Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI. bRhad AlocanA (artha sahita) graMtha prakAzanamAM bhAga lenAra dAtAonI yAdI lobha choDavA mATe dAna karavuM che. lobha e pApano bApa che. lobhathI janmamaraNa karavA paDe che, mATe anya koInA hitano vicAra karatAM potAnI lobha-prakRti kema maMda paDe teno vizeSa vicAra karI yathAzakti dAna karavAnuM bhagavAne kahyuM che. saMtoSa jevuM sukha koI kriyAthI prApta thatuM nathI." -badhAmRta bhA+3 (pR. 630) 11,111/- zrI bhAvanAbena pArasabhAI jaina agAsa Azrama 10,001/- zrI mumukSubena taraphathI agAsa Azrama 10,001/- zrI jamanAbena maganabhAI paTela agAsa Azrama 10,001/- zrI maphatabhAI dInubhAI paTela borasada 10,000/- zrI puSpAbena nAnubhAI paTela parivAra agAsa Azrama 10,000/- zrI sUrajabena zAMtilAlajI huMDiyA beMglora 10,000/- - zrI zAMtAbena ThAkorabhAI paTela bAraDolI 5,001- zrI azokakumArajI hastImalajI sikaMdarAbAda 5,001/- zrI divALIbena lakharAjajI Ahora 5,001/- zrI uSAbena hemaMtabhAI zAha muMbaI 5,001/- zrI rUpAbena nimezabhAI parIkha muMbaI ja vivecaka pArasabhAI jaina prAptisthAna prakAzaka zrImad rAjacaMdra jJAnamaMdira 6 zrImad rAjacaMdra jJAnamaMdira zrImad rAjacaMdra mArga rAja kompalekSa, pAMcamA mALe, Ara.bI.mahetA roDa, naM.7 ArakoTa, ghATakopara (IsTa) zrI nivAsAcAra sTrITa, muMbaI 400 077 - beMglora-pa60053 zrImad rAjacaMdra jJAnamaMdira AkAzavANI roDa, rAjakoTa (gujarAta) pInakoDa 360 001 , , prakIrIke zrImad rAjacaMdra jJAna maMdira, beMglora dvitIyAvRtti, prata 2500, isvI san 2011 vecANa kiMmata rUA. 5/ 0 0nI ooooxjavAmAna khAna havAmAnakhAna mAnavAmAM a ne
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImad rAjacaMdra pa.pu.prabhuzrIjI pa.pU.brakAcArIjI paramakRpALudeva prathamavRttinuM nivedana A 'bRhad AlocanA' prati caudasanA divase agAsa AzramanA sabhAmaMDapamAM svAdhyAyarUpe bolavAmAM Ave che. A AlocanAnA padonA artha sabhAmaMDapamAM thayA tyAre lokonI bhAvanA hatI ke A artho chapAya to ghaNAne upayogI thAya. paNa AmAM AvatAM aneka aticAronA bhedo vagere zodhavAnuM kArya bAkI hovAthI apUrNa hatuM. te zrI bhAvanAbene zodhI ApI pUrNa karyuM. A kAryanI pUrNatAmAM je je graMthono AghAra, aticAro vagere zodhavAmAM lIdhela, te graMthonA nAmo te te phakarAo nIce Apela che. gAthAonA artha saMpUrNa samajAya to bhAvamAM vizeSa vRddhi thAya. tathA aticAronA bheda vagere jaNAya to mumukSu te te pApothI bacavA prayatna kare ane thayelA doSonI paramakRpALudeva samakSa bhAvapUrvaka AlocanA karI, mAphI mAMgI te te pApothI nivRtta thAya ane navIna karmabaMgha karato aTake. evA zubha AzayathI A nAno graMtha pragaTa karavAno vicAra karela che. je sarvane sahAyarUpa thAo e ja zubhecchA. - AtmArtha icchaka, pArasabhAI jaina pRSTha anukramaNikA viSaya lekhaka kSamApanA pAThanuM padya ................ eka mumukSu ................1 bRhad AlocanA ...............zrI lAlAjI raNajItasiMhajI...12 AlocanAnA pado - 1. AtmArthe karIe khAmanA ... zrI ratnarAja svAmIjI.....152 2. jagabhUSaNa jinavarA........ zrI ratnarAja svAmIjI....157 3. micchAmi dukkaDaM ........... .......162
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImad rAjacaMdra praNIta kSamApanApAThanuM padya ( vivecana sAthe ) ( pUjyazrI brahmacArIjIkRta kSamApanA pAThanA vivecananA AdhAre ) svarUpane bhUlavAthI bhavasAgaramAM thatuM bhramaNa he nAtha ! bhUlI huM bhavasAgaramAM bhaTakyo; nahi athama kAma karatAM, huM kadI paNa aTakyo. /15 artha - he nAtha! he prabhu! huM mArA AtmasvarUpane bhUlIne bhavasAgara eTale cAragatirUpa saMsArasamudramAM aTakyA vaNa bhaTakyA karuM chuM. tenuM mULa kAraNa zuM che? te paramakRpALudeve jaNAvyuM che ke "parane potAnuM mAnavuM ane pote potAne bhUlI javuM" e che. paravastumAM mithyA mArApaNuM mAnI A jIva kamathI baMdhAIne saMsAramAM janmamaraNa karyA kare che, vaLI aghama kAma eTale je AtmAne adhogatimAM laI jAya evAM kAma te viSaya, kaSAya, vikathA ane hiMsA, jUTha, corI, abrahma, parigraha Adi che. te pApone sevatA huM Aja divasa sudhI aTakyo nathI. /1 tamArA kahelA amUlya vacanane lakSamAM lIghA nahIM tama vacana amUlakha, lakSamAMhI nahi lIghAM; nahi tattva vicArathI, kahyAM tamArAM kIghAM. rA artha :- vaLI he bhagavaMta! tamArA amUlya vacanone ke jenuM mUlya koI rIte paNa thaI zake ema nathI evA uttama vacanAmRtone meM lakSamAM lIdhAM nahIM. lakSamAM eTale dhyAnamAM lIdhA nahIM. upayogapUrvaka dhyAnamAM laI te pramANe vartavAno puruSArtha karyo nahIM. sapuruSanA eka vacanane laI maMDe to paNa jIvano mokSa thaI jAya evA aciMtya ciMtAmaNi svarUpa bhagavAnanA vacanAmRta che. bRhad AlocanA Ape upadezela jIva, ajIva, Asrava, saMvara, baMdha, mokSa, nirjarA e sAta tattvo ke nava padArtho ke cha dravya athavA cha padane meM UMDA UtarI vicAryA nahIM. 'tattva' e siddhAMta bogha che. ene samajavA mATe prathama vairAgya upazamarUpa upadezaboghanI jarUra che. paNa te upadezabotha mArAmAM pariNamelo nahIM hovAthI tattvane yathArtha samajI tamArA kahyA pramANe haju sudhI huM vartI zakyo nathI. rA. AtmasvabhAvamAM rahevuM e sarvottama zIla sevyuM nahi uttama, zIla praNIta tamAruM; tajI yAdI ApanI, meM ja bagADyuM mAruM. rUA. artha :- he prabhu! Ape praNIta karela uttamazIlane meM sevyuM nahIM. samyakdarzana sahita AtmasvabhAvamAM rahevuM te nizcayathI uttama zIla che. athavA mukhyatve brahmacarya pALavuM te bAhya zIla che. vyavahArathI muninA tharmo ane gRhasthanA gharmo pALavA te bAhyazIla athavA cAritra che. ane bhAvathI AtmAmAM ramaNatA karavI te nizcayathI zIla che. paNa tenI meM sevanA karI nahIM, arthAt te gharmo pramANe meM mAruM vartana suthAryuM nahIM. bIjI gAthAmAM kahyuM tema prathama sapuruSonI vAtane dhyAnamAM le to zraddhA draDha thAya, pachI tene UMDA UtarI vicAre to tattvajJAna thAya. pachI te pramANe AcaraNa kare tyAre cAritradazA Ave che. Ama zarUAtanA A padomAM Ape samyakdarzana, jJAna, cAritranI AvazyakatA jaNAvI. paNa he nAtha! mArAmAM te che nahIM, to mane AtmajJAnanI prApti kevI rIte thaze? teno mane kheda thAya che. Apa sahajAtmasvarUpa zuddha caitanyasvAmI cho. mULasvarUpe jotAM te ja mAruM svarUpa che. paNa tenI yAdane tajI daI gharakuTuMba deha AdimAM ja huM paNuM ane mArApaNuM karI meM ja mArA AtmAnuM bagADyuM che. bIjo koI mAruM bagADanAra nathI. pote ja potAno vairI ane pote ja potAno mitra che. potAne svarge ke narake laI janAra paNa pote ja che. paNa te tarapha meM dhyAna ApyuM nahIM. rUA.
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhad AlocanA dayA, zAMti, kSamA ane pavitratAne meM oLakhyA nahIM prabhu! dayA, zAMti ne kSamA Adi meM choDI; vaLI pavitratAnI, oLakhANa paNa toDI. jA. artha :- he prabhu! dayA, zAMti, kSamA Adi uttama guNo je AtmAnA svabhAva che tene to meM choDI dIghA; ane tethI viparIta hiMsA, azAMti, krodha, mAna, mAyA, lobhAdika doSomAM ja huM pravartI rahyo chuM. tethI AtmAnI pavitratAne to huM oLakhI paNa zakyo nahIM. A uttama guNone laukika arthamAM jANyA che, paNa bhagavAne kone dayA zAMti vagere kahyAM tenI oLakhANa haju huM pAmyo nathI. bhagavAne to nIce pramANe A guNonuM svarUpa samajAvyuM che : dayA : dayAnA ghaNA bheda che. paNa temAM svadayA mukhya che. svadayA eTale anAdikALathI mAro AtmA rAgadveSanA bhAvovaDe karmabaMgha karIne duHkhI thaI rahyo che, tene have kema karI choDAvavo evI vicAraNA te svadayA che. dayAne gharmanuM mULa bhagavaMte kahela che. "jyAM dayA nathI tyAM gharma nathI." je kaMI gharmakriyA karavI, te AtmArthe karavI. AtmAnI dayA khAIne janmamaraNathI tene choDAvavA prayatna karavo te kharI dayA che, zAMti : bolavuM nahIM ane zAMta rahevuM tene koI zAMti kahe che. paNa potAnA AtmAne oLakhI temAM rahevuM te ja kharI zAMti che, zAMti eTale baghA vibhAva pariNAmathI thAkavuM, nivRtta thavuM te. AtmAnuM lyANa thavuM e ja zAMti che. kSamA : kSamA e AtmAno guNa che. "kSamA e ja mokSano bhavya daravAjo che.' krodha kaSAyane haNavAno upAya kSamA che. krodha AtmAne bALanAra che, jyAre kSamA sadeva sukharUpa che. krogha, mAna, mAyA, lobhAdi e vibhAva che ane tenA pratipakSI guNo kSamA, vinaya, saraLatA tathA saMtoSAdi AtmAnA svabhAva hovA chatAM tene choDI devAthI huM saMsAramAM duHkha pAmI rahyo chuM. pavitratA : jagatamAM sauthI pavitramAM pavitra vastu AtmA hovA chatAM te AtmAnI zuddhatAne huM oLakhI zakyo nahIM. tenI oLakhANa bRhad AlocanA toDIne meM kaSAyanI sAthe mitratA joDI che. karmane laIne mAro AtmA azuddha thaI rahyo che. jeTalI karmanI nirjarA thAya teTalI AtmAnI zuddhatA eTale pavitratA pragaTa thaI gaNAya. kharekharI karmanI nirjarA to samyagdarzana pachI thAya che. "mokSa kahyo nija zuddhatA.' AtmAnI saMpUrNa zuddhatA e ja mokSadazA che. mokSamAM birAjela AtmA sadA saMpUrNa pavitra che. Avo parama pavitra AtmAno svabhAva hovA chatAM tenI oLa-khANa huM anAdikALathI karI zakyo nahIM, e ja he prabhu! mArI gADha ajJAnatAnI nizAnI che. jA. potAnI AtmaRddhine bhUlavAthI anaMta duHkha pAmyo huM bhUlyo, AthaDyo, ane rakhaDyo bhArI; A saMsAre vibhu, viTaMbanA thaI mArI. ApA artha :- huM bhUlyo. zuM bhUlyo? to ke mArA AtmAnA guNone oLakhyA nahIM tyAM sudhI huM mArI AtmaRddhine ja bhUlI gayo. tethI saMsAramAM sukha mAnI cAra gatimAM, ajJAnane lIdhe huM bahu AthaDI rahyo chuM; arthAt janmamaraNa karI bhayaMkara rIte temAM duHkha pAmI rahyo chuM. indriya sukhanI lAlasAnA kAraNe huM ghaNuM rakhaDyo, chatAM te viSayothI haju tRpti pAmato nathI. ema tRSNAne kAraNe duHkhI thato evo huM he vibhu eTale he prabhu! A anaMta agAgha saMsAramAM bahu viTaMbAmAM paDyo chuM. viTaMbanA eTale saMsAranI trivighatAparUpa upAthinI muzkelImAM athavA saMtApamAM AvI paDyo chuM. saMsAra anaMta duHkharUpa bhAse tyAre tyAMthI prIti khase ane satyaruSa pratye prema joDAya ema che. samakita thayuM nathI tyAM sudhI anaMta saMsAranI jIva utpatti karI rahyo che. paNa satparuSanA boghe saMsAra nuM svarUpa samajAya ane jIva jAge to satyaruSArtha karIne A saMsAranA anaMtakALanA duHkhothI te sarvakALane mATe chUTI zake ema che. //pA. mArA jevA pApIno paNa ApanA boghathI uddhAra huM pApI madonmatta, malina karmanA rajathI; viNa tatva mokSa meLavAya nahIM, prabhu! mujathI. kA.
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhad AlocanA p artha :-- pApI : huM pApI chuM. jIvamAM mithyAtva che tyAM sudhI tenuM vartana badhuM pApamaya che. badhA pApanuM mULa mithyAtva che. mATe jene chUTavuM hoya teNe prathama mithyAtvane TALavAno lakSa rAkhavo joIe. mithyAtva jAya tyArathI dharmanI zarUAta thAya che. madonmatta : ATha prakAranA mada che. ghana, rUpa, baLa, vidyA, kuLa, jAti, aizvarya ane tapa e ATha prakAranA mada vaDe jIva unmatta eTale gAMDo thayelo che. temAM te taNAI jAya che. najIvI vastu maLe to paNa teno jIvane ahaMkAra thaI Ave che. mAnAdi jIvanA moTA zatru che, "mAna na hota to ahIM ja mokSa hota.'' huM jANuM chuM ema thAya te anaMtAnubaMdhI mAna che. te jAya to jIvane samyagdarzananI prApti thAya che. samyakdarzana thAya tyAre kharI rIte ene ema thAya ke huM kaMI ja jANato nathI. malina karma raja : jyAM sudhI karmarUpI raja eTale ghULa AtmA upara coTela che tyAM sudhI AtmA malina che. karmanA nimitte jIvanA bhAva paNa malina thAya che. te AtmAne apavitra kare che. jema ratna upara ghULa paDI hoya to ratnanI camaka dekhAya nahIM tema. ApanA bodhelA traNa tattva te saddeva, sadguru ane sadgharma che. te karmarajathI rahita che. mATe temanuM avalaMbana lIdhA vinA he prabhu! mArA ekalAthI mokSa meLavI zakAya ema nathI. kemake huM to mokSamArgano sAva ajANa chuM. // 6 // viSayonI Asaktine kAraNe jIva mUDha ane nirAzrita he paramAtmA! huM prapaMcamAMhI paDyo chuM; huM mUDha, nirAzrita, mahA khuvAra banyo chuM. IIII artha :- he paramAtmA! huM to sadA prapaMcamAM paDyo chuM. pra+paMca eTale pAMca indriyonA viSayomAM lAgI rahevuM e badho prapaMca che. jovA, sAMbhaLavA, bolavA, sUMghavA, sparzavA AdimAM huM khoTI thaI rahyo chuM. indriyonA saMyama vagara paramAtmA tarapha vaLaNa thAya ema nathI, chatAM hajI huM to indriyono jaya karI zakato nathI ane tenA kAraNe jagatano badho prapaMca mane karavo paDe che. bRhad AlocanA tethI huM mUDha chuM. je tyAgavAnuM che tene to hitakArI mAnuM chuM, evo mAro aviveka che. vivekanI nyUnatA e ja jIvanI mUDhatA che. ajJAna dazAmAM paNa viSayothI chUTavAnI jijJAsA hoya to mUDhatA na kahevAya. paNa evI vivekazakti hajI mane pragaTI nathI tyAM sudhI huM mUDha ja chuM. 6 tathA huM nirAzrita chuM, arthAt meM haju sudhI kharA aMtaHkaraNathI jJAnIpuruSanuM zaraNa svIkAryuM nathI tyAM sudhI huM Azraya vagarano anAtha chuM. sadguruno Azraya sAcA bhAvathI svIkArI tenI AjJA upAsuM to huM temano Azrita gaNAuM. paNa hajI sudhI joIe tevA bhAvathI huM kharo satpuruSano Azrita banyo nathI. mATe huM nirAzrita chuM. kharekhara vicAre to ApaNane koIno Azraya nathI. kaMI duHkha Ave tyAre koI laI zakatuM nathI. tethI huM mahA khuvAra eTale pAyamAla thaI gayo chuM arthAt AtmAnA badhA guNone khoI nAkhI huM pAyamAla eTale saMpUrNa barabAda thaI gayo chuM. tenA phaLasvarUpa A saMsAranAM mohamAM paDI huM ati duHkhamaya trividhatApanI sthitimAM kALa nirgamana karuM chuM. / / 7 / / bhaktinA abhAve vivekano paNa abhAva banI aMgha amita ajJAnathI bhUlyo bhakti; nathI nizcaya mujamAM, nAtha ! vivekanI zakti. IIaa artha :- anAdikALathI amita eTale amApa ajJAnathI AMdhaLo banI jaI huM ApanI bhaktine bhUlI gayo chuM. mATe he nAtha ! mArAmAM nizcaya eTale nakkI hitAhitanuM bhAna karavArUpa vivekazakti rahI nathI. kemake bhaktithI jJAna nirmaLa thAya che ane tethI viveka Ave che. jema AMdhaLA mANasane kaI dizAmAM javuM tenuM tene bhAna nathI tema ajJAnathI aMdha evA mane A saMsArathI bahAra nIkaLavAno koI rasto dekhAto nathI. II8 / / mujane anAtha jANI mAro uddhAra karo o rAgarahita prabhu ! mujane jANI anAtha; A dIna dAsano, graho hetathI hAtha. / / 9 /
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhad AlocanA artha :- he rAgarahita nirAgI paramAtmA! have mane anAtha jANIne A dInadAsano premapUrvaka hAtha jhAlo, jethI mAro uddhAra thAya. AkhuM jagata rAgadveSamAM paDyuM che. temAM Apa paramAtmA ja nIrAgI cho, mATe mArI rakSA karo. 9 sadevagurugharmanuM zaraNa satya che huM zaraNa have to grahaNa karuM chuM tamAruM; tuma gharma sAtha tuma muninuM zaraNa svIkAruM. 1on artha :- A saMsAranA janma maraNanA duHkhothI chUTavA mATe huM Apa paramAtmArUpa devanuM, tathA ApanA upadezela dayAmULa tharmanuM, temaja te gharmane pote AcarI bIjAne paNa samajAvanArA evA muninuM athavA sad gurubhagavaMtanuM huM zaraNa svIkAruM chuM. ./10nA mArA aparAdhane mApha karI pApathI mukta karo huM mAnuM chuM prabhu! muja aparAghanI mAphI; karI dIo pApathI mukta, kahyuM pachI kAMhI. ll11 artha - he prabhu! mArA AtmasvarUpanI mAre ArAdhanA karavI joIe paNa te meM karI nathI, mATe huM aparAthI chuM. te aparAdhanI mAphI mAguM chuM. have mArA pUrvanA pApothI mukta karI mane nirdoSa banAvo, pachI huM Apane kAMI vizeSa kahIza nahIM. ||11. mane samakitanI prApti thAo e abhilASA avinAzI, pUraNa karajo; muja doSa dayAnithi, deva dile navi gharajo. 1rA artha - he avinAzI prabhu! mArA AtmAnI ArAdhanA thAya, mane samaktinI prApti thAya e mArI abhilASA che, te Apa pUrI karajo. tathA mArA doSo, he dayAnA bhaMDAra evA sadeva! Apa hRdayamAM lAvazo nahIM. /12aaaa huM have pApano pazcAttApa karuM chuM huM pApano pazcAttApa have karuM chuM; vaLI sUkSma vicArathI, sadA UMDo UtaruM chuM. 13mA bRhad AlocanA artha:- baghA karma pAparUpa che. temAM paNa AtmAnA guNone ghAte te to mukhya pApa che. te ghAtIyA karma jAya to paramAtmA thavAya. mATe have huM te pApone nivAravA pazcAttApa karuM chuM. kemake pazcAttApa che te karelA pApone nivAravAno sAco upAya che. pApa karIne rAjI thAya, tenuM abhimAna kare to jIva tIvra karma bAMdhe. jemake zreNika rAjAe bANa mAryuM te haraNIne vIMdhIne jhADamAM pesI gayuM; tenuM abhimAna karavAthI temaNe narakanuM AyuSya bAMdhyuM. temaja prasannacaMdra rAjarSie kroghanA vicAro karavAthI sAtamI narake javAya evA pApanAM daLiyAM bAMdhyAM; paraMtu pAcho pazcAttApa karavAthI teo chUTI gayA. vIsa doharA, kSamApanA vagere bolavAno hetu evo pazcAttApa jagADavAno che. ghaNA bhava niSphaLa gayA paNa have A bhavamAM prasannacaMdra rAjarSinI jema pazcAttApa jAge to TheTha kevaLajJAna sudhI pahoMcI zakAya. bhUla thaI hoya tenI mAphI mAge to potAne hita thAya ane bIjAne paNa tenI laghutA ke mAna mUkIne karelA vinayanI asara thAya che. pazcAttApathI jAgRta thAya to potAnA Atmahita mATe zuM karavuM joIe teno te UMDo vicAra karI zake che. vaLI vastusvarUpane samajavA, je UMDA vicAra karavAmAM Ave te sUkSma vicAra che. AvA sUkSma vicAro karavA mATe satpaSanA bodhanA AghAre huM sadA UMDo UtaruM chuM arthAt jagatane bhUlI jaI manane AtmavicAramAM laI javA mATe prayAsa karuM chuM. ./13. ApanI AtmasmRtithI mAro uddhAra tuma tattva camatkRti, najare tUrta tare che; e muja svarUpano, vikAsa nAtha kare che. 14 artha - vairAgya upazama vaDe UMDA UtaratAM tamArA zuddhaAtmarUpa tattvamAM ane mArA mULa AtmasvarUpamAM koI bheda jaNAto nathI. mAtra karmone laIne te bheda jaNAya che. evI AtmAnI camatkRti najare turta tarI Ave che. tathA mArA AtmasvarUpano vikAsa kema karavA athavA tenI prApti kema karavI tenA upAya paNa ApanA boghela tatvaprakAzamAM maLI Ave che. /14o.
