. -vega. (-vega ) zIdhra vega. zIghra vega. difference; division; alterca. Rapid, quick movement; rapid tion. paraha. 2, 3, progress. nAyA0 16 jhaMjhA. strI. (jhajhA ) vyAsatA; visatA. bhazra (ya). puM0 ( dhvaja) 41; tA. vyAkulatA; vihalatA. Distraction; dhvajA; patAkA. A flag: a banner. agitation. zrAyA* 1, 3, 3, 120; . bhaga. 7,6; 11, 11; rAya. 40, 123; (2) 15; 17yA; tozana. kalaha; vivA0 2; aova. 10; jaM. pa. 4, 74; jhagaDA; tophAna. quarrel; trife; --ga. na. (-agra) lanA yaabhAga. disturbance. sUya0 2, 1, 41; dhvajA kA aprabhAga. the fore-part of -kara. puM0 (-kara ) yA saMpradAyamAM a flag or banner. nAyA0 8;-daMDa. bheda paDe tevI khaTapaTa karanAra; asamAghanuM ! tri0 (-daMDa) gn| 6. dhvajA kA daMDa. 189 sthAna sevanA2. jisase saMpradAya meM / flag-staff. nAyA* 67 bheda paDe aisA khaTapaTa karane vAlA; asamAdhi jhayA. strI0 ( dhvajA) am dhvajA. A flag%3; ke 18veM sthAna ko sevana karane vAlA. . a banner. jaM. pa. 4, 74; jovA0 3, person who resorts to the 18th 2; nAyA0 1; 6; (2) yo svanAmAnu cause or source of Asmadhi AThamuM svani vajAnuM ke je tIrthaMkara cakra( lack of miud-control ) i. e. vartinI mAtAne garbhAdhAna samaye jovAmAM causos divisions in a sect by Ave che. codaha svapna meM se pAThavAM dhvajA intrigues. sama0 20, -vAya. puM. kA svapna ki jo tIrthakara cakravarti kI mAtA (-vAta ) varmA sahita ni2 vAyu. varSA ko garbhAdhAna ke samaya dekhane meM AtA hai. the sahita teja vAyu. violent wind 8th of the 14 dreams which accomprenied with rain. panna. 1; a Tirthankara or Chakravarti's jhapittA. saM. kR. a. (jaspitvA ) aniSTa mother witnesses during vayana mobIne. aniSTa bacana * bolakara. | her pregnancy; (in this dream Having spoken harsh words. she sees a flag). nAyA0 8; * tum| 54 12 15 nI TanATa (*). dekho pRSTha nambara 15 kI phuTanoTa (*). Vide foot-note (*) p. 15th. Page #890 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jhara ] ( 878 ) [mANa Vjhara. dhA* I. (cara) 12; 352thA sound. AyA0 2, 11, 168; -saMhA sa2-57. jharanA; Uparase giranA. To NATTaya. tri. (-saMsthAnasthita) Abarane drop down; to fall in drops Agare 29sa. jhAlara ke AkAra ke marai. su0 ca02, 487 samAna rahA huA. of the shape of a jharaMti. piM0 ni0 84; fringe. prava0 1500; -saMThiya. tri. jharaga. puM. (*) sma29142nA2. smaraNa karane | (-saMsthita -alpocchAyatvAnmahA vistAra qrai. (One ) who remembers. svAcca tiryagnokakSetra boko jhallarIsaMsthitaH) naMdA0 stha0 28; Asarane saMsthAne-mAre 2hesa. jhAlara kI Vjhalahala. dhA* I. ( jval ) sahA. prAkRti meM rahA huA. of the shape of jalanA. To burn; to be kindled. a fringe. bhaga0 11, 10; malahalai. su. ca. 8, 212; jhaviya. tri. ( kSapita ) nibhUya 423; jhallarI. strI0 ( jhalarI) Asara. jhAlara. A bhI nAmesa. nirmula kiyAhuzrA; jaDa fringe. jIvA0 3, 1; nisI0 17, ! se haTA diyAhuA. Destroyed; eradi33; ThA0 7, 1; zroca0 31; rAya cated. utta. 18, 5; 88; kappa0 5, 101; (2) 42; jhasa. puM0 ( jhaSa ) bhA7. macchI. A tanuM yAtri . eka prakAra kA vAjintra; fish. vize0 5.66; 1854; jIvA0 1; khajarI. a kind of musical instru- jaM. 50 nAyA. 6; ova0 10; utta0 22; ment played with the hand. 6; prava. 156; ( 2 ) nAnI bhAsI. aNujA0 128; bhaga0 5, 4, pana0 33; choTI macchI . small fish. paNha. 1, 1; prava0 1500; ( 3 ) OMl; ; sevA | jhAi. tri. (dhyAyin ) yAnaranAradhyAna sAgare yAtiSanu avadhijJAna che. vAdya vizeSa vAlA; 2tutiyAsI. dhyAna karanevAlA; dhyAna ki jisake AkArakA jyotiSIkA avadhi jJAna vAlA; stutivAlA. ( One ) who hAtA hai. a sort of musical instru. meditates upon; ( one ) who ment narrow in the middle part praises or extols. aogha0 ni0 6; and flat and round at the two aAyA0 1, 3, 4, 36 ends with leather fastened on mANa. na0 ( dhyAna-dhyAyate cinyate'nena ) to them; ( the Avadhijnana of dharmadhyAna vagere, atyaMtara tapane eka astrologers bears this shape ). 12. dharmadhyAna vagairaha; abhyantara tapa kA vize0 706; (4) 77bhIyAM; im2. eka prakAra. A kind of inner austjhAMjha. a sort of musical appa- erity such as religious meditratus consisting of two met- ation etc. nAyA0 1, 16; bhaga. 8, talic dishes which when 7, 18, 1. 25, 7; uvA0 2, 66; struck together make prava0 272, bhatta0 160; (2) * tuma 14 nm||2 15 nA 5TanoTa (*). dekho pRSTha naMbara 15 kI phUTanoTa (*). Vide foot-note (*) p. 15th. Page #891 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jhANa ] [jhijhirI - yittanu pAe citta kI ekAgratA. sevana karanA; dhyAna dharanA. act of pracconcentration of the mind. sama0 tising meditation. prava0 318%; 4,6; 32; ova0 20; 38; utta026, 12; | mANavibhAtti. strI. ( dhyAnavibhakti-dhyAnAnAM piM0 ni0 560; sUya0 1, 6, 16; vize0 vibhajanaM yasyAMsA) 26 sisutramArnu 307; kappa0 5, 116; ( 3 ) manana; / 21 bhu. 26 ukAlika sUtra meM se 21 vAM 2bhUti; manana; smRti. meditation; sUtra. The 21st of the 29 Utrecollection. su0 ca0 1, 1; bhaga. kalika Sutras. naMdI0 43; 2, 5; 3, 2; dasA. 5, 27, --aMta- jhAma. tri0 ( dhmAta-dagdha ) maNe, muM. riyA. strI0 (-antarikA-antarasya viccha- jalA huA. Buent; scalded. AyA. dasya karaNamantarikA dhyAnasyAntarikA 2, 1, 1, 1; jIvA0 3, 1; paraha. 1, 2; dhyAnAntarikA ) yAra merA dhyAnanI samApti -varaNa. na. (-varNa ) GratAthA ane apUrvAdhyAnano anAraMbha; be dhyAnanI rakSitavaH ; sIgayekhanA 2-zAmatA. ujvamadhyayavasthA. prArambha kiyehue dhyAna kI latA se hIna varNa: jale hue kA raMga-kAlApana. samApti aura apUrvadhyAna kA: anAraMbha; dhyAna black clour like that of an kI madhyAvasthA. the state between object burnt. bhaga0 7, 6; the end of one meditation jhAmiya. na0 (dhmApita ) sozavAyasujhAand the beginning of another, yeDaM. bujhAyA huA. Extinguished. i temporary break in medi- bhaga. 5, 2; sUya0 2, 1, 15; tation. bhaga0 5, 4, 15, 1; ( 2 ) jhArI. strI. (*) Ye vizeSa. kITa. zusayAna vizeSa. zukladhyAna vizeSa. vizeSa. A kind of insect. su. ca. particular kind of purifying | 12, 56; meditation e. g. upon the jhigirA. stro0 (jhigirA) tedriya vanA soul etc. jaM0 pa0 2, 31; -koha.. 11. jisako 3 iMndriyAM ho aisA eka puM0 (-koSTa) dhyAnarUpama 2. dhyAna rUpa jIva. A kind of three--sensed bhaMDAra... treasure in the form _living being. panna. 1; of meditation. vimA0 1; - koTTo jhijhiya. tri. ( * ) sunyo. bhUkhA. vaga puM0 ( -koSTopagata ) dhyAna Hungry. veya. 4, 26; sA mAM nibhA hoya . jo dhyAna | V jhijha. dhA. I. (di)kSAma; kSINarUpI koSTa meM nimagna ho vaha. (one) who 5yuM kSaya ko prApta honA; kSINa honA. To in immersed in the treasure of be destroyed; to waste away; meditation. jaM.pa. 2, 31; bhaga. to decay. 1, 1; -sevaNa. na0 (-sevana.) yA jhijhai. vize0 12.6% sevana 2vute; yAna gha te. dhyAna kA | jhijhirI. strI0 ( jhAjhirI ) me tanI ____* gumA 4 12 15 nITanoTa (*). dekho pRSTa nambara 15 kI phuTanoTa(*). Vide foot-note (*)p. 15th. Page #892 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jhimiyA ] vesI eka jAti kI choTI bela. A kind of small creeper. zrAmA- 2,1, 8, 45 mimiyA. zrI. ( ) natA; zarIranA avayavo bhAI layate; sola rogabhAMnA me ga. jaDatA; zarIra ke avayavoM kA akar3a jAnA; 16 roga meM se 1 roga. One of the 16 diseases viz. paralysis of the limbs of the body. AAyA* 1, 6, 1, 172; * ( V jhiyA. ghA I. ( ye ) dhyAna dharavu ciMta na 42. dhyAna dharanA; ciMtana karanA. To contemplate; to meditate upon. jhipAi sU0 1, 6, 16, bhaga0 3, 2; nAyA0 1: 16; uvA0 1, 77; miyAyai. nAyA0 1; 3; 6; 14; kimAyaMti, jaM0 pa0 3, 56; bhivAmi, nAyA0 1; 8; 16; kriyAe. bi. bhaga0 2, 53 miyAhi. nAyA. 166 880) miyAyaMti sU0 1, 11, 16; nAyA0 16; miyAbAse. nAyA 0 1; kriyAvaha. nAyA0 1; 8; kiyAitA. saM0 kR0 bhaga0 3,2; V kiyA. dhAo I. ( dhmA ) janavu; hIsa thapuM. jalanA; dIpta honA. To burn; to be ignited. (2) jA. bujhAnA. to extinguish. mitrAeja. bhaga0 5,7; 10, jhiyAejA bhaga0 14, 5 veSa02, 6; miyAyamANa. nAyA0 1; 14; 16; bhaga0 2, 13, 2: 8 6 dasA0 3; 5, 24; [ bhulira jhilliyA. strI0 ( jhilikA) trayu endriya pAsA avanI bhelata tIna indriya bAlA eka jIba. A kind of three sensed living being. padma0 1; milI. strI0 ( jhilikA ) se nAmanI ardha vanaspati isa nAma kI koI vanaspati. Name of a kind of vegetation. padma0 1; bhIrA. tri. (ba) kSaya pAmeza; naSTa thayelu. kSayako prApta; naSTa. Destroyed; wasted away; consumed ora. 36; kuMbhita puM0 ( bubhucita ) kSupAthI pIDita: . kSudhA se pIr3ita bhUlA. Hungry; troubled by huuger. bhaga0 16, 4 jhiya. tri (bubhukSita) kSudhAtura; yo; hua. budhAtura; bhUkhA; durbala. Hungry: weak on account of hunger. nAyA 0 1; bhuNi. strI. ( mUmi ) bhavAna bhAvAja. Sound. ka* gaM0 1, 51; V jhura. ghA0 I ( kura 36 52. jhuranA; rudana karana.. ery; to weep; to pine away. suraMti, dasA 6, 1; 4; bhuraNa. puM0 ( jhuraba) juravu; pastAvanu. pazcAttApa karanA; jhuranA. To pine away; to repent dasA0 6, 1 bhusadAha puM0 ( bhusadAha ) bhusAne mANavAnuM sthAna bhUsA ko jalAnekA sthAna. The place for burning chaff or husk. nisI03, 65; jharaNAkaravI. To fat. ft. (gut) fag; ig. faz vAlA; polA. Having leaks or * bhukha pRSTha nabhJa2 15 nI phruTanoTa (*). dekho pRSTa nambara 11 kI phuTanoTa (*). Vide foot-note (*) p. 15th. For Private Personal Use Only Page #893 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jhUsa] ( 881 ) [jhosaNA holes; hollow. (2) na* chi; posa. bhUsina-ya. tri. (juSTa)kSIya resa; za5vesa. cheda, polAI. hole hollowness. paraha.. kSINa kiyAhuzrA; zoSaNa kiyAhuA. Dried ., 2; sU.pa.1, nisI* 17,36; isa. up; enfeebled; sucked up. uvA. 5,1,16. pa. upA0 3, 14; nAyA.8% 8, 252, jIvA* 3, 1; bhaga0 2, 1; gacchA.88;(3)pAMsadI mAhisA pani (2) sevA resa; sArAdhesa. sevana kiyA bAMsurI Adi sachidra bAjiMtra. a musical huA; ArAdhana kiyA humA. worship. instrument with holes e. g. a ped; served. nAyA0 1; ThA0 2, 2; Hute etc. jIvA. 3, 4, rAya. asita. pu. (juTa) sevesu. sevita. Wor15; (3) mA . zrAkAza. sky. bhaga0 shipped; served. (2) manA kSaya 20,2; (4) isasI Adi sakine resa. karmakA kSaya kiyAhuA. (one) who 6. bAMsurI Adi sabidra vAjaMtrakI AvAja. has destroyed theKatmas. bhaga. sound of a fiute etc. bhaga *5, 5; 2, 1; (5) mustA mIna. khulI jamIna. open jhoDa. puM.(*) umAthI patrAhi meraQ. space. nAyA* 1; -golasaThiya. tri. vRtta meM se patrAdika nIce girAnA. Felling ( -gobasaMsthita ) pAsI gAtAne mAre / of leaves etc. fronma tree. (2) rahesa. khAlI gole ke AkAra * se sthita. of patra hita 2. patroM se rahita vRkSa. . the shape of a hollow globe. bare tree. nAyA0 11; bhaga. 11,10; jhoDaNa. na. (*) kSAne me2; sAhina VjhUsa. ghA* II. ( jum ) seva; 5265g. pAUg vRkSAdika ko khakheranA; phalAdi ko ko sevana karanA. To resort to; to . girAnA. Causing the fruits,leaves worship. (2) 15 42vI; 5 42. etc. to drop down from a tree kSaya karanA; kRza karanA. to destroy; hy shaking it or thrashing it. to reduce. parAha. 1, 1; bhUsei. nAyA. dha0 Vjhosa. dhA-II. ( juSa ) yy| kSaya bhUsaMti. bhaga. 10,4; honA, karanA. To waste away; to be mUsittA, bhaga.3,1; nAyA*; uvA01, 86 destroyed; (2) sevaj. sevana karanA. bhUsattA. nAyA. dha. to resort to; to serve. asaNA. strI. (joSaNA ) nAnA kSaya 42vA. mosaha. bhaga. 18, 2; karmo kA kSaya karanA. Act of destroyiug Karinas. bhaga* 2, 1; nAyA* 1; mosittA, saM.kR.bhaga018,2:nAyA014:16 (2) se|| 72vI; aya 42. sevA karanA; mosamAha. va.kR.su.ca. 1,384 zrAyA. prahaba karanA. act of worshipping; 1,6, 2, 184 act of uccepting. nAyA0); ThA02,2; / jhosaNA. zrI. (joSamA) sevana. sevana. Act * yo 54 12 15 nI puTanoTa (*) dekho pRSTa nambara 15 kI phuTanoTa (*) Vide foo-note (*) p. 15th. Vol. u/111. Page #894 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jhosiya] [Tola of resorting to; serving. sama0 7 jhosiya. tri. ( juSTa ) pAvata; kSaya 421. / kSaya kiyA huA. Destroyed; caused to waste away. prAyA0 1,5,3,153; TaMka. puM0 ( TaGka) renA in tuTIyA hoya te 32 varieties of dramas. rAya064; taNAva. jisakA kinArA TUTa gayA ho vaisA | TAla. na0 (TAla) mA gAradI iliyA gara. A pond or a lake with cAyA nahoya tesa. jisa phala meM guThalI its embankments broken. naMdI. na banI ho vaha phala. A fruit with 47; (2) patanI TAya-Tu4. parvata kA its stone unformed. AyA0 2, 4, sirA-zikhara. the summit of a 2, 138; dasa0 7, 32; mountain. aNujo0 134; ( 3) me VTiTTiyAva. dhA. II. (*) pIne ta25thA tureza pata. eka tarapha se TUTA huA za6 423. khaDakhaDAkara zabda karanA. To parvata. a mountain broken on one make a sound by shaking an side. nAyA. 1; bhaga. 5, 7, pana. 2; object close to an ear. (4) na0 chApenA, si; 7 / 5. sikkA TiTTiyAvaha. nAyA0 3; ThappA diyA huA sikkA. a coin; a TihiyAvinti. jaM0 50 5, 114; stamped enin. paMcA0 3, 35 TiTTiyAvijamANa. nAyA0 3; TaMkaNa. puM0 (TakaNa) patavAsI lenI me | TiTTibhI. strI. (TiTibhI) TI; adhemAthe and. mleccha kI eka jAti; parvata kA sanA2 me pakSInI tata. TiToDI; nIce Azraya karane vAlI eka mleccha jAti. kI ora sirakarake laTaka ne vAlA eka pakSI. A race of barbarians living in A kind of birds hanging head hilly districts. sUya0 1, 3, 3, 18; downwards, from trees. vivA0 3; vize0 1444; (2) nAbhana hesa. -bhaMDaa. na0 (-aNDaka) TiTInA. TaMkaNa nAma kA deza. a country of TiToDI-pakSIvizeSa kA aNDA. an exy of that name, bhaga0 3, 2; a kind of bird. vivA03; TakAravaggapavibhatti. puM. na. ( TakAravarga- TopiyA. puM0 ( . ) 41; 2ii. pravibhakti ) 82 nA 2 vizeSathA pagaDI; TopI. A turban; a cap. su. yukta; 32 mAranA nA mAno se prAra. ca0 15, 135; TakAra varga ke AkAra vizeSa se yukta; 32 Tola. puM0 ( *zalabha ) patagAmI. Moth. prakAra ke nATaka meM se eka. Bearing bhaga0 7, 6 (2) tI. TiDDI; tIDa, the shape of any of the letters ___Locust. prava. 150; -gati. stro. of the lingual class; one of the (-gati) patagIyAnA pAgati. paMta * gume| puSTa na12 11 nITanoTa (*) dekho iSTa nambara 15 kI phuTanoTa (*) Vide foot-note (* ) P. 15th. Page #895 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Tolaga ] giyA kI sI gati Gait like that of a moth. bhaga0 7, 60 Tolagara. bI. (dojagati ) rAkSa-tIDanI peTe kudatA kuddata vaMdana kare te; vaMdanAnA patrIzoSabhAMnA pAMyo hera. khaphuDava jaise kudate hue vaMdanA karane vAlA; vandanA ke 32 doSoM meM se 5 vAM doSa. One of the 32 faults of salutation to a Guru viz. hopping in the act like a grasshopper. prava0 150; V va pA0 III. (sthA + thi) sthApa sthApanA rakhI sthApanA; sthApanA karanA. To fix; to place; to set. ubar3a jaM0 pa0 4 117 Thavai. 5, ubei. jaM0 pa0 4 117 veya0 1 37: zrava0 32, nisI0 4 30; rAya0 73; nAyA0 1; 2; 7; 16; nAyA0 dha0 bhaga0 7, 6, 25, 7; uvA0 1, 68 6, 1643 uvaMti - 22: Thaviti, jaM0 pa0 5, 112; ThaveMti. jaM0 pa0 5, 114; 2, 330 upayaMti sUya 2, 7, 10, Thavebhi. nAyA0 12; Thavija vi0 utta0] 1, 6 zaft. $10 TW 9: ( 3 ) Thavasu prA0 su0 ca0 4, 136; vittu saM0 kR0 u0 6, 20 kavitA. saM0 kR0 jaM0 pa0 5 112 114; nAyA0 5; vava0 8, 5 veya 0 2, 12; uvA0 1, 66; vava0 2, 1; TavettA. nAyA0 1; 2; 16; nAyA0 60 bhaga0 7, 6; Thavijai. ka0 vA0 naMdI0 46; aNujo0 10; piM0 ni0 506; ThAvejati su0 ca0 2, 319; uveDaM gacchA0 20: sthira Vaa. ghA0 I. ( svA) A rahe vu khaDA rahanA, sthira honA. To stand. naMdI0 46: ThAi bhaga05, 67, 6 vize0470; 604; ThAiUyA. saM0 kR0 jaM0 pa0 3, 416 ThAisapu he0 kR0 beya0 1, 19 AyA 1, 1, 2, 15 ThAittA. bhaga0 18, 3; ThicA. saM0 kR0 bhaga0 3, 15, 17, 1 6, 31, 33; 10, 1 11, 10; 15, 16, 15, 10 rAya0 241; nAyA0 3 14 nisI05, 1: pakSa 17 veya05, 22 utta03, 173 VTThA dhA0 I, II. ( sthA ) ulA rahe; sthira tharpu . khaDe rahanA; sthira rahanA. To stand; to be stendy. 0 ThAve. pre0 bhaga0 6, 6, 11, 11; nAyA* 2 7 16 dasa0 3, 4, 2 DAvapai. pre. " [ DA Thio paraM ThAvayaha paraMpa" dasa0 10, 1, 20 ThAvati pre0 o0 27: ThAveMti. pre0 vivA0 4 bhaga0 18, 2; ThAvemi pre nAvA0 2 8 bhaga0 12, 6: 0 16, 5, 16, 2 ThAvemo pre0 nAyA- 166 ThAvehi A* nAyA0 12: ThAve. prA0 nAyA0 8 bhaga0 18 2; ThAvaissAbhi. pre0 dasa0 6, 4, 2 DAvitA. saM0 kR0 DA0 3 1 bhaga0 2, 10 nAyAM* 16: ThAvetA. saM0 kR0 nAyA 576143 bhaga0 11, 6 13 6 6 utta 3,32: bhaga09,22,11,1118, 23 ThAviMta 0 0 0 0 3, 20 ThAvinaMti ka0 vA0 sama0 3 Page #896 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itta] (854 ) [ThavaNA u. Thahatta. tri. (sthApita ) sAdhu mAze tyAre | Thavaka. puM0 (sthApaka) sthApana 42nA2. sthApana yApazu sema dhArI 2thApA rANej; sAdhusa karane vAlA. (One ) who fixes, rAgavA yo25 41 nAmanASa pAj. sAdhu | sets or places. nAyA. 18; zrAveMge taba deMge aisA soca kara rakkhA huA; | ThavaNa. na. (sthApana ) sthApana 42; bhu. sAdhu ko TAlane yogya ThavaNA nAmaka doSa __ sthApana karanA; rakhanA. Setting; placvAlA. Kept, reserved with a ing; fixing. piM0 ni0 bhA* 24; view to be given to an ascetic -- kula. na0 (-kula ) bhIkSAyarane mATe when he might come; ( this AhA thApA bhu tesa. bhikSAcara sort of food etc. is to be avoid- ke liye mAhArAdika rakha choDe vaha. ed by a Sadhu ). ova0 4, reserving food etc. for Sadhus ThaDya. tri. ( sthagita ) muM. DhAMkA huA; begging alms. nisI04,28; -jiNa. Covered. " pihiyaMtu phalAdiyA puM0 (-jina ) 12tubha lina 65nA ThaiyaM " paMcA0 13, 27, 42 te. kisI vastumeM jina kI kalpanA ThaMDila. na. ( sthaMDila ) 4lisa-hizAme karanA. imagining Jina in any pAnI bhUmi. thaMDila-tahI jAne kI bhUmi. particular object. prava. 87; -pu. A ground for answering & risa. puM0 (-puruSa) 535 2 t . call of nature on. nAyA. 16; puruSa kI sthApanA. setting or esta. Thagiya. tri.( * ) chesarAyenA; gAye. blishinent by or of a person. ThagAyA huA; dhokA khAyA hubhA. Deceiv. ThA. 3,1: -loga. puM0 (-loka) yAha ed; cheated. su. ca0 4, 288; yAnI sthApanA. caudaha rAjaloka kI Thappa. tri. (sthApya ) zyA5yoya; se sthApanA. establishment of the 14 mA bhu // yo5. sthApane yogya; eka Rijalokas. ThA0 3, 2; tarapha rakhane yogya. Worthy of being ThapaNA. zrI. ( sthApanA ) sAlI niva fixed or kept in some place. vastumAM tenA jevA AkAravAlI bIjI vastunI piM. ni. 218; aNujo0 72; 134; maga. 465nA 42vI te; sthApanA nikSepo. jIvavAlI 15, 1; (2) vyavahAra 423 // yogya nahIM yA nirjIva vastu meM usake jaisI mina zrAkAra asaMvyavahAryA; lekenA vyavahAramAM anu- vAlI anya vastukI kalpanAkA karanA; sthApanA payogI. vyavahAra karane meM ayogya; asaMvyava- nikSepa. Iinagining of one thing hArya; logoM ke vyavahAra meM anupayogI. un- in another; animate or inaniworthy of practical purposes. inate which is similar in aNujo* 3; form imagining one thing to * tum| pRSTa 12 15 nA 58noTa (*) dekho pRSTha nambara 15 kI phuTanoTa (*). Vide foot-note (*) p. 15th. Page #897 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uvaNA] (885 ) [ ThaviyA be another thing; Stha- 4, 3; -karaNa. na. (-kara ) ht27| pana Niksepa. panna. 11; vize0 talavAra vagere karaNane lAkaDA ke patthara 21; 54; 0ni0 5; aNujo. 8; paMcA0 korebhAM so mA2. darAMtA, talavAra 2,17:(2) sAdhune bhATe abhu asanta mAdi hathiyAra kA lakaDa yA patthara meM kiyA sthApIne rAkhela AhArAdi ApavAthI lAgato huA AkAra. a dhape or figure of eka deza 15 udramanamAno pa ma deja. i sword or a scythe carved in sAdhu ke uddeza se kisI samaya taka rakha choDA a piece of wood or stone. vize. hudhA AhAra Adi denese laganevAlA doSa; | 33.2; 16 udmanoM meM se 5 vAM doSa. the 5th vArAja.tri.(sthA panIya) sthApanA yAya: of the 16 Udgainana faults me bhUI yA yoya. sthApita kara connected with food viz. giv- rakhane ke yogya; eka ora rakha choDane ke ing to a Sadhu after specially yogya. Worthy of being kept or reserving it for hin for some fixed; worthy of being set time. prava0 572; paMcA* 13, 5; piM0 aside. aNujo0 2; vava0 2, 1; ni* 64; (3) ghAraNAnu me nAma. dhAraNA | Thavipra-ya. tri. (sthApita) sAdhu sApAna bhATe kA eka nAma. another name for | syApI rAmada (ADA2 kore). sAdhu sAdhvI Dharana. naMdI0 33; -apataya. ke liye sthApita kara rakkhA huA. Kept, tri. ( anantaka) sthApanAthI ananta | reserved for it monk or nun; ch| nali Avate. sthApanA se anaMta-aMta , e.g. food etc. paraha. 2, 5, dasa. nahIM AtA vaha. endless in the 1,1,65, vava. 1, 16% nAyA. 1, 23 matter of Sthapana, ThA. 5, 3; | bhaga. 5,6 -aNupuvI. zrI0 (-anupUrvI) sthApatI Thaviyaga. tri. (sthApitaka) mA "Thavitra" -8pezI anupUpI -manu ma. sthApita--ka- za6 dekhA "vidha " zabda. Vide lpita anupUA-anukrama. imagined se. " uvina " pratra. 1.6; -bhoi. tri. rial order; imagined graded (-bhogin ) sadhune mATa sthAyI rAyu order. aNujo0 71; -(Ni) iMda. hoya tene bhogavanArA sthApanA deza sevanAra puM0 (-indra ) 4 59 12tumAnI (sAdhu). sAdhu ke vAste sthApita kara rakkhA 465nA 42vI te. kisI bhI vastu meM indra kI ho use bhe.ganevAlA; sthApanA doSa kA sevana kalpanA karanA. inagiuing a parti. karanevAlA (sAdhu). (one) who enjoys cular object to be Indra. ThA. food etc. specially reserved for 3, 1; vize0 53: -kamma na. (-karman) a Sadhu and thus incuring the paramatanuM utthApana karI svamatanuM sthApana fault known as Sthapana. prava0 42 . anya mata kA utthApana kara svamata | kA sthApana karanA. establishing one's | uviyA. bI. (sthApitA) mA prAyazrita own cread or tenet by refuting | sthApI bhute; mAyAminI yAvazyamAM another's tenet or creed. ThA. yAvAta 5 tathA 12vAtuM pra.yazcittavata. Page #898 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ThAi ] mAnamAM na karatAM Agala upara karavAnuM rAmete. milA huA prAyazcita sthApana kara rakhanA; zrAcAryAdika kI vaiyAvacca meM vyAghAta paDe isaliye karanekA prAyazcitta vartamAna meM na karate hue bhaviSya ke vAste rakha choDanA . Act of reserving an expiatory austerity for a future date in order to avoid disturbance in the service of a Guru etc. 3. 5, 2; ThAi tri0 ( sthAyina ) sthAyI; sthira rahenAra. sthAyI; bahuta samaya sthira rahanevAlA. Standing; stationary. ka0pa04, 23; ThAiyavva. tri0 ( sthApitavya ) sthApanA yogya; sthApavu. sthApana karanA; sthApane yogya. Act of fixing or establishing, worthy of being fixed or established vava0 6, 41; ThANa na0 ( sthAna ) sthAna: DemA yA; bhAna. sthAna; ThikAnA; sthala; makAna A place; a house; an abode bhaga0 1, 1, 2, 7; 3, 4, 5, 6, 11, 6; 13, 4; 14, 10; 16, 5 24, 12; 25, 8; nAyA 0 1 8; 16; dasa0 5 1, 16; 6, 7, 6, 2, 17; nisI0 5, 2, 13, 1; ova0 10 sama0 1; 10; rAya0 23; vatra0 7, 3; piM0 ni0 bhA0 47; naMdI0 11; uta0 5 2; AyA02, 2, 163; su0 ca0 4, 61; pratra0 587; kapa0 2, 15; gacchA0 125; ka0 pa0 1, 31; ( 2 ) asama; DAyAne bharIpaNa hasAyacI nahIM te kAusagga; kAyA ko jarA bhI na hilAnA giving up attachment to the body and practising self-contemplation. jaM0 pa0 5, 115; zra0 16; sUya0 1, 2, 2, 12; nAyA 0 16; nAyA0 60 sama0 pa0 ( 886 ) [ ThANa 168, veya0 1, 19; ( 3 ) lezyA } 24 yavasAya sthAna lezyA yA adhyavasAyoM kA sthAna. an abode or source of matter or thought-tint or of thought activity. utta0 34, 2; bhaga0 4, 10; ( 4 ) artha. kArya. an act; a deed. bhaga0 6 (5) sthiti aravI te; adharmAstiyanuM sakSaNa sthiti karanA; adharmAstikAya kA lakSaNa. act of remaining stationary; the characteristic (fulcrum of rest) of Adharmastikaya utta0 28, ha; ( 6 ) khAnuM sthAna aMka kA sthAna. the place of figure. aNujo0 145 ( 7 ) utpattisthAna; upanyA The. utpattisthAna; utpanna hone kA ThikAnA. source of birth; origin. ajo0 128; (8) avakAza- lUbhipradeza. avakAzabhUmipradeza. space of land; ground. nAyA 0 2; ( 6 ) zarIrane amu sthitimAM rAte; Asana. zarIra ko amuka sthiti meM rakhanA; Asana. a particular pos ture of the body. kappa0 8, 52; utta0 30, 26; ( 10 ) pannatrajJAnA mIla panuM nAma pannavaNA ke dvitIya pada kA nAma. name of the second Pada of Pannavana. pana0 1 ( 11 ) trIbhuM aMgasUtra ke jemAM ekathI daza prakAranI vastu pazu che. tIsarA aMgasUtra ki jisameM eka se daza prakAra kI vastuoM kA varNana hai the third Anga Sutra containing an account of substances ranging from 1 to 10 kinds. naMdI0 44; aNujeo0 42; sama0 1; (12) sthiti pariNAma sthiti pariNAma. state of being motionless For Private Personal Use Only Page #899 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ThANa] ( 87 ) [ ThANa ni0 440; vize0 547; ( 13 ) sthAnasthiti35 guNa. sthAna-sthitirUpa guNa. the | quality of being stationary. ThA0 2,1; (.14) yoga-mana, kyana, thAnA vyApAranA sthAna. yoga-mana, vacana, kAyA ke vyApAra kA sthAnaka. an abode or source of the activity of the mind, speech or body. ka0pa01,5; (15) GRL 23 te. khaDA rahanA. act of standing. prava. 522; -aMtara. na0 (-aMtara ) sthAnAntara; yoganA se sthAnayA mINu sthAna. sthAnAntara; yoga ke eka sthAna se dUsarA sthAna. another place; change of stage e. g. firom ene sort of activity to another. ka0pa0 1, 48; -uDiyAsaNiyA. strI. ( -urakoTekAsanikA ) sAsana mesanAra strI. ukaDu Asana se baiThanavAlI strI. / female sitting in a knee-chest posture. veya. 5, 24;-ukku Duzra. puM0 strI. ( -utkuTuka ) AryAsa karIne uku Asane ubhakhaDIye besanAra. kAryotsarga karake ukuDu zrAsanase-ubhakhaDiye vaiThanevAlA. one who sits on his legs after performing Karyotsarga (ineditation upon the soul ). nAyA. 1; veya. 5, 24; paNha02, 1; bhaga. 2,1; -~-kama. puM0 (-krama ) sthAna yA sthAnAno anuma. sthAna-yogAdi sthAnakakA anukrama. a graded order or order of the sources of the activity of the inind, speech and body etc. ka.50 4, 26;-guNa. puM0 (-guNa-sthAna sthitirguNaH kArya yasya saH) mAstiya; sthitimAM sahAya karavAno jene guNa che te. adharmAstikAya; sthiti meM sahAya karane kA jisa kA guNa hai vaha. one that has the property of helping stationary condition; Adharmas. tikaya; fulcrum of rest. bhaga0 2, 10;-TAittA. sro0(-sthAyitA) sthAne ubhA 22 te. eka sthAna para khar3e rahanA. act of remaining stationary. prava0 561; -navaga. na0 (-navaka) nara guSyA . nau guNasthAna. nineGunastbinas(stages of spiritual devel. opment ). "niyamA ThANanavagAmma bhayaNija" ka. pa. 7, 5; -Thia-ya. tri. (-sthita ) samAnA sthAnAne vize sthati pAme. saMyama ke sthAnaka ke viSayameM sthitiprApta. (one) who has reached the stage of asceticisin. sUya0 1, 2, 1, 16; jaM. pa. 7, 141; -paDimA. trA0 (-pratimA) sthAnanI pratibhA; yAsata usAsA abhizeSa. sthAna kI pratimA; Asana yA kAusaga ke saMbaMdha meM abhigraha vizeSa. a particular vow in connection with bodily posture or Kayotsarga (contemplation upon the soul). ThA04, 3;-bhaTTha. puM. (-bhraSTa) sthAnathA-saMyamasthAnathA bhraSTa53. sthAna se saMyama-sthAnaka se bhraSTa-girA huA. degraded, fallen down froin asceticisin. nAyA. ; -maggaNA. zrI. ( -mArgaNA-mRgyate iti mArgaNA sthAnasya mArgaNA ) sthAnatI bhAgA ; ta25 sthAna kI mArgaNA; avataraNa the search for a way; descending of incarnation. jIvA0 1; -lakkhaNa. tri. (-lakSaNa) sthiti lakSaNa yukata ( adharmAsti kAya). Page #900 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TAyo ] 8dada sthiti lakSaNa yukta (adhamastikAya). with the characteristic of Adhar mastikaya(fulerum of rest ) . bhaga0 13:45 - viNizroga. puM0 ( - viniyogasthAne viniyogaH) 605 DeDA bheDavu yona. yogya sthAna meM joDanA; yojanA karanA. apt or proper application; proper use. vize0 332; - samavAyadhara puM0 ( - samavAyaghara ) hAlAMga khAne samavAyAMga sUtrA dharaNAra - muna:2. ThANAMga aura samavAyAMga sUtra ko dhAraNa karane vAlA - jAnanevAlA. one who knows the two Sutras viz. Thananga and Sa mvayanga. vava0 10, 16: ThANa oo. a0 ( sthAnataH ) me eka ThikAne se. From one thI. place. sUya0 1, 1, 2, 13 ThANapatra. na. ( sthAnapara-sthAnasya patram ) prajJApanA sUtranAdvitIya pahanuM nAma. prajJApanA sUtra ke dvitIya pada kA nAma Name of the 2nd Pada of Prajnapana Sutra. bhaga02, 7; 17,4:34, 1; ThANAiya. tri0 ( sthAnAvata) ayatsama, 1Gsaggane khAsane meDela. kAryotsarga kAusaggake Asana se baiThA huA. ( One ) seated in the Kausagga (meditatvie ) posture. beya. 5, 23 ThA 5, 1 bhaga0 25, 7; DAyavva. gri0 ( sthAtamya ) sthira rehe. sthira rahanA. Remaining stationary; state of being at rest. praba0 1581; ThAva a. puM0 (sthApaka ) pakSane sthApana 52nAra hetu pakSa ko sthApana karane vAlA hetu. A logical reason which establishes one's own tenet. > [ Thitra-ya ThA0 4, 3; ThAvatAra. tri. ( sthApayitR ) sthApanA2. sthApana karane vAlA. ( Oue ) who places or establishes. dasA*4, 73; ThAvaNa. na. ( sthApana) sthApana dara te. sthApana karanA. Act of placing or establishing. paMcA0 6, 3; ThAtriya. tri. ( sthApita ) sthApana ureza. sthApana kiyAhuA. Placed; establish ed. sama* 34; ThAveyavya. tri. ( sthApayitavya ) sthApana 42vA yogya. sthApana karane yogya. Worthy of being established; fit to be placed or established bhaga* 5, 10; 12, 7; Thizra - ya. tri0 ( sthita ) sthira rahea; vya sthita; rAmeza sthira rahA huA; vyavasthita kiyA huA; khaDA kiyA huA. Steady; kept in order; kept standing. bhaga. 6, 33:14, 30 17, 2: 25, 2; nAyA* 16; ova* 20 264 utta* 32, 17 dasa0 6, 4, 2: 1, 1, 20; vize0 0 851; dasA0 4, 14: jatra 3, 13; piM0 ni0 bhA0 32; su* * 1, 30 ka0 gaM. 1, 11; prava0 263: kapa0 4, 131; prava0 461; kavya puM0 (-kaz) bharata ne bharata kSetremAM pahelA ane chellA tI karanA zAsananA sAdhuone mATe niyata karela AcAra vyavasthaa bharpAhA. bharata aura irabata kSetra meM prathama aura antima tIrthakara ke zAsana ke sAdhuzra ke liye niyata kI huI AcAra vyavasthAmaryAdA. the course of conduct prescribed for Sadhus of the cult of the first and last Tirthankaras of Bharata and For Private Personal Use Only Page #901 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Thi] ( 886 ) [Thi Iravata Ksetras. bhaga* 25, 6, 7, vize. 1268; paMcA* 17, 2, praba0 15; 556 -ppA. puM. (-bhAraman ) menumAna ma mA sthira hoya te. jisa kA mana dharma meM / sthira ho vaha. one whose mind is steady in the matter of rali. gion. dasa. 6, 50; 1.,1, 17 (2) | bhAsamA 23 / mAmA. mora mArga meM | rahI huI bhAtmA. a soul steady in | the path of salvation. zrAyA. 1, 6, 5; 165 Thiha. zrI. (sthiti ) ayudhyamAna; 2011 11. bhAyuSyamAna; jIvana kAla. Period of life; life time. naMdI. 115; / bhaga. 1,05; 2, 13, 2, 6,5, 15, 1, 24, 12, 36, 2; nAyA* 2; 8; 6; 16: 16; nAyA. gha. 2; jIvA. 1: jaM.pa. bhova.38 pana. 4, aNujo. 14.; ka.pa.5, 140; uvA. 2, 125; (2) panAnA yoyA pahanuM nAma. panavaNA ke cauthe padakA nAma. name of the 4th Pada of Pannavana. pana.1; (3) sAnAparIyAhi bhanI sthiti-bharasthAna sa.zAnAvarahIvAdi karma kI sthiti; avasthAna kAla. the duration of Karna such as Jnanavaraniya etc. ka. gaM. 1, 2, 5, 17 sama. 4, bhaga* 2, 1; nAyA. 1; piM.ni.61, utta. 34, 2; (4) presa riyara . baiThanA; sthira honA. reinaining steady; act of sitting. pa. 23: nAyA. 1: pi. ni. 55; su. ca.2, 363, -kaMDaga (-kAeka) bhanI sthiti manA sabha6. karma ke sthiti khaMDo kA samUha. 8 collection of the various durations of Karmas. kappa05,13, Vol. II/112. 26;-kamma. na0 (-karman) sthiti pe pAyeda ma bhanI sthiti. sthiti rUpa se baMdhA humA karma karma kI sthiti. dura. tion of Karmas. ThA0 4, 4; (2) sthiti ma'; 1. sara. sthiti karma; janma saMskAra. Karms causing birth in a particular condition. nAyA.14; --kallANa. tri. (-kalyAva-sthitiH trayastriMzarasAgaropama samakakSyAyaM yeSatiH)hAra56. mAM sthiti pAyA. sthiti kalyANa utkRSTa meM utkRSTa sthiti vAlA. possessed of the highest duration. sama. 8..; jaM. pa. 2, 31; -kAla. puM. (kAna) sthiti- yitinI harayAnA 1-15ta. sthiti-karma sthiti kI udAravA kA kAla-samaya. tims of forcing up or hastening the maturity of Karmas. ka. pa.4,42; -svapa. puM0 (-1) sthitino kSaya; AyuSyAtI samAti.sthiti kA caya: AyuSya kI samApti. end of life-period; end of fixed duration. nAyA..;8; 14; bhaga. 116, 33: 25, 8, kappa. 1, 2,0pa06,4; -... puM. (- 4) bhanI sthitinA ma-4441. karna ko sthiti ke saMDa-TukaDe. a division or detachment of the duration of Karma.ka.pa. 2, 62,-ThANa. na. (-sthAna) masthitimA sthAna 4. karma sthiti ke sthAnaka. different conditions of KAtmas. ka.ga. 5, 54; -nAmAnihattAu. na. (-nAmanidhattAyuH) ati ti Adi nAma kamanI prakRtinI sthitine anusaar Ayumane maya yAya te. gati jAti bhAdi nAma karma kI prakRti ke anusAra Page #902 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Thii ] karma kA baMdha honA. the formation of Ayukarma determined by the nature of the duration of Namakarma such as Gati, Jati etc. bhaga0 6, 7 - nilega. puM0 ( - niSeka) urmanI sthitiyAM unA haliyA nAvA te karma kI sthiti meM karmoM ke samUha ko DAlanA incurring, adding more Karmas during the continuance of the same kind of Karma. ka0 pa0 2, 75 6, 15; - paDihAtra. puM0 ( - pratighAta ) 322 sthitino nAza thAya te. ucca sthiti kA nAza honA. destruction of maximum duration ( of Karma ) as such ThA05, 1 - bhe. puM0 (-bheda ) sthitinA mehaprahAra sthiti ke bheda - prakAra & variety or mode of duration of Karma. ka.gaM05,65; --rasa. puM0 (-rasa ) nA sthiti ne rasa. karma kI sthiti aura rasa. the duration and intensity of Karma. ka0 pa0 3 10; rasaghAya. puM0 (- rasaghAta ) manI sthiti bhane rasanI dhAta istrI te. karma kI sthiti aura rasa kI ghAta karanA destruction of the duration and intensity of Karma. ka0 pa05, 12; visesa. puM0 ( - vizeSa ) armanI sthiti vizeSa; vizeSa prAratI sthiti karmakI sthiti vizeSa; vizeSa prakAra kI sthiti. & particular duration of Karma. ka0 pa0 3, 4; ka0 gaM0 gaM0 2, 80 - saMkrama puM0 ( saMkrama) unI me sthiti lagavAtI hoya temAM sthiti nAmacI te. karma bhogate hue usameM dUsarI mixing up the kI eka sthiti sthiti DAlanA ( 860 ) [ ThiivaDiyA duration of one Karma which is bearing fruit with the duration of another Karma of the same class. ka0 pa0 2 28; 4, 32; - saMtaThANa. na0 ( - satsthAna ) bha saMbaMdhI sthitinA sthAna. karma saMbaMdhI sthiti ke sthAnaka. the sources which determine the duration of Karmas. ka0 pa0 7, 201 Thihapada na0 ( sthitipada ) prajJAyanA sUcanA yaturtha panuM nAma prajJApanA sUtra ke caturtha pada kA nAma Name of the 4th Pada of Prajnapana Sutra. bhaga0 11, 11; ThiibaMdha. puM0 ( sthitibandha - zradhyavasAyavizeSagRhItasya karma dalikasya sthitiH kAlaniyamanam ) manI sthitino andhaH ubhaM anumAna. karma kI sthiti kA bandha; karma kA kAlamAna. Duration of the attach. ment of Karmic matter to the soul. ka0 gaM0 4 85 5, 21; 65; ka0 pa0 5 12; ThA0 4, 2; bhavasAya. puM0 ( zradhyavasAya ) sthiti paMdhanA hetu - bhUta adhyavasAyeo sthitibaMdha ke hetubhUta adhyavasAya. thought-activity caus ing Karmic matter to remain attached to the soul for & certain fixed duration. ka0 gaM0 4, 85; 5, 65; dvArA. na0 ( sthAna ) sthiti adhanA sthAna sthiti baMdha ke sthAnaka, a source of or cause of the duration of Karina ka0pa01, 52; ThiivaDiyA. strI0 ( sthitipatitA - sthitau ku. lasya maryAdAyAM patitA putrajanmAdikriyA ) kula vA lekanI sthiti; maryAdA; kulanI pararAthI cAlI AvatI janma mahesavAdi Page #903 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Thiiya] [Thiya foyA. kula vA lokakI sthiti; mAdA; kula the various kinds of NamaparaMparAse calI AtI janma mahotsavAdi kriyA. karm such as the four Gatis A practise handed down from e. g. hell etc, the five Jatis one generation to another e.g. e. g. possession of one-sense celebrating the birth of a etc.; a sort of Karmic bond. son. ova. 40; nAyA. 1; 14; bhaga0 age in relation to the dura11, 11; rAya0 286; kapa. 5, 101; tion of life. panna. 6 -bhezra. puM0 Thiiya. tri0 (sthitika ) ubhu 29j; sthira (-bheda ) bhanI sthiti jAMdheda hAya thaye. khar3A rahA huA; sthira. Be- temAM adhyavasAyAdi balathI nyUnAdhikatA corne steady; standing. udA0 1, 42vI te. karma kI jo sthiti. bandhI huI ho 74; ova0 33; (2 ) sthitivAlI. usameM adhyavasAyAdi bala se nyUnAdhikatA sthitivAlA. steady; standing. bhaga0 karanA. act of changing the fixed 6, 33, 12, 2; duration of Karina by the ThiiyA. strI0 (sthitikA ) sthiti. sthiti. strength of thought-activity Condition; state; state of last. etc. aMta. 3, 8 -vaDiyA. strI0 ing. uvA0 7, 208; bhaga0 14, 6; (--patitA) bhAgata; pusamA mAvatI Thita. tri. (sthita) vittamA riya2 29. / sthiti pramANe matsAha liyA. kula. citta meM sthira rahA huA. Steadily re- kramAgata; kula meM AI huI sthitike anusAra maining in the mind. aNujA013; janmotsavAdi kriyA. traditionally Thiti. puM. ( sthiti) yatinA abhAva. gati handed down from one gene. kA abhAva. Absence of motion. ration to another in a jIvA0 3, 4; ( 2) sthiti; AyuSyAsa. family. nira0 1, 1; -sAhaNa. na. AyuSyakAla. existence; duration ( -sAdhana) sthiti-mAyAra bhyo| sAthI of life. bhaga0 20, 1; 24, 20; jaM. 50 tAkI-vikI te. sthiti -prAcAra maryAdA jIvA0 1; rAya0 293; sU. pa. 18; (3) kI sAdhanA kara dikha nA. act of point bhA. maryAdA. limit. paMcA0 2, 28; / ing out rule of conduct by -nAmanihattAuya. puM0 (-nAmanidhatA- practising them paMcA0 2, 28; yuSka) me 2ne| AyumanA gayA Thitiya. puM ( sthitika) Go 2unA2. khaDA narakAdi cAra gati ekendriyAdi pAMca jAti rahane vAlA. One who stands. bhaga. ane avagAhanAdirUpa je nAmakarmanI prakRti / 24, 20; (2)tri. sthitiyA. sthiti tanAsAthe Ayudhabhananidhatta ya. narakAdi 4 vAlA. standing; steady; lasting. gati ekeMdriyAdi pAMca jAti aura avagAhanAdi | ThA0 1,.; rUpa jo nammakarma kI prakRti usake sAtha zrAyuH | Thiya. tri. ( sthita ) 221. rahA huA. Rekarma kA nidhatta honA. determination | maining; posted; standing. prava. of Ayukarma in relation to J 782; Page #904 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 892 ) Da. DaMDa. puM0 (daNDa) .daMDa; daMDA. A thick | stones; a pebble. pi. ni. bhA0 15; short stick. THER; DaDha. tri. (dagdha )ii gaye; larama DaDa. puM. (daNDin ) 194ArI. daNDadhArI | yaye. jalA huA; bhasmita. Burnt daNDakA dhAraNa karane vAlA. (One) with to ashes; burnt. su0 ca0 4, 222; astick in his hand. bhova061 Damara. puM0 (umara) me zanyonA sabhADaMDikhaMDa puM0 ( dariDalara) / du| ronA 52252 virodhamA ta para. do sApAna ne patra. TukaDe TukaDe sIkara rAjyoM athavA rAjakumAroM ke paraspara virodha joDA humA vastra. A garment made se hotA huA upadrava. Trouble caused up of fragments stitched to. by quarrel among princes of gether. paraha. 1, 3; the same royal family. jIvA03,3; DaMbhaNa. na0 (daMbhana ) bhArI mAnane bhaga03,7; nisI. 12,33; paraha.1,2;jaM. te. daMbha karake auroM ko ThaganA. Act of .1,1;prova0 31; sUya02, 1, 13; (2) deceiving another by hypocri (9833; tAna; sI. hullaDa; bakheDA. tical show. prava. 115 rebellion; commotion; riot. VDaMsa. pA. I. (daza) sa427. prAyA 2, 11; 170; utta0 11, 13; pra. * kATanA; DaMka mAranA. To bite; to sting. 450; -kara. tri0 (-kara ) usai. utta0 2, 4; su0 ca0 1, 355; 12nAra; tAna 42nA2. balavA karane vAlA; DaMsAvei. su. ca0 13, 55; tuphAna karane vAlA. a rebel; ( one) DaMsaNa. na0 (daMzana) sa;:27. DaMka mAranA; who incites others to a rebelkATanA. Act of biting. pi. ni. 358; lion. bhova. 31; Dakka. na. ( dRSTa ) ma sAhi 2. jaMgama | Damaruya. na0 (Damaruka ) 3 namane pAtra. sAdikA viSa. Poisonous effect due Damaru nAma kA vAjiMtra. A kind of to serpent bite etc, ThA.6, 1; (2) drum. nisI017,33; tri. vidheya. DaMka diyA humA. bitten; | VDaha. dhA* I,II. (vaha) ; pu. stung. paraha0 1, 1, 2, 5; jalanA; dagdha honA. To buru; to get rakA. strI. (sa) zivanu vAlamaI. ziva burnt. kA vAjaMtra; DamarU. A sort of small rahai. vivA0 ; hand drum of the god Siva. Dahei. nAyA* 2; su. ca. 13, 46; rahihejA. vi. dasa. 1. 1, 7; utta0 12, Dagalaga. puM0 ( * ) nAnA nAnA pyH|; 28; jaM. pa. aNujo0 136; sis. choTe choTe patthara; kaMkara. Small rahaha. zrA0sUya02,1,17, su0ca0 10,114; * zumA 4 nagara 15 nI 5TanoTa (*). dekho pRSTha naMbara 11 kI phuTanoTa ( * ). Vide foot-note (*) p. 15th. Page #905 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DahaNa] ( 3 ) [DAlaga dahissaMti. su. ca0 10, 113; _tables used as galads. prava01425; Dajmai-ti. ka. vA. utta06, 14; AyA / DAmarizra. tri. (DAmarika ) vigraha 42nAra. 1, 2, 4, 83, 1, 3, 3, 116; _ vigraha karanevAlA. ( One ) who piM0ni0 114, 200% wages a war. paraha. 1,2, samaMti. su. ca. 4, 211; DAya. puM0 ( * ) silo vAyu 2 / 4 yorenI Dajheja. ka. vA. vi. vize0 210; mAla. bhAjI ke bhinna 2 prakAra. A DamihI. ka.vA.bha.pra. e.su.ca.6,47, variety of vegetables used as ujjhata. ka. vA. va. kR. nAyA. 1; sama. salads. dasA0 3, 16; piM0 ni. 250; pa. 210; su0ca02, 566; kapa. prava0 1426; bhAyA0 2, 1, 5, 26; (2) 3,32; tri. sAra. acchA. good. sama* 33; DajmamANa. ka. vA0va. kR.sUya. 1, 5, ', DAyaTi. strI. (DAyasthiti) le sthitiyA 7; utta. 6, 14; mu. ca. 3. 36; mAMDIne te prakRtinI utkRSTa sthitine baMdha DahaNa. tri0 ( dahana ) mA. jalAnA. Act thAya tyAM sudhInI badhI sthitionI DAya of burning; setting fire to. piM0 / sthiti mesI saMjJA cha. jisa sthiti se ni0 479: lagAkara prakRti kI uskRSTa sthiti kA baMdhachaDahara. tri. ( * ) ; tu; nAnuM. na ho usa taka kI sarva sthitiyoM halakA; tuccha; choTA. Mean; trivial; ko DAyasthiti aisI saMjJA hai. A terrm insignificant. ogha0 ni0 178; 715; denoting all the intermediate zrogha. ni. bhA. 260; nisA0 12, 34; stages from a particular stage ka. pa0 1, 80: (2) 3. bAlaka. a of durntion to the highest child. sUya. 1, 2, 1, 2, 2, 3, 23; stage of duration of a partizrAyA0 2, 11, 100; aMta* 6, 3; dasa cular kind of Karma. ka. pa. 1; 6, 3, 12; (3) ta34: yu. taruNa; 66; 3, 6; yuvaka. young; youthful. dasA. 5, *DAla. na. * ) zAmA unI 1. 2, 26 zAkhA; jhADa kI DAlI. A branch of DAiNI. strI. (DAkinI ) 79. DAkina. | a tree; a bough of a tree. mahA. DAkanI. A female ghost; // pa. 100; paMcA0 1836; wench. paraha. 1,33; DAlaga. puM0 ( * ) zApAnI se bhAga; DAga. puM. (DAka ) vRkSanI samI; nAnI 3. yI zAkhA kA eka bhAga; choTI DAlI. vRkSa kI DAlA; choTI zAkhA. A tender A simall branch of a tree: an tvis of a tree. AyA. 2,10,166 offshoot of a tree. pAyA00,1, 10, (2) ibho rA4 porenI mA. bhAjIke 58; (2) 5sanAM patixi; hAnI 44 1. phala bhinna 2 prakAra. varieties of vege- kA choTAsA TukaDA-cIra. a small slice * gume 5na52 15 nITaneTa (*). dekho pRSTa nambara 15 kI phuTanoTa(*). Vide foot-note (*)p. 15th. Page #906 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DAlA] ( 864 ) [DoMgara e.g. of fruit. AyA. 2, 7, 2, 160; (2) yAMsa (maheta2). cAMDAla (mahetara). DAlA. strI. ( * ) zApA; . zAkhAH a person belonging to the DAlI. A branch of a tree; an | untouchable class. su0 ca0 8, 82; offshoot of a tree. su. ca. 6,30, i. tri. (duSTa) haTa na. duSTa, durjana. DAha. puM0 (dAha) pa; hA . jalanA; ___Wicked; bad; evil. dasA. 4, 84; dagdha honA. Act of buruing; act itipalAsa. puM0 (dUtipalAza ) huti56|||| __of eatching fire. piMni. 570 nAme udhAna. dutipalArA nAma kA udyAna, A DiMADema. na. ( -DiMDima ) yA vizeSa; nAnA garden named Datipalasa. dasA. Tosa. vAdya vizeSa. A kind of drum. rAya* 88; jIvA0 3, 1; (r) DevaNa. na0 ( * ) dhana; it. DiMDimaya. puM0 (DiNDimaka) ch|raane samAna ulaMghana; ulAMghanA. Act of transgress. naah| Dhoya. bAlakoM ko khelane kA choTA ing or going beyond; crossing. Dhola. A small druin used as a ogha* ni* 35; gacchA0 82; toy by children. sUya01, 4, 2, 14; / DevemANa. tri. ( * ) ati bhae tA. DiMba. puM0 (Dimba ) 6454 . upadrava; / atikramaNa karatA huA. (Oue) who balavA. Trouble; rebellion. (2) transgresses, crosses or goes 72.ta; vina. vighna; tuphAna. obstruc. beyond. bhaga, 13, 1; tion; riot. jIvA0 3, 3; ova0 sUya0 * Dozra. pu. ( * ) sAno yATavA; 2, 1, 13; AyA0 2, 11, 170; bhaga0 lakaDI kA cATU; dAla khIcaDI hilAneke kAma 3, 7; nisA0 12, 33; jaM. pa. 1, 10; meM Ane vAlI vastu kA nAma. A sort of DiMbha. pu. ( DiMbha ) mA. bAlaka. A ladle used for stirring broth child. ogha0 ni0 bhA0 207; piM. ni. ete. piM0 ni0 250; DoMgara. puM. ( huMgAHzilAvRndA zcoravRndAzca DiMbha pra ya. puM. (DeMbhaka) 4. bAlaka. santi yatra ) 5ta; yorene rAnu sthAna. A child. aMta. 6, 15; nira0 3. 5; parvata; cAro ke rahane kA sthAna. A mountnAyA0 2, 5; 18; ain; a place or abode of DibhiyA. strI. (DibhikA) pAlikA; 41. thieves. " pacayagiriDoMgara icchalabhaSTi bAlikA; kanyA. A young girl. nAyA. mAdIe " bhaga0 7, 6; -DoMba. puM0 (DoMba) 18 deza. DoMba deza. Domba country. * DuMgara puM0 ( * ) 2; pata. parvata; (2) tri. maheza nivAsI. Domba deza pahADI. A mountain; a hill. jaM.pa. fagreit. an inhabitant of the * DuMba. puM0 ( * ) bhArata. mAvata. An | country called Domba. paraha. 1, elephant-driver. pi. ni. 387; 1; panna. 1; 210 * gume| 14 nam52 15 nITaneTa (*). dekho pRSTa nambara 15 kI phuTanoTa (*). Vide foot-note (*) p. 15th. Page #907 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DoMbilaga] ( 865 ) [DhAra DoMbilaga. tri. ( Dombilaka ) miheza Dohala. na0 (dohada ) zrI mahinA 62myAna nivAsI. DoMbala deza nivAsI. An in- garbhavatI strIne garbhanA jIvanA habitant of the country called bhAvi anusAra judI judI IrachA Dombila. paraha. 1, 1, pana13 yAya te; halo. tIsare mahine ke daramyAna DoDiNI. strI. (*) zAmalI zrAma garbhavatI zrI ko garbha ke jIva ke bhAtrI ke jatinA strI. brAmhaNa jAti kI strI. A anusAra bhina bhinna icchAeM ho vaha. A female Brahmana; & female variety of desires experienced of the Brahmana caste. aNujo. by a woman in the third 6; 66; month of her pregnancy, Dola. puM0 ( * ) mAnA 51. mahuvA kA | these desires foreshadowing phala. A fruit of a Mahua tree. the future of the child in "vigaIo sesANaM DolAINaM na vigaIzro" the womb. nAyA.1; 8; vivA.7; taMdu. prava0 220; 16; su. ca. 1, 306; DhaMka. puM0 ( DhaMka ) 5il; pAlAnA 0 / - trument named Dhanksna. 52 nivaDa 42nAra se pakSI. DhaMka pakSI; | nisI0 17, 34; / pAnIke jIvoMpara nirvAha karane vAlA eka pakSA. | Dhakavatthula. puM. (DhakavAstula)zA pana25A kind of bird feeding upon tinI eka jAta ke je umatu anantakAyika insects living in the water. panna. hoya che ane chellA pachI pratyeka thAya che. 1; jIvA0 1; utta016,56; sUya01, 1, 3, zAka vanaspati kI eka jAti ki jo Uganepara 3; 1, 11, 27; bhaga. 5,6,12,8; jaM050 anaMta kAyika hotA hai aura kATa DAlane ke DhaMkaNa. puM0 ( * ) yAra thandriyavAsA vanI bAda pratyeka he.tI hai A sort of vegese 11 mA. cAra indriya vAlA jIva table which contains infinite khaTamala. A four-sensed baing; a lives during growth but which bug. pana.1; becomes Pratyeka (having one DhaMkuNa. puM0 ( * ) bhA47. khaTamala. A life ) after it is cut off. prava0242; bug. jaM050 (2) 23 MIji. DhaDDhara. puM0 ( DhaDhara ) anu42 sa; ko eka jAti kA vAjiMtra. a kind of musi. svara-AvAjamAM 8ra0ra thAya te bhAMbhare cal instrument. aAyA0 2,11,168; sA4. anukaraNa zabda; jisa svara kI -sadda. na. ( -zabda) di nAmanA aAvAja Dhara Dhara sI hotI hai vaha. A sound vAmitranA za6. DhAMkaNa nAma ke vAjintra resembling that produced by kA zabda. sound of a musical ins. the pronunciation of Dhara ___ * anuyaTa 2 15 nA 58nATa (*) dekho pRSTha nambara 15 kI phuTanoTa (*). Vide foot-note (*) p. 15th Page #908 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TiMkaNa ] dhara, an onomatopoetic word. piM0 ni0 4250; zradha0 ni0 bhA0 516; ( 2 ) rAhudeva nAma rAhudeva kA nAma. uame of the god Rahu. su0 pa0 20; prava0 154; sara. puM0 ( svara ) DoTo svara- khAvA. baDA svara- AvAja. a loud sound. prava0 173 kiNa. puM0 ( * ) bhAuDa paTabhatra. khaTamala A bug. utta0 36, 145 ( 866 ) pa. e. a0 ( na ) nAra; nA; nahi niSedha nakAra; nA; nahIM; niSedha. A negative; not; 30. nAyA0 1; 2; 5; ; 14; 15; 16; 18 bhaga0 1, 6, 2, 13, 7 26, 1 utta0 1, 14 sU0 11, 1, 201 gaI. strI0 (nadI) nahI. nadI. A river. nAyA0 1; ova0 38; jaM0 pa0 1 10; - kaccha na0 ( kaccha ) nahInI pAnI gIya chADI nadI ke najadIka kI ghanI jhADI. a dense thicket of trees in the vicinity of a river. nAyA* 1; u-ya. tri0 ( navata ) 80, neSu. 60: natre. 90; ninety. sattAue joyaesae avAhAe aMtare paraNate "" bhaga0 14, 80 jaM0 pa0 6, 125; u-ya na0 ( niyuta ) 84 sAtha niyutAMga prabhAlu hAla vizeSa. 84lakSa niyutAMga pramANa kAla vizeSa. A period of time measuring 84 laes of Niyutangas, ThA0 2, 4, bhaga0 25, 5; ucca (yaM) ga. na0 ( niyutAGga ) 84 sAma * pRSTha foot-note (*) p. 15th. [ rAulI DhegiyAlaga. puM0 (DheNiyakAlaka) pakSi vizeSa; deva vizeSa pakSA vizeSa; moranI; mayurI. A particular kind of bird resembling a pea - hen, parAha0 1 1: deziyAliyA. zrI0 (dezikAlikA) pakSiH deza vizeSa. moranI; mayurI A kind of bird; a bird resembling a pea hen. aNutta0 3, 1; Dhola. puM0 ( * ) 8. UMTa A camel jaM0pa0 ayuta pramANu adya vizeSa. 84 lakSa ayuta pramANa kAla vizeSa. A period of time measuring 84 lacs of Ayuctas. ThA0 2, 4; bhaga025, 5; ui. bI0 ( navAte ) nepuM 80. navve 0. Ninety; 90. jaM0 pa0 bhaga0 20, 5 ula. puM0 ( nakula ) nosI. nevalA; nakula. A weasel. nAyA0 8 16 panna0 1; uvA0 2, 65; bhaga0 15, 1, ( 2 ) na0 vAdya vizeSa. vAdya vizeSa. a particular kind of musical instrument rAya0 88; (3) puM0 pAegannano hI 5resa; sAthI nAnA A. pANDu rAjA kA putra pAMca pANr3avoM meM se saba se choTA bhAI one of the five sons of the king Pandu, so named. nAyA0 16; gaDalI. strI. ( nakulI ) sarpane vaza karavAnI vidyA. sarpa ko vaza karane kI vidyA. The art of charming serpents. jIvA * 1; kaSpa 0 215 nI phruTanoTa (*) dekho pRSTha nambara 15 kI phuTanoTa ( * ). Vide For Private Personal Use Only Page #909 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eM] ( 87 ) [NaMda NaM. a. ( * ) 441; yA rAsa- ___ strI0 te 265mA sanAra manuSya. usa // 2 35 me 206. vAkyAlaMkAra; vAkya aMtaradvIpameM rahanevAlA manuSya. a person ke alaMkAra rUpa eka zabda. A particle residing in the above island. used as an expletive. " te NaM pana0 1; kAleNaM teNaM samaye NaM " nAyA.1; aNujo. | NaMda. puM0 ( nanda) sabha6. samRddha. Pros6; bhaga0 1, 1, 5, 2; 6, 5; dasa* 5, 1, perous. " jaya jaya gaMdA " kappa. 13, 6, 11; vava0 1, 22, jaM. 5. veya. 5, 108; nAyA0 1; (2) 2017 nagarInA 1, 37, pana. 1; namaNIyA2 nAmatI zeDa. rAjagRhI nagarI eMgara. pu. ( * ) dhara; pAene 24 // kA naMdanamanIyAra nAmakA seTha. uame of 2sayAna 24 sAMsa. laMgara; jahAja u merchant of the town of ko rokane kI sAMkala Adi. Anchor Rajagrihi, also styled Nanda. vivA. 6 namaniyara. nAyA. 13; (3) maMgala. na0 ( lAgala ) 3. hala. A tIrthakarane prathama bhikSA ApanAra. 11 plough. paraha. 1, 12 tIrthakara ko prathama bhikSA dene vAlA. maine NaMgalaI. strI0 ( nAlakI ) se nAmanI meM of the person who first gave sAdhAraNa pArapati. isa nAma kI eka alins to the 11th Tirthankara. sAdhAraNa vanaspati. A sort of vege. sama* 50 232; (4) yAvatI utsapi. table containing infinite lives. lImA 2 prathama pAsura. zrAgAmI panna. 1; bhaga0 23, 5; utsarpiNI meM hone vAlA prathama vAsudeva. ths NaMgalizra-ya. puM0 ( lAGgalika ) sonAnA / first would-be Vasudeva in hala hAthamAM laI svArImAM Agala cAlanAra the coming Utsarpini, sama0 (5) subhaTTa. suvarNa kA hala hAthameM lekara savArI meM ge| gata soDhArnu mAsana. eka jAti kA Age calanevAlA subhaTTa. A.warrior who lohe kA prAsana. & sort of iron seat. moves in the van of a proces. nAyA01; (6) sAtamA sonu me vimAna sion with a golden plough in -enI sthita 15 sAgare emanI che, e devatA the hand. jaM. 503, 67, kappa. ova. pandara pakhavADIe zvAsocchavAsa le che, ane 32, 3, 67 52 2 varSe kssu5| 35 . sAtaveM deva. NaMgoliya. puM0 ( lAGgolika ) sAMkhi loka kA eka vimAna-usakI sthiti 15 nAmane aMtarIpa 51 aMtarIpamAno sAgaropama kI hotI hai, ye devatA 15 pakSa meM me. lAMgulika nAma kA aMtaradvIpa; 56 zvAsochvAsa lete haiM; aura unheM 15000 varSoM aMtaradvIpa meM se eka Name of one meM kSudhA lagatI hai. a heavenly abode of the 56 Antara Dvipas of the 7th Devaloka the gods ( islands). ThA0 4, 2; ( 2 ) puM0 in which live for 15 Sagaro. * tuma 4 na.12 15 nI puTanoTa () dekho pRSTa nambara 15 kI phuTanoTa (*) Vide foo-note (*) p. 15th. Vol u/113 Page #910 -------------------------------------------------------------------------- ________________ data ] pamas, breathe once in fifteen fortnights and feel hungry once in 15000 years, sama0 15; (7) bAra jAtanA vAjI Mtrane sAthe zabda 12ve te. bAraha jAti ke vAjitroM kA eka sAtha zabda karanA. a sound produced by | playing upon twelve kinds of musical instruments at once. paMcA 7, 16; ( 8 ) 20 bhAra. isa nAma kA eka rAjakumAra. naiye of a royal prince. nAyA0 8; ( 6 ) paDavA, chaDa ane agIyArasa e traNa tithinuM nAma. phlue yaMdA " 6. pratipadA SaSTi aura gyArasa ina tIna tithiyoM kA nAma dekho " gaMdA " zabda a term denoting the first, sixth & eleventh days of a fortnight. vide. 'vRMdA' jaM0 pa0 ( 868 ) " [ gaMdaNa ke samAna hI hai. Name of a heavenly abode in the 7th Devaloka similar to 66 dakaMta " in point of duration of the life of its gods etc. sama0 15; daga. puM0 ( nandaka ) se nAmanI trAsu hevanI talavAra isa nAmakI kRSNa vAsudeva kI talavAra. Name of the sword of Krisna Vasudeva para60 1 4; dajjhaya. puM0 (nandadhvaja) sAtamA unu vimAna, yonI sthiti vagere ' vimAna pramANe che. sAtaveM devaloka kA eka vimAna, usakI sthiti ityAdi data vimAna ke samAna hai. A heavenly abode of the seventh Devaloka similar to " yAMdakaMta " in the duration of the life of its gods etc. sama0 15; dakaMta ' gaMdakaMta. puM0 ( nandakanta ) sAtamAM hevanu | gaMdaNa. puM0 (nandana) samRddhi, samRddhi. Proseka vimAna ke jenI sthiti 15sAgarepamanI che; enA devatA 15. pakhava DIe zvAseAzrvAsa le che. ene 15000 vaSa~ sudhA lAge che. sAtaveM devaloka kA eka vimAna kiM jisakI sthiti 15 sAgaropamakI hotI hai usake devatA 15 pakSa meM zvAsocchvAsa lete haiM aura unheM 15000 varSa meM kSudhA lagatI hai. Name of a heavenly abode of the 7th Devaloka the gods in which live for fifteen Sagaropainas, breathe once in 15 fortnights and feel hungry once in 15000 years. sama0 15: gaMdakUDa. puM0 ( nandakUTa) sAtamAM vo perity; wealth. naMdI 0 ( 2 ) putra. putra; laDakA. 8 son paraha0 1 1 ( 3 ) bharatakSetranA sAtabhA heva bharata kSetra ke sAtaveM baladeva kA nAma, the 7th Baladeva of Bharata ksetra.pratra0 12253 sama0 disibhAe gaMdaNanAmaM ceie hoTathA " bhaga0 3, 1; ( 4 ) meparyaMta uparanaM hetra tAne khAnu vana. meru parvata para kA devatAoMke krIDA karanekA vana. the forest of sport for gods on the Meru inountain. vasu vA gaMdaNa mAhu seThaM " sU0 1 ( 5 ) nAtha svAminA pUrva bhava. mali nAtha svAmI kA pUrva bhava. the previous birth of Mallinatha Svami. sama0 ( 6 ) bhoDAyA nagarInI zraddhAranuM udyAna. mokAyA nagarI ke bAhira kA udyAna. 6, 18 ThA0 2, 3; ma eka vimAna enI sthiti vagere gundakanta vimAna pramANe che. sAtaveM devaloka kA eka vimAna; usakI sthiti ityAdi NaMdakaMta vimAna "" For Private Personal Use Only F 6 Page #911 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NaMdaNakUDa] ( 88 ) [NaMdavaddhiNI the garden outside the city __ samAna. similar to, equal to Nanof Mokaya. " tIseNaM moyAe naya- danavana. nAyA. 5; rIe bahiyA uttara puracchime" -kara. | paMdaNavana. na. (nandanavana) / " yaMdaNatri0 ( -kara ) A 12 / 2; samRddhi vaNa" 206. dekho " NaMdaNavaNa " zabda. 42nAra. AnaMda karanevAlA; samRddhi karanevAlA. Vide " NaMdaNavaNa" jaM. 50 5, 120 (one) that delights; (one) that | nAyA. 5; makes prosperous. pagaha. 1, 4 / NaMdappabha. puM0 ( nandaprabha) sAtabhA lona gaMdaNakUDa. puM. ( nandanakUTa ) nana bnnaa| eka vimAna, enA devatA 15 pakhavADIe nayamAMnu. me naMdanavana ke nau zikharA / zvAsozvAsa le che, ane 1000 varSe meM se eka, One of the nine sum- bhUma dANe . sAtaveM devaloka kA eka inits of Nandavavana. 94. 400; vimAna, usake devatA 15 pakSa meM zvAsochavAsa gaMdaNamadaH puM0 ( nandanabhadra ) bhA24 gotra lete haiM aura unheM 15000 varSa meM sudhA sAya saMbhUtiviyanA pdd'e| zi05. mATharasa lagatI hai. A heavenly abode of gotra ke Arya saMbhUti vijaya ke pahije ziSya. the 7th Devaloka, the gods The first disciple of Arya in which breathe once in 15 Sambbuti Vijaya of Matha. fortnights and feel hungry rasa family-origin. ka-pa. 8; once in 15000 years. sama. 15; gaMdaNavaNa. na. ( nandanavana ) bhInI maMdamaNiyAra. puM. (naMdamaNikAra) me nAmanA sapATIthI pAMcaso yojana uMce meru parvata | meM ze:-sA2. isa nAma kA eka seTha 12 gAvasame 41. jamIna ke tala se / sAhUkAra. Name of a merchant. pAMcasI yojana para merU parvata ke Upara kA | nAyA. 13; eka bana. A forest on Meru | NaMdamANa. tri. ( nandat ) susamAgavato. sukha mount 500 Yojanas above bhogatA huA. Rejoicing. taMdu. the level of the plitin. "dA | gaMdalessa. puM0 (nandalazya) sAtamA he rnu NaMdaNa vaNA" ThA0 2, 3; nAyA. 3; jaM. me vimAna-vAre bhATename! "NaMdakaMta" pa. bhaga011,6; 20.6 aMta0 1,1:51; za: sAtaveM devaloma kA eka vimAna-vizeSa (2) vijalapura nagaranI pAsenuM udyAna khulAse ke liye dekho " NaMdakata'' zabda. vijaya nagara ke nikaTa kA udyAna. a gar. A heavenly abode of the 7th den in the vicinity of the Devaloka. For further inform town of Vijayapura. vivA0 2, 4; ation vide "NaMdakaMta" sama. 15; -kUDa. tri. (-kUTa) nahananA 11 raNadavaraNa. puM0 (nandavaNa ) sAtamA hAmAnu dUrabhAnu paDe zimara. naMdanavana ke | me vimAna. sAtaveM devaloka kA vimAna. nau kUTa meM se pAilA kUTa zikhara. the 1st A heavenly abode of the 7tli of the nine summits of Nan. | Devaloka. sama0 15; danavana. jaM. pa. -pagAsa. tri. davaddhiNI. strI. (nandavardvinI) pUrva dizAnA ( -prakAza ) namanapana samAna, nandanavana | ruya 5 352 sanArI mAmAMnI yAthI Page #912 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaMdasiMga ] hizA kumArI pUrva dizA ke rUcaka parvata ke Upara basane vAlI zraThameM se cauthI dizAkumArI. The fourth of the eight Disakumaris residing on the Ruchaka mountain in the east. jaM0 pa0 " 66 dasiMga. puM0 ( nandazRMga ) sAtamAM hevasAunu e ka vimAna; jIe saMdakaMta 28. sAtaveM devaloka kA eka vimAna; dekho " NaMdakaMta " zabda. A heavenly abode of the 7th Devaloka; vide dakaMta " sama0 15; dasiddha. puM0 ( nandasiddha ) sAtamAM he sonu eka vimAna; jIe " dakaMta 26. sAtaveM devaloka kA eka vimAna; dekho " NaMdakaMta zabda. A heavenly abode of the seventh Devaloka; vide dakaMta" sama0 15; 32 "" dA. strI0 (nandA ) po cha bhane abhIyArasa meM trANu tithInu nAma pratipadA, SaSTi aura gyArasa ina tIna tithiyoM kA nAma A term denoting the 1st 6th and 11th dates of a fortnight. ( 2 ) zItala nAthanI bhAtAnu nAma zItala nAtha kI mAtA kA nAma name of the mother of Sitalanatha. prava0322; sama0 ( 3 ) pUrva rUyaH parvatapara vasanArI sabhAMnI jI hizA kumArI pUrva rucaka parvata ke Upara basane vAlI ATha meM se dUsarI dizA kumArI the 2nd of the 8 Di. sakumaris residing on the Ruchaka munt in the east, jaM0 60 (4) ratikara parvata upara izAna IMdranI agramahiSInI rAjadhAnI ratikara parvata ke Upara izAna iMdra kI agramahiSI kA pAThajagara. the capital city of the r 'd [ dAkhAraNI principal queen of Isana Indra on the mount Ratikara. ThA04, 20 ( 2 ) aMjana paryaMta uparanI eka vAvanuM nAma ke je eka lAkha jojananI lAMkhI pahelI ate 10 lebhananI DI che. aMjana parvata ke Upara kI eka bAvar3I kA nAma ki jo eka lakSa yojana laMbI caur3I aura dasa yojana gaharI hai. name of a well on the mount Anjana having length and breadth of one lac Yojanas ( 600 ) and 10 Yojanas in depth. jIvA 0 3,4; ThA0 4, 2; nAyA0 1; nisI0 1, 1; aMta0 7, 1; ( 6 ) zreNi rAjanI rAzI zreNika rAjA kI eka rAnI. & queen of the king Srepika jaM0 pa05, 114; 123; nAyA0 1; MdApukkhAraNI. strI0 ( nandApuSkariNI ) merUthI vAyavya khuNe 50 rAjana upara bhadrasaath namAMnI yAra sADI meru se vAyavya kone meM 50 yojana para bhadrasAla bana kI cAra bAvar3I. The 4 wells in Bhadrasala forest at a distance of 50 Yojanas in the north-west of Meru. jaM0pa04, 103; nAyA0 12; ( 2 ) sUryaMbhanA vanakhaMDamAMnA mahendradhvaja AgalanI eka vAva ke je 100 bhejana lAMkhI 20 jana paheAlI ane daza ojana DI che. sUryAbhake vanakhaMDa meM ke mahendradhvaja ke Age kI eka bAvar3I ki jo 100 yojana laMbI 50 yojana caur3I aura daza yojana gaharI hai. a well 100 Yojanas in length, 50 Yojanas in breadth and 10 Yojanas in depth in the vicinity of Mahendradhvaja in a forest of Suryabha. rAya0 157; (rU ) rApA nagarInI bahAranI eka bAvaDInu For Private Personal Use Only Page #913 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naturafruit] nAma caMpA nagarI ke bAhara kI eka bAvar3I kA nAma, name of a well outside the town named Champa. nAyA0 2; dApokkhariNI. strI0 ( nandApuSkariNI ) bho" dApukkhariNI " 26. dekho jiaryrafriNI " zabda Vide gaMdA pukkhariNI nAyA0 13; dAvatta. puM0 ( nandAvarta ) pAMthabhAM vasohanA chandranA vibhAnano vyavasthApaka devatA. pAMcaveM devalokake iMdrake vimAnakA vyavasthApaka devatA. The deity in charge of the heavenly abode of the Indra of the 5th Devaloka. jaM0 pa0 4; (2) sAtamA devalAkanu eka vimAna; enI sthiti 15 sAgarApamanI che; e paMdara pakhavADIe zvAsozvAsa le che; ene 15000 varSe bhUkha lAgeche. sAtaveM devalokakA eka vimAna. isa kI sthiti 15 sAgaropama kI hai. yahAM ke devatA 15 pakSa se zvAsocchavAsa lete haiM va 15000 varSa meM unheM bhUkha lagatI hai. name of a heavenly abode of the 7th Devaloka similar to Nandakanta in the matter of life of its gods etc. sama0 15; ( 3 ) navA vA sAthIyo ko kone vAlA sAthiyA. & kind of auspicious mark with nine angles. jaM0 pa05, 122; rAya0 panna0 ( 4 ) yAra indriya vAle vizeSa cAra iMdriya vAlA jIva vizeSa. a kind of four-sensed sentient being. jIvA0 1; di. puM0 ( nandi- nandanaM nandiH, nandanti prANino'nenAsmin veti nAndaH ) mAnaM; pro. AnandaH pramoda. Joy; rejoicing. ThA05, 2; AyA0 1, 3, 2, 3; nAyA0 1; 66 16 ( 601 ) [ di ( 3 ) gaurA mohanIya bha gauNa mohanIya karma. secondary or subordinate Mohaniya karmas. sama0 51; (4) rAtrInI samuhAya bAraha prakArake vAjitroMkA samudAya. & collection or set of twelve kinds of musi cal instruments. rAya 0114; utta0 11, 17; (5) kheDa tanuM jhADa. eka jAti kA vRkSa. & kind of tree. nAyA0 1 (6) me nAmano dvIpa bhane samudra. isa nAma kA eka dvIpa aura eka samudra name of an island; also of an ocean. panna0 15; -- gara. tri0 ( -kara ) vRddhi DaranA2. vRddhi karanevAlA ( one ) that causes prosperity. nAyA 0 1 - ghosa. puM0 ( -ghosa ) yAra aranAMnI savA bAraha prakAra ke vArjitroM kI zrAvAja. a sound produced by playing upon twelve kinds of musical instruments at once. jaM0 pa0 5,116; rAya 0 114; ( 2 ) nandinA devI vA nAra. naMdI ke samAna AvAja karane vAlA. (one ) who produces the above kind of sound. zrova 0 30 ; taMdu0 -- curAga. puM0 ( cUrNaka ) amuka dravyanA sayeAgathI banAveluM cU amuka dravyake saMyoga se banAyA huA cUrNa. powder prepared by mixing together particular ingredients. sUrya 0 1, 4, 2, 6, rAya. puM0 ( - rAga ) samRddhithI utpannazrayesa DarSA. samRddhi se utpanna harSa. joy arising from prosperity. bhaga0 2. 5.; - ssara. puM0 ( svara ) pyAra prahAranA pAtrAno savA bAraha prakAra ke vAjiMtroM chorus of sound kI AvAja. For Private Personal Use Only Page #914 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dizravatta ] produced by 12 kinds of musical instruments. ( 602 ) 3, taMdu0 rAya0 114; dipravatta puM0 ( nandyAvarta ) navAvAsa sAthI mo. nau kone vAlA sAthiyA An auspicious mark with nine angles zrava* jaM0 pa0 5, 118; ( 2 ) pathamA sonA dranuM vimAna. pAMcaveM devaloka ke iMdra kA vimAna. the heavenly car of the Indra of | the 5th Devaloka. zrova 25; dighosA. strI0 (naMdighoSA ) thagita prabhAra devatAnI ghaMTA thaNita kumAra devatA kA ghaMTA. The bell of the deity named Thopita Kumara. jaM0 pa0 dija na0 ( naMdeya ) sthavira Arya zrI nImasena uddega yAMya . sthAvara Arya rohaNa se nikalA huA uddehagaNa kA pAMcavAMkula. The 5th family off shoot of Uddehagapa originat | ing from Sthavira Aryaro hana. kappa0 8; dijamANa. tri0 ( manyamAna ) samRddhi vadhA rato. samRddhi baDhatA huA. Causing growth or advance in prosperi ty. zrova 0 diNIpiya puM0 ( naMdinIpitR ) savarthI nagarIne rahevAzI e nAmane gAthApita. sAvarthI nagarI kA rahanevAlA isa nAmakA gAthApati. Name of a Gathapati (merchant)residing in the town of Savarthi. 'tatthaM sAvatthIe gAMdiNI piyA grAmaM gAhAvaI' uvA0 6, 268 saMdipura na0 ( nandipura ) zAsi hezanI zadhAnI. zANDila deza kA pATanagara. The capital of the country called SAndils. prava0 1603; jIvA diphala na0 ( naMdiphala ) me nAmanuM vRkSa. isa nAma kA vRkSa. Name of a tree. nAya 0 5; ( 2 ) menuM pratipAdana nAra jJAtA sUtra zrIunu adhyayana isakA prati pAdana karanevAlA jJAtA sUtra kA tIsarA adhyayana the 3rd chapter of Jnatasutra describing the above. nAyA0 1; dimitta pu0 ( naMdimitra ) mahinAtha sAthai dIkSA senAra nahibhitra kumAra malinAtha ke sAtha dIkSA lenevAlA naMdimitra kumAra. Nandimitra prince or a young boy who took Diksa (entered the order of monks) along with Mallilnatha. nAyA08; dimuiMga na0 ( nandimRdaMga ) anu vAtri eka prakAra kA vArjitra A sort of musical instrument. rAya * dimuha puM- ( nandimukha ) ye yAMgalI prabhANu zarIradhArI pakSI vizeSa do uMgaliyoM ke pramANa kA zarIradhArI pakSI vizeSa. A kind of bird with a body of the size of two fingers. paradda 0 1, 1; ova0 jaM0 pa0 [ saMdiyAvata diyA. strI0 ( nanditA ) naMhitA nAmanI gAMdhAra grAmanI pahelI bhUrchanA. naMditA nAma kI gAMdhAra grAma kI prathama mUrchanA. The primary tune of the Gandhara pitch in music. ThA0 7, 1; diyAvatta. puM0 ( nandyAvarta ) navA sIo natra kAne vAlA sAthiyA Au auspicious mark with nine angles. jIvA0 3, 3; rAya0 (2) zrahmahevana dranu bhusArI vimAna brahma devaloka ke indra kA vimAna. the heavenly For Private Personal Use Only Page #915 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Nadikkha ] (603 ) [dissara car of the Indra of Brahma parvata ke Upara kI eka bAvaDI. A. well on Devaloka. ThA0 8, 1; (2) medriyaH / the western Aijana. mount. vAsAvavizeSa. do iMdriya vAlA jIva vizeSa. jIvA. 3, 4, a kind of two sensed sentient | NadiseNa. puM0 ( nandiSeNa ) bhyu| nagarInA being. panna. 1; (4) 5 ane mahA- hama rAnA 12nu nAma. mathurA nagarI ke ghoSa nasatuM nAma. ghoSa aura mahA. dAma rAjA ke kuMvara kA nAma. Name of ghoSa indra ke lokapAla kA nAma. name of the son of the king Dama of the protector of the quarters the town of Mathura. ThA0 1; (2) owing allegiance to the Indras gautamanA putra; navinatI ziya. gautama named Ghosa and Mahaghosa. kA putra, nandivana kA ziSya. a son of ThA0 4, 1; Gautama and disciple of NaneMdirukkha. puM. (naMndivRkSa-vRtvAsAM bhUmiH / divardhana. taMdu tiSTatIti ) pApo; me tanu . | NaMdisaNA. strI0 ( nadiSeNA) pUrva mana pIpala; eka prakAra kA vRkSa. A kind of 5 852nI se vAyatuM nAma. pUrva aMjana tree; the Pipala tree, ficus parvata ke Upara kI eka bAvaDI kA nAma. religiosa. prova. jIvA0 bhaga0 22, 3; Name of a well on the eastern panna. 1; sama0pa0 233; Anjana mount. jotrA0 3, 4; (2) NaMdipaddhaNa. puM0 ( nandivana ) nAmanA pUrva rUcaka parvata upara rahenArI dizAkumArI. me 2|bhaa2. isa nAma kA eka rAjakumAra. pUrva rucaka parvata ke Upara rahane vAlI dizAA prince of this name. vivA0 6; kamArI. the Disakumari residing eMdivaDaNA. strI. ( nandivarddhanA) 0 on the eastero Rachaka mount. parvata uparanI eka vAvaDI je eka lAkha ] ___ain. ThA08 rAnI sabhI pahAr3I sana sananI padiseNiyA. strI. ( nandiSeNikA ) zreNi aMjana parvata ke Ura kI eka bAvaDI zanI 24ii ne yi 42 matAkA nAma; jo eka lakSa yojana laMbI cauDI hai | dazA sUtranA sAtamAM varganA cothA adhyayana aura daza yojana gaharI hai Name of a bhAM che. zreNika rAjA kI rAnI ki jisakA well on the mount Anjana, one adhikAra aMtagaDadazA sUtra ke sAtaveM varga lac of Yojanas in length and ke cauthe adhyayana meM hai. The queen of breadth and ten Yojunas in the king Srenika mentioned in depth. jIvA. 3, 4, ThA. 4, 2: (2) the 4th chapter of the 7th rUcaka parvata uparanI eka dizA kumArI section of Antagadadasa rucaka parvata ke Upara kI eka dizA-kumArA. Satra. aMta* 7, 4; & Disakumari on the mountain | NaMdissara. puM0 ( nandIzvara ) mAThamAnI . Ruchaka. ThA0 8 jaM. pa. 5, 114 / zvara nAmanA dI5. AThavAM naMdIzvara nAma kA NaMdisaNA. strI ( nadiSeNA ) pazcima mana dvApa. Name of the 8th island or 5 352nI me . pazrima aMjana | continent named Nandisvara. To Page #916 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dissarA ] 4, 21 - dI. puM0 (- dvIpa) nanhIzvara nAmaneo hama dvIpa nandazvira nAma kA AThavAM dvIpa. the 8th island or continent named Nandisvara. bhaMga* 20, 6; dissarA strI0 ( nandisvarA ) vAyubhAra hevatAnI ghaMTA vAyukumAra devatA kA ghaMTA. The bell of the deity named Vayukumara. jaM0 pa0 dI. strI0 ( naMdI ) bhukho dekho yadi " zabda Vide " maMdi jIvA0 3, 4 - curAga na0 (-cUrNa "3 ka) luge / " yadicuraNaga dicurAga " zabda vide 26. dekho maMdira 39 ( 604 ) L: di " 6. 66 d. ga sUrya 1, 4, 2, 6, gaMdI sara. puM0 ( nandIzvara ) bhukhe| "yadissara " zaha dekho dissara " zabda Vide (i maMdira nAyA0ya; jaM0 pa05, 117; gaMdI muha. puM0 ( nandimukha ) pakSi vizeSa. pakSI vizeSa. A kind of bird parAi * 1,1; - dIva. puM0 (- dvIpa) bhumo po 26. dekho Upara kA zabda. vide above. nAyA0 ; dAsaravara. puM0 ( nandIzvaravara ) me nAmo dvIpa isa nAma kA eka dvIpa. Name of an island. ThA0 4, 2; 7; jIvA0 3; gaMdIsaravaroda. puM0 (nandIzvaravazeda) meM nAmA samudra isa nAma kA eka samudra. Name of an ocean. jIvA0 3; gaMduttara. puM0 ( nandottara) bhavana patinA caMdranA rthn| vyadhipati, bhavana pati ke iMdra ke ratha kA adhipati. The person in charge of the chariot of the Indra of Bhavanapati gods. ThA05, 1; duttarA . strI0 (nandosarA ) rati2 paryaMta uparana IzAnendranI agnamahISInI rAjadhAnI, ratikara parvata ke Upara kI izAna IMdra kI For Private [duttarAvarDisaga agramahiSI kA pATanagara. The capital of the principal queen of Isana Indra, on the mount Ratikara. jIvA0 3; ( 2 ) pUrva saMpata 52nI ye pAvaDInu nAma pUrva aMjana parvata ke Upara kI bAvar3I kA nAma, name of & well on the eastern Anjana mount. ThA0 4, 2; jIvA0 3; ( 3 ) mandara paryaMtanA rikrUTa upara vasanArI dizA ubhArI mAnI the. mandara parvata ke Upara riSTa zikhara para rahanevAlI dizA kumAriyoM meM se eka. one of the Disakumaris residing on the summit Rista of the Mandara mount. jaM0pa05, 114; (4) pUrva dizAnA rUcaka pava ta uparanI eka dizA ubhArI. pUrva dizA ke rucaka parvata Upara kI eka dizAkumArI. & Disakumari residing on the eastern Rucha ka mount jaM0pa0 ( 5 ) me nAmanI zreNika mahArAjanI rANI ke jene adhikAra aMtaga'sUtranA sAtamAM varSoMnA trIA akha yanamA che. isa nAma kI zreAreNaka mahArAjA kI rAnI ki jisakA varNana aMtagaDa sUtra ke sAtaveM varga ke tIsare adhyayana meM hai. a queen of the king Srenika, so named, who is mentioned in the 3rd chapter of the 7th sec. tion of Autagada Sutra. aMta* 7, 1; gaMduttarAvarDisaga. puM0 ( nandottarAvataMsaka ) sAtamA devalAkanuM eka vimAna; enI sthiti paMdara sAgare pamanI che e detA. paMdara pakha vADIe zvAsocchvAsa le che; ene 15000 vaSe kSudhA lAge che. sAtaveM devalokakA eka vimAna; usakI sthiti paMdraha sAgaropama kI hai; ye devatA paMdraha pacameM zvAsocchAvasa lete haiM; unheM Personal Use Only Page #917 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sacitra ardha-mAgadhI koSakA -Nakravatta-nakSatra.-- ( abhijina mArA 3 paNa / namiSaka 100 gAyanAmasmalmakAre. pUrvI mArapara kAvaDa. uttarAbhAdrapadara vidujara. spanI 1 pikharAyanAphula. adhinI 3 FCI arSavAba. mAna-bANa. ghoDA skara athavAva. paragA bhaga-yonI. AdI 1 nAcinIkopaLI. punarvasa 5 mAnA upa. puSya 3 hariNa mastaka. amlaSA 6 panAkA-vajA ruciranabindu macA bhAjapa pUrvA phAngunA 2 vadhamAna-marAbala. uttarAkAnI googa . .. . . EEEEEE: FOR bhAgela gaTa citrA aba pallya ka. svAti / adha pannyaka. vizArakhA rathanAo. anurAdhA vikasyuM phula. jyeSThA 3 rakhAlo. bhUla sa dAmaNI. pUrvApAThA ekAvalA hAra. unarApAThA A hAsna dana. hAsnanA cAna. baiThela siMha S OTALT. ANITA Page #918 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sacitra ardha-mAgadhI koSa uttarASADhA 3. - Nakravatta maMDala - nakSatra maMDala, vA. 9 6 ta 4 kula 8 mAMDalo 510 yojanamAM. abhi. da. For Private Personal Use Only a. murAdA D.V.TALSNIA. Page #919 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NaMdottarA ] (105 ) [pakvatta 15000 varSa meM kSudhA lagatI hai. A heavenly abode of the 7th Devaloka, the gods in which live for 15 Sagaropamas, breathe once in 15 fortnights and feel hungry once in 15000 years. sama0 15; NaMdottarA. strI0 ( naMdottarA ) yo NaMdusarA' | za6. dekho 'NaMduttarA' zabda. Vide. "zaMduttarA" jIvA0 3, 4; jaM. 50 eka. puM0 (*) nA; nasi. nAka; nAsikA. The nose. jIvA0 3, 3; aova0 38; vivA. 1, 1; Naka. pu. ( nakra ) me tano bha27. eka jAtikA magara. A kind of alligator. panna. 1; jIvA. 18 Nakkha. pu. (nakha ) nama. nakha; nAkhUna. A nail ou a finger or toe. zrova. 10; jIvA. 3, 3, sU. pa. 10, Nakkhatta. na. (nakSatra) niti mere 28 / nakSatra; AkAzamAM caMdra tathA sUryanA sAthe gAtakaranAra tithI devatAnI eka jAta (A badhA nakSatronA AkAra ane nAma citramAM zivasa). abhijita ityAdi 28 nakSatra; AkAzameM caMdra aura sUrya ke sAtha gatikaranevAla jyotiSI devatA kI eka jAti ( ina 28 nakSatroM ke prAkAra aura unake nAma citra meM batalAye gaye haiM ). Any of the 28 constellations such as Abhijita etc. a clgss of planetery deities mysociated in motion with the sun and moon (the shapes and names of these constellations are given in the picture). 9191 1, 58; bhaga015, 18, 7 jIvA03, 4; panna. 15; ova. 25, 40; aNujo. 131; 143; sama* 27, sU0 pa0 1.: 14; jaM0 pa0 7, 140; 146; -maMDala. puM. (-maNDala ) nakSatrAno mAzamAM yaasvAne raste; nakSatranA mAMDalA; azvinI Adi 28 nakSatre AkAzamAM je lAina upara phare che te lAinane nakSatra maMDala kahevAmAM Ave che. tevA nakSatranA mAMDalA 8 che jeTalA bhAgamAM sUryanA 1=3 mAMDalA che candanA 15 mAMDalA che eTalA bhAgamAM nakSatranA 8 mAMsA che. nakSatroM kA phirane kA mArga; nakSatra kA maNDala; azvinI prAdi 28 nakSatra prakAza meM jisa pradeza para phirate haiM usa pradeza ko nakSatra maNDala kahate haiM. aise nakSatra maNDala 8 haiM jitane pradeza meM sUrya ke 183 maNDala haiM aura candra ke 15. maNDala haiM utane hI pradeza meM nakSatra ke 8 maNDala haiM. the pathy on which the cons. tellations move; the region of the sky consisting of the paths of Abhijita and other coustellations 28 in number. There are such 8 orbits of the constellations and occupy as much regiou as is occupied by 183 circles described by the sun and 15 by the moon. jaM0pa07,146; -mAsa. puM0 (-mAsa ) nakSatra bhAsa: 28 nakSatra caMdramAM sAthe joga jeDIbe teTale 55ta. nakSatra mAsa; 28 nakSatra caMdrake sAtha yoga karaleM utanA samaya the Junar * guthe| puSTa na 12 1 nA 5-noTa (*) dekho iTa nambara 15 kI phuTanoTa (*) Vide foot-note (*) P. 15th. Vol. II/114. Page #920 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Nakha ] (606 ) [ Nagara - month; the time during which 26; sUya. 1, 6, 1; nAyA01; --iMda. puM. 28 constellations complete (-indra) bhe3. meru. the mount Meru. their conjunction with the sUya0 1, 6, 13; -rAya. pu. ( -rAja) moon. sama0 27 -vicaya. puM. / patanI ; bhe3 5 ta. parvata kA rAjA; (-vicaya-vicayanaM vicayaH nakSatrANAM vicayaH baDA parvata meru. king of mountains svarUpanirNayaH) nakSatranA 250.pane niya. i. e. Meru. ThA0 ; nakSatra ke svarUpakA nirNaya. determinaton Nagara. na. ( nagara-nAsmin karo'stIti of the form or nature of a nagaram ) 18 mAranA 42 2hita za2. constellation. sU0 50 1;-vimANa. 18 prakAra ke kara rahita zahara. A town na0 ( -vimAna ) nakSatra vibhAta. not subject to any of the 18 nakSatra kA vimAna. a celestial abode varieties of taxes. pana. 1; ThA0 2, of a constellation. ja. pa. 7, 170; 4; paNha. 1, 3; aNujo. 127; 131; -saMvacchara. pu. ( -saMvatsara ) / pAyA. 1, 6, 5, 164; veya. 1, 6; jaM. vakhatamAM savanakSatro sUryanI sAthe joga joDI pa. 3. 50; nAyA0 1, 2; 16 rahe teTale vakhata; 320 ahorAtra ane eka -prAvAsa. puM0 (-zrAvAsa) nagaranA ahorAtranA 6 7 bhAga karIe tevA 21 bhAga soDAnA yAbAsa-masa. nagara ke logoM kA pramANa nakSatra saMvatsa2. jitane samaya meM sarva bhAvApta-mahela. an urban mansion. nakSatra sUrya ke sAtha yoga joDakara rahata haiM sama0 --gAvI. strI. (-gau) za5renI gAyo. utanA samaya; 327 ahorAtra aura eka ahA- zahara kI gAyeM. an urban cow. "sarAtra ke 67 bhAga kareM esA 51 bhAga pramANa Na hA ya praNAhA ya Nagara gAvio " nakSatra saMvatsara the time taken by vivA0 2; -guttiya. puM0 (-guptika ) the sun to finish its round of nAra23 42nAra tA. nagara kA conjunction with all the cons. rakSaNa karane vAlA koTavAla. a protector tellations viz. 327 days and or guard of a town; a Kotwala. nights and 51/67 of a day and "tateNaM te Nagara guttiyA subhaI sasthavAhaM night. ThA0 5, 3; jaM. pa. 7, 151; kAlagayaM jANittA" vivA0 2; nAyA.18: sU0 pa0 10; pagaha. 1, 2; --gorUva. puM0 (-gorUpa) Nakha. puM0 ( nakha ) 14. nakha. A nail on nagaranA yogAya kore. nagara ke a finger. jaM. pa. -chayaNaga. na. caupAye-gAya baila ityAdi. urban (-chedanaka ) na 29 neyI . nakha cattle e. g. a cow, ox etc. haraNI; neyaNI. barber's instrument vivA0 2; -ghAya. puM0 (-ghAta) nagarane used in paring finger-nails. TanA2. nagara ko lUTane vAlA. one who nisI0 1.18% pillages a town. nAyA018; dvANa. gaga. puM0 (naga--gacchatIti gaH na gaH nagaH ) na0 ( -sthAna) nAnA 432. nagara ke pata. parvata. A mountain. " jahAse khaMDahara, TUTe phUTe makAna. ruined NagANaM pavare sumahaM maMdaro girI' utta0 11, | or devastated building in a Page #921 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gara] (107 ) [Naggaha city. kappa. 4, 88; -Nivase. puM. nagara kA rakSaNa karane vAlA; koTavAla. (-niveza) nagaramAM nivAsa 523 // te. protector or guard of a town; nagara meM nivAsa karanA. residence in a Kotwala. nisI. 4, 6-vasabha. town. sama0 72;-dAha. puM0 (-dAha) puM0 (-vRSabha) nagaranA pakSa. nagara ke zaharamA bhAga sAgakI te. zahara meM Aga baila. an urban ox. vivA0 2;--vaha. laganA. outbreak of fire in a city puM0 (-vadha ) nagaranA mAM mAsAne or town. jIvA0 2; -dhamma. pu. bhArI nAmi te. nagara ke sarva manuSyoM ko ( -dharma ) zaraneo mAyAra. zahara kA | mAra DAlanA. the massacre of the prAcAra. custom or usage of 4 | whole people of a town. "se city. ThA. 10; -niddhamaNa. na0 ( -ni- sucaI nagara vahe va sadde" sUya0 1, 5, dhamana ) ||2-shddenu pApa nAzavAnI 1, 183; bhAga; mA. nagara-zahara kA pAnI nikalane | NagarI. strI0 ( nagarI) nArI; purI. nagarI; kA mArga; gaTara; morI. an outlet for purI; baDA zahara. A city; a town. the water accumulating in a Ava0 nAyA0 16 city; a main gutter. bhaga0 3, 7, NagiNa. tri. (nagna ) nirimadI; nigraMtha. nAyA* 2: ---par3iyA. strI. (*) nagaranI niSparigrahI: nigraMtha. Possessionles: isii nagara kI pADI ( mahIzI ). In (monk ); nude in the sense of urban young buffalo. vivA0 2; not possessed of worldly --mANa. na0 (-mAna ) nagara pasApAnI effects. pAyA* 1, 6, 2, 184; vidhiH 724AmAMnA 45 bhI sA. nagara gagga. tri. (nagna ) 104; patra hita. digaM. basAne kI vidhiH 72 kalAoM meM se 45 vI bara; nagna. Naked; unclad. naMdI. kalA. the 45th of the 72 arts -bhAva. na0 (-bhAva ) nAj; sAdhuviz. the art of populating a 5. nagnatA; sAdhupana. state of being town. nAyA. 1; jaM. pa0 sama0-mArI. an ascetic; nakedness. "AUTO strI0 (-mArI ) nagaranA nA bharathI niggathANa naggabhAve muMDabhova" ThA. 1; thata kSaya; nagaranI aMdara marakI Ave che. nAyA. 16; nagara ke logoM kA mahAmArI se hotA huA Nagai. puM0 ( nagnajit ) dhAra (62) kSaya; nagara ke bhItara mahAmArI kA praveza dezanerAja. gaMdhAra ( kandahAra ) deza kA honA. havoc caused by plague rAjA. Name of a king of Kan. in a town; outbreak of plague dahara " namirAyA videhesu gaMdhAresu ya in a town. jIvA. 3: -rakkhiya. NagaI " utta0 18, 46; (2) me nAmanA puM0 (-rakSaka - nagaraM rakSati yaH sa nagara me kSatriya rAma. isa nAma ke eka kSatriya rakSakaH ) ||2nuN 2kSaya 42nA2 vAsa..| rAjarSi-saMnyAsI. name of a royal * nu| pRSTa 2052 15 nI 48 noTa () dekho pRSTha nambara 15 kI phuTanoTa (*). Vide foot-note (*) p. 15th. Page #922 -------------------------------------------------------------------------- ________________ goha ] saint belonging to the Ksatriya caste. ova0 38; gaggoda. puM0 ( nyagrodha) vanu . baDakA vRkSa. A banyan tree. jaM0pa07, 162; panna0 1; bhaga022,3;(2) vanA khAnu saMhArA. baDa ke AkAra kA saMThANa. a type of physical constitution resembling the shape of a banyan tree. bhaga0 24, 1; - parimaMDala. tri0 (-pari maNDala nyagrodhavatparimaMDalaM yasya sa tathA ) vaDanA jhADa jevA AkAra hAya jete te: nyagrodha parimaMDala sahArA pAsa. jisakA AkAra baDa ke vRkSa jaisA ho vaha; nyagrodha parimaMDala saMThANa vAlA (one) posses sed of a type of physical constitution rsembling banyan tree in shape. jaM0 7, 162; taMdu0 jIvA0 1; - varapAyava. puM0 (-varapAdapa-pAdairbhUmyantaravarti mUlavizeSaiH pivatIti ) vaDa; mhoTo 45 baDa; baDA baDa. a banyan tree; a large banyan tree. aMta0 1, 5, 1: eca. a0 ( naca ) nahi. nahIM. No; not. nAyA0 17; gazca na0 ( nRtya ) nAya te; nAtha nAcanA; nAca Dancing; a dance. ThA pana0 2: geiau. 11deg ( anzuffaz ) 24.4deg1-2ylazaya nahi te atyaMta atizaya nahIM vaha. Not excessive; short of excessive. sUya 0 2,, 24; varaNa. na 0 ( nartana ) nAya; nAya te. nAca; nAcanA. A dance ; act of dancing. zrava0 24; - sIlaya puM0 ( zIlaka ) nAthavAnA svabhAva vAle bhora nAcane ke svabhAva vAlA; mora. one given to ( 608 ) dancing; a peacock nAyA* 3; gaccA. saM0 kR0 a0 ( jJAtvA ) lagIne; sabha7. jAnakara; samajhakara Having sambaM known or understood. gaccA ahi ,, sU0 1, 2, 3, 15, 1, 1, 1, 20, AyA 0 1, 3, 1, 106; 1,3, 2, 114; utta0 1, 41, 2, 13; NaccAvizra - ya na0 ( nartita ) nayAva; Apa te nacAnA; hilAnA Act of causing to dance or move. 6; zrogha0 ni0 265; baccA sarANa. tri0 ( nAtyAsacca ) maDupAse nahi te bahuta nikaTa nahIM vaha. Not close to; not very near nAyA0 1: 14: bhaga0 1, 1; rAya 0 74; jaM0 pa0 5 122; NAnyaya. tri0 ( nartita ) nAyeta. nAcAhuzrA. Danced: ( one ) that has danc ed. nAyA- 1; NaTTa. na0 ( nATya ) nATya; nATaka; sAMgika, vAcika, AhAya ane sAtvika e cAra prakAranA abhinaya sAthe rasa ane bhAvanI abhivyakti purAvanAra nartana. nATya; nATaka; nAca; AMgika, vAcika, AhArya aura sAtvika ye cAra prakAra ke abhinaya sahita rasa va bhAva kI abhivyakti karAne vAlA nAca. A a dance accomdruna; a play; &; panied with the four kinds of represeutations viz. of move. inent, speech etc. which display various kinds of sentiments. nAyA 0 1 8; ova0 32; jaM0 pa0 7, 140; sU0 pa0 18; nisI0 12, 32, ThA0 4, 4; ( 2 ) nAyalA nATa saMsbhadhI vijJAna. nATaya kalA; nATaka ke saMbaMdha kA vijJAna. dramaturgy. zrova0 sama0 33; NIya. puM0 ( - anIka ) nATaka A pa0 For Private Personal Use Only [Da 66 zranAra Page #923 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Nahaga] mANasAnA samUha. nATyakAroM kA samUha. pAmela cha renuM te. jisakA teja-prakAza naSTa a group of actors or draina. hogayA hai vaha. ( one ) whose lustre tists. ja. pa. 5, 115bhaga. or brightness is destroyed; 14, 6-vihi. puM0 (-vidhi)nAyasA; lack-lustre. bhaga0 15, 1; -maiya. noTa 421||n vidhi-rIti. nATyakalA; tri0 (-matika ) nAza pAmera che bhudhi nATaka karane kI vidhi-rIti. the nI. naSTa buddhi vAlA. ( one ) art of dramatic representation. whose intellect is destroyed; bhaga0 11, 1; jIvA0 3; jaM0 50 5, 121; / bluck head. nAyA. 16, 17, gaTTaga. tri. (nartaka ) nRtya 4212. nRtya karane -raja. tri. (rajas-naSTaM sarvathA'dRzyIvAlA. A dancer. ova. bhUtaM rajo yatra sa tathA ) 24 . raja NahamAla. puM0 ( nakta mAla ) vRkSa vizeSa. vRkSa / rAhata; svaccha. clean; free from dust vizeSa. A particular kind of tree. orpassion.jIvA03;-raya tri.