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhad AlocanA ApanuM svarUpa nIrAgI hovAthI sacidAnaMdasvarUpa cho Apa nIrAgI, anaMta ne avikArI; vaLI svarUpa sat cidAnaMda gaNuM sukhakArI. II1pa artha:- he bhagavaMta! Apa to nIrAgI cho. ApanuM nIrAgI svarUpa vicAratAM amArA rAgadveSa dUra thAya che. Apa anaMta cho arthAt Apane pragaTela zuddha AtmasvarUpano have koI kALe aMta AvanAra nathI. tathA Apa rAgadveSathI utpanna thatAM vikArathI rahita hovAthI sadA avikArI cho. satuM eTale AtmA. cid eTale jJAna. ApanuM svarUpa sat cit AnaMda svarUpa eTale te AtmAne jANavAthI utpanna thatAM AnaMda svarUpa che. tethI Apa sadA Atmika sukhane anubhavanArA cho. f/15 sahajAnaMdI anaMtadarzI ane anaMtajJAnI cho cho sahajAnaMdI anaMtadarzI jJAnI; mailokya prakAzaka, nAtha! zuM ApuM nizAnI? 1dA artha - Apa sadA sahajAnaMdI eTale sahaja AtmasvarUpathI utpanna thatA nirAkuLa sukhanA bhoktA cho. jyAre saMsArI jIva to rAga, vikAra ke viSayAdinA AnaMdane kAraNe sadA trivighatAparUpa duHkhano bhoktA thAya che. he prabhu! Apane kevaLadarzana hovAthI anaMtadarzI cho. tethI sakaLa vizvanuM Apane saheje darzana thAya che tathA kevaLajJAna hovAthI Apa anaMtajJAnI cho. jethI Apane sakaLa vizvanuM eka sAthe jJAna upalabdha che. sarva karmanA AvaraNa dUra thavAthI Apa traNeya lokanA sakaLa padArthane prakAzavA samartha cho, tethI Apa gailokya prakAzaka cho. evA ApanA anaMta svarUpane jaNAvavA huM pAmara zuM nizAnI eTale upamA ApIne batAvI zakuM? kaMI ja nahIM. 'upamA ApavAnI tamA rAkhavI te vyartha che. I/16aaaa. mArA hitane arthe sarvene kSamAvuM chuM muja hita arthe dauM, sAkSI mAtra tamArI; huM kSamA cAhuM, mati sadA Apajo sArI. 17. bRhad AlocanA artha - sarva karma baMdhanathI mukta thaI mArA AtmAnuM hita thAya tenA mATe kharA bhAvathI Apane aMtaramAM sAkSI rAkhI huM bIjAne kSamA ApuM chuM. tathA bIjA pratye kSamA yAcanA karuM chuM. bhaviSyamAM pharI AvA doSo thavA na pAme tenA mATe mane sadA sArI mati Apajo. evI Apa prabhu pratye mArI prArthanA che. I/17nA niHzaMkitapaNuM samakitano pahelo guNa tuma praNIta tattvamAM, zaMkAzIla na thAuM; je Apa batAvo, mArga tyAM ja huM jAuM. ||18 artha :- Ape praNIta karelA tattvamAM huM zaMkAzIla na thAuM evI mArI AkAMkSA che. kemake niHzaMkatA e samakitano pahelo guNa che. eka paLa mAtra zaMkA thAya to badhuM bagADI nAkhe, gADha karma bAMdhI le. zaMkA saMtApakArI che. zaMkA rahita samakitIne rAtadivasa puruSArtha jAge che tathA AtmAmAM tenI vRtti lAgI rahe che. je Apa batAvo te ja mokSamArgamAM huM sadA gamana karuM. 'puSpamALA'mAM bhaktikartavya ane gharmakartavya ema be bheda gharmanA batAvyA che. satpaSanI AjJAe stuti, nityaniyama, svAdhyAya vagere karavo te bhakti che. ane te karatAM je AtmahitanA vicAra Ave, kaSAyanI maMdatA thAya, AtmAnA pariNAma sthira thAya te gharma che. zarUAtamAM bhakti e mukhya che; pachI tenuM pariNAma gharma Ave che. 18 mAtra AtmArthanI ja mArI AkAMkSA raho muja AkAMkSA ne, vRtti evI nitya thAjo; laI zakuM jethI huM, mahad muktino lAvo. 19 artha - mArI AkAMkSA ane vRtti hamezAM evI rahejo ke jyAre mAre dehane aMge bIjA kAryamAM pravartavuM paDe athavA rAtre nidrA lau tyAre paNa bhAvanA to mArI eka AtmArtha karavAnI ja rahe. evI Apa prabhu pratye mArI vAcanA che. jethI huM mahad eTale sarvathI mahAna evA mokSasukhane mANavAno lahAvo laI zakuM. 19iaa.
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhad AlocanA 11 sarva jANe te sarvajJa he sarvajJa prabhu! zuM vizeSa kahuM huM tamane; nathI leza ajANyuM, ApathI nizcaya mujane. / / 2aa artha :-- he sarvajJa bhagavAna! huM Apane vizeSa zuM kahuM? kemake Apa to sarvajJa hovAthI sarva jANo cho. ApanAthI lezamAtra paNa kaMI ajANyuM nathI. mArA sattAmAM paDelA karmane paNa Apa to jANo cho. / / 2aa pazcAttApathI, bAMghelA karmanuM jharaNa huM kevala pazcAttApathI dila dahuM chuM; muja karmajanya pApanI kSamA cAhuM chuM. I // 21 // artha :- huM kevaLa eTale mAtra pazcAttApathI mArA dilane dahuM chuM, arthAt pazcAttAparUpa bhAvaagnivaDe bAMdhelA karmone bALuM chuM. tathA Apa prabhunI kRpAthI mArA karmajanya pApo kSaya thAya ane navA na baMdhAya, tenA mATe samatA, kSamA, ghIraja mArAmAM banI rahe evI mArI abhilASA che. // 21 // 'vibhAva pariNAmathI thAkavuM' te yathArtha zAMti OMOM zAMti zAMti, karo kRpALu zAMti; guru rAjacaMdra jina vacana, haro mama bhrAMti. // 2 // artha :- he paramakRpALudeva! OMnA pratItarUpe ApanA dvArA maLela 'sahajAtmasvarUpa paramaguru' maMtranA dhyAna vaDe mArA AtmAnuM kalyANa thAo, kalyANa thAo, kalyANa thAo. sarva vibhAva pariNAmathI thAkavuM, nivRtta thavuM te ja kharI zAMti che. tethI jIvanuM avazya kalyANa thAya che. gurudeva zrImad rAjacaMdra prabhunA jina eTale rAgadveSane jitanAra evA vacano mArI AtmasrAMtine haranAra thAo, haranAra thAo; e ja mArI abhilASA che. 22aa 12 bRhad AlocanA zrI lAlAjI raNajItasiMha kRta zrI bRhad AlocanA bRhad eTale moTI arthAt vistArapUrvaka karavAmAM AvelI AlocanA. AlocanA eTale bhUtakALamAM thaI gayelA doSone AlocavA arthAt tene smRtimAM lAvI guru AgaLa te te doSone kahevA ane tenI niMdA karavI, pazcAttApa karavo ke jethI bhaviSyamAM pharI tevA doSo thavA na pAme. ema karavAthI AtmA karmabhArathI halako thAya che tathA navIna pApakarma karato aTake che. jethI kAlAMtare AtmajJAna prAptinI bhUmikAne pAme che. guru AgaLa doSo pragaTa karavAthI te nAza pAme che tathA guru AgaLa doSo chUpAvavAthI, rUpI rAjAnI jema bhavabhramaNa vadhI jAya che. doSo sadguru samakSa ja pragaTa karI zakAya. te sivAya koInA AgaLa kahevAya nahIM. mATe ApaNe paramakRpALudevanA citrapaTa ke mUrti samakSa kharA aMtaHkaraNathI doSo pragaTa karI pazcAttApa karavo ane pharI tevA doSa thavA devA nahIM to ja mAphI maLI zake. AlocanAdi pada saMgrahamAM kahyuM che ke-- "bhUtakAlakI kSamA saphala jaba hoya bhaviSyakI pratiganA' upara pramANe guru AgaLa thayelA doSone AlocI AtmAne nirmaLa karavo. have AlocanA karatAM pahelAM ATha gAthAo vaDe paMca parameSThi bhagavaMtanI stuti maMgalAcaraNarUpe kare che. siddha bhagavaMtanI stuti (dohA) siddha zrI paramAtamA, arigaMjana arihaMta; iSTadeva vaMduM sadA, bhaya bhaMjana bhagavaMta. 1 artha :- jeNe ATheya karmano saMpUrNa nAza karavAthI potAnuM zuddha sahajAtmasvarUpa saMpUrNa pragaTa karyuM evA zrI siddha paramAtmA tathA cAra
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13 14 bRhad AlocanA che. jemanA garbha, janma, dIkSA, tapa ane nirvANa e pAMca kalyANako vakhate narkanA jIvone paNa kSaNika zAMtino anubhava thAya che, jethI tarAya evA gharmanA je pravartaka hovAthI tIrthakara kahevAya che, je upadezarUpa amRtane varasAvI padArthonA rahasyane khole che, jenI pAMtrIsa guNayukta vANI hoya che. janmathI ja je traNa jJAna yukta che, jene mahAgopa, mahAmAhaNa, nirdhAmaka ane sArthavAha jevI upamAo chAje che evA mArA iSTadeva arihaMta bhagavAnane mArA sadA namaskAra ho. ||1|| paMcaparameSThI bhagavaMtanI stuti arihA siddha samaruM sadA, AcAraja uvajhAya; sAdhu sakalake caranakuM, vaMduM ziSa namAya. 2 artha - have A gAthA vaDe paMca parameSThI bhagavaMtane namaskAra kare bRhad AlocanA ghAtIyA karmarUpa zatruonA gaMjana eTale julamane jeNe nAza karyo evA zrI arihaMta bhagavaMta je mArA iSTadeva paramAtmA che, tene huM sadA bhAvapUrvaka praNAma karuM chuM. kemake te bhagavaMtanA svarUpanI smRti paNa mArA janma jarA maraNanA bhayane bhAMganAra che tathA zAzvata mokSasukhane ApanAra che. siddha paramAtmAnA ATheya karma nAza pAmavAthI nIce pramANe temane ATha guNanI prApti thAya che. siddhanA 8 guNa :- (1) anaMtajJAna, (2) anaMtadarzana, (3) avyAbAgha sukha, (4) anaMta cAritra, (5) akSaya sthiti, (6) arUpIpaNuM, (7) agurulaghutva, (8) anaMtavIrya e siddhanA ATha guNa che. te anukrame jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, vedanIya, mohanIya, Ayu, nAma, gotra ane aMtarAya e ATha karma kSaya thavAthI pragaTelA che. -mokSamALA vivecana (pR.85) siddha bhagavaMta trivighatApanI upAthine sarvakALane mATe nAza karI sadA zuddha AtmasvarUpamAM ja ramaNatA karanArA che. jeo rUpAtIta svabhAvavALA che, jJAnajyoti svarUpa che, pIDArahita che, pharIthI saMsAranI saMtatine je pAmanAra nathI tathA anaMtasukhanA bhoktA che. te anaMtasukhane batAvavA mATe ahIM koI upamA maLI zake ema nathI evA siddha bhagavaMtane mArA sadA praNAma ho. arihaMta bhagavAnane puNya pratApe bAra guNanI prApti nIce pramANe thAya che. - arihaMtanA 12 guNa :- (1) azokavRkSa, (2) surapuSpavRSTi, (3) divya-dhvani, (4) cAmara, (5) siMhAsana, (6) bhAmaMDala, (7) duMdubhi, (8) chatra e ATha prAtihArya ane (1) apAya-apagama-atizaya, (2) jJAnaatizaya, (3) pUjA-atizaya, (4) vacana-atizaya e cAra atizaya maLI arihaMtanA bAra guNa thAya che. - mokSamALA vivecana (pR.84). arihaMta prabhu, tIrthakara nAmakarmanA udayathI bhavyajanonA kalyANa arthe dezanA Ape che. jeo sadA ATha prAtihAryathI yukta hoya che, jemane indro tathA cakravartIo vagere paNa sadA pUje che. cAra ghAtIyA karmathI je rahita upakAranI draSTie mukhya karI ahIM arihaMta bhagavaMtane pahelA namaskAra karyA che. pachI siddha bhagavaMtane namaskAra karyA che. navakAramaMtramAM paNa A ja krama rAkhavAmAM Avyo che; kAraNake mokSamArgane batAvanAra arihaMta bhagavaMta che. jyAre siddha bhagavaMta to azarIrI hovAthI nirAkAra che ane mokSamAM birAjamAna che. arihaMta bhagavAna ane siddha bhagavAnanuM sadA smaraNa karuM chuM. tathA AcArya bhagavAna, upAdhyAya bhagavAna ane sarva sAdhu bhagavaMtanA caraNakamaLamAM sadA zIza namAvI vaMdana karuM chuM. AcArya bhagavaMtanA mukhya chatrIza guNa nIce pramANe che : AcAryanA 36 guNa - "pAMca indriyano nigraha, brahmacaryanI nava gumi, cAra kaSAyathI mukta, "pAMca mahAvrata, "jJAna darzana cAritra tapa vIrya e paMcAcAra pAlana, traNa gumi ane pAMca samiti ema ekaMdara chatrIza guNa AcAryanA che. -mokSamALA vivecana (pR.85) AcArya bhagavaMta bhavya prANIone sUtra anusAra satyamArgano upadeza Ape che. caturvidha saMghanA je AghArabhUta che. jeo AtmAnA
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhad AlocanA 15 jJAnAnaMdane bhogave che tathA paulika bhAvothI je sadA virakta che, je vartamAna yugamAM pradhAna puruSa che, je hamezAM apramAdI che, 'niraMtara AtmavicAre karI muni to jAgRta rahe. pramAdIne sarvathA bhaya che. apramAdIne koI rIte bhaya nathI.' jeo vikathA karatA nathI. jinezvara bhagavAnarUpa sUrya ane kevaLI bhagavaMtarUpa caMdra asta pAmavAthI jagatamAM je dIpakarUpe thaI prakAza Ape che. traNe bhuvananA padArthone pragaTa karavAmAM kuzaLa che. evA AcArya bhagavaMta jagatamAM sadA jayavaMta varto. upAdhyAya bhagavaMtanA mukhya guNa nIce pramANe che : je upAdhyAyanA 25 guNa :--agiyAra aMga, bAra upAMga, 'caraNa sitterI ane 'karaNasitterI e badhA maLI paccIza guNa upAghyAyanA thAya che. mokSamALA vivecana (pR.85) caraNasitterI--pAMca mahAvrata, dasa yatidharma, sattara prakAre saMyama(5 mahAvrata, 5 samiti, 3 gupti, 4 kaSAyano nigraha.) dasa vaiyAvRtya, nava brahmacaryanI guptio eTale navavADa, traNa ratnatraya, bAra prakAranA tapa, cAreya kaSAya upara vijaya A pramANe badhA maLI sittera prakAra thAya che. karaNasitterI-upara kahelA caraNa eTale cAritrane puSTi karavAvALA guNone karaNa kahe che. te uttara guNo che. te A pramANeH-- cAra piMDavizuddhi, pAMca samitio, bAra bhAvanA, bAra DimA, pAMca indriya nirodha, paccIsa pratilekhanA, traNa guptio ane cAra abhigraha. A pramANe badhA maLI karaNanA sittera prakAra thAya che. -jaina tattvaprakAzamAMthI upAdhyAya bhagavaMta je AcArya nathI paNa AcArya bhagavaMtanA sAdhuone sahAyaka che. je bAra aMga- (1) AcArAMga sUtra, (2) sUtrakRtAMga sUtra, (3) sthAnAMga sUtra, (4) samavAyAMga sUtra, (5) vyAkhyAprajJapti (bhagavatI sUtra), (6) jJAtRdharmakathAMga sUtra, (7) upAsaka dazAMga sUtra, (8) aMtakRtadazAMga sUtra, (9) anuttaropapAdakadazAMga sUtra, (10) praznavyAkaraNa sUtra, (11) vipAka sUtra tathA (12)muM dRSTivAda aMga viccheda gayela che. tathA je bAra upAMga--(1) aupapAtikopAMga sUtra, (2) rAjapraznopAMga sUtra, (3) jIvAbhIgamopAMga sUtra, (4) prajJApanopAMga sUtra, (5) jambudvIpaprajJati 16 bRhad AlocanA sUtra, (6) caMdraprati sUtra, (7) sUryaprajJapti sUtra, (8) kalpikA sUtra, (9) kalpavaDisikA sUtra, (10) puSpikA sUtra, (11) puSpacUlikA sUtra, (12) vahnidazA sUtranA artha nirbhimAnapaNe ApavAmAM je sAvadhAna che. paravAdIrUpa hAthIone harAvavAmAM je siMha jevA che. AgamanI vAcanA devAmAM je zaktimAna che. je sUtranA arthane vistAravAmAM rasika che. rAjakuMvara jema rAjyanI ciMtA dharAve che tema te sAdhugaNanI ciMtA rAkhanArA che. je AcArya padavIne yogya che, evA upAdhyAya bhagavaMtane mArA sadA namaskAra ho. sAdhu bhagavaMtanA mukhya guNa sattAvIza che te nIce pramANe :-- sAdhunA 27 guNa :- pAMca mahAvrata, 'rAtribhojana tyAga, papAMca indriyono nigraha, chakAyajIvanI rakSA, lobha tyAga, 'kSamA ghAraNa, 'cittanI nirmaLatA, 'vizuddha vastrapaDilehaNa, saMyamayogamAM pravRtti (temAM pAMca samiti ane traNa gupti ghAraNa kare ane nidrA-vikathA-avivekano tyAga kare), akuzala mana-vacana-kAyAno tyAga, zItAdi pariSaha sahana karavA, maraNAdi upasarga sahana karavA; ema ekaMdara sattAvIza guNa sAdhunA che. (mokSamALA vivecana pR.85) sAdhu munivaro je zuddha svarUpamAM ramaNatA kare che. ane AcArya, upAdhyAya tathA bIjA sAdhupuruSonI paNa sevA kare che. sarva viSayanA jheranuM jeNe nivAraNa karela che. je niSkAma che tathA saMgarahita che. je zarIra uparanA mamatvathI rahita che. je dhyAna ane svAdhyAyamAM kALa gALe che. bAra prakAranA tapathI yukta che. je bhamarAnI mAphaka aneka gharathI thoDuM thoDuM vahore che. je pAMca indriyone hamezAM vaza rAkhe che. cha kAya jIvonI rakSA kare che. je brahmacaryanI navavADonuM pAlana kare che, evA munine mArA hitanI khAtara sadA praNAma karuM chuM. / / 2 / / zAsananAyaka zrI mahAvIra prabhunI stuti zAsana nAyaka samariye, bhagavaMta vIra jinaMda; aliya vighana dUre hare, Ape paramAnaMda. 3
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhad AlocanA agiyAra gaNagharamAMnA mukhya gaNaghara hatA. //4 zrI AtmajJAnI gurunI stuti zrI gurudeva prasAdaseM, hota manoratha siddha; ghana varasata velI taru, phUla phalanakI vRddha. 5 artha - have paraMparAmAM thatA AtmajJAnI sadgurudevanI stuti kare bRhad AlocanA 17 artha:- vartamAna vItarAgagharmazAsananA nAyaka zrI mahAvIra svAmI che. te chellA covIsamA tIrthaMkara che. temanuM zAsana 21000 varSa sudhI cAlaze. temAM lagabhaga 2500 varSa pUrA thayA ane bAkInA sADA aDhAra hajAra varSa sudhI paMcamakALanI pUrNatA sudhI temanuM zAsana hajA vidyamAna raheze. evA zAsananAyaka bhagavAna mahAvIra svAmI je ApaNA devatattva che, temanI saMpUrNadazAne pAmavA mATe sadA temanI vItarAga mudrAnA darzana karIe tathA temanA zuddha svarUpanuM smaraNa karIe. jethI zubhakarmano baMdha thaI aliya eTale aniSTa evA sarva vighno dUra thaze tathA AtmAnA paramAnaMdanI jIvane prApti thAya evo avasara paNa AvI maLaze. rUA. prathama gaNadhara zrI gautamasvAmInI stuti aMgUThe amRta vase, labdhi taNo bhaMDAra; zrIguru gautama samariye, vAMchita phala dAtAra. 4 artha - jenA aMgUThAmAM amRta vase che, je labdhiono bhaMDAra che arthAt jene aneka prakAranI labdhio pragaTa che evA zrI guru gautamasvAmInI smRti karIe ke je tApaso vagerene vAMchita phaLanA dAtAra siddha thayA che. te A pramANe draSTAMta : aSTApada parvata upara 1500 tApasa zakti pramANe upavAsAdi tapa karIne tapazcaryA karatA hatA. tyAM zrI gautamasvAmI aSTApada parvata upara rahela jinabiMbonA darzana karavA mATe padhAryA. teo labdhinA baLe sUryanA kiraNanuM avalaMbana laI ekadama upara caDhI gayA. te joI tApasoe temane potAnA guru karavAno nizcaya karyo. gautamasvAmI nIce paghAryA tyAre temanI pAse sarvee jaina dIkSA grahaNa karI. temane pAraNuM karAvavA mATe zrIguru gautama-svAmI gAmamAMthI pAtramAM khIra vahorI lAvyA. te khIranA pAtramAM potAno aMgUTho rAkhI paMdaraso tApasIne pAraNuM karAvI dIdhuM. temanI pAse akSINa mahAna Rddhi hatI, jenA prabhAve bhojana sAmagrI joIe teTalI vadhI gaI. AvI aneka RddhionA ghAraka guru zrI gautamasvAmI hatA. teo bhagavAna mahAvIranA prathama gaNaghara tathA potAnA iSTa sadguru bhagavaMtanA prasAdathI eTale temanI kRpAthI mananA icchita padArthanI siddhi thAya che. jema ghana eTale vAdaLAM varasavAthI pAnanI vela, vRkSa, phula ke phaLanI vRddhi thAya che tema sadguru bhagavaMtanI kRpAthI sarva prakAranI siddhi sAMpaDe che. kahevAno Azaya ema jaNAya che ke je bhavyAtmA sadguru bhagavaMtanI AjJA upAsI, potAnI vairAgya, upazama, bhakti, ane sAcA aMtara tyAganI bhUmikAne vaghAraze tenA upara sadguru bhagavaMta jarUra kRpA karaze, arthAt mokSanA lakSe je jIva sAcI ArAdhanA karaze tene devaloka AdinI koIpaNa bhautika riddhi prApta thavI sAva sahela thaze. paNa mAtra sAMsArika kAmanAothI je sadguru bhagavaMtanI ArAdhanA karaze, tene puNya haze to kadAca A loka paralokanA tuccha indriya sukho ekavAra maLI jaze paNa temAM jIva moha pAmI pharIthI cAragatirUpa saMsAramAM ja rajhaLaze, paNa paMcama gatirUpa mokSane te pAmI zakaze nahIM. mATe sadaiva niSkAma bhakti ja kartavya che. paNa paMca parameSThI ArAghanAnuM phaLa mukti paMca parameSThI devako, bhajanapUra pahicAna; karma ari bhAje sabI, hove parama kalyAna. 6 artha - zrI arihaMta bhagavaMta, siddha bhagavaMta ke AcArya, upAdhyAya ane sAdhu evA paMca parameSThI bhagavaMtanI kharekharI pahicAna eTale oLakha karIne temanI bharapUra bhAvathI bhakti kartavya che. arihaMta ane siddha paramAtmA je sarvajJa puruSo che tenI tathA AtmajJAnane pAmelA