(-rajas) jIvA0 3, 3: jaM0 50 1, 14; me B5 2.6. dekho Upara kA zabda. gadramAlaa-ya. paM. (natyamAlaya) paitAdhya vide above. jaM. 105,113 -sarANa. patanI khaDaprapAta guphAno svAmI-devatA. tri. (-saMjJa ) mananI prativA; na vaitAnya parvata kI khaNDaprapAta guhA kA svAmI. saMsA nAza pAme chete. mana kI bhrAMtivAlA; devatA. The presiding deity of naSTa saMjJA vAlA. deluded in the cave Khanda Prapata of niind; ( one ) whose intelli. the Vaitadhya mount. ThA0 2, 3; gence has faded away. nAyA. 16; Navatthu. na. ( nATyavastu) nAya, nATa.j 17 -suiya. paM.0 (- tika) ataretI pratipAdana 42nA2 zAstra; 26 paapshrutmaaNnu| nAza pAmI che e; zAstra azAstrane vi 4. nAca, nATaka Adi kA pratipAdana karane | yAra 42yAne azata. jisakI zruti naSTa hogaI vAlA zAstra; 26 pApazruta meM se eka. One hai aisA; zAstra azAstra kA vicAra karane ko of the 29 Papa Srutas (secular azakta. (one) incapable of distinsciences) viz. the science of guishing between true and dramatic representation. pAha. / false scriptures. nAyA. 1; 17: | NavaMta. puM0 (naSTavat ) DArA 269 gaha tri. ( naSTa ) nAza pAme; naSTa thayesa. bhuta. ahorAtra kA 26 vAM muhUrta. The nAza pAyA huzrA; naSTa. Destroyed. | 26th Muhurta of a day and " gaddasappaha sabbhAve" sUya. 1, 3, 3, 10; night. sama* 30; nAyA0 10 13; jIvA0 3, 4; rAya0 27: NaDa. puM0 strI0 ( naTa) ra 5 42nA2nI meM bhaga* 15, 1; (2) rAtadivasatuM 17 / gata; naTa. nATaka karanevAlA; naTa. An bhuta. rAtra dina kA 17 vA muhUrta. the | actor in a drama. ova* jaM0pa0 2, 17th Muhurta of a day and 24; ThA0 6; -khAitA. strI. (-khAAdatA night. jaM. 50 5, 121; sama. 30 ~ narasyeva saMvegavikaladharmakathAkaraNA--teya. tri. (-tejas ) -prAza na pArjitabhojanAdInAM khAditaM bhakSaNaM yasyAM pA Page #924 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eDizraya ] naTakhAditA ) : latanI avalyA; nATa znI bhAI dharmazUnya myArIne aavi| bhAvavI te eka prakAra kI pravrajyA; nATaka ke samAna dharmazUnya kathA kara ke AjIvikA calAnA. a sort of asceticism, earning one's bread by empty talk like that of an actor in a drama, devoid of true religion. ThA0 4, 4; -- pecchA. strI0 ( - prekSA ) naTane ledhuM naTa ko dekhanA. seeing a Nata-a dancer jaM0 pa0 2, 24; Dizra-ya. tri0 ( ) pIDita pIDita, Afflicted; distressed. nAyA0 6: gAMdA. strI0 ( nanAnTa ) naha; patinI kalena. nAMda; pati kI bahina. A husband's sister. bhaga0 12, 2; ( 310 ) * garaNata. a0 ( nA'nyatra ) bhugbho 'paNNattha' 26. dekho "yA rAgAttha zabda. Vide 33 "gaNarAyaNastha 31 nAyA0 6; parApattha. a0 ( nAnyatra ) bheTasu vizeSa; nahi te nahi pazu bheTa itanA vizeSaH ye nahIM ki vaha nahIM parantu itanA So much in particular; not this or that but this much. ova0 38; nAyA 0 1 2; 18; bhaga0 3, 2, 6, 5, 16, 3; dasA0 7, 1; garaNahA. a0 ( nAnyathA ) zrIlarIte naha anyarIti se nahIM. Not otherwise. | padma0 1; hAvAda. puM0 ( nAnyathAvAdin ) anyathA vAhi nahi. anyathA vAdI nahIM. (One) who deos not speak or . believe otherwise nAyA0 2; rAta. tri0 ( nava ) nabhena. jhukA huA. Bent; bowed down. sU0 pa0 20; (2) puM0 nata nAme eka vimAna; enI sthiti 19 sAgaropamanI che; e devatA sADA nava mahine zvAseAzvAsa le che . ene 16000 varSe kSa lAge che. nata nAma kA vimAna; usakI sthiti 16 sAgaropama kI hai; ye devatA // mAsa meM zvAsocchvAsa lete haiM aura unheM 16000 varSameM kSutrA lagatI hai. name of a heaven ly abode, the gods in which live for 19 Sagaropamnas, breathe once in nine and half months and feel hungry once in 19000 years. sama0 16; gata na0 (nakka ) rAtri rAtri . A night. caM0 10 101 [ taI rAtizrA. strI0 ( naptRkA ) hIrAnI hIDarI khate hIurInI homarI putra kI putrI aura putrI kI putrI Agrand-daughter. vivA0 3; tujhA. strI0 ( naptRkA ) / "timrA " 6. dekho " yattizrA zabda. Vide "NattizrA" vivA0 3 - vaha puM0 ( vara ) paiAtrIne vara; dIkarInI dIkarIne ghI. pautrIkA pati putrI kI putrI kA dhanI. a grand-daughter's husband. bivA0 19 3; tuhaNI. strI0 (naptRkinI ) hIrAnA hI rA De hI rInA hIurAnI bahu putra ke putra kI athavA putrI ke putra kI strI Wife of a grandson vivA0 3; gattaI. strI0 ( naptRkI ) hI 2 hIrInI * yo pRSTha nabhya2 15 nI puTanoTa (*) dekho pRSTha nambara 15 kI phuTanoTa ( * ). Vide foot-note (*) p. 15th. For Private Personal Use Only Page #925 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NantuNi] ( 611 ) [NapuMsaga aN. putra vA putrI kI putrI. A grand | baila ityAdi kA AvAja. Bellowing as daughter. vivA0 3, that of an ox etc. nAyA. 1: NantuNizra. puM0 ( naptRka) putrano putrapautra. Naddha. tri. (naddha) mAyasa. baMdhA huzrA. putra kA putra. pAtra. A son's son; a Bound tied as grandson. dasa. 7, 183 NapuMsaga. na. (napuMsaka) ghusa nAma: NantuNizrA-yA. strI. ( naptRkA ) hI 535 nahi tama strI pAra nahi. napuMsaka; nA zanIharI. putrI kI putrI. A daugh- marda puruSa bhI naho aura strI bhI naho. An _ter's daughter. dasa0 7, 15; impotent; hermaphrodite. --tipattha. tri. (nyasta) sAdhune pArate sthApI vihA NapuMsagA paNNattA' kA. 3, 1; bhaga. rAmela. sAdhu ke vAste rakha choDA huA. Re- 8,8; -paraNavaNI. strI0( -prajJApanI ) served for an ascetic. sUya. 1, 4; nasanA sakSamatAranAmA. napuMsaka 1.15: (2) ( nAthyante vazIkriyanta ke lakSaNa batAne vAlI bhASA. language vRSabhAdayaH duHkhIkriyanta vA'neneti ) nayA | bearing the marks of impo. yasanI nAya. nathanI; baila kI nAtha, a tence. panna. 11; ~-liMgasiddha. puM0 nose string by which an ox is (-liGgasiddha ) napusa 5Ne (sa thAya led. nAyA0 3: bhaga0 6 33: te. napuMsaka pana se siddha ho vaha. getting Nasthi. a. ( nAsti) nathA. hai nahIM. Is of salvation in the state of in not. aNujo0 136; nAyA0 2, 3, 8: potency. naMdI0 -cayaNa. na0 (-vacana) 16; bhana0 35, 12; nisA0 5, 65: nAyatara jatinA za6. nAnyatara jAti ke Nasthizra. puM0(nAstika nAsti jIvaH paraloko vA zabda. 4 word in the neuter ityevaM mAniryasya) nAsti; mahiyAvAdI. gender. jIvA0 1; -~veda. puM0(-veda - nAstika; akriyAvAdI. An atheist. ThA0 vedyata iti vedaH napuMsakasya vedaH napuMsaka vedaH ) nayusa 36; bemAnI Natthitta. na0 (nAstitva ) nAstita; mAta. napuMsaka veda, tIna veda meM se eka. one of (vanA manAva. nAstitva; astitva kA abhAva. the three kinds of sex-feelings Absence of existence; vihi- viz. that of an impotent. bhaga lism. bhaga. 1, 3: 20,7; sama0 21; -vedaga. puM0( vedaka) raNadI. strI. ( nadI) nahI, nadI. A river. npuNsvaan| 94. napuMsaka veda vAlA aM. pa. ThA0 2, 4; (2) ye nAmano me jIva. a soul with the sex-feel65 sane me samudra. isa nAma kA eka dvIpa ing of impotence. bhaga0 11, 1; aura eka samudra, name of an island; 18, 1: 24, 1; 35, 1; -vedaya. puM. also that of an ocean. jIvA, 3,4; ( - vedaka ) tume BRo 56, dekho -maha. puM0 ( -maha ) nahInA mAtsara. UparakA zabda. vide above. bhaga. 26, nado kA mahotsava. festivity in 1; --veya. pu0( -veda ) me "gapuMsaga. honour of a river. rAya0 217; veda" za... dekho 'NapuMsagaveda ' zabda. gaddiya na0 ( erdita ) '16 poren| mAsa.] vide ' NapuMsagaveda " panna. 21: 23: Page #926 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NapuMsaya] (112 ) [Nami ThA0 1; sama0 -veyaga. puM0(-vedaka ) 9. (One) who has bowed zumA " NapuMsagavedaga " za6. dekho / to; ( one ) who has saluted. 'NapuMsagavedaga ' zabda. vide * napuMsaga- bhaga0 42, 1; vedaga" ThA0 4, 4; . NamaNa. na0 ( namana) namana, prayAma. namana; gapuMsaya. na0 ( napuMsaka) nusA" NapuMsaga" | praNAma. A bow; a salutation. za6. dekho "NapuMsaga" zabda. Vide, ___ sUya0 2, 2, 7 "NapuMsaga " sama0 20; -veyaNija. | NamaNI. strI0 ( namanI) trI gANu mAjA. na0 (-vedanIya ) yA napusa 5 6. / tIsarI gauNa AjJA. The third of the vAmAM Ave tevI eka mehanIya karmanI secondary commands, siulo ati. jisa se napuMsakatva-nAmardAI kA anu- | Nami. puM0 ( nami ) nabhi nAmanA se saba bhava ho aisI eka mohanIya karma kI prakRti. ke je aneka kaMkaNa khaDakhaDe che ane ekane a variety of Mohaniya Karina khaDakhaDATa thato nathI eTalA uparathI vairAgya by which a soul experiences pAmI dIkSA laI meNe pahoMcyA; cAra pratyekathe sex.feeling of an impotent. subhAnA se pratyesuddhA nami nAma kA sama. 20; rAjA ki jo aneka kaMkaNa kA khaDakhaDAhaTa Nabha. na0( nabhas ) Aza. AkAza. Sky. | hotA hai parantu eka kI avAja nahIM honese sUya. 1, 6, 11; zrova0 -sUra. pu. vairAgya prApta kara dIkSA le mokSa ko pahuMce; ( -sUra ) 19; yaMdra yA bhUbane prkhrte| cAra pratyeka buddha meM se eka pratyeka buddha. me jatane pAsa yuva. rAhu; caMdra vA King Naini who marked that sUrya ko grahaNa karane vAlA eka jAti kA more bangles than one collide kAlA pudgala. the demon Rahu; agaiust each other ( whou the causing an eclipse of the sun brand that wears them is in or moon. sU. pa. 20; motion) and make a sound. He NamaMsaNa. na0 ( namasyana ) ma242 423 te.. also marked that one baugle namaskAra karanA. Act of bowing to; | does uot produce that sort of act of saluting. bhaga0 6, 33; sound. So be becaine an NamaMsagayA. strI0 ( namaspana ) nabhara2 ascetic and got salvation; ine 12 te. namaskAra karanA. Act of bow- is one of the four Pratyeka ing to; act of saluting. zrova027; Buddha... utta0 18, 45; ( 2 ) maMsaNijja. tri. (namasyanIya ) namAra sevAzamA tIrtha42rnu nAma. ekavIsaveM 4211 yoya. namaskAra karane yogya. tIrthaMkara kA nAma. name of the 21 Worthy of being bowed to; st Tirthankara. aNujo0 116 worthy of being Saluted. bhaga. sama0 15; (3) baitanI uttara adhimAMnA 10; 5 vidyaadhrne| rAja. vaitADhya kI uttara zroNa meM NamaMsiya. tri. ( * namasthita ) nm24||2 | ke vidyAdharoM kA rAjA. name of a king aresa; nabhesa. namaskAra kiyA huA; mukA | of the Vidyadharas residing Page #927 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NamipadhvajA] (613 ) [Naya in the northern part of Vaita- namaskAra. A bow; a salutation. dhya. jaM. pa.(4)yatamAzA sUtranA nAyA. 1; pahalA adhyayabhA ne vi2 cha / Naya. zra0 ( naca ) na nahI. No; not. sevA meM sAdhu. aMtagaDa dazA sUtra ke pahile sama0 pa0 231; adhyayana meM jisakA adhikAra hai aisA eka ya. tri. ( nata) namra yayesa; nabheTA. namra; sAdhu. name of an ascetic des. jhukA huA. Bant low; modest; cribed or mentioned in the ____humble; (one ) who has bowed. first chapter of Antagadadasa jaM. pa. 3, 57; sya. 1, 2, 2, 27 Sitra. ThA. 10 Naya. puM0 (naya - nayatyanekAMzAtmakaM vastvekANamipavva jA. strI. ( nAmapravajyA ) me zA valambanena pratIti padhamAropayati nayita nAma utt||dhyyn 5 muM mayayana. i'| 'nenAsmin veti namaH) ane: mavAlI nAmakA uttarAdhyayana kA 8 vAM adhyayana. vastunA eka dhamanI bodha karAvanAra abhiName of the 8th chapter of prA; naigama Adi sAtamano game te eka Ut. aradhyayana. sama. aneka dharmAvalaMbI vastu ke eka dharma kA vAdha Namiya. tri. (nata) na. namra. Bent; karAne vAlA abhiprAya; naigama prAdi sAta naya low; hunble; bowed down. meM se koI bhI eka. Any of the 'kusuma phajabhAra gAmiyasAlA' jIvA03: seven stand-points viz. Naigaina ja. pa. ete; a stand-point showing oue NamukAra. puM0 (namaskAra) nmH||2 namaskAra. of many aspects of a thing. A bow; asalutation dasa. 5., 1, pana. 1; 16; nAyA0 1; bhaga. 7, 3; 18, 6; (2) bhana; TI; apekSA. mata; dRSTi; Namudaya. puM? (namudaya) menaamnogshlaan| zrotA. view; point of view. sU. Apa. isa nAmakA gozAlA kA pa. 20; ~aMtara. tri. ( antara ) me eka upAsaka-zrAvaka. Alayman-follow. nayanI zyenA tazayata iSTi-bhata naya er of Gosala. bhaga0 7, 10; / ke madhyastha kA aMtara hATa-mata bheda. differ. Namo. a0 ( namas ) nm23||2 423 te ence between two points of namaskAra karanA. Act of howing or view or stand-points. bhaga. 1, 3; saluting; salutation. at 9; -~~gai. strI0 (-gati ) gama niyoga 6; 13, 16; nAyA. gha. bhaga0 15, 1; pita pitAnA matanuM poSaNa-sthApana karavuM 23, 1; 25, 13, 26, 1; jIvA0 3, 4; te paraspara sApekSa sarva nothI pramANane thova* 12; aNujo0 126; jaM. pa. 5, bAdha na Ave tevI rIte vastunuM vyavasthApana 115; 112;117; 115; 12 te. negama Adi nayoM se apane apane NamokAra. puM0 ( namaskAra ) nm24|2. mata kA pApaNu sthApana karanA; parassara sApena namaskAra. A bow or salutation. / sarva nayoM se pramANa kA bAdha na Ave isa rIti zrAva. 1, 5; se vastu kA vyavasthApana karanA. estaly. NamokAra. puM0 ( namaskAra ) nama22. lishing or proving a thing by Vol. 1115. Page #928 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAyaNa ] various stand-points without involving contradiction with any pana0 16; --- niuraNa. tri0 (-nipu) naigama Ahi nayAM nipuNu - duzana, naigama Adi nayamaM nipurA kuzala profi cient, well versed in the stand points viz. Naiyama etc. sama0 1; - pahANa. tri0 ( - pradhAna ) nayanI hara pradhAna. naya ke aMdara pradhAna. the chief or principal among the standpoints. rAya0 - viddhi puM0 ( -vidhi) napanA aAra. naya ke prakAra. varieties of stand-points; various modes of stand points. nAyA0 1; -fahirANu. tri0 ( -vidhijJa ) nayanA prakArane bhagunAra nava ke prakAra ko jAnane vAlA ( one ) who knows well the various modes of stand-points. ( 614 ) nAyA 0 1; rAyaNa na0 ( nayana ) netra; yakSu zrakha; netra, cakSu An eye. nAyA. 1; 8 6; 17; bhaga0 3, 2, 6, 33; 11, 11; jIvA0 3, 3; rAya0 27; o0 - Ai. puM0 ( - zrAnanda ) yAMnA Anancha. AMkha kA Ananda delight of the eyes. nAyA0 1; visa. na0 ( - viSa ) manu -zeSa-gusse AMkha kA viSa roSa kodha. resentment or anger expressed in the eyes. nAyA0 6; -- varaNa puM0 ( - varNa ) yAMnI raMga. AMkha kA raMga, colour of the eyes. nAyA0 : mAlA. strI0 ( -mAlA ) hA ubhelA bhAgumAnI yAMnI paMDita Aga meM khar3e hue manuSyoM kI AMkhoM kI paMkti. a line or series of the eyes of persons [ ra standing in rows. bhaga0 6, 330 - kIyA. bI0 ( -kIkA - karnAAMnikA ) netra-yAMnI DIDI. netra - AMkha kI punalI. the pupil of an eye. rAya0 28; zrava* rAyara. na0 ( nagara ) nagara: ktyAM saDI vastu 52 12 na hoya teSu zaDera nagara: jahAM halakI vastu ke Upara kara na ho aisA zahara. A town; a city; a town in which taxes are not levied on trivial articles nAyA0 1; 5; 13; 14; 16; bhaga0 3, 1; 5, 6, 16, 7; zrotra0 17; 32; - gutizraya puM0 ( - goptRka ) nagara 2dA aTavAla nagara rakSaka; koTavAla. a protector or guard of a city; a Kotawala. zrotra. 30; nAyA0 2: - ligama puM0 (-nigama ) nagaranA nigama - pANIyA - pAyarI nagara ke nigama mahAjana - vyApArI a trader residing in a city. nAyA0 2; - lI va. puM0 ( - balIvada ) nagaro TImo dhAgu suMTa nagara kA sAMDa a bull roaming a city. vitrA0 2 - ma. dilA. strI0 ( - mahilA ) nagaranI strInAza nagara kI strI-nArI. a woman residing in a city. nAyA0 2; NayarI. strI0 ( nagarI ) nagarI: rAjadhAnInuM zaDe2. nagarI; pATanagara. A city; & capital-city. nAyA0 1, 2; 4; 5; 6; bhaga0 3, 1, jaM0 pa0 7, 178; 1, 1; rAya0 4; gara. puM0 ( nara ) nara; manuSya; 535. naraH manuSya; puruSa. A man; a person; a human being, arate rAya * 43; aM0 pa0 5 115; puM0 ( - adhika ) zabda 9; 9; 5; - zrahiva. rAjA. a king. For Private Personal Use Only Page #929 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gara] [ harakatA " kuMthUnAmaNarahivo " utta. 18, 36 | manuSya gatimeM AtA hai vaha. passing of a -(rI) Isara. puM0 ( -Izvara ) 2 . | soul into the state of a human rAjA. & king. " ikvA gurAya vasahI being from any of the other kuMthUnAma narIsaro" utta0 18,36; -deva. states by an irregular process. puM0 (-deva-nareSu devA naradevAH ) yavata. ThA. 10;-saMghADaga. na. (-saMghATaka ) cakravatI. a Chakravarti; a lord nara manuzyanA samU. nara-manuSya kA samUha. of men. ThA. 5, 1; (2) me naabhne| a multitude of men. jaM. pa. *sara 2zaminA se putra. isa nAma -siramAlA. strI. ( -ziromAlA ) kA RSabhadeva svAmI kA eka putra. name punA mAthAnI mAyA. puruSoM kI khopaDiyoM of a son of Sisabhadeva kI mAlA. a garland of human Swami. kappa0 7 -NArI saMparivuDa. skulls. nAyA. 8; --sIha. puM0 (-siMha) tri. ( -nArIsaMparivRta )2rIthA dheza- pu31mA siMha samAna. puruSoM meM siMha ke yesa. naranArI se ghirA huA. surround. samAna asalion among men nAyA. ed by men and women. paraha. 1,3; -ga. na0 (dvika) mana Narazraya pu0(naraka) na25. naraka. Hell. mana manuzyAnubhUtI me the prati. manuSya prAyA. 1. 1, 2, 16: dasA. 6, 1; ; gati aura manuSyAnupUrvI ye do prakRti / nAyA. 2; 16; bhaga. 15, 1; two Karmic varieties mained | marakata pavAya. na. ( narakAntAprapAta ) Manusya Gati and Manusya jaMbunA madara parvatanI uttaramAM naramupirvi. ka. gaM. 3, 8; ~mAhira. AntAnahIno re / . jaMbUdIpa ke mandara na. (-rudhira ) mA sarnu sAlI. manuSya pati ke uttara kI narakAntA nadI kI dhArA. kA rudhira, human blood. rAya. The fall of the river Nala-varIsara puM0 (-varezvara ) zre4211. kanti in the mouth of the zreSTha rAjA. the best among kings; inouat Mandara of Jambu an excellent king. " sagaraMtaM cai. Dvipa. ThA0 2, 3, tANa bharaha naravarIsaro " utta. 18, 40; NaratA. strI0 ( narakAntA ) rubhipatanA ~~vasaha. puM0 (-vRSabha ) 12nI sahara mahApuMDarIka kahamAMthI dakSiNa tarapha nIkalelI pradhAna muguvAsI; uttama 531. naroM meM bhAnahI. rukmi parvata ke mahAnhada meM se pradhAna guNa vAlA; uttama puruSa the high. dakSiNa tarapha nikalI huI mahAnadI. A est or best among men; an ex. great river rising from lake cellent person. pagaha 1, 4; -vi. Mahapusdurika on mount grahagaha. strI0 (-vigrahagati ) manuSyatA Rukmi and Howing in the vigraha gati keipaNa gatimAMthI cavI jIva Youth. ThA. 2, 3; ja. pa. 4, 111; 4i manusanI gatimAM Ave te. manuSya / --kUDa na0 (-kUTa) bhi 55 35. kI vigraha gati; koI bhI gati meM se cavakara- | 2nA mA bhAnu yAthu -zima2. rukmi calAyamAna hokara jIva aniyamita rIti se parvata ke Upara ke ATha kUTa meM se cauthA kUTa Page #930 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Naraga] [ raNaliNa zikhara. the fourth of the eight Naravai. puM0 ( narapati ) mANusano svAbhi summits of mount Rukmi. Toto nAya; 2. manuSya kA svAmI-nAyaka; Naraga. puM0 (naraka-narAn kAryanti zabdayanti rAjA. A lord of men; a king. yogyatAyA aniyata krameNA''kArayanti nAyA. 1; 6; 16; ova0 31; paraha0 2, jantUn svasvasthAne iti narakAH ) na24- 4; jaM0 pa0 3, 43; -dattapayAra. puM. vAsA nArakInA jIvone rahevAnA sthAna. (-dattapracAra ) zanaye sApekSa sattA. rAjA narakAvAsA; nArakI jIvoM ko rahane kI dI huI sattA-bhadhikAra. power conkA sthAna. A hell-abode for sinn. ferred by a king. nAyA016; -di. ers. ThA0 4, 1; panna. 2; -prAvAsa. rANapayAra. puM. ( -dattapracAra ) gumA puM0 (-zrAvAsa) nayAsA; nA24InA poza6. dekho Upara kA zabda. vide sthAna. narakAvAsA; nArakI kA sthAna. . _above. nAyA. 16; hell-abode. ThA. 8 -iMda puM0(-indra) NAraMda. puM0 (narendra narobindro nareMdraH) 20n; moTAmA DoTI naravAsI. baDe se baDA yavatI mAhi. rAjA; cakravartI Adi. A narakAvAsA. the largest hell-ubode. king; a Chakravarti etc. paNha 0 ThA0 6;-tala. na0(-tala ) 27nuM ta. 1, 4, prova. nAyA. 1; 8; -basaha. naraka kA tala. the bottom of hell. puM0 ( -vRSabha ) DoTe! rA. baDA dasa0 6, 1; -vAla. puM0 (-pAla ) rAjA. a great king; a sovereign narakana rakSaka paMdara jAtanA paramA- prince. " evaM nariMdavasahA nikkhaMtA dhAmi 5. naraka ke rakSaka, pandraha jAti jiNasAsaNe " uta0 18, 4.5; ke paramAdhArmika. any of the 15 rIsarattaNa. na0 ( -narezvaratva ) narezva259. kinds of the torteurers or 25. rAjApana; nRtatva. Kingship; guards of hell called paruma. royalty. " sAmaraNe maNupatte dhammAzro dharmikas. sUya. ni. 1, 5, 1, 74; NarIsAttaNaMNeya ' paMcA0 3, 15; --vibhatti. strI. (-vibhakti-vibhAjana | Nala. puM. (nala) me 11 vanaspatiH na. vibhaktiHnarakANAM vibhaktiHnaraka vibhaktiH) eka jAti kI vanaspati. A kind of n27|| vibhAga. naraka ke vibhAga. sub-| ___vegetation. jIvA0 3, 1; ThA0 5, 2; divisions of hell. (2) tenu prati- | NaladAma. na. ( naladAmana ) me nAmanA / pAdana karanAra sUyagaDAMga sUtranuM pAMcamuM 12. isa nAma kA eka kapaDA bunane sadhyayana. usakA pratipAdana karane vAlA sUya. vAlA; julAhA. Name of a weaver gaDAMga sUtra kA 5vAM adhyayana. the 5th ThA0 4, 3; chapter of Suyagadanga deal. | NaliNa. na0 ( nalina ) thAI rAtu bhasa. ing whih the above. sUya0 1,5,1; kamala; thor3A lAla kamala. A lotus; a sama. reddish lotus. jIvA. 3,13 rAya.48%, garagatta. na. ( narakatva ) nA23 54. nAra nAyA0 1; panna. 1; ( 2 ) 84 sApa nali. kI pana. State of a hell-being. nain pramANane sa vibhAga.84 lakSa nali. bhaga. 12, 77 nAMga pramANa kA kAla vibhAga. A period Page #931 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NaliNaMga] (617 ) [NaliNivaNa of time measuring 84 lacs of | uttara kinAre ane A vijayanI pUrva Nalinagias. aNujo0 115; jIvA0 3, / sakha 52ne vA21 parvata. sItA mahAnadI 4; ThA0 2, 4, bhaga0 5, 1; 25, 5; (3) ke uttara kinAre para aura Avarta vijaya kI nalina vimAna; sAtamA develekanuM eka vimAna pUrva sarahada ke Upara AyA huzrA vakhArA enI sthiti sattara sAgaropamanI che, e parvata. A Vakhara mount on devatA sADAATha mAse zvAsozvAsa le che ene | the eastern border of Avarta satara 12 varSe kSudhA sA che. nalina vi. Vijaya and on the uorthern mAna; sAtave devaloka kA eka vimAna; usakI bank of the great viver Sita. sthiti sataraha sAgaropama kI hai; ye devatA jaM. pa. 4, 65: ThA0 2, 3, 3, 3, 4, 2; sADe pATha mAsa meM zvAsozvAsa lete haiM aura NaliNagumma. pu. ( nAlenagulma ) zreNi unheM sataraha sahastra varSoM meM dudhA lagatI hai. 2||nii strI navinazusmAnA putra. zreNika a heavenly abode of the 7th rAjA kI strI nalinagulmA kA putra. A Devaloku where the yods live son of Nalinagulins the wife for 17 Sagaropanias breathe of king Srenika. ( 2 ) mahAbha every eight and half months svAbhAnA vatane 21. mahApadma svAmI and feel hungry once in 17000 ke samaya kA rAjA. a king conteny. years. sama0 17; ( 4 ) pazyima bharA poraneous with Mahapadma videhanA dakSiNa khAMDavAnI merU taraphathI sAta- Svani. ThA0 8; (3) mAmA vasonu bhI vi045. pazcima mahAvideha ke dakSiNa khaMDa se namunage vimAna. AThaveM devaloka kI meru ke taraphase sAtanI vijaya. the 7th kA isa nAma kA eka vimAna. name Vijaya of the southern part of of a heavenly abode in the western Mahavideha, from the 8th Devaloka. sama0 18 side of Meru. jaM. pa. (5) sAnabhI liNavaNa. na. ( nalinavana ) pu053|5| vi0pane 21. sAtavIM vijaya kA rAjA. vijayamAM purIka nagarInI uttara-pazcima the king of the 7th Vijaya. jaM. dizAmAM Ave me, udhAna. puSkalAvatI 10 ( 6 ) jakhurdazananI pUrvamAM AvelI vijaya meM puNDarIka nagarI kI uttara-pazcima se vApa. jambU sudarzana ke pUrva meM AI huI dizAmeM AyA huzrA eka udyAna. A garden eka bAvar3I. a well in the east of in the north-west of the Jambu Sudarsana. jaM.pa. town named Pundarika in eliNaMga. na0 ( nalinAga ) 84 pAsa 55 Puskalavati Vijaya. nAyA018:16; amAyano kSa vilAsa. 84 lakSa panagaliNA. strI. ( nalinA) me vApanu nAma. pramANa kA kAla vibhAga. A period of eka bAvaDI kA nAma. Name of a well. time measuring 84 lacs of | jIvA0 3, 4, Padmas. aNujo. 115, ThA0 2, 4, | NaliNivaNa. na. (nalinIvana) 5asatAnuM vana. bhaga05,125, 5; padmalatA kA vana. A forest of lotus. NaliNakRDa. puM0 (nalinakUTa) sItA bhAnahIne / creepers. nAyA. 1; Page #932 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NaliNI] ( 118 ) [Nava galiNI. strI0 ( nalinI ) bhalinI; 4 satA. kamalinI; padmalatA. A lotus creepers. zrova. nAyA. 13, NaliNAvaNa. na0 ( nalinIvana ) ye nAmarnu me dhAna. isa nAma kA eka udyAnabagIcA. Naine of a garden. nAyA. 16%3 raNava. tri. (navan ) nayA hai. nau; 6. Nine; 9."pavarahamAsANaM'nAyA.14;bhaga012,6% 14,6,20,2,24,1; 25, 6; 25, 7,31, 1; nAyA0 1,14:16; 19; nisI0 14, 12; sa0pa0 1; jaM0507, 146;-pAyaya. puM0 ( - Ayata) nAlAya .. nau hAtha kI lambAI. length. measuring nine arms ( an arm from the tip of the middle finger to the elbov ). nAyA. 1; -koDi. parisuddha. tri. ( -koTiparizuddha ) naya 2thA zubha-niSi. nau prakAra se zuddhanirdoSa. faultless or pure in nine modeg or ways. " navakoDi pArasuddhe bhikkhe paNNate " ThA. 1; -cchida. tri. (-cchidra) 5, 6 chidra pAlu. nau chidra vAlA. having nine holes. taMdu. -~-joyaNa. puM0 ( -yojana ) nava yogata. nau yojana. nine Yojanas ( 1 Yojana = 8 miles). nAyA08; --joyaNavicchieNa. tri. (-yojanavistIrNa ) nava the| vistRta. nau yojana vistRta. having an extent of 9 Yojauas. nAyA08; --joyaNiya. tri. ( -yojanika ) 14 yojanA / vAsu. nau yojanakI lambAI alfl. of the length of nine Yojanas (1 Yojana = 8 miles). " jaMbUdIveNaM dIve navajoyaNiyA macchA " ThA0 6; --Na ui. strI0 (-navati) 98 ] nA. ninyAnave. ninety-nine. sama. 11; jaM. 507, 132; 147; -pavamiyA. strI. ( -navamikA-nava navamAni dinAni yasyAM sA navanavamikA ) nayana. 81 divasanuM eka abhigraha-tapa, jemAM ekeka divase athavA navanava divase ekeka dAta anna pANInI vadhAratAM nava dAta sudhi vadhArI zakAya che; nava dAta uparAMta koIpaNa divase anna pANI levAya nahi evI rIte 81 divasa sudhi 42vAnuMta5. nava navaka 81 dina kA abhigraha-tapa, jisameM eka eka dina ko athavA nau nau dina ko eka. eka . dAta anna jala kI baDhAte baDhAte nau dAta paryanta baDhAI jA saktI hai. nava dAta ke sivAya anya koI bhI dina ko anna pAnI liyA na jAya isa prakAra 81 dina taka karane kA tapa. au austerity, so named, lasting for 81 days, in this rusterity food and water are limited to the maximum amount of 9 Data (a imeasure ). Starting with the minimum of one Data. The performer of this austerity may increase one Data every day or every nine days. ThA0 9; ova. 5, sama. --paya. puM0 ( -pada) yasamANe; yaliye VtyAdi nava 56. calamANa; calie ityAdi nau pada. nine verbal forms such us Chalamane, Chalie etc. bhaga0 1, 1; -puSa. na0 (-pUrva ) 5 5 -zAstra. nau pUrva-zAstra. nine Purvas or scriptures. bhaga. 25, 6; -baMbhacera. na0 (-brahmacarya ) na prAnu brahmacaryanuM pratipAdana karanAra AcArAMga sutrane prathama zrata skaMdha, AcArAMganA pahelAM Page #933 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Nava] (616 ) [NavaNI-ya nava 175yana. nau prakAra ke brahmacarya kA prati- NaeNaM pAsapaeNaM pADasAhariyA " bhaga. pAdana karanevAlA AcArAGga sUtra kA prathama zrata- 14, 7, nAyA. 7; --lAdula. na0 (-zA. skaMdha; AcArAMga ke prathama no adhyayana. The dvala) turatanuM adhetu pAsa. tAjA ugA first nine chapters of Acha huzrA ghAsa. fresh-grown grass. ranga explaining the nine nAyA0 1; -sutta. tri. (-sUtra ) nA modes of continenee. nisA0 16, satara pA. naye sUta vAlA. having our 18 -vigai. strI0 (-vikRti)56 consisting of new-spun thread. ghA tela vagere nava prakAranI vikRti -vinaya. " prAsaMdiyaM ca navasuttaM pADallAI saMkamadUdha, dahI, ghI,tala ityAdi nau prakArakI vikRti TAe' sUya0 1, 4, 2, 15; -surabhi. vigaya. nine kinds of trans- puM0 / - surabhi ) nUtana suganya. nayA formations e. g. mi k, curds, sugandha. fresh, new perfume. ghee, oil etc. " Nava vigaipro pagaNa nAyA0 1; tApro " ThA. -hatthussaha. puM. Navai. strI0 ( navati) neyutI saMnyA; 80. ( -hastotsedha ) nava lAyanI yA. nau| nabbe kI saMkhyA; ... Ninety; 90. jaM. hAtha kI UMcAI. height measuring pa0 2, 33: hine aims-length. nAyA. dha. | NavaMga. na0 ( navAga) yena, ye mAMsa, me patra. tri. (nava) navIna; nayu; tAoj. navIna; nAsikA (pheNuM ) jIbha, paze ane mana nayA; tAnA. Nev; fresh; novel. e nava aMge jAgRta thatAM juvAnI pragaTe nAyA. 9, 12; sama. 20; ova. mu. ca. cha. do kAna, do AMkha, do nAsikA, jivhA, 1, 318 -gimhakAlasamaya. puM0 sparza aura mana ye nau aMga jAgRta hone para (-grISmakAlasamaya) nUtana prAma 3. yuvAvasthA prakaTa hotI hai. The nine nayA grISma kAla. opening sumnier. organs or seuses viz. two ears, nAyA. 1; --gaha. puM0 ( -graha ) na two eyes, two nostrils, tongue, aNu 42te. nayA grahaNa karanA. new touch and mind ( which in or fresh acceptance. sUya. 1,3, their bloom cause puberty ). 2, 11; -ghaDaya. puM0 ( -ghaTaka ) nA rAya0 261; nAyA* 3; -suttapaDibo. ghA. nayA ghaDA. a new pot; a hiyA. strI. ( -suptapratibodhitA-navAGgAni new-made pot. nAyA012; -pajja- karNAdi lakSaNAni santi pratibodhitAni yaNa. na0 (-pAyana ) sahAna tApamA yauvanena yasyAH sA tathA)nA yauvanA strI. nAkhI tIkSNa karI pAchuM pANImAM nAkhavuM | nava yauvanA strI. a woman in her: te; na pAyI yA te. lohe ko tApa meM | prime. vivA0 2, 1; vava0 10; DAla tIkSNa kara ke punaH pAnI meM DAlanA; | NavaNIiyA. strI0 ( navanItikA ) me 2 / / nayA pAnI caDhAnA. act of dipping 125ti. eka prakAra kA banaspati. A heated and sharpened iron kind of vegetation. " UTILE again into water, with a view ___ gummA" jaM0 pa0 panna0 1; to make it stronger. "Navapana- NavaNIa-ya. na0( navanIta )mA . makkhana. Page #934 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NavanIta] ( 120 ) [saNa Butter. bhaga0 11, 11, 18, 6; nAyA. 9th day of a fortnight. jaM. pa. 1; panna. 11; nisI. 1, 5; zrova0 38; 2, 30; -pakakha puM0 (-pakSa-navamyA. ThA0 4, 1; stitheH pakSI graho yasya tithimelapAsAdiSu raNavanIta. na0 ( navanIta ) bhAma. makkhana. tathA darzanAtithi pAte tatkRtyasyASTame kriya. Butter. sU0 10 10, jAvA. 3, 4; mANatvAtsanavamIpakSaH ) mAM nmn| ova0 samAveza yatA hAya tavI mAhama jisa meM Nayama. tri. ( navama ) navamI-bhI-muM. nauvAM- nAmi kA samAveza hotA ho aisI aSTamI. vI. Ninth. nAyA.6; 16, bhaga0 24, the 8th day of a fortnight. 12; 20; nAyA. dha. which includes also the 9th. NavamAliyA. nA. ( navamAlikA ) ge manI "citta bahulassa navamI vAna' jaM. 50 3; me 3. isa nAmakI eka bela. A kind | Navaya puM0( navata ) me tanuM una 55 of creeper. kappa. 3,37 ___ eka jAti kA UnI kapaDA. A kind of NavamiyA. strI. ( navamikA ) puruSanA / ____woolen cloth. nAyA. 1: - suthu35nI yI 54rAyI. kiMpuruSa ke gavaraM. a. (navaram ) pakSya ra vizeSa. indra supuruSa kI dUsarI pradhAna rAnI. The parantu itanA Adhaka But this much 2nd crowned queen of Su- ___ in addition; but this much bepurusa the Indra of the sides. ova. nAyA* 1:8; 12; 16; Kimpurusa kind of gods. ThA0 4, bhaga0 1, 1; 3, 1; 3, 2: 6, 4, 5, 3: 1; (2) hevendr| ch| 542lI, devendra 15, 1; 24, 12, jaM0pa07. 135:5,116; kI chaThI pradhAna rAnI. the 6th among | gavari. a. (naMbara ) sata2; pUnA ati the crowned queene of Deve- deza 52tA vizeSa dhota. aMtara; pUrva ndra. (3) bhan62 5'tanI pazrime ke atideza kI apekSA kucha vizeSatA dyotaka. sAvA ya: patanA rUnyatama nAmanA Moreover; besides. jaM. 50 -zi52-352 satArI dizA- | NavalA. puM0 (navalaka) m. jAla. A bhArI. mandara parvata ke pazcima ora Aye ___net. naMdI. hura rucaka parvata ke rucakottama nAma ke | sirIla. puM. (navazirISa) me My kUTa-zikhara ke Upara basane vAlI eka dizA- 13. eka jAti kA vRkSa. A kind of kumArI. a Disakumari residing on | tree. nAyA0 1; the summit of Ruchaka mount | vahA. a. (navadhA) 14 re. nau prakAra named Ruchakottama in the se. In nine modes or ways. bhaga. west of themount Mandara. 12, 4 ThA. 8; jaM. pa0 5, 122; (4) nvmi| | Naviya. tri. ( navya) na. nayA. New3B vI. navamikA devI. the goddess ___novel. nAyA0 18 Navamika. nAyA. dha0 56: jaM. pa. | NasaNa. na0 ( nyasana ) bhu; maare|565 42 5, 114 va. rakhanA; AropaNa karanA. Act of leav. NavamI. sI. ( navamI) nAma. naumi. The | ing; act of attributing. jIyA0 1; Page #935 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NassamAraNa] ( 621 ) [gAiya-zra NassamANa. tri. ( nazyat ) sanmAyA deserving worship or rever yasAyamAna yatA-piy5 te. sanmArga se | Ence. nAyA. 7; calAyayAna hotA huA Sliding back, | pAi. strI. (jJAti ) sAti; ti; nAta. falling off from the right path. jJAti; jAti. A community; a uvA. 7, 218 caste; kin. ( 2 ) satI4; mAtApitAgaha. na0 ( nabhas ) sAza. AkAza. Sky. ! 6madhI. sajAtIya; mAtApitAdi saMbaMdhI. firmamant. dasa. 7, 52; of the same class. relatives, Naha. puM0 ( nakha ) . nakha; nAkhuna. A nAyA. 1;.; 4, 5, 7, 14, 15 finger-nail. nAyA0 1, 4, 8; bhaga0 2, 18; bhaga0 16,5; 18, 2; ova. 40; 1; aAyA0 1, 1, 2, 16; 1, 1, 6, 53; utta0 13, 23; sUya. 1, 2, 1, 22, 2, nIvA. 3, 3: rAya. 22; sUya. 2, 2, 6; 1, 35; nAyA. gha. -saMga. puM. (2) 4224; he. karjA; RNa. a debt. ( -saMga ) mA, pitA, putra, zrI saMdu0 sama0 --cchedaNaya. na. (-cheda- mAhitI saMsa-sAtha. mAtA, pitA, putra, naka) 5 utArnu thAmA2; nare. strI Adi kA saMga. a family consistnAkhurA utArane kA zrIjAra; neranI an ing of mother, father, wife, instrument fou pairing son ete. sUya0; 1, 3, 2,5; finger-mails. pAyA. 2. 1, 7, 1; pAi. tri. ( jJAtin ) ne saath| --ccheyaNa. na0 ( -cchedana ) 15 chaina / jJAta navA che te; sa . jisako sarva ta. nakha chadana karanA. act of pair. padArtha jJAta-vidita haiM vaha; sarvajJa. Omni. ing the finger-nails. vivA0 6; scient; ( one ) to whom all -sira. na* (---ziras ) napane a. things are known. saya. 2, 6, mArA. nakha kA agrabhAga, the fore-part 24; ThA0 5, 3; or tip of a finger-nail. bhaga* 5, | NAi. 10 ( nAti ) yayuH 165. thoDA; 4; -sihA. strI0 (-zikhA ) nmn| alA. Not much; a little. bhaga. sabhAsa. nakha kA agrabhAga. the fore. 8, 10; -kaTuya. tri. ( -kaTuka ) part of a finger-nail. nisI03, 41; . thoDA kaDavA. not very Nahayala. na. ( nabhastala ) za. bitter. nAyA. 1; -vigaTTha. tri. AkAza. Sky: firmanment. nAyA0 1; (-vikRSTa ) atyanta hI nahi. atyanta Nahu. a0 ( nahi ) nahi. nahIM. No; not. dIrgha na ho vaha. not very long or far _ nAyA06 off; not excessivoly long. vivA0 NAzra. tri. ( jJAta ) suM. jAnA huA.. Known. bhova0 (2) na0 dRSTAMta. dRSTAMta. NAiya-a. tri. ( nAdita ) nA 525; illustration. veya. 3, 20; 577 / ya. nAdita; nAdase gUMja rahI NAI. a. (na) nali. nahIM. No;not. nAyA. huI; gUMjAhuA. Sounded; reverbe5;7; --puja. tri. (-pUjya ) azanIya rated; ringing with a loud pUnyanali. apUjanIya; pUjA ke ayogya. not ! sound. nAyA. 1; jaM. pa. 5, 117; Vol 11/116 Page #936 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAila ] ( 622 ) ova0 31; gAila. puM0 ( nAgila ) Arya vaLasenanA a MtevAsI, ke jenA uparathI Aya nAgilA zAmA nissI. Arya vajrasena kA ziSya ki jisake Uparase zrAryanAgilA zAkhA nikalI. Name of the disciple of Arya Vajrasena from whom the offshoot named Arya Nagila originated. kappa0 8; gAivaMta tri0 ( jJAtiprat ) sannatIya; nAtio. svajAtIya; apanI jJAtivAlA. Of one's own caste or community. 'mittavaM gAivaM hoi' utta0 3, 18; gAUraNa. puM0 ( jJAtvA ) lagIne; sabhalane. jAna kara samajha kara Having known or understood. zra0 14; paMcA06, 50; gAga. puM0 ( nAga- gacchatIti gaH, na gaH agaH gatihInaH na zraga: nAgaH, calana dharmasaMyuktaH ) bhavanapati hevAnI nAgabhAra nAme eka jAta; jenA muguTamAM sanI phenuM cinha che tevI eka devatAnI jAta; nAgakumAra. bhavanapati devoM kI nAgakumAra nAma kI eka jAti; jisake mukuTameM sarpa ke phA kA eka cinha hai aisI eka devatA kI jAti; nAgakumAra. A class of Bhavanapati gods called Nagakumara gods; a class of gods whose diadem bears a sign of the hood of a serpent. nAyA0 2; 8; pro0 23, jIvA0 3, 3; ( 2 ) nAga vazamAM utpanna thayesa. nAga vaMza meM utpanna. born in the family of Nagakumara gods. jaM050 3, 45; (3) Gril. gr. an elephant. 31; bhaga0 6, 33; 12, 8 jIvA0 3, . 3; For Private [ lAga (4) nAgakumAra hevatAnA mahotsava nAgakumAra devatA kA mahotsava a festivity of the Nagakumara gods. nAyA0 1; (5) sarpa'. sarpa. a snake; a serpent. zrI0 (6) Arya rakSitanA ziSya; me nAmanA AyAya' Arya rakSita ke ziSya; isa nAma ke zrAcArya. & preceptor so named; a disciple of Aryaraksita. kappao 8 (7) nAga sara; kheDa latanu 35. nAgakesara ; eka jAti kA vRkSa & kind of tree. (8) 8 mA tIrtha 2 caitya vRkSa, veM tIrthaMkara kA caitya vRkSa. a sacred tree in memory of the 8th Tirthankara. sama0 pa0 233; (6) abhAvasyAnI rAte AvAnuM cAra ( dhruva ) sthirakaraNamAMnuM trIjuM 32. amAvAsyA kI rAtri ko Ane vAlA cAra ( dhruva ) sthira karaNa meM se tIsarA karaNa. the third of the four Dhruva Karanas falling on the night of the dark-half of a_month. jaM0 pa0 5, 116; (10) se nAmano bhe dvIpa ne ye samudra isa nAma kA eka dvIpa aura eka samudra. name of an island; also name of an ocean. panna0 15; su0 pa0 16; jIvA0 3, 4, (11) vsguvijyanI pUrva sarahada parane vakhArA pati. valguvijaya kI pUrva sImA para AyA huA vakhArA parvata, a Vakhara mount on the eastern boundary of Valguvijaya. jaM0 pa0 - iMda. puM0 ( -iMdra ) nAgakumAranA IMdra. nAgakumAra kA indra the Indra of the Nagakumara gods. ' asuriMda suriMdA gaMdA' sama0 kRSNa manAyA08; - gaha. puM0 ( - graha ) nAgadevatAnA AzA thaye re!ga; vara vagere. nAga Personal Use Only Page #937 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAga ] ( 623 ) devatA ke zraza se utpanna roga: jvara ityAdi. a disease resulting from one's being possessed by a Naga kumara god eg. fever etc. jIvA * 3, 3:-- ghara. na0 (-gRha) nAgadevatAnuMdhara. nAgadevatA kA ghara. a house belonging to a Nagakumara god. nAyA0 8; - jarANa. puM0 ( -yajJa ) nAga hevatAnI yUgna; ( mahotsava ) nAga devatA kI pujA ( mahotsava ) a festivity held in honour of Nagakumara gods. nAyA0 8; -jattA. strI0 ( - yAtrA ) nAgadevatAnI yAtrA. nAgadevatA ko yAtrA. A pilgrimage to propitiate Nagakun ara gods nAyA dhara. puM0 ( ghara ) sAthIne panIra bhANusa hAthI ko pakar3anevAlA catches manuSya a person who an elephant. bhova0 paDimA strI0 ( - pratimA ) nAgadevatAnI pratimA. devatA kI pratimA. an image of 4_Nagakumara god. 'tesiNaM jiNa parimANaM purao do do bAgaDio paNNa tAo' jIvA0 3, 3; - pariyAvaNiyA strI0 (-parijJA- nAgA nAgakumArasteSAM parijJA yas prayapaddhattau sA nAgaparijJA ) e nAmanu ani zruta isa nAma kA eka kAlika zrutame of a Kalika scripture. naMdI * - puppha. na0 ( - puSpa ) nAga saranuM sa nAga ke sara kA phUla a flower of the tree namad Nagakesara. jaM0 pa0 - phaDA. strI0 (-phaNA ) sarpanI I. sarpa kA phaNa. the hood of a serpent. ( 2 ) nAgakumAra devatA gurAM hetu thinha. nAga kumAra devatA kA muguTa nAga [ lAgakumAra rahA huA cinha. the sign of serpent's hood in the diadem of Nagakumara gods. ova0 23; - maha. puM0 ( -maha ) nAgadevatAnA bhA. tsava. nAga devatA kA mahotsava & festivity held in honour of Nagakumara gods AyA0 2 1, 2, 12; rAya0 217; bhaga0 6, 33: vara. puM0 ( vara ) pradhAna sAthI; uttama hasti. pradhAna hAthI; uttama hasti. an excellent elephant zrotra * jaM0 pa0 taMdu0 bhaga0 6, 33; ( 2 ) nAgasamudrano adhiyati devatA. nAgasamudra kA avirAta devatA the presiding deity of Nagasamudra (ocean). sU0 pa0 16 - vIhI. strI0 (- vIthI) zunI nava vIthImAMnI zre zukra ke nau mArga meM se eka. one of the 9 orbits of the planet Venus. ThA* 66 --- sAhassI. strI0 (-sAhastrI ) umara nAgakumAra devatA eka sahasra nAgakumAra devatA. Ia thousand deities of the Nagakumara class. sama* 72: lAgakumAra putra ( nAgakumAra ) nAgakumAra hevatA; lagnapatinI yeta. nAga kumAra devatA; bhavanapati kI eka jAti. A class of Bhavanapati gods; & deity of the Nagakumara class of gods. bhaga0 1, 1, 24, 20; ThA0 2,26 - (riM ) iMda. puM0 ( indra ) nAgabhA2nA candra; dharaNendra nAgakumAra kA indra; gharaaindra, Dharapendra, the king of Nagakumaras. bhaga0 10, 4; - rAya. puM0 (-zana ) nAga ubhAranA za dharNendra nAgakumAra kA rAjA dharaNendra. Dharapendra, the king of Na For Private Personal Use Only Page #938 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NAgajjuNa] ( 124 ) [NAgamahAmaha gakumaras. bhaMga. 10, 4, siddhAyatana kI pazcima dizA meM nAgakumAra ke NAgajjuNa. puM0 (nAgArjuna)himavata mAyA- zrAvAsa kA dvAra. The gate of the yanA ziSya. himavaMta prAcArya kA ziSya. abode of Nagakumara in the Name of a disciple of the west of Siddhayatana. ThA0 4,2; preceptor named Himvanta. NAgapavvaya. puM0 ( nAgaparvata ) bhupanA naMdI0 35, 40, maMdara parvatanI pazcime zItodA nadInI utare NAgaNiya. na0 ( nAmnya ) nasabhA; niyanya mAvo me 51ta. jaMbUdvIpa ke maMdara parvata mAra; sayama anuhAna. nama bhAva; nirgrantha bhAva; ke pazcima meM zItodA nadIkI uttara meM prAyA saMyama anuSThAna. Nudity; possession hudhA eka parvata. Name of a mountlessness asceticism. sUya01,7, 21; nin in the north of the river NAgadaMta. puM0 (nAgadaMta ) Ta; mATI. Sitoda in the west of the mount khUTA; khUTI. A peg attached to a / Mandara ofJambudvipa. ThA02,3; wall. jIvA0 34, rAya. NAgapura. na0 (nAgapura ) hastinApura, 133zanuM gAgadatta. puM0 (nAgadatta ) meM nAmanA me bhusya // 2. hastinApura; kuru deza kA mukhya 24 putra. isa nAma kA eka rAjaputra. nagara. The capitel city of the Name of a royal prince. ThA. 3, country called Kuru, ThA0 10; 4; (2) sI sI subhadrAnA putra nAyA. dha05 bhA552101 bhAratI pUrva sa bhA / NAgabAga. pu. ( nAgavANa ) me tanA te maNipura nagaramAM e nAma dharA to hato. hivya (sI) the... eka jAti kA divya balarAja kI strI subhadrA kA putra mahAbalarAja (devI) ghor3A. A kind of celestial kumAra kA pUrva bhava ki jisameM vaha maNipura horse. jIvA0 3, nagara meM isa nAma ko dhAraNa karatA thA. theNAgabhada. puM0 (nAgabhadra ) nAmadIpanI adhiprevious birth of prince Maha pati yatA. nAga dvIpa kA adhipati devatA. bala son of Subhadra queen of The presiiling deity of NagaBalaraja. In that birth he bore ___dvipa. sU0 50 16; the name given and lived in | NAgabhUya. na0 ( nAgabhUta ) ma 125 the town of Manipura. vivA0 7; | virathI nIkaLela uThagaNunuM prathama kula. NAgadattA. strI0 (nAgadattA) 16 matIya 42nI / AryarohaNa sthAvara se nikalA huA uddehaprayA pAlatuM nAma. 16 veM tIrthakara | gaNakA prathama kula. The first brother kI pravrajyA pAlakI kA nAma. Name of | hood of saints of Uddeha Gaa palanquin of the 16th Tir. na originating from Aryaro. thankara at the time of his hana. kappa08 initiation into the ascetic NAgamahAbhaha. puM0 (nAgamahAbhadra) nAlApana order. sama. pa. 231% adhipati tA. nAga dvIpa kA aAdhipati NAgadAra. na0 (nAgadvAra) sipAyatananI pathima devatA. The presiding deity of dizAmA nAgabhAranA mArnu 62. | Nagadvipa. sU0 pa0 16; Page #939 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NAgamahAvara] ( 625 ) [NANa rika. A citizan; a person resid. mnother of Nagadatta. Frate 9x; ing in a city. kapara0 3; sUya0 2, 2, (2) caMpA nagarInA soma brAhmaNanI strI ke 13; -jaNa. puM0 (-jana ) ga yA . jeNIye dharmacinAmanA tapasvI munIne kaDavI nagara ke loka. A citizen; citizens. tumItuM zA4 03|2|0yutu. caMpAnagarI ke NAgamahAvara. puM0 ( nAgamahAvara) nAgasamudra soma brAmhaNa kI strI ki jisane dharuci adhipati 1511. nAgasamudra kA adhi pati nAmaka tapasvI muni ko kaTu tuMbI kA zAka devatA. The presiding deity of baharAyA thA. the wife of Soma, a Naga3amudra. sU. pa0 16; Brahmana of Champanagari NAgamitta. puM0 ( nAgamitra) : bhAgirI who served an ascetic named se ziSya. Arya mahAgirI kA eka Dharmaruchi with cooked ve. ziSya. Name of a disciple of Ar. getables prepared from a bit_ya Mahaviri. ThA03.4H / ter gourd nAyA0 16 NAgara. puM0 ( nAgara ) nagaramA rahenAra manu-yA | NAgasuduma. na. ( nAgasUcama ) me nAmanu nAgari. nagara meM rahane vAlA manuSya; nAga ye sA izA. isa nAma kA eka laukika nAyA. 1; zAstra. Name ofa secular science. gAgarAja. puM0 ( nAgarAja) nAgabhAra batAnA aNujo0 41; IM. nAgakumAra devatA kA rAjA. A NAgaDatthi. puM. (nAgahastin ) mAnanda king of the Nagakumara lakSamAyanA ziSya. Aryananda lakSamaNa ke deities. "velaMdhara nAgarAINaM" sama0 17; | TTCT. Nanie of a disciple of NAgarukkha. puM0 (nAgavRkSa) nAsa 11. nAgavRkSa. Arya-Nandi Laksamap.kappa.8 A kind of tree. " mAga rukhe NAgoda. puM. ( nAgoda) se nAmI samudra bhUSaMgANaM " ThA0 5; bhaga. 22, 2; isa nAma kA samudra. Name of an NAgalayA. strI. (nAgalaar ) nAgasata; nAgara 31. nAgalatA; nAgara bela; pAna kI NADA-ya. na. (nATaka) na. nATaka. bela. A creeper of betel-leaves. A draina; a play. jaM. 50 5, 115; ova. rAya. 137; -maMDala. na. (-ma. vidhA* 3, eDala) nAgara ne mAMDavA. nAgara bela kANADaraja. tri. (nATakIya) nAnAM pAtra; maNDapa. a bower of a creeping 2. nATaka ke pAtra; ekTara. (One ) plant named Nagaravela. rAya. acting in a draua; an actor 137; jIvA0 3, 3, in a drama. nAyA. 1; jaM. 10 (2) NAgasirI. strI0 ( nAgazrI ) pratiyAnaH | nI. naTI. an actre33. ThA0 1jaM.pa. naranA narabhu zanI zrI so matagADaya puM0 (nATaka) bATa 12nAra, nAya bhAtA. prati ThAnapura nagara ke nAgavam za' kii| nA2. nATaka karane vAlA; nAcane vAlA. strI ora nAgadatta kI mAtA. Tha wife A player in a draina; & dane. of Nagavasu a mercliant of thaler. Ardla 9, EUR; town of Pratisthanapura, and | khANa. na. (jJAna) jAna; samaga sodha. Page #940 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANa] ( 126 ) [NANa jJAna; samajha; bodha. Knowledge; un derstanding. bhaga0 2, 1; 5, 4, 24, 12, 25, 6,26,; nAyA0 1, 2, 5, veya. 1,46; aNujo. 147; panna. 1; sU. pa. 20 zrAva. 1, 1; pra. 557; (2) mAminimovi jJAna, zrutasana, avadhijJAna, manaH paryAya jJAna, e pAMca mAMnuM game te . zrAbhiAnebodhika jJAna, zrutajJAna, avadhijJAna, manaHparyAya jJAna Ara kevalajJAna ina pAMca prakAra meM se cAhe so eka any of the five varieties of knowledge viz. Abhinibodhika, Sruta, Avadhi,Manahparyaya, and Kevala. rAya. (3) panara sUtratA trIjA padanA dazamA dvAranuM nAma pannava gA sUtra ke tRtIya pada ke dasaveM dvAra kA nAma. name of the 10ti: Dvara of the 3rd Pada of Pannavana Satra. panna. 3. -aMtagaya. pu. ( -antarAma) sAmA satarAya-vina pAte. jJAna meM antarAyavighna DAlanA. obstruction in the acquirement of knowledge. bhaga0 8, 6; -abhigama. puM0 (-mabhigama) jAnatI prApti jJAna kI prApti ncquireinant of knowledge. ThA. 3, 2, -prAyAra puM0 (-AcAra ) kAle avasare bhaNavuM, vinaya sahita bha nuM, bahumAna pUka bhaNavuM upadhAna tA sahita bhaNavuM, aninhavapaNe bhavuM, zabdaartha bhane 'tama5' (za ane apane) ne gopavyA zivAya bhaNavuM e ATha jJAnAt bhanuna te sAnAyA2. niyama se sIkhanA, vinaya ke sAtha sAkhanA, bahumAna pUrvaka sIkhanA; upadhAna tA sAheta sIkhanA, aninhavatAse sIkhanAH zabda artha prAraM 'tadubhaya' (zabda va artha) ko vinA gupta rakkhe sakhinA ye ATha jJAnottejaka anuSThAna arthAt jJAnAcAra. due observance of the eight points regarded as requisite in acquiring sound knowledge, viz. (1) regularity; (2) modesty (3) reverence (4) attentive repetition (5) nonconcealment (6) non-suppres. sion of senses (7) non-suppres. sion of words and (8) non suppression of both words and senses. ThA0,2,3, 5, 2; sama* 23; -prArAhaNa na (-prArAdhana) jananI bharAdhanA sI te. jJAna kI prArAdhanA karanA. devotion to, worship of knowledge. ThA0 3, 4; -prArAhaNA. strI. ( - aArAdhanA) sAtanI sAdhanA. jJAna kI prArAdhanA. devotion to, worship of knowledge. bhaga08,1.; -prAriya. puM0 (-Arya) sAne: mArya. jJAna ke kAraNa bhArya. civilised (Arya) by reason of the possession of knowledge. pana. 1; -vaMda. puM. (-indra) jJAna athavA jAnImAM-5-aM; jJAnI jJAna athavA jJAnI meM indra -zreSThaH kevalajJAnI. highest among those who are possessed of knowled. ge; one possessed of perfect knowledge.ThA02,4,3,1; --upAyama. himA. strii0(-utpaadmhimaa-nhip)tiirthkarane ke kelIne kevalajJAna upaje tyAre karavAmaaNsaapto jAnatA bhaDimA-mahotsava. tArtha kara yA kevalIko jaba kevalajJAna prApta hotA hai taba kI jAnevAlI jJAna kI mahimA-mahotsava. a festivity celebrated at the Page #941 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANa] time when a Tirthankara or a Kevali attains perfect knowledge. bhaga0 3, 114, 2 ThA0 3. 13 - uva zroga. puM0 ( - upayoga ) jJAnane vyApAra; jJAnamAM lakSa joDavuM te. jJAna kA vyApAra jJAna meM lakSa jor3anA. application use of knowledge; application to study. prava 312: uvaghAya. puM0 ( -upaghAta ) khAvasathI jJAnano nAza. Alasya se jJAna kA nAza. destruction, decay of knowledge caused by idleness. ThA010; -- kasAyakusIla. puM0 ( - kaSAyakuzIla ) jJAna Azrita upAya duzIla. jJAna Azrita naitika bigADa moral im - purity tainting knowledge. bhaga0 25, 6; - kusIla. tri0 (- kuzIla) jJAnane dUSita manAvatAra jJAna ko dUSita aaia arar. (any thing) that taints knowledge. ThA 5, 3; - ( 5 ) ccAsAyA. strI0 ( - zrAtyAzAtanA ) jJAnanI azAtanA - DIjhA jJAna ke prati dikhalAI jAtI ghRNA tiraskAra vRti. contempt or hatred shown towards knowledge. bhaga08, 6; - huyA. strI0 (- arthatA. jJAnamevArthIyasyAsaujJAnArthastadbhAvastattathA ) jJAnAya pazu jJAnanI abhyarthanA ravI te jJAnArthapana; jJAna kI abhyarthanA karanA solicitation for knowledge; request for know ledge. bhaga0 18, 10 ThA05, 2 - girAhavayA. strI0 ( - nihava ) zAstra tathA zAstra bhaNAvanArane upakAra elave te. zAstra kA aura zAstra ko par3hAne vAle kA upakAra na mAnanA. non-acknowledgment of the debt S - ( 627 ) [ gANa of gratitude due to scriptures and to one who teaches them. bhaga08, 16 - zivyatti strI0 (-nirvRtti) pAMya prAnAM jJAnanI niSpatti siddhi pAMca prakAra ke jJAna kI niSpatti siddhi. acquisition or attainment of the five kinds of knowledge. bhaga 19, 8; 20, 5; - ( 55 ) ta. puM0 ( - Atman ) jJAnI AtmA samyagdRSTi AtmA. jJAnI AtmA samyaga dRSTi AtmA. N soul possessed of right knowledge and faith bhaga0 12, 10; - daMsaNa. puM0 na0 (- darzana ) jJAna ane harzana, jJAna aura darzana. right knowledge and right faith. 3aa0 7; nAyA0 5 - daMsaNaTThAya strI0 ( -darzanArthatA ) jJAna anedarzananI apekSA. jJAna aura darzana kI apekSA. desire for or expectation of right knowledge and faith. nAyA* 5; - dasaNaMdhara. puM ( - darzanadhara ) jJAna ne darzanane dharanAra devalajJAna jJAna aura darzana ko dhAraNa karane va lAH kevalajJAnI. (one) possessed of right knowledge and faith; an omuiscient. nAyA0 -- daMsaNlakkhaNa tri0 ( - darzanalakSaNajJAnaMca darzanaMca lakSaNaM svarUpaM yasyatattathA ) samyajJAna ane samyakada na jenuM lakSaNu-svarUpa hoya te samyakjJAna aura samyakdarzana jisakA lakSaNa-svarUpa ho vaha ( one ) having essential quality right knowledge and right faith. "caukaraNasaMjuttaM nAgadaMsaNa. lakkhaNaM" utta* 28, 1; - daMsaNasa magga. tri0 ( - darzanasamapra ) jJAnadarzanathI pUrNa jJAnadarzana se pUrNa. 1; as all For Private Personal Use Only Page #942 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NANa] ( 128 ) [NANa HORTHEALTHHTHHATH HEATHER perfect in the possession of right knowledge and right faith. "tatto NANasaNa sammagge" utta. 8, 2; -dAse. puM. ( -darzin ) zAna zana vA (71). jJAna darzana vAlA (jIva). a soul possessed of right kuowledge and right faith. bhaga. 42. 1; ~pajjava. puM0 (-paryAya) sAnanA paryAya. jJAna ke paryAya. modifications of knowledge. bhaga0 2, 1, | -paDiNIyayA. strI0 ( -pratyanIkatA ) / sAnamA pratiyatA-vairalAya. jJAnameM prati.. kUlatA-vairabhAva. opposition to, hostility towards knowledge. bhaga0 8, 8; -paDisevaNAkusIla. puM. (-pratisevanAkuzAla ) jJAnanI prati. sevAmA dUSaya 722. jJAnakI pratisevA meM dUSaNa karanevAlA. one who taints the acqireinent of right knowledge. bhaga0 25, 6; -pari NAma. puM. ( -pariNAma ) jJAnamayaapanA pariNAma. jJAna lakSaNa jIva ke pari. NAma. a stage of development of the soul marked by pog. session of knowledge pana. 15; -parIsaha. puM0(-parISaha-parISahaNaM parI. pahaH jJAnasya masyAdeH pariSahaH) zAnanA pariSaha jJAna na AvaDavAthI thatuM kaSTa. jJAna kA pariSaha; jJAna ma bhAnese hotA huzrA #2.affliction of the mind caused by the consciousness that one is ignorant. bhaga0 , 8 -pAyAcchatta. na0 (-prAyazcitta) jJAna nA aticAranI AlocanA; jhAnanI zuddhi artha prAyazrita 52 te. jJAna ke aticAra kI AlocanA; jJAna kI zuddhike / liye prAyAzcata karanA. expiation uudergone for the purification of one's knowledge. ThA0 3, 4 4, 1; -purisa. puM0 (-puruSa ) zAna. pAna puruSa; zAnapradhAna 535. jJAnavAna puruSa; jJAnapradhAna puruSa. aperson possessed of knowledge; an educated person. ThA0 3, 1; bhaga0 2, 5, -pulA. puM0 (-pulAka) jAnanenisAra manAknAra puDAyivAsI sAdhu. jJAna ko niHsAra banAnevAlA pulAkalabdhivAlA sAdhu. an ascetic who renders his right knowledge useless by lapse in the observance of primary vows. ThA0 5, 3; bhaga. 25, 6, -posa. puM. ( -pradoSa ) zruta mAhAnamA athavA jJAnImAM aprati heka kare te; jJAnAvaraNIya pAMcavAnA me hetu. zruta zrAdi jJAname athavA jJAnI meM aprIti -dveSa karanA;jJAnAvaraNIya karma bAMdhanekA hetu. showing disres. pect or batred towards the five kinds of kuowledge or the persons possessed of them, * fault which leads to knowledge obscuring Karma. bhA. 8, 9; --ppayAtra.na. (pravAda ) bhatimAna Adi pAya zani saMdhI 535 / / 52vI te. mati jJAna Adi pAMca jJAna ke saMbaMdha meM prarUpaNA karanA. act of explaining the five kinds of knowledge such as Matijnana etc. sama. -phala. na0 (-phala ) sAna- 31. jJAna kA phala. fruit of ( right) knowledge. bhaga. 2, 5; -bala. puM0 (-bala)sAna. rUpI sa. jJAna rUpI bala. power, Page #943 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NANa ] ( 26 ) [ NANa strength in the form of know. / ledge. ThA0 10; -buddha. tri0 (-buddha) jJAnAvaraNIyatA kSayopazama AdithI thayela che jJAnava mo5 pAmesa. jJAnAvaraNIya ke kSayo. pazama bhAAde se utpana hue jJAna se bodha pAyA huA. ( one ) who has be. come enlightened by the knowledge attained through the destruction, subsidence etc. of knowledge-obscuring Karens. ThA02,4;-bohi. strI0(-bodhi) jJAnAvaraNInA kSaye pazamathI ghamanI prApti bIte. jJAnAvaraNIya ke kSa popazama se dharma kI prApti honA. attainment of true religion by the dest uction, subsidence etc. of knowledge -obscuring Karma. ThA0 3, 2; -bhaTTha. tri. ( -maSTha ) zAnathA bhraSTa 53. jJAna se bhraSTa. degraded from right knowledge. bhAyA. 1,6:4, 15.-bhAvaNA. zrI. (-bhAvanA) sAnanI bhAvanA. jJAna bhAvanA. medita. tion upon right knowledge. AyA2, 3, 1,1;-mUha. tri.(-mUha) jJAnAvaraNIya karmanA udayathI jJAnamAM mUThabhuumjnyaanaavrciiy karmake upayase jJAnameM mUDha mUrkha. foolish, ignorant on account of the matutrity of knowledge obscuring Karma ThA. 2, 4, -moha. puM0 (-moha) zAna saMdhI bhola. jJAna ke saMbaMdha meM moha. infatu ation, delusion in point of right knowledge. ThA. 2, 4; -rAsi. pu. (-rAzi ) sAnanI sabhUpa. / jJAna kA samUha. mass of knowledge. paMcA0 15, 45; --khoga. puM0 (-bok)| Vol. II/117. 356 sAnAdi so. kevala jJAnAdi loka. the world of omniscience etc. ThA. 3, 2; -viNaya. puM0 (-vinaya ) pAMca prakAranA jJAnane vinaya karavo te. pAca prakAra ke jJAna kA vinaya karanA. showing reverence towards the live kinds of knowledge. bhaga. 25, 7; -viNayaparihINa. tri. (-vinayaparihIna) zAna sAyArathI 2hita. jJAna AcAra se rahita. devoid of the observance of the eight points (rules) requisite for the attain. ment of right knowledge. caM050 20;-virAhaNA.strI0 (-virAdhanA)zAnanI virAdhanA karavI tenuM jJAnanuM khaMDana karavuM te. jJAna kI virAdhanA karanA; jJAna kA khaMDana karanA. Act of offending against right knowledge i. e. refuting it. sama01;-visaMvAyaNAjoga puM0 (-vi. saMvAdanA yoga ) jJAnI sAthe moTara aba mithyA vivAda karavo te jJAnAvaraNIya bhAno me tu. jJAnI ke sAtha jhUThe jhagaDe --mithyA vivAda; jJAnAvaraNIya karma bAMdhane kA eka hetu. act of entering into false and vexatious discussions and disputes with persons possessed of right knowledge; this is a source of Jnanavaraniya Karma. bhaga. 8, 1; -visohi. strI. ( -vizodhi ) jJAnanA AcAranuM pAlana karavuM te jJAnanI zuddhi 42vI te. jJAna ke prAcAra kA pAlana, zuddhi karanA. putting into practice the rules prescribed by right knowledge; purification of knowledge by practice. ThA. 10; Page #944 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NANatta] ( 130 ) [NANApiMDaraya -saMkA. strI0 (-zaGkA ) zAnanA viSayamA or forms. prava0 1120; sh| 52vI te. jJAna ke viSaya meM zaMkA / NANAghosa. pu. ( nAnAghosa ) nAnA nA karanA. doubt or misgiving | 11-252. vividha prakAra kI AvAjain the matter of know- | svara. Various kinds of sounds ledge. sUya0 1, 13, 3; -saMparANa. or tunes. bhaga0 1, 1; tri0 (-sampanna ) na saMpanna; nibhA | NANAcchaMda. tri. ( nAnAcchaMda-nAnA bhisaH 5. jJAna saMpanna; jJAna meM pUrNa. possess. chando'bhiprAyo yeSAM te tathA) nAnA mAranA ed of knowledge; perfect bhinna bhinna chaMda-abhiprAyavAlA; judA in knowledge. bhaga0 2, 5, 25, 7; E abhiprAyavAlA. vividha prakAra ke -saMpaeNayA. strI. ( -sampannatA) nanu bhina 2 cchaMda-abhiprAya vAlA; bhinna bhinna sapAhana. jJAna kA saMpAdana. acquire- | abhiprAya vAlA. of various, differment of knowledge. " NANa ing opinions or likes and saMparaNayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayaha" dislikes. sUya. 2, 2, 3.3 utta. 26, 56; bhaga0 17, 3, NANATa. tri. ( nAnArtha ) nAnA prAranA pANatta. puM0 na0 ( nAnAtva ) nAnA 12; .. ayache nA te; mane athavAeM. nAnA nAnAbhAva; nAnApa. vividha prakAra; vividha prakAra ke artha vAlA; aneka artha vAlA. bhAva; vividhatA. Variety; difference; Possessed of, bearing various state of being different or meanings;homonymous.bhaga0,1 having difference. bhaga0 1, 1; 5; NANAdiThi. tri. ( nAnAraSTi-nAnArupA dRSTi3, 1; 12, 7; 18, 3, 16, 3, 20, 1; darzanaM yeSAM te tathA ) bhinna bhinna dRSTi 24, 1; 26, 2; nAyA0 5; panna0 15; jaM. zana pAyA. bhinna bhinna dRSTi-darzana vAlA. pa. 5, 118, 2, 26, 7, 7, 135 Possessed of, various creeds; NANappakAra. tri. ( nAnAprakAra ) nAnA possessed of various points of prA2rnu; viyitra. vividha prakArakA; vicitra. / view. sUya0 2, 2, 30; Of various modes; of differentNANAdesa. tri. ( nAnAdeza) nAnA 2. kinds; strange. sUya. 1, 13, 1; nuhA nuhA dezanA patanI. nAnAprakAra-bhinna NANA. a. (nAnA) nAnA pra52; ane; bhinna deza ke vatanI. ( Persons ) revividhi. vividha prakAra; aneka vidhi se.. siding in various countries. bhaga. Various; of various modes or 9, 33; forms. nAyA. 1; 7; ; bhaga0 3, 3; NANApanna. tri. ( nAnAprajJa-mAnAprakArA 8, 2; 25, 6, rAya0 45; ova0 25:33; vicitrakSayopazamAt prajJAyate'anayeti utta. 3, 2; aNujo0 28; jaM0 50 5, prajJA sA vicitrA yeSAM te tathA ) nAnA 114; prAranI bhati pA. vividha prakAra kI gANAgAra. tri0 ( nAnAkAra ) vividha mati vAlA. Possessed of various sA2nu vividha zrAkAra kA. Of various , moods of intellect. sUya 02, 2, 30; shapes; bearing various shapes | NANApiMDaraya tri. ( nAnArpika urata ) ane: Page #945 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ gANi bhAnu jJAnAvaraNa; jJAna prApta karane meM vighnakartA ATha karmoM meM se pahilA karma. The first of the eight divisions of Karmas called knowledge obscuring Karma. dasA0 5, 32, 33; nAyA0 3; dasa0 1, 5 gANAmaNi. puM0 ( nAnAmaNi ) nAnA prakAranAM NANAvaraNija na0 ( jJAnAvaraNIya ) jJAna zaktine dabAvanAra ATheka mAnuM pahelu rAya 0 2. jJAna zakti ko dabAne vAlA ATha karmoM meM se pahilA karma. The first of the eight kinds of Karmas viz. that which obscures or checks the power of acquiring knowledge. ova0 209 ThA0 4, 1: bhaga0 6, bhI. nAnA prakAra ke ratna. Various kinds of gems. "yAyAmaNi kaNagarayaNa-vimala " gANAmaNirayaNa na0 ( nAnAmaNiratra ) nAnA aAranAM bharila vividha prakAra ke maNiratna Various kinds of excellent genis. vivA0 2; gANAmalla na0 ( nAnAmAtya) nAnA prAranA putra nAnA prakAra ke phUla Various | kinds of flowers. "gANA mallapiNaddhA" rAya0 jIvA0 3; gANAraMbha. tri. nAnArambha ) nAnA prakAranA dharmAnuSTAna vAlA. nAnA prakAra ke dharmAnuSThAna vAlA. Performing various kinds of religious practices. sUrya0 2; 2, 30; 38, 8 20, 7 25, 1 7; pana0 22; NANAviha. tri0 ( nAnAvidha ) nAnA aA 2; ne prabhAra nAnA prakAra kA; aneka prakAra kA Of various kinds; of different kinds; nAyA0 1; 5; 8; 6; 16: jaM0 pa05, 116; ova0 panna0 1; jIvA0 3; NANAsaMTThiya. tri0 ( nAnAsaMsthita ) nAnA gANArui. tri0 ( nAnAruci ) nAnA prabhAranI 3yiyaniprAya vAsA. vividha prakAra kI ruci abhiprAya vAlA. Possessed of, having various kinds of opi. nions or likes and dislikes. sUya0 2, 2, 30; prakAranAM saMsthAnavAluM; judA judA AkA2. nAnA prakAra ke saMsthAna vAlA; bhinna bhinna AkAra kA. Bearing various shapes or conformations. bhaga0 24, 12; gANAsIla. tri0 ( nAnAzIla - nAnAprakAraM zIla manuSThAnaM yeSAM te tathA ) nAnA prakAranA anuSThAnavAlA nAnAprakAra ke anuSThAnavAlA. Given to various kinds of (religious practices or porformances. sUrya 02, 2, 30, gANi puM0 ( jJAnina ) jJAni yathArthatatvasvarUpanA lagunAra, jJAnI; yathArtha tatvasvarUpa ko jAnanevAlA. A person gANAvaMjana na0 ( nAnAvyaJjana ) nAnA amAnArAhi vyaMjana akSara nAnA prakAra ke kakArAdi vyaJjana akSara Various consonants such as Ka etc. bhaga0 1, 1; khANAvaraNa. puM0 ( jJAnAvaraNa) jJAnAvaraNa; jJAna prApta karavAmAM ADe Avatu AThakama- gANAmANe ] ( 631 ) mAsasta. prakAranA AhArAdi piNDamAM aneka prakAra ke AhArAdi piNDa meM Asakta Attached to, pa: sionately fond of various kinds of food etc. " nAnApiMDarayA daMtA terA vuccaMti sAhuNo "3 For Private Personal Use Only Page #946 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NAta ] ( 632 ) 1; utpanna. possessed of right knowledge; & true philosopher. bhaga0 2 8, 2, 11, 1, 15, 118, 1; 24, 1; 26, 1; prava0 157; yAta. puM0 ( jJAta ) vaMzavizeSabhAM utpanna thayea. vaMzavizeSa meM Born in a particular family. nAyA * 8 ( 2 ) se nAmanuM khArya } jemAM mahAvIra svAmI utpanna thayA hatA. isa nAmakA eka Arya kula ki jisameM mahAvIra svAmI utpanna hue the. name of an Arya ( civilised ) family in which Mahavira Svami was born. panna0 1; ( 3 ) tri0 jJAta amAM utpanna thagresa jJAta kula meM uttana. born in the Jnata family aNujeo0 131; NAta kumAra. puM0 ( jJAtakumAra ) jJAtavaMzanA 2. jJAta vaMzakA eka rAjakumAra. A prince born in the Jata family. nAyA* 8; gAtakhaMDa na0 ( jJAtakharADa ) me nAmanuM eka vana ke jayAM mahAvIra svAmIe dIkSA sIdhI DatI. isa nAma kA eka bana ki jahAM mahAvIra svAmIne dIkSA lI thI. Name of 8 forest where Mahavira Svami was initiated into religious order. ThA0 10; NAti. strI0 ( jJAti ) svana; saMdhI. svajana; riztedAra. A caste-fellow; a relative sUrya * 2, 6, 10, yAda. puM0 ( nAda ) ghoSa vAghoSaH AvAja. Sound; loud sound jIvA 0 3, 4; sU0 10 16; unda. f. (anta ) de sta; 718 a. nAda kiyA huA; AvAja kiyAhuA. [ NAma Sounded bhaga0 16, 5; sAdiya. tri0 ( nAdita ) lubhe| upaseo 6. dekho UparakA zabda. Vide above. jIvA0 3; sAbhi strI0 (nAbhi ) gADAne yeU lAga. gADechakaDe kA eka bhAga. A particular part of a cart. 'jaMtalaDIva nAbhI vA' dasa0 7, 28; ( 2 ) nAbhi DuTI nAbhI: dUMDhI. the navel. jaM0 pa0 5, 114; zrAyA0 1, 1, 2, 16; zrova0 10; jIvA 0 3, 3; ( 3 ) puM0 RSalahecaalunA pitAnuM nAma; paMdaramAM 52. RSabhadevaprabhu ke pitA kA nAma; paMdrahaveM kulakara. name of the father of Lord Risabhadeva; the 15th Kulakara. sama0 pa0226; - pabhava. tri0 (-prabhava) nAliyAMdhI utpanna dhayesa nAbhi meM se utpanna. born from the navel. taMdu0 - rasaharaNI. strI0 (-rasaharaNI ) nAjinI nA. nAbhikI nAla, the navel duct or canal. ag "" khAma puM0 na0 (nAma - namanaM nAma: ) pariSyAmaH Aya; saMjJA vizeSa pariNAmaH bhAvaH saMjJA vizeSa. Sense-perceptions and their objects; substance; a par ticular name. kai viheM bhaMte yAme parAyaNate " bhaga0 25, 5, 63, 1; 17, 1; NAma. a* ( nAman ) vAyAsa 2; pAha pUrayu. vAkyAlaMkAra; pAdapUraNa. An expletive used as an ornament of speech or completing metre. ThA0 4, 1; parAha0 1, 1; ( 2 ) na0 alidhAna; nAbha. abhidhAnaH nAma k name. jaM0 pa05, 112; 115: rAya0 26; 32; vivA0 1; nAyA* 3; 2; 4; 5; 6; 3; 12; 14; 16; 16; zrava0 11: For Private Personal Use Only Page #947 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NAma] (633 ) [NAma panna. 2; (3) nA yoge zaza2, 5, udayathI atimAM sArA ke narasAM nAma bAMdhe, AkRti, jAti vagere zArIrika gotra pAbhI za. nAma aura gotra karma kI saMpatti zubha ke azubha prApta thAya che te ! prakRti ki jisake udaya se prAtmA zubha vA nAmamA. jisake yoga se zarIra, rUpa, azubha nAmagotra prApta kara sake. the banAvaTa, prAkRti, jAti ityAdi zAririka | varieties of Nama and Gotra sampatti zubha vA azubha prApta hotI hai vaha Karmas by the maturity of nAmakarma. Karmas by the rise of which a soul is born in a good which good or bad physical Or bad family etc. sU. pa. 16; constitution, grace, form, caste rAya0 -goya. na. ( -gotra ) / etc. of a soul are determined. 753 za6. dekho UparakA zabda. vide panna 20 bhaga0 25, 6, 26, 1; aova.20; above. nAyA0 14; nAyA. dha0 dasA. (2)samAnA. saMbhAvanA. an indeclin. 10, 1; --Nataa-ya. na0 (-anantaka ) able expressing conjecture, nAmayI mAnata. nAma se ananta. one possibility etc. bhaga03,3;-aMkiya. endless in names; ono namod tri. (-aGkita) bhAMti; nAbhA nAma- endless. ThA0 5, 3, 10; -purisa. vAlA. having s name; marked puM0 ( -purUSa) nAmanA pu35 a nu . by a me. nAyA. 16: -iMda. nAma 535 che te. na'ma kA puruSa athavA puM0 ( -iMdra ) nAmanAmAM jisakA nAma purUSa hai vaha.. man in ikanA guNa nathI paNa kevala nAma jenuM Idra ! name only; ( one ) bearing chete. nAma kA iMdra; jisameM iMdra ke guNa the ume "Man" ThA0 3, 1; nahIM hai parantu kevala nAma jisakA iMdra hai ----loga. puM0 ( -loka ) nAmanAmA vaha. one who is Indra in name jenuM nAma leka rAkhavAmAM AvyuM hoya te. only. ThA0 3, 1; -kamma. na. nAma kA loka; jisakA nAma loka rakhane meM ( -karman )nAma mAma mAMgeM zrAyA hai vaha. Loka or world in ma. nAma karma; pATha kama meM se chaThA karma tame only; ( one ) bearing the sixth of the eight kinds the name a Loke or world. of Karmas "NAma kamme duvihe paNNatta' ThA0 3, 2; ~vagga. puM0 (-varga ) nAma ThA02,4;sama042;-karaNa. na. (-karaNa) pratino samudAya. nAma prakRti kA samudAya. nAmakaraNa saMsAra; bAramA divase bAlakanuM ! a collection or group of nAma sthApate. nAmakaraNa saMskAra, bArahaveM Nana Prakritis. jIvA 02; -vIra. dinako bAlaka kA nAma sthApana karane puM0 (-vIra-yasya jIvasyA jIvasya vA kI kriyA. the ceremony of 'nvartharahitaM vIra iti nAma kriyate sa nAma: giving a name to a child on vIraH nAnAvIraH ) pAra se nAma yazavanAra the 12th day after its birth. 405 yA 5001 56. vIra aisA nAma nAyA0 1; 8; -gutta. na. ( -gotra ) / dhAraNa karanevAlA jIva vA ajIva padArtha, nAma ane manI prani 1 nA anything or anybody bearing Page #948 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NAmAdhajja] ( 634 ) [NAyaga the name "Valiant. sU. pa. 2; mily of the Lord Mahavira; a -sacca. na. ( -satya-nAma abhidhAnaM | branch of the Iksvaku family. tatsatyaM nAmasatyam ) satya nAma che te zrova0 14; parAha 0 1, 1; bhaga0 6, 33, nAmanusatya. sadhya jisakA nAma hai vaha; nAma | (3) tri. tevazamai art pAme. usa vaMza kA satya. truth in name only; that meM janma prApta. born in the above fawhich is named truth. ThA.. mily. bhaga0 20, 8; ova0 14; (4)na. 10;-savva. na0(-sarva-nAma ca tatsarva dRSTAMta. dRSTAMta. an illustration. sama0 ca nAmasarvam) nAme 42sa nAma se hI 6; (5) sAtA sUtrane satha mata. jJAtAsarva. every thing by reason of sUtra kA arya. the purport or sense the name or so far as the name of Jinata Sutra. nAyA0 dha0 -vihi. goes. ThA0 4, 2; puM0 ( -vidhi ) svalanA me 2. khAmadhija. na0 (nAmadheya) nAma; abhiyAna. svajana kA eka prakAra. a particular nAma; abhidhAna. A name; denomi- kind of relationship. vava. 6, 1; nation. zrova. 26 nAyA. 1: dasA. 6, 2;-saMga. puM0 (-sA) pari. NAmadheja. na0 ( nAmadheya ) nAma; maliyAna.. ginAnA saga. paricita janoMkA saMga. nAmaH abhidhAna. Aame; denomina- company of acquainted per. tion. nAyA. 1, 16, panna. 2; bhaga0 15, Sons. sUya0 1, 3, 2, 12; 1; vivA. 5; ja. pa. 7, 178 ThA0 4, | NAya. puM0 ( nAda ) nA; sapA suma. nAda; 2; bhova* 40; aNujo0 28; zrAvAja; zAragula. Sound; loud NAmadhejavaI. bI. ( nAmadhayavatI ) praza sound. nAyA. 1: nAmamA prazasta nAma vAlI. Bearing NAyaa. puM0 (jJAtaka ) indian; zAtina. a famous name. nAyA0 1 svajAtIya; jJArtijana. A caste-fellow. NAmadheya. na0 ( nAmadheya ) nu| "NAma- ja. pa. sUya 1, 8, 12, 2, 1, 35; dheja" za6. dekho " NAmadheja " zabda. vava0 6, ; nAyA. 1; Vide " NAmadheja" jaM. 50 5, 115; | NAyapraya. puM0 ( nAyaka ) nAyaH netA. ova. nAyaka; netA. A leader; a head. NAmaya. puM0 ( nAmaka ) nAma; saMbhAvanA. sUya0 1, 15, 1; nAyA0 1; 2; nAma; saMbhAvanA. A narne; possibility. | NAyaka. puM0 ( nAyaka) nAya; netA. nAyaka; bhaga0 16, 3; nAyA0 1; netA. A leader; a head. paraha.1,4; NAya. tri. (jJAta ) ; samansu. jJAta; NAyakumAra. puM0( jJAtakumAra ) / "NAta samajhA huA. Known; understood. kumAra " za6. dekho " NAtakumAra " bhaga. 1, 4, 7, 6) 6, 31, 17, 2; zabda. Vide " NAtakumAra " nAyA. 1; nAyA0 7, rAya0 31; AyA. 1, 1, 1, 2, | NAyakhaDaM. na0 ( jJAtakhaNDa ) / " NAta(2) na0 76vA vaza me mata2 sa; __ khaMDa" za... dekho " NAta khaDa" zabda. mahAvIra svAbhimukhaivAku vaMza kA eka | Vide " NAtakhaMDa" ThA0 10 kula; mahAvIra svAmI kA kula. the fa- | NAyaga. puM0 ( jJAtaka ) me " NAyaca" Page #949 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NAyaga] ( 635 ) [NArabha-ya za6. dekho "sAyama" zabda. Vide se dIkSA sIdhI. kSatriya kuNDapura ke bAhara " NAya" nisI0 8, 12; kA udyAna jahAM mahAvIra svAmI ne dIkSA lIthI. NAyaga. puM0 ( nAyaka ) nAya; netA; 2sana; The garden outside Ksatriya adhipati. nAyaka; netA; rAjA; adhipati. Kundapura where Mahavira A leader; a king; a lord. sama0 Svami was initiated into the 1; 30; dasA. 6, 16; paraha, 2, 5; (2) order of monks. AyA0 2, 3, 15; 5359 // 4264 // 2. prarUpaNA karane vAlA. -vaNa. na0 (-vana) sAta nAmanuM one who explains e. g. a | rAdhAna. jJAtakhaMDa nAma kA udyAna. a gar religious text. sUya0 1, 15, 1; / den named Jnatakhanda. kappa. sAyajjhayaNa. na. (jJAtAdhyayana) sAtA sUtra adhyayana. jJAtA sUtra kA adhyayana. | NAyA. strI. (jJAta ) ma STAMta sahita A chapter of Jnata Sutra. adhikAra che evuM jJAtA nAmanuM chaThuM aMga mAyA0 2, 4, 5, 8; 12, 14; 16 sUtra. jisameM dRSTAMta sahita adhikAra hai aisA NAyaputta. puM0 ( jJAnaputra ) sAta 51 jJAtA nAma kA chaThA aMga sUtra. The 6th tpanna yesa; zata-praNyAta-sivAya Angu Sutra so named abound sajanA putra mahAvIra svAmI. jJAta vaMza meM , ing in illustrations of the utpanna; jJAta- prakhyAta-siddhArtha rAjA ke subject-matter. nAyA. 1; -(s) putra mahAvIra svAmI. The Lord Maha- NAyAjjhayaNa. na. ( -jJAtAdhyayana ) vira, the son of the famous sAtA sUyayana. jJAtA sUtra kA zradhya. king Siddhartha; born in the a. a chapter of Jnata Sutra. family named Jinata. utta0 6, nAyA0 1; t; 18; bhaga0 18, 7; sUya0 1, 6, 24; NAyAdhammakahA. strI. (jJAtAdharmakathA-jJAtA-vayaNa. na. ( -vacana ) mahAvIra ni udAharaNAni tatpradhAnA dhakathA svAbhinA kyana. mahAvIra svAmI ke bacana. jJAtAdharma thA ) nAmAMta sahita words of Mahavira Svami. adhikAra che evuM e nAmanuM kayuM aMgasUtra. dasa0 10,6; jisameM dRSTAMta sahita adhikAra hai aisA isa NAyaya. tri. ( jJAtaka ) jayanA2. jAnane nAma kA chaThA aMgasUtra. The sixth vAlA. (One) who knows nAyA0 2; Anga Sutra so named abouudNAyavva. tri. ( jJAtavya ) MguvA yo ing in illustrations of the sub. adhina thu. jAnane yogya; avabodhana | ject-matter. nAyA. 1; nAyA0 dha0 karanA. Worthy of being known; | NArazra-ya. puM0 (nArada ) nA26 *Si. RSi; act of knowing. aNujo0 128; nArada. The saint Narada. aova038% 130; nisI0 20, 10; bhaga0 16, 8; ( 2 ) sArthapura nagaranA / samudrakriyA nAyA. dha. 6; hIre. sauryapura nagara kA rAjA samudra NAyasaMDa. na. (jJAtakhaNDa ) kSatriya 99. vijaya kA putra. name of the son of puranI lAtuM dhAna; rii malAvIra svAbhI- Samudrarijaya the king of Page #950 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NArayaputta] ( 636 ) [NAlaMdigja Souryapura, ova0 (3) yA nA ing in the north into Ramina. saranAmadhipati gandharva ke lazkarakA _kavasa Kse tra. jaM0pa06,125, rAya. adhipati gaMdharva. the Gandharva sama0 ThA0 2, 3, commander-in-chief of the | NArikaMtAkUDa. na0 ( nArIkAntAkUTa) nAsa. army of Gandharvas, glo 0; vata patanu 2. nIlavaMta parvata kA NArayaputta. puM0 (nAradaputra) javAna mahAvI chaTA kUTa The sixth summit of svAmInA se nAmanA me ziSya. bhagavAn ! the Nilavanta mount. ThA. 6 mahAvIra svAmI kA isa nAma kA eka ziSya | khArI. strI0 (nArI ) nArI; trI nati. nArI; . Name of a disciple of lord | strI jAti. A woman; womankind. Mahavira. bhaga05,8 sUya0 1, 3, 4, 16; NArAya. na0 (nArAca) soma sAme ye paratunANArIkatA. strI. ( nArIkAntA ) mA ma:24; 7 sayamAnutrI savaya. "NArikatA" za. 6. dekho " gaNArikatA" zrAmane sAmane do vastuoM kA markaTa baMdha; zabda. Vide " NArikatA " jaM. 50 chaH saMghayaNa meM se tRtIya saMpayaNa. The | NAla. na0 ( nAla) mala mAhinA !; hai third of the six kinds of phy. 052 ma. kamana Adi kA daMDA; kaMda sical constitutions in which ke Upara kA bhAga. A stalk of a lotus the bones are loosely tied to plant etc. pAyA0 2,1, 1, 8, (2) gether by the silnews.0pa0 jIvA 01: nAta; 21. nAla; iMThI the navel. jaM. gArAyaNa. puM0 ( nArAyaNa ) ziratha 21MnA pa. 5, 114; putra rAma / sakSama 152 nAma; | NAlaMdaijja. na0 (nAbandIya ) 45 // bharata kSetranA A avasarpiNInA AThamAM sUtranA bIja munakadhanA chaThA adhyayananuM pAsudde5. dazaratha rAjA ke putra rAma ke bhAI nAma. sUyagaDAMga sUtra ke dvitIya zrutaskaMdha ke lakSamaNa kA anya nAma, bharata kSetra kI isa chaThe adhyayana kA nAma. Name of the bhavasarpirNI kA AThavAM vAsudeva. Another" 6th chapter of the 2nd Sruta. mame of Laxamani, son of skandha of Suyagadanga Dasaratha and brother of Rama Sutra. sUya0 2, 6; the 8th Vasudeva of Bharata- | NAlaMdA. strI. ( nAlandA ) ye nAmanI 204ksetra in the current Avasar: gRha nagarane se sate. rAjagRha nagara pini. prava0 1226; sama0 kA eka mArga; isa nAma kA eka mohalA. NArikaMttA. strI0 ( nArIkAntA ) nIta Name of a street of the parvatathI nIkalI uttara tarapha ramakavAsa ! city of Rajagriha. sUya0 2, 7, 1; kSetramA utI se mahAnahI. nAlavaMta parvata | NAlaMdijja. na. ( nAlaMdIya) aai nAme se nikalakara uttara tarapha ramma kavAsa kSetra meM | suuyaa| sUtranu 23 bhu yayana. nAlAya bahatI huI eka mahAnadI. Name of a nAma kA spagaDAMga sUtra kA 23 vAM adhyayana. great river issning from the The 23rd chapter of the SuyaNilavanta mountain and flow. I gadaigaSutra so nAmed.sama023 Page #951 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAliyara ] ( 637 ) - 0 nAbhiranu kA tailAlI. bI. ( nAlI ) mata bhASavAnI ghaDI. samaya mApane kI ghaDI. A chronometre. 6; khAliera puM0 ( nArikela ) nAtI merI; nAhI . nAriyala kA vRkSa. A co coanut tree. patra 1 AyA0 2 1, 1, 8 jaM0 pa0 nAyA0 16 (2) na tenA na0 34; (nAsI me2) usa ke phala ( nAriyala ) t cocoanut. naMdI0 nAyA 0 &; - vijJa na. ( tela) te TAperAnuM te.. nAriyala coconut oil. nAyA0 matthaya. na0 (mastaka) nArA nAga, nAriyala ke vRkSa kA UparakA hissA. the top of & cocoanut tree. AyA0 2, 1, 1, <; nAlibaddha na0 ( nAvada ) nAma 'dha-nAzI pAlAI mogarAhi DAMDa-DaMDI vAle phUla; jAi jUi mogarAdi A llower growing on a stalk The khAliyA. strI0 (nAlikA ) uma 1; 7; sUrya * 315. mAhinI hAMDI; nAmi kamala Adi kI DaMDI. A stalk of a lotus etc. taMdu vivA0 1 ( 2 ) ghUna DI. dyUta krIr3A. gambling. bhaga0 6, (1,6,18 (3) mujha nAma jhADa. kalambukA nAma kA vRkSa. a tree named Kalambuka sU0 0 4 ( 4 ) me nAmanI deza isa nAma kI bela name of 1 creeper . pana 0 1 - baddha na0 (-baddha) nAlikA-DAMDI vAlAM $4. DaMDIvAle phUla. flower growing on a stalk. pana 10 khAliyAkheDa-ina ( nAvikAkheTa ) ghRta vizeSa prahAra bhArata krIr3A vizeSa; eka prakAra kA juzrA A kind of gambling. jaM* pa0 nAyA0 ( 2 ) honI gati samavAne bhATe ghaDI bhetrI nasI nAmAM Ave te grahoM kI gati jAnanekI ghaDI jaisI nalI. a con 0 Vol. 1/118. [ NAviya trivance by which in ancient times the notions and posi tions of planets were known. zrava0 40; ( 4 ) bhaya yAhinI nAsikA chevAnI . kamala Adi kI DaMDI kATane kI kalA. the art of cutting stalks of lotuses ete. nAyA0 1; jIvA 0 3; ( 2 ) bhe: latanI vesa eka prakAra kI bela sort of creeper. pana0 1; 0 aret. ft. (it) 19; as orelor. nAva: jahAja. A ship a boat. nAyA0 6 16; bhaga0 3, 3, 5, 4; panna0 16, sU0 50 10, sUrya 01, 1, 2, 31; nisI0 18, 1317320 0 6, 6 jaM0 pa0 15.3,650 211 - sicA. na0 (ucika) nAvAnI aMdara pANI bharAijAya te ulecavAnAM ThAma DAla vagere. jahAja meM pAnI ekatra huA ho use bAhara nikAla kara pheMkanekA baratana bAlaTI ityAdi. a bucket etc. used for pumping out the water that accumulates in a ship. nisI0 18 173 gaya. tri0 (-gata ) nAma meDela. naukA meM baiThA huA. seated in a boat on board [a ship. nisI 18 201 - vayiga. puM0 (ka) nAdvArA vyApAra 42nAra naukA dvArA vyApAra karane vAlA. & naval merchant. atat. 8; 17; - saMtArima na0 (saMtArtha) kyA orti ele yAzI rADe teTayuM pANI. jahAM cAlI jahAja cala sake utanA pAnI navigable river, stream etc. AyA0 1,1,2,16 gAviya. puM0 ( nAvika nAvA jIvati Page #952 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NAviyA ] yakSAvanAra. nAvika; naukA calAnevAlA; jahAjI; mallAha. A sailor; a boatsman nAvikaH ) nAviGa; naum| yAvanAra; vahAlu | NAsikkapura na0 ( nAsikyapura ) gohAvarI nadInI dakSiNe AveluM e nAmanuM nagara. godAvarI nadI ke dakSiNa meM AyA huA isa nAma kA nagara. Name of a town in the south of the river Godava. ri. naMdI 0 gAsiyapuDa. na0 ( nAsikApura ) lubhe| "khA6. dekho " NAsApuDha zabda. ( 138 ) nAyA0 6; bhaga05, 4; lAviyA. strI0 ( naukA ) naua; vahANu. naukA; jahAja. A boat; a ship. bhaga 5, 4; gAsa. puM0 (nAsA) nA. nAka. The nose. sama0 11; gAsa. puM0 (nyAsa) sthApana; thA pazu sthApana; dharota. Putting down; laying down; a deposit. sama0 NAsA. bI0 (nAsA) nAsA; nA; nAsiDA. nAka; nAsikA. The nose zrova* 10; nAyA 01, 1, 2, 16; jaM0pa0 jIvA0 3, 3; nisI0 5, 40; - cchreyaNa na0 (cchedana) nAunu chena 2 te nAka kA chedana. act of piercing, cutting off the nose. nAyA0 21 - NissAsavojjha tri0 (-nizvAsabAhya) nAnA dhImA zvAsathI para baDI laya te a. nAka ke dhIme zvAsa se bhI uDajAya aisA ilakA ( anything ) 80 light that gentle breath from the nose would cause it to move. bhaga* e, 33; jIvA0 3, 3; - nissAsa na0 ( - niH zvAsa ) nAsino cAyu nAsikA kI vAyu. breath exhaled from the nose. nAyA0 1; - puDa. puM0 (-puTa) nAsA ghuTa; nAnAyalA-nasarA. nAka ke puTa. the nostril. nAyA0 14; - baMdha. puM0 (-baMdha) nAunu AMdha te nAka ko dAbanA. act of closing up the nose nAyA0 17; - bheya. puM0 (-bheda ) nAsimAM chidra te nAsikA meM chidra karanA act of perforating the nose. paraha0 1,1; even a dd [ giTTibAdara dd sApuDa Vide" "" yAsApuDa nAyA 0 8 gAsiyAsiMghArAga. na0 ( nAsikAsiGghAyaka ) nAune bhe; sITa, guMgA vagere. nAka kA mala. Dirt of the nose. taMdu* gAha. puM0 ( nAtha ) nAtha; ghasI; rakSaya 12 nAra; Azraya ApanAra; yogakSema karanAra. nAtha; svAmI; rakSaka; Azraya dAtA; yogacema karane vAlA. A lord; a_master; & husband; a protector; a supporter. nAyA hai, utta0 20, 11; sama0 1; Ni. a0 ( ni ) vadhArAnA artha mAM nizcaya. vizeSa ke artha meM nizraya An indeclinable used to express the sense of " In addition to 'Indeed ' vivA0 6; "T fix. f. (fan) zaslu; udig', Haa al; apanA One's own; belonging to oneself, sU0 pa0 20; zizraga. tri0 ( nijaka ) potAnuH svIya. apanA svakIya. One's own; belonging to oneself. ova0 33; jaM0 pa0 5, 115, 2, 33; zizraTTibAdara. tri0 ( nivRttibAdara ) AbhA guyusthAnammAM vartanAra. AThaveM guNasthAnaka meM rahane vAlA. One who has attained the 8th Gupasthanaka, or stage of spiritual evolution. sama0 27; Page #953 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DillayA ] zriDillayA. strI0 ( nikRti ) gA; bhAyA. ThagAI; nIcatA; mAyA. Deceit; meanness. zrotra0 34; ziala na0 ( nigaDa ) pAnI meDI; lohAnI sAMDala paira kI beDiyA; lohe kI sAMkala. Iron chains; fetters. ova0 38; fugu. fa. (faza) Get; Gaz zcUA vAsuM; avinAzI. nitya; sthira svabhAva ( 636 kuzala. thayesa. zilpakalA Adi maiM (one ) trained or skilful in & handicraft etc. nAyA0 1; NiuNiya. tri0 ( naipuNika - nipuNaM sUkSmaM jJAnaM tena carantIti naipuNikA: ) sukSma jJAna vAlA. sUkSma jJAnavAlA ( One ) possessed of expert knowledge, "nava NiuziyA vatthu paraNatA" ThA0 6; vAlA; avinAzI. Permanent; | Niutta. tri0 ( niyukta ) pravRtta rela ; [ zriya-a steady; everlasting. sUrya0 1, 1, 4, 6; jaM0 pa0 7, 175; giu. tri0 ( niguNa ) niyata-nizcita guNuvA niyata nizcita guNavAlA Pos sessed of effective merits or virtues, paMcA0 11, 20; Ni uNa. tri0 ( nipuNa ) nipuNu; hoziyAra, Iza; yaturaH yAta u. nipuNa; hoziyAra; kuzala; catura; cAlAka. Clever; efficient; skilful. " khaMtiNiuNa pAgAraM timguttaM duSpa dhaMsaya " utta0 6, 20; nAyA0 1; 3; 6; zra0 24; 30; rAya0 44, 80 sU0pa0 1; 20; - uciya. tri. ( - ucita ) nipuNu zipAyI manA at nipuNa zilpI se banAyA huA. Made by a skilful artist. nAyA0 9; jaM0 pa0 -- kusala . tri0 ( - kuzala ) dhoyatura - gioga. puM0 ( niyoga ) AjJA; lumbha. nipu. prati catura-nipugA very clever; very skilful. rAya0 80 evajuya. tri0 ( - nayayuta) sUkSma nItino vicAra 2nAra. sUkSma nIti kA vicAra karane vAlA. ( one ) devoting attention to fine or minute points of ethics. paMcA0 2, 16 - buddhi. strI. ( - buddhi ) sukSma buddhi. sUkSma buddhi. sharp intel. lect. paMcA0 11, 205 - sippovarAya. ( - zilpopagata ) zikSA himAMza yesa pravRtta kiyAhuA; yojita. Set about; started; planned. nAyA 0 6; NiudajIva puM0 ( nigodajIva ) nigohanA 1. nigoda ke jIva. A sentient being residing in the Nigoda class of vegetation jIvA0 60 ziura. puM0 ( nikura ) bhe: tanuM jAU. eka prakArakA vRkSa. A kind of tree nAyA08; khiuraMba na0 ( nikuramba ) samUha samUha. A group; a collection. "rammemahAmaha niuraMba bhUe" nAyA0 1; 13; ( 2 ) puM0 vRkSa vizeSa vRkSa vizeSa. a particular kind of tree. nAyA0 6; zizrazra puM0 ( niyoga ) vyApAra liyA. vyApAra; kiyA. Process; action. zrAjJA; hukma. Order; command. jaM0 pa05, 117; paMcA0 6, 28 zizroda puM0 ( nigoda ) : zarIramAM ananta jIva heAya evI vavaspati; sAdhAraNa vanaspati eka zarIra meM ananta jIva hoM aisI vanaspati A vegetation with infinite lives in its body. bhaga0 25, 5; zizraya- puM0 ( nigoda ) kho upalo 06. dekho UparakA zabda. Vide above. For Private Personal Use Only Page #954 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NidaNa] (640 ) [NikAya panna. 