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhad AlocanA 19 evA AcArya, upAdhyAya ane sAdhu bhagavaMtanI ja A paMca parameSThI padamAM gaNatarI karAya che. AtmajJAnathI rahita puruSonI A padamAM gaNatarI nathI. zrImadjIe AtmasiddhimAM kahyuM che : AtmajJAna tyAM munipaNuM, te sAcA guru hoya; bAkI kuLaguru kalpanA, AtmArthI nahi joya." -zrImad rAjacaMdra AvA sAcA sapuruSonI navakAra maMtramAM gaNatarI karavAmAM Avela che. temanA zuddha svarUpanI guru AjJAe 'sahajAtmasvarUpa paramaguru" maMtrarUpe sadA bhajanA karavAmAM Ave to karmarUpI zatruo sarva bhAgI jAya ane AtmAnuM parama kalyANa thaI jAya ema che. kA. prabhunA caraNakamaLamAM mAruM mana sadA lIna raho zrI jinayuga padakamalameM, muja mana bhamara vasAya; kaba Uge vo dinakaru, zrImukha darisana pAya. 7 artha :- jeNe rAga dveSa ajJAnane jItI lIdhA che evA vItarAga jina puruSonA caraNakamaLamAM bhamarA jevuM A mAruM mana sadA vAsa karIne raho. tathA mArA bhAgyodayarUpa sUryano udaya kyAre thaze ke jyAre huM zrImukhe pratyakSa bhagavAnanA darzanane pAmIza. //zA prabhune praNAma karI svadoSanuM have varNana karuM praNamI padapaMkaja bhaNI, arigaMjana arihaMta; kathana karauM aba jIvako, kiMcit muja virataMta. 8 artha :- arigaMjana eTale karmarUpI zatruonA julamane nAza karanAra evA zrI arihaMta prabhunA caraNakamaLamAM praNAma karIne have mArA jIva dvArA thayela pAponuM kiMcit virataMta eTale vRttAMta, pApanA bhArathI halakA thavA mATe pazcAttApapUrvaka ApanI samakSa varNavuM chuM. 8. saMsAramAM anaMtakALathI bhaTakavAnuM kAraNa viSayakaSAya AraMbha viSaya kaSAyavaza, bhamiyo kALa anaMta; lakSacorAzI yonimeM, aba tAro bhagavaMta. 9 bRhad AlocanA artha :- he bhagavaMta! anaMtakALathI pAMca indriyanA viSayabhogone vaza thaI meM aneka prakAranA AraMbha eTale hiMsAnA kAmo karyA. bhogAdi padArtha meLavavA mATe lobhAdi kaSAyabhAvo karyo. tathA temAM vighnakartA pratye krodhAdi kaSAyabhAvone paNa sevyA. tenA phaLasvarUpa corAzI lAkha jIvayonimAM huM anaMta du:kha pAmyo. mATe he nAtha ! dayA karIne have mane A bhayaMkara saMsAra samudramAM DUbatAne tAro, pAra utAro. kemake ApanA sivAya A jagatamAM bIjo koI mane tAranAra niSkAraNa tAraka puruSa nathI. devaguru gharmanI AzAtanA e anaMta saMsAravRddhinuM kAraNa deva guru gharma sUtrameM, nava tattvAdika joya; adhikA ochA je kahyA, mithyA duSkRta moya. 10 artha:- sAcA deva koNa? to ke je kAma krodhAdi aDhAra dUSaNothI rahita hoya che. sAcA guru koNa? to ke jenI mithyAtvanI graMthI eTale gAMTha gaLI gaI che te sAcA nigraMtha guru. sAco gharma kayo? to ke vyavahArathI dayAmULa "ahiMsA paramo gharma' che, tathA nizcayathI joIe to vastuno svabhAva e ja potAno gharma che. e satudevagurugharmanuM varNana je zAstramAM karyuM hoya athavA sUtrarUpe jIva, ajIva, Azrava, saMvara, baMdha, mokSa ane nirjarA tathA pApa ane puNyanuM varNana jemAM karyuM hoya; athavA jIvAstikAya, ajIvAstikAya, gharmAstikAya, atharmo-stikAya, AkAzAstikAya ke kALa dravyanuM varNana jemAM karyuM hoya, athavA prathama pada AtmA che, te nitya che, te kartA bhoktA che, mokSa che ane mokSano upAya che e cha padanuM jemAM varNana karyuM hoya te zAstronI tathA evA koI paNa bhagavAnanA upadezela vacanonI mArAthI kaMIpaNa ajJAnavaza ochI vattI prarUpaNA thaI hoya to tenI huM kharA aMtaHkaraNathI mAphI cAhuM chuM. ApanI kRpAe te duSkRtyo eTale khoTA karelA kAmo mithyA thAo, evI Apa prabhu pratye mArI prArthanA che, kemake 'tattvArtha zraddhanam santharzanam' -mokSazAstra uparokta tatvonI zraddhA karavI e vyavahAra samakita che; je nizcaya samakitanuM kAraNa che, ane e tattvonI ochI vattI prarUpaNA karavI e
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ 21 bRhad AlocanA anaMtAnubaMdhI kaSAyanuM kAraNa che ke jethI jIvane anaMta saMsAranI vRddhi thAya che. e viSe paramakRpALudeva jaNAve che ke : "je kaSAya pariNAmathI anaMta saMsArano saMbaMgha thAya te kaSAya pariNAmane jinapravacanamAM 'anaMtAnubaMghI' saMjJA kahI che". zrImad rAjacaMdra (patrAMka 613) "satudeva, sadguru ane satharmano je prakAre droha thAya, avajJA thAya, tathA vimukhabhAva thAya, e Adi pravRttithI, temaja asadeva, asaguru tathA asatutharmano je prakAre Agraha thAya, te saMbaMdhI kRtakRtyatA mAnya thAya, e Adi pravRttithI pravartatAM "anaMtAnubaMdhI kaSAya" saMbhave che." (patrAMka 613) 10nA sauthI moTuM pApa mithyAtva mithyA moha ajJAnako, bhariyo roga athAga; vaidyarAja guru zaraNathI, auSagha jJAna virAga. 11 artha:- sauthI moTuM pApa mithyAtva che. tene ajJAna kaho, darzanamoha kaho ke viparIta mAnyatA kaho, eka ja che, dehAdimAM AtmabuddhirUpa viparIta mAnyatA athavA ajJAnano mithyA moharUpI roga, te anAdikALathI mArAmAM athAga eTale apAra bharelo che. te aMgRhita mithyAtvanA rogane haju sudhI huM kADhI zakyo nathI. te roganA sAcA sujANa vaidyarAja zrI sadaguru bhagavaMta che. te zrI gurunA zaraNamAM javAthI ja A rogane mULathI naSTa karI zakAya ema che. A roganuM vAstavika auSagha sadguru dvArA Apela sAcuM jJAna arthAt botha che ane te boghavaDe jIvanamAM sAco virAga arthAt vairAgyabhAva pragaTe che. e jJAna vairAgyavaDe mithyAtvarUpI mahAmohane je prathama dUra karaze te jIva AgaLa vadhIne rAgadveSarUpa cAritramohano paNa nAza karI kevaLajJAna pragaTAvaze. e ja muktino sAco upAya che. ll11aaaa bRhad AlocanA karelA pApono gADha pazcAttApa je meM jIva virALiyA, sevyAM pApa aDhAra; prabhu tamArI sAkharco, vAraMvAra dhikkAra. 12 artha - anaMtakALathI meM je je jIvonI virAdhanA karI che arthAt jemane meM duHkhI karyA che tathA aDhAra vApasthAnaka evA prANAtipAta eTale jIvonI hiMsA, mRSAvAda, adattAdAna eTale corI, maithuna, parigraha, krodha, mAna, mAyA, lobha, rAga, dveSa, kalaha eTale kaleza, abhyAkhyAna eTale achatAM ALa dIghAM, paizunya eTale paranI cugalIcADI karI, ratiarati eTale gamavA aNagamavApaNuM karyuM, paraMparivAda eTale bIjAnA avaguNa avarNavAda gAyA, mAyAmRSAvAda eTale mAyAkapaTathI jUThuM bolyo, mithyAdarzanazalya eTale vItarAgamArgamAM zaMkA, kAMkSA Adi viparIta prarUpaNA karI. evA pApa je meM sevyA che, te sarvane he prabhu! ApanI sAkSIe kharA manathI huM dhikkAruM chuM, teno tiraskAra karuM chuM. jethI pharIvAra e pApo mArAthI thavA na pAme. e mATe A bRhad AlocanAno pATha paNa ApanI samakSa bhAva zuddhi mATe Aje uccAruM chuM. /12aa mArA jevo koI aghama nathI burA burA sabako kahe, burA na dise koI; jo ghaTa zothe Apano, mosuM burA na koI. 13 artha :- A jIva duryodhana jevI draSTinA kAraNe sarvane kharAba kahe che; paNa yudhiSThira gharmarAjA jevI draSTi kare to A jagatamAM koInI burAI najare na paDe. jagatavAsI jIvomAM guNadoSa banne vidyamAna che, paNa jevI jIvanI draSTi hoya tevI tene sRSTi jaNAya che. baghAmAM guNa jAe to pote guNano bhaMDAra bane che ane nikhAlasatAthI potAnA doSa jAe to ene khyAla Ave ke mArA jevo jagatamAM koI doSI nathI. 'huM to doSa anaMtanuM, bhAjana chuM karuNALa.' "aghamAghama adhiko patita, sakaLa jagatamAM huMya; e nizcaya AvyA vinA, sAghana karaze zuM?" 13
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhad AlocanA huM to anaMta doSanuM bhAna chuM kahevAmAM Ave nahIM, avaguNa bharyA anaMta; likhavAmAM kyuM kara likhuM, jANo zrI bhagavaMta. 14 artha - he prabhu! mArAmAM anaMta doSo bharelA che. te mArAthI vANI dvArA kahI zakAya ema nathI. bhagavAnamAM anaMta guNo che. te ja mArAmAM doSarUpa thayelA che. vANI dvArA paNa je doSo varNavI na zakAya te lakhavAmAM kevI rIte AvI zake. chatAM he bhagavAna! Apa te mArA sarva doSone kevaLajJAnavaDe jANo ja cho. 14 rAgadveSa ajJAna nAza pAmo evI prabhu pratye prArthanA karuNAnithi kRpA karI, karma kaThina mujha cheda; mithyA moha ajJAnako, karajo graMthi bheda. 15 artha:- he karuNAnidhi eTale dayAnA bhaMDAra evA prabhu! Apa mArA para kRpA karI kaThora evA dravyakarma, bhAvakarmane chedavA mATe, mane samyakSuddhi Apo. te sarva karmanuM mULa kAraNa evI mithyAtva moharUpa ajJAnanI graMthi che. prathama tene chedavA mATe ane AtmajJAna pragaTAvavA arthe mArA mithyAtvamohanIya karmano ane anaMtAnubaMdhI krotha mAna mAyA lobharUpe cAritramohanIya karmano upazama, kSayopazama ke kSaya thAya evo puruSArtha jagADo. kemake "rAga, dveSa, ajJAna e, mukhya karmanI graMtha; thAya nivRtti jehathI, te ja mokSano paMtha." zrImad rAjacaMdra AtmajJAna vagara sarva karmano kSaya karI zakAya nahIM mATe sauthI prathama jIvane prayojanabhUta kArya e ja che. I/15 patita pAvana nAthajI mAro karo uddhAra patita uddhArana nAthajI, apano biruda vicAra; bhUlacUka saba mAharI, khamIe vAraMvAra, 16 artha:- A jagatamAM karmavazAt anAdikALathI patita thayelA mArA jevA pAmara jIvono uddhAra karavAne samartha evA he mArA nAthajI! ApanuM 24 bRhad AlocanA taraNatAraNa evuM biruda che. to te birudano vicAra karIne paNa amane tAro. amArA dvArA thayelI sarva bhUlacUkane ame vAraMvAra khamAvIe chIe, vAraMvAra ApanI samakSa tenI mAphI mAgIe chIe. II16aaaa zraddhA, zIla, saMtoSa guNonI mAgaNI mApha karo saba mAharA, Aja talakanA doSa; dInadayALu do muje, zraddhA zIla saMtoSa. 17 artha - Aja dina sudhI je kaMIpaNa mArAthI jANye ajANye doSo sevAyA hoya, te sarvane he bhagavaMta! Apa mApha karo ane dIna upara dayA karanAra evA dInadayALu prabhu! mane have sAcI zraddhA, zIla eTale sadAcArarUpa saMkhyakracAritra ane AtmAmAM ja parama saMtoSabhAva Apo. ApanA botha vaDe mane sAcI zraddhA pragaTe ane te jIvanamAM UtarI mAruM AcaraNa samyak bane ema icchuM chuM. tenA phaLasvarUpe huM AtmAnA sukhamAM ja parama saMtoSabhAva pAmI sarva kALane mATe vibhAva pariNAmathI chUTI jAuM, ane zAzvatuM muktidhAmane pAmuM e ja mArI Apa prabhu pratye sAcA hRdayanI prArthanA che. 17 AtmaniMdA karI Atmazuddhi karavAnI bhAvanA AtamaniMdA zuddha bhanI, gunavaMta vaMdana bhAva; rAgadveSa patalA karI, sabaseM khImata khImAva. 18 artha :- mArA AtmAe je pUrve doSo karyA che tene smaraNamAM laI, tenI niMdA karI he prabhu! Apa samakSa te sarva doSone zuddha rIte bhaNI arthAt badhuM spaSTa kahI dauM chuM. tathA guNavaMta puruSone bhAvathI vaMdana karI, anAdinA zatru evA rAgadveSanA bhAvone pAtaLA karI arthAt ghaTADIne sarvane khImata eTale kSamI ane khImAva arthAt kSamAvuM chuM; jethI mArA AtmAnI zuddhi thAya. ll18aaaa gurudevanI kRpAe pUrva pApathI chUTuM ane navA na bAMghu chUTuM pichalAM pApase, navAM na bAMdhu koI; zrI gurudeva prasAdaseM, saphala manoratha hoI. 19
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ 25 bRhad AlocanA artha - pUrve karelAM pAponI niMdA karI, pazcAttApa karIne athavA je je pAponA phaLa zAtA azAtArUpe udayamAM Ave tene samatAbhAve bhogavI laI tethI chUTI jAuM; paNa te te karmanA udaya nimitte pharI rAgadveSa karI navA karma bAMdhuM nahIM. evI he zrI gurudeva! mane zakti Apo. ApanA evA prasAdathI arthAt kRpAthI mArA uparokta manoratha eTale mananA bhAvo jarUra saphaLa thaze, evI mane pUrNa khAtrI che. 19 parigrahanI mamatA tajI samAdhimaraNa sAthuM parigraha mamatA tajI karI, paMca mahAvrata dhAra; aMta samaya AlocanA, keruM saMthAro sAra. 20 artha :- 'pari' eTale cAre bAjuthI "graha' eTale pakaDI lIdho che jeNe mane evA parigraha pratyenI Asakti, mUrchA ke mamatAbhAvano have tyAga karI, ahiMsA, satya, acorya, brahmacarya tathA parigraha tyAgarUpa paMca mahAvratane ghAraNa karuM, tathA maraNanA aMta samaye sarva pAponI AlocanA karIne saMthAro karuM. saMthAro eTale sarva ghanakuTuMbAdi sagAM saMbaMdhI pratyeno mohamamatvabhAva tyAgI, dehAdhyAsa choDI krame krame AhArano paNa tyAga karI A nazvara dehano samAdhibhAva sahita zAMtabhAvathI tyAga karuM. aMta samaye rogAdinA kAraNe zarIra Take ema lAgatuM na hoya tathA jJAnI puruSano yoga hoya to tene pUchI AjJA laIne ja A saMthAro arthAt saMllekhanAmaraNa kartavya che. uparokta traNa manoratha manuSyajIvananA sArarUpa che. /20mAM tIna manoratha dhyAve te zivasukha pAve tIna manoratha e kahyA, jo dhyAve nita manna; zakti sAra varte sahI, pAve zivasukha ghana. 21 artha - uparanI gAthAmAM (1) parigraha pratyenI mamatAno tyAga. (2) paMca-mahAvratanuM ghAraNa tathA (3) jIvananA aMta samaye pAponI AlocanA karI saMthArA sAthe samAdhipUrvaka dehatyAga karavo, e traNa manoratha kahyA; tene je bhavyAtmA sAcA manathI nita eTale hamezAM dhyAve 26 bRhad AlocanA arthAt ciMtavana kare, vicAre tathA potAnI zakti anusAra avazya moha ghaTADI vratonuM pAlana karavAno abhyAsa kare, te jIva aMta samaye samAdhimaraNa sAthI kALAMtare mokSasukhane pAme che. AvA bhavyAtmAnuM jIvana ghanya gaNavA yogya che. 21 sAcA deva, guru, gharma ane zAstranuM svarUpa samajavuM arihA deva, nigraMtha guru, saMvara nirjara gharma; Agama zrI kevalI kathita, ehi jena mata marma. 22 artha :- have jainamata pramANe prathama rahasya nIce pramANe jANavA yogya che: ari eTale zatru, AtmAnA guNone ghAte evA sarva ghAtIyA karmone jeNe haNI nAkhyA che evA aDhAra dUSaNa rahita vItarAga devane ja sAcA deva mAnavA yogya che. je arihaMtanA nAme oLakhAya che. tathA rAgadveSa ajJAnarUpa mohanI graMthI eTale gAMTha jenI gaLI jaI AtmajJAnane pAmyA che evA nigraMtha guru ja sAcA guru gaNavA yogya che. temaja je gharmanA pAlanavaDe udaya AvelA karmone samabhAve bhogavI navA karmabaMdhane rokavArUpa saMvara thAya tathA udayamAM AvelA karmo akAma nirjarArUpe phaLa ApI kharI jAya tene nirjarA tattva kahevAmAM Ave che. temAM sakAma nirjarA te navIna karmabaMdhanano hetu thatI nathI. te jJAna dhyAnavaDe saghAya che. te ja sAcI nirjarA che ane te ja muktino sAco upAya che. - have sAcA zAstro kone kahevA? to ke jeNe kevaLajJAnavaDe jagatanuM sarva svarUpa joIne yathAtathya nirUpaNa karyuM evA kevaLI tIrthakara bhagavaMta dvArA upadiSTa bova ja kharA Agama zAstro che, bhagavaMta tIrthakaroe je upadeza Apyo tene gaNaghara puruSoe jhIlI laI tenI dvAdazAMgIrUpe racanA karI. te ja Agama nAme jagatamAM prasiddha che. uparokta pramANe deva, guru, gharma ane zAstranuM svarUpa samajavuM e ja jaina gharmano marma che arthAt sarva duHkhathI mukta thavA rUpa mokSa prApta karavAnuM e ja rahasya che. 22aaaa
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhad AlocanA viSaya-kaSAya tajI zuddha samakita pAmavAthI mukti AraMbha viSayakaSAya taja, zuddha samakita vrata dhAra; jina AjJA paramAna kara, nizcaya khevo pAra. 23 artha :- zrI guru taravAnA kAmIne kahe che ke hiMsAnI pravRttirUpa AraMbhane tathA pAMca indriyonA viSayomAM thatA rAgabhAvane temaja krodha mAna mAyA lobharUpa kaSAyabhAvone have tajI daI, bhagavAne kahelA jIvAdi tattvone zraddhAna karI, vyavahAra samakita pAmo, pachI AtmaanubhavarUpa zuddha samakitane meLavo. zuddha samakita pAmyA pachI zrAvaka ke muninA vratone aMgIkAra karo. ema je bhavyAtmA jina evA vItarAga puruSonI AjJAne pramANabhUta mAnI ArAghaze te nizcayathI eTale nakkI saMsArasamudrathI khevo eTale turaMta pAra Utaraze. emAM zaMkAne koI sthAna nathI. manuSyabhavanI amUlya kSaNono pUrepUro upayoga karavo kSaNa nikamo rahano nahIM; karano Atama kAma; bhaNano guNano zIkhano, 2mano jJAnArAma. 24 artha :- bhagavAnano upadeza che ke eka kSaNa mAtra paNa nakAmuM besI rahevuM nahIM. kAraNa 'navaro beTho nakhkhoda vALe.' to zuM karavuM? to ke AtmAnA hitanuM kAma karavuM. mokSamALA vagere uttama graMthone bhaNavA eTale sthiratApUrvaka vAMcavA, gaNavA eTale tenA upara ciMtana karI jIvanamAM utAravA tathA zIkhavuM eTale Atmasiddhi vagere navIna graMthonA bhAvane zIkhavAno prayatna karI sadA nirdoSa jJAnAnaMdamAM rahevuM; paNa samaya nakAmo kadI javA devo nahIM. manane bhakti, svAdhyAya vaDe ciMtana, mananamAM rokI avazya Atmahita karavuM. l/24 sahajAtmasvarUpane pAmelA paMca parameSThI sadA pUjanIya arihA siddha saba sAthujI, jinAjJA tharmasAra; maMgalika uttama sadA, nizcaya zaraNAM cAra. 25 artha :- jeNe cAreya ghAtIyA karmone haNI nAkhyA evA arihaMta 28 bRhad AlocanA bhagavAna tathA jeNe sarva siddhine meLavI lIdhI evA siddha bhagavAna e sarvajJa puruSo gaNAya che. tathA AtmajJAnane pAmelA evA AcArya, upAdhyAya ane sAdhu bhagavaMta e nigraMthanI koTImAM Ave che. e pAMce maLIne paMca parameSThI athavA paramaguru nAmathI paNa oLakhAya che. e pAMceya paramaguruo AtmAnA zuddha sahajAtmasvarUpane pAmelA puruSo che. nizcayanaye ApaNA AtmAnuM paNa e ja svarUpa che. mATe sadguru AjJAe 'sahajAtmasvarUpa paramaguru' maMtranuM nizadina dhyAna gharavuM e ja AtmAne uttama mAMgalika eTale kalyANarUpa che. gharma ArAghanA arthe rAgadveSa ane ajJAna jenA jitAI gayA che evA jina vItarAganI AjJA upAsavI e ja jagatamAM sArabhUta tattva gaNavA yogya che. temaja arihaMta bhagavAna, siddha bhagavAna, sarva sAdhu bhagavAna tathA kevaLI prarUpita dayAmULa gharma e jIvane nizcayathI eTale nakkI zaraNarUpa che, te ja sadA uttama che. tathA te ja sadA jIvanuM maMgalika eTale kalyANa karanAra che. e sivAya jagatamAM jIvane janma, jarA, maraNathI ke trividha tApathI bacAvanAra koI padArtha upalabdha nathI. //rapAI sahajAtmasvarUpanuM smaraNa prati samaye kartavya ghaDI ghaDI pala pala sadA, prabhu smaraNako cAva; narabhava salo, jo kare, dAna zIla tapa bhAva. 26 artha :- je puNyazALI bhavyAtmA ghaDI ghaDI eTale pratyeka samaye athavA pratyeka paLe hamezAM prabhue Apela 'sahajAtmasvarUpa paramaguru" maMtranuM guruAjJAe cAva eTale utsAhapUrvaka smaraNa karaze temaja ghanAdi vaDe dAnagharma Acaraze, sAta vyasana Adino tyAga karI uttama sadAcArarUpa zIlane pALaze, tathA icchAonA nirogharUpa tapane sevaze temaja sanmuruSanA vacanone vAMcI uttama bhAvomAM manane ramAvaze, teno A narabhava eTale manuSyajanma jarUra saphaLatAne pAmaze. //rakA.