1; 3; jIvA0 6; ( 2 ) yuTuMga. a Nimba tree. panna. kuTuMba. a family. jaM. pa. giboliyA. strI. (nimbagulikA) sImolI; NidaNa. na0 ( nindana) nindA 42vI; sAlIbhAnA 31. nimbolI; nimba ke phala. 32vI. nindA. Act of censur. L A seed of the Nimba tree. ing. nAyA0 8; bhaga0 17, 3; (2) nAyA. 16; pazcAtA5. pazcAttApa. act of repent- | Nikara. puM0 (nikara ) samU. samUha. A ing, penitence. nAyA * 16; ___ collection; a group. nAyA. 6; rNidaNayA. strI0 ( *nindana ) potAnA maNikariya. tri. (nikRta) 27nA sAra pinI nindA 42vI te. apane doSa yA mAthA ye jaMtrI ke cheda meM se khIMcA karma kI nindA karanA. Act of cen- huA. Drawn out like a wire suring or adversely criticising froin adie. ova. 10; one's own Karmas or faults. | sikAiya. tri. ( nikAcita-niyuktisaMgraha. bhaga0 17, 3; NAtUrAharaNa ''dibhiH anekadhA vyavasthANidaNA. strI0 ( nindanA ) ni; niyaM; pitam ) hetu 3 // 6295 mAhiyA si6 42. usanA 42vI. nindA; nindA karanA; atagaNanA hetu udAharaNa prAdi se siddha kiyA huA. karanA. Censure; act of censur. Established or proved with ing; speaking ill of. wao yo; the help of logical reason, illusgidaNijja. ni. ( nindanIya ) ni-4|| tration etc. sama. pa. 166; (2) yoya; ni.] 32 // yo5. nindA karane niAyita; TuTe naDite. nikAcita; na yogya. Deserving censure; | TUTe aisA. firmly fastened, such ns censurable. nAyA. 3, 15; would not break "caunvihe NikANidiyA. strI. ( ninditA ) mA pAra ie paeNate " ThA0 4, 2; ghAsa vagere nivAmAM Ave te Si. | NikAya. puM0 (nikAya-nirgataH kAya praudArikAjisameM eka vAra ghAsa ityAdi nIdanemeM ''diryasmAd yAsman vA sati sa nikAyaH) AtA hai vaha kRSi. Cultivation of mokSa. mokSa. Salvation. zrAyA. laud requiring weeding out 1, 1, 3, 18; (2) 5vIya, a5415 of grass etc. ouce. ThA0 4, 4 teukAya, vAukAya, vanasapatikAya, ane traNa Nidu. strI0 (nindu ) 91vI strI; bhuvA 4Aya ye 7 pra. nA samU. pRthvI mAnonma ApanAra bhAtA. mRta saMtati kAya, apkAya, te ukAya, vAyukAya, vanaspati janma dAtrI; mRta bAlaka ko janma dene vAlI kAya, aura trasakAya ina chaH prakAra ke jIvoM mAtA. A woman who gives kA samUha. a collection of the six birth to dead children. aMta03,8%3B kinds of sentient beings viz. Niva. pu. ( nimba ) sI431. nimba kA vRkSa. those with bodies of earth, A Niunba tree. panna. 1; bhaga0 18, water, fire, wind, vegetable, 1, 22, 2; (2) na. sItA ; sImAnA and mobile sentient beings 11. nimbolI: nimba ke phala.aseed of ( Trasakiya). zrotra. 24; sUya0 2, Page #955 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NikAya] ( 641 ) [Nikamma 4, 3; pa0 22; dasa0 4; -paDivaeNa. | obstacle. sama jIvA0 3, 4; -cchAya tri. ( -pratipana -nirgataH kAya audArikA tri. ( -cchAya ) ni||126 - sAva29 ''diryasmAda yasmin vA sati sa nikAyo 2lita prazavAlu. nirAvaraNa --zrAvaramA rahita mokSaH taM pratipano nikAyaprAtapannaH ) mokSa prakAza yukta. having uninterrupted prApta thayesa. mokSa ko prApta. ( one )| light. rAya0 jaM0 50 1, 12; who has attained salvation | Nikhiya. tri. ( niSkAkSita ) anya AyA. 1, 1,3, 18; / zanI sAkSI 2khita. anya darzanakI Ni kAya. puM0 ( nikAca -nikAcanaM nikAcaH) AkAMkSA rahita. ( One ) free from a nimaya 52yu, sAmanvaya 52. desire of knowing or practising nimantraNa karanA; AmantraNa karanA. Act | ___ another creed. sUya0 2, 7, 66; of calling or inviting. sama0 12; | NikaTTha. tri. ( niSkRSTa ) humA zarIrayAlA. NikAya. saM. kR. a. ( nikAcya ) 2thApA durbala zarIravAlA. Lean; reduced. ne. sthApana karake. Having establish __ThA04,4; (2) 2 yesa. bAhara khIMcA ed; having pluced. "NikAya samayaM / huA. drawn out. nAyA0 18; patteyaM patteyaM pucchissAmo ' AyA. 1, 4, | NikatAra. ni. ( niSkAntAra-kAntAramaraNyaM 2, 133; nirgataH kAntArAd niSkAntAram ) yA Nikujiya. saM. kR. a. (nikuJjya) zarI2 7.62 Tesa. jaMgala se bAhara nikAlA hu zrA. nAyu rIta. zarIra ko jhukAkara. Hav. Taken out from a forest; ing bent or lowered the body. led out of a forest. "antin nisI0 17, 23; NikatAraM karejA" TA0 3, 1; NikuraMba. na. (niramba ) samUha. samUha. Nikamma puM0 ( niSkarman-niSkAntaH krmnne| Agroup; a collection. ova0 bhaga0 niSkarmA) mokSa. mokSa. Salvation. (2) 1, 1; nAyA0 7; (2) tI bheyA . sava2. saMvara. censation of the kAlI meghaghaTA. a series of black infiux of Karna. "NikkammadapI iha clouds. jIvA. 3, 3; macciehiM" AyA0 1, 4, 4, 138; Nike a-ya. puM.(niketa) mAsa; 52. AvAsa; -dasi. tri. ( -darzin -niSkarmA mokSa ghara. A lhouse; an abode. nAyA016; savaro vA taM draSTuM zIlamasyeti niSkarmaNika tri. ( * ) zubha me . darzin ) bhora bhAgane lagunA2; ma zuddha; nirmala. Pure; free from dirt. sapanA bhuta. mokSa mArga ko jAnane vAlA; nAyA0 1; karmabaMdhana se mukta. (one) who knows NikaMkaDa. tri. ( niSkaMTaka ) niraa126|| the path of salvation; freed sAva295 lata. nirAvaraNaH AvaraNa rahita. from Karmie bondage. pAyA. 1, Uninterrupted; free from any 3, 4, 136; ___ * zu! puSTa 52 15 nI 5-noTa (*) dekho pRSTa nambara 15 kI phuTanoTa (*) Vide foot-note (*) P. 15th. Page #956 -------------------------------------------------------------------------- ________________ qkila ] Nikkala. tri0 (niSkala ) sa rahita niSkalaMka kalaMkarAhata. Spotless: stainless bhaga0 15, 1 NikkaluNa. tri0 (niSkaruNa ) yA rahita. dayA rahita; nirdaya Unkind; merci less. parAha0 1, 1; Ni kavaya. tri0 (niSkavaca ) AvaraNa rahita; upanya vinAne. zrAvaraNa. rahita; katraca rahita. Devoid of a covering; devoid of an armour. ThA0 4, 2; NikkAsiya tri0 ( niSkAsita ) nIteza; chAThI bhusa nikalA huA; nikAla diyA huA. Turned out; got out; driven out. ova 0 iikaMca. tri0 ( niSkiJcana ) niSparigrahI. niSparigrahI. Not possessed of anything; possession-less. sUya 0 1, 13, 12; zikkiya. tri0 ( niSkriya ) dvivAraDita. kriyArahita. Devoid of action; inert. para60 1, 2; nAyA0 6; Nikkiva ni0 (niSkRpa ) pArakhita. kRpA rahita. Devoid of compassion; ( 642 ) unkind nAyA0 6; kioDa na0 (niSkoTana ) andhana vizeSa. bandhana vizeSa. A particular kind of bondage. paha0 1, 3; NikkhaMta tri0 ( niSkrAnta ) nIusesa. nikalA huA. Come out; got out; gone out. nAyA0 1; nAyA0 60 2; (2) saMsAramAMthI nIkalIne dIkSA lIdhela. saMsAra meM se nikalA huA; dIkSA liyAhuA. (one ) who has freed himself from the world and has become a monk sU0 1, 8, 24: utta0 18, 16 : [ kkhimaNa zikkhama na0 ( niSkrama ) upAdhi choDI nIkalavuM dIkSAlevI te; sukhane eka prakAra. upAdhi ko tyAga kara nikalanA, dIkSA lenA; sukha kA eka prakAra. Act of stepping out of worldly troubles and cares; entrance into the ascetic order. ThA0 10; kkhimaNa na0 (niSkramaNa) sUrya caMdranu tenA mAMsamAMthI hAra nIlavu te. sUrya caMdra kA usake maMDala meM se bAhara nikalanA. The coming out of the sun and moon out of their orbits or circles. sU0pa013;(2) hIkSA kSetrI. dIkSA lenA entrance into the ascetic orders. nAyA0 1.5 8; (3) dharamAMthI mahAra nI te ghara meM se bAhara nikalanA act of coming out of the house; coming out of the house. AyA0ni0 1, 1, 6, 158; veya0 1, 10; - zrabhimudda. tri0 ( - abhimukha ) dIkSAnI sanmugma; dIkSA sevA tatpara. dIkSA ke sanmukha; dIkSA lene ko tatpara ready for or bent on initiation into the ascetic order. nAyA 0 5; -- abhiseya - zra. puM0 (- zrabhiSeka) IkSAna liSe hIjhAnI ThiyA dIkSA kA abhiSeka; dIkSA kI kriyA. the ceremony of initiation into the ascetic order. bhaga0 6, 33; nAyA0 5 16; - cariya viddha na0 ( - caritanibaddha ) mahAvIra svAmI Adi tItha karanI dIkSA mahAtsava vagere dazya batAvanAra naTaya vidhi; 32 nATabhAMnu mahAvIra svAmI Adi tIrthakarake dIkSA mahotsava ityAdi dRzya dikhAne vAlI nATya vidhi; 32 nATakoM meM se eka. one of the 32 kinds of a drama; For Private Personal Use Only Page #957 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sikkhitta ] a dramatic representation exhibiting scenes of festivity celebrating the Diksa of the lord Mahavira ete. rAya * - mahimA. puM0 strI0 ( - mahiman ) dIkSA mahotsava. dIkSA mahotsava festivity of Diksa i. e. initiation into the ascetic order. nAyA0 8; -- sakkAra. puM0 (-saskAra ) dIkSAnA satkAra. dIkSA kA satkAra. honour paid to Diksa or initiation into an ascetic order. nAyA 0 5; fursatta. tri0 ( nikSipta ) choDesa; bhUla. chor3a diyA huA; rakkhA huA. Kept; placed; put down ; left. nAyA0 1; bhaga012, 1; parA60 1, 3 ( 2 ) vyavasthApana resa; rAjela. vyavasthApana kiyA huA; rakkhA "huA. arranged; put into order. AyA0 2, 1, 1, 7; carazra tri. ( - caraka ) rasodhana vAsamAMthI hAra kahADayuM na hoya tevA AhAranI gaveSaNA karanaa2. rasoI ke pAtra meM se bAhara nikAlA na ho usa AhAra kI gaveSaNA karane vAlA. (one) who seeks only that food which is not taken out of cooking-vessel. ThA0 5 1; ova0 - iMDha. tri0 ( -daNDa - niciptAH nizrayena citAstyaktAkkAyarUpA: prANyupamardakAriNo daeDA yaiste tathA ) bhana vayana ne a yAnA daMDane tyannAra mana, bacana, aura kAyAke daNDako tyAgane vAlA. (one) who avoids sins connected with the mind, body and speech. AyA0 1, 4, 3, 134; puruSa. tri 0 ( - pUrva ) pahelA potAne bhATe manAve. pahile nija- svataH ke liye banAyA huA. prepared in the first instance | ( 643 ) * zikkhevazra for oneself. AyA0 2, 2, 3, 87; - satyamusala. tri0 ( - zastramuzala ) jeNe khaDaga Adi zastra tyajI dIdhA hoya te. jisane khaDga Adi zastroM ko tyAga diyA ho. (one ) who has left off or abandoned weapons such as & sword etc. bhaga0 7, 1; NikikhappamANa. tri0 (nikSipyamANa) potAne sthAne bhuto. yogya sthAna meM rakhatA huA. Putting ( anything ) in its proper place; keeping in the proper place, "aggapiMDa ukkhippamANaM pehAe zraggapiMDa zikkhipyamANaM " AyA. 2, 1, 1, 25; V zikkhiva. vA. III. (ni+kSap ) 355; nAma pheMkanA DAlanA. To throw; to cast out. Nikkhivai nAyA0 14; ktivittA. nAyA0 14; bhaga0 16, 1; vava0 1, 15; NikkhivamANa bhaga0 16, 1; zikkhivizrava. tri0 ( nikSiptavya ) bhuvA yogya rakhane yogya. Worth being put or kept paNi0 2, 1; zikkhuDa. puM0 ( niSkuTa ) parvata vizeSa. parvata vizeSa. A certain mountain. ( 2 ) niSNubhya; sthira niSkampaH sthira. steady; firin jaM0 pa03, 52; Nikakheva. puM0 ( nizeSa ) rAjanu te rakhanA. Act of putting or keeping. nAyA * 8; ( 2 ) nAma sthApanAhirUpe nikSepa 2 te. nAmasthApanAdi rUpa se nikSepa karanA attribution of a name without reference to its connotation AyA0 ni0 1, 2, 1, 164; Nikhevatra puM0 ( nikSepaka ) AzApa5. For Private Personal Use Only Page #958 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Nikkhobha] (644 ) [NigiNa thAlApaka. A depositor; a speaker | mukhiyA. ( one ) who has protect nAyA * dha02;(2) 2 / te. rakhanA. act of ed merchants; a leading, pro____keeping or putting. bhaga0 20.6 minent merchant. nisI. 4,6; Nikkhobha. tri. (niHkSobha ) kSosa 2hita. Nigara. puM0 ( nikara) sabhUla; thA; sI. kSobha rAhata. Free from agitation; samUha; Dhera. A. collectio free froin disturbance. sama0 2; ___heap. nAyA0 8; ; bhaga0 15,1; jIvA. VNigaccha dhA* I. (nira+gam )nAaj. 3,3; vivA06 nikalanA. To come out; to get out. | NigIrata. tri. (nirita ) zadhina resa. Nigacchai. nAyA. 1; 5; 14: vivA0 7 zodhana kiyA huA. Refined; purified. NigacchaMti. nAyA0 1%3 jIvA0 3, 3; NigacchAmi. nAyA0 14; 16; bhaga015,1; | Nigaliya. tri. (nigarita ) pAlIne zu NigacchAhi. zrA0 nAyA0 16 resa. chAnakara zaddha kiyA huA. Purified NigAcchattA. saM. kR. nAyA. 2; 58; 13; ___by filteration. jaM0 pa0 taMdu. by iteration 14; bhaga0 11, 11; vivA0 7; Nigasa. puM0 (nikaSa ) 24aa. rekhA. A NigacchamaNa. va.kR.nAyA. 1; bhaga09,33; line. paraha. 1,4; Nigama. puM0 ( nigama ) vyApArAsAnu nivAsa NigAma. kri0 vi0 (nikAma ) atizaya; pag. sthAna: 5i 4 vAliyA pasatA hA ati; bahuta. Too much, excessive. testhAna. vyApAriyoM kA nivAsa sthAna; jahAM / ThA0 5,2; ----paDiseviNI. strI. (-prati para bahuta se vaizya rahate hoM vaha sthAna. ! sevinI-nikAmayatyartha bajipAtaM yAvat pu. A place of bode for merchants rupaM pratisevate ityevaMzIlA nikAmapratise. or traders; a place where many vinI )27 / purato ptit| sa 42nA2 truler's reside. ThA0 2, 4; utta0 2, strI. icchAke pramANase patikA saMga karane vAlI 15; nAyA0 1; dasA0 6, 16; pagaha. 1, strI. a woman who cohabits with 3; bhaga0 1, 1; (2) vAsIyAnI samUha her husband not longer than vazya samUha. a group of traders of the time of natural gratifica merchants. ThA03, 3; ( 3 ) abhiyAna tion. ThA0 5, 2;-sAi. puM0 (-zA. vizeSa. zrAbhigraha vizeSa. a particular yina ) 96 52rAta sunA2. hadase adhika kind of vov. rAya0 ( 4 ) vyApA2. sonevAlA; pramANase adhika nidrA lenevAlA. vyApAra; vaipAra. trade; commerce. (one ) who sleeps too much. sama0 30; ( 5 ) nizrita pathanA soca. dasa0 4; nizcita artha kA bodha. knowledge of | NigAsa. puM0 ( nikarSa) 52252 mevA5 523 // settled principles. bhaga0 7, 9, te. zrApasa meM milAnA. Mutual union -rAkkhiya. tri. ( rakSita ) nazevyA- ___ or intercourse. bhaga0 25, 7; rAsAnI 2kSA zahAya te; vyApArImAmA NigiNa tri0 ( nagna ) 523 2khita. vAtra pradhAna-mAgevAna. jisane vyApAriyoM kI rahita; naMgA; nagna. Naked; without rakSA kI ho vaha; vyApAriyoM meM pradhAna- clothes. sUya0 1, 2, 1, 6) Page #959 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NigiNiNa] (145 ) [Niggaya NigiANaNa. na0 ( nAgnya) nanatA; paNa Adi parigraha, abhyantara-aMdara ke kaSAyAdi nagnatA; naMgApana. Nakedness; nudity. graMtha se rahita; bAhyAbhyantara paripraha rahita utta0 5, 21, niHspRhI jaina sAdhu (sAdhvI). A Jaina VNi -giraha . dhA* I, II. (ni+gRha) 54. monk ( or a nun ) free from s;niya 323. pakar3anA; nigRha karanA. To the tie or fetter of internal catch hold of; to control; to sub- impurity due to passions due. and also from that of Nigirahei. bhaga0 6, 33; worldly possessions. nAyA. 1; 2; hiAgIrIhattAra. tri. ( nigRhIta ) nila 5; 1; 10; 15; bhaga0 1, 3, 6, 16, 42nA2. nigraha karane vAlA. (One) who 4; nisI* 17, 20; zrova. 16, 34; jaM. controls, checks or prevents. pa. Ava0 4, 8; -dhamma. puM0 (-dharma ) dasA0 4, 84; nianya dharma'; jaina dharmaH sarvajJa kA dharma; NiguMjamANa. tri0 (nirgumjata ) memAratA; jaina dhana. the creed of the memaa| 2 (gha). hinahinAtA; hina- enniscients; Jainisin. saya. hinAtA huA ghor3A. Neighing (e. g. 2, 6, 42; -pAvayaNa. na. ( -pravaa horse ). nAyA. ; cana) sisit; na bhAgama. jaina siddhANigUTha. tri. ( nigUDha ) guta. gupta. Hidden; nta - zAstra; jaina Agama. The Jaina secret. (2) mAna 291. mauna rahA huA; ! Scriptures. nAyA0 1, 12, 13, 14; zAnta. silent, sUya0 2, 7, 81; nAyA. dha0 khigoya. puM. ( nigoda) 24 zarIramA ananta giggaMthI strI 0 (nirgranthI) sAthI. sAdhvI. A 7vahAyata; sananta Aya. eka zarIra meM nuu. "cattAri biragaMthIzro parAgAttAo" ananta jIva hoM vaha; anantakAya A phy. ThA. 4, 3, 4 2, 5, 2; nAyA. 2, 5, 6; sical body with infinite lives or 10; 14; 15; 16; nAyA. dha. souls. ja. pa. 3, 36 NiggacchamANa. va. kR. tri. ( nirgacchat ) Niggabha. ni. (nirgata ) nIleza. nikalA nItu; 624. nikalatA huA; bAhara huzrA. Come out; gone out; got jAtA huA. Coming out; going out. nAyA. 1; 5; 8; out. oba. 32; NiggaMtha. na. (nairgranthya ) niyanA si&id-Niggama. puM0 (nirgama) nite. nikalanA. avayana. nigraMtha ke siddhAnta-pravacana. The ___Act of coming out; coming out. religious creed of the Nirgran- nAyA. 8; 18; thas ( ascetics ). sUya0 2, 6. 42; . NiggamaNa. na0 (nirgamana) nisavAnI bhAga diggaMtha. puM. (nirgrantha-nirgato bAhyAbhyantaro nikalane kA mArga. A way out; an pranyo yasmAt sa nirgranthaH ) pAya-dhana ___exit. nAyA0 2; sAhi pani sanya-ta2-- 62na pAyA Niggaya. a. tri. ( nirgata ) nilesuM. graMthathI rahita; bAhyAbhyantara parigraha rahita- nikalAhuA. Come out; got out. ni:2DI - sAdhu ( sAvA). bAhya-dhana | nAyA0 1; 5; 9, 12, 13, 15, 16, 18; ____Vol II/119. Page #960 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Nigmaha] (946 ) [NigghaMTu 16) bhaga0 1, 1, 14, 1; jaM. 5. 1, 1; zura vanaspati. eka prakArako guccha banaspati. (2)2hita, avidhamAna. rahita; avidyamAna. A kind of vegetation. pana* 1; devoid of; not possessed of. ThA0NigguNa. tri. (nirguNa) guNarahita. guNarahita. -aggavaMta. tri.(-agradanta) sA- (One) not possessed of unerits. galA dAMta bahAra nIkaLela che jenA e. ThA0 3, 1; rAya0 208; jaM. pa. (2) jisake Age ke dAMta bAhara nikale hue haiM guNavatathI 2hita. guNavatoMse rahita. (one) aisA. ( one ) whose fore-teeth | devoid of the three Gunavraare come out. nAyA08; tas. nAyA0 8; bhaga0 12, 8; Niggaha. puM0 ( nigraha ) niya; sabhA | Niggoha. puM0 (nyagrodha) 4 . baDakA rAkhavuM, nirodha kare; anAcAranI pravRttinuM vRkSa. A banyan tree. sama0pa0 233; ma . nigraha; vaza meM rakhanA; nirodha jIvA0 1; (2) pdde| tIrtha 2nu 2:ya karanA; anAcAra kI pravRtti ko rokanA. Act vRkSa. pahile tIrthakarakA caitya vRkSa. tho of keeping under control; act Chaitya tree of the first Tirof preventing or checking; act thankara. sama0 pa. 233; (2) nAbhi of checking sinful activity. uparanA avayavo suMdara heva ane tenI nInaayaa0 1,5, rAya0 215; dasa0 3, 11; cenA sAghAraNa hoya tevuM zarIranuM ena saMThANa. ova. 15; nisA0 1, 1, bhaga0 7, 6; nAbhike Uparake avayava suMdara ho aura usake -hANa. na. ( -sthAna ) vAhamA nIceke sAdhAraNa hoM aisA zarIrakA eka sNtthaannprativAdI jenAthI pakaDAya te nigraha sthAna. atem. a type of physical constivAda meM prativAdI jisase pakA meM AtA hai tution in which the parts above vaha nigraha sthAna. the weak point by the navel are graceful while which an adversary is de those below it are plain. sama. feated in argument ThA0 1; 50227; -parimaMDala. na0 (-parimaMDala) -dosa. puM0 (-doSa ) 52 // 15 sthAna 35 vaDanA vRkSanI peThe nAbhi uparanA avayavo pa. parAjaya sthAna rUpa doSa. faultiness suMdara ane nIcenA beDela hoya tevI jAtanuM e.g. of an argument, which zarIranu me saMpa. bar3a ke vRkSa ke samAna leads toadefeat. ThA010;-pahANa nAbhi ke Upara ke avayava suMdara aura nIce ke tri. (-pradhAna ) manAsAra pravRtinA niSedha kurUpa hoM aisA zarIrakA eka saMThANa-bAMdhA. A 32vAmA pradhAna. anAcAra pravRtikA niSedha type of physical constitation karanemeM pradhAna. ( one ) who is fore- in which the parts above most in preventing sinful acti- the navel are graceful while vities. nisI0 1,1; ova. those below are ugly as in the NiggAhi. tri. (niprAhin ) niya 42nAra. case of a banyan tree. ThA.6, .; nigraha karanevAlA. ( One ) who con- | panna. 15 trols or subdues. utta. 25, 2; |NigghaMTu. puM0 (nighaNTu ) vaiziSa; nidhazTa migguMDi. mI. (nirguNDi) me jaanii| la. vaidika koSa ; nighaNTa zAstra. The Page #961 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NigyAiya] (647 ) [Nicca lexicon of Vedic words. ova038; NighaMTu. puM0 (nighaNTu) me nAmano , NigyAiya. tri0 (nipAtita ) hara nIsa. isa nAmakA vaidika koSa. A Vedic dic bAhara nikalA humA. Ckme out; got ____tionary of this name. " nighaMTu chaout. nAyA. 12; DANaM saMgovaMgANaM caurAhaM veyANaM" bhaga02,1; NigghAya. puM0 (niryAta ) vairiya aresa pArnu Nicaya. pu. ( nicaya ) samUha the| samUha; 57. vaikriya se kiyA huA vajrakA giranA. jatthA. A collection; a group. Falling of a thunderbolt cre- zrova0 13; ( 2 ) saMyaya; ma' ated by Vaikriya process. madha. karmasaMcaya; karmabaMdha. a collection; jIvA0 1; panna. 1; (2) vidhInu 57j. of Karmas; Karmic bondage. bijalakA giranA. a lightning sUya. 1, 10,6; stroke, jIvA. 1; panna. 1:(3) 0/- | Niciya. tri. (nicita ) ni45; pa?; pAdu nAnA 4141. garjanAkA ghora zabda, a peal ___ nivaDa; ghaTTa; gADhA. Dense; thick. rAya. of thunder. ThA. 10; aNujo* 127, 32, jIvA. 3, 1; bhaga. 163 (4) azanu paDe te. jharanekA bahanA. | Nica. tri. (nisya) nitya; hameza: sahAnu flowing of a stream. "NigghAyAya zAzvata; nAhita. nitya; hamezAkA; sadAkA; pavattaga" sUya. 1, 11, 22; zAzvata; nAzarAhita. Permanent: everNigghAyaNa. na. (nidhItana) : bhArayu, lasting. " je bhikkhaM rubhai NicaM sena nArA 423.. hananAHmAranA; nAzakaranA. Act arathai maMDale" utta0 31, 6, nAyA0 1: of killing or destroying. zreva. 2; 5,9; bhaga0 6, 33, 18, 7, 42, 1; 1.9; jaM. pa. sama0 13; ova. -aNica. vi0 (a. NigghiNa. tri. ( niSaNa-na vidyate ghRNA pApa- nisya ) nityAnitya. nityAnitya. per jugupsAlakSaNA yatra sa nirNaH ) dhulA, imanent and impermanent.ThA.1; 65 // manu: 5 / 2hita; niya. ghRNA-dayA -uuprA. bo0 (-RtukA) nitya 2425. anukaMpA rahita nirdaya. Unkind; cruel; lAvAlI strI ke je garbha dhAraNa karI zakatI without compassion. paraha. 1, 1; nathI. nitya rajasvalAvAlI bI ki jo garbha nAyA. 9; -mA. tri. (-mati ) pAra dhAraNa na kara sakatI ho. a woman hav. 25 sevAmInI bhati cha te. jisakI parAyA ing daily menstrual discharge dhana lenekI mati hai vaha. ( one ) who and so incapable of conceiving is greedy. covetous of an. a child. ThA0 5, 2; -uUga. tri. other's wealth. paraha. 1, 3; (-Rtuka) nA 652 sAremAsa 53 Nigghosa. puM0 (nirghoSa ) An; 12; sAvatA hAya te. jisake Upara bAraha mAsa za6; mahAni. avAja; svara; zabda; mahA- phalaphUla lagate hoM vaha. ( a tree ) that dhvani. Sound; a loud sound; puts forth flowers and voice. ova0 31, 34, nAyA01; 8; jaM. fruits in all the seasons. 50 5, 116; 11; bhaga* 6; 33; paraha. sama0pa0 233; --uviga. tri. (uda. 1; 1; rAya. vimna) Hal sIna; hameza jinna. sadA Page #962 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NiccaMdhakAratamasa] ( 648 ) [NicceyaNaya udAsIna; hamezA khinna. (one ) who | Nizcala. tri0 (nizrala ) ri52; ayasa. sthira; is ever gloomy or moody. / acala. Steady; permanent; modasa0 5, 2, 36; --cchaNiya. tri. (-kSa- tionless. nAyA0 2, 8; 15; -paya. Nika-nityaM sarvadA kSaNA utsavA yatrA'sau puM0 (-pada) nizca56; bhokSa. nizcala pada nityakSaNikaH ) sava bha vanAra- ____ mokSa. absolution, salvation. rAya. bhAnanA2. sarvadA cainabAjI uDAnevAlA; | NicAlAMga. puM0 (nityAloka ) 12 bho bhalAAnanda manAnevAlA. (one) wllo is al. graha sUrya prajJaptinI gaNatrI pramANe ane ways enjoying pleasure. nAyA04; ThANuga sUtranI gaNatrI pramANe 64 me. dara -tAlaccha. tri0 (-talipsa) sabai tapa2. vAM mahAgraha (sUrya prajJAptikI ginatIke anusAra) sadaiva tatpara. (one) who is always aura ThANAMga sUtra kI ginatIke hisAbase 64 ready paMcA0 17, 51; -dukkhiya. aj. The 62nd great planet actri. (-duHkhita ) sAno huvil yasa. cording to the calculation of niraMtara duHkhI. ( one) wlho is perma. Surya Prajijapti and 64th ac. nently miserable. taMdu0-dosa puM. cording to that of Thananga (-doSa) nAza na 5 te 5. naSTa na ho Sutra. "do NicAloyA "ThA. 2.3; aisA doSa. uperinanent or con. NicAloya. pu. (tyAloka ) mA stant fault. ThA0 10; ---bhAva. puM. "NicAloga" zAda. dekho " NicAloga" ( -bhAva ) nitya mAra. nitya bhAva zabda. Vido "NicAloga" sU0pa020 constant; permanent exis. tence. bhaga0 12, 7; --sati. strI. Nincu jotaya. ( nityodgota ) 63 bhe| ( -smRti) nitya 25295 427 te. nitya mahAgraha saya prajJaptinI gaNatrI pramANe ane smaraNa karanA, constant rememb yasa satrIyatrI pramANe 15 me. 63 rance. paMcA. 1, 36 vAM mahAgraha sUrya prajJapti kI ginatI ke NiJcadhakAratamasa. tri. (nisyAndhakAratamasa anusAra aura ThANAMga sUtra kI ginatAke anu. nityameva aMdhakAratamasaM yeSu te tathA ) sAra 65 vA. The 63rd great planet hamezAM jayAM aMdhakAra che te naraka vigere. according to the calculation jahAM hamezA aMdhakAra hai vaha; naraka ityAdi. of Surya Prajnpti and 65th (A place ) permanently dark according to that of Thananga e.g: hell etc. dasA. 6, 1; Sutra. " doNicujoyA" ThA0 2, 3; NiJcabhatta. na0 (nityabhakta) 6220 megana NiJcaTTa. tri0 ( nizvaSTha ) yeSTA 2hita. ceSTA se te. pratidinakA bhojana. Daily meal. rahita. Motionless; actionless. sama0 pa0 232; nAyA0 2, 13, Nizcaya. puM0 ( nizcaya ) lithaya; yosa 23 / NiJcayaNaya. na. ( nizcetanaka ) thaitanya 42 / 5 nizcaya; nirNaya; yathArthatA. Deter. yA zarIra; mRta. caitanya rahita mination; decision; certainty. zarIra; mRtadeha. A cropse; a dead gaya. 210; body. taMdu. Page #963 -------------------------------------------------------------------------- ________________ picchakka] (646 ) [NichoDaNA - - *Nicchakka. tri. ( * ) apsrne| / 460 pau. zobhA rahita; kurUpa. Ugly; mana. yogya prasaMga vA samaya se ajJAta. deformed. nAyA, 1; 3; paraha. 1, 2; (One) not knowing the proper | NicchAriya. tri0 ( nistArita ) 52 54AyA or opportune time nAyA* 6; 31. bAhara nikAla diyA huA. Driven Nicchaya. pu. ( nizcaya ) niya: nizraya. out; pushed out. nAyA. 1; nirNaya; nizcaya. Resolve; deter NicchiNNA. tri0 (nistIrNa) pA2 gayesa. Iminaton; decisiou. nAyA01; rAya0 / kinAre ko pahuMcA huA. (One ) who 215; bhaga. 2, 5, 18, 2; (2) anya- has gone to the opposite bhiyArI niyama. vyabhicAra rahita niyama. a shore; crossed. panna. 36; row firee from any sin; dise re-Nicchidda. tri. ( nizchidra ) rahina. pancy. sama0 3; (3) ni:gita-nikSI chidrarahita. Free fronm holes.nAyA06; gayela 25 masabhU mAthA manoNicchiya. tri. ( nizcita ) nizcita; 131 samUla nIno gye| cha / mokSa. jisameMse 22. nizcita; nakI kiyA huA. CerniH nirgati--nikala gayA hai capa-karmasamUha; tain; assured; undoubted. nAyA. karmakA samUha nikala gayA ho vaha mokSa. that 1; 7; bhaga0 6, 33; sama0 11; from which the collection of NicchuDha. tri0 (niHkSipta ) 052 nI . Karmas has passed away i. e. bAhara nikalA huA. Come out; salvation or fint blis3. paNa ha. 1, taken out. nAyA. 8; 16; 1; (4) vAstavi pAya na mAnanA2 NicchumaNAstrI0 (nikSobhaNAmatsanAti224 / dramAthi naya. vAstavika pardAthako hA mAnane 2. bhartsanA; tiraskAra.Act of rebuking, vAlA dravyAthika naya. a real or essen. scolding or insulting. nAyA. 16; tial point of viewe. g. calling | NicchubhAviya. tri. ( nikSobhita ) pahAra a thinn in its reality. sama0 3; hI bhuta. bAhara nikAla diyA huA. -Naya. puM0 ( -naya ) yAyi nayA Driven out; pushed out. na yA08; 5 5. dravyArthika naya; nizcaya naya. NicchUTa. na0 ( niSThayUta ) thu te. thUkanA. real or essential point of view; ____Act of spitting. "so parivAyago e.g. calling a pitcher of clay a hIlijato NicchUDhoM" zrAva. 1, 2, pitcher of olay. paMcA07, 46;sama03: / NicchUDha. tri. ( niHkSipta ) mahAra hI bicchayanna. tri. ( nizca yajJa ) niyAtha bhusa. bAhara nikAla diyA huA. Pushed janA2. nizcayArtha jAnanevAlA. ( One ) out; driven out. nAya * 16,18; whose knowledge is certain | NicchoDaNa . strI. (nizchoTanA ) satsanA; or positive. sUya0 2, 6, 16 ti22412. bhartsanA; tiraskAra. Act of NicchAya. tri. (nizchAya ) zAmA karane; rebuking, scolding or insulting. * shuge| 54 12 15 nI 5.2 (* ) dekho pRSTha nambara 15 kI puTanoTa (*) Vide foot-note (*) P. 15th. Page #964 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Nijama ] ( 650 ) [Nijjavana bhaga.15,13 nAyA. 1%8 jharanA-giranA; AtmA se karma kA pRthaka VNijama. thA. I, II. ( ni+gam (yaccha)= | honA. Falling off of Karmas firom yam ) nizcayathA mAtra 2j, madha; dhana the soul; e. g. after bearing 32. nizcayase prApta karanA;bAMdhanA;baMdhanakaranA / their fruit. ThA0 1, 1, 2, 1, 2, 4, To acquire; to tie; to fasten. | 4, 4, bhaga. 6, 1, 18, 3, panna. 15; Niyacchati. pana* 23; sUya0 2, 6, 36; sama0 1; zrova0 34, 42; paMcA0 6, 14; Niyacchati. sUya. 1, 8,8; -pehi. tri.(-prechin-nirjarAM preSituM zola. Nijutta. tri. (niyukta ) nibheNu; dhame tyAM masyetinirjarA prekSI) nirAtatva nA2. have. niyata kiyA huA; yogya sthAna para nirjarAtatva jAnanevAlA. (one) who has jamAyA huA. Appointed; arranged knowledge of the category call. in proper place. zrotra. 24; ed Nirjara. " majjhattho NijarApehI Nijuddha. na. (niyuddha ) I 5 jatanI sayAhamaNupAlae" AyA.1,8,8,5; utta. salAha sadhi svIkAravAmAM na Ave tevuM yuddha. 2,36;-poggala. puM0(-pudgala) mAmAyA koI bhI prakAra kI sulaha-saMdhi svIkRta na chuTA yye| manA pAsa. zrAtmA se bhinna kI jAya aisA yuddha. A battly in hue karma ke pudgala. Karmic matter which the opposing hosts are separnted from the soul by not prepared to ancept any Nirjara. bhaga0 18, 3; - u. 60 terms of peace. ova. nAyA. 1; (-hetu ) floor rj 5 / 295; mayanA Nijjappa. tri0 (niryApya) satva kSita (ko- hetu. nirjarA kA kAraNa; kama kSaya kA hetu. 1). satva rahita ( bhojana ). ( Food )/ cause of Nirjara or destrucdevoid of substance. paraha. 2, tion of Karna. paMcA0 12, 26 5; -pANabhoyaNa na0 ( -pAnabhojana) | NijjarijjamANa. tri. ( nirjIyamAna ) satva 2lita mosana pAe. satva rAhata | manA purAnA kSaya 42tA. karma ke pudgaloM bhojana pAnI. food and drink de. kA kSaya karatA huA. ( One ) who void of substance or nutriment. is destroying Karmic matter. paraha. 2, 5, bhaga* 1, 1, 2, 6, 33 NivaraNa. na0 (nirjaraNa ) niza; bha Nijjariya. tri. ( nirjarita ) 15 resa; kharavuM nirasa thayela-bhogavAela karmanuM ni| 21. nirjarita; Aya kiyA huA. jarIna 2 5. nirjarAH karma kA gira par3anA; | ( One ) who has destroyed nirasa bhoge jA cuke haiM aise karma kA gira ke or caused to be wasted away. dUra honA. Falling off, frittering | " mijariya jarAmaraNaM vaMdittAjiyavaraM uway of Karmus from the soul mahAvIra " taMdu. after bearing fruit. ova. 21; Nijjavatra tri. (niryApaka ) DATA prAyaNijjarA. strI. (nirjarA ) manu me zayI cittatA nivaDa 42nA2. baDe prAyazcitta kA 12-paraQte; AtmAyI bhana chuTAya; nirvAha karane vAlA. (One) who goes na mArnu me4. eka deza se karma kaa| through a great expiation. Page #965 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NijjAvaga] [NijjAmaga ThA0 8, 1; nisI0 cU08; sU. pa. 4; caM0 pa0 (5) Nijjavaga. puM0 (niryApaka-niryApayati tathA nistAra; che.. nistAra; anta. end; karoti gurvapi prAyazcittaM ziSyo nivAhayatIti decision. sUya0 2, 2, 57; -kahA. niryApakaH) bhott| prAyazcittana nirvAha 4215. strI0 (-kathA ) sananI yArI nAse nA2. baDe prAyazcitta ko nirvAha karAne vAlA tenI vAta karavI te rAjakathAne eka (guru). ( A preceptor ) who 2. rAjA kI savArI nikalane kI bAta causes his disciple to go karanA; rAjakathA kA eka prakAra. a story through a hard expiatory describing the procession of a penance. ThA. 8, 1; 10; bhaga. king. ThA04, 2; -bhUmi. strI0 (-bhUmi) 25, 7; je ThekANe nirvANapada maLyuM hoya te bhUmi. NijjavaNA. zrI. (niryApanA ) prANimonA jisa sthAna para nirvANapada milA ho vaha prANane prayANa karavAnuM kRtya; hiMsAnuM eka bhUmi. a place where one has nAma. prANiyoM ke prANa ko prayANa karAne attained salvation. jaM.pa0 5, 18% kA kRtya; hiMsAkA eka nAma. Act of caus- -magga. puM0 na0 (-mArga-niryANasya mokSaing life to depart from senti- padasya mArgoM niryANamArgaH) mokSamA ent beings; a sort of Hinsi.. mokSamArga. the path of salvation. paraha. 1,1; bhaga06, 33; (2) apane nAsavAnA mAga NijjANa. na. ( niryANa ) yAMthI pAdhu jIvako nikalane kA mArga. a way for AvavuM na hoya tevuM gamana; mekSa gamana. the soul to get out ( of the jahAM se vApisa AnA na ho aisA gamana; body ). "paMcavihe jIvassa NijANamagge mokSa gamana. Going with retreat; paeNate " ThA0 5, 3, bhaga0 16, 1; 26, salvation. zrova0 34; jaM. 50 5, 2; dasA0 1; 3; (3)na vAneH 22tA; 118 (2) svataMtra gamana. svataMtra gamana. pahAra pAnI bhAga nikalane kA rAstA; uncontrolled or independent bAhara jAne kA mArga. a road or path movement. bhova. (3) bharapAle leading out; an exit, so go zarIramAMthI AtmAnuM bahAra nIkaLavuM te. NijjANiyaleNa. na. ( nairyANikalayana ) mRtyu ke samaya zarIra meM se prAtmA kA bAhara nagaramAMthI nikalavAnA mArga paranuM makAna. nikalanA. the soul's getting out nagara meM se nikalane ke mArgaparakA makAna. A from the body at death. ThA. house on a road leading out of 3, 4; (4) nAthA mahA2 nAla te. | a town. bhaga0 13, 6; nagara se bAhara nikalanA. act of go-NijjAmazra-ya. puM0 (niryAmaka ) masAsI; ing out of a town. ThA0 3, 4; (4) / sunI. naukA vAhaka. A sailor; nagaramAMcI naasvaan| 2ratA. nagara meM se a helinsman. ova0 21; nAyA0 17; nikalanekA rAstA. a road leading out | pijjAmaga. puM0 (niryAmaka) palAsI. of a town. " vAiMdiyANaM NigAmaTThANaM | nAvika; mallAha. A sailor; a mariner; NijANiyA garagame vA jaMpiya taMNijANa" | bhova. vize0 rAya. Page #966 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NijjAya] ( 652 ) [NijjUhittA NijjAya. tri. (niryAta ) nIsesa. nikalA sUtra ke artha batAne vAlA pratha. A work huA. Come out; got out. nAyA. fully and logically explaining 1; 6; - rUvarayaya. tri. ( -rUparajata) the meaning of Sutras. -gAra. tanyuche sonuM 35 te. jisane sonA puM0 ( -kAra ) niyukti nyanA2 sadamA cAMdI tyAga kiyA hai vaha. ( one) who | svAbhi vagere. niyukti ke racayitA bhadrabAhu has abandoned or given up svAmI ityAdi. an author of Nirgold and silver. " gijAyarUvarayae yuktis; e. g. Bhadrabahu etc. gihijogaMparivajae je se bhikkhU " dasa0 AyA. ni. 1, 1, 1; 10, 6 NijjUDha. tri0 (niyuDha) mAra dI bhusa. NijjAsa. puM0 (niryAsa ) aaune| 2sa; 12 bAhara nikAla diyA huA. Driven out; vagere thii| pahA. vRkSa kA rasa; goMda pushed out. nAyA0 1; ityAdi cikanA padArtha. Exudation of | NijjUha. na. ( niyUha ) pArasA pAse trees; gum etc. ogha ni0bhA0 142; 2 AheguM sA; ghasI. kiMvAr3a ke NijjieNa. tri. (nirjIrNa ) kSINa kSaya najadIka bAhara nikAlA huA lakkaDa; caukhaTA. aresa. kSINa; kSaya kiyA huA. Destroy- A bent piece of wood projected; wasted away. bhaga0 1,1; 6, ing out from the upper part 33; 12, 4, 14, 4, panna. 36; of a door-frame. nAyA0 1; ( 2 ) Nijjiya. tri. (nirjita ) telu. jItA gopa.jharokhA. a balcony; a gallery. huprA. Conquered. jaM. pa0 -sattu. (3) govA gha2. jharokhAvAlA makAna, tri. (-zatru ) zatrune jilyA cha naye te. a house having a balcony or jisane zatru ko parAjita kiyA hai vaha a gallery. jIvA0 3, 3, (one ) who has conquered gijjUhaga. puM0 (niyUhaka ) ghAulA; 25. enemies. rAya. caukhaTA. A quadrangular piece of NijIva. na0 (nirjIva) sonu mAdi dhAtu wood at the upper coruer of bhAvAMte; 71 bhI 42. sonA Adi dhAtu the frame in which a door of a ko mAranA; 71 vI kalA. The 71st house or window is set; ( this art viz. rendering metals is often used as a sort of shelf) like gold etc. fit to be used as paeha. 1,1; medicines by chemical process- Nihittae. he. kR0 a0 ( *niyUhitum ) es. jaM. pa. zrova0 sama. 592 dayAne. bAhara nikAlane ko. In Nijjutta. tri. (niyukta ) yAta. nizcita order to push out or drive avazya. Certain; assured. nAyA 1; away. kva0 2, 7, zrova. NijjUhittA. saM. kR. a. ( *niyUhitvA ) Nijjutti. zrI. ( niyukti -nizcayenArtha. pAvAsIna; DhImuzana. pIche haTA kara; pratipAdikA yuktiniyukti ) yukti sahita nikAla kara. Having driven back; sUtranAma matAvanA2 ya. yukti sahita | pushing out. dasA0 7,; Page #967 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Nijjoga] (653 ) [Nihiya Nijjoga. puM0 (niyoga) seya. sevaka; ca kara. cause to be produced, 9783,1; A servantan attendant.nAyA01; NihA. strI. ( niSThA ) : AlA; hijoya. puM. ( niryoga ) se54. cAkara; samApti kArya siddhi; kArya kI samApti. sevaka. An attendant; a servant. Succogsful termination of work; nAyA0 1; (2) patra, pAtra 54291. completion of work. sUya. 1, 15, vastra, pAtrAdi upakaraNa. articles of use 21; bhaga. 16, 4; for an ascetic such as clothes, giTThANa. na. ( niSThAna ) sArA gurApAtuvessels etc. rAya. 80% s2||23 na. acche guNa vAlA bhojana. Nijjhara. puM0 (nirbhara ) pAmAthI 2tu Wholesome food. "NidvANarasa pANI; re. pahADa meM se bharatA huA pAnI; nijjUDhaM ' dasa. 8, 22; -kahA. strI. karanA. A stream of water; a (kathA)mAnanA 2sasane bhaya saMdhI brook issuing from a inoun- matayAta 4sI te. bhojana ke svAda aura tain. panna0 2; jIvA0 3, 3; nAyA. 1; kharca saMbaMdhI vArtAlApa. . talk about NijjhAittA. saM. kR. a. (niArya ) sArI. taste and cost of food. ThA. 4, 2; thI apona zana; mArIyo yitavana NiTika. tri. (naiSThika ) yamamA zrApU rIta. sUkSma rIti se avalokana karake lakSa bhara 2Dena.2. dhana meM zraddhApUrvaka tallona pUrvaka citavana karake Having closely rahane vAlA; dharma niSTha. ( One ) who or ininutely observed or devotes himself faithfully to thought upon. AyA. 1, 1, 6, 50; religion. paNha. 2, 3, NijjhAittAra. tri. (niAtR) pani yitA NiTThiya. tri. ( niSThit ) 14aa sira , 52nA2. prati ciMtA karane vAlA. ( One ) 53 123. apanA kArya saphala kiyA huA; given to excessive worry and pUrNa kiyA huA. (One ) who has unxiety. ThA06; fulfilled his duties. pama0 36; dasa. NijhosattAra. tri. (nijoSayita) pUnA 7, 40; nAyA. 1; (2) puM. mokSa pari. revA bhane nA2. pUrva ke kiye hue samAti. mokSa; siddhi. final liberation; karmoM kA kSaya karane vAlA. (One ) who completion. AyA. 1, 5, 6, 158; causes a destruction of the (3) vi. satAvAhuM nihAyAguM. sattAvAn ; Karmas done by him in his zraddhAvAn. potent; steadfast. bhaga0 past lives. pAyA. 1, 3, 3, 116 6, 1; (4) mAtrI; '. bharosA; zraddhA; VNi -va. dhA. I, II. (ni sthA+Ni) vizvAsa. conviction; assurance; samAta 42; puru 42. samApta karanA.. faith. "piDiyaMbhavaha" bhaga0 15, 1; To complete; to bring to a 1 -TU. tri. (-artha ) tatya; to artha close. mata si kyoche mevA. kRtakRtya NihaviMsu. bhU. bhaga0 26, 1; 2; jisakI kArya-siddhi hogaI ho vaha. ( one ) NivaNa. na0 ( niSThApana) niyu. paidA whose object is fulilled. sUya. karanA; utpanna karanA. To produce; to / 1, 15, 16; pAyA0 1, 5, 6, 168; Vol u/120. Page #968 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Thuibhaya] ( 154 ) [NirAhaga . (2) viSaya sumanI vipAsA-sAsasAthI |NirANa. tri. (nimna ) nIyu. nIcA. Low. 2khita; mubhu. viSaya sukha kI icchA se | (2) na. nIye; 8. nIce.below; down. tiga. (one ) free from attach- ___ward dasA07, 1; bhaga0 15, 1; jaM.pa. ment to the pleasures of the 7, 151; senses. "paMDie nehAvI NiTTiya? vIre" NieNakkhu. tri.( * )ii muthu te. pAyA0 1, 6, 4, 163; -hi. tri. nikAla denA. Casting out; ejee( -arthin ) bhumukha-mokSanI 27 215- tion; driving out. " bAhihA vA nA2. mumukSu-mokSa prApti kI icchA rakhane | NieNakkhu" pAyA0 2,0, 1, 65; vAlA. (one ) longing for delive- | NirANagA. strI0 (ninmagA) nahI. nadI A rance. aAyA0 1, 5, 6, 168; river. panna. 1; piThubhaya tri. ( niSThIvana) thunAra. thUkane | NirANAyara. tri. ( ninmatara) padhAre nIyu. arar. A spitter; one who spits. adhika nIcA. Lower; at a lower paraha. 2,135 level. bhaga. 3,1; NiThura. vi. ( niSThura ) ni2; 12;NiraNAra. tri. ( *ninagara ) nagara mAra hina. duSTa; kaThora; kar3edilavAlA. Cruel; Adeza. zahara bAhara nikAlA huzrA; nirvAsita. unfeeling; harsh. ova0 20; nAyA0 Driven out from a town. "appe. 8; 1.; bhaga05, 4; jIvA0 3,";-girA. gaie NiNNara karohiMti " bhaga0 15, 1; strI0 ( -gir ) ni 12 lApA. krUra bhASA. | NiriNamesa. tri. ( nirnimeSa ) sAmanA harsh speech. gacchA0 54; ___ 53712 // 2hita. jisakI AMkha ke palaka nahIM NiThThavaNa.na. (niSThI vana) thupasaNe.yka; lagate haiM vaha; nimeSa hIna. (One ) with kapha; balagama. Saliva, cough etc. | a fixed, story gaze. ThA. 5, 2; froin the mouth. (2) tri. thunAra; NirAhaiyA. strI. (naivikI ) se prArI pasamA mAniAra. thUkanevAlA; mu~hase kapha sipi. eka prakAra kI lipi. A kind pheMkane vAlA. ( one ) who spits or ___of script. pana. 1; ejects cough etc. from the NirAhaga. puM0 (nihava) siitanA satya marthane mouth.ThA. 5, 1; gopavanAra; satya siddhAMtanA utthApaka NiDAla. na0 (lalATa) sATAsa. lalATa; mA Adi. siddhAnta ke satya artha ko kapAla. Forehead. pAyA0 2, 1, 2, chipAne vAlA; satya siddhAnta ke virodhI 16; bhova. 10; nAyA* 8; jIvA0 3, 3; jamAlI zrAdi. (One ) who contaMdu0 ja0 pa0 3, 45, ceals the true nueaning of piNA-ya. puM0 (ninAda) mA pani. scriptures; (one ) who refutes AvAja, dhvani, Loud sound; noise. the true scriptures; e.g. Jamali nAyA0 1; 8; 14; jIvA0 3, 4; jaM. 50 etc. ova0 41; ThA0 7; * gume| 14 na52 15 / 58 noTa (*) dekho pRSTha nambara 15 kI phuTanoTa (*). Vide foot-note(*) p. 15th, Page #969 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hirahava] (155 ) [Nitthariyavva - Niehava. puM0 (niva) me " nirAhaga" 3; -( yA ) vAsa. puM. ( -vAsa ) za6. dekho "NirAhaga" zabda. Vide hameza eka ThekANe nivAsa kare; sthiravAsa. " niNhaga" ThA0 7; hamezA eka jagaha rahanA; sthiravAsa. NirAhavaNa. puM. ( nihavana ) chupAyayuM te. permanent stay; living in one chipAnA. Act of concealing. vivA02; place only. nisI0 2, 37; NitaMba. puM0 (nitamba) 5 tanI 35; patanA NitiyA. strI0 (nityA) bhusuzinanu prAMta mA. parvata ke madhya yA zrAsapAsa kA paranAma. jambUsudarzana (vRkSa) kA dUsarA bhAga. The lower or middle part nAma-paryAya. A kind of tree also of a mountain. (2) strInI nA named the Jambu tree. jIvA. pAso mAsa. strI kI kamara kA pichalA bhAga. a hip of a woman behind | Nitta. na0 ( netra ) netra; sAMpa. prAMkha; netra her waist. " NIlavaMtassa bAsaharappa. cakSu. An eye. ThA0 3, 1; vayassa dAhiNile NitaMbe" jaM0pa0 1, 1; Nittala. tri. ( nismala ) zarAthA / NitiumANa na0 (nityAvamAna-nityamavamAnaM utAresa; anirUpanna. adhUrA; asamApta. pravezaH svapakSaparapakSayoryeSu tAni tathA ) Unfinished; incomplete. " teNa ri sAdhu nitya baravA jaya te 11. mittalaM maNiramaNaM assAdeti" bhaga.15%; jahAM sAdhu nitya gocarI ko jAveM vaha kula. | Nittala. tri. ( nistuSa ) sht| 2lita; A family where Jaina monks vizuddha. chilake rahita; vizuddha binA chilago for food every day. 41710 kekA. Free from husk; clean. 