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 bRhad AlocanA (dohA) karmamelane kADhI potAnuM siddhasvarUpe pragaTa karavuM siddho jeso jIva che, jIva soI siddha hoya; karma melakA aMtarA, bUjhe viralA koya. 1 artha :- mULasvarUpe jotAM sarva jIvonuM svarUpa ATheya karma maLathI rahita siddha bhagavAna jevuM ja che. paramakRpALudeve AtmasiddhimAM jaNAvyuM che ke - "sarva jIva che siddha sama, je samaje te thAya; saddaguru AjJA jinadazA, nimitta kAraNa mAMya." zrImad rAjacaMdra paNa te svarUpane sadguru dvArA je samaje teja potAnI siddha avasthAne pAme che. te siddha avasthA pragaTa nahIM thavA devAmAM karmarUpI melanuM aMtara che. te ATha karmarUpI melanA aMtarane toDanAra koI zUravIra vIralA puruSa che ke je potAnA sarvakarmane haNI nAkhI anaMta Atmariddhine pAme che. [1] karma jaDarUpa AtmA caitanyasvarUpa "karma pudgala rUpa che, jIvarUpa hai jJAna; do milakara bahu rUpa che, vichaDyAM pada niravAna." 2 artha :- karma pudgala svarUpe che arthAt kArmaNavargaNAovaDe karma banela hovAthI te jaDa svarUpa che. tathA jIvanuM svarUpa jJAna che. jJAna e AtmAno asAghAraNa guNa che. jJAnavaDe ja AtmA oLakhAya che. jJAnacetanA, darzana-cetanA vaDe ja AtmA caitanya svarUpa che, jaDa svarUpa nathI. AtmA sAthe karma paramANuono saMyoga thayelo hovAthI jIvane aneka rUpa cAra gatimAM ghAraNa karavA paDe che. samyaka puruSArtha vaDe AtmA karmothI vichaDyo arthAtu chUTo thayo ke te potAnA nirvANa eTale mokSapadane pAme che. rA. bRhad AlocanA jJAna, vairAgyanA baLe jIva ane karamane judA karo "jIva karama bhinna bhinna karo, manuSa janamakuM pAya; AtmajJAna vairAgyameM, ghIraja dhyAna jagAya." 3 artha :- have daza draSTAMte durlabha athavA devane paNa durlabha evA manuSyabhavane pAmI potAnA AtmAne duHkhadAyI evI kArmaNavargaNAothI judo pADo ke jethI AtmA potAnA akhaMDa AnaMdane anubhavI zake. teno upAya mAtra AtmajJAna che. te AtmajJAna saMsAra pratye vairAgyabhAva lAvavAthI tathA ghIraja rAkhI ekAgratApUrvaka AtmaciMtana karavAthI prApta thAya che. "jIva judA pudgala judA, yahI tattva kA sAra; anya sabhI vyAkhyAna bhI, yAhIkA vistAra." ||3|| dravya, kSetra, kALa, bhAvathI jIvadravyanI oLakhANa karo dravya thakI jIva eka hai, kSetra asaMkhya pramAna; kALa thakI rahe sarvadA, bhAve darzana jJAna. 4 artha:- jagatamAM rahela pratyeka vastunA dravya, kSetra, kALa, bhAva hoya che. tethI tenuM jagatamAM astitva manAya che. tema jIvadravyane nizcayanayanI apekSAthI jotAM te eka svataMtra dravya che; arthAtu bIjA jIva ke ajIva koI dravya sAthe te ekameka thayela nathI. kSetra apekSAe jotAM AtmAnuM kSetra potAnA ja asaMkhyAtu pradeza che. je vartamAnamAM zarIrAkAre rahela che. te sivAya AtmAnuM bIjo koI kSetra nathI. te pradezo saMkoca vikAsa pAmI zake che. hAthInA zarIramAM vistAra pAmIne ane kIDI vagerenA zarIramAM saMkocAIne te pradezo rahelA che. have kALanI apekSAe jotAM jIvanuM astitva sarvakALamAM che. kemake jIvadravya anutpanna hovAthI avinAzI che tethI koI kALamAM te jIvano nAza nathI te sadA ajara amara che. have bhAva eTale guNanI apekSAe jotAM, AtmAmAM anaMtaguNa che. temAM mukhya jJAnaguNa che. jJAnaguNa te darzanaguNathI yukta che. darzanaguNamAM
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhad AlocanA 31 prathama padArthanuM darzana mAtra thAya che. pachI jJAna guNavaDe te padArthanuM vAstavika svarUpa samajAya che. tene jJAnacetanA ane darzanacetanA paNa kahe che. AtmAno mukhya jJAnaguNa che. ema kahetAM temAM darzanaguNa samAyelo che, kemake darzana vinA jJAna hotuM nathI. ema dravya, kSetra, kALa, bhAvavaDe AtmadravyanI oLakhANa karIne AtmAnI zraddhA karo. te pote ja che. mATe tene jANI, zraddhI, anubhavIne saMsAranA janma, jarA, maraNathI sarvakALane mATe AtmAne mukta karo. e viSe 'zrImad rAjacaMdra' graMthamAM hAthanoMdha pR.794 upara jaNAvyuM che ke H chuM. AtmasAdhana "dravya- huM eka chuM, asaMga chuM, sarva parabhAvathI mukta chuM. kSetra- asaMkhyAta nijaavagAhanA pramANa chuM. kALa-- ajara, amara, zAzvata chuM. svaparyAya pariNAmI samayAtmaka bhAva-- zuddha caitanyamAtra nirvikalpa draSTA chuM." // 4 // deha devalamAM raheLa AtmArUpa bhagavAnane oLakho garbhita pudgalapiMDameM, alakha amUrati deva; phire sahaja bhavacakrameM, yaha anAdikI Teva. 5 artha :- pudgala paramANuonA banelA A piMDa eTale zarIramAM A jIva garbhitapaNe arthAt saheje khyAlamAM na Ave tema rahela che. kemake te amUrtika arthAt arUpI dravya che. carmacakSuvaDe te dRSTigocara thAya tema nathI. tethI tene alakha eTale saheje lakSamAM na Ave tema kahyo. temaja deva eTale nizcayanaye jotAM te ja AtmA bhagavAna svarUpa che. paNa karmane AdhIna te navA deha dhAraNa karI, pharI parapadArthamAM rAgadveSanA bhAvo karIne A caturgatirUpa saMsAracakramAM pharyA kare che. evI A Teva anAdikALathI paDI gayelI hovAthI bhavabhramaNa tene sahaja thaI gayuM che. pA 3ra bRhad AlocanA mamatAbhAvathI karma sAthe baMghAela AtmA phUla attara, ghI dUdhameM, tilameM taila chipAya; yuM cetana jaDa karama saMga, baMghyo mamatA pAya. 6 artha :- jema phUlamAM attara, dUdhamAM ghI tathA talamAM tela chUpAyela che tema caitanya lakSaNe yukta evo AtmA jaDa evA karmanI sAthe eka kSetrAvagAha saMbaMdhe baMdhAyela che. tenuM kAraNa jIvano 525dArtha pratyeno ahaMbhAva, mamatvabhAva che. "mamatAthI vaMdhAya che, nirmama nIva mu Aya; yA te gA prayatnasa, nirmama varo upAya.'' -iTopadeza satpuruSanA boghanA AdhAre AtmabhAvano puruSArtha karIne ahaMbhAva mamatvabhAva ghaTADI potAnI sAthe baMdhAyela kAryaNavargaNAone jIva kheravI zake che. IIII parane potAnuM mAnavAthI pratidina karmamAM vRddhi jo jo pudgalakI dazA, te nija mAne haMsa; yA hI bharama vibhAvaneM, baDhe karamako vaMza. 7 artha :-- A saMsAramAM je kaMI paNa dRSTigocara thAya che te sarva pud gala paramANunI dazA che, arthAt tenA paryAya che. te sarva pudgala paramANuonA ja skaMdha che. deha paNa pudgala paramANuono banela che. te dehane A haMsa eTale jIva potAno mAne che. e ja teno bhrama che. tene vibhAva kahevAmAM Ave che. ema jIva potAnA svabhAvane bhUlI jaI deha kuTuMbAdimAM ahaMbhAva mamatvabhAva karavAthI karmano vaMza arthAt karmanI paraMparA dina pratidina vadhArato jAya che; paNa tenuM tene bhAna nathI. II|| anaMta zaktimAna evo AtmA, mohane AdhIna ratana baMthyo gaThaDI viSe, sUrya chipyo ghanamAMhi; siMha piMjarAmeM diyo, jora cale kachu nAMhi. 8 artha :- prakAzamAna ratna hovA chatAM jo te gaThaDI eTale kapaDAnI
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhad AlocanA 33 gAMsaDImAM baMdhAyela hoya to te prakAza bahAra AvI zakato nathI. jAjvalyamAna sUrya hovA chatAM ghora vAdaLonI ghaTAomAM chUpAI javAthI saMpUrNa prakAza ApI zakato nathI. temaja pracaMDa zaktino ghArI siMha pAMjarAmAM pUrAyelo hoya to tenuM kaMI jora cAlI zakatuM nathI; tema potAno AtmA anaMtajJAna, darzana, sukhavIryano svAmI hovA chatAM mohane AdhIna thaI javAthI tenuM paNa kAMI jora cAlatuM nathI, ane navA karma bAMdhI cAragatirUpa saMsAramAM ja rajhaLyA kare che. IITA karmavazAt ajJAnI jIvanuM cittabhrama jevuM vartana nyuM baMdara madirA piyA, vichu DaMkita gAta; bhUta lagyo kautuka kare, kamakA utpAta. 9 artha :- vAMdaro jAte caMcaLa hoya che ane vaLI tene dArU pAvAmAM Ave to vizeSa caMcaLa thAya che. tathA vIMchI DaMkha mAravAthI mANasanA gAta eTale gAtra DhIlA paDI jAya che, temaja koIne bhUta vaLagyo hoya to te vizeSa kautuka karavA lAge che. tema karmavazAtu ajJAnI jIva aneka prakAranA mohamAM paDI, cittabhrama thayelAnI jema varyA kare che ane nahIM karavAyogya evuM vartana karI anaMta saMsAra vaghAre che. Io. karmamaLa nAza pAmavAthI jIva siddhasvarUpa karma saMga jIva mUDha che, pAve nAnA rUpa; karma rUpa malake Tale, cetana siddha sarUpa. 10 artha :- anAdikALathI karmanA saMge jIva mUDha banela che. karmanA udayamAM rAgadveSa karI cAre gatiomAM aneka prakAranA rUpa dhAraNa kare che. paNa sadgurunA boghe vastunA svarUpane jANI samyagdarzana pragaTAvIne jyAre anaMtAnubaMdhI kaSAya sAthe mithyAtvarUpI karmamaLane jIva TALe che tyAre AgaLa vaghI kevaLajJAna prApta karI AtmAnA svAbhAvika siddha svarUpane te pAmI jAya che. ll1LA bRhad AlocanA tapa saMyamavaDe AtmAnI jJAnajyotimAM vRddhi zuddha cetana ujjavala darava, rahyo karmamala chAya; tapa saMyamaseM ghovatAM, jJAnajyoti baDha jAya. 11 artha :- nizcayanayathI jotAM potAno AtmA sphaTikaratnanI jema zuddha caitanyamaya ujvala dravya che. paNa anAdikALathI te karmarUpI maLathI DhaMkAyelo che. te karmamaLane, icchAonA nirogha karavArUpa tapathI ke indriya saMyama ane prANI saMyama vaDe ghovAthI AtmAnI jJAnamaya jyoti vRddhi pAme che. |11|| samyajJAnadarzanacAritra ane tapa vaDe karmonI baLavAna nirjarA jJAna thakI jAne sakala, darzana zraddhA rU5; cAritrathI Avata ke, tapasyA kSapana sarUpa. 12 artha :- jJAna eTale jANavuM. jJAna e AtmAno mukhya guNa che. tenA pAMca bheda che. mati, zruta, avadhi, mana:paryava ane kevaLajJAna. jJAnanI nirmaLatA thatAM TheTha kevaLajJAna sudhI pahoMcI jagatanA sarva padAthone jIva jANI zake che. darzana eTale zraddhA. zraddhA paNa AtmAno guNa che. te sarva jIvomAM hoya che. paNa te zraddhA mithyAdarzanarUpe pariNamelI che. sadagurunA boghe tene sabhyazraddhAnarUpe pariNAvI AtmAnuM hita karI zakAya che. cAritra eTale samyavartana. te be prakAre che. vyavahAra cAritra ane nizcaya cAritra. zrAvakanA bAra vrato ke muninA pAMca mahAvrato tathA pAMca samiti ane traNa guti vagerenuM pAlana karavuM te vyavahAra cAritra che. tathA AtmAmAM ramaNatA karavI te nizcaya cAritra che. samyakSyAritranA pAlanavaDe AvatAM karmo rokI zakAya che. te saMvara kahevAya che. tathA tapasyA te AtmAnI pAse rahevA mATe kSapana eTale karmonI nirjarA svarUpa che. te tapaH-upavAsa, uNodarI, vRttisaMkSepa eTale khAvApIvAmAM jatI vRttine rokavI, rasaparityAga eTale ghI, dUdha Adi rasano tyAga, kAyakleza eTale sahanazIlatA vadhAravA kAyAne kaSTa
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhad AlocanA ApavuM, ane saMlInatA eTale aMgaupAMganI kuceSTAne rokavI te tapanA cha bAhya bheda che. tathA prAyazcitta, vinaya, vaiyAvRtya eTale sevA karavI, svAdhyAya, dhyAna eTale Arta, raudra dhyAna choDI gharmadhyAna ke zukala dhyAnamAM rahevuM, ane kAyotsarga eTale kAyAnI mamatAno tyAga karavo e cha atyaMtara tapanA bheda che. e tapa karmonI nirjarA karavA mATe che. icchAono virodha karavAthI e tapa samyaka gaNAya che. upara pramANe samyakajJAna, darzana, cAritra ane tapanI ArAghanA karIne jIva sarva kamone bALI mokSa pada prApta karI zake che. (12aa. karmamaLathI rahita Atmajyoti kevaLajJAna pAme karmarUpa malake zu, cetana cAMdI rUpa; nirmaLa jyoti pragaTa bhayA, kevaLajJAna anUpa. 13 artha - karmarUpI mela AtmA uparathI dUra thaye zuddha evuM caitanya dravya je cAMdI jevuM svaccha che te pragaTa thAya che. AtmAnI nirmaLa jyoti samyakadarzanarUpe pragaTI, AgaLa vadhIne te anupama kevaLajJAnane pAme che. I13nA yathArtha upAya maLavAthI Atmazaddhi avazya thAya mUsI pAvaka sohagI, phukAM tano upAya; rAmacaraNa cAru milyA, mela kanakako jAya. 14 artha :- mUsI eTale sonuM gALavAnI kulaDI, pAvaka eTale agni tathA sohagI eTale TaMkaNakhAra tathA agnine phUMkavAnI ghamaNa e cAra upAya jo maLI jAya to zrI rAmacaraNa kavi kahe che ke kanaka eTale sonAmAM rahelo mela jarUra nAza karI zakAya che. tema AtmAmAM rahela anAdinI malinatAne dUra karavA mATe samyak darzana, jJAna, cAritra ane tapa e cAreya upAya yathAyogya che. e upAyo AdarIne AtmAne so TacanA sonA jevo zuddha karavA yogya che ke jethI malinatAno aMza paNa rahe nahIM. tethI AtmA upara UThIne mokSasthAnane pAmI sarvakALane mATe sukhamAM virAjamAna thAya. 14o. bRhad AlocanA karmarUpa vAdaLA dUra thaye AtmAnI jJAnajyota pragaTe karmarUpa bAdala miTe, pragaTe cetana caMda; jJAnarUpa guna cAMdanI, nirmala jyoti amaMda. 15 artha :- karmarUpI vAdaLA jo khasI jAya to caMdramA jevo AtmA pragaTa thAya. tathA AtmAnI jJAnaguNarUpa cAMdanI je mULasvarUpe sadA nirmaLa tathA amaMda eTale sadA jyoti svarUpa che, te sarvakALane mATe prakAzita thAya. AtmA nizcayanaye jotAM anaMtajJAna ane anaMtadarzanAdi guNono svAmI che. te guNo karmarUpI vAdaLAone laIne DhaMkAyela che. te vAdaLA dUra thaye AtmAnI kevaLajJAnarUpa nirmaLa jyoti traNeya lokane prakAzavA samartha che. tethI A karmarUpI vAdaLAne dUra karavA mATe prathama AtmajJAna pragaTAvavAno jJAnI puruSono ApaNane upadeza che. I/15nA sarva duHkhanuM ke saMsAranuM mULa rAgadveSa rAgadveSa do bIjameM, karmabaMghakI vyAgha; AtmajJAna vairAgyase, pAve mukti samAtha. 16 artha :- sarva kamanuM mULa rAgadveSa che. parapadArtho pratye rAgadveSa karavArUpa bIjathI ja badhA karmabaMghanI vyAdhi UbhI thAya che. te karmarUpI rogane nAza karavAno upAya AtmajJAna ane vairAgya che. A be kAraNone meLavavAthI jIva AtmasamAdhirUpa muktine pAmI sarvakALane mATe anaMtasukhane pAme che. rAgadveSa e bhAvakarma che. tethI jJAnAvaraNIyAdi dravyakarmano baMdha thAya che. te dravyakarmanuM phaLa no karmarUpe zarIrAdi ghAraNa karavA paDe che. tethI sarvakarmanuM mULa evA rAgadveSano ja abhAva karavA bhagavaMtano ApaNane upadeza che. te rAgadveSano abhAva bhautika padArtha pratye vairAgyabhAva AvavAthI tathA AtmA saMbaMdhInuM jJAna meLavavAthI saMbhave che. jIvane AtmajJAna prApta thaye jJAna dhyAnamAM pravRtti, AgaLa vaghIne muktine meLavI le che.
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhad AlocanA "jahAM rAga ane vaLI dveSa, tahAM sarvadA mAno kleza; udAsInatAno jyAM vAsa, sakaLa duHkhano che tyAM nAza." 37 zrImad rAjacaMdra ||16|| amUlya avasara jAya che, zIghra Atmahita karI lo avasara vItyo jAta hai, apane vaza kucha hota; puNya chatAM puNya hota hai, dIpaka dIpakajyota. 17 artha :-- ghaNA bhavanA puNyanA saMcayavaDe Avo amUlya avasara prApta thayo che. sadguruno yoga tathA AtmArthane anukULa sAmagrI paNa prApta thaI che. chatAM avasara hAthamAMthI vahyo na jAya tyAM sudhImAM mArA AtmAnuM hita sadgurunI AjJAe vartIne karI lauM. kemake puNya hoya tyAM sudhI navuM puNya upArjana karI zakAya che. jemake dIpakanI jyotamAM bIjA dIvAnI dIveTa aDADavAthI tenI paNa jyota pragaTAvI zakAya che tema. 'kSaNa kSaNa jatAM anaMtakALa vyatIta thayo chatAM siddhi thaI nahIM.' -zrImad rAjacaMdra (puSpamALA-4) have evuM thavA na pAme tenA mATe jJAnIpuruSo ApaNane Ama cetAve che. / / 17 / sabhyajJAna vRddhithI sarva duHkhano saMpUrNa nAza kalpavRkSa, ciMtAmaNi, ina bhavameM sukhakAra; jJAnavRddhi inase athika, bhavaduHkha bhaMjanahAra. 18 artha :- devalokamAM ke bhogabhUmimAM evA kalpavRkSo hoya che ke je tevA puNyavaMtane bhautika icchita padArthonI pUrti kare che. tema ciMtAmaNiratna paNa eka evo padArtha che ke jenA AgaLa vidhipUrvaka ciMtavana karavAthI te paNa icchita padArthone Ape che. paNa te padArthono upabhoga te bhava pUrato ja che. eka A bhavamAM ja te indriyasukhanA ApanAra thAya che. te indriyasukha paNa para padArthane AdhIna hovAthI ke potAnI zarIranI svasthatAne AdhIna hovAthI parAdhIna, kSaNika, viSama tathA rAgadveSanA karAvanAra hoI aMte duHkhanuM ja kAraNa thaI paDe che, tethI 38 bRhad AlocanA te icchavA yogya nathI. jyAre vairAgya upazama vaDe AtmajJAna vRddhi pAmI aMte kevaLajJAna pragaTAve che tyAre AtmA sarvakALane mATe anaMta avyAbAdha sukhano bhoktA thAya che. tathA sarve saMsAranA duHkhono aMta ANI siddha bhagavAna bane che. mATe te ja icchavA yogya che. / / 18 / / kevaLI bhagavaMte joyuM tema ja thaze, mATe ArtadhyAnane mUka rAImAtra ghaTavadha nahIM, dekhyAM kevaLajJAna; yaha nizcaya kara jAnake, tyajIe pa2thama dhyAna. 19 artha : kevaLI bhagavaMto, kevaLajJAnavaDe jagatamAM rahela sarva padArthonuM bhUta, bhaviSya ane vartamAnamAM kevuM pariNamana thaI rahyuM che te sarva joI rahyAM che. temAM rAInA dANA mAtra paNa ghaTavadha thavAnI nathI. evo nizcayabhAva hRdayamAM ANIne he bhavyo! tame dhyAnano prathama bheda ArtadhyAna che teno tyAga karo. ArtadhyAna eTale duHkhIta pariNAma, klezita pariNAma. A dhyAna prAyeH tiryaMcagati ke azAtAvedanIyanuM kAraNa thAya che. A ArtadhyAnanA kula cAra bheda che. (1) iSTa viyoga eTale gamatI vastuono viyoga thaI javo. strI, putra, dhanAdino viyoga thaI javo vagere. (2) aniSTa saMyoga eTale je game nahIM evI vastuono meLApa thavo. (3) vedanA ArtadhyAna eTale zarIramAM vedanA Avye duHkhita pariNAma thavA te ane (4) nidAna ArtadhyAna eTale bhaviSyamAM bhogonI vastu meLavavAnI tIvra icchA. jemake cakravartI, vAsudeva, prativAsudevanI padavI meLavavAnI icchA. e cAreya prakAranA ArtadhyAna tyAgavA yogya che. kAraNa ke- "nahIM banavAnuM nahIM bane, banavuM vyartha na thAya; kAM e auSagha na pIjie, jethI ciMtA jAya.'' ema mAnI pUrve bAMdhelA karmanA udaya samaye harSazokamAM ke rAgadveSamAM nahIM paDatA samabhAvano abhyAsa karavAno jJAnIpuruSono upadeza che ke jethI jIva A bhavamAM zAMti pAme ane parabhavamAM paNa uccagatine sAthe. ||19||
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhad AlocanA raudradhyAnane mUkI dharmadhyAna ane zukladhyAnane dhyAvo dUjA kucha bhI na ciMtIe, karmabaMdha bahu doSa; trIjA cothA dhyAyake, karIe mana saMtoSa. 20 artha :- dhyAnano bIjo prakAra te raudradhyAna che. pApa karIne rAjI thavuM te raudradhyAna che. te pAparUpa che. te bilakula ciMtana karavA yogya nathI. tenAthI ghaNA doSo utpanna thaI jIvane bhAre karmano baMdha thAya che. A raudradhyAna moTAbhAge jIvane narakagatimAM laI jAya che. tenA cAra bheda che. mokSamALA vivecananA AdhAre nIce pramANe cheH-- (1) hiMsAnaMdI, (2) mRSAnaMdI (3) cauryAnaMdI ane (4) parigrahAnaMdI, arthAt hiMsA karIne, jUTha bolIne, corI karIne ke parigraha bhego karIne rAjI thavuM te. AnA traNa bheda samajAya che paNa parigraha bhego karIne rAjI thavuM te raudradhyAna che, e vAta jIvathI saheje manAtI nathI. parigraha meLavIne AnaMda mAne te jIva narake jAya ema mahApuruSono bogha che. mATe bIjuM raudradhyAna te sarvathA tyAjya che. 39 trIjuM dharmadhyAna ane cothuM zukla dhyAna che. te beya zreSTha dhyAna hovAthI, temAM manane rAkhI parama saMtoSabhAve jIvana jIvavA yogya che. bhagavaMtanI AjJA sadaiva ArTa, raudradhyAna choDI dharmadhyAnamAM rahevAnI che. zuddhanA lakSe zubhabhAvarUpa pariNAma te dharmadhyAna che. ethI uttama gati ane pariNAme jIvano mokSa thAya che. e dharmadhyAnanA mukhya cAra bheda che. (1) AjJAvicaya dharmadhyAna-bhagavAnanI je AjJA hoya teno vicaya eTale vicAra karavo te. (2) apAyavicaya dharmadhyAnaapAya eTale duHkha. rAga, dveSa, kAma, krodhAdibhAvothI jIvane je duHkha thAya che teno vicAra karavo te. (3) vipAkavicaya dharmathyAna--vipAka eTale phaLa. zubha azubha karmanA phaLano vicAra karavo te. (4) saMsthAnavicaya dharmadhyAna--saMsthAna eTale racanA. traNalokanI racanA saMbaMdhIno vicAra karavo te. have gharmadhyAnano vistAra karIe to tenA kulle 16 bheda thAya che. bRhad AlocanA temAM dharmadhyAnanAM cAra lakSaNa A pramANe che. (1) AjJAruci (2) nisarga ruci (3) sUtraruci (4) upadezaruci. (1) AjJAruci--bhagavAnanI AjJA upAsavAnI ruci utpanna thavI te. (2) nisargaruci - eTale jAtismaraNajJAna Adi vaDe karIne cAritradharma dharavAnI svAbhAvika ruci UpajavI te. 40 (3) sUtraruci - eTale bhagavaMta upadiSTa zAstronuM zravaNa, manana karavAnI bhAvathI ruci jAgavI te. ane (4) upadezaruci - eTale sarvakarma khapAvavA mATe tIrthaMkara ke jJAnIpuruSano upadeza sAMbhaLavAnI ruci utpanna thavI te. have dharmadhyAnanA cAra AlaMbana kahevAya che. (1) vAcanA (2) pRcchanA (3) parAvartanA ane (4) dharmakathA (1) vAcanA - eTale guru ke satpuruSa pAse navuM zIkhavA mATe vinayapUrvaka pATha laIe te vAcanAlaMbana. (2) pRcchanA - eTale zaMkA nivAravA mATe vinayasahita prazna pUchavo te. (3) parAvartanA - eTale zIkheluM bhUlI na javAya te mATe teno vAraMvAra svAdhyAya karavo te parAvartanAlaMbana. (4) dharmakathA - eTale vItarAga bhagavaMte kahela tattvanI zraddhA karIne sabhAmarthya te tattvano bhAva jaNAvavo te dharmakathAlaMbana. have dharmadhyAnanI cAra anuprekSA che te nIce pramANe : (1) ekatvAnuprekSA (2) anityAnuprekSA (3) azaraNAnuprekSA ane (4) saMsArAnuprekSA. (1) ekatvAnuprekSA - mAro AtmA ekalo che. huM ekalo Avyo, ekalo jaIza, mArA karma huM ekalo ja bhogavIza Adi ciMtavavuM te. (2) anityAnuprekSA - zarIra, kuTuMba, lakSmI Adi sarva nAza pAmavAnA che; paNa mAro AtmA avinAzI che ema vicAravuM te. (3) azaraNAnuprekSA - maraNa samaye koI bacAvI zakanAra nathI. mAtra eka dharma ja jIvane cAra gatinA duHkhathI bacAvanAra che ema ciMtavavuM te.
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhad AlocanA 41 (4) saMsArAnuprekSA - A cAragatirUpa saMsAramAM mArA jIve anaMta duHkha bhogavyA che. have A saMsArarUpa baMdhanathI chUTavAnA upAyanuM ciMtavana karavuM te. e viSeno vizeSa vicAra mokSamALA zikSApATha 74-75mAMthI jANI levA yogya che. cothuM ghyAna te zukladhyAna che. te AtmAnA zuddha pariNAmarUpa che. te ati nirmaLa dhyAna che. A ghyAnamAM caitanya AtmA potAnA anubhavamAM lIna hoya che. tenA paNa cAra bheda che. (1) pRthavitarkavIcAra - A prathama zukladhyAnano bheda AThame, navame, dazame tathA agyArame guNasthAnake sthita chadmasthone hoya che. (2) ekatvavitarkaavIcAra - A dhyAnano sadbhAva bAramA guNasthAnakanA aMtamAM hoya che. tyArapachI kevaLajJAna pragaTe che. (3) sUkSmakriyAapratipAti - nAmano zukladhyAnano bheda teramA guNa-sthAnakamAM kevaLI bhagavaMtane aMtarmuhUrta mAtra AyuSya bAkI rahe tyAre hoya che. te aMtarmuhUrtamAM bAdara kAyayoga, vacanayoga ane manoyogane sUkSma kare che. tyAra pachI sUkSmakAyayogamAM sthira thaIne vacanayoga ane mano yogano paNa nirodha kare che. (4) vyuparatakriyAnivartI - A zukla ghyAnano cotho bheda siddhadazA prApta karavAnA eka samaya pahelAM kevaLI bhagavAnane caudamA ayogI guNasthAnakanA aMta samayamAM hoya che. upara jaNAvela dharmadhyAnamAM sadA mananI vRtti rokIne zukladhyAna prAptinI bhAvanA bhAvI AtmAne saMtoSavo, paNa ArtadhyAna, raudradhyAnamAM AtmAno upayoga jAya nahIM evo bhagavaMtano sadA ApaNane upadeza che. nArA jJAnIpuruSanI dazA gaI vastu soce nahIM, Agama vAMchA nAMhi; vartamAna varte sadA, so jJAnI jaga mAMhi. 21 bRhad AlocanA artha :- karma siddhAMtanA jANanAra evA jJAnIpuruSo bhUtakALamAM thaI gayelA sukhaduHkhanA prasaMgone kadI smRtimAM lAvatA nathI tathA bhaviSyamAM koI padArtha meLavavAnI icchA rAkhatA nathI. kemake icchA mAtra duHkha che. paramakRpALudeve jaNAvyuM che ke-- "he jIva ! kyA icchata have ? hai icchA duHkha mUla; jaba icchAkA nAza taba, miTe anAdi bhUla." 42 jJAnIpuruSone vartamAnamAM udayAnusAra je je prasaMgo prApta thAya temAM samabhAve varte che. 'vicare udaya prayoga' te jagatamAM sAcA jJAnIpuruSo kahevAya che. / / 21 / jJAnIpuruSa aMtarathI sadaiva nyArA aho ! samavRSTi AtamA, kare kuTuMba pratipALa; aMtargata nyAro rahe, (jyuM) thAva khilAve bALa. 22 artha :-- aho! zabda Azcarya vyakta kare che ke oho sabhyadRSTi jJAnIpuruSa pUrvakarmAnusAra udayAdhIna potAnA kahevAtA kuTuMbanuM pratipAlana eTale sArI rIte pAlanapoSaNa karatA dekhAtA chatAM paNa aMtarathI nyArA rahe che. temane kuTuMba pratye Asakti nathI, moha mamatvabhAva nathI. jema dhAvamAtA, bALakane dhavaDAve, ramADe, moTo kare chatAM aMtarathI te mAro putra che evo bhAva tene hoto nathI. tema jJAnIpuruSa paNa jJAnadazA hovAthI kuTuMbamAM rahetA chatAM aMtarathI sadaiva jala-kamalavat aliptabhAve rahe che. / / 22 / jJAnI-puruSane sukha duHkha samAna sukha duHkha donuM vasata hai, jJAnI ke ghaTa mAMhi, giri sara dIse mukarameM bhAra bhIMjavo nAMhi. 23 paramakRpALudeve Aja bhAvanI gAthA lakhI che - "jJAnI ke ajJAnI jana, sukha duHkha rahita na koya; jJAnI vede dhairyathI, ajJAnI veThe roya."zrImad rAjacaMdra artha :-- pUrve bAMdhelA zubhAzubha karmAnusAra jJAnIpuruSanA ghaTa
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhad AlocanA 43 eTale hRdayamAM sukha duHkhano anubhava thAya che, paNa te ajJAnInI jema sukha duHkhanA prasaMgamAM harSa zoka karatA nathI; samatAbhAve vede che. jJAnI potAnA ja bAMdhelA karmonA phaLa jANI dhairyapUrvaka vede che jyAre ajJAnI duHkhanA prasaMgone ArtadhyAnapUrvaka raDatA bhogave che, jethI jJAnI prati samaye karmothI mukta thAya che ane ajJAnI navA karmothI baMdhAya che. A vAtane dRSTAMta ApI samajAve che. jema gIrI eTale pahADa ane sara eTale taLAva, mukara eTale arIsAmAM pahADa ane taLAva dekhAtA chatAM paNa, pahADathI kaMI arIso bhAre thato nathI ke taLAva arIsAmAM pratibiMbita thavAthI te arIso kaMI bhIjAMI jato nathI. tema jJAnIpuruSo sukhanA anukULa prasaMge ke duHkhanA pratikULa prasaMge sukhaduHkhanI kalpanA karatA nathI paNa karmaphaLanA udayamAM jJAtAdRSTA rUpe rahe che. / / 23 / mamatAthI baMgha, samatAthI mukti jo jo pudgala pharasanA, nizce pharase soya; mamatA samatA bhAvaseM, karma baMdha-kSaya hoya. 24 artha :- AkhA jagatamAM je je padArtho dRSTigocara thAya che te badhA ja pudgala dravyanA banelA che. pudgala rUpI dravya che. te skaMdharUpe ApaNane dekhAya che. temAMthI je je pudgala padArthono sparza ApaNA pUrva karmAnusAra * thavAno haze te thayA vinA raheze nahIM, e nizcita vAta che. paNa jo te paudgalika padArtho pratye mamatAbhAva haze to navIna karmano baMdha thaze; ane te padArthonA nimitte rAgadveSa nahIM karatA samabhAve vartana karIzuM to pUrvakarmo kSaya thaI jaze ane navIna karmano baMdha thaze nahIM. / / 24 / / jevA karmo bAMdhyA tevA bhogave bAMghyA sohI bhogave, karma zubhAzubha bhAva; la nirajarA hota hai, yaha samAghi citta cAva. 25 artha :- ajJAna avasthAmAM pUrve zubhAzubha bhAvavaDe je je karmo jIve bAMdhyA tenA puNyapAparUpa phaLa tene bhogavavA paDe che. bhagavAna mahAvIrane paNa karmoe choDyA nathI. te udayamAM AvelA karmone bhagavAna 44 bRhad AlocanA mahAvIranI jema samatAbhAve bhogave to navA karmo baMdhAtA nathI ane pUrvakarmanI baLavAna nirjarA thAya che. karmonI nirjarA jema jema thAya che tema tema AtmA potAnI svasthatA bhaNI vaLato jAya che. ene bhagavAna samAdhi kahe che. "Atma pariNAmanI svasthatAne zrI tIrthaMkara 'samAdhi' kahe che." -zrImad rAjacaMdra evI AtmasamAdhirUpa zAzvata sukhazAMtine meLavavA mATe sAcI cAva eTale icchA tArA cittamAM eTale aMtaramAM rAkha. jethI kALAMtare jIvano mokSa thAya. rA karmo na bAMdhe to bhogavavA paDe nahIM bAMdhyA bina bhugate nahIM, bina bhugatyAM na chuTAya; Apa hI karatA bhogatA, Apa hI dUra karAya, 26 artha :- ajJAna avasthAmAM jIve rAgadveSanA bhAvo karI karma bAMdhyA ja na hoya to tene bhogavavA paDe nahIM. paNa bAMghyA che to tenA phaLa sukhaduHkharUpa bhogavyA vinA te karmothI chUTAya nahIM. te vAta yathArtha che. e viSe paramakRpALudeva patrAMka 927mAM jaNAve che ke-- "yathArtha joIe to zarIra e ja vedanAnI mUrti che. samaye samaye jIva te dvArAe vedanA ja vede che. kvacit zAtA ane prAye azAtA ja vede che. mAnasika azAtAnuM mukhyapaNuM chatAM te sUkSma samyagdaSTivAnane jaNAya che. zArIrika azAtAnuM mukhyapaNuM sthULa dRSTivAnane paNa jaNAya che. je vedanA pUrve sudRDha baMdhathI jIve baMdhana karI che, te vedanA udaya saMprApta thatAM indra, caMdra, nAgendra ke jinendra paNa rokavAne samartha nathI. teno udaya jIve vedavo ja joIe. ajJAnavRSTi jIvo khedathI vede topaNa kaMI te vedanA ghaTatI nathI ke jatI rahetI nathI. satyadRSTivAna jIvo zAMta bhAve vede to tethI te vedanA vathI jatI nathI, paNa navIna baMdhano hetu thatI nathI. pUrvanI baLavAna nirjarA thAya che. AtmArthIne e ja kartavya che." jIva pote ja rAgadveSAdi bhAvovaDe karmano kartA bane che. pote karmone
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhad AlocanA 45 kare che mATe tenA phaLano bhoktA thAya che. vaLI pote ja sukhaduHkhAdine samatAbhAve bhogavI sarva karmone dUra karI zAzvata evA mokSapadane paNa meLavI le che. A2kA. sukha duHkhanuM kAraNa puyapApA patha kupatha ghaTavagha karI, roga hAni vRddhi thAya; puNya pApa kiriyA karI, sukha duHkha jagameM pAya. 27 artha - pathya AhAra eTale rogane ghaTADanAra evo AhAra. kupathya eTale je roganI vRddhi kare evo AhAra. pathya AhAranA sevanathI roganI hAni thAya che ane kupathya AhAranA sevanathI roganI vRddhi thAya che. tema puNyanA sAghana evA dAna, zIla, tapa, bhAva, bhakti, svAdhyAya Adi kriyA karavAthI saheje jagatamAM bhautika sAmagrIne meLavI jIva sukha pAme che. ane pApanA sAghana evA hiMsA, jUTha, corI, abrahma tathA parigraha AdimAM mamatvabhAva karavAthI jIva duHkhane pAme che. AtmArthanA lakSe puNyanA kAraNomAM pravRtti vadhAravAthI jIva kALAMtare mokSane pAme che. ane saMsAranA lakSe pApanI pravRtti vaghAravAthI jIva zArIrika ane mAnasika duHkha pAmI anaMta saMsAramAM bhaTakyA kare che. A sarva duHkhathI chUTavAno upAya eka mAtra samyakajJAna che. rA. sukha Ape sukha ane duHkha Ape duHkha maLe sukha dIghe sukha hota hai, duHkha dIghAM duHkha hoya; Apa haNe nahi avarakuM, (to) apane haNe na koya. 28 artha :- koIpaNa prANIne sukha ApavAthI puNyakarmano baMdha thAya che. te puNyanA udayamAM pote paNa sukhanA sAghanone pAme che. tethI viparIta koIne mana vacana kAyAvaDe duHkha ApavAthI jIva pApano baMdha kare che. ane te azubha bhAvonA phaLamAM pote paNa saMsAramAM aneka prakAre duHkhanA kAraNone pAme che. AMbo vAvavAthI kerI maLe paNa bAvaLIo vAvavAthI to kAMTA ja maLe che. pote bIjAne manathI, vacanathI ke kAyAthI haNe nahIM, haNAve nahIM ke 46 bRhad AlocanA anumode nahIM to tethI puNyabaMghanI prApti thAya che. tenA phaLamAM pote sadA sukhI rahe che. bhagavAna mahAvIrano mukhya upadeza "ahiMsA paramodharma che. bhagavAna "mAhaNo mA haNo' zabdanA karanAra che. paramakRpALudeve paNa kahyuM ke-"jyAM dayA nathI tyAM gharma nathI." "bhAnuM bhASaNamAM bhagavAna, gharma na bIjo dayA samAna" zrImad rAjacaMdra /28aaaa. hamezAM guNagrAhI rahevuM jJAna garibI guruvacana, narama vacana nirdoSa; inakuM kabhI na chAMDiye, zraddhA zIla saMtoSa. 29 artha :- AtmajJAna pAmavA arthe arthAt zAzvata sukha meLavavA mATe nIcenA AtmaguNone kadI choDavA nahIM. na hoya to sadeva meLavavA prayatna karavo. jJAna eTale samyajJAna, jJAnI gurue ApelI sAcI samaja. garibI eTale laghutA, nirabhimAnapaNuM. guruvacana eTale gurue ApelI AjJAbhakti vagere AtmasAghana. narama vacana nirdoSa eTale kaThoratA rahita hita, mita ane priya vacana. zraddhA eTale devagurudharmanI dRDha zraddhA, athavA sAta tattva, nava padArtha, cha dravya ke che pada pratye atuTa AsthA. zIla eTale sadAcAra, mukhyatve brahmacarya. saMtoSa eTale potAnA karmAnusAra maLela padAthoMmAM pUrNa saMtoSabhAva. A uparokta guNone game tevI paristhiti AvI paDe to paNa tajavAM nahIM; jethI AtmA potAnA sahaja svabhAvane pAmI anaMtasukhamAM lIna thAya. 29ll game tevI sthitimAM paNa prAmANikatA choDavI nahIM. sata mata choDo ho narA! lakSmI caugunI hoya; sukha duHkha rekhA karmakI, TAlI Tale na koya. 30 artha :- he bhavyo! tame jIvanamAM sat eTale AtmA jethI UMco Ave evA satya, prAmANika vyavahArano game tevI paristhitimAM paNa tyAga karazo nahIM. te sahunA prabhAve puNya vRddhi pAmI lakSmI cAra guNI thAya che. athavA pUrva puNyanA prabhAve lakSmI cAra gaNI thaI gaI hoya to paNa tame jIvanamAM sadvyavahArano kadI tyAga karazo nahIM. kemake sukha ke
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhad AlocanA 47 duHkha e sarva karmAnusAra Ave che ane jAya che. e koInA TALyA TaLe ema nathI; arthAt anItithI meLaveluM ghana te jIvane sukhI karatuM nathI. paNa rogAdikanA duHkha bhogavavI aMte bIjA pAse cAlyuM jAya che. 3oil sarvathI zreSTha saMtoSaghana gothana gajathana ratanazana, kaMcana khAna sukhAna; jaba Ave saMtoSaghana, saba ina dhULa samAna. 31 artha:- gAyonA gokularUpI ghana, hAthIonI hAramALArUpa ghana, aneka prakAranA ratnorUpI ghana hoya ke vaLI sonAnI khANa ke bhale bIjA ratnonI khANa hoya, paNa sarva prakAranI icchAone nAza karanAra evuM saMtoSarUpI ghana jo jJAnI puruSanI kRpAthI prApta thAya to tenI samakSa uparokta jaNAvela sarva ghana ghULa samAna bhAse che. ane te nara sadA sukhano anubhava kare che. mATe ja kahyuM che ke "saMtoSI nara sadA sukhI ane tRSNAvALo nara nitya bhikhArI." jIvanI tRSNA AkAza jevI anaMta che. jeTaluM maLe tethI vizeSa meLavavAnI bhAvanA thAya che. tRSNAnA kAraNe ghaNuM thana hovA chatAM paNa teno AtmA sadA azAMta rahe che. paNa sapuruSanA boghabaLe saMtoSabhAva AvavAthI te AtmA zAMti pAme che. |31| sarvotkRSTa ratna te brahmacarya zIla ratana mahoTo ratana, saba ratanAMkI khAna; tIna lokakI saMpadA, rahI zIlameM Ana. 32 artha - zIla eTale sadAcAra, mukhyatve brahmacarya. brahma eTale AtmA, temAM ramaNatA te caryA. evuM brahmacaryarUpI zIlaratna jagatamAM kahevAtA hIrA, mANeka Adi sarva ratnothI mahAna che. strIAdi tyAgarUpa bAhya brahmacaryanA pAlanathI puNya vRddhi pAme che. tethI A hIrA mANeka Adi ratnonI prApti paNa tene hoI zake. mATe sarva ratnonI khANarUpa A zIlaratna te mahAna ratna che. bAhya brahmacaryanA pAlanathI aMtaraMga brahmamAM ramaNatA karI samyagdarzana pAmIne jIva kALAMtare kevaLajJAna pragaTAvI traNa bRhad AlocanA lokano nAtha thAya che. mATe traNe lokanI saMpatti A zIlaratnamAM AvIne vasI che ema mAnI zakAya che. 3rA zIlano prabhAva adbhuta AzcaryakArI zIle sarpa na AbhaDe, zIle zItala Aga; zIle ari kari kesarI, bhaya jAve saba bhAga. 33 artha :- zIlano prabhAva adbhuta, AzcaryakArI che. zIlavAna puruSonA prabhAvathI sApa tenI pAse paNa AvatA nathI to te AbhaDe eTale sparza kyAMthI? zIlavAna AtmAnA prabhAve Aga paNa zItaLa jaLa banI jAya che. mahAsatI sItAjInA zIlanA prabhAve jhaLahaLato agnikuMDa te zItala sarovara banI gayo. ane sItAjI te sarovaramAM kamala upara birAjamAna jaNAyA. zIlaratnanA prabhAve ari eTale zatru, karI eTale hAthI ane kesarI eTale siMha jevA bhayAnaka prANIonA bhaya paNa nAza pAme che. zIlanA prabhAve zatru mitra banI jAya, gAMDo thayela hAthI svastha thAya ane siMha jevA prANIo paNa zIlavAna mahAtmAo pAse krUratA bhUlI jaI zAMta thaIne bese che. /33nA vacana, nayananA saMyamavaDe jIvana pavitra zIla ratanake pArakhu, mIThA bole baina; saba jagameM UMcA rahe, (jo) nIcAM rAkhe naina. 34 artha :- kharekhara jagatamAM je zIla ratnanI kiMmatanA pArakhuM eTale parikSaka athavA jANanAra che, tenA baina eTale vacana mIThA hoya che. te sadAcArI puruSanI vANI karuNAmaya satyathI bharelI hovAthI mIThI hoya che. AvA uttama puruSonA naina eTale nayana vikAra draSTithI nahIM jotA sadA nIce rahe che. temanA vacana ane nayana saMyamamAM hoya che. teo udAsIna vRttithI jIve che. jagatamAM te sarvathI UMcA gaNAya che, AdaraNIya puruSa manAya che. e sarva emanA zIlaratnano prabhAva che. ll34o.