2, 1, 1,6 parAha. 2,4 Nitiya. tri0 ( naitika ) niyata; yibhita. | Nittaya. tri. ( nistejas ) te khita. kAyama; niyamita. Regular; fixed. nisteja; prabhAvihIna; tejarahita. Without bhaga. t, 33; (2) nitya pi lenA2. lustre; having no lustre. nAyA. pratidina piMDa-dAna lene vAlA. a Jaina 1; ( 2 ) pAya rahita. vIrya rahita. monk who receives his food weak; impotent. bhaga06, 33; at one and the same house | NittharaNa. na. ( nistaraNa ) pA2 pAma: every day. nisI0 4, 32; pAra hojAnA; usapAra pahuMcajAnA. Act of Nitiya. tri. ( nitya ) hamezanu: sAnu. crossing or reaching the hamezA kA; nitya kA; satata. Daily; other end; a successful per. every day; always. nisI. 2, 32: | formance. jaM. pa. nAyA. 15; 18; ---(yA) vAha. tri. ( vAdin ) pahAyatuM | Nitthariyavva. tri. ( nistaritamya ) pAra meta nitya sthApanA2. ekAntatayA | pAmavA yogya jene aMta AvI zake che. padArtha kI sthiratA sthApana karane vAlA. | pArapAne yogyaH anta Ane jaisA. Worthy ( one ) who affirms the exis. | or capable of being success. tence of a thing in absolute | fully performed; fit to be and unqualified terms. dasA. 6, / crossed. nAyA0 3:8; Page #970 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pitthANa ] NitthANa. tri0 ( niHsthAna ) sthAna aSTa sthAnabhraSTa; ( apane ) sthAna se girAhuA; skhalita Fallen from one's place; degraded. nAyA 0 18; vivA0 3 / NitthAra. puM0 ( nistAra ) pAra, cheDe / . anta; pAra; chora End; completion e. g. of a journey. nAyA0 hai; NitthAraNA. strI0 ( nistArayA ) pAra pAbhavu te. pArapAnA; nistAra honA. Act of successfully going to the other | giddaDhAvata. puM0 ( nirdagbavarta ) sImantaH end; act of finishing. jaM0pa0 NidaMsaNa. na0 (nidarzana) uhAharaNu. udAharaNa; namUnA. Example. (2) niraMtara le te. bAra 2 dekhanA; satata avalokana seeing repeatedly. ThA0 1, 1; gidA. strI0 (nidA --- nidAnaM nidA ) vehanA; takendranI pazcima AvalikAmAMne - 1mA naramAvAsI. sImantaka narakendrakI pazcima AvalIkA kA 21 vAM narakAvAsa. The 21st abode of the hell of the northern line of the region of hell called Sinantaka Narakendra, aro 6; giddaDhosiha. puM0 ( nirdagdhAvaziSTa) sImanta pIDA vedanA; pIDA; trAsa. Pain; oppression.; affliction. bhaga0 16, 5; diAgha. puM0 ( nidAgha ) mahinAnuM soDAtara nAma. jyeSTha mAsakA lokottara na.ma. The summer mouth of Jyestha so named jaM0 pa0 fara. j. (faza) out ya's deal. jJAna-anubhavapUrNa vedanA Conscious pain. bhaga0 16, 5; narkendranI dakSiNu AvalIkAnA 21 me naraaavaas, sImantaka narakendra kI dakSiNa zrAvalIkAkA 21 vAM narakAvAsa. The 21st abode of hell of the northern line of Simantaka Narakendra region of hell. ThA0 6; fury. B. (fada) lieu; sayilsa. A. daya; kaThora; pASANahRdaya. Cruel; piti - less. parAha01, 1; viars. puM0 ( nidAgha ) 04 bhAsa attara nAma jyeSTha mAsakA viziSThanAma The month of Jyestha so named / zikSA dhA0 II. ( ni+vA ) baMdha e; su U~ghanA; nidrAlenA; sonA. To sleep. ziddAejja. jIvA0 3; vihA. strI0 ( nidrA ) nidrA; dha; nidrA; nIMda; UMgha. sleep. zra0 16: AyA0 1, 6, 2, 5 nAyA0 13; pana0 23; dasA0 6, 1; rAya0 215; --kkhaya. puM0 (-- --kSaya ) nidrAnA kSaya nidrAkA kSaya, nidrAkA na AnA; eka roga. loss of sleep; insomnia. [ ziddA akaprbha Narakendra. ThA0 5,2; hiDamajjha. puM0 (nirdagdhamadhya ) siimntprabhu narakendranI uttara AlikAmAMne 21 bho narakAvAsI. sImantakaprabha narakendrakI uttara AvalikAkA 21 vAM narakAvAsa. The 21st abode of the hell of the northern line of the region of hell called Simantaka Prabha Narakendra. ThA0 6; sU0 pa0 1; 21 giddaDa. puM0 ( nirdagdha ) sImantammanAme narkathI pUrvanI AvalIkAmAM mA narAvAsa. sImantakaprabha nAmaka narakendra se pUrva kI AvalikA kA 21 va narakAvAsa. The 21st abode of the hell of the eastern line of the region of hell called Simant ( 656 ) For Private Personal Use Only Page #971 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NihAriya] ( 157 ) [NidhaNa ThA* 5, 2;-NihA. strI0 (-nidrA) -zrobhAsa. tri. (-pravabhAsa) yIcyA gADha nidrA.gaharI nIMda. profound sleep. ne bhAsatu-pAtu cikanA dikhAI pana0 23; ThA0 ; sama--pamA. puM. detA huA. oily in appearance. (-pramAda ) nidrAyI pramAha. nidrAke kAraNa nAyA. 1; rAya. -poragala. na0 (-pu. utpanna pramAda; asAvadhAnI; nidrApramAda. inad. gala) yI purasa. cikane pudrakha padArya. vertence or negligence through oily, sticky substance. bhaga*7,7 sleep. ThA0 6, 1; --phAsa. puM0 (-spaza) li 25za; NihAriya. tri. (nidArita) a. phADA- yIza. cikanAI snigdha sparza; chUnemeM ci. hudhA; vidArita. Torn; rent. paNha0 1,3; kanA. oily; greasy in touch. sama. NihiTTha. tri. (nirdiSTa) 476; vila. kahAhuyA; batalAyAhuA. Said pointed / giddhata. tri. (nirmAta) animA nApI _out; mentioned. paMcA 3, 12; dhabhesa; tA; vizuddha resa. agnipUta; NiduddhiyA. bI0 (nigdhikA ) hu5 hita agnimeM tapAkara zuddha kiyA huvA. Passed (gAyakore). dUdha vihIna (gAya Adi). (A | through the fire and purified; cov etc.) not giving milk. taMdu. heated in a furnace. pana. 2 Nidesa. puM0 (nirdeza) yAtA. zrAjJA; hukma; jInA0 3; ova. 10; tadu. anumati. Command; order, nAyA. | NiddhaNa. tri. (nirdhana) niyana, garIma. nidhana; 6, 16 -patti. tri. (vartin ) AjJA pAcana dIna; garIba.Without wealth; pramANavata nA2. AjJAdhAraka; hukmake mutA. ___indigent, poot. nAyA. 18; vivA03, bika kAma karanevAlA. obedient to a|NiddhArANaya. tri. (nidhAnyaka) dhAnya anAra command. "Niisa vattI puNa je gurUNa" | rahita. amarahita; dhAnyavihIna. With. dasa0 9, 2, 23, out food-grain; barren of corn Nihosa. tri. ( nirdoSa) Rell; pahita. or food stuffs. taMdu. nirdoSa; doSarahita; nirmala. Blaimeless; iNiddhamala. na. (nirdhamana) pAsa bhArI. morI; ipuocout; free from fault or nAlI; gaTara. A duct or outlet of defect. ThA0 7, paMcA0 7; 35; water. ThA05, 1taM. Niddha. tri. (snigdha) yA savA; yiNiddhamma. tri. (nirdharma-nirgato dharmAt :tacikanA; snigdha. Oily; greasy. nAyA. cAritralapaNAditi ) dharma rahita. binA 1; 5; 8; bhaga* 1; 1; 6, 1; 10, 6 dharmakA; adharma pUrva. Irreligious; un. 20, 5: ova0 pana. 1; (2) sne vA righteous. paNha. 1, 1; snehavAlA; snehI. affectionate; lov- | NidUdhUya. tri. (nirdhUta) 2 resa. dUrakiyA ing. sama* nAyA. 8; ( 3 ) suvAzu. huA; niSkAsita. Thrown away; suMvAlA. smooth; soft. jaM. pa. 7, shaken off; removed. rAya. 166; 2, 20; 3, 45; (4) ard; | sidhaNa. na. (nidhana) nAza; 55 5sAna ch|. terI ; kAnta; tejastrI; divya. lovely; | nAza; paryavasAna; antakAla anta. Death; lustrous. paraha. 1, 4; ova* jIvA03, termination; end. paraha.., Page #972 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Nidhatta] ( 18 ) [Nippabha vidhatta. na0 (nidhatta) meM prAranA manA from doing particular things 55. karmakA eka bandhana. A particu. for a fixed period. bhaga0 12, 8; lar kind of Karmic bondage. -posahovavAsa. tri0 (-pauSadhopavAsa) "cauvihe NivatteparaNatte taMjahA pagai Nivatte je pArasI Adi paccakhANu tathA pavana ThiiNidhatta" ThA4, 2; bhaga0 1,1; divase paNa piSe upavAsa vagere na kare te. Nidhi. puM0 (nidhi) mAra; mananI. koSa; | paccakhANa tathA parva ke avasara para bhI upavAsa nidhi; bhaMDAra; bhAgAra.Treasure; store. pauSadha Adi na karane vAlA. (one) who sama03 does not observe any vow or NinhaiyA. strI. (ninhavikA ) mahAra sipi- | fast even on sacred days. bhAMnI me. aThAraha lipiyoM meM se eka. bhaga0 7, 6, One of the eighteen kinds of | Nippacchima. tri. (niSpazcima ) pAo. scripts. sama. 15% pichalA. Backward; latter.bhaga05.7; VNi-paDa. dhA* I. (ni+pat ) nIye 57. | NippaTa. tri. (niSpRSTa ) mA pu7| 5 nIce giranA; adhaHpAta. To fall down. te 25Ta: asahiya. spaSTa; jisa meM NivaDai. nAyA. 5 pUchane kA kAma na paDe; zaMkArahita; asaMdigdha. Nivayanti. jIvA. 3, 4, Evident; manifest; doubtless. NipataMta. tri. (niratat ) nIye 5. nIce nAyA0 5; bhaga0 18, 10; -pasiNa kI ora giratA huA. Falling down. | vAgaraNa. tri. ( -prabhavyAkaraNa ) paeha. 1, 1; pachI puchavuM na paDe evo javAba che NipuNa tri. (nipuNa) nipuNa; ziyAra; . antima uttara; eka bAta; jisake tu2. catura; kuzala; nipuNa; niSNAta. pUchane kI punaH jarUrata na ho. ( an Skilful; clever; ingenious. bhaga answer ) which leaves no scope for further questions; NippaMka. tri. (niSpaka) gaa|| 5||rnu final answer. " NippaTupasiNaM vAgaraNaM 4Iya rahita. kIcaDa yA kIca rahita; kareha" bhaga0 15, 1; paMkavihIna. Without nud; freeNipaDiyAra. tri. (niSpratikAra) yiritsA from mud. jaM. pa. 1, 12, 2hita. asAdhya; nirupAya; vikitsA-rahita. NippakaMpa. tri. ( niSprakampa) ati niyana. Irremediable; devoid of reme. nitAnta; nizcala; jaDavat nizcala-aTala- | ___dy. paraha. 2, 4, sthira. Quite motionless; steady. | | NippaNNa. tri. (niSpanna ) si&; niyana sama. 2 ye|. siddha; niSpana. Fully accomp. NippacakkhANa. tri. ( niSpratyAkhyAna ) / lished; final. Art. 5; pratyAbhyAna rahi1. pratyAkhyAna ( saMkalla) Nippatti. strI0 (niSpatti) si6i. siddhi; rahita. (One ) who does not | saphalatA. Liberation; deliverance; practise the row called Pach- fulfilment. ThA. 1; chakhapa i. e. abstaining | Nippabha. ni. ( niSprabha ) pramA rahita. pabhA Page #973 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NippariggaharUi] ( 156 ) [NibbhacchaNa rahita; nirAbha. Gloomy; dark. "ve 8, 16; caissAmIti ja Nai vimANA bharaNAI | NipphAiUNa. saM0 kR0 a0 (niSpAca) utpanna NippabhAI pAsittA" ThA. 3, 3, 4zana. paidA karake; utpanna karake. Having NippariggaharUi. puM0 ( niSparigraharuciH produced paMcA0 7, 43; nirgatA parigrahAcaryasya saH ) parivahanI NipphAva. puM0 (nippAva ) pAsa me gatarnu cha varanA. jisako parigraha kI dhAnya. eka dhAnya vizeSa. A kind of icchA na ho. Free from the | corn. panna. 1; ja. pa. desire of worldly belongings. | NippheDiya. tri. (niSpheTita ) 29 aresa; paraha. 2,57. sa sIdhesa. haraNa kiyA huA; chAnA huA; NippANa. tri. ( niSprANa ) prANa 2hita. liyA huA. Taken away; seized. niSprANa; gataprANa; prANa vihIna. Lifeless; ThA0 3, 4, dead. nAyA0 2; 16: 18: VNibaMdha. dhA* I. (ni+baMdha ) isg. NippAva. puM. (niSpAva) pAsa; me jatana bAMdhanA; phAsanA. To bind; to fasten dhAnya. eka dhAnya vizeSa. A kind of NibaMdhai. sama0 28 corn. "NippA I dharaNA gaMdhe vAigapalaM-NibaMdhaNaM. na0 (nibandhana ) tu. hetuuddezya: DalasuNA I" ThA. 5, 3; jaM. pa. __ lakSya. Chuse; imotive. nAyA* 15; NippivAsa. tri. (nipipAsa) pipAsA-Nibaddha tri0 (nibaddha) gutheta; mAMdheta. prathita; sAsasA-2lita. lAlasA-icchA rahita; niri- gUMthA huA; bAMdhA huA. Knitted; ccha; udAsIna. Free from greed. bound together nAyA0 1; sama* 1; nAyA. 1; 16; paNha. 1, 2; (2) sneha bhaga0 15, 1; -zrAuya na0 (-AyuSka) 2hita. sneha rahita. devoid of love. mAM31 AyuSya. nizcita bhAyuSya. lifeparaha. 1, 1: period pre-determined by NippulAya. puM0 ( niSpulAka ) pAvatI utsa. | Karma. nAyA. 13 piMNamAM bharatakSetramAM thanAra 14mA tIrthaMkara. Nibbala. tri. (nirbala) DIna. azakta; AgAmI utsarpiNI meM bharata kSetra meM hone vAle kamajora; nirbala. Weak; feeble; 14 veM tIrthakara. Name of the 14th lacking in strength. pAyA* 1, 5, would be Tirthankara in the 4, 159;-prAsaya. puM0 (-pAzaka ) coming Utsarpini cycle. sama. nila-satva rahita khorAka levAne abhipraha NipphaMda. tri. (niSpanda) yavana mAhiyA 52nAra sAdhu.jisa sAdhune satva-hIna apauSTika 2hita, sthira. gati hIna; sthira. Motion- anna grahaNa karane kA saMkalpa kiyA ho vaha. less; steady. nAyA* 2; 8; 17 a Sadhu who has made up NippharaNa. tri. (niSpanna ) pUrNa bharapUra; his mind to take only such maresuM. pUrNa; bharapUra; bharA humA. Com- food as is lacking strength givpleted; full; perfect. (2) pe| ing or invigorating ingredients. thayeyu: . upajA huA. emerged; | AyA0 1, 5, 4,156; created; pr duced. bhova040, paMcA0 / NibhacchaNa. na. (nirbharsana ) AzA Page #974 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NibhacchaNA ] ( 160 ) [Nimajjaga Tupayana 41; 843 / vo te. AvezameM | too much. nisI0 17, 23; zrAkara UMcese kaTuvacana kahanA; ulAhanA denA. /Ni-maMta. dhA. II. (ni + mantra) meta Act of reproaching or rebuk- qiyAra 723 / te. ekAMta vicAra karanA; gupta ing in loud and threatening maMtraNA karanA. To think or consult words. bhaga0 15, 1; paraha. 1, 3, in a private, retired place. NibhacchaNA. strI. (nirbharsanA ) 45vI. NimaMtayati. sUya. 1, 3, 2, 15; ulAhanA denA. Reproach; harsh NimaMteti. sUya. 1, 3, 2, 16 words. bhaga. 15, 1; nAyA0 16 NimaMtemANa. AyA0 2, 2, 3, 60; NibbhAcchiya. tri0 (nibhasita) 454 mAghesa. | NimaMtaNA. strI. ( nimaMtraNA ) mAtra upAlambhita; ulAhanA diyA hubhA; bhartsanA | 42. AmaMtraNakaranA. Act of inviting. kiyAhuA. Reproached; rebuked. (2) prAya nA 42vI. prArthanA karanA. act nAyA. 18; of requesting. bhaga. 25, 7, sUya. Nibbhaya. tri. (nirbhaya-nirgato bhayAt ) a5 1, 3, 2, 22; paMcA0 12; 2lita. nirbhaya; bhayarahita; niDara. Fear-Nimagga. ni. ( nimana ) puNe; muyA; less. nAyA. 1; 4; 8; 15; paNha0 2, 3; tasvIna. DUbAhuA; mama; tallIna; tanmaya. NibhijjamANa. tri. ( nirmighamAna ) Drowned; sunk in mud; plung. atizaya mehatuM. khUba bhedA huA. Exces. ed or absorbed in. bhova. 1. sively pierced; excessively jIvA0 3, 3; paraha. 1, 3 // torn. "nAva ketaha puDANaM vA aNuvAyAMsa NimaggajalA. zrI. ( nimagnajalA ) timisa ubhijamANANaM NibhijamA gANaM vA" gunI sa2 baItI nahI. timisra guphA bhaga. 18, 2; jaM. pa. jIvA. 3; ke bhItara bahanevAlI nadI. A river Nibha. tri0 ( nibha ) sadRza; sarabhu tujhyA flowing in care named samAna; sarIkhA; tulya. Like; similar; Timisra. jaM. pa03, 55; resembling; equal. ova. 31; VNi-majja. dhA. I. (ni+mastra) nAna aNujo0 130; jaM. pa. 3 NibhaMga. puM0 ( nibhaGga ) wing; tU te. 42. nahAnA; snAna karanA. To bathe; to take bath. phUTanA; TUTanA. Act of breaking or being broken. paraha. 1,1; NimajAvei. pre* jaM. pa. 3,55, VNi-bhattha. dhA. II. ( ni+bhAs )/Nimajjaga. puM. (nimajaka) dupA bhArI snAna ti22412 323. tiraskAra karanA. To 42nA2 tAsanI me ta. DubakI lagAkara reproach; to insult. snAna karanevAle tapasviyoM kI eka jAti Nibhasthanti. nAyA. 16 vizeSa. A class of ascetics whose Nibhatthehinti. bhaga* 15, 1; characteristic is to remain Nibhidiya. saM0 kR. zra0 (nirbhidya) gati submerged in water for soine mehIta. atibhedana karake; bahuta khUba chedakara. time while bathing. nira. 4, 1; Having broken or pierced bhaga0 11,83; Page #975 -------------------------------------------------------------------------- ________________ himajaNa] (661 ) [NimmahiyarAgarosa NimajjaNa. na0 ( nimajana ) rai praveza himmadaga. pu. (nirmadaka) mAyAne mArIne 12va dusarA mArapI. jalameM dhusanA; pAnI meM yeorI 52nA2, suTasa. hatyA karake corI DubakI lagAnA. Act of plunging | karane vAlA; luTerA. One who conoueself into water; act of mits theft with murder'; a diving into water. paNha* 1, 1; robber. paraha. 1, 3, Nimi. puM0 (nimi ) paridha; vatu. cakra; himmadiya tri. ( nirditta ) bha6- 424 golAkAra; paridhi; vartula. A circle; lesa, mardita; pIsA huA; dalana kiyA huA; circumference. jIvA0 3, 4, cUracUra kiyA huA. Pressed; ground. Nimitta. puM0 (nimitta) 1295 hetu. kAraNa; paraha. 1, 3, hetu; uddezya; maMzA. Cause; immediate | himmala. tri. ( nirmala ) nimasa 21.9. cause. nAyA 1; 14; paMcA07, 26; (2) malarahita; sApha; svaccha. Pure; pellu. eka prakAranuM jJAna; nimitta zAstrathI bhUta, | cid; stainless. nAyA. 1; bhaga0 2, 6, mani05 ga te. eka prakArakA jJAna; / 15, 1; sama* pa0 211jAvA. 3: taMdu nimita zAna se bhUta, bhaviSya jAnanA. // panna0 2; (2) puM0 masapA merA zu branch of knowledge; knowing thayesa; si bhagavAna. karmarUpI maila se past and future events by the zuddha; siddha bhagavAna. free from the help of onmaris ete.prava013;-piMDa. impurities of Karmas; a perpuM0 ( -piNDa ) sAdhune nimitta nAsA fected soul. ova0 (3) sonA [43-mA2. sAdhu ke lie tayAra kiyA huA " vimAnabhAnu yoyuM vibhAna. brahma loka ka bhAjana. food prepared for a chaH vimAnoM-nivAsa sthAnoM se 4 thA vimAna. Sadhu. zrAyA. ThA. 2, 1,6, 50, the 4th of the 6 heavenly Nimisa. pu0 (nimiSa ) 24t it 54412 / abodes of Brahmaloka, ThA. 6: zrAkha kA izArA; palaka mAranA. A twin-NimmavaittAra. tri. (nirmApayita) sasatA kling of an eye. aMta* 6, 3, paryata kArya karanAra kAryasiddhi mela nAra. Nimisizra. puM. (nemeSika) mAyanA ps2|| saphalatA prApti taka kArya karane vAlA; dRDha mero 55ta. palaka mArane itanA samaya; nizcayI; kAryameM saphalatA pAnevAlA. (One) nimiSa. Tiine required for the who works on till success is at____twinkling of an eye. jIvA.3 tained;(one) who accomplishes Nimesa. puM0 ( nimeSa) mAMjana 564 / / the work undertaken (by him). mAMdhAvaya 12vI te. prAMkha kholanA va ThA0 4, 4; mAMcanA; pala ka mAranA. A twinkling of himmahiyarAgarosa. tri.( nirdhitarAgaroSa) an eye: act of winking. bhaga0 no zApa bhayAnAcyA te jisane rAga dveSa para vijaya pAyA hai vaha; rAga dveSa Nirmasa. tri. (nirmAsa ) mAMsa 2hita. mAMsa | rahita. ( One ) who has subdued hIna; binA mAMsa kA. Without flesh; or crushed out attachment fleshless. nAyA. 1; and hatred jIvA. 1: Vol, H/121. Page #976 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NimmA] ( 662 ) [Niyaha NimmA. tri. (nirmAta) nirmANa resa.. sineii. sAMpa kI kaiMculI. The slough banAyA humA; nirmita. Produced or of a serpent. " jahAya bhoI sayaM created. ova0 31; / bhuyaMgo jimmAyaNI hica palei muto " NimmAya. puM0 ( nirmAta ) nimA rekha. utta0 14, 34 banAyA huA. Made or created. | Niya. tri0 (nija) potAtu saMgata. nija; nAyA. 5; jaM0 pa. 3, 41; apanA nijakA. One's own; pertainNimmAvita. tri. (nirmApita ) nAvesa; ing to one's self; personal. 2yesa. banAyA huA; racita. Made; cons- " No labbhaMtiNiyaM pariggahaM " ova0 1, tructed; caused to be made."paMca- 2, 2, 6; ova. 40; -kukkhi . zrI. mahabbhUyA aNimmiyA aNimmAvittApaka- ( -kukSi ) potAnI bha. nijakI kokha; DANAkittimA" sUya. 2,1,10; kukSI. one's own womb. nAyA. 2; Nimmiya. tri. (nirmita ) nibhAe re. -jogapavitti. strI. ( -yogapravRtti) banAyA huA; racita; nirmita. Created; potAnA yoganI prati apanI nijakI kArya produced. sUya. 2, 1, 22, nAyA. 1; -yoga pravRtti. one's own physical, ThA0 8; aova0 -vAi. tri. (-vAdin ) mental or moral activity.paMcA02, jagata izvare banAvela che ema bolanAra. 36-liMgi. tri. (-nigin ) pAtAnA saMsAra paramAtmA kA banAyA huA hai yoM kahane matavAlA. nijakI saMpradAya-matavAlA. (one) vAlA. ( one ) who affirms that devoted to or holding one's the universe is created by own creed. jIvA0 3;-samaya. puM0 God. ThA. 8 ( -samaya ) potAnA samaya; a512. Nimmisiya. tri. (nirmiSita) abhipIyesa; nijakA-apanA-khuda kA avasara. one's mAnane saare| bhAre6. aAMkha banda kiyA own time or opportunity. paMcA. huA; palaka mArA huA; nirmiSita netra. 1, 26; (One) with eyes closed; (one) | Niyai. strI. ( niyati-niyamana niyAtaH ) who has winked ( his) eyes. hai; mAya. devaH bhAgya. Fate; destiny; bhaga* 14, 1; providence. sUya. TI. 1, 1, 2, 3; NimmUla. tri. ( nirmUla ) bhUdA 5 // 2. mUla ThA0 4 (2) lAkI bhAva. honahAra; niyati. rahita. Having no root; baseless. destined or fited event. --kaDa. "nimmUlulluNa karaNo? nAsikA china hastha tri. ( -kRta ) hai 423; mAvi mAthA pAyA " paraha. 1, 1,3; 521. daiva sampAdita; honahAra dvArA ghaTitahimmera. tri. (nirmaryAda ) bhayAda rakhita. kiyA huA. fated; decreed by nissIma; apAra; maryAdA rahita; behada. Dis. fate; destined. sUya. 1, 1, 2, 3; respectful; immodest; unlimit. -vAi. puM0 ( -vAdina ) lAgI mArane ed. rAya0208; ThA0 3, 1; bhaga0 12, 8; mAnanA2. honahAra-bhAvI para zraddhA rakhane jaM. pa. 2, alar, a fatalist; (oue) who be. himmoyaNI. strI. (nirmocanI ) sapanA / lieves in the power of destiny Page #977 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Niyaha] (163 ) [ NiyaDi or fate. naMdI. circumstance. ThA.10; Niyai. strI0 (nikRti ) bhAyA; 58. mAyA;NiyaMTha. puM0 (nirgrantha ) yA mana sanyantara kapaTa; chala. Dishonesty; cheating; anya-parigraha sahita; sAdhu. antarbAhya granthadeceit. paraha. 1, 2; sama0 -kamma. prarigraha rahita; sAdhu. One not possesna0 (-karman ) mAyA sIte; 29 bhI sed of worldly wealth nor gAya yorI. kapaTa kArya; prapaMca; 26vI gauNa internally attached to it; an art. deceit; & deceitful act; ascetic. bhaga0 5, 1; 25, 6, ThA. 3, 29th species of minor or se- 2; 1, 3, condary thefts. paraha. 1, 3, NiyaMThatta. na. (nirgranthastra ) niya-ya; -~~-parANANa. tri. (-prajJAna-nikRtimAyA / mamatparahita sAdhupae nirgranthatA; mamatvatadviSaye prajJAnaM yasya sa tathA ) 58 vihIna -sAdhutA. Asceticism; monkM 2. kapaTI; mAyAvI; chalI. deceit. hood bereft of all attachments. ful; ( one) conscious of deceit. bhaga0 25, 6; sama. 30; NiyaThiya. tri. (naigraMndhika) niyacI . Niyaipavyaya. puM0 (niyatiparvata ) me nAmane nirgrantha viSayaka. Pertaining to an eka 5rvata ke jayAM vANuvyaMtara deve krIDAthe | ascetic; pertaining to a Tirtha. vaikriya zarIranAM bhinna bhinna pi dhAraNa na. nkara. sUya. 1,6, 26; re cha. eka parvata vizeSa ki jahAM vANavyaMtara | VNi-yaMsa. dhA. II. ( ni + vas) 592; devatA krIr3A ke lie vaikriya zarIra ke bhinna dhAraNa 2. pahinanA; dhAraNa karanA. To bhinna rUpa dhAraNa karate haiM. Name of a wear; to put on. mountain where the gods of NiyaMsei. jIvA03,4; rAga.186; nAyA.1; the Vanavyantara class Nisaha. jaM. pa. change their bodies into vari NiyasitA. jIvA0 3, 4, rAya. 186; ous shapes by the Vaikriya | NiyaMsaNa. na0 (nivasana ) patra; pezA vastra, process for sport. jIvA0 3, rAya0 / pozAka. Dress; garment; attire. Niyaiya. na0 (naipatika) niya; 25155j. ova0 24; paNha0 1, 3; nAyA. 8, panna02; nizcitatA; sthiratA; anivAryatA; niyati se | nisI0 15, 35 sambaddha. Certainty; state of be. |Niyaga. tri. ( nijA ) yotAnu: 24ii. ing absolutely certain. panna. 17 | apanA; nijakA strIya.One's owu. nAyA. NiyaMTiya. tri0 (niyantrita) yAnI 1,2,4,7,8; bhaga01,33, 12,6,15,1 eka prakAra; game tevI musIbata hoya chatAM 16, 5, 6, vivA07; pAyA0 1, 2, 1, 64; 52yAna ch| te. eka prakAra kA -parivAla. puM. (-parivAra) potAnA pratyAkhyAna; cAhe jaisI kaThinAI meM bhI parivAra. nija parivAra; apanA kuTuMba. pratyAkhyAna-paccakhAna kA na toDanA. A one's own attendants, family. mode of the vow of abstinence / "piyagapAravolaNa saddhi sapariSuDe"rAyaova0 viz. maintaining it under any | NiyaDi. strI0 ( nikRti ) ti, pAnI Page #978 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NiyaDillayA ] ( 164 ) [khiyama peThe dharmanA daMbhathI lekene ThagavA te; mAyA who does not believe in the 758 42te. vagulA bhAkta; bakaceSTA; bagu. power of human effort. sUya. 2, leke samAna mithyA dhArmika DhoMga phailAkara- 1; 26 kapaTapUrvaka-logoMko ThaganA. Hypocrisy; Niyatipanvaya. puM0 (niyatiparvataka) me act of deluding others by affec- nAmane se parata. isa nAma kA eka parvata. tion of holiness. sUya. 2, 2; 62; | Name of a mountain. jIvA0 3,4; nAyA 2; 18; paNha 0 1, 3, bhaga. 12,Niyata. tri. (nivRtta) nivRtta; nivRtti 5; -parANANa. tri. (-prajJAna) bhAyA pAme. nivRttaH chagahanA. Retired: 58 janAra. mAyAvI; kapaTI. familiar free; (one) who has abstained with fraudulent and deceitful _from. "parigahAraMbha niyatta dosA" utta. practices. dasA. 6, 24, 25, 14, 41; NiyaDillayA. strI0 ( nikRti ) mAyA; : 58; piyatta. tri. ( nikRta ) chena resa; apeta. mAyA; kapaTa; chala. Deceit; fraud. bhaga. chedAhuzrA; kATAhuA. Cut; mowed. 8, 6; ThA0 4,2, nAyA. 1; 2; 18; NiyANaya. tri. (nijanija ) motagotAna. | piyattINaya. na0 (nivartanika) kSetranumAna apanA khudakA; apanA apanA.One's own vizeSa; kSetrakA eka viziSTa mApa. A kind ( the use of this is rather pe. of measure of space. bhaga* 3, 1; culiar to Indian vernacular's; -maMDala. puM0 (-maNDala) zarI2 pramANe in English it can be conveyed bhUmi. zarIrake pramANAnusAra bhUmi space by the following example - meusured by the length of the They went to their houses each body. bhaga0 30, 1; to his own). paMcA0 2, 12;-tittha. Niyattha. tri. (nivasita) par3e resa; dhA29 na0 (-tIrtha) pAtapAtAnA siid-avayana. 23. pahinAhuA. dhAraNa kiyAhuA. apane 2 siddhAnta pravacana. each one's Worn; put on. nAyA. 1; 16; religious creed. paMcA. 6, 36; Niyama. puM0 ( niyama ) niyama; ami. Niyata. tri. ( niyata) zAzvata. zAzvata; niraM. niyama; abhigraha; saMkalpa. A vow; . tara; satata. Everlasting; eternal. species of vow called AbhiThA. 5,3 graha. bhaga. 6, 34, 18, 10, 20,8; Niyati. strI0 ( niyati ) / "ziyA" 42, 1; nAyA. 1; 16; rAya. 215%3 za6. dekho 'ziyaI' zabda. Vide "Niyai' saMsthA . ( 2) pi pizuddhI Adi uttara sUya* 2, 1, 26; -vAha. tri0 (-vA. guNa. piMDa vizuddhi Adi uttara guNa. dika) mAvilAya hAya te sana 53vArya minor qualities such as purity mayi92 che mema mosanA2. daivavAdI; relating to food etc. sama. pa. bhAvI zraddhA rakhane vAlA; jo honahAra ho, 168; paNha.2,4; bhaga.20,8; (3) nizcaya vahI hotA hai, bhAdamI kucha nahIM kara sakatA, na; yosa. nizcaya; ThIkaThIka. cerzrAdi bAteM kahanevAlA. a fatalist;(one)| tainty; surety. panna0 1; 17, bhaga. Page #979 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Niyamo] (165 ) [Niyala 12, 10; 16, 8; aNujo0 81; (4) "akhile bhAga prANieyacArI " sUya. a555 nAcanA. avazya bhAvanA. unavoid. 1, 7, 28; --piMDa. puM0 ( -piNDa ) able necessity. sama0 6; sUya. hamezAM eka gharathI le dmAM Avato piMDa ni0 1, 13, 123; -aMtara. puM. mA2. sadaiva eka hI ghara se liyA jAne (-antara ) niyama vaye gata2-2-6. vAlA bhojana. food daily received. niyama viSayaka antara-bheda-zaMkA. dif. as almas from one and the ference between one rule and same house. ThA0 10%B another. " NayaMtarehiM giyamaMtarahiM "Niyaya. tri. (nijaka) potA. nijI; apanA; bhaga0 1, 3, -NippakaMpa. tri. (-ni. khuda kA. One's own. nAyA01:2; 18: prakampa ) a56 vinA niyama pAlanAra; bhaga012,6; -vayaNija. tri0 (-vacanI. niyama pAsavAmA nyusta-17. kaDaka niyama ya) potAnI dRSTi pivayana 42vA-13 195 pAlaka; dRDha siddhAnta vAlA. unfailing 42vA yoya. apanI hATe se vivecana karane yogya; in the observance of vows. Atma dRSTi se nirUpaNa karane yogya. fit to paNaha. 1, 1; --ppahANa. tri. ( -pradhAna) be explained from a particular uttama niyama-prata maniSa pAsA. zuddha accepted standpoint. "Ni yayavaya saMkalpa; uttama niyama vAlA. (one) prac. NijasathA samvanayA viyAlaNe mohA' sama. tising hard and austere vows. 1; -- kajja. na0( -kArya ) potanu na rAya. 42 vya. apanA--nijI-nizcita kartavya. Niyama pro. a. ( niyamatas ) niyamathI. one's own prescribed or setniyama se; niyamAnupAra. From a yow; tled duty. nAyA. 16; -ghara. na0 through a vow, as a rule or (-gRha) tAnu ghara. nija gRha; ghara kA ghara. vow. paMcA0 10, 40, one's own house. nAyA. 6; --pa. NiyamaNa. na. ( niyamana ) saMyama. saMyamaH riNAma. na. (-pariNAma) svAbhiprAya prArama vRtti nirodha Act of control. potAnA bhata. svAbhiprAya; apanI rAya;nijakI ling: e. g. the sense; self-res. sammati. one's own view or opitiraing. " uddessammi causthe samAsa uion; "NiyayapariNAmA" jIvA0 1; vayaNeNiyamaNaM bhaNiya " pAyA. ni. ., --bala. puM0 ( -bala) potAnu 55; mAma. 4, 1, 216; sa. Atmabala, svazakti; zrAtmapauruSa. Niyaya. tri. (niyata) zAzvata; nitya nA2. one's own strength of the mind hamezA rahane vAlA; zAzvata-sthira--sthAyI. or body. nAyA0 16; Eternal; everlasting. sUya0 1, 8, | Niyara. puM0 (nikara ) sabhUta the. samUha; 12; jIvA0 3, 1; - cAri. tri. 3. A multitude; a collection. ( -cArin ) prati 12 vihA2 42 nA2. | nAyA0 1; 6; 17; svataMtracArI; yathecchAcArI. (one) roam |Niyala. tri0 (nigaDa ) "dhana; 21. beDI; ing or moving unobstructed baMdhana; kaidI kI jaMjIra. Fetters. from one place to another. | ogha. ni. 467, Page #980 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Niyalla] (666 ) [NiyAvAdi Niyalla. puM0 (nigaDa) 88 mahApralamAMnI 53 ( karma phala) kI icchA rakhakara-marane vAlA. me| mahA. 88 mahAgrahoM meM se 53 vAM mahA- (oue) undergoing death with a graha. The 53rd of the 88 great heart full of desire for the planets. " do NiyallA " ThA0 2, 3; reward of good actions done NiyAga. puM0 (niyAga ) mosa. mokSa; mukti; by him. prova0 -maraNa. na0 (-maraNa) nirvANa. Final beatitude; salva- niyANuM bAMdhIne maravuM te; bAla maraNano tion. sUya. 1, 16, 4; -paDivanna. me 12. karma phala kI icchA sahita tri0( -pratipanna ) mokSa bhAgane pAsa thayesa. maraNa; bAlamRtyu vizeSa. an ignorant, mokSa mArga ko prApta; mokSa mArgI. (one) non-religious mode of death; who has secured the path deat!: in a state in which the leading to salvation. dhammaviU- heart is full of desire for the NiyAgapaDivane" sUya. 1, 16, 4, reward of meritorious deeds NiyAga. na0 ( nidAna ) nij 42: tapasyA done. ThA0 6; -salla. na. (-zalya ) vagere karaNInA phalanI vAMchA karavI; karaNanuM saMpatti pAmavAne nivANuM karavuM te; traNa amuka phala male evI AzA rAkhe ! te. zakSyamAMnu me dhana prApti ke artha niyANA nidAna lagAnA; tAsyA Adi karmoM kI phalA. karanA; phalAkAMkSA rakhanA; tIna zasyoM meM se kAMkSA karanA; amuka kArya se amuka phana / eka. One of the three thorns in milane kI aAzA rakhanA. Desire for the spiritual path; Niyana for future sense pleasures as a getting wealth etc.ThA03,3; sama03; reward for austerities; hopa | NiyANa o. a. (nidAnatas ) 25yA. of fruit for actions done. nAyA. kAraNataH; kAraNa se. Owing to; on 12; 16; ova. 16; 38; ThA. 10; / account of. pAyA. 1, 6, 1, 172, sUya. 2, 3, 1; -karaNa. na. Ni yAya. puM0 (niyAga-nitarAM yajanaM yAgaH (-karaNa) niyAya dhate; 429nA pUjA yasmin saH ) bhAkSa mokSa; mukti Salphala tarIke cakravarti-Idra vagere thavAnI prArthane vation. sUya0 1, 1, 2, 20; -vi. 12vI te. nidAna lagAnA; karma phalAnusAra tri. ( - rthin ) bhozanI martha mona indrAdi pada kI prApti ke liye prArthanA karanA. prApti kA icchuka; mokSArthI; mumukSu (one) act of praying that as a result desiring or uiming at salvatiou. of one's actions one might be " evamegaM Ni pAyaThI dhammamArAhagAvayaM " an Indra, a Chakravarti etc. ThA. saya. 1, 1, 2, 20; -paDivarANa. tri. 2, 4; -dosa. puM0 (-doSa) niyAj (-pratipana) mokSa prAHthaye.mokSa prApta;mukta. mAyA lAgato. (karma phala) karane ke (one) who has attained salva. kAraNa lagane vAlA doSa. sin incurred tion; liberated."niyAyapaDivajhe amAyaM by desire for reward of actions kumbamANe viyAhie" aAyA. 1, 1, 3, 18; (religious etc.).nAyA016; -mayaga. | NiyAvAdi. tri. (niyatavAdin ) 5 puM0 (-mRtaka ) niyA madhIna bharanA2. me-te nitya cha sevA matavAsI. sAre Page #981 -------------------------------------------------------------------------- ________________ giyutta ] padArtha ekAnta nitya haiM aise mata vAlA. A believer in the doctrine that the things are everlasting. To 5, 9; reza; giyuktta tri0 ( niyukta ) niyukta leDela. niyukta kiyA huA; sthApita; juDA huA; lagAyA huA. Employed; appointed; joined. nAyA* 6; Niyuddha. na 0 ( niyuddha ) bhatsanu yuddha. pahalavAnoM kI kuztI; mallayuddha. Wrestling. jaM0 pa0 ( 667 ) [ giraNukosa niya_Charitra; ( during the times of the first and the last Tirthankaras ) the practice of taking the second step of ascetic discipline passing over the 1st viz. Samayika charitra (this did not involve in those days the sin of Atichara) bhaga025, 7, ( 2 ) tri0 atiyAra rahita praticAra rahita. free from the sin of partial transgression. nAyA0 7; riMgaNa. tri0 ( *niraGgaNa ) rAga rahita. rAgarahita; virAgI. Free from passion panna0 11; giraMjaNa. tri0 ( niraJjana - nirgato raJjano yasmAt saH ) rAgazrI rahita; mukta rAga rahita; mukta. Devoid of attachment; liberated; free. from worldly attachment. saMkha iva NiraMjaNe" ThA0 1, 1; NiraMtara na0 ( nirantara ) niraMtara; hamezAM. hamezA sadaiva. Constantly; inces santly. bhaga0 13, 6, 16, 1, 2, 7; 41, 1; rAya0 34; zrava0 ThA0 2, 3, giraMtariya tri0 ( nirantarika nirgatA'ntarikA ladhvantararUpA yeSAM te nirantarikAH ) rAyaNa aMtararahita aMtara - avadhi rahita; bheda zUnya- Without any interval. jIvA0 3; rAya0 jaM0 pa0 giraNDakaMpa. tri0 ( niranukampa ) anupA rahita, nirbhaya anukampA vihIna; kaThora : nirdaya. Merciless; unsympathetic; cruel parAha0 1, 3; nAyA0 2; girazukosa. tri0 ( niranukroza ) dhyA rahita. dayArahita; nirdaya Callous; ruthless. yioga. puM0 ( niyoga - niyato nizcito vA yoga: sambaMdha iti niyogaH ) anuyoga; vyApAra anuyoga; vyApAra Employment; application; activity. (2) nizraya; yo nizcaya; cokasa. certainty; surety. paMcA0 8, 17; girA. tri0 ( nirata ) dIna; vyAsasta. mama; DUbA huA; a. sakta; lIna. Attached to; absorbed in. paNha0 2, 1; rii. strI0 (nirRRti ) rAkSasa. rAkSasa A kind of demon. (2) bhU nakSatraneo adhiSThAtA devatA. mUla nakSatra kA adhiSThAtA devatA. presiding deity of the constellation Mula. do Niraha " ThA0 2, 3; jaM0 pa0 7, 152; giraiyAra. puM0 ( niraticAra ) pahelA bhane chellA tIrthaMkaranA vakhatamAM atiyAra lAgyA vinA je sAmAMyika cAritra cheDI khItu cAritra AreApAmAM Ave che te; chede pasthApniiy yAtrio bhanne leha. pahile aura antima tIrthakara ke samaya meM binA praticAra lagAye sAmAyika cAritra ke sivAya dUsare cAritra kA Aropana; chedo * sthApanIya cAritra kA dUsarA prakAra. The 2nd | variety of Chhedopasthapa For Private Personal Use Only " Page #982 -------------------------------------------------------------------------- ________________ giraNutAva] ( 668 ) [Niraya nAyA. 2; khiraNutAva. tri. ( niranutApa ) 5vAtA5 2hita. pazcAttApa rahita. Unrepented; remorseless. nAyA. 2, Niratthaga. zra0 (nirarthaka) ; niraya 4. mufta; niraryaka; vyartha; vRthA. Useless; . in vain. paraha. 1, 2, NirabhissaMga. tri. ( nirabhiSkA ) saMga rahita; bAhyAbhyantara dravya parigraha rahita; ni:257. saMga rahita; bAhyAbhyantara dravya parigraha hona; niriccha; nispRha. Free from attachinent to worldly objects; free from desire. paMcA0 2, 34, Niraya. tri. ( nirata ) AsAta. zrAsakna; mohamaya; magna. Attached to. sama. giraya. puM0 (niraya ) 125. naraka. Hell. (2)24aa 75; nA23. naraka ke jIvaH nArakI. hell-beings. panna. 2; pagaha. 1,1; dasA. 6, 4, -zrAvaliyA. strI0 (-prAvaJjiA ) 125-24nI sApati:zrelI-5ti 55 124141. naraka kI AcAlakA-zreNi; paMktibaddha narakAvAsa. a row of abodes in hell; a series of abodes of hellish beings. panna. 2; (2) nAmarnu me sUtra sUtra vizeSa. name of a Sutra. jaM. pa0 1; nira0 1, 5; -prAvAsa. puM. ( -prAvAsa-prAvasanti yeSu te prAvAsAH nirayAna te zrAvAsAzceti ) na24vAsI. naraka vAsa; narakAsthiti. an abode of hellish beings. "hamIse NaM bhaMte rayaNappabhAe puDhavIe kaha nirayAvAsasaya sahassA paNNattA" bhaga01, 4;sama0 25. 30, 35; 40, 42, 51; 55; 74; 84; -gai. strI0 ( -gati) 24 gati; yA2 gatimAnI me. narakagati; cAra gatiyoM meM se eka. existence in hell; one of the 4 conditions of existence. ThA0 5,3, 10;-gAmi. tri. (gAmin ) 25mAM manA2. naraka gAmI; naraka meM jAne vAlA. ( one ) destined to hellish life. jaM. 50 2, 27; -gAyara. puM. (-gocara ) 24mA 22nA2 94; nA24I. naraka meM rahane vAlA jIva; nArakI. an in. mate of hell; a hellish being. paeha1, 2; -paDirUvaya. tri. ( --prati. rUraka ) samAna; na24A namunA narakavat ; naraka samAna pramANa. hellish; like hell nAyA. 13 -patthaDa. pu. (-prastara) 24 pAtha. naraka kA prastara -thara. A stratum of hell. panna. 3; -parisAmaMta. pu. (-parisAmaMta ) na24pAsanI 52tI mA. narakavAsakI sImA. the boundary-line of a hellish alhotle. bhaga. 13, 4; 13, 6; -pAla. puM0 (-pAla) 25 pAsanAra: 52mAdhAmI. naraka pAlA; paramAdhAmI. a custodian or sentinel of hell called Puramidhauni. ThA. 4; 1; -vAsa. puM0 ( -vAsa ) na2435 pAsa. narakarUpa vAsa; narakavAsa. residence in hell. "NirayavAsa gamaNanidha / " paNha0 1,1;-vibhatti. strI0 (-vibhakti) 24.1 vilAya. naraka ke vibhAga, narakapradeza. divisions of hell. (2) e nAmanuM sUyagaDAMga sUtranuM pAMcamuM ayayana. sUyagaDAMga sUtra ke pAMcave adhyAyakA nAma name of the fifth chapter of Suyagadanga Satra. paraha * 1,2;-viggahagaha. strI. ( -vigrahagati-narayANAM narakANAM vipraH Page #983 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NiravakAMkha ) ( 666 ) [NirAyaMka hAta kSetravibhAgAnatikramya gatirgamanaM niraya- nAyA. 1; vigrahagatiH )2mAM patiyete. NirahigaraNa. tri0 (niradhikaraNa ) moTA mA. narakameM TeDhI gatise jAnA. passing of 2435zala varanA. baDe prAraMbharUpa zastroMse the soul to bell by an irregu. rahita. Not possessed of weapons lar motion or progres3. ThA0 10; | used for inflicting injury. 4910 -veyaNijja. na0 (-vedanIya) 24mAM 16, 22, / yo25 ma. narakameM anubhava leneyogya | NirahigaraNi. tri. (niradhikaraNin ) adhi. karma. Karma bearing fruit in 425 2khita; zakha rakSita. adhikaraNa zastrahell. "oraie Niraya veyaNijjasi vihIna; niHzastra. Not possessed of kammasi." ThA0 4, 1; ___offensive weapons. bhaga. 16, 1; giravakaMkhi. bI. (niravakAMkSin ) kSA-NirAkizcA. saM0 kR. a. (nirAkRtya ) 62 2.rakSita. niriccha; AkAMkSAhIna. Hav. rIna; tyAgIne. dUra karake; tyAgakara; choDakara. ing no desire; free from desire. Having repudiated; having nAyA. given up. 'tatovAyaM NirAkiccA"sUya. hiravajja. tri. (niravadya) niSi nirdoSaH / 1, 3, 3, 17; anavadya. Innocent; hurmless. "sa | NirANaMda tri. (nirAnanda ) mAna dila. saMjae samakkhAe hiravajAhAre je viU" | nirAnanda; Ananda rahita. Devoid of the dasa. ni. 5, 1; feeling of joy. jaM. pa. 2, 33; hiravayakkha. tri0 (nirapekSa) 52 prAya payAra nAyA0 1; yAmA maha2412. para prANarakSAmeM amAvadhAna. ! NigaMtaka. tri. (nirAka-nirgataH AtaGko Careless as regards the safety rogavizeSo yasmAt ) 2 / 5 2hita. niroga; of the lives of others. paraha. 1, nirAmaya; svasthya; Healthy; free 1; nAyA0 1; from disease. paNha. 1, 4; bhova. hiravalaMba. tri. ( niravalamba ) sa na | taMdu. 2hita; aadhaa2-24| yasarI. nirAdhAra; niraNirAbhimAna. tri. (nirAbharAma-nitarAM abhivalamba; AdhArAvihIna. . Without any | rAmo nirAbhirAma) ati suM62. ati suMdara; support to rest on paraha. 1, 3: / bahuta ramya. Surpassingly beautiful. hiravalAva. tri. (nirapalApa) apanI baat| paraha. 1, 2, Inne no nA2. dUsaroM ko kisI kI bAta NirAmagaMdha tri. (nirAmagandha) Amamadha. na kahanevA tA. (One) not communi- | mulattara gukhaMDanA rUpa deza tethI rahita. cating to others a secret con. zrAmagandha-mUlottara guNakhaMDarUpI doSoMse rahita. fided to (him or her). sama* 32 | Free from the guilt of a breaNiravasesa. tri0 (niravazeSa) se pUrA samaya / ch of fundamental or secondary sampUrNa; samagra sArA. Full; complete; virtues. " se sabasI amibhaya nANI whole. bhaga0 2,1; 12, 3:15, 1; 16, NirAmagaMvadhiimaM ThitapA" sUya. 1,6, 5; 8; 16, 8, 24, 20; 25, 3; 35, 11; / NirAyaMka. tri. ( nirAtaMka ) me "NirA Vol. 11/122 Page #984 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NirAyAsa ( 170 ) [NirucchAha taMka" za6. dekho "NirAtaka" zabda. NirikkhaNa. na. ( nirIkSaNa ) mAzAyI Vide --NirAMtaMka' jAvA. 3, 3; '; apamAna 2q te. bArIkI se NirAyAsa. tri0 (nirAyAsa) mehanA 24thI dekhanAH nirIkSaNa karanA. Minute ex hita. khedarahita; kaSTarahita; sarala, sahaja. amination; minute, careful (One ) having no cause for observation. ova0 sorrow. paraha. 2, 4, Nirikkhiya. tri0 (nirIkSita ) apanAuna NirAlaMbana. tri. (nirAlambana ) AsamAna aresa nirIkSaNa 23. nirIkSita; avalokita; sAdhAra rakhita. nirAdhAra; AdhAra-sahAya dekhAhuA. Observed; scrutinized. rahita. Having no support to naMdI. rest on. "gayaNamiva NirAlaMbaNa" ThA03; VNi-raMbha. ghA* I, II. (ni-rudh) 41. nAyA. pay; ro; yu. aTakAnA; rokanA; NirAvakAkha. tri. (niravakAlin ) yAsian nirodha karanA. To obstruct; to de. 2hita; nira hI. AkAMkSA rahita; niriccha; tain; to hinder.(2) sa-mAge vyavasthA nispRha. Having no desire; unsel. 42. sanmArga kI vyavasthA karanA. to fish. "nikkhama gahAu NirAvakaMtrI kArya devote to some good purpose. viU sejja niyANachinne" suya. 1, 10, 26; ziruMbhaMti sUya * 1, 5, 1,84; NirAvayakkha. tri. ( NirapekSa ) apekSA NiraMbhahiMti. bhaga, 15, 1; 2rita. jise apekSA na ho vaha; nirapekSa. NirubhittA. ova043; sUya01, 4, 2, 20; Having no desire: unselfish. giraMbhaNa. na. (nirodhana-nirgataM rodhana naronAyA0 1; paraha. 1, 3, dhanaM ) 2421yata; 2 / 4 . aTakAva; NirAvaraNa. tri. (nirAvaraNa) 1295 2khina. roka; nirodha; vina antarAya. Deten zrAvaraNa rahita. Free from ob- tion; obstruction; hindrance. struction; unhindered. nAyA014, | paNha . 1,1: NirAsa. tri. ( nirAza ) nirAza thayesa. NiruMbhA. strI0 (niraMbhA ) me nAmanI se hatotsAhita; nirAzita. Hopeless, paNha. thI. isa nAma kI eka devI. Name of 1,3;-bahula. tri0(-bahula) ti ni26|| a goddess. nAyA. dha. pAlI. atyadhika nirAzApUrNa. extremely |NiruccAra. na. ( niruccAra ) zAya jine despondent. paNha. 1, 3, vAte paNa gAma bahAra javAno pratibaMdha. NirAsava. tri. ( nirAzrava ) mAzraya hita. zaucakriyArtha bhI grAma bAhara jAne kA pratibaMdha zrAzrava rahita; pApa rahita. Not incur- manAI. Prohibition to go out ring sin; free from inflow of of the city even for answer. Karmic matter. paraha. 