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ 49 50 bRhad AlocanA kaliyugamAM mahAna AtmAonA darzana durlabha tanakara manakara vacanakara, deta na kAhu duHkha; karma roga pAtika jhare, dekhata vAkA mukha. 35 artha :- je mahAna AtmA koIpaNa prakAre tanathI eTale kAyAthI athavA manathI ke vacanathI koI paNa jIvane kiMcit mAtra paNa duHkha ApatA nathI, vAkA eTale temanA mukhakamaLanA darzana mAtrathI ja ApaNA pAtika eTale pApanA phaLamAM utpanna thayela karmarUpI roga jharavA mAMDe che. AvA AtmajJAnI sapuruSanA pratyakSa darzana A kALamAM durlabha thaI paDyA che. mATe paramakRpALudevanI vItarAga mudrAne tathA temanA vacanAmRtane pratyakSa tulya mAnI temanI AjJA pramANe vartavAthI A kALamAM paNa kalyANa thavA saMbhave che, ema pa.pU.prabhuzrIjIe jaNAvyuM che. uparA pharIthI ApaNo meLApa kyAre thaze? (dohA) pAna kharaMtA ima kahe, suna taruvara vanarAya; abake vichure kaba mile, dUra paDeMge jAya. 1 artha - vRkSanA pAna ane vanarAya eTale vananA rAjA samAna taruvara eTale zreSTha vizALa vRkSa sAthenA saMvAdathI AtmArthIne zarIra, kuTuMba Adi pratye moha na thAya ane jAgRti pAme evA hetuthI nIcenI be gAthAomAM rUpaka alaMkArathI samajAvavAmAM AvyuM che. vRkSa upara pAna pAkIne pILuM paDI jaI nIce kharatAM samaye, jANe te vRkSane kahe che ke he vanarAja ! huM A vRkSa upara ja jabhyo, ahIM ja poSaNa pAmyo, mATe tamAruM ja saMtAna chuM. paNa hamaNA ApaNo saMbaMdha chUTI rahyo che. huM dUra jaIne kyAMya paDIza. paNa pharIthI ApaNo meLApa kyAre thaze? 15 saMyoga thayo mATe viyoga nizcita taba taruvara uttara dIyo, suno patra eka bAta; isa ghara esI rIta che, eka Avata eka jAta. 2 artha - pAnanI vAta sAMbhaLIne vRkSarAje javAba Apyo ke he patra bRhad AlocanA eTale pAna ! mArI eka vAta sAMbhaLa. ApaNA gharanI zarUAtathI ja evI rIta che ke eka pAna khare ane bIjuM navuM pAna tyAM janme che. - uparokta rUpaka alaMkArathI ApaNe evo bogha levAno che ke AyuSya puru thaye eka bIjA sagAMsaMbaMdhIothI ApaNe avazya chUTA paDavAnuM che. saMyoga thayo mATe teno viyoga paNa avazya thaze evo niyama che. sarva saMbaMdhIo AyuSya pramANe ahIMthI deha choDI judI judI gatiomAM jaI potAnA karmAnusAra navo deha ghAraNa kare che; ane hamaNAnA kahevAtA kuTuMbathI te dUra thaI jAya che. pharIthI pUrva avasthArUpe meLApa thavAno nathI. evI anAdinI rIta che. mATe he bhavyo! deha, kuTuMba, ghanAdimAM ahaMbhAva mamatvabhAvano tyAga karI A deha che tyAM sudhImAM avazya AtmasArthaka karI levuM. manuSyadeha paDI gayA pachI kaMI thavAnuM nathI. mATe pramAda tajI sadA jAgRta rahevA yogya che. //rA varSagAMThano divasa rAjI thavA mATe nahIM paNa kheda mATe varasa dinAkI gAMThako, utsava gAya bajAya; mUrakha nara samaje nahIM; varasa gAMThako jAya. 3 artha:- potAnA jIvananuM eka varSa pUruM thAya tyAre manuSya potAnA sagAMvahAlAMne bhegA karI pArTIo rAkhI ke gAvA bajAvAnuM saMgIta rAkhI utsavarUpe te varSagAMThane Ujave che. e pramANe UjavI khUba rAjI thAya che, paNa mahApuruSo kahe che ke mUrkha evo te nara samajato nathI ke mArA A mAnava jIvanamAMthI eka varSa pharI ochuM thaI gayuM to A varSagAMThano divasa rAjI thavA mATe nathI paNa kheda lAvI vairAgya pAmavA mATe che. ane zeSa rahelA jIvanano samaya AtmArthe gALavA have nirNaya karavA arthe che. 3. zvAsocchavAsa nAzavaMta paNa AtmA amara che | (soraTho) pavana taNo vizvAsa, kiNa kAraNa teM draDha kiyo? inakI ehI rIta, Ave ke Ave nahIM. 4
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhad AlocanA 51 artha :- he jIva! teM A pavana eTale zvAsocchavAsano vizvAsa kayA kAraNe dharI rAkhyo che? A zvAsocchvAsanI to evI rIta che ke te zarIramAMthI bahAra gayA pachI pAcho aMdara Ave ke na paNa Ave. kemake zvAsocchvAsa zarIrane AdhIna che. zarIra pudgalane AdhIna che. ane A pudgalo zarIranA skaMdharUpe kyAM sudhI raheze te AyuSyakarmane AdhIna che. AyuSyakarma pUrNa thAya ke zvAsocchvAsarUpa pavana baMdha thaI jAya che. te zvAsocchvAsarUpa pavananuM baMdha thavuM tene vyavahAramAM maraNa kahe che. saMsArIjIvo vyavahArathI dasa prANathI jIve che. te manobaLa, vacanabaLa, kAyabaLa, pAMca indriyo, zvAsocchvAsa ane AyuSya maLI dasa prANa kahevAya che. jyAre AtmAnA bhAvaprANa te jJAna darzana guNa che. te vaDe te sadA jIvita rahe che. mATe AyuSyakarma che tyAM sudhI nazvara evA A dravya prANarUpa pavana zvAsocchvAsano vizvAsa mUkI daI; bhAva prANarUpa zAzvata AtmAnA jJAnadarzana guNone oLakhI te AtmAnA nityapaNAnI have vRDha zraddhA karo ke jethI jIvane samAdhimaraNanI prApti thAya. // 4 // karmarUpI karaja vadhArIza nahIM (dohA) karaja birAnA kADhake, kharaca kiyA bahu nAma; jaba mudata pUrI have, denAM paDaze dAma. 1 artha :- karaja eTale devuM te nIca raja samAna che. tene birAnA kADhake eTale pArakA rUpiyAne udhArarUpe lAvI potA upara devAno bhAra vadhArI, potAnI nAmanA eTale mAna moTAI meLavavA ke pAMca indriyonA bhogAdi arthe tene kharcI nAkhavA te narI mUrkhatA che. kemake jyAre te paisA pAchA ApavAno samaya Avaze tyAre vyAja sAthe ApavA paDaze. te ApyA vinA chUTakAro nahIM thAya. tevI ja rIte he Atmana! tuM pAMca indriyomAM vRttine Asakta karI karmarUpI karajamAM vadhAro mA kara. kAraNa ke karmanI avadhi pUrI thaye tenA phaLa tAre avazya bhogavavA paDaze. tyAre vilavilATa karatA paNa chUTaze nahIM. / / 1 / / para bRhad AlocanA zubhAzubhakarmanI deNadArI ApyA vinA chUTakAro nahIM binuM dIyAM chuTe nahIM, yaha nizcaya kara mAna; hasa hasa ke kyuM kharacIe, dAma birAnA jAna. 2 artha :- pArakA lAvelA rUpiyAne vyAja sAthe pAchA ApyA vinA tAro chUTakAro nahIM thAya. A vAta nizcita che ema tuM mAna. mATe lAvelA pArakA rUpiyAne indriyanA viSayabhoga arthe kaMI hasI hasIne kharca karI devAya nahIM; tema pUrvajanmathI lAvelA puNyane ke je AtmAno dharma nathI paNa vibhAvabhAva che tene paNa bhogavI chUTA thavuM paDaze mATe jyAMsudhI te puNyakarmano udaya che tyAM sudhI viSayabhogamAM vRttine nahIM laI jatAM satpuruSanI bhakti, svAdhyAya smaraNavaDe tArA AtmAne oLakhavArUpa puNyano bhogavaTo karI, tethI paNa nivRtta thaI muktine meLavI le, kAraNa teha zubhAzubha chedatAM, Upaje mokSa svabhAva.' ema paramakRpALudeve jaNAvyuM che. 2 koIne duHkha ApavuM te viSamizrita pakavAna samAna che jIva hiMsA karatAM thakAM, lAge miSTa ajJAna; jJAnI ima jAne sahI, viSa miliyo pakavAna. 3 artha :- koIpaNa jIvane mAravo te dravyahiMsA che. ane rAgadveSAdi bhAvovaDe potAnA AtmAne malina karavo te bhAvahiMsA che. mohAdhIna ajJAnI jIva potAnA sukha arthe bIjA jIvonI hiMsAne paNa gaNato nathI, ane temAM vaLI mIThAza mAne che. jyAre jJAnIpuruSo bIjAne koIpaNa prakAre manavacanakAyAthI duHkha ApI sukha meLavavAnA upAyane viSa bheLa velA pakavAna samAna gaNe che. jema viSamizrita pakavAna khAvAmAM bhale mIThuM lAge paNa aMte maraNanuM kAraNa thAya che; tema saMsArI jIva potAnA sukhArthe bIjA jIvone duHkha ApavAthI cAragatimAM anaMtaduHkhanA kAraNarUpa janmamaraNane anubhavyA kare che. mATe bIjAnA bhoge sukha meLavavAnI kadI kAmanA karavI nahIM. ghaNA
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa1 bRhad AlocanA kAma bhoganuM phaLa kiMpAka phaLa samAna kAma bhoga pyArA lage, phala kiMyAka samAna; mIThI khAja khujAvatAM, pIche duHkhakI khAna. 4 artha - anAdikALathI jIvane sparza indriyano viyoga thayo nathI. tethI vizeSapaNe A jIvane kAma bhoga pyArA lAge che. paNa te bhoga jIvane dehAdimAM atyaMta Asakti karAvI janmamaraNa vaghAre che, vIryazaktino nAza karI A bhavamAM nirbaLatA Ape che, tathA 'viSayarUpa aMkurathI TaLe jJAna ne dhyAna' eTale A viSayano aMkura mAtra bhAva hRdayamAM utpanna thatAM; jJAna, dhyAna TaLI jAya che, ane mohamayI bhAvo karAve che. tenuM pariNAma kiMpAka phaLa samAna Ave che. kiMpAka phaLa dekhAve suMdara temaja khAvAmAM paNa svAdiSTa hoya che. paNa peTamAM jatAM AMtaraDAne toDI nAkhe che. mATe kAmavAsanAne kiMpAka phaLa samAna gaNI tyAgavA yogya che. A vAta vizeSa samajAvavA mATe bIjuM draSTAMta Ape che. koIne kharajavAnuM darda thayuM hoya to te bhAgane khaNakhaNa kare. kharajavAnI khAjane khaNatAM te bahu mIThI lAge che. paNa te bhAga pachI cholAI jatAM te kharajavuM vadhI jAya che ane duHkhanI khANarUpa thaI paDe che. tema indriyajanya bhogone bhogavavAthI tenI Asakti vadhe che ane te jIvane anaMta janmamaraNanA pherAmAM dhakelI daI duHkhanI khANarUpa thaI paDe che. //4o. sazuru AjJAe japa tapa saMyamanuM phaLa mokSa japa tapa saMyama dohilo, auSadha kaDavI jAna; sukhakArana pIche ghano nizcaya pada niravAna. 5 artha:- saMsArI mohI jIvane cittanI sthiratA mATe japa karavAnuM ke indriya nigraha mATe bAhya tapa athavA zraddhA baLa vadhAravA aMtaraMga svAdhyAya Adi tapa karavAnuM ke para padArthamAM rAgadveSa ghaTADavA mATe saMyama sadAcAranuM pAlana karavAnuM, te dohyaluM jaNAya che, kaDavA auSathane pIvA samAna jaNAya che. paNa te kaDavA auSaghane pIvAthI roga maTe che, ane 54 bRhad AlocanA roga maTavAthI prApta thayelI svasthatA tene ghaNA sukhanuM kAraNa thAya che. tema sadguru AjJAe prathama avasthAmAM kaDavA auSagha samAna aruci utpanna karanAra evA japa, tapa, saMyamanuM sevana karavAthI jIvane anAdino AtmabhrAMtirUpa roga maTe che ane samyagdarzananI prApti thAya che. tyAMthI AgaLa vathI saMyamane aMgIkAra karI sarvathA cAritramohano nAza karI kevaLajJAna pragaTAve che. kevaLajJAna pragaTavAthI nizcaye nirvANapada arthAt mokSapadane pAmI AtmAnA anaMtasukhamAM sarvakALane mATe te birAjamAna thAya che. //pA. anaMta duHkhathI bharelo saMsArarUpI samudra DAbha aNI jalabiMduo, sukha viSayanako cAva; bhavasAgara duHkha jala bharyo, yaha saMsAra svabhAva. 6 artha :- DAbha eTale ghAsanI aNI para paDeluM jhAkaLanuM jaLabiMdu alpa samaya mAtra Take che. te pavana AvatAM paDI jAya che. athavA sUryanA tApathI sUkAI jAya che. tema pAMca indriyonA viSayasukhanI cAhanAnuM phaLa paNa tevuM ja kSaNika che. te para padArthane AdhIna che. eka ghAruM rahetuM nathI. tathA potAnA zarIranI svasthatA na hoya to prApta indriya sukha paNa bhogavI zakAtuM nathI. vaLI te rAga dveSanA bhAvo karAvI navIna karmano baMgha pADIne cAra gatirUpa bhayaMkara saMsAra samudramAM ghakelI de che. te saMsAra rUpI samudra Adhi, vyAdhi, upAdhi ane janma, jarA, maraNa Adi aneka duHkharUpI jaLathI bharelo che. anAdithI evo ja saMsArano svabhAva che. anaMta tApa, anaMta zoka, anaMta duHkha joIne jJAnIoe A saMsArane Tha dIthI che te satya che. e bhaNI pAchuM vALI jovA jevuM nathI. tyAM duHkha, duHkha ne duHkha ja che. duHkhano e samudra che. vairAgya e ja anaMta sukhamAM laI janAra utkRSTa bhomiyo che." -zrImad rAjacaMdra (pR.96) IkA indriya sukhAbhAsa te duHkhanuM ja bIjuM rUpa caDha unaMga jahAMse, patana, zikhara nahIM vo kUpa; jisa sukha aMdara duHkha vase, so sukha bhI duHkharUpa. 7
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhad AlocanA 5 artha :- uttuMga eTale upara caDhIne jo tyAMthI nIce paDavAnuM hoya to te zikhara nathI paNa, tenA mATe UMDo kUvo che. tevI ja rIte je sukhanI aMdara duHkhano vAsa che te sukha nathI paNa duHkhanuM ja bIjuM rUpa che. pAMca te indriyanA kahevAtA sukho puNyabaLe pAmI, te bhogavatI vakhate rAgadveSa karIne ke puNyavaDe ghanAdi meLavI abhimAna karIne jo jIva navIna karmabaMdha kare, to tenA phaLamAM te duHkha ja pAmaze. mATe te ghanAdi ke indriyasukha kharuM sukha nathI paNa te sukhAbhAsa e duHkhanuM ja bIjuM rUpa samajavuM. evA kSaNika indriyasukha pAchaLa lalacAvA jevuM nathI. gA puNyanA udayamAM doSo seve paNa karma tene choDe nahIM jaba laga jinake puNyakA, pahoMce nahi karAra; taba laga usako mApha hai, avaguna kare hajAra. 8 artha :- jyAM sudhI puNyanA udayano karAra eTale mudata pUrI thaI nathI tyAM sudhI jIva hajAro doSo seve, pApa kare to paNa mApha thayelA jaNAya che; arthAt koI tenuM nAma letuM nathI. paNa jyAre te puNya pUruM thAya che tyAre badhA ja saMyogo viparIta jaNAya che. cAre taraphathI apakIrti pAmI aMte durgatimAM jaI te jIva aneka duHkho bhogave che. ema pApAnubaMdhI puNyano udaya jIvane nIca gatimAM DhasaDI jAya che. IILII puNyanA udayamAM Atmahita karI levuM puNya khIna jaba hota hai, udaya hota hai pApa; dAje vanakI lAkarI, prajale ApoApa. 9 artha :-- saMsAra puNyapApanA dvaMdvarUpa che. jyAre puNyano udaya kSINa thAya che tyAre pApano udaya thAya che. pApa ke puNyano udaya sarva kALa mATe eka sarakho raheto nathI. puNyanA udayamAM jIva navIna puNya upArjana na kare to pApanA udayamAM te thavAnuM nathI. pApanA udayamAM to ApoApa cAre taraphathI duHkhanA nimitto UbhA thAya che. jema jaMgalamAM vAMsa paraspara ghasAvAthI ke vRkSonI DALIo atyaMta pavanavaDe ghasAvAthI ApoApa Aga lAgI jAya che; ane te dAvAnaLanuM rUpa laI aneka vRkSone 56 bRhad AlocanA bALI nAkhe che. mATe puNyanA udayamAM avazya Atmahita karI levuM. / / 9 / / pApanuM phaLa duHkha Ave pApa chipAyAM nA chIpe, chIpe to mahAbhAga; dAbI DUbI nA rahe, rUI lapeTI Aga. 10 artha :- karelA pApone jIva chupAvavA prayatna kare to paNa te chUpA rahI zake nahIM. moDe vahele pragaTa thAya. koIka jIvane pUrva janmamAM karela puNyarUpa mahAbhAgyanA udaye A bhavamAM pApa pragaTa na thAya, to paNa tene pApanuM phaLa bhogavavuM paDaze. jema Agane rUmAM lapeTI rAkhavAthI te kaMI dabAI rahe nahIM. te rUne bALIne paNa pragaTa thAya. mATe koI paNa prakAranA pApa karavA nahIM. pApa karavAthI A bhava parabhava banne duHkhamAM jAya che. / / 10 / mRtyu nizcita mATe AtmasvarUpane zIghra oLakha bahu vItI thoDI rahI, aba to surata saMbhAra; parabhava nizcaya cAlano, vRthA janma mata hAra. 11 artha :- moTe bhAge satpuruSanA yoge jyAre jIvane bhAna Ave che tyAre ghaNuM jIvana vyatIta thaI gayuM hoya che. ane thoDuM mAtra bAkI hoya che. mATe satpuruSo kahe che ke have to surata eTale tArA svarUpano lakSa kara, tenI saMbhALa le. kemake parabhavamAM nakkI javuM paDaze. mRtyu koIne choDaze nahIM. maraNa pAse badhA ja azaraNa che. mATe ghaNA puNyanA DhagalA bhegA thayA tyAre A manuSyajanma maLyo che tene vRthA khoI na de. paNa AtmAnuM zAzvata svarUpa jANI mRtyuno bhaya nivAra ane svarUpa ghyAnavaDe samAdhimaraNane sAdhya kara. ||11|| dharmanA saMskArarUpI ghananI bhavobhavamAM AvazyakatA cAra koza grAmAMtare, kharacI bAMdhe lAra; parabhava nizcaya jAvaNo, karIe dharma vicAra. 12 artha :-- cAra koza mAtra gAmanuM aMtara hoya ane tyAM javAnuM hoya to sAthe kharacI eTale jarUra paDatA rUpiyA tathA khAvA mATe bhojana pANI vagerenuM bhAthuM, lAra eTale pAchaLa bAMdhI rAkhe che ke jethI mane tyAM
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhad AlocanA 57 kaMI takalIpha na paDe. to A bhavamAMthI nizcitarUpe jIve parabhavamAM javAnuM che. tyAM ApaNI saMbhALa lenAra koNa che? potAnAM ja puNyapApanA phaLa tyAM sukha du:kha rUpe Apaze. mATe ahIM dharma saMbaMdhI vicAra karavo joIe. 'gharma kahe AtmasvabhAva kuM' tethI guruAjJAe AtmasvabhAvane oLakhavAno bhakti sahita gADha prayatna karIne AtmAmAM UMDA saMskAra nAkhavA joIe ke jethI te saMskArarUpI ghana parabhavamAM paNa tenI sAthe jAya. tyAM pharI gharmanuM anusaMghAna thaI be-traNa bhavamAM nIveDo AvI jAya arthAt muktine meLavI le. kahyuM che ke 'bhaktinuM bhAthuM sAthe bharI le, zradghAvaDe samakita karI le; maLyA zrImad gururAya, bhAI tArI jindagI cAlI jAya.' / / 12 / / vinayavAna jIva dharma bogha pAme 2ja viraja UMcI gaI, naramAIke pAna; patthara Thokara khAta hai, karaDAIke tAna. 13 artha :- raja eTale dhULanA kaNa ane viraja eTale vizeSa nAnA dhULanA sUkSma rajakaNo. te pattharanI jema bhAre ke kaThora nathI paNa halakA ane narama che. te rajakaNo halakA ane narama hovAthI pavanavaDe UDIne UMca sthAne jaI birAje che. jyAre patthara potAnI karaDAI eTale kaThoratAnA kAraNe pagonI Thokaro khAto phare che, tema namratAvALA vinayI jIvo uttama gharmabodha pAmI UMca gatine sAthe che. te kALAMtare sarvotkRSTa evA sidghapadane pAmI lokAMte jaI birAje che. jyAre vinayahIna abhimAnI jIva pattharanI jema jIvanamAM aneka Thokaro khAI aMte nIca evI durgatimAM jaI paDe che. mATe hamezAM vinayavAna banI ahaMkArano tyAga karavA yogya che. / / 13 / hamezAM guNagrAhI thavuM avaguna ura dharIe nahIM, jo have virakha babUla; guna lIje kAlu kahe, nahi chAyAmeM sUla. 14 artha :- koInA paNa avaguNane hRdayamAM lAvI tenI niMdA karavI 58 bRhad AlocanA nahIM. 'parinaMdA e sabaLa pApa mAnavuM.' pratyeka jIvamAM guNa ane avaguNa banne hoya che. kAlu nAmanA kavi kahe che ke babUla eTale bAvaLanuM vRkSa kAMTA sahita hoya paNa tenI chAyAmAM kAMTA hotA nathI. to virakha eTale te vRkSano guNa grahaNa karI tenI zItaLa chAyAnI prazaMsA karavI joIe. paNa kAMTAnA doSanI niMdA karavI na joIe. jo saMpUrNa guNI AtmA hoya to mokSamAM hoya ane saMpUrNa doSI hoya te narakamAM hoya. manuSyapaNuM puNyapApanA lagabhaga samAnapaNAthI maLe che. manuSyamAM guNa ane avaguNa banne hoya. paNa 'jevI sRSTi tevI sRSTi' mATe guNagrAhI banI sarvanA guNo pratye pramodabhAva lAvavAthI jIva samyakdarzananI yogyatAne pAme che. jyAre doSavRSTi keLavI doSono bhaMDAra banI durgatie jAya che. / / 14 / / ajJAnI ajJAnavaza varte, paNa samaju tevo thAya nahIM jaisI jApe vastu hai, vaisI de dikhalAya; vAkA burA na mAnIe, kahAM lene vo jAya ? 15 artha :-- 'jagata jIva hai karmAghInA' jagatanA jIvo badhA karmane AdhIna che. karmane AdhIna jevI prakRti meLavI che tevI ja udaya Avye dekhAva Ape che. jemake koI vyakti krodhamAM AvI game tema bole paNa te nimitte ApaNe vAMku ke bUruM na bolavuM joIe. kAraNa te bicAro ajJAnI jIva kSamA guNane kyAM levA jAya? kSamA guNanuM tene bhAna nathI tethI ja AvI geravartaNuMka kare che. paNa ApaNe upazamanI kiMmata jANatA hoIe to te samaye kSamA guNane pAse rAkhI navIna karmano thato baMdha aTakAvavo joIe. / / 15 / / paramakRpALu sadguru bhagavaMtano mahimA aparaMpAra guru kArIgara sArikhA, TAMkI vacana vicAra; pattharase pratimA kare, pUjA lahe apAra. 16 artha :-- paramakRpALu sadgurudeva eka kArIgara eTale zilpakAra jevA che. jema zilpI TAMkaNAvaDe beDoLa pattharane paNa ghaDI ghaDIne pUjavA
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ 60 bRhad AlocanA 59 yogya suMdara pratimA banAve che. ane loko tenA nimitte aneka uttama, sAkSAt bhagavaMtanA bhAva karI bhaktipUrvaka tenuM pUjana kare che. tema zrIguru potAnA uttama vacanarUpI TAMkaNAvaDe ziSyane ghaDI ghaDI arthAt hitAhitanuM bhAna karAvI tenI aMdara suMdara AtmavicAraNA utpanna kare che. tenA phaLasvarUpa sarvotkRSTa samyakradarzanane pAmI pratimAnI jema jagatamAM te pUjanIya bane che ane pariNAme AgaLa vadhI kevaLajJAnane pragaTAvI muktine meLave che. evA zrI sadguru jJAnI bhagavaMtanI mahimAno koI pAra nathI. te to aparaMpAra che. ||16aaaa jJAnI gurunI AjJA uThAve to prabhu prasanna thAya saMtanakI sevA kiyAM, prabhu rIjhata hai Apa; jAkA bAla khilAIe, tAkA rIjhata bApa. 17 artha :- "sadguru saMta svarUpa tuja sadguru ane saMta tuja eTale bhagavAnanA svarUpane pAmelA AtmajJAnI puruSo che. mATe AtmajJAnI saMtapuruSonI sevA karavI te prabhunI sevA karavA barAbara che. sAcA saMto prabhunA bALaka jevA che. kALAMtare saMto paNa sarvajJa banaze. te mArgamAMja nizadina teo prayANa karI rahyAM che. sarvajJo mokSamAM birAje che. teo kahevA Ave nahIM. paNa sarvajJa bhagavAnanA upadezano Azaya zrI sadguru batAve che. mATe evA jJAnI saMtapuruSonI sevA je kare athavA temanI AjJA uThAve tenA upara prabhu prasanna thAya che. kAraNa ke te Azayane pAmI bhavyAtmA muktine vare che; mATe tenA upara prabhu prasanna thAya che. ahIM bhagavAnanI aMtaraMga bhAvanAne pradarzita karI che. jema koInA bALakane ramADavAthI tenA pitA aMtaramAM prasanna thAya che, tema jJAnI gurunI mokSadAyaka AjJA uThAvavAthI prabhu prasannatA anubhave che. 17mA AtmavicAra kartavyarUpa gharmavaDe mukti bhavasAgara saMsArameM, dIpA zrI jinarAja; udyama karI pahoMce tIre, beThI gharma jahAja, 18 artha - A bhava eTale saMsAra, te sAgara eTale samudra jevo bRhad AlocanA aparaMpAra che. temAM sarvatra duHkharUpI jaLa bhareluM che. tyAM dIpA eTale dIvAdAMDI samAna mArgadarzaka zrI jinarAja che. je jagatanA sarva sukhaduHkhanA kAraNone jANe che. zrI sadguru paNa temano Azaya laIne mArga bodhe che. temanA kahyA pramANe jo jIva gharmarUpI jahAjamAM besI udyama kare to te saMsArarUpI samudranA kinAre pahoMcI jAya. AtmavicAra kartavyarUpa gharma bhajIne jIva ratnatraya mATe udyama kare to avazya saMsAranA janmajarAmaraNarUpa duHkhono aMta ANI zAzvata sukhane pAme. 18aaaa. indriyonuM damana karI paramAtmAnuM bhajana karavuM nija AtamakuM damana kara, para AtamakuM cIna; paramAtamako bhajana kara, soI mata paravIna. 19 artha - gharma pAmavAnI yogyatA mATe he bhavyAtmA! tArAmAM rahelI indriyonI viSayavAsanAnuM damana kara. te kSaNika sukha kharuM sukha nathI paNa sukhAbhAsa che. pariNAme anaMta duHkhamAM laI janAra che. mATe indriyonuM damana kara ane tenA mATe utpanna thatAM kaSAyonuM zamana kara. vaLI "para AtamakuM cIna' eTale bIjAnA AtmAnI paNa cIna eTale oLakhANa kara, te badhA AtmAo tArA jevA ja che, ema jANI koIne paNa manavacanakAyAthI duHkha ApIza nahIM. tathA manane hamezAM paramAtmAnI bhajanabhaktimAM joDI rAkha ke jethI te navaruM beThuM nakhoda vALe nahIM. ema zuddhanA lakSe zubha evA bhaktibhajana svAdhyAya ke smaraNamAM manane rokI indriyanuM damana karavuM tathA bIjA sarva jIvAtmAonI rakSA karavI e ja pravINa evA sarva jJAnI puruSono abhimata che. e pramANe vartavAthI ApaNo AtmA paNa potAnA vastusvabhAvarUpa gharmane pAmI zAzvata sukhazAMtine meLave che. 19lA. ajJAnI AsaktibhAve cIkaNA karmabaMgha kare samaju zaMke pApasaeN, aNasamaju harakhaMta; ve lukhAM ve cIkaNAM, iNa vitha karma bacaMta. 20 artha - samaju evA jJAnI puruSo pApathI zake eTale Dare che.
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 61 kura bRhad AlocanA jyAre aNasamaju evo ajJAnI jIva te pApa karIne harakhAya che, rAjI thAya che. jJAnIne, pApanA phaLa kaDavA duHkharUpa Ave che tenI jAgRti hovAthI tene koI padArthamAM Asakti nathI tethI te lukhA karma bAMdhe che. te karmo dhyAnathI nivRtta thaI zake. jJAnInI saMsAramAM pravRtti te rucipUrvakanI nathI paNa mAtra udayAthIna che. jyAre ajJAnIne parapadArthamAM atyaMta Asakti hovAthI te cIkaNAM eTale tIvra karmano baMgha kare che, ane tenA phaLamAM te corAzI lAkha jIvayonimAM rajhaLyA kare che. jyAre jJAnI puruSone anaMtAnubaMdhI kaSAya javAthI "apposi hoI baMgho, niddha ghasyuM na kuNaI arthAta temane alpamAtra karmano baMdha thAya che. temane anaMta saMsAra vaghAre evA nirdhvasa pariNAma kadI thatA nathI. mATe saMsArI jIve koI padArthamAM Asakti karavA yogya nathI. 20. potAnA AtmasvarUpane samajI anaMtA jIvo mokSane pAmyA samaja sAra saMsArameM, samaju TAle doSa; samaja samaja kari jIva hI, gayA anaMto mokSa. 21 artha :- A jagatamAM eka samaja eTale samyakajJAna ja sArarUpa che. jJAna e pratyeka AtmAno guNa hovA chatAM te viparIta jJAnarUpe pariNamelo hovAthI ajJAna kahevAya che. paNa jo jJAnI puruSanA upadeze jaDa cetanAtmaka vizvanuM svarUpa samaje to samajanAra jIva potAnA rAgadveSa kAma krodhAdi doSone TALI zake che. A prakAre cetanamaya potAnA AtmAnuM anaMta sukhasvarUpa samajIne tathA sadguru AjJAe dehathI bhinna evA potAnA zuddha svarUpanI prAptino upAya AdarIne bhUtakALamAM anaMtA jIvo mokSane pAmyA che, pAme che, ane pAmaze. mATe ApaNe paNa te ja svasvarUpane samajI zraddhI ane te pramANe vartI AtmAnuM zAzvata sukha meLavI laIe to A manuSyabhavanI kiMmata koI rIte thaI zake ema nathI. paramakRpALudeve paNa patrAMka 651mAM jaNAvyuM ke-"jema che tema AtmasvarUpa jANyuM tenuM nAma samajavuM che." vaLI patrAMka 537mAM kahyuM ke-"eka A jIva samaje to sahaja mokSa che." ravA bRhad AlocanA sarva duHkha nAzano upAya viSaya kaSAyano traNeya yogathI saMvara upazama viSaya kaSAyano, saMvara tInuM yoga; kiriyA jatana vivekarse, miTe karma duHkharoga. 22 artha - pAMca indriyanA rUpa, rasa, gaMgha, sparza ane zabda e viSayo che; tenuM upazamana karavuM arthAt te te viSayomAM vRttine na javA devI; tathA krodha, mAna, mAyA, lobharUpa kaSAya bhAvo che, tene upazamAvavA arthAt tenA pratipakSI guNo je kSamA, vinaya, saraLatA ane saMtoSabhAva che tene hRdayamAM lAvI krodhAdi kaSAyomAM na taNAvuM te upazama che. viSayonA kAraNe kaSAyanA bhAvo janme che. viSaya kaSAyane laIne A saMsAra che. mATe paramakRpALudeve jaNAvyuM ke nathI gharyo deha viSaya vaghAravA, nathI gharyo deha parigraha ghAravA." viSayakaSAyamAM pravartavAthI saMsAra vadhe che. ane enA pratipakSI guNo vairAgya upazamabhAva lAvavAthI AtmajJAnanI prApti thAya che. ane sarva duHkhathI mukta thavAno upAya eka AtmajJAna che." ema paramakRpALudeve jaNAvyuM che. vaLI dravyakarma AvavAnA kAraNa manavacanakAyAnA traNa yoga che. te dvArA zubhAzubha karmano jIvane Asrava thAya che. mATe prathama viSaya kaSAya upazama karI bhakti satsaMga smaraNa Adi zubha pravRtiomAM rahI azubha karmo AvavAnA kAraNone rokavA. pachI "zubha bhAvavaDe mana zuddha karo." ema zubhabhAvavaDe zuddha bhAvane pAmI karma AvavAnA Agnavono nirogha karavo tenuM nAma saMvara che. viSayakaSAyano upazama tathA manavacanakAyAnA yoganI saMvararUpa kriyA jo yatnA ane vivekapUrvaka karavAmAM Ave to janma jarAne mRtyu, mukhya duHkhanA hetu' je rAgadveSAdi karmanA phaLamAM rahelA che teno avazya nAza thAya, ane AtmA potAnA zAzvata anaMta samAdhisukhane pAme. ema jJAnI puruSoe potAnA anubhavathI sarva duHkha nAzano upAya ApaNane batAvyo. rarA
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhad AlocanA 63 samyakdarzanavaDe nirvera buddhi thaI to jIvanI mukti roga miTe samatA vadhe, samakita vrata ArAgha; nirverI saba jIvasaeN, pAve mukti samAgha. 23 artha :- uparanI gAthAmAM kahyuM tema viSayakaSAyano upazama karavAthI tathA traNeya yogono saMvara karavAthI anAdino 'AtmabhrAMtisama roga nahIM.' te nAza pAmI jIvane samyakdarzananI prApti thAya che. tethI kharo samatAbhAva pragaTe che. pachI AgaLa vadhI zrAvakanA vrata athavA AtmajJAna sahita sarva virati munipaNAnA vratanI te ArAdhanA kare che. tenA phaLasvarUpa jagatanA sarva jIvo pratye nirvera bhAva pragaTavAthI sarva jIvonI rakSA karI aMte muktirUpI Atma-samAdhine te pAme che. iti bhUlacUka micchA mi dukkaDuM artha :- iti eTale A pramANe mArI tamArA pratye koI paNa thayela dukkaDaM kahetA dulya arthAt bhUlacUka te mi eTale mArI, micchA eTale mithyA thAo; arthAt mArA mana vacana kAyAnA yogathI koI paNa prakAre tamane duHkha thayuM hoya to tenI huM ApanA pratye mAphI mAguM chuM. bRhad AlocanA gaNagharAdi saba sAdhujI, samakita vrata guNadhAra; yathAyogya vaMdana karuM, jinaAjJA anusAra, artha :- bhUtakALamAM tIrthakara bhagavAnanI anaMta covIzIo thaI gaI, te badhA jinezvarone huM praNAma karuM chuM. ane vyatIta thayelA anaMtAkALamAM anaMtA kroDa siddha bhagavaMto thaI gayA temane, tathA vartamAnamAM pAMca mahAvidehakSetre vicaratA sarva jinezvarone temaja ochAmAM ochA vicaratA be karoDa kevaLI bhagavaMtone tathA vadhAremAM vadhAre pRthvI para vidyamAna rahetA nava karoDa kevaLI bhagavaMtone huM bhAvapUrvaka praNAma karuM chuM. e badhA sarvajJa puruSo kRtakRtyadazAne pAmelA paramAtmAo che. have zrI gaNaghara bhagavAna, AcArya bhagavAna, upAdhyAya bhagavAna tathA sAdhu bhagavaMtone temaja samyakdarzana sahita paMcama guNasthAnavartI dezavratI-zrAvakone ane jene vrata nathI paNa samyakdarzana che evA caturtha guNasthAnavartI avirata samyaphadraSTi evA sarva jJAnI puruSone temaja vyavahAra samakitarUpa zraddhALuNa jenAmAM dRDha che evA sarva mumukSuone, huM jina AjJA anusAra temanI yathAyogya bhUmikA pramANe, sAcA bhAvathI mArA AtmahitArthe temane praNAma karuM chuM. eka navakAra gaNavo namo arihaMtANaM, namo siddhANe, namo AyariyANuM, namo uvajajhAyANa, namo loe savvasAhUNaM, eso paMca namukkAro, sava pAvapaNAsaNo; maMgalANaM ca sarvesiM, paDhamaM havaI maMgala." prabhu samakSa doSonI niMdA karI zuddha thavAnI bhAvanA praNamI padapaMkaja bhanI, arigaMjana arihaMta; kathana karuM have jIvanuM, kiMcit muja virataMta. artha - jenA pada eTale caraNa te paMkaja eTale kamaLarUpa che, tathA arigaMjana eTale AtmAnA guNone ghAtanAra evA ghAtIyA karmarUpI zatruone jeNe haNyA che, evA arihaMta bhagavaMtane huM praNAma karIne mArA jIvananA aneka doSonuM kiMcit vRttAMta Apa samakSa rajU karuM chuM. Apa zrI paMcaparameSThi bhagavadubhyo namaH artha :- zrI arihaMta bhagavAna, siddha bhagavAna, AcArya bhagavAna, upAdhyAya bhagavAna ane sAdhu bhagavAna e "paMca parameSThi' bhagavAnane mArA namaskAra ho. kemake jagatamAM sarvathI zreSTha pUjavAlAyaka A pAMca prakAranA mahAna AtmAo che. je samyakdarzanathI yukta hoya te ja A paMca parameSThi padamAM gaNAya che. samyakrarzana vinA pUjanIyapada prApta thatuM nathI. jina AjJA anusAra sarva bhagavaMtone praNAma (dohA) anaMta covIzI jina namuM, siddha anaMtA kroDa; vartamAna jinavara save, kevalI do nava koDa.
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ 65 bRhad AlocanA samakSa mArA doSonI niMdA karI, garha karI, AlocanA karIne te te pApone nivArI zuddha thavAnI mArI kAmanA che. te Apa prabhunI kRpAe siddha thAo evI Apa prabhu pratye mArI hArdika prArthanA che. huM anAdikALano aparAdhI, meM kUrabhAve aDhAre pApasthAnako sevyAM (aMjanAnI dezI) huM aparAdhI anAdiko, janama janama gunA kiyA bharapUra che; lUMTIA prANa cha kAyanA, sevyAM pApa aDhArAM karUra ke. artha - huM anAdikALathI ajJAnavaza aneka aparAza karato Avyo chuM. pUrve corAzI lAkha jIvayonimAM anaMtavAra janma laI meM aneka gunA eTale aparAdho karyA che. dravyathI ane bhAvathI meM anaMta doSo sevyAM che. dravyathI pRthvIkAya, apakAya, teukAya, vAyukAya, vanaspatikAya ane trasakAya e chakAya jIvonA meM anaMtavAra prANa lUMTyA. tathA aDhAre. pApasthAnakone meM dravya ane bhAvathI dUra rIte sevyA. tenA phaLamAM anaMtakALathI cAragatiomAM bhaTakI huM anaMta duHkha pAmyo che. kharekhara huM moTo aparAthI chuM. nakkI huM te doSonA badalAno deNadAra chuM. mATe sadguru bhagavaMta samakSa mArA aparAdhone sAcA bhAve khamAvuM chuM. he sarva jIvo! mane mApha karo, mArA aparAdhone kSamA karo. evI Apa sarva pratye mArI bhAvabhInI vinaMti che. te svIkArI ane sarva doSothI nivRta karo, jethI huM zAzvata sukhasvarUpa evI muktine meLavI svarUpAnaMdamAM lIna thAuM. te aDhAra pApasthAnaka vagere kayA kayA doSo sevyA che tenuM vizeSa varNana have gadyamAM nIce jaNAve che. (havenuM gadya mULa hindI bhASAmAM che tenuM gujarAtI bhASAMtara mUkyuM che.) Aja sudhI A bhavamAM, pahelA saMkhyAtA, asaMkhyAtA ane anaMtA bhavamAM kuguru, kudeva ane kuzarmanI saduhaNA, prarUpaNA, karasanA sevanAdika saMbaMdhI pApadoSa lAgyA te sarve micchA mi dukkaDaM. 66 bRhad AlocanA bhAvArtha - he prabhu! Aja sudhI akSaNa paryata A bhavamAM ke A bhava pahelAM ajJAna avasthAmAM karela saMkhyAta, asaMkhyAta ke pUrve karelA anaMtA bhavomAM kuguru, kudeva ane kugharmanI sahaNA eTale zraddhA karI hoya, prarUpaNA eTale temanA upadezano phelAvo karyo hoya, athavA tenI pharasanA eTale te pramANe varyo houM, sevanA eTale temanI dravya ke bhAvathI sevA karI hoya, te saMbaMdhI je je pApadoSa lAgyA hoya te sarve micchA mi dukkaDe eTale mithyA me duSkRta arthAt te baghA mArA duSkRtyo mithyA thAo arthAt nAza pAmo, ema huM sAcA aMtaHkaraNathI ApanI pAse bhAvanA bhAvuM chuM. bhagavAnanI AjJAthI viruddha vartanArA baghA kuguru che. ane AtmajJAnathI yukta te sadguru che. vItarAgatA rahita rAgI dveSI devo te kudeva che. jenA paDakhAmAM strI che te rAganuM cihna che ane jenA hAthamAM zastra che te badhA kudeva che. vItarAga paramAtmA jevo koI deva thayo nathI ane thaze paNa nahIM. temaja dharma e AtmAno svabhAva che. te svabhAvane pAmavA je vyavahAra gharmanA mULamAM dayA che te ja satya dharma che. "jyAM dayA nathI tyAM gharma nathI." zrImad rAjacaMdra, ahiMsA paramo dharma" ema bhagavAna mahAvIrano mukhya upadeza che. ajJAnapaNe, mithyAtvapaNe, avratapaNe, kaSAyapaNe, azubhayoge karI, pramAde karI apachaMda - avinItapaNuM meM karyuM te sarve micchA mi dukkaDa.. bhAvArtha - he prabhu! ajJAnapaNe eTale ApanA kahelA boghathI viparIta jANIne, ke mithyAtvapaNe eTale ApanA boghathI viparIta mAnya karIne jemake dehamAM Atmabuddhi ke paramAM mArApaNuM mAnIne, avratapaNe eTale ApanA dvArA upadiSTa zrAvaka ke muninA vratone na svIkArIne, kaSAyapaNe eTale krothamAna-mAyAlobhAdi athavA kaSAyanA kAraNa evA hAsya, rati, arati, bhaya, zoka, jugupsA, strIveda, puruSaveda, napuMsakaveda Adi nokaSAya paNe vartIne, azubhayoga eTale mana, vacana kAyAnA traNe yoga vaDe azubha pravRtti karIne, pramAda eTale AtmAne bhUlI badhI pravRtti karIne meM apachaMda eTale uzRMkhalapaNe sadevagurugharmanuM avinItapaNuM
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhad AlocanA 67 eTale avinaya karyo, AzAtanA karI, te sarve mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya ane yoga vaDe thatAM mArA sarva doSo te mithyA thAo. dukkaDuM eTale duSkRtyo, mi eTale mArA te micchA eTale mithyA thAo. evI mArI abhilASA che. zrI arihaMta bhagavaMta vItarAga kevalajJAnI mahArAjanI, zrI gaNagharadevanI, zrI AcAryanI, zrI dharmAcAryanI, zrI upAdhyAyanI, ane zrI sAdhusAthvInI, zrAvaka-zrAvikAnI, samadraSTi sAtharmI uttama puruSonI, zAstrasUtra-pAThanI, artha-paramArthanI, gharma saMbaMdhI ane sakala padArthonI avinaya, abhakti, AzAtanAdi karI, karAvI, anumodI; mana, vacana ane kAyAe karI dravyathI, kSetrathI, kAlathI ane bhAvathI samyaka prakAre vinaya, bhakti, ArAghanA, pAlana, sparzanA, sevanAdika yathAyogya anukrame nahIM karI, nahIM karAvI, nahIM anumodI, te mane dhikkAra, dhikkAra, vAraMvAra micchA mi dukkaDaM. mArI bhUlacUka, avaguNa, aparAza sarve mApha karo, kSamA karo, huM mana, vacana, kAyAe karI khamAvuM chuM. bhAvArtha - zrI arihaMta bhagavaMtanI ke vItarAgatAne pAmelA evA kevaLajJAnInI ke zrI gautamAdi gaNagharadevanI, zrI AcArya bhagavAnanI, zrI gharmAcAryanI eTale gharmano vizeSa prakAre phelAva karanAra evA zrI hemacaMdrAcArya vagerenI, zrI upAdhyAyanI ane sAdhu-sAdhvInI, zrAvaka, zrAvikAnI; samadraSTi eTale samyaphaSTinI, sAgharmI uttama puruSonI, zAstranA mULa sUtrapAThanI, zAstronA arthanI ane paramArthanI eTale naya AdivaDe prakAzita tenA rahasyanI, gharma saMbaMdhI sarva bhAvonI ane sakala padArthonI avinaya, abhakti, azAtanA mana, vacana ane kAyA vaDe karI, karAvI, anumodI, dravya, kSetra, kAla ane bhAvathI vItarAga bhagavaMtonI samyaprakAre vinaya, bhakti, ArAghanA, pAlana, sparzanA tathA sevanA eTale sevA vagere yathAyogya pramANe anukrama pUrvaka nahIM karI, nahIM karAvI, nahIM anumodI, te sarva mATe mane dhikkAra ho, dhikkAra ho. vAraMvAra huM bhAvanA bhAvuM chuM ke mArA duSkRtyo mithyA thAo, nAza pAmo. bRhad AlocanA he nAtha! mArI sarva prakAranI bhUlacuka, avaguNa, aparAdha vagere mApha karo, kSamA karo; huM mana vacana kAyAe karI khamAvuM chuM. guru AjJA na uThAvavAthI aparAdhI (dohA) aparAthI guru devako, tIna bhuvanako cora; ThaguM virANA mAlameM, hA hA karma kaThora. artha :- paramakRpALu sarudeve mArA upara kRpA karI mane Atmadharmano bogha Apyo chatAM huM dehamAM Atmabuddhi choDI daI AtmAmAM Atmabuddhi karI temanI AjJA uThAvato nathI, mATe huM sadguru paramakRpALudevano aparAthI chuM. viSayavikArathI bharelo chuM. tenI vAsanAnA kAraNe kaSAyabhAvo karI eTale traNeya lokanI sarva saMpatti mane maLI jAya evI bhAvanA hovAthI, bhAvathI huM cora chuM. kemake paulika padArtha potAnA nathI chatAM potAnA mAnavA e bhAva corIno ja prakAra che. parigrahamAM tIvra AsaktinA kAraNe huM virANA eTale birAnA arthAt pArakA mAlane paNa ThagIne meLavavA prayatnazIla chuM. mATe hAya ! hAya! huM kevo kaThora ka chuM ke Apano yoga ane bogha maLavA chatAM paNa mAruM mana pApathI DaratuM nathI. bhayaMkara doSothI yukta hovAthI mahApApI kAmI kapaTI lAlacI apachaMdA avinIta; avivekI krothI kaThina, mahApApI bhayabhIta. artha - he prabhu! viSaya vikArathI bharapUra vRttivALo hovAthI kAmI chuM. manamAM kaMI, vacanamAM bIjuM ane vaLI vartanamAM trIjuM hovAthI huM mahAkapaTI chuM. aneka prakAranA bhogonI manamAM tIvra lAlasA eTale icchA hovAthI huM lAlacI chuM. ati uzruMkhala hovAthI apachaMda eTale svacchaMdI chuM. vinaya vinAno hovAthI avinIta chuM. mArA AtmAnA hita ahitanuM bhAna mane na hovAthI huM avivekI chuM. kaThIna eTale mahA muzkelIe zame evA mahAkroghano ghAraka chuM. huM sadaiva viSayakaSAyamAM pravRtti karavAthI
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ 70. bRhad AlocanA mahApApI chuM. tethI niraMtara maraNabhaya vedanAbhaya AdithI bhayabhIta chuM. mATe he nAtha! AvA bhayaMkara doSothI mane mukta karo evI Apa prabhu pratye mArI bhAvabhInI prArthanA che. nAthanI sAkSIe vAraMvAra dhikkAra je meM jIva virALiyA, sevyAM pApa aDhAra; nAtha tumArI sAkharco, vAraMvAra cikkAra. artha :- he nAtha! A jagatamAM corAzIlAkha jIvAyoni che. temAMthI je je jIvonI meM virAdhanA karI hoya arthAt temane mana vacana kAyAthI duHkha ApyuM hoya ke haNyA hoya athavA aDhAra pApasthAnaka sevyA hoya, te badhA pApone he nAtha! ApanI sAkharse eTale sAkSIe vAraMvAra cikkAruM chuM. arthAt teno tiraskAra karuM chuM. jethI pharI evI pApa pravRti mArAthI thAya nahIM. paheluM pApa prANAtipAta : chakAyapaNe meM chakAya jIvanI virAthanA karI; pRthvIkAya, apakAya, teukAya, vAyukAya, vanaspatikAya, beiMdriya, teiMdriya, cIrindriya, paMcedriya, saMjJI, asaMjJI, garbhaja, code prakAre saMmUrNima Adi traNa sthAvara jIvonI virAthanA karI, karAvI, anumodI; mana, vacana, kAyAe karI, bhAvArtha - prANAtipAta eTale jIvonI hiMsA. he prabhu! mArA bhUtakALamAM je anaMtakALa vyatIta thayo te samayamAM huM e kAyamAM eTale pRthvI, pANI, agni, vAyu, vanaspatikAyamAM temaja chaThThI trasakAyamAM janma laI meM chae kAyanA jIvonI virAdhanA karI che. temane duHkha ApyuM che. tenI kSamA cAhuM chuM. pRthvIkAya, apakAya eTale jalakAya, teukAya eTale agnikAya, vAyukAya, vanaspatikAya e pAMca sthAvara jIvo kahevAya che. ene eka sparza indriyarUpa mAtra zarIra ja hovAthI te hAlI cAlI zakatA nathI. beindriya, traNaindriya, caurendriya, e traNa vikasendriya kahevAya che. e jIvo hAlI cAlI zake che. saMjJI eTale manavALA jIvo. asaMjJI eTale mana vagaranA jIvo. sthAvara jIvo asaMjJI hoya che. temane mana hotuM bRhad AlocanA nathI. garbhaja eTale je garbhathI utpanna thayA hoya te jIvo. saMmUrNima eTale strIlIMga, puruSalIMganA saMyogavagara je jIvo janma le che te saMmUrNima jIvo kahevAya che. ekendriyathI mAMDIne asaMjJI paMcendriya sudhInA jIvo saMmUrNima janmavALA hoya che. janmanI apekSAe jotAM paMcendriya jIva traNa prakAranA che. (1) aupapAtika (2) garbhaja (3) saMmUrNima. devanArakInA jIvo aupapAtika rIte janme che. janmathI juvAna hoya che. manuSya ane tiryaMco garbhaja temaja saMmUrNima rIte paNa janmanArA hoya che. manuSyanA maLamUtramAM, kaphamAM evA azucisthAnomAM janmanArA cauda prakAranA saMmUrNima manuSyo paNa hoya che. te sarva jIvonI meM mana vacana kAyAthI virAghanA eTale duHkha ApyuM hoya ke mArI nAkhyA hoya athavA du:kha apAvyuM hoya, athavA temane duHkha ApatA anumodanA eTale sAruM mAnyuM hoya te sarva mArA doSa kSamya thAo evI Apa prabhu pAse namra prArthanA che. saMmUrchAima eTale mana vagaranA manuSyonA cauda prakAro nIce mujaba che : "mAtApitAnA saMyoga vinA je utpanna thAya che tene saMmUrchAima jIva kahevAmAM Ave che. AkhA lokAkAzamAM pIstAlIsa lAkha yojana pramANa kSetramAM aDhI dvIpa che temAM eka lavaNasamudra tathA eka kAlodadhi samudra Avelo che. ema be samudra. tathA paMdara karmabhUmi, tIsa akarmabhUmi ane chappana aMtardIpo AvelA che. temAM garbhaja manuSyo utpanna thAya che. A paMdara karmabhUmi, trIsa akarmabhUmi ane chappana aMtardIpo maLIne A kula 101 manuSyone janmavAnA kSetro che. te manuSyonA maLamUtrAdimAM saMmUrchAima manuSyo utpanna thAya che. temanI utpattinA sthAno cauda che te nIce pramANe : (1) vyAsu-viSTAmAM, (2) pAsavosu-mUtramAM, (3) vesukaphamAM, (4) saMdhAsu-nAkanA melamAM, (5) vaMte su-vamana-UlaTImAM, (6) ttei su-pittamAM, (7) pUrNAsu-rAgha-rasI, durgadhayukta jyAM ghAva paDyo hoya temAMthI lohI nIkaLe temAM, (8) sAsu-zoNita raktamAM, (9) suvAsuzukra-vIryamAM, (10) suvA -sAsu-zukranA sUkAM thayelAM pud
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 bRhad AlocanA 71 galomAM pharI pANIthI bhInA thavAthI, (11) vinaya-gIyAre;jIvarahita zarIramAM, (12) sthIrika saMbogasu-strI puruSanA saMyogamAM, (13) pAraNitamosu-nagaranI morI-gaTaramAM ane (14) sava bahuphALelu-azucinA baghA sthAnomAM saMmUrchAima manuSyo utpanna thAya che. uparokta cauda sthAnomAM eka aMtarmuhUrtamAM saMmUrchAima manuSya utpanna thAya che. emanI avagAhanA aMgulanA asaMkhyAtamAM bhAga parimANa hoya che. emanuM AyuSya aMtarmuhUrtanuM hoya che, arthAt e jIvo aMtarmuhUrtamAM ja marI jAya che. A asaMjJI-manarahita jIvo mithyAdraSTi evaM ajJAnI hoya che. aparyApta avasthAmAM ja emanuM maraNa thaI jAya che. -nava tatva (pR.21) UThatAM, besatAM, sUtAM, hAlatAM, cAlatAM, zastra, vastra, makAnAdika upakaraNo uThAvatAM, mUkatAM, letAM, detAM, vartatAM, vartAvatAM, apaDilehaNA, dupaDilehaNA saMbaMdhI, apramArjanA, du:pramArjanA saMbaMdhI, aghikI ochI, viparIta pUMjanA paDilehaNA saMbaMdhI ane AhAra vihArAdika nAnA prakAranA ghaNA ghaNA kartavyomAM saMkhyAtA, asaMkhyAtA ane nigoda AzrayI anaMtA jIvanA jeTalA prANa lUMTyA, te sarva jIvono huM pApI aparAthI chuM. nizcaya karI badalAno deNadAra chuM. sarva jIva mane mApha karo. mArI bhUlacUka, avaguNa, aparAdha sarve mApha karo. bhAvArtha - UThavA, besavAmAM ke hAlatAM cAlatAM zarIranI kriyAo karatA temaja zastra, vastra ke makAna AdinA upakaraNo eTale sAghanasAmagrIne AghI pAchI karatAM apaDilehaNA eTale pUrepuruM dhyAna rAkhyA vagara, dupaDilehaNA eTale jyAM dhyAna rAkhavuM joIe tyAM na rAkhavuM ane na rAkhavuM hoya tyAM rAkhavuM, apramArjanA eTale yatnApUrvaka sAphasaphAI na karavI ane du:pramArjanA eTale ayatnApUrvaka sAphasaphAI karavI te. athavA bhagavAne kahyuM tethI adhika athavA ochI ke viparIta rIte karavI, UlaTIsulaTI ke kramathI rahita ke jhATakIne ke phaTakArIne saphAI karavI te viparIta che. evI pUjanA paDilehaNA eTale sAphasaphAI te meM karI. bRhad AlocanA temaja AhAra vihAra Adi karatAM temAM ke nAnA prakAranA eTale aneka prakAranA ghaNA ghaNA kAryo karatA meM saMkhyAta asaMkhyAta ke nigoda AzrayI anaMtA jIvonA prANa lUMTyA jevA ke jamIkaMda eTale kaMdamULa, athavA phuga Ave tevI vastuo ke ghaUM, maga vagerenA anAjane palALavAthI phaNagA phUTe temAM anaMta jIvono nivAsa hovAthI te anaMtakAya kahevAya che. A badhA nigoda AzrayI anaMtA jIvonA prANa lUMTyA. te sarva jIvone huM duHkha denAra hovAthI pApI chuM. sarva jIvone jIvavAno adhikAra che. paNa temane haNavAthI huM aparAthI chuM. nizcaya karI eTale niyamathI huM nakkI temanA badalAno deNadAra chuM. mATe he sarva jIvo mane mApha karo, mArI ajJAnavaza thayelI bhUlacUkane mApha karo. mArA para dayA karI mArA sarva avaguNa aparAdha mApha karo. jIvana calAvavA mATe pratidina jaLakAya, agnikAya, vanaspatikAya, pRthvIkAya, vAyukAya vagerenI hiMsAo thAya che. kAraNa paravazatA che. paNa hiMsA te hiMsA ja che. mATe tenI bhAvapUrvaka mAphI mAgavAthI te karmo halakA thAya che. devasIya, rAIya, pAkSika, caumAsI ane sAMvatsarika saMbaMthI vAraMvAra micchA mi dukkaDaM. vAraMvAra kSamAvuM chuM. tame sarve kSamajo. bhAvArtha :- devasIya eTale pUrA divasamAM mArAthI je je doSa lAgyA hoya ane rAIya eTale pUrI rAtrimAM mArAthI je je pApa sevAyA hoya, pAkSika eTale paMdara divasamAM je je doSo thayA hoya, caumAsI eTale cAra mAsamAM je je pApa thayA hoya ane sAMvatsarika eTale pUrA eka varSamAM mArAthI je je pApo sevAyA hoya teno micchA mi dukkaDe eTale mithyA meM duSkRtam arthAt mArA te te pApo mithyA thAo ema ApanI samakSa prArthanA karuM chuM tathA te te sarva jIvonI kSamA mAMgu chuM. tethI sarva jIvo mArA upara dayA karI mane kSamA Apajo ema vAraMvAra sAcA hRdaye bhAvanA bhAvavAthI baLavAna karmonI nirjarA thAya che. ane navIna karmo bAMdhavAmAM paNa jIva pAcho paDe che.
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74 bRhad AlocanA khAmemi savvajIve, savve jIvA khamaMtu me / mittI me sabba bhUesu, veraM majhaM na keNaI / / artha :- huM sarva jIvone aMtarathI khamAvuM chuM. tame sarva jIvo paNa mane kSamA Apajo. mAro 'sava mupg' eTale sarva prANIo sAthe 'mittI' eTale maitrIbhAva che, 'aa' eTale koInI sAthe paNa "E" eTale mane vera na' verabhAva nathI. te divasa mAro dhanya haze ke je divase huM chaye kAyanA jIvonA vaira badalAthI nivRtti pAmIza. sarva corAzI lAkha jIvayonine abhayadAna daIza. te divasa mAro parama kalyANamaya thaze. bhAvArtha:- te divasa mAro ghanya haze ke je divase huM pRthvI, pANI, agni, vAyu ane vanaspatikAya temaja trasakAya jIvonA vaira badalAthI nivRtti pAmIza arthAt te jIvonI sAthe mohanIya karmanA kAraNe temane haNI huM vera bAMdhu chuM. ane tenA badalAmAM azAtAvedanIya karma upArjana karuM chuM; te sarvathI chuTakAro pAmIza. temaja corAzI lAkha jIvayonimAM utpanna thatAM jIvone abhayadAna daIza arthAt temane kadI haNIza nahIM; te divasa mAro parama kalyANamaya thaze. corAzI lAkha jIvayoni nIce pramANe che : jIvayoni eTale jIvone utpanna thavAnA sthAnaka te corAzI lAkha che. sarva jIvone utpanna thavAnAM sthAno to asaMkhya hoya che. paraMtu varNa, gaMdha, rasa, sparza ane AkRtithI jeTalA utpatti sthAno sarakhAM hoya, teTalAnuM eka sthAnaka gaNAya che." zrI paMcapratikramaNa sUtro evA corAzI lAkha jIvayoninA sthAnaka che. te jIvayonimAM sthAnakonI gaNatarI nIce pramANe zAstromAM kahI che : te 7 lAkha pRthvIkAya, 7 lAkha apakAya eTale jaLakAyanA utpatti sthAnako, 7 lAkha vAyukAya, 10 lAkha pratyeka vanaspatikAya eTale jenA eka zarIramAM eka jIva hoya che. dAkhalA tarIke phaLa, chAla, thaDa, pAMdaDA, bIja vagere. 14 lAkha sAghAraNa vanaspatikAya eTale jenA eka zarIramAM bRhad AlocanA anaMta jIvo hoya che. dAkhalA tarIke baTAkA, kAMdA, mULA, gAjara, lIlu Adu, lIlI haLadara, aMkurA, kUMpaNo, sevALa, pAlakanI bhAjI, kUNA phaLa, thora, gugaLa, gaLo vagere jene bhAMgavAthI sarakhA be bhAga thatA hoya, tAMtaNa vagaranuM hoya ane kApavA chatAM pharI je UgI zake tene sAghAraNa vanaspatikAya kahevAya che, athavA anaMtakAya paNa kahevAya che. tatvajJAna pravezikA tathA 2 lAkha be indriyanA yoni sthAnako, 2 lAkha teindriya, 2 lAkha cauriMdriya, 4 lAkha devatA, 4 lAkha nArakI, 4 lAkha tiryaMca paMcendriya eTale paMcendriya sahita tiryaMconA utpatti sthAnako tathA 14 lAkha manuSyanA utpatti sthAnako ema badhA maLIne 84 lAkha jIvayoninA utpatti sthAnako che. eka yonimAM aneka kuLa hoya che. jema chANarUpa yonimAM kRmikuLa, kITa (kIDA) kuLa, vRzcika kuLa vagere hoya che. te sarva jIvone huM sukhanuM kAraNa kyAre thaIza ke jyAre huM sarvathA karmothI mukAIne muktipurIe jaIza tyAre. mATe vapara sukhanA hetubhUta evI muktine ja huM icchuM chuM. te he prabhu! ApanI anaMtakRpAe mane prApta thAo. prApta thAo. bIjuM pApa mRSAvAda - kroghavaze, mAnavaze, mAyAvaze, lobhavaze, hAye karI, bhayavaze ityAdika karI mRSA vacana bolyo, niMdAvikathA karI, karkaza, kaThora, mArmika bhASA bolI ityAdika aneka prakAre mRSA jUThuM bolyo, bolAvyuM, bolatAM pratye anumodhuM te sarve mana-vacana-kAyAe karI micchA mi dukkaDaM. te divasa mAro ghanya haze ke je divase huM sarvathA prakAre mRSAvAdano tyAga karIza. te divasa mAro parama kalyANamaya thaze. bhAvArtha :- mRSAvAda eTale jUThuM bolavuM, asatya bolavuM te. huM kriodha, mAna, mAyA, lobha, hAsya, bhaya ityAdikanA kAraNe jUThuM bolyo, koInI niMdA karatA jUThuM bolyo, vikathA eTale dezakathA, rAjakathA,
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ 76 bRhad AlocanA strIkathA ane bhojanakathA karatAM jUThuM bolyo, karkaza eTale na game evA kaDavA bola bolyo, kaThora eTale manamAM Thesa pahoMce evI vANI bolyo ane mArmika bhASA eTale koInA marmane eTale gupta rahasyane ughADuM pADanAra, evI bhASA bolyo ityAdi aneka prakAre huM jUThuM bolyo, bolAvyuM ke bolatAM pratye anumodana karyuM te sarva pApane mana-vacanakAyAthI khamAvuM chuM. te divasa mAro kharekhara sArthaka thaze ke je divase huM saMpUrNapaNe mRSAvAdano tyAga karIza, te divasa mAro parama kalyANamaya thaze. trIjuM pApa adattAdAna : aNadIthI vastu corI karIne lIghI, vizvAsaghAta karI thApaNa oLavI, parastrI, parathana haraNa karyA te moTI corI laukika viruddhanI, tathA alpa corI te ghara saMbaMthI nAnA prakAranA kartavyomAM upayoga sahite ne upayoga rahite corI karI, karAvI, karatA pratye anumodI, mana-vacanakAyAe karI; tathA gharma saMbaMghI jJAna, darzana, cAritra ane tapa zrI bhagavaMta gurudevonI AjJA vagara karyA te mane dhikkAra, dhikkAra, vAraMvAra micchA mi dukkaDaM. te divasa mAro ghanya haze ke je divase huM sarvathA prakAre adattAdAnano tyAga karIza. te mAro parama kalyANamaya dina thaze. bhAvArtha - adattAdAna eTale koIe ApelI nahIM evI vastune levI te corI che. koIe ApaNe tyAM thApaNa tarIke kaMI mUkyuM hoya te mAgavA Ave tyAre nA pADI devI, parastrI athavA pArakAnuM ghana harI levuM te laukika viruddhanI moTI corI che. ane nAnI corI te ghara saMbaMdhI aneka kArya karatAM, vagara pUchaye vastu laI levI evI vastu upayogapUrvaka eTale jANIne ke upayoga rahitapaNe arthAt ajANamAM mana vacana kAyAthI karI, karAvI, anumodI hoya te sarva mArA duSkRtyo niSphaLa thAo evI mArI Apa prabhu pratye prArthanA che. temaja gharma saMbaMdhI samyakajJAna, darzana, cAritra ane tapa zrI bhagavaMta gurudevonI AjJA lIdhA vagara karyA te mane dhikkAra ho dhikkAra ho, vAraMvAra te duSkRtyonI Apa samakSa kSamA cAhuM chuM. te divasa mAro bRhad AlocanA ghanya haze ke je divase huM sarvathA prakAre adattAdAnano tyAga karIza. te divasa mAro kalyANamaya thaze. cothuM pApa abrahma : maithuna sevavAmAM, mana, vacana ane kAyAnA yoga pravartAvyA; nava vADa sahita brahmacarya pALyuM nahIM; nava vADamAM azuddhapaNe pravRtti karI; pote sevyuM: bIjA pAse sevarAvyuM, sevanAra pratye bhaluM jANyuM, te mana vacana kAyAe karI mane dhikkAra, dhikkAra, vAraMvAra micchA mi dukkaDaM. te divasa mAro ghanya haze ke je divase huM navAvADa sahita brahAcarya-zIlaratna ArAghIza, sarvathA prakAre kAmavikArothI nivartIza. te divasa mAro parama kalyANamaya thaze. bhAvArtha - abrahma eTale brahmacaryanuM pAlana nahIM. maithunanuM sevana e abrahma che. evA maithuna sevanamAM manavacanakAyAnA yoga pravartAvyA. navavADa sahita brahmacarya pAlananI prabhunI AjJA che paNa te pALyuM nahIM. athavA navAvADa sahita pAlana karavA prayatna karyo paNa temAM azuddhapaNe pravRtti karI. pote sevyuM, bIjA pAse sevarAvyuM, sevanAranI pravRttine sArI mAnI. ema manavacanakAyAnA traNe yogathI pravRtti karI; tethI mane vAraMvAra dhikkAra ho. te divasa mAro ghanya haze ke je divase huM navavADapUrvaka brahmacarya zIlaratnanI ArAdhanA karIza ane saMpUrNapaNe manavacanakAyAthI thatAM kAmavikArothI nivRtti pAmIza te divasa mAro parama kalyANamaya thaze. "viSayarUpa aMkurathI, TaLe jJAnane dhyAna; leza madirApAnathI, chAke jyama ajJAna." -zrImad rAjacaMdra "yogyatA mATe brahmacarya e moTuM sAdhana che. asatsaMga e moTuM viba che." -zrImad rAjacaMdra (pR.262), pAMcamuM parigraha pApasthAnaka : sacita parigraha te dAsa, dAsI, dvipada, caupada Adi, maNi, paththara Adi aneka prakAre che ane acita parigraha sonuM, rUpuM, vastra, AbharaNa Adi aneka vastu che, tenI mamatA, mUcha, potApaNuM karyuM kSetra ghara Adi
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78 bRhad AlocanA 77 nava prakAranA bAhya parigraha ane cauda prakAranA atyaMtara parigrahane ghAryo, tharAvyo, gharatA pratye anumodyo tathA rAtribhojana, abhakSya AhArAdi saMbaMdhI pApa doSa sevyA te mane dhikkAra, cikkAra, vAraMvAra micchA mi dukkaDaM. te divasa mAro ghanya haze ke je divase huM sarvathA prakAre parigrahano tyAga karI saMsAranA prapaMcothI nivartIza. te divasa mAro parama kalyANamaya thaze. bhAvArtha - pari eTale cAre bAjuthI graha eTale pakaDe. cAre bAjuthI mohamUchanA kAraNe jIvane pakaDI rAkhe te parigraha. sacita parigraha eTale jIvaMta parigraha te dAsa, dAsI e dvipada eTale be pagavALA ane caupada eTale Dhora pazu cAra pagavALA Adi tathA maNi, mANeka, patthara Adi aneka che ane acita parigraha te sonuM, rUpuM, eTale cAMdI, vastra, AbharaNa eTale ghareNAM Adi aneka vastu che. te padArtho pratye mamatA eTale mArApaNuM karyuM. mUccha eTale Asakti rAkhI potApaNuM karya, kSetra eTale jamIna, ghara Adi nava prakAranA bAhya parigraha ane krodha, mAna, mAyA, lobha, hAsya, rati, arati, bhaya, zoka, jugupsA, strIveda, puruSaveda, napuMsakaveda ane mithyAtva e cauda prakAranA aMtaraMga parigraha che; tene meM momUcha sahita ghAraNa karI temAM mamatA buddhi karI, karAvI ane ghAraNa karanAranI anumodanA karI, tathA rAtribhojana, abhakSya, AhArAdi karavAthI je pApa doSa sevyA te mane dhikkAra ho, dhikkAra ho, vAraMvAra te duSkRtyo mithyA thAo evI bhAvanA bhAvuM chuM. te divasa mAro ghanya haze ke je divase huM sarvathA prakAre parigrahano tyAga karI saMsAranA sarva prapaMcothI nivartIza; te divasa mAro parama kalyANamaya thaze. chaThTha krogha pApasthAnaka : krotha karIne potAnA AtmAne ane paranA AtmAne tamAyamAna karyA, duHkhita karyA, kaSAyI karyA te mane dhikkAra, dhikkAra, vAraMvAra micchA mi bRhad AlocanA aMtaramAM baLe che, saMtApa pAme che, AMkho lAla thAya che, bIjAne kaDavA vacana kahe che, gALo Ape, DarAve, ghamakAve, mAre, zApa Ape, hAtha paga uchALe ke krodhanA AvezamAM mANasa kaMInuM kaMI karI bese che. evo krogha karIne meM mArA AtmAne temaja paranA AtmAne saMtApita karyA, duHkhI karyA, kaSAyI karyA, te mane dhikkAra, dhikkAra. vAraMvAra jaNAvuM chuM ke mArA evA aparAdha niSphaLa thAo. sAtamuM mAna pApasthAnaka : mAna eTale ahaMbhAva sahita traNa gArava ane ATha mada Adi karyA te mane dhikkAra, dhikkAra, vAraMvAra micchA mi dukkaDaM. bhAvArtha - mAna eTale ahaMkAra. ahaMkAramAM potAne moTo mAne, huM je karuM chuM te badhuM sAruM ja karuM chuM ema mAne ane temaja varte. te ahaMbhAva sahita traNa gArava karyA. gArava eTale garva, ghamaMDa, gAravanA traNa prakAra che. Rddhi gArava, rasa gArava ane zAtA gArava. pUrva puNya prApta thayela ghanAdi Rddhino garva karavo te Rddhi gArava. ame to miSTAnna sivAya jamIe nahIM vagere rasa gArava. mAthuM duHkhavuM kevuM hoya te paNa ame jANIe nahIM vagere zAtA gArava che. pachI ATha prakAranA mada che. mada eTale prApta thayela vastuthI chakI javuM te mada. tenA ATha prakAra che. jAtimada, kuLamada, rUpamada, baLamada, jJAnamada, tapamada, ghanamada, aizvaryamada. ajJAnadazAmAM mArA jIve AvA mada Adi karyA te mane vAraMvAra dhikkAra, dhikkAra, mArA AvA aparAdha niSphaLa thAo. AThamuM mAyA pApasthAnaka : saMsAra saMbaMdhI tathA tharma saMbaMghI aneka kartavyomAM kapaTa karyuM, te mane dhikkAra, dhikkAra, vAraMvAra micchA mi dukkaDaM. bhAvArtha :- mAyA eTale kapaTa, saraLatAno abhAva. manamAM kaMI, vacanamAM bIjuM ane vartanamAM vaLI trIjuM te mAyAkapaTa che. mAyAnA be prakAra che. eka laukika eTale saMsAra saMbaMdhI mAyA. temAM potA pAse je upalabdha sAmagrI hoya tenAthI adhika batAvI potAno svArtha sAdhavo dukkaDaM. bhAvArtha - krotha e kALa jevo che. krogha AvatAM pote prathama
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ 79 bRhad AlocanA ane bIjI lokottara mAyA. temAM gharmamAM zraddhA na hoya to paNa mAyAthI zraddhA che ema batAvavuM, kapaTathI vaMdana Adi karI batAvavuM. zAstrajJAna ke bIjA viSayonuM jJAna na hovA chatAM huM badhuM jANuM chuM evo dekhAva karavo. uparathI kapaTavaDe kriyA karI batAvavI tathA bIjA gharmakAryomAM kapaTa karavuM te badhu mAyA pApasthAnaka che. evA saMsAra saMbaMdhI ke gharma saMbaMdhI aneka kartavyomAM meM kapaTa karyuM, te mane dhikkAra, dhikkAra. te badhA mArA duSkRtya mithyA thAo ema vAraMvAra he prabhu! huM Apane jaNAvuM chuM. navamuM lobha pApasthAnaka : mUchabhAva karyo, AzA tRSNA vAMcchAdika karyA te mane dhikkAra, dhikkAra, vAraMvAra micchA mi dukkaDaM. | bhAvArtha :- lobha eTale tRSNA. pAMca indriyonA viSayo mATe paulika padArthamAM mUrvAbhAva karyo. mUcha eTale mohAsaktithI temAM tallIna thaI gayo. te meLavavA AzA rAkhI, tenI tRSaNA karI. te meLavavAnI vAMcchA eTale kAmanA rAkhI tenA mATe hamezAM prayatnazIla rahI ArtadhyAna, raudradhyAna dhyAyA. te mane dhikkAra, dhikkAra, vAraMvAra te saMbaMdhI mArA duSkRtyo nAza pAmo evI mArI aMtaranI bhAvanA che. dazamuM rAga pApasthAnaka - managamatI vastuomAM sneha kIgho, te mane dhikkAra, dhikkAra, vAraMvAra micchA mi dukkaDaM. bhAvArtha :- rAga eTale sneha. rAga e Aga jevo che. rAgabhAva saMsArane vadhAranAra che. mAyA ane lobha e rAganA paryAya che. manane je game e vastuomAM meM rAga karyo. tethI mane dhikkAra ho, dhikkAra ho. te saMbaMdhI karelA mArA pApo sarva mithyA thAo ema vAraMvAra he prabhu! Apane jaNAvuM chuM. agigAramuM teSa pApasthAnaka - aNagamatI vastu joI dveSa karyo te mane dhikkAra, dhikkAra, vAraMvAra micchA mi dukkaDaM. 80 bRhad AlocanA bhAvArtha - dveSa eTale aNagamo, aruci, krogha ane mAna e veSanA paryAya che. koI upara dveSa thavAthI te dekhatA ke tenI smRti thatAM manamAM baLatarA thAya che. ema aNagamatI vastu joI ke jANI te upara meM veSa karyo, te mane dhikkAra ho, dhikkAra ho. mAruM AvuM duSkRtya sarvathA naSTa thAo evI Apa