2, 3 ing calls of nature. nAyA. 8; NiriMdhaNayA. strI0 ( nirindhanatA ) dhana- paeha0 1, 3; masatanA abhAva. Idhana kI kamA; jalAU | NirucchAha tri. (nirutsAha ) SAI, 2ni. lakaDI kA abhAva. Absence of fuel. utsAha rahita; nirutsAha. Devoid of bhaga07,138 energy; not industrious; inac. Page #985 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Niruja] ( 71 ) [Niruvaleya tive. jaM0 pa0 2, 36H sAra. kA~kA anivArya bhoga-nirUpakamatA Niruja. na. ( nIruka-rujAmabhAvo naruik ) / karma ke upakrama kA abhAva. inevitable ginI abhAva. nirogatA; rogakA abhAva unavoidable bearing of the Absence of disease; health | fruits of Karma. paMcA0 3, 15; paMcA0 16, 28; | NiruvakkiTTha. tri0 (nirupakliSTa) 25gata zo Nirutta. na. ( nirukta ) ni3:1; mAM mAhimeza rahina. antaH zoka kleza Adi AvelAM zabdanI nirukti-vyutpatti darzA se rahita. Free from mental or in. panA2 zAstra. nirukta; vedoM meM Aye hue| ternal sorrow; untroubled in zabdoM kI vyutpatti batalAne vAlA zAstra | mind. "hadussa Navagallassa Niruvakkidussa A Vedic etymological lexicon. jaMtuNo" aNujo0 bhaga0 25, 5; jaM. pa. zrova0 38% 2, 16; Niruvakama. tri. ( nirupakrama ) paNa /Niruvakesa. tri. ( nirUpakleza ) zAra nimittathI tuM AyuSya truTe nahI te; mA mAthA khita. zoka Adi bAdhAoM se jeTaluM bAMdhyuM hoya teTaluM ja AyuSya / rahita. Free from worry and bhAgave te. kisI bhI kAraNa se jisakI ____ Sorrow. ThA. 7; AyuSya kSaya na ho; niyata AyukA bhoktA. Niruvacariya. tri. (nirupacarita) 5yA nAma ( One ) who is not liable to 422. ziSTAcAra rahita; upacAra rahita. death by any accidental circum (One) who has not observed stances before the life -period ___proper forms of respect. nAyA 0 5; fixed by Karma, is over. nAyA0Niruvadava. tri0 ( nirUpadrava ) 7565 2hita. 20; 10; (2) mananAza mAhithI 24ta. nirupadrava; upadrava rAhata. Fres from mAnasika zoka Adi se rahita. free from troubles or obstacles. bhaga. 1, 1; mental trouble or sorrow. T. zrova. 25, 7, -pAuya. tri. ( -zrAyuSka) Niruvama. tri. ( nirupama ) 5mA 2hita. niAyita yuvAsa; gamenimitta yAya nirupama; upamA-tulanA rahita; atula; anute| 52 hetuM yu.5 mAMdhe hoya | pama. Mitchless; incomparable. teguM pure pu3 lAgavate. nikAcita Ayu jIvA0 3, 3 vAlA; cAhe jisa kAraNa ke rahate hue bhI | Nisvayariya. tri. (nirupacarita ) guthe| nizcita Ayu kA pUrNa bhoktA. ( one) "Niruvacariya" za6. dekhA "Niruvacariwho does not die before the | pa " zabda. Vide . Niruvacariya " life-period fixed by Karma | nAyA. 5 in spite of any kind of acci- | Nirupaleva. tri. (niparulepa ) ma 5 dental circumstances what- 2Dita. karma bandhana se rahita. Unsmearever their nature. bhaga0 20, 10; ed by Karma; untouched by -bhAva. puM0 (-bhAva ) bhanI ma395 Karma. jIvA0 3; (2) sneha karato. moga; nirupamA manA mana sneha hAna. free from attachment. Page #986 -------------------------------------------------------------------------- ________________ riNaruvasagga] [Nir-tara - paraha. 2, 4; of being seen or perceived. Niruvasamga. puM0 ( nirupasarga) ma bha295 / paMcA0 11, 20; mAhi 15saya 2lita mokSa. janmamaraNAAda | NirUha. puM0 (nirUha) nADImAMthA sohI / upasargoM se rahita;mokSa. Freedom from te. nasameM se rakta nikAlanA. Act of letsuch troubles as birth, death, ting out blood by opening a etc.; salvation. nAyA08; vein. "aNuvAsaNehiya batthi kammehiya Niruvahata. tri. ( nirupahata) / "Ni- nirUhahiya sirAvahahiya" nAyA0 13, ruvahaya" za... dekho "Niruvahaya" zabda. Nireya. tri. ( nireja ) ni05:5; nikSa. Vide"Niruvahaya"nAyA. 138 niSprakampa; nizcala; aTala. Firm; Niruvahaya. tri. (nirupahata ) gAhithA nahi ___steady;motionless. bhaga05,7,25,4; 753. rogAdi se mukta. Unharmed | girodara. tri. (nirUdara-nirgatA udaravikAby unaffected with disease etc. rA yebhyaste) nAnAM peTavAo; 12nA vikAra bhaga0 7, 1; 6, 23; nAyA. 1; 3, 5; vinAnI. sAmAnya peTavAlA; peTa sambandhI 6; 7; paraha. 1, 4, (2) vi2 bImArI se rahita. (One ) with a 2rita. avikArI; vikAra hona. free from small belly; ( one ) free from transformation or modification. any disease of the belly. Halo zrova0 rAya0 ( 3 ) 52 55 2hita.. 3: paraha. 1, 4, jvarAdi upadrava rahita. free froin such | hiroha. puM0 ( nirodha ) nirAdha; 24t. troubles as fever ete. jIvA0 3; / nirarodha; aTakAva Obstruction; check; Nikhavigga. tri. ( nirudvigna ) ga 2lita; prohibitiou. nAyA0 2; bhaga0 25, 7; bhananI vyAvatA yamaranA. vikalatA vihAna; (2) diyA hinA niyama 42ve te. indriya avyAkuna; anudegI. Free from nigraha. act of subduing the senses mental distress%3; unworried. etc. utta. 4, 8; nAyA. 1; 17 VNir-ikkha. dhA.I (nir + I ) NirussAha. vi. ( nirutsAha ) sAra-udhama / nirIkSaNa 42. dekhanA; nirIkSaNa karanA. To 2hita. utsAha -joza hIna. Devoid of see; to observe carefully. zeal or enthusiasm; lazy. "Nahu Nirikkhai. nAyA. 8) dhmmnnirussaa|' sUya ni0 1, 4, 1, 62; NiArIkhatti. nAyA. 8%3 NirUviUNa. saM. kR. a. ( nirUpya ) mA NirikkhamANa. nAyA08 soyanA dharIna. AlocanA karake; sUcama ava- VNira-tara. pA. I,II. (nir + tR) pAra lokana karake. Having nude a full saamch| mAe. pArapAnA; samApta confession; having seen or karanA. To complete; to bring to perceived. paMcA0 8; 10; an end. NirUviyava. tri. (nirUpayitavya) AsoyA NitthArayAmi. pre0 nAyA. 6; yo5. AlocanA ke yogya. Worthy Nittharaha. nAyA0 8; of being confessed; worthy | NittharejAmo. vi. nAyA. 18; Page #987 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Nira-dhAva] (173 ) [Nira-vA Nistharihiha. bhaga. 4. nAyA. 18; karanA; tiraskAra karanA. To scold; to NitthArajaMta. ka. vA.va. kR. saMtthA. threaten; to reproach. VNir-dhAva. dhA. I. ( nir + dhAva ) Nibhatthei. ThA0 5, 1; j DhavI. dauDanA; tejIse bhAganA. | VNira-misa. dhA* I. (nira+miSa ) sAMpa To run; to move swiftly. dhAbhAya 12vI. AMkha kholanA aura NiddhAvahe. nAyA. 8; 17; mAMcanA; palaka mAranA. To wink. VNira-dhuNa dhA* I. (nira+dhU ) 5. NimmisejA. vi. bhaga. 14, 1; rIta rAhaNu; jA . jhaTakakara VNara-vaDa. dhA* I,II. ( nira +vRddha ) pheMkanA; khaMkhara.DAlanA. To shake off; hu~ 42y; saM . saMkucita karanA; choTA to remove by shaking. Frar. To shorten; to contract. NidhuNe "saNi dhuNe dhunamalaM purekaDaM" dasa | NivuDittA.saM.kR. "divasakhettassa NivudvittA rataNikkhettassa abhiINavuTTittA cAra NiNittANa. utta. 19, 85; carati" sU0 50 1; VNara-nama. dhA* I. (nir + nam+Nic ) / NibuDDhamANa. va. kR. sU. pa0 2; jaM nizcayathA namAsj; 2 42. nizcayapUrvaka pa0 7, 132; namAnA; dUra karanA. To subdue en- | VNira-vatta. dhA* I,II. ( nira+vRt ) tirely; to remove. tpanna 42muM; nAra. utpanna karanA; banAnA. NinnAmae pre0 vi0 sUya01, 13, 15; To make; to produce. ( 2 ) VNira-ne. dhA. II. ( nir +nI ) hAra 53 ya niti mI. pUrNahonA; nivRtti sAra; 467. bAhara lAnA; nikAlana'. pAnA. to complete; to retire To take out; to bring out. from; to be free from. NINe iti. ova. 30; nisA0 2, 53; . Nivattai. nAyA. 8; nAyA0 4, 8; dasA. 10,1; Nivattayati. pre0 bhaga. 25, 2; NINattA. saM. kR. zrova. 30 Nivatteha. A. nAyA08; VNira-pajja. dhA. I. ( nira+pada ) Nivattijai. ka. vA. bhaga0 12, 4, ANr; utpana paidAhonA; utpanna ho .. | NivattamANa. va.kR. bhA. 16, 1;17; 13 To be produced; to be born. Nivattittae he. kR. nAyA0 8; Nippajai. jaM0 50 1, 16; VNir-vahU dhA* I,II. (nir +bahU ) "gaNappajislai. bhaga. 15, 1%B nirvAha karavo; AjIvikA calAvavI. VNir-bhaccha. dhA. II. ( nir + bharsa)| nivAI karanA; AjIvikA calAnA. To ti22||24231. tiraskAra, aramAna yA ghRNA maintain; to maintain one's karanA. To show contempt to livelihood. wards; to scold. NibahejA. vi. sUya. 1, 3, 23; Nibbhaccheha. bhaga0 15, 1; nAyA0 18 Nicahe. sUya0 1, 14, 207 VNira-bhattha. pA. II (nira + bhartsa ) NivAhattae. nAyA0 18; ti224||2 423 / / satsanA 42vI. bhartsanA | VNir-vA. dhA* I. (nira + vA+Ni ) Page #988 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Nir-vija] ( 74 ) [Nilaliya soya; musAya harI nAma mAnA. NilADa na0 (lalATa) pAra; bharata. ma. thaMDAkaranA. To extinguish; to | staka; kapAla; lalATa. The forehead: put out. the head. paraha. 1, 2, nAyA0 16; NivvAveMti. jaM0 pa0 2, 36; -paTTiyA. strI0 (-paTTikA ) pAsa 52 NinAvejA. vi. dasa. 4, 8; 12vAmAM AratI unI paTI; pI3. bhAla NivAviyA, dasa0 5, 1, 63, tilaka; bhAla kuMkuma; bhAlAbaMdI. an NivAvissati. bhaga. 2, 36 auspicious mark on the foreVNir-vijja. dhA*I. (nira + vid) nirva head made with a sort of red vai2125 pAmavA vairAgya pAnA; udAsIna honA. powder. rAya. 164; To be disgusted with and to / NiliMta. 20 kR* tri0 ( nilIyamAna) mesatuM. be indifferent to the world and ___ baiThAhuA; baiThatA huA. Sitting. ova0 its ways; to remounce; (2) rAya. su. sonA to lie down. VNilijja. dhA. II. (ni+lI ) Ara. Nivijjai. utta0 27, 4; jhaTakanA. To give a sudden jerky Nivijjati. utta0 3, 5; motion e.g. to a carpet etc.; VNira-visa.dhA. I.(ni+viz)I bhu to get rid of dust and refuse. heza pAra 42yu nirvAsita karanA; nikAla denA. NilijajjA. vidhi* sUya0 1, 4, 2, 20; To drive out; to deport or Niluka. tri0 (niAkya ) gupta. gupta; chipA transport. huA. Hidden; secret. nAyA. 8; sajjA. vi. " egata chakappA gaThava- NilaMchaNa. na. ( nilAJchana ) napuMsa: 42 ittA egaM NimisejjA' vava02,2; te; juTIyA Ahina smaar| te. nArmadaNivisamANa. va. kR. nisI. 20. 10; napuMsaka banAnA; khassA karanA. Emascu. bhaga. 25, 7, ThA0 3, 4, lating castrating. paraha. 1, 2, vivisaMta. va. kR. ThA0 5, 1; Nilajja. tri. (nirlajja) Ham-zarama VNira-sara. dhA.I.(nira+sa) 37. phakadenA. 2lita. nirlajja; bezarama. Shameless; To throw. (2) nisa. nikalanA, . devoid of sense of shame. paraha. tyAganA. To abandon; to leave. 1, 2, nAyA0 1; Nistaraiti. nAyA. 1; 6; 16; bhaga. NilAyaMta. va. kR. tri. ( nilayat-nirantaraM 15, 1; rAya0 283; layati gacchatIti)mAgato. bhAgatAhuA, VNir -hara.dhA* I,II. (nI+ha) zAya bhATa Running away; escaping nAyA. orarj. zaucake liye jaMgala meM jAnA. To go to a forest for answer- NijAliya. tri. (nilolita) saresa; nI. ing calls of nature. sena. phailAhuaA; phUTAhuA. Spread; ex. NIhAreti.pre. aMta. 3,4; tended; projected out. nAyA0 1, Nilaya. na. ( nilaya ) 32. ghara: gRha; sadana. / 8; ---agga puM0 (-ana) yA mohI A house; an abode. taMdu nAyA. 16 mAMthA sa535 yatA; 52 Cuma - Page #989 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pilleva] (675 ) [Nivara bhne| sAgo bhAga-223.. khule muMha meM se of the 32 varieties of dramas lapalapAtI jIbhakA agrabhAga; jivhAna. | involving rising up and falling the tip of the tongue issuing down. jaM. pa. repeatedly out of the opened | NivaDaNa. na0 (nipatana) nIye 57. nIce mouth. nAyA08; - aggajIhA. strI. giranA. Act of falling down.paNha. (-agrajivhA) moTAmAMthA 55 thA hAra nasato mano AgomAsa. muMha NivIDaya. tri. (nipatita) nIye 5sa. meM se lapalapAtIhuI jIbhakA agra bhAga. the | nipatita; nIce girA huA. Fallen tip of tongue repeatedly issu. down, bhaga* 15, 1; ing out of the mouth. artros; VNivatta. dhA* I,II. (ni+vRta ) niyata ; Nilleva. tri. (nirlepa) se5 2hita. nirlepa; sa . nivarta honA; aTakanA; dUra honA. lepahIna. Free from smearing, To return; to desist from; to dirt. bhaga0 6, stop. NilavaNa. na. ( nirlepana) sepano mAra; / Niyati. utta. 2, 43; bhejanA samApa. lepakA abhAva; nirmala. Niyattai. nAyA0 9, Absence of mearing; absence piyaTTamANa. AyA. 1, 6, 4,160; of dirt. bhaga. 7, 4; Nivatta. tri. (nivRtta) pAtI bhayesa5sAra Niva. puM0 (nRpa ) 10; na2 pati. nRpa; rAjA. thye|. bItA huA; bhUta; gata. Past; A king; n lord of men. paMcA0 18, elapsed; gone. vivA0 5;-bArasaga. 27; -kara. puM0 (-kara) sAtha. tri. (-dvAdazaka) // 2 hivasa vitI gaye. rAjA kA hAtha an aim of a king. pasAra thaye. jisa ke bAda bAraha dina bIta paMcA0 18, 27, gaye haiN| vahaH ( that ) since the zivaittA. tri. (nipatR ) 8taranA2; 43vAra. happening of which twelve girane vAlA; utarane vAlA. (One) com- days have passed. vivA0 4; / ing down; falling down. ThA04,4; / Nivatti. strI0 (nivRtti ) "ghay; sayuM. Nivaiya. tri. (nipatita ) 5. girA huprA. baMda honA; aTakanA; rukanA. Act of Fallen. nAyA0 1; (2) na0 me . coming to a close; act of stop. ranuM jhera; tvacA jherapha dRSTi jhera Adi. ing. ThA0 4, 1; (2) nipatti. niSpatti. eka prakArakA viSa; tvacAviSa, dRSTiviSa zyAdi. production; result; coming a sort of poison e. g. of siglit, into existence. ThA0 4, 4; of touch etc. ThA0 4, 4; VNivara. dhA. II. (ni+vR) nivA295 Nivaupaya. puM0 (nipAtopAta ) mA ye 32yu: / 4. nivAraNa karanA; rokanA. To caDhavuM pAchuM nIce paDavuM thAya tevA prakAranuM check; to stop; to restrain. se 184; 32 nAbhAnu eka nATaka NivArei. pre. nAyA. 16; 18% nAyA. dha. vizeSa jisa meM pahale UMce caDhakara phira nIce NivArosi. nAyA017 giranA ho; 32 nATakoM meM se eka. One | NivAmi. nAyA. 5; Page #990 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zivasaNa] ( 676 ) [NiviTTha NivArittae. he. kR. nAyA. 5, snapping the thumb with NivArijai. ka. vA. bhaga. 6, 33; the middle finger. panna. 36; NivArijamANa. ka. vA. va. kR. bhaga0 | NivAya. tri0 (nivAta-nirgato vAto yasmAtsaH) 15,1; vAyu saMsAra 2khina. nivAta; vAyusaMcAra hIna. NivasaNa. na0 (nivasana ) patra. vana; kapaDA. Free froin draughts of wind. A cloth; a, garnient. apate 14; // taMsippege prayagArA himavAe NivAyama NivAiya. tri. (nipAtita ) nIye pAusa. saMti " AyA. 1, 6, 2, 13; bhaga0 3, nIce girAyA huA; adhaHpAtita. Thrown 1, 5, 8; 11.11nAyA016; -gaMbhIra. down; caused to fall down. tri0 ( -gambhIra ) vAyu mAhinA praveza nAyA. 14; 2khita; lI2. vAyu Adi ke praveza se zUnya; NivAemANa. va. kR. tri. ( nipAtayat ) gaMbhIra. free from draughts of nIce pAte. nIce girAtA huA (One) wind; calm. bhaga0 7, 8 _causing to fall down, nAyA. 2. NivAyaNa. na. (nipAtana) mAmA 34i. NivADettA. saM0 kR. a. (nipAtya ) khaDDe-gaDhe meM pheMkanA; girAnA. Act of sagADIne; nIce pAna. lagAkara; nIce giraa| throwing into a ditch or pit. kara. Having caused to fall down; paraha. 1, 2; having attached or applied. / NivAraNa. na0 ( nivAraNa ) 21 te. "jANu dharaNitalaM si Nihahu NivADeittA " nivAraNa; roka; aTakAva. Act of rejIvA. 3, straining or checking. bhaga0 6, NivAtita. tri0 ( nipAtita ) nIye pAuna. 33; (2) 26 tApane 2 / 4 // 2 52, khatrI nIce girAyAhuA. Fallen down. bhaga. kore. thaMDa tApa se bacAne vA rokane vAlA ghara, havelI zrAdi. a house, a manNivAtiya. tri. (nipAtita ) yo po sion etc. which checks the za6. dekho UparakA zabda. Vide above.. rigour of cold and heat. utta. vivA.1%38 2, 7; NivAya. puM. ( nipAta-nipatanaM-nipAtaH ) NivAraya. tri. (nivAraka) nivAraNa 42nAra; nAye 57. nIce giranA; adha:patana; nipAta. ma11 42 // 2. nivAraNa karanevAlA; rokane Act of falling down; downfall. | vAlA; nivAraka. ( One ) who stops, " prAyavassa NivAeNaM" utta, 2, 38, (2) chec. 9; ( one) who restrains mesate. baiThanA. act of sitting paraha. or prohibits. nAyA0 16; 1, 2; (3) nipAta; vyA4293 zAla prasiNivAsa. puM0 ( nivAsa-nirantaraM vasanti janA. ya, vA mAhi sa055. nipAta; vyAkaraNa zAstra __ yeSu te) nivAsa; 29695. nivAsa; rahane kI prasiddha ca, vA Adi avyaya. au inde- ____ jagaha. A place of residenca; an clinable particle such as ca vA abode. nisI0 1, 1; etc. paraha. 2, 2; nAyA0 (4) 25 NiviTTha. tri0 (niviSTa) bherava prApta 52. vAvI te. cukaTI bajAnA act of liyA huA; prApta kiyA huA. Got; Page #991 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zivitti ] acquired. "thovaM bahu ziviTThammi ThA05, 2; ( 2 ) AsAta. zrAsakta attached; passionate. sUrya. 1, 6, 3; -- kappaThii. strI0 (-kalpasthiti) parihAra vizuddha tapa pUrNa karelanI kahapasthitiH sAdhu samAyArI vizeSa parihAra vizuddha tapa pUrNa kiye hue kI kalpasthiti; sAdhu samAcArI vizeSa. a particular stage of asceticconduct to which a monk has risen, ThA05, 2 - kAiyaka paThii. strI0 ( - kAyika kalpasthiti ) parihAra vizuddha tapa karI bahAra nIkalela sAdhunI upasthiti parihAra vizuddha tapa ke bAda bAhara nikale hue sAdhu kI kalpasthiti. state of an ascetic who has completed the austerity known as Parihara Visuddha. ceya06, 20: rivitti strI0 ( nivRtti viSayebhyo nivattenaM nivRtti ) AraMbha vagere pApI nivRtta te. AraMbha Adi pApoM se nivRtti ab stinance from actions which ( 677 " involve injury to or killing of living beings e. g. from flesh eating, drinking ete paMcA07,32; - pahANa. tri0 (pradhAna) AraMbhI nivRta dhanAmAM pradhAna-zre4 AraMbha se nivRta hone meM pradhAna-zreSTha. prominent or excellent in abstaining from injury or act which involves injury to living being paMcA0 7, 32; / Ni-visa dhA0 II. (ni+viz) praveza 2ve. praveza karanA; bhItara ghusanA. To enter, zivisejjA. vi0 veya0 2, 12; zivisittA. saM0 kR0 nAyA0 8; zivisamANa, va0 kR0 vava0 1, 16; 24; Vol. 1/123. [ ziveya zivese i. pre0 nAyA0 8 163 visaMti, nAyA0 16; visaM. nAyA0 16; zivesehi zra0 vivA0 6; ziveseha. zra0 nAyA0 8; 166 veisittA. saM0 kR0 nAyA0 16; rAya 223 Nivesiya. nisI0 3, 4; zivisamAkappaThiha. strI0 ( nirvizamAnakalpasthiti) parivAra vizuddha sAnyArInI upasthiti parihAra vizuddha kalpAcArI kI kalpAsthiti. State of one who is going through the aus. terity known as Pariharavisuddha. veya0 6 206 zivezya. tri0 (nivedita) nivedana : 5. nivedita; prArthita. Made known; declared nAyA0 21 Ni veda dhA0 I II nivedana Dara, 4yAca ( ni + vid+Ni ) 242 nivedana karanA; prakaTa karanA. To declare or make known. Nivedei. nAyA08:16; ziveti nAyA0 2; vedemi zra0 11, nAyA0 19 vedemo. bhaga 11, 11, dasA0 10, 1; NivedajjA. vi0 dasA 0 10 1, Nivedeha. A0 10, 1; ziveri. va nAyA0 6; 16; 15; ziveyai. nAyA0 14: ziveyaMti. nAyA08:18; veiemo. jaM0 pa0 nA0 3; 53: ziveehi zra0 nAyA0 16; ziveyaNa na0 (nivedana) nivedana; laDera te nivedana; prakAzana Act of declaring; act of making known. nAyA ; For Private Personal Use Only Page #992 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Nivesa] (178 ) [Ninvaya Nivela. puM0 (niveza) 2thApana 42yuM te; mesA' parA. 22; te. sthApita karanA; baiThAnA; pratiSThA karanA.NivvattaNayA. strI0 (nirvattana) ni0patti; siAct of fixing or establishing; f. niSpatti siddhi; saphalatA, Act of placing. nAyA0 8; 16; finishing; completion; final reNivaNa. na0 (nirvartana) nagara mAthA ni:- sult. " tazre. NivattaNayA to pariyAi. savAno bhAga. nagara bAhara hone kA mArga. A yatA" panna. 34; way leading out of a town; an NivattaNA. strI0 ( nirvartanA) ghuTa: niexit from a town. nAyA0 2, yuM te. mukta honA; chUTanA. State of heNivvaTTittA. saM. kR. a0 (nivartya ) 04 | ing free froin; abstinence from. azathI zarIrane duzane. jIva pradezase bhaga012,4; (2) utpanna 2te. utpI / . zarIrako alaga karake. Having dis. act of making or producing.agadeg sociated the body from the 13,3;-ahigaraNiyA. strI0 (-adhikara soul. ThA0 2,4; NikI) tasAra pore adhine tahana NivaNa tri0 (nivraNa ) yaaN| a6- navIna tayAra pAthIbAgatI jiyA. nitAnta 2hita. ghAva rahita; vraNarahita phoDe navIna talavAra Adi zastroM ko banAne se phusI prAdise rahita. Free from boils, lagane vAlI kriyA. the sin incurred wounds etc. zrIva. 10; jIvA0 3, 3; by preparing absolutely new nAyA0 3; jaM. pa. 7, 166; weapons such as swords etc. Nivatta. tri. ( nirvata ) ta rahita. vrata ThA0 2, 1; bhaga0 3, 3; rahitaH saMkalpa hIna. Vowlese; devoid Nizyatti. strI0 (nivRtti ) 12tunI patti; of a vow. rAya0 208; manAvaTa. vastu kI utpatti; banAvaTa; ghaTanA Nivatta. tri. (nivRtta ) niye nivRttaH | vidhi. Making or creation of a chuTAhuyA, mukta. Retired from; thing. (2)niSpatti. niSpatti. erea. turned back from. ThA. 1; bhaga0 tion; coming into existence. 11, 11; (2) ati bhae resa. ati- "kaha vihANaM bhaMta jIvaNivyatI parANatA" kramaNa kiyA huA. transgressed; bhaga. 16, 8:panna1%B crossed. nAyA. 1; jaM. pa. 3, 53; NivvAttaya. tri0 (nirvartita ) pana retaH (3) utpanna zyena. utpanna. boru; pro- manAta; BAna 23. utpanna kiyA duced. nAyA0 16; --maha. puM0 (-maha) huA; banAyA huA; upArjita. Producnita-pUrNa yasa mahotsava. nivRtta mahotsavaH | ___ed; made; acquired. nAyA. 1; 8; sAnanda samApta utsava. A festivity bhaga. 16, 1; panna. 14; ThA. 2, 4, (2) which has been completed. vyavasthApana resa. vyavasthApana kiyA huA. nAyA0 1; arranged; managed. panna. 23; NivattaNa. na. ( nirvatana ) utpanna 42. Nivyaya. tri. ( nitrata ) vrata 2ti, vrata utpanna karanA; janma denA. Act of pro. rahita; saMkalpa zUnya. Devoid of vow; ducing; creation; production. | vowless. ThA0 3, 1, 2, nAyA. 8; Page #993 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NivyayaNa ] ( 676 ) [Nivigaiya - bhaga. 12, 8; jaM. pa. 3, 36: kAraNa; mokSa hetu. cause or NivvayaNa. na0 ( nirvacana ) musAsa: pa. means of salvation. paMcA. 16, 42; khulAsA; uttara. Decision; repls. ThA. -gama puM0 (-gama ) nirA-mokSa gamana. nirvANa * gamana; mokSa-muktiko jAnA- prAptaNivAghA-ya. tri. (nirvyAdhAta ) cyAta honA. attainment of salvation; ti; vina vinA. vyAghAta rahita, nirvighna; final emancipation. nAyA. 1; - vighna zUnya. Free from obstrue. magga. puM. (-mArga ) mokSano bhAga. motion; unfettered by obstacles. kSakA mArga; muktipatha. Path of salva"NivAghAeNaM pasarasakammabhUmisu" panna tion. nAyA. 1; bhaga0 6, 33; -vAi. 2; nAyA0 1; 14, 16; bhaga0 11, 11 tri0 (-vAdin ) mokSamAganA apaDeza 17, 4, 25, 2; ova0 40; (2 ) na. ApanA2. mokSamArgakA upadeza denevAlA. jene kayAM rokANa aTakAva na thAya tevuM- (one) who teaches the path viyA jAna. jisako kahIM of salvation. " pakkhIsu vA garule lenarukAva -- aTaka va na ho esA. vighna rAhata deve NivANavAINAha NAyaputto. " sUya. kevala jJAna. omniscience which is 1, 6, 21; -sAhaNa. na0 ( -sAdhana) unfettered by any obstruc- mokSatu sAdhana. mokSakA sAdhana. means tion. ova. 40% of salvation; cause of final NivvAgdhAima tri. (niAghAtika ) svAlA- emancipation. nAyA. 6; -suha. vika; kudaratI; koi vastunA AvaraNathI na na. (-sukha) mokSa suma, mAna-6. nesa. prAkRtika, naisargika; kudaratI; akAtrema. mokSakA sukha; muktikA AnaMda. bliss of Natural; not artificial. sU0pa018 Halvation; final beatitude. bhAyA. NivANa. puM0 na0 (nirvANa) bhokSa. mukti; mo.. ni0 1, 3, 1, 208 kSaH nirvANa; paramapada prApti. Salvation; NinAya. gi. (nirvAta ) vAyu rahita. nifireedom from Karma; final be. | vAta; vAyurahita; binA havAkA. Free atitude due to the destruction from draughts of wind. nAyA. 1; of all Karmas. *nAyA. 1; 6 15:. NivAviya. tri. ( nirvApita ) zIta resa; 17, ThA. 3, 3, sUya0 1, 9; 26: sUya. 5.sa. thaMDA kiyAhuzrA; zAnta,-zItala ni. 1, 11, 115; (2) dIpanA kiyAhuA. cooled: extinguished. eravata kSetramAM AvatI covIsImAM thanAra nAyA. 1, 13, zrI tIyadeg42. jaMbUdvIpa ke airavata kSetra meM | NivAsiya. tri. (nirvaasit)965|2 rekha. AgAmI cauvIsImeM hone vAle tIsare tIrthakara. . nirvAsita; hadda bahAra nikAlAhubhA; Bathe 3rd would be Tirthankara nished; drived out by a fiat. of Airavata Ksetra in Jam nAyA. 8H budvipa in the coming Chau-Nivigaiya. na0 (nirvikRtika ) | Adi visi * sama. 50 242; -naMga na0 | 2sanA parityAga; viyanA 52yamAe. dUdha ( - aGga ) muktinu 4 / 29. muktikA | prAdi rasoMkA parityAga; vigaya ke pratyAkhyAna. Page #994 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NiviTThA ( 680 ) [Nivisiya Abstinence from, giving up or troubled in mind; afflicted in of, such substances as milk and mind. " seNiriNacarI arate payAsu" its traveformation5. bhaga0 25, 7: AyA0 1, 5, 3, 154; -varA. strI. NiviTTha. puM0 ( nirviSTa ) parikSa25zu (-varA nirviraNA varAH pariNetAro yA yAritra se che te sAdhu. jisane parihAra tA nirvirANavarAH) (12 nivAsI strI. vizuddha cAritrako pAlA hai vaha sAdhu. An virakta pativAlI strI; vaha nA jisakA patI iscetic who has practised the virAgA ho a woman whose husausterity known as Parihara- hand is disgusted with the visuddhi. ThA0 3, 4: nAyA. 16; - world and its ways and is kappIThai strI. ( -kalpAsthiti.) hA ascetic in spirit. nAyA. dha0 1: vizuddha yAtrine pUrA ranAra sAdhunI 485- Nivvitta. tri0 ( nivRtta ) nivRti pAbhesa; sthiti. parihAra vizuddha cAritrako pUrNa | 53 5ye. nivRti prApta; pUrNa; samApta. karanevAle sAdhukI kalpasthiti. the Finished: completed. wao xo: stage reached by an ascetic | NivviyAta zra. tri. (nirvikRtika ) bhAM after the perfornance of the dUdha ghI vagere vikRtino tyAga karavAmAM Ave austerity known as Parilara chate tapa: nIvI. vaha tapa jisameM dUdha aura visuddhi. ThA0 3, 4: kAiya. puM. ! usake vividha vikRtiyoM kA tyAga kiyA jAtA (-kAyika ) 5205 / 2 vizuddha yAtrine pUrA hai: nIvI. A kind of austerity karIne e cAritrathI bahAra nIkalanAra sAdhu. requiring alistinence from parihAra vizaddha cAritrako samAptakara, isa cAri- milk, ghee and its products; trase bAhara nikAlAhuyA, zrAge baDhAbuA sAdhu. this is also called Nivi, an ascetic who has duly per: ova0 11 formed the austerity known Nivvisa tri. (nirviSa) vi 25-2hita. as Paribaravisuddhi and has viSa honaH jahara rAhata. Free from stepped into the next higher ____poison. "NivisaM paMduraM mause" zrova. stage, bhaga0 25, 7, Nivvisaya. tri. (nirviSaya) viSaya aliNivirANa. tri0 (nirviraNa) ni; hayuta. sapA 2hita. viSaya vAsanA kAma vAsanA khinna; duHkhita; khadapUrNa. Fatigued or rahita; viraktaH sayamI. Free from afflicted in mind; sorrowful. sensual lust. utta0 14. 46; (2) " jo ettiyapicitte icchai so ko na deza mahAra Adeza; zATa sApekSa nirvAsita; NivaraNo" aAyA0 1, 3, 3, 154; nAyA. deza se nikAlA huA. exiled; banish8; (2) nivRtta; nivRtta yayesa. retired ed from a country. paraha. 1, 3; froin; turned back frorn; ab nAyA0 16 staining fron. nAyA0 4; 6; 18; 16: Nibvisiya tri0 ( nirvAsita ) ziyI 12 -cAra.tri0 (-cArin ) bhinna J52nAra | re deza bAhara kiyA huzrA. Bakhinna-dukhI hokara phiranevAlA. fatigued | nished; exiled; turned out of a Page #995 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Nivasesa ] ( 681 ) [NivUha country. nAyA. 8; 16; maga0 15, 1; | pantha. path of salvation. naMdI0 Nivvisesa. tri. (nirvizeSa) vizeSatA rAhata; -yAra. tri. ( -kAra ) zAtA 42nA2. sAdhAraNa.. vizeSatA rahita;sAmAnya; sAdhAraNa. zAntidAtA; nivRttikAra. peace giving; Common; free from peculiarity _happiness giving. nAyA. 1; or particularity. taMdu. Nivvukkacchinna. tri. ( * ) nibhUta Nivvua. tri. (nivRta) zAtasa thayela. zAnta. 422; 3 bhUtathA cheta. nirmUlita; be jaDa thaDA; nivRtta. Cooled; cool. zrAyA* 1, kiyA huA; jaDamUla se chedA huA; samUla 8, 1, 200; (2) nivASNu-mokSa gaye. mokSa | naSTa. Rooted out; eradicated. ko prApta nirvANa prApta. free from the paraha. 1, 3; eycle of birth and death; final- NibuDa. tri. (nirvRta) zAtata- yayesa. ]y liberated. prava. 33; (3) 21224 zItala- thaMDA kiyA huA. Cooled; cool. mAtmA. svasthya-sabala-niroga zrAtmA. zrAyA0 1, 4, 3, 136; (2) nirmANa it calm, peaceful soul. 71919 ; pAmela: mokSa pAmela. nirvANa pAyA huzrA; Nivui strI0 (nivRti ) bhana- 25205: mokSa pAyAhuzrA free from the cycle samAdhi mAnasika svasthatA; samAdhi. Calm- of birth and death; ( one ) who ness or tranquillity of mind; has attained final absolution. peace of mind. parAha0 1, 2: (2) / "jakiccA NivvuDA ege" sUya01,15.21: kSa bholAya2thA. kSINa mohAvasthA. happi. | NivvuDa. tri. ( nirdita) bhI gayesa. liegs; freedom from delusion, DUbAhuzrA; nimajita. Drowned; sunk. suya. ni. 1, 11, 115:(3) nAmanAM nAyA. memAyA nA 52thA niti | Nicutti. strI. ( miti ) nivAsu5. zAmA nIlI. isa nAma ke eka zrAcArya ki nirvANa sukha; mokSasukha. Happiness of jinake Upara se eka zAkhA nikalI. nange salvation. jIvA0 3, 4; of a lineage styled after the | Nivuya. tri. ( nivRta ) sumI; santoSI. preceptor of this name. kappa. 8; sukhI; saMtoSI. Happy; contented. -kara. tri0 ( -kara ) sarpa manAlaya aova0 (2) vagere (2 vAyA zAMta 42nA2. sarva karmoM kA kSaya karane vAlA. yaMtra. krodhAdi dUra hone se zAnta. ( one ) that destroys all tranquil on account of the Karimas. panna. 1; taMdu. jaM. pa0 2, banishment of anger etc. 30; (2) su542; zAtA pavanAra from the mind. "je NidhuyA pAvehi sukhakara. giving peace and happi. kammehi " pAyA0 1,7, 1. 200; ness. rAya0 111; nAyA. 17; -paha. | NivvUha. puM0 (niyUMha ) hArane se lAga puM0 (-patha ) mokSa mArga mokSa mArga; mukti TIsI. dvArakA eka bhAga; ghoDalA; daravAje * shubhe| 14 na2012 15 nI 5.noTa (* ). dekho pRSTha nambara 15 kI phuTanoTa (*). Vide foot-note (*) P. 15th. Page #996 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NiveNI] ( 62 ) [NisaTTa kI UparI bArasAkha kI donoM bAjU kAra ) NisaMta. ki ( nizAnta -nitarAM shaante| nikalAhumA bhAga. A particular part nizAntaH) atyaMta zAMta prativAso. atyaMta of a door; a wooden block pro- zAMta prakRtivAlA, zramarSazUnya; thaMDe mijAjakA. jecting from each of the Extremely calm; serene. utta. upper ends of the door of a 1,8; ( 2 ) samasa. sunAhuA. heard. house. jIvA. 3, 4; AyA 2 1, 2, 50; nAyA0 1, 5; 13: NiveNI. strI. ( nirvedinI ) saMsArathA. 14; 16; nAyA. gha. bhaga06, 33; 10, vi21 manAcanA2 1225 thA. saMsAra se 2; (3) (nizAyA antamavasAnaM nizAntam) virakti utpanna karane vAlI vairAgya kathA. A) mAlata 441; rAtrine ata. prAta:story which produces disgust kAla; uSaHkAla: prAtaHkAlIna saMdhyA. with the world and its ways, dawn; time of day-break. dasa. in the mind of the hearer. 6, 1; nAyA0 8; ( 4 ) avadhAraNa resa. "NidheyaNI kahAcau vihApaNNattA' TA0 smRtipatha meM Aketa; yAda kiyA huzrA. fixed 4, 2; zrova. 21; or retained in the mind. "yahAsutaM Nivega. puM0 ( nirvega -nirveda ) saMsArathI bUhijahA NimaMtaM" sUya. 1, 6, 26 vini. saMsArase virAkti; saMsAra se | NisaMsa. tri. ( nRzaMsa nannarAn zaptati hinagerhraar. Disgust with, repul. stIti) 24ma nA2 krUra kara karanevAlA. sion from the world bhaga0 17, 3 kaThAra karmI. Wicked; cruel. parAha0 2, NivegaNI. strI. ( *nirvegano -nivedanI ) / 1; nAyA0 2; gii "NivepaNA' 56. dekhANasAga puM0 ( nisarga) 25 mA4; prati. sasa "NiveNI" zabda. Vide. Nice praNA' bhASa; prakRti; mijAja. Natura. ova. ThA. 4,2; 20;ThA02,1; -hai strI0 (-ruci) 64heza Niveya. puM0 (nida ) 22125; saMsAra thA sAMbhaLyA vagara kudaratI rIte thatI dharma paravitaa. vairAgya; saMsAra se virakti. nI zradA-3thi. upadeza ke na sunate hue bhI Dislike for or disgust with svAbhAvikatayA utpanna hone vAlI dhArmika the world and its ways; renun. kaci. Intuitive liking for or faith ciation. AyA. 1, 4, 1, 127; utta0] in religion; inboru love of 18, 18; 26, 2; ( 2 ) mokSanI mali- religion. ThA. 4, 1; 10; bhaga* 25, 7 sApA. mokSecchA; muktikI abhilASA. de- panna 1; nAyA* dha* 2; sire for salvation or final libe. /NisAjazra. tri0 ( naivadhika ) pakSya ration, prava0 14, AsanemesanAra. palyaka-eka zrAsana vizeSase Nivvesa. puM0 (nirveza) bAla. lAbha; phAyadA. / baiThanevAlA. (One) sitting in a Benefit; gain ThA0 5, 2; squatting posture. parADa* 2, 16 / NisaMta, na0 ( nizAnna ) vizrama vizrAma; Nisaha tri. (nisRSTa ) se nikalAhupA: ArAma. Shelter; rest. nAyA0 . 18; nisRta; prasphuTita. Come out: got (2) 52. ghara. a house. yi 04:12; out. ( 2 ) sApesa, diyAhuzrA, pradatta. Page #997 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NisaDha ] ( 683 ) [Nisaha given; presented. rAya. pAyA0 1, | NisaraNa. tri. ( niSaNNa ) muMbaiThAhuyA. 8, 2, 202; nAyA. 1; vaya. 2, 16 | Seated. nAyA0 1, 11, 12, bhaga. (3) bhuta; chuTI. mukta; chUTA huA; svataMtra. ___5,1; nAyA0 50 ogha. ni. 1; ova. free; liberated. sama. 6AyA0 2, / 31; ThA. 5, 2, 2, 1, 64; (4) 346. pheMkAhuprA. | Nisamma. sa0 kR0 a0 (nizamya ) vicAthrovn; flung. bhaga0 15, 1; zana, 4thI avadhArIta. vicArakara; hradayase NilaDha. puM0 (niSadha-nitarAM sahate-skaMdhe samA. nizcita karake. Having thought; ropita bhAramiti niSadha) 13. balaH vRSabha. having thought or decided in An ox. caM. pa. 4; ( 2 ) ni15 nAge the mind nAgA. 1588312; 14; yo 565 bhAra. niSadha nAmaka eka yAdava / 16; 19; bhaga06, 33, 11, 11, 15, 1; kumAra.aYadavakumarn somamed. jIvA0 3, 4; ova. 12, pAyAM0 2, 1, nAyA. 16; ( 3 ) mahAvihe jI maryAdA 3, 16, 2, 1, 2, 45; ThA. 3, 3; bAMdhanAra merathI dakSiNa taraphana niSadha nAme --bhAsi. tri. (-maSin ) viyAzana sosa55ta. mahAvidahako pAsImita-karanevAlA 2. vicArapUrvaka bolanevAlA. ( one ) marukA dakSiNa ora kA niSadha parvata. the who speaks thoughtfully; con. mouutain namel Nisadha in siderate in speech. AyA0 2, 4, the south of Meru, forming the 2, 150; supa0 1, 10, 10; bouniiry-time of Mahavidelhi.vNi -sara. dhA0 [ ( ni+sR ) dAra ni. "kahiNa bhate jaMbUhIve dIva gisaha NAma aj bAhara nikalanA. To get cut; to vAsaharapabae parANate '' ja. pa. 4: "do. come elit. NisaDhA' ThA * 2, 3; jIvA0 3.4; - Ni sarai. panna. 11: kUDa. na0 ( --kUTa ) sira 5 ta llaj | Nisarati. rAya. 28 kUTa-zi52. niSadha parvatakI dasarA coMTA zikhara. | misaraNa. na0 (nisaraNa ) nAte. nissa. the 2nd summit of the mount raNa; bAhara nikalotA kArya. Act of Nisadha. ThA. 2, 3; jaM. pa. - daha. | getting out; moving out. air. puM0 (-draha ) ma.62 5 tanIkSiNe 16; 23mAno bhoTa-jare. mandara parvatakI / Nisalla. vi. (niHzalpa) bhASA, ni, dakSiNa dizAke devakurukA baDA- vizAla strota- ane micchAdaMsaNa e traNa zalpa rahita. bharanA. a large stream of water mAyA, niyANa aura micchAsaNa ina tIna in Devakuru in the south of the zalyose rahita. Devoid of, free from Mandara mount. kahiNa bhaMte deva. the thorns in the form of kurAe siDhadahe NAnaM daheparaNate. jaM. pa. | deceit desire for the fruit of 4, 66; ThA0 5, 2; -vAsahara. puM0 / actions and heresy. mahA. ni0 1; (-varSadhara ) nAma se pata. isa | Nisaha. puM0 ( niSadha) / "Ni saDha" nAmakA eka parvata name of a 6. dekho "Ni saDha' zabda. Vide "Nimountain. 1995; saDha" sUya0 2, 6, 22; jaM. pa. panna. 16: Page #998 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NilA] (685 ) [Nisiriya caM0 10 4: -kaDa puM0 ( kUTa) mANisiha. tri0 (niHsRSTha) 314. phaiMkA huA. 'Ni paDa" 256. dekho "Ni paDhakUDa" | ___Thrown flung. bhaga0 15, 1; (2) vide "Ni saDha kUDa, ThA. 1; jaM. pa. bhuna; 25taMtra. released. sama* 6H -daha. puM0 (dada) 33na citra vicitra Nisiddha. tri. (-niSiddha ) niSetra 723; ma. phUTa parvatathI 834 jojanane sAtIyA cAra 3. manAkiyAhuA; niSiddha. CheckbhAga uttare sItA nadInI vacce Avela ed; restrained: prohibited. far. me . deva kuruke citravicitra kUTa parvatase 12.22;-joga puM0 (yoga) shvyaapaa2|| 834 yojanake (anumAnataH ) cAra bhAga // 4 // ni5 re3. sadvyApAra kA niSedha uttarakI aura sItA nadIke bIca meM pAnevAlA kiyA huA. (One) prohibited from, eka jharanA. a lake, stream in the chocked in salitary activity. middle of the river Sita to the paMcA0 12; 22; morth of Chitravichitra peak VNi-sira. dhA. [- (ni:sRj ) : of Davakuru at an approxi. 3 ch|. DAlanA; pheMkanA; chodanA. To mate distance of 834 Yoja- vive; to hand orer; to present; mas. ThA. 5, 2; jaM.pa. to throw; to fling; to leave. NisA. strI0 (nizA ) rAtrInA navA - Nisira i. nAyA0 16; 2vAjA mami. tamistra nAmaka naraka; NisiriMti. mUya0 2, 2, 5; rAta jaise aMdherevAlA naraka. Hell which NisirAmi. nAyA. 16; bhaga. 15, 1; is as dark as night. sRya 02, 6,46; NisirAme. AyA. 2, 2, 3, 46; VNi sAma. vA. [, [1. ( ni rAm+Nac ) Ni siritA. saM. kR. bhaga. 15, 1; sAma; . sunanA; jAnanA. T.) NisiraMta. va. kR. sUya0 2, 2, 5, henr'; to know. giAsarAveti. sUya, 2, 2, 6 NisAmei. nAyA. 16, bhaga0 15, 1, NisiraNa. na0 ( nisarjana ) nI te pisAmijjA . vi. sUya. 1,1, 4, 5; nissaraNa-bAhara AnA: bahirAgamana, Act NisAmahi. zrA. bhaga. 15, 1. of getting out; starting out. NisAmittA. saM. kR. sUya. 1, 14, 24; / panna. 11; pAyA. 1,8,3, 207; NisiraNA. strI. ( nisarjana ) hAna. dAna . NiplAmittae. he * kR0 nAyA0 5; 12; 14; Act of giving away in charity. NisAmattae. he. kR. nAyA0 14; ( 2 ) tyA tyAga. abandoning. NisijjA. strI. (niSadyA ) yA sana 17. bAyA02, 1, 10, 19; zrAsana; baiThaka. A seat; posture. ThA0 | NisirijamANa. tri. (niHsRjyamAna ) 1, 1; sUya. 1, 6, 21; 3. pheMkAjAtA huA; pheMkatA huA. ThNisina-ya. tri0 ( nizita) 65; pANI _rowing; heing tHung bhaga0 8, 7, hA2; tAnI ghAvA. tAMdaNaH pAnIdAra; / Nisiriya. tri. nisRSTa ) toya; bhusa. teja dhAravAlA. Sharp; sharp-edged; } tyAgA huA. chor3A huA. Left; abay. spirited. sUya. 1, 5, 1, 8; 1, 6, 1; I doned. bhaga. 12, 4; Page #999 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sIiyantra ] risIiyavtra. tri0 ( *niSIditavya ) mesavA sAya ( bhUmi ) baiThane yogya bhUmi-sthala | (Place) worthy of, fit for, being & seat. bhaga0 2.1, V - sIya. dhA0 I ( ni+Sad ) mesavu. baiThanA. To sit. ( 685 ) siIyai. nAyA0 1 8; 16; 166 sijai. nAyA0 16; khisIdati jIvA0 3; gisIyaMti. nAyA0 1; 6; 16; jaM0 pa0 5, 117 gisiyAmo. sUya0 2, 7, 15; zisIyaha. nAyA0 16; siIittA. saM0 kR0 nAyA0 16; bhaga0 11, 11; jIvA0 1; siittae he0 kR0 bhaga0 13, 4; veya0 ziseya. puM0 ( niSeka ) 3 1, 16; 3, 13 siIyAMveti pre0 jaM0 pa05, 114; NisazrAvittA. pre0 saM0 kR0 jaM0 pa0 5, 114; siyaNa. (niSIdana ) sa te. baiThane kA kArya; baiThanA. Act of sitting. bhaga0 13, 4; 25, 7; ThA0 7; fuaiasa. fa. (faqirgasu ) Aug 2 baiThane yogya. Worth sitting upon; worthy of being a seat or sitting place. nAyA0 13 risIhiyA. strI0 ( naiSedhikI ) svAdhyAya uravAnI bhUmi svAdhyAya karane kI bhUmi - sthala. A place for the study of scriptures. ( 2 ) pApa chiyAno tyAga. pApa karma kA sthAga. giving up o sinful activities. nAyA0 16; bhaga0 16, 5; jIvA 0 3, 4, nisI0 5, 2; (3) sAmAthAnA me prA2. vAmAcArI kA eka pravAra a particular mode of Vol. 1/124. ascetic-conduct. paMcA0 12, 2; NisIhiyA. strI0 ( nizIthikA ) svAdhyAya bhUmi svAdhyAya - bhUmi. A place for the study of scriptures or for meditation. bhaga014, 10; nAyA0 dha0 rAya 0 106; nisI0 13, 1; gisuMbhA . strI0 ( nizumbhA ) vaizayana iMdranI pAMcamI vyagramahiSI vairocana indra kI pAMcavIM zragramahiSI paTTarAnI. The 5th of the principal queens of Vairocbana Indra. ThA04, 2 nAyA. dha0 2; bhaga0 10, 5; suiNiUNa. saM0 kR0 a0 ( nizrutya ) sAMbha sIne. sunakara ke Having heard. [ khissaMka yuddhanI prati samaya anubhAga racanA karma pugaloM kI prati sAmayika anubhAga racanA. The intensity ( of Karmic results ) caused by a number of Karmic atoms operating in a particular instant, ThA0 6; fuean. 19. ( fa ) 24412; 241214nAra. sevaka; ArAdhaka ( One ) who worships or propitiates; (one) who resorts to; ( one ) who serves. sUrya 0 2, 6, 5; Niseviya. tri0 (niSevita ) yAzraya urela. Azraya kiyA huA; Azrita Resorted to; depended upon utta0 20, 2; risehiyA. strI0 ( naiSedhikI-niSidhyante nirAkriyante'syAM karmANIti naidhikI ) mokSagati. mocadazAH mukti State of salvation; final bliss, jIvA 0 3; ssiMka na0 ( niHzaMka ) nizi; thoDasa. niHzaMka; zaMkA rahita. Certain; un For Private Personal Use Only Page #1000 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NissaMcAra] ( 986 ) [NissA doubted; free froin doubt. 5 / // 2. karma ko pRthaka karane vAlA. (One) paMcA. 6, 2; who gets rid of Karmas; (one) NissaMcAra. tri. (nissaMcAra ) saMyAra 2hitA who seperates himself from je nagaramAM mANasone AvavA javAnuM baMdha Karma. AyA. 2, 4, 1,6; hAya te. saMvAra pAvAgamana-rAhataH vaha nagara NismaraNa na0 (ni saraNa) 2 nAsayu jisameM zrAmada raphta kA baMdhana hA. ( A bAhara nikalanA bahirAgamana. Act of contown etc.) where movement ing out or getting out; exit. of men etc. is prohibited; free ThA04,2; -gadi. tri. (-nadina) mahAra from moveinent of inen etc; nIyAmA mAna pAmanA2. bAhara nikalane still. nAyA08; meM pukha mAnane vAlA. (one) who takes NissaMta. tri. ( niHzAnta-titarAmatizayena delight in getting out ThA. 4,2: zAntaH ) atizaya zAMta yeta. atizaya | Nissala. tri. ( niHzalpa) bhAyA niyAra zAnta. Extremely tranquil on ane micchAdaMsaNa e traNa zalya rahita. account of control of anger mAyA, niyANa aura micchAdasaNa ina tIna etc. utta. 1, 8; rAya. zalyoM se zUnya. Free from the three hissaMdiddha tri. (niHsaMdigya ) sahe hita ! thorus in the form of deceit, saMdeha rahita; nissandeha. Free from attachment to the fruit of ac doubt; clear of doubt. bhaga. 15,1 tions and heresy. sama06; pAu. NissaMdeha tri0 ( nissandeha ) saM rAhata.Nimsasiya. na. ( ni zrasita ) nIye vAsa nissandeha, zaMkA rahita. Free from bhuvA. sAMsa choDanA: dama lenA. Act of doubt; clear of doubt. nAyA0 2, breathing out; act of exhaling. hissaMdhi. tri. (nissaMdhi) sAMya- rakSita. nAyA. 6 chidrazUnyaH saMdhi rahita. Having no | Nissaha tri. ( niHsaha ) ati azata. joint or hole. "NissaMdhiyArAvirAhiyo' / bahuta kamajora Extremely weak or paraha. 1,1; ___feeble. sama.6 NissaMsa. tri. (niHzaMsa ) prazasA rahita. | NisApa. vi. ( niHsahaka ) atizaya prazaMsA rahita Free from praise; de 1. bahuta kama nora; atizaya azakata. void of praise. paraha 0 1, 2, Extremely weak or feeble hissaMsa. tri. ( nRzaMsa) ghAta; 62. ghAtakI; sama0 5; hatyArA; krUra. Cruel: wicked.. NissA. strI0 (nizrA) mAzraya; mApana. parAha. 1, 1; nAyA0 9; bhAzraya; lambana. Shelter; resort. hissaraNa. tri0 (niH saJjJa ) saMjJA 2khita. bhaga03, 2, nisI0 14, 46; pana. saMjJA rahita; benAma. Devoid of name, -TThANa. na. (-sthAna) mAna-mA. consciousness etc. sUya. ni. 1, zrayanA sthAna. pAlambana yA pAzraya kA 5, 1, 71; sthAna. a place of resort; an ob. hissayara. tri. (niHsvakara ) mana ag ject which serves as a sup Page #1001 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hissAe ] (187 ) [Nisseyasa port or resting place. ThA0 5, 3; 1, 1, 2, 30; aNujo0 128; ( 5 ) -vayaNa. na. (-vacana ) dhane prati pAsAta yayesa. Asakta. attached to; baMdha pamADavAne kaI tevA guNavAlAnuM passionately fond of. sUya0 1, 1, TAMta Apate. kisI ko samajhAne ke 1, 10; ThA0 5, 2; (6) puM0 2 / , AhAra lie kisI samAna guNavAle kA udAharaNa mAhinI solupatA. rAga, AhAra zrAdi kI dekara samajhAnA. an illustration or an icchA; le lupatA. passion for, greed example given to teach a of food etc. ThA0 8; moral or spiritual lesson. ThA0 pissiya tri. ( niHsata ) nisela. 4, 3; nikalA huA; niHsRta. Coine out; got hissAe. saM. kR. 10 ( nizritya) nezrA- out; started " taMca sarUvo jaM prANa. mAzraya sAne. Azraya lekara. Having , ssiyAmi" vize. panna. 1; resorted to: having rested on; NissIla. tri. (niHzIla) sArA salArathI depending on. sUpa0 2, 2, 2; / 2hita; du:zAsa. sadbhAvazUnya; duHzIla; NissAya. saM. kR. a. ( mizritya ) mAzrine / durAcArI. Of an evil nature or dis prAzrita hokara. Resting ou; having | position. ThA0 3, 1, 2, nAyA. 18; resorted to; having connection rAya. 208 (2) mAyAra 2kSita. AcAra with. bhaga0 15, 1; rahita. devoid of ascetic conduct. hissAsa. puM0 ( niHzvAsa ) nizvAsa; jaM.pa. 2,33(3) samAdhi-zAnti adhogAmI zvAsa. nIce kI ora zvAsa 2dita. samAdhi-zAnti rahita. devoid of chor3anA. Sigh; dowaward breath. concentration or calmoess bhaga0 16, 11; of mind. bhaga0 12, 8; ( 4 ) NirisaciyA. saM. kR. a. (niASicya) zAyara ne akSaya ta hita. eka vAsaNamAMthI bIjA vAsaNamAM nAkhIne zIla hona; brahmacarya zUnya; abrahmacArI. in. eka pAtra se dUsare pAtra meM DAlakara. Having continent; unchaste. ThA0 3, 1; poured from one vessel into 2; rAya0 208; (5) mahAvata sane mAanother. dasa0 5, 1, 63; bata 2lita. mahAvrata aura aNuvrata rahita. Nissiya. tri. (miH zrita nizcayena zritaH not observing the major and saMbaddho ni:zritaH) bhesavesa. milAyA huA. the minor vows. bhaga0 5, 6; Got; obtained; joined; mixed. | NissaNi. strI0 (niHzreNi) nisa29. nisainI. sUya01,2,3, 6; (2)nizraye madhesa. nizcaya ___A ladder. paraha0 1, 1; se bAMdhA huA. securely fastened; |Nisseyasa. na. ( niHzreyas ) 48yA. firmly bound. sUya. 1, 1, 1, 10; 2, kalyANa; bhalA. Welfare; bliss. ThA. 6,23; (3)liga prabhita. liGga. a charac- 3, 4, 6, kara tri. ( -kara ) syANa teristic. (4) mAzrita. pAzrita, zrAzraya 42.12. kalyANa karane vAlA. ( one) farargar.resting on; resorting to; causing or giving welfare. depending on. ThA0 10; sama* sUba0 nAyA0 8; Page #1002 -------------------------------------------------------------------------- ________________ riyaliya ] riyaliya. tri0 ( naiH preyasika -- niHzreyasaM mokSamicchatIti naiHzreyAsikaH) bhokSAlisASI; bhumukSu. mokSa kI icchA vAlA; mumukSu. One desirous of or longing for final liberation. bhaga 15, 1; Nissesa. puM0 ( niHzreyas ) bhokSa mokSa; mukti. Salvation; final libera NissAe aNugAmittAe tion. "" (68) "" nAyA0 1; 130 S eissesa. tri0 ( niHzeSa ) sampUgu sampUrNa, samagra. Complete; full; perfect. dasa06, 2, 2; - kammamuvA. tri0 (-karmamukta) sa thI mujhayesa; andhanathI chuTela. sarva karmoM se mukta; karmabandha rahita. entirely freed from Karma; rid of Karmic bondage. paMcA0 2, 43; f. f. (fag-fageda fag:) Huil. mAyAvI. Deceitful AyA0 1, 2, 3, 81 (2) / mahithI pIDita krodha Adi se pIDita toubled or afflicted on account of anger sU0 1, 2, 1, 13; ( 3 ) ( nihanyante prANinaH karmavazagA yasmin tanniham ) sAdhAtanuM heAeM; yAtanA sthAna. vedanA sthala; yAtanA sthAna; vaha sthAna jahAM se pIDA hotI ho. source of punishment or affliction. sU0 1, 5, 2, 11; hi. tri0 (sniha - snihyeta zliSyate zraSTaprakA reNa karmaNA iti sniMhaH) rAgI; mamatyavAo. rAgI; mamatA vAlA. Full of attach - ment and hatred; full of ego. tism AyA0 1, 4, 3, 135 sUtra 0 1, 2, 2, 30; ( 2 ) na0 tesa. taila. oil. jIvA 0 3, 3 V - ha. dhA0 I ( ni + chan ) nAza ; 9. nAza karanA; mAranA. To kill; to destroy. vihaNaMti. jaM0 pa05, 114; grihaNAhi zra0 nAyA0 1; hiNittA. saM0 kR0 jaM0 pa0 5, 114; hiraNa puM0 ( nidhana ) vinAza; cheDe / vinAza; anta. Destruction; end. nAyA0 6; hitta na0 ( nidhata ) paraspara bhasesa u puddAne dRDhapaNe dhAraNa karavA te; kama anya eka prakAra. paraspara mizra karma puloM ko dRDhatApUrvaka dhAraNa karane kA kArya; karma bandhana vizeSa Firm adherence or holding together of Karmic molecules in mutual combination; mode of Karmic bondage. ThA0 4, hiya. tri0 ( nihatta ) huA; naSTa. Killed; "6 [ gi-hara 2; bhaga0 1, 1; gula; bhArela. mArA destroyed. 39 jakkhA huveyAvaDiyaM kareti tamhA uee hiyA kumArA utta0 12, 32; dasA0 5, 366 - kaMTaya. tri0 ( - kaNTaka ) bhe DAMTA pratipakSIne bhArata che te. jisane kaMTaka rUpa pratipakSI kA nAza kiyA hai ( vaha ). ( one ) who has destroyed adversaries who were troublesom like thorns. ThA0 hai; - raya. tri. ( - rajas ) kemA 204bheda dUra thayeta che te. jisameM raja-mela nahIM hai vaha nirmala; raja rAhata; sAtvika freed from dirt or dust; clean. " appaMganiyA devA hiyarayaM dRrayaM bhaTTarayaM" jIvA 0 3; rAya0 - sattu. tri0 (- zatru ) zatrune bhAryAche bheNe. zatruhantA; ripughAtaka. (one ) who has destroyed enemies. " zrohamasatuhi sattu maliya sattu nijiya sattu " rAya * gi-hara. dhA0 I, II. ( ni+hR ) meMthI For Private Personal Use Only Page #1003 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Nihasa] (EE ) [NIi di. khIMca nikAlanA. To ext"act; to _an ocean. pana. 15; jIvA0 3, 4; pull out. -pai. puM. (-pati ) rI; dhAnanA Niharai. niso0 3, 42; sUya0 2, 2, 20; gha. khajAMcI; koSAdhyakSa. a tresgiharei. nisI0 1, 35; surrer. bhaga0 12; 5 -rayaNa. na. NiharissAmi. nisI0 1, 35; (-ratna ) yavatI'nu nidhAna-mananI. Niharittae. he. kR. vivA0 8; cakravartI kA koSa. a treasure belong. NiharaMta. va. kR. nisI0 1, 15; ing to a Chakravarti. jaM.pa. NiharAvati. pre0 sUya0 2, 2, 28 NihI. strI0 (nihI) anaMta vAlI vanaNihasa. puM0 ( nigharSa) soTI; soTarIvAnA 25tinI ye ta. ananta jIvavAlI vana. patya2. kasauTI: parIkSApASANa; nikaSatrAvA. spati kI eka jAti. A species of veA touch-stone. panna0 17, getation with infinite living NihA. bI. ( nihA-nihanyante prANinaH ___beings in it panna. 1; yasyAM sA nihA) mAyA. mAyA; chala; kapaTa. Nihu. puM0 (snihu ) me nAmanI me panaspati Deceit; fraud. "uvasaMte Nihe ghare" / vizeSa. isa nAma kI eka banaspati; kaMda sUya 1, 8, 18; vizeSa. A kind of vegetation; a NihANa. na. (nidhAna) yavanA nava niyA particular sort of bulbous root. na; no. cakravarti ke naunidhAna koSa; nava- jIvA. 1; panna. 1; nedhi. A treasure; . the nine | Nihuya. tri. (nibhRta ) nivRta thye|, pravRtti treasures of a Chakravarti. ThA. 2hita. nivRtta; pravRtti zUnya. Retired; 5, 1; agujo.. free from activity. suya. 1,8, 18; NihAya. saM. kR. a. (nidhAya) sthApAna. ( 2 ) prazAMta vRtti vAyo. prazAnta vRtti sthApanA karake. Having placed or aral. calm and quiet in mind. established. sUya0 1, 7, 21; (2) ova0 21; (3) nizcaya yasa. nizcala; tane chor3akarake; tyAgakara. having left | acala; sthira. firm; steady; motion or abandoned. sya. 1, 13, 23; / less. utta. 19, 41; paNha. 1, 2, NihAra. na. ( nihAra ) nikA; zIvAzyA. Niho. a. ( nyak ) naye. nIce; adhaH. zauca kriyA; dizA, jaMgala ko jAnA. Act ___Low; below; down. " NihoNi of answering calls of nature; saMgacchati aMtakAle" sUya. 1, 5, 1, 5; getting rid of excrements.ThA08 | NIdhAgoya. na. (nIcagotra ) gotra bhanI Nihi. . ( nidhi ) 22; mat. bhaMDAra; __ azubha prati. gotra karma kI azubha prakRti. koSa; khajAnA. A treasure; a store. An evil variety or class of "paMca NihI paNNatA" ThA. 5, 3; nAyA. | Gotra-Karma, aNujo0 127; 3; jIvA. 3, 3, nisI0 13, 26; raNIi. strI. (nIti )nAma Adi naya. naigama (2) se nAmanA dI5 ane me zrAdi nyAya-naya. A logical standsamudra isa nAma kA eka dvIpa aura eka samudra. point such as Naigama etc. name of an island; also that of| ThA0 2, 2; ( 2) nIti-nyAya; nIti; Page #1004 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NIca] ( 1 ) [NIraya samAnAti vagere. nIti-nyAya; rAjanIti | nitya; sadA rahane vAlA. Constant; samAja nIti vagairaha. morals; jus- | permanent; eternal. ThA. 10 tice; politics. "tivihA NAI parANattA | NIya-a. tri. ( nIca ) nIyu; nAna; sAme daMDe bhee" ThA. 3, 3: nAyA. 1; | hI . nIcA; ThiMganA; choTA. Low; NIca. tri.(nIca)nAyo . nIcA; ghaTiyA; ___dwarfish; small. bhaga0 3, 1; 2; utaratA huA. Low; mean. ThA04, 3; 15, 1; (2) nIya, 73 nIyA sane! NIDha. na. ( miSThayUta) thulu. thUkA huA. nIca kula kA. mean; low-born. ThA. ( Saliva) spit out or ejected 3, 4, bhaga. 3, 1; agujo0 147; from the mouth. naMdI. -jaNa. tri. ( -jana )nIya jatinA pIjUhaga. na. (niyUhaka) pArayAnI ; bhAsa. nIca jAti kA manuSya. a person ghoDaso. daravAje kA ghoDalA. A block of of a low family or caste. "NIya. wood jutting out from each of jaNa NiseviNo logagarahamijA' paraha.1,2: the two upper ends of a -duvAra. tri. (-dvAra) nIyA mAralyAvAtuM gate or door of a house. nAyA.1; / nIce yA choTe daravAje vAlA. having NIjUhayaMtara. na. ( niSUhakAnsara ) me | low gates or doors. dasa05, 1, 20; 2sA yernu ata2. 2 ghoDaloM ke gIyattaNa. na0 ( nIcastra ) nIya . kSudratA; bIca kA antara. The distance or | nIcatA. Lowness; Imeanness. space between two blocks of "niyattaNe vahai saJcavAI" dasa. 9,3,3; wood each projecting from NIyayara. tri0 (nIcatara) ati nAyU. bahuta the upper end of a gate or nIcA. Very low. bhaga0 3, 16 door of a house. nAyA* 1; NIyAgoya. na. ( nIcagotra ) gotramanI NIliya. tri. (niNita ) hara Adeza. bahAra azubha prati. gotra karma kI azubha prakRti. nikAlA huA. Brought out. nAyA04; Evil Gotra-Karma causing NiliyA. zrI. (nInikA ) me tane yAra birth in a low family. " ubhAgoyA chadriyavAsI 75. cAra iMdriya vAlA jIva vege NIyAgothAvege " sUya. 2, 1, 13, vizeSa. A kind of four-sensed -kamma. na. ( -kaman ) bhanI living being. jIvA* 1: panna. 1; azubha prakita, ke jenA udayathI chava nIca NIti. strI. ( nIti ) nAti-nyAya. nItiH mAtra prApta re. gotra karma kI azubha prakRti, nyAya; kAyadA; insApha; Politics; ki jisake udaya se jIva ko nIca gotra prApta ho. justice. nAyA0 1; a variety of Gotra-Karmas NIma. puM0 ( nopa) 46parnu A. kadamba kA ( family-determining Karinas) __ vRkSa. The Kadamba tree. pana.13 evil in its effects because by NIya. tri. (nIta ) khAvesa; Aye. lAyA its rise or maturity a man is huA. Brought; carried. nAyA. 1; | born in a low family. bhaga08, 1; 16; 17; NIraya. tri. ( nIrajas ) 2042hita; ma. NIya. tri. ( nisya ) nitya; hameza rakhanA2. kepI 201 2khita. rajahAna; karmarUpI mala se Page #1005 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NIrita] [NIlakaMThaya rahita. Free from dust or dirt; cha lazyAoM me se dUsarI. the 2nd of the free from dirt in the form of six kinds of thought or matterKarmas. 050 saya. 1, 2, 3, 12; tints, viz. blue tint. panna. 17) 15, 1; (6) samuha bANoM kA samUha, zara-samUha. NIriti . puM0 ( naiRti ) bhU nakSatratA a collection of arrows. rAya. pihAtA tA. mUla nakSatra kA adhi- -patta. tri0 (-patra ) bInA 5i67 pAtuM. ThAtA devatA. The presiding deity hare pattoM vAlA. having green leaves. of a constellation bearing the panna. 1 -pANi. tri. ( -pANi - sanie naune. sU0 pa.. nIlaH kANDakalApaH pANau yeSAM te nIla. NIrUvvigga. tri0 (nirudvigna ) // 2khitA pANayaH)onA sAthamA mAyano samuha cha te. yitA:hita. nizcinta; udvega vihIna; bephikra. zara samUha kA dhAraNa karane vAlA; zaradhArI. Careless: free from worry. ( one ) holding a number of nAyA. 8 arrows in the hand. rAya. -pabhaH NAroga. tri. ( bhAroga ) 2 // rahita niroga: tri0 (-prabha) zrIlI pramApAsuM. harI kAnti svasthya. Free from disease;. vAlA. possessed of green lustre. healthy. ThA0 10; nAyA0 1: (2) nAyA. 1; ---varANa. na. ( -varNa ) ATR zita. amlAna; nirAlasya; glAni 125 1; nA 2. kAlAraMga; nIlAraMga. rahita. free from mental distress black colour; blue colour. To or worry. ova. 8, 1; 2, 4, -vaNapajava puM0 ( -varNa NIrogaya tri. (nIrogaka) kSita, vyAdhi paryava ) mA vaa-2|| 55 kAle raMga 5 . roga rahita; vyAdhi vihIna. Free kA payoya. A moditication of black froin disease; healthy. jIvA0 3; colour. bhaga025,3: -lAlagaNiyattha. NIla. tri. (nIla ) zyAma; nA. zyAmaH tri.(*)nAganA sADI 5921. nAraMga kI nIlA; kAlA. Dark: black; blue. sADI pahine hue. (one ) who has ThA0 10; (2) puM. nIlA raMga nIlA raMga. put on a Sari or garment of blue colour. panna. 1; rAya. 50; (3) blue colour. vivA0 10; nIsama; me tana masinIlama; eka NolakaMTha puM0 (nIlakaMTha) zahendranI mahira senAnI jAti kA mANa. a kind of gem; a adhipati yatA. zakendra kI mahiSa senA sort of blue gem. jIvA0 3(4)25 kA nAyaka devatA. The commanding mA anunAma. 25 veM graha kA nAma. nume | deity of the army of buffaloes of the 25th planet. "doNilA" | belonging to Sakrendra. ThA04,2 370 2, 3, sU0 50 10; (5) strI. nAtaNIlakaMThaya. puM. (nIlakaMThaka) bhAra; mayU2. mora; sezyA zyAmA 9 1. nIlalezyA, mayUra. A peacock. nAyA. 3; * sumo 54 nm||2 15 nA 5TaneTa (*). dekho pRSTha nambara 15 kI phuTanoTa (*). Vide font-note (*) p. 15th. Page #1006 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NIlakaNavIra] ( 2 ) [NIlavaMta NIlakaNavIra. puM0 ( nIlakaravAra ) nAtA raMganI aira: vRkSanI se banata. nIle raMga kI kanera; vRkSa vizeSa. A kind of tree blue in colour. rAya. NIlakUDa. puM0 ( nIlakUTa) nAcata 152 patanu me zipa2. ne lavaMta varSadhara parvata kA eka zikhara.. A summit of the mountain named Nilavanta Varsadhara. ThA0 2, 3; pIlaguliyA. strI0 (nInaguTikA)me tanu 2la. eka ratna vizeSa; eka prakAra kA ratna. A kind of gem. " NIlaguliyAgavalappa . gAsA" jIvA0 3, 4, rAya. nAyA.1 NIlabaMdhurjAva. puM0 (nIlabaMdhujIva ) nInA | 2ganA 105 pAsume gata A. nIle raMga ke phUla vAlA eka vRkSa vizeSa. A kind of tree putting forth blue flowers. rAya. NAlaya. puM. (nIlaka) nArA 21. harA raMga. Green colour bhaga* 18, 6; 20.5; NIlalessa. tri. (nIla lezya ) nI mApAse 73. nIla lezyA vAlA jIva. (A soul) having blue thought-tint (Lesya ). ThA0 1, 1; bhaga0 18, 3; 25, 1; -bhavasiddhiya. puM0 (-bhavasi. ddhika) nAma sezyAvAsA bhavya 75. nIla lezyA vAle bhavyajIva. A soul having blue tint and destined to attain salvation, eventually. bhaga0 35,7; gIlalessA. strI. (nAlalezyA ) zyA bhAnI bhI zyA. 6 lezyAoM meM kI dUsarI bezyA. The 2nd of the six kinds of thought or matter-tints (Lesyas ). panna. 1, 17, bhaga0 1, 2; NIlavaMta. puM0 ( nIlabat ) maga 5 tathA dakSiNa dizAe 834 je jana ane 4 sAtIyA !! bhAga upara sItA nadIne vacagAle Avela e nAmano eka draha ke jene be pAse vIza nyana tache. jamaga parvata kI dakSiNa dizA meM 834 yojana aura cAra sAtAyAM bhAga Upara aura sItA nadI ke madhya meM Ane vAlA eka jalAzaya jisake donoM ora bIsa kaMcanaka parvata haiM. Name of a great lake in the south of Jamaga mount in the middle of the course of the river Sita on two of its sides it is bounded by twenty Kanchanaka mountains. jaM. pa. (2) nAvAsI nAgabha 235. urA (draha) ke nivAsI nAgakumAra deva. - Nagaku mara kind of deities residing in the above lake. 1o9. (?) man62 55 tanu mI zi52. mandara parvata kA dUsarA zikhara. the second peak of Mandara mount. jaM0 pa0 (4) nIlavaMta parvata; mahAvidehanI uttara taraphanI sImA yAMdhanAra parata. nIlavaMta parvata mahAvideha kI uttarI sImA banAna vAlA parvata. the mount Nilavanta forming the northern boundary of Mahavideha." Afg bhaMte jaMbuddIve NIlavaMte NAma cAsaharapabvae parANate, jaM. pa. ThA0 2, 3, panna0 16; jIvA0 3, 4; -kUDa. puM0 (-kUTa ) nIlavaMta vadhara parvatanuM bIjuM zikhara. nIlavaMta varSadhara parvata kA dUsarA zikhara kUTa. the second peak of the Niluvanta Varsadhara mountain. " do nIlavaMta kUr3A " ThA0 2, 3; jaM. pa. -dahakumAra. puM0 (-drahakuMmAra ) nI. 4. no adhipati nAgabhAra va. nIta vaMta draha kA adhipati nAgakumAra deva. a Page #1007 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NIlA] ( 663 ) [NIsaMta Nagakumara kind of deity the city of Saugandbika. 1210 presiding over the lake named Nilavanta. jIvA0 3, 4; -pavyaya. NIlI. strI. ( nIlI ) nIlI-sI. nIla. puM0 (-parvata) nIyata 5 ta. nIlavaMta parvata. Indigo. nAyA0 16; jIvA0 3, 4, jaM. the mount Nilavanta. nAyA. 16 pa. 3, 45; (2) 24 vanaspatino me gIlA. strI0 ( nIlA ) nAma lezyA. nIla 42. gucchedAra vanaspati vizeSa. a sort lezyA. Blue thought-tint or of vegetation with clusters of matter-tint. sama0 (2) sudIpanA leaves. pana. 1; bhe3nI uttare 23 // bhavAnahIne masatINIluppala. na. ( nIlotpala ) nAsopa yo nAmanI meM mahAnahI. jaMbUdvAra ke meru / mala. nIlotpala; nIla kamala. A blue kI uttara tarapha raktA mahAnadI se milatI lotus. nAyA. 1; 3; 5; 8:6; 14; bhaga. huI isa nAma kI eka mahAnadI. nau.e 6,33; -masi. puM0 (-asi ) nIlotpakSa of a great river flowing into bhakSa nevI tasavA2. nIla kamala jaisI another great river Damned talavAra. asword like a blue lotus. Rakta in the north of the nAyA0 8; -vaNa. na0 (-bana) mAt53 Meru wount of Jambudvipa. masanuM vana. nIlotpala kamala kA vana. 4 ThA0 10; torest of blue lotuses. taMdu. NIlAbhAsa. puM0 ( nIlAbhAsa ) 21mA mahaNIlobhAsa. tri. ( nIlAvabhAsa ) mayuranA 1. 26 vAM mahAgraha. The 26th of bA j ita bhAna. mora ke kaMTha ke the great planets. 'do gIlAbhAsA' samAna prakAzamAna. Shining, bright TA. 2, 3: ca. pa. sU. pa. like the neck of a peacock. NIlAsoga. puM. (nIlAzoka )nIsA garnu ova0 rAya. (2) 26mA prAnu nAma. azA vRkSa. nIle raMga kA azoka vRkSa. An 26 veM graha kA nAma. mame of the Asoka treo blue in colour. 26th planet. sU0 pa0 20; rAya. (2) me ||mnu suzAna zahanu / NIva. puM0 ( nIpa) 46manuM . kadambakA udhAna. isa nAma kA sudarzana seTha kA udyAna. __ vRkSa. A Kadamba tree. ova0 name of a park owned by the nAyA. (2) na0 tanA 36. usa (kadaMba) merchant named Sudarsana. ke phala. a fruit of a Kadamba nAyA0 5; - ujmANa. na0 (-udyAna) me tree. nAyA0 1; bhaga0 22, 3, nAmarnu me dhAna. isa nAma kA eka udyAna | NIcAra. puM0 na0 (nIvAra ) yA vanI -bagIcA. name of a park or gar- | jamInamAM ugela dhAnya vizeSa; sAme cokhA den. vivA0 5; anAta. binA hala kI huI bhUmime utpanna NIlAsIya. na. ( nIlAzoka ) sAthi dhAnya vizeSa; sAMvA, cAvala Adi. Rice nagarInI 2D me udhAna. saugaMdhikA etc. growing in uncultivated nagarI ke bAhara kA eka udyAna. Name land. suya0 1, 3, 2, 18, 1, 15, 12; of a garden or park outside | NIsaMka. tri. (niHzaGka) za 2hita. zaMkA Vol u/125 Page #1008 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NIsaDha ] ( 4 ) [NIhArima rahita; niHzaMka. Free from doubt. been able to partake of a genebhaga0 1, 3, _ral feast. veya0 2, 17; NIsaDha. tri. ( niHsRSTa ) 341; bhusa. | NIharaNa na0 ( nirharaNa ) bha295 sN24||2. pheMkA humA; tyakta; chodd| huA Left; mRtyusaMskAra; antyeSThi kriyA. Funeral abandoned; given up; freed; | rite or ceremony. vivA0 5, 8; given out. paraha0 1, 1; nAyA. 14; bhaga0 15, 1; (2) AQ NIsasiucchasiyasama. na. (niHzvAsito. te. nikalanA. getting out; starting cchvasitasama ) yA nIyA 252vAsu gAna. out. nAyA0 2; UMca nIce svara vAlA gAna. A nusical |NAharamANa. tri. ( nAharat ) nila 2 52 / . tune with rising and falling mukta hotA huA; phAriMga hotA huA. Ex. accents. JTO ; pelling; getting rid of; unswer: NIsasiya. na0 (niHzvasita) nayezvAsa muvA. | _ing calls of nature. veya. 6, 3, nizvAsaDAlanA. Act of breathingNIharittae. he. kR. a. (nirhartum ) nihAra out or exhaliug; a sigh. nAyA06; 42vAne. mukta honeka lie; bAhara nikAlane ke NIsA. strI. ( * ) TI. ghaTTI; cakkI. A lie. In order to expel; in order mill to grind corn ete. " daga. to clear or get rid of e. g. vArAeNaM pAhiyaM NIsAe pIThaeNavA" dasa. excrements. veya. 6,3; 5, 1, 45; NIhAra. puM0 (nihAra ) hAye-zApiyAme NIsAsa. puM0 na0 (niHzvAsa ) nIye zvAsa ___rj dizA-zauca kriyAke lie jAnA. Act bhu| te. zvAsa choDanA. Act of ex. | of eusing oneself; answering haling or breathing out. ova. . calls of uature. sama* 34, 36; nAyA0 1;8; bhaga0 1, 1; 17, 12, | NIhA Na. na. (niriNa) DhiI mu. NIsAsamANa. tri0 (niHzvasas ) zvAsamutA. | nikAla denA; dhakA dekara nikAla denA. Act sAMsa letAhuA; dama bharatA huA. Breath- | of driving away; pushing out ing out; exhaling. nAyA. 6 ThA0 2, 4; NIseyasa. na0 ( niHzreyas ) nizcita 48yANa | NIhAri. tri. (nihArin ) vyA sAra; mokSa. nizcita kalyANa; mokSa Final, vistAra pAmana.2. phaila jAnevAlA; vistAra certain bliss;salvation. 5rjalo 3,8; pAnevAlA. Extending; pervading; NahiDiyA. strI. ( nihatikA ) pirasarA having the property of exten parosA; kAryavaza aAnemeM asamartha kisI sion. sama034;ova034; (2)vA5-avAra mitra Adike yahAM bhejIhuI bhojana kI thAlI. vAsu. ghoSa-zabdavAlA. full of sound; A dish of food etc. sent to a possessed of sound. ThA. 10; relative or friend who has not | NIhArima. na. ( * )nA zaranu ni * gii 14 2052 15 nI 5TanAH (*). dekhoM pRSTha nambara 15 kI phuTanoTa (*). Vide foot-note (*) p. 15th. Page #1009 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NI ] ( 665 ) raNa-agnisaMskAra vagere maraNu sa MskAra thaI zake tevA sthaLe saMthArA karavA te. se sthAnapara saMthArA karanA ki jisase mRtyukabAda zavako antyeSTi kriyAdi AsAnI se hosakeM. Act of giving up food and water in such a place so that after death the corpse can be removed for the purpose of funeral rites such as crema. tion etc. ThA0 2,4; bhaga0 2, 25, 7; 1; 13, 7; ( 2 ) 6 62 sudhI yete. bahuta dUrataka pahucanevAlA. (one ) reach. ing a long distant. ova* pIhU. bI0 (nIhU ) unnI kheDa mata. eka kanda vizeSa. A species of bulbous roots. bhaga0 1,323,2; utta0 36,68; Nu pra0 ( nu ) prazna. pratra adhyaya- praznacinha. An indeclinable marking question. dasa0 7, 51 ( 2 ) vita vitarka; prAcarya cinha. an indeclinable marking imagination or supposition. vize0 30; VNuk-kara. dhA0 II ( nyak + kR ) dhAvu dhikkAranA; burAbhalA kahanA. To reproach to show contempt towards. ekkAreti rAya 182; sukkAra. puM ( nyakkAra ) nuhAra zab6 52ve te. ghRNAnyaMjaka zabda. A sound expres sive of contempt. rAya* a0 ( nUnam ) nI; thoDasa. ThIkaThIka; nizcita; sparza. Indeed; assuredly nAyAba 15; 6; 16; bhaga0 1, 1; 2, 1 5 1 1 15, 1; utta 2, 4 ova0 42; puna 0 11 ( 2 ) tarka, abha hetu chatyAhi artha mAM va prazna hetu Adi arthopayogI avyaya anya tarka, 81 [ uNi indeclinable used to mark supposition, question, reason etc. bhaga0 2, 5; 6; ma na0 ( nUma ) gADha saMdhAI pragADha aMdherA; ghanaghora aMdhakAra. Dense darkness. bhaga0 1, 8; ( 2 ) parvatanI gujha vagere; gupta stha. mountain-cave etc. nisI 12, 12; sU0 1, 3, 3, 1:2, 2, 8; ; (3) cisg, atar. covering; act of covering. parAha0 1, 2; (4) bhASA; 58. mAryA; kapaTa chala deceit; fraud, bhaga0 12, 5 sama0 52; sUya0 1, 1, 4, 12; ( 5 ) ubha karma action; Karma. AyA0 1, 8, 8 24 - giha. na0 ( - gRha) gIya gADImA vesuM ghara. kuMja vAlA ghara a house surrounded by trees. zrAyA0 2, 3, 3, 127; Ne. 0 ( ) pAha pUra5. pAda pUraka Na. Au expletive; an indeclinable used as an expletive. jIvA0 3; ro. tri0 ( naH ) zrame - samAro-za-3 hama, hamArA - rI re. We; our. bhaga0 1, 6; 2, 5; 15, 1; dasa0 1, 6; bhAu zra-ya. tri0 ( naiyAyika ) nyAya yukta; yukti prayukti sahita nyAyayukta; yukti prayukti sahita. Based on sound logical reasoning. ova0 34; sU0 1, 2, 1, 21, ( 2 ) mAM nizraya mukti bhale devA bhArga. aisA mArga ki jisake dvArA nizcita rUpa se mokSa prApta ho sake. 8 path surely and invariably leading to salvation. utta0 10, 31; ( 3 ) nyAyazAstra gnagunAra. nyAyAcArya; nyAyavid (one) proficient. in logic zrIva0 34; uNizra na0 ( naipuNika ) nipuNuH yatura. For Private Personal Use Only Page #1010 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Neura] [Nema nipuNa: catura; kuzala. Expert; wise; which a thing is named after skilful. dasa. 6, 2, 13, the substance of which it is Neura. na0 (napura) 5garnu mAma29; im2. paira | evidently made. bhaga0 18, 6; kA bhUSaNa; toDA A leg-ornament; | NeTUra. puM0 ( neTUra) ye nAmarnu me anArya an anklet. nAyA. 1; ; 16; jIvA. 12. eka anArya deza. Name of a 3, 3; (2) driya pAso vizeSa. do Anirya country. (2) tenA vAsI indriya vAlA jIva vizeSa. a species of manuSya. usa ke nivAsI loga. a person living beings with two senses. residing in the above country. panna 1; (3) yA2 driya vA 41. cAra paraha. 1, 1; indriya vAlA jIva. a living being aitabba. na. (netavya ) sabha7 . samajha with four senses. T. 9; lenA; jAnajAnA. Grasping the Negama. puM0 ( naigama-nigamA vaNijasteSAM sthAnaM | meaning of; understanding%3; naigamam ) pAriyA-vyApAramAnuM nivAsa- comprehending. sU0 pa0 20; / 2thAna.vyApArioMkA nivAsasthAna.Aquart- Netaca. tri. (jJAtavya) gayA yeya. er of a town etc, where trad. jAnane yogya; jJAtavya. Worthy to be ers or merchants reside. bhaga0 | ___known. bhaga0 1,1; 24, 2H 13.2; (2) zAstrAnA 2 mA zasa. zAstroM | tAra. tri. ( netR) nAya4. adhipati; netA; ke arthameM kuzala. proficient in scrip. 217* ( One ) who leads; a lend. tural texts and their meaning. er. jaM. pa. ThA0 3, 3; ( 3) sAta nayamAMnA paaii| Netta. na0 ( netra ) . AMkha; nayana; cakSu 14. sAta naya meM se prathama nyAya-naya. the An eye. panna. 18, 22; (2) neta3. first of the seven logical stand- rassI. a rope or cord to tie points of Jaina philosophy the legs of a cow at the ThA0 1; panna0 16; --naya. puM0 (-naya ) | time of milking. uvA. 2, 14; jaina darzana-abhimata sAta nathamAM prathama (3) netaranI 31; seTI. beta; beta vRkSa jaya jaina darzana ke sAta nayo meM se pahilA kI chaDI. a cane; a birch rod. naya. the first of the seven logi. . sUya0 2, 2, 18; -sUla. na0 (-zUla) cal standpoints in the Jaina | netra 11; sAMtA kApI. netra pIDA; mAMsa philosophy. vize0 31; -paDhamA | kA darda. pain in the eye; sotei. saNiya. tri0 (-prathamAsanika ) vyApArI. eye. nAyA0 13; somA prathama sAsana yazava-2. vyApArioM / Nema. puM0 strI. ( nema ) bhInayI vy| nA. meM zreSTha-pahile prAsana kA adhikArI. (one) sato praza; nitanI kinArI. jamIna se UMcA occupying the highest position uThA huA bhAga; divAla kA kinArA. anyong merchants. bhaga. 18, 2; Region or portion protruding Necchaiya. puM0 (naizcayika ) nizraya naya. from ground level. jaM. pa. rAya. nizcaya nAmaka naya. A standpoint by | 105; Page #1011 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Nemi] [NeraDya Nemi. puM0 (nemi ) pAnI dhezavA; paitAnI dhAra. yeya. kadane yA varNana karane yogya. pahiye kA gherAva; cakrakI paridhi. Circum- Worthy to be told or describference of a wheel. ova0 31; ed; worthy to be conveyed or jaM0 pa0 3, 47; ThA0 3, 3; sUya0 1, 4, / communicated. zrova. 2.; jaM. pa. 1, 6; -~paDirUvaga. na0 (-pratirUpaka ) 5, 116; yadhArA samAna; vRttasaMsthAna. cakradhArA aiyAuya. tri. ( naiyAyika-nyAyena carati samAna; galAkAra. ( any thing) cir- nayAyikaH) nyAya yuti. nyAyayukta; kAyade cular in shape like it wheel. se calane vAlA. Logically Bound; bhaga. 14, just; in accordance with justNamittiya. na. ( nimitta ) nimittazAstra: ice. utta0 3, 6; dasA0 10, 3, 6, 18; 26 55 zAstramAna me. nimittazAstra; (2)nyAyazana -gatamazAlane janA2. 26 pApazAtroM meM se eka. The science nyAya darzana gautama zAstra ko jAnane vAlA. of omens; one of the 29 Papa (one ) proficient in the sys Sas tras (secular sciences). Jpo PS; tem of logic propounded by NemmA. zrI. ( * ) bhAnathA niitte| Gautama. sUya. TI. 1, 1, 1, 6; pradeza. jamIna se UMcA uThA huA bhAga-pradeza. ( 3 ) mokSamArga tara nyAyayuta Region higher in level than zAstra. mokSamArga ko batalAne vAlA nyAyazAstra. the ground. rAya. 45; a scripture based on logio roya. tri. (jJeya ) yA yoya. jJaya; and guidin: one or the path jAnane yogya. Worthy to be to salvution. nAyA. 1; known. rAya. 215, panna. 21; mAyA. aiyAha. tri. ( netR ) netA nAya. netA; 11; 18 nAyaka; adhyakSa. (One) who leads; yatiya. tri. ( nayatika ) nitya nisya; aleader. sUya. 1,1,2, 18; 1,6,7, zAzvata. Constant; permanent; Neraiya. puM0 ( nairayika ) 12mA 2lenA2 eternal. bhaga. 1, 2, 75, nA241. narakavAsI jIva; nArakI. A Neyavva. tri. ( jJAtavya ) // yo5. / hell-being; a soul born in hell. jAnane yogya; jJAtavya. Wortby to be ThA. 1, 12, 4, 3, 1; utta. 10, 14; known; worth being known. zrova0 20, 34; aNujo0 140; bhaga. ThA0 2, 3, bhaga0 2, 2, 5, 4; 12, 10; 2, 1; 6, 4, 8, 8, 16, 1, 16, 4; 20, 25, 4, 28, 11; nAyA. 16 nisI. 6. 10; 24, 1: 32, 1; nAyA. 2; dasA. 5, 11, 16; 18, 2; dasA0 10, 1; jaM. 6, 1; 4; panna. 1; jIvA0 1; (2) pa. 7, 135, 6, 124; naraka gati; narakane bhava-avatAra. Neyaba. tri. ( netabya ) vA- narakagati: naraka kA bhava-janma-avatAra. * mA 54 12 15 nI pu.noTa (*). dekhA pRSTa nambara 15 kI phuTanoTa (*). Vide foo-note (*) p. 15th. Page #1012 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Neraiyatta] ( 668 ) [NesajiyA Birth in the infernal regions; constellation named Mula have state of existence in hell. ing for its presiding deity a ova0 38; --prAu-ya. na0 (-AyuSa ) demon. bhaga0 7, 1 nArInuM AyuSya. nArakIkA zrAyuSya life- la. na0 ( naila ) sAno vi42. nIla kA period of a denizen of hell.] vikAra. A product of indigo. bhaga0 bhaga0 8, 9; 30, 1; ThA. 4, 2; -pAvAsa. puM0 ( -AvAsa ) 124pAsA. | lavaMta. puM. ( nIlavat ) mahAvikSanI uttara narakAvAsa; naraka meM nivAsa na. abode sa296 752ne| pata. mahAvideha kI uttarI in hell. bhaga012, 5; 18, 5; ThA0 2,4, sImA vAlA parvata. A inountain on -Thiti. zrI. ( -sthiti ) nAnI the northern boundary of sthiti. nArakI kI sthiti-dazA. condi- Mahavideha. (2) nAyata 5 ta tion of a hellish being. bhaga0 upara rahenAra tene adhiSThAtA devatA. 24, 1; -duggai. strI. ( -durgati ) nIlavaMta parvata para rahane vAlA usakA adhina25 hugati. narakarUpa durgati. bad grar 1991. the presiding deity plight in the form of birth of the Nilavanta mount, resid in lhell. ThA0 4, 1; -pavesaNa. ing upon that mount. jaM. pa. na0 ( -pravezana ) namA praveza. naraka | Navattha. na0 ( mepathya ) ; pozA. veSa: meM praveza. entrance into hell bhaga. pozAka Dresset.ina draina. 6, 32; --bhava. puM0 ( -bhava ) nArI ova. 24; panna. 2; paraha. 1, 4; ThA04, mA. nAra ko kA janma. birth aa 2; nAyA. 1; 16; (2) 5 / paradA denizen of hell. ThA0 4, 2; -saM. a curtain; e. g. in a dramu. sAra. puM0 ( -saMsAra ) na24 gati05 nAyA..; ( 3 ) / / 2; AbhUSaNa saMsA2. naraka gatirUpa saMsAra; nArakI saMsAra. alaMkAra; AbhUSaNa; jevara; gahane. an orna. worldly existence akin to au ment; a decoration. paMcA0 8, 25; ubode in hell. ThA04,2; bhaga025,7; jaM. pa. 7, 15.; NeraDyatta. na. ( nairayikatva ) nA25j. | NezvAsa. na. (nirvA .) mukti mokSa mukti; nArakI pana. State of being a deni | Ala; guia Salvation; final bliss. zen of hell. bhaga. 12, 4; " etIe phalaM NeyaM paramaM gemvANamepa NarayattA. strI. (nairayikatA ) nArI / NiyameNa " paMcA. 8, 35, nArakI pana. State of being a Nesaji. puM. ( naiSadhin ) nividhA pAhI denizen of hell. nAyA0216, 16%3 Asana mesanA2. AlakhI pAlakhI mArakara bhaga. 12, 7, 15. 1; 17, 1; ThA0 4, zrAsana se baiThane vAlA.(One) who sits dasA. 10,3, with his legs crossed. faro 95, NeraI. strI0 (naiRtI ) naiti-rAkSasa netA 15; prava. 561; tAcha menakSatra, bhUla nakSatra. naiRti- sanjiyA. strI. ( naSadyikI) niSidhA 5isii rAkSasa ke adhipatya vAlA mUla-nakSatra. A | sAsana sesanAra (strI). palAThI mArakara Page #1013 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sasthiyA ] ( hahaha ) baiThane vAlI (strI). ( A woman) sitting with her legs crossed. ThA05, 1; veya0 1, 26; Au0 satthiyA. strI0 (naisRSTikI ) patthara vagere | kho. tri0 (naH) abhAra. hamArA. Our; ours. vAthI jhAgatI dviyA. patthara Adi pheMkane se hone vAlA karma baMdha. Karma in curred by throwing a stone etc. ThA0 2, 19 sappa. puM0 (naisarpa ) nava nidhAnAMnA bhe jemAM gAma nagara AdinuM vaNuna che te nava nidhAna meM kA eka nidhAna; jisa meM grAma nagara Adi kA varNana ha One of the Dine Nidhanas jaM0 pa0 ThA0 9; aisAya puM0 (niSAda) niSAH nAmaneA svara; sAta paMDAMnA 5. niSAda nAmakA saMgIta kA eka svara; sAta prakAra ke svara meM se eka. One of the seven musical notes so named. ., 1: ha. puM0 (sneha) sneDa; anurAga prati snehaH anurAga; prIti; prema Affaction; love; att5chment, nAyA 0 1; ghAu 0 ( 2 ) yiAza. cikanApana stickiness. nAyA0 16; - zravagADha. tri0 (-navagADha ) snehathI vyAsa sneha se paripUrNa. full of, absorbed in the emotion of love. nAyA0 16 - uttuSiyagatta. tri. ( -ustropatagAtra ) sneha vAsuM zarIra. snehapUrNa zarIra; snehamaya gAtra & body full of the feeling of love. vivA0 2; -ya. puM0 (kSaya) ziAzana nAza. cikanAI kA kSayAnAza. destruction of stickiness or viscosity. nAyA0 16; - jhANa. na 0 ( dhyAna ) putra mahinA ste'nuM dhyAna hune 2. putra Adi ke sneha kA dhyAna dudhyAna vizeSa. a sort of undesirable contem. [ gozraujja plation, viz. that upon filial affection, conjugal bliss etc. bhaga0 6, 33; go. zra0 ( no ) nahi niSedha nahIM; niSedha. No; not. bhaga0 1 1 3; ; 2, 1; 3, 5, 2, 6, 4; 16, 3:20, 10; 22, 2, 25, 2; 6; nAyA0 15; 7 8; 14, 15; 16; AyA 0 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 2; aNujo0 2; zrova 38; gozrakkhara saMbaddha. tri0 ( noakSarasambaddha akSarasambaddhAditaro no'kSarasambaddhaH ) akSara saMbaMdhI lina akSara sambandha se bhinna. Bearing a relation different from that due to or caused by letters. ThA0 2, 3; zo zramaNa na0 ( no'manas ) bhana bhAtra. kevala eka mana; mana mAtra. Mind alone; nothing except mind. ThA0 3, 3; zravaNa na0 ( no'vacana ) vayana mAtra. kevala bacana hI; eka bacana mAtra Speech alone; nothing except speech. ThA03, 3; gozrAuja puM0 ( nocAtotha ) tAuna vagara je zabda thAya te; bAMsa vagere cIratAM zaha thAya te. tADana binA utpanna hone vAlA zabda; bAMsa Adi ko cIrate samaya utpanna hone vAlA zabda. Sound produced by anything else than beating or striking; e. g. that produced by tearing or rending. ThA0 2, 3 - sadda. puM0 ( - zabda) lubhe upo 26. dekho Upara kA zabda vide above. yo thAujasa duvihe paraNate " ThA0 2, 3; For Private Personal Use Only "" Page #1014 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gozrAgAsa] ( 1000 ) [Nodiya NopAgAsa. puM0 ( noaAkAza ) | | sex feeling. panna0 13; -veyaNijja. bhinna; AkAza sadaza dhamastikAyAdi. na. (-vedanIya) monA manA hAsyAdi zrAkAza bhinna; AkAza sahaza dharmAstikAyAdi. nava prati. mohanIya karma kI hAsyAdi nau Dharmastikaya eto, as differen prati. the nine varieties of Mo. tiated from Akasa etc go 3,9; haniya Karma e. g. laughter goiMdiya. na. ( noindriya )ndriya minna etc. "navavihe nokasAya veyaNiuje kamme moiyasadRza; bhana. indriya bhinna evaM | paegAte" ThA06; indriya sadRza; mana. Mind. 4aa. 6; bhaga. NokevalaNANa. na0 ( nokevalajJAna) 16 18, 10; --javaNija. puM0 (-yApanIya) jJAna bhinna kevalajJAna sadaza; avadhi ane mana vaza 427 te. mana kA saMyama nirodha. bhanaya yajJAna. kevalajJAna bhinna-kevalajJAna control of mind. bhaga* 18, 10; sadRza; avadhi aura manaparyavajJAna. Avadhi nAyA0 5; -ttha. puM0 ( -artha ) mnn| Jnana and Manapuryava viSaya. mana kA viSaya. an object of, Joaua as differentiated from perception for the inind. ThA0 6; Kevala Jnana. " No kevalaNANe NoussAsaga. puM0( noucchvAsaka) 27vAsa duvihe paNNate taM nahA rohiNANe ceva maNapati no nayA pUrNa rIte. jisane ujavaNANe " ThA. 2; 13; ucchavAsa paryApti pUrNa na kI ho. (One) | goNANAyAra. puM0 (nojJAnAcAra) jAnAyAra that has not fully developed bhinna; zanAyA2 5gere. jJAnAcAra bhinna; the power of respiration. darzanA vAra Adi. Right faith etc. "NaraiyA duvihA paraNatA taMjahA ussAsagA. as differentiated from right ceva NoussAsagAceva" ThA0 2, 2, knowledge. " NoNANAyAre duvihe gokasAya. puM0 ( nokaSAya ) 25, 2ti, paeNate dasaNAyAre ceva No dasaNAyAre ca' 12ti, bhaya, 4, gussA, strIva, | ThA. 2, 3; pu3536, napuMsave; ye nayabhAnIya bhanI | NotasaNoyAvara. puM0 ( notrasanosthAvara ) prakRti, kaSAya bhinna-kavAyasadaza uparyukta [. trasa nahiM ane sthAvara nahIM te; siddha bhaga 8 pratino samudAya. hAsya,rata,zrarati, bhaya, pAn. jo usa aura sthAvara donoM nahIM hai zoka, jugupsA, strIveda, puruSaveda, napuMsakaveda vaha; siddha bhagavAn . A being neither ye mohanIya karma kI nau prakRti; kaSAya bhinna mobile or immobile;a liberated -kaSAya sadRza uparyukta nau prakRti kA samu- soul. jIvA...; dAya. The aggregate of the nine | NodasaNAyAra. puM0 (nodarzanAcAra ) zanAvarieties of Molaniya Karma yAra bhinna; jJAnAyA2 kore. darzanAcAra not classed under Kasaya bhinna; jJAnAcAra Adi. Right know. though akin to it; viz. laugh- ledge etc, as differentiated ter, pleasure, disgust, fear, from right faith. " duvihe gosaNa grief, dismay, male sex.feeling, ___ yAre paNNate' ThA02, 3, female sex.feeling, and neuter | Nodiya. tri. ( nodita) 29 / 421; sapane 1 Page #1015 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NoparamANupoggala] [rahAdha-ya - - sanmusa resa. preraNA kiyA huA; prarita; vRkSa. A plant of the jasniine pracodita; utsAhita. Inspired; urged species. pana. 1; rAya. 56: jIvA. onward. nAyA. 3, 4, jaM.pa. 4, 62, NoparamANupoggala. puM0 (noparamANupudgala) goliya. tri. ( godita) 29 / / resa. prerita a52mAya punaH; dviprazA A6 245. pracAdita. Inspired; impelled. paNaha. aparamANu pudgala; dvipradezI Adi skaMdha. An 1, 3; nggregation of atoms in any NosaMjayAsaMjaya. puM0 ( nosaMyatAsaMyata ) number beyond a single indi | saMpata nahi ane asaMyata paNa nahi; siddha visible atom. ThA0 2, 3, bhagavAna. saMyata va asaMyata donoMse pare; NobaddhapAsa puDha. puM0 ( nobaddhapArzvaspRSTa ) & | siddha bhagavAna. One who is neither tu me 5 meyI 254-1-1. rukA self-controlled nor otherwise; huzrA nahIM varan eka orase spaSTa nayA a perfected soul of a Siddha. nikalatA huA zabda. A sound not ThA0 4, altogether restrained but posaNNovautta. tri0 (nosaMjJopayukta) mAlAemerging from one side only. rAhi saMsA-payogayI 2hita. AhArAdi. ThA0 2, 3, saMjJA ke upayogase rahita. Devoid of NIbhAsAsaha puM0 (nobhAsAzabda) avyAta any instinct for taking food A; mA yati vano za6. adhyakta etc; a being whose conscious. zabda; nirarthaka zabda. An indistinct ness of hunger etc. has lot or inarticulate sound. " NobhA- developed. bhaga0 26, 1; sAsaha duvihe paraNate " ThA0 2, 3; rAhavaNa. na0 ( snapana ) 2nAna. snAna; magjana. gobhiuradhamma. puM0 ( nobhiduradharma-sta e. Buth; act of bathing. paNha. va no bhiyate iti nobhiduradharmaH ) su- 1, 2; su0 ca0 4. 150; dharma dharmaprANa; dharma meM dRDha. One stead- rAhavipra-ya. tri. ( slapita ) snAna resa; fast in religion. ThA. 2, 3; nAisa. snAna kiyA huzrA; nahAyA huzrA. pobhUsaNasadda. puM0 ( nobhUSaNazabda) bhUSaNa Bathed; (ous) who has bathed. 226; linna bhUSaNa za6; sadRza zam.. utta0 22, 5; su. ca0 2, 12; bhUSaNa zabda; bhinna bhUSaNa zabda; sadRza zabda. rAhaviUNa. saMkR0 a0 (snApayitvA ) snAna A sound rising from anything rAvAne. snAna karAkara. Having caus. but ah ornament. "NobhUsaNasahe | ed to be bathed. su. ca0 2, 602; duvihe parANati" ThA0 2, 3, ehavijjata. tri. (snapyamAna) snAna zatA. NomalliyA. strI. ( navamalikA ) gumA ___ snAna karAtA huA. Bathing; (one) "NomAliyA" za6. dekho " NomAliyA" causing other to be bathed. zabda Vide. "thomAliyA" jIvA. 3; su. ca. 2, 41 somAliyA. strI0 ( navamAlikA) navabhArati hAzra-ya. tri. ( snAta ) nAsa; snAna nAmarnu me vRkSa. navamAlatI nAmaka eka resa. nahAyA huA; snAna kiyA huA. ___Vol. 11/126 Page #1016 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rahANa ( 1002 ) [ eTusA Bathed; (one) who has bathed. / jIvA0 3; jaM. 10 rAya, 56% nAyA0 1, 2, 5, 8, 12, 13, 14; 1; rahAru. na. (snAyu) snAyu; nasa. snAyuH bhaga0 2, 5, 6, 33, 18, 7, dasA. 10, nasa; nADI. A muscle; a nerve; 8 1; aova0 11; utta0 12, 45% sinew. bhaga0 1, 5, 5, 6; 1, 6; rahANa. na0 (snAna ) snAna; nahAte. snAna; jIvA0 1;-jAla. puM0 ( -jAla ) nahAnA. Bath; bathing. su. ca.., snAyunI sa-sabhUla. taMtujAla; snAyu 312; bhaga0 11, 11; 10; vize0 1026; samUha. a net-work of muscles dasA. 6, 4; nisI0 1, 6-udaya. na. or sitnews. bhaga0 6, 33; (-udaka ) nApAnupANI. snAna karanekA rahAruNI. strI. (snAyu) lAyu-mAMsa tu. pAnI. water for bathing. nAyA013; snAyu-mAMsa taMtu. A tendon; a muscle; -pITha. na0 ( -pITha ) snAna pI3; & sinew. zrAyA0 1, 1, 6, 53; sUya. sApAnI mA. snAna pITha; nahAnekA 2, 2, 6: jaM0 pa. bAjoTa, pATa Adi. a seat for taking bath. nAyA. 1; jaM. pa. 3, 43; rAhAviyA. strI. ( snApikA) nAna 52 // 1. nArI hAsI. snApikA; snAnakarAne vAlI -maMDava. puM0 (-maNDapa)snAna vAnI bhAMDavA. snAna maMDapa. a bower used as dAsI. A maid-servant whose a bath room. jaM. pa. 3, 43 cluty is to bathe her master or mistress. bhaga0 11, 11, -malliyA. tri0 (-malikA)snAnamA 5. yogI se garnu sugadhI vRkSa; moTI rAhusA. strI0 (snuSA) putratA 14ch|4|nii bhAratI. snAnopayogI eka sugandhita vRkSa zrI. putra vadhuH baha. A son's wife; vizeSa; moTI mAlatI jasmine; a a daughter-in-law. sUya0 1, 6, plant bearing fragrant flowers. / 5; utta. 6, 3; AyA. 1, 2, 3, 62; iti zrIlImbAsampradAyatilakAyamAnapUjyapAda zrI 1008 zrI gulAvacandrajitsvAmiziSya zrIjinazAsanasudhAkara-zatAvadhAni-paNDita pravaramunirAja zrI 108 zrI ratnacandrajitsvAmI viracite bRhadardhamAgadhIkoSe sapramANam NakArAdizabdasaGkalana samAptam / dvitIyo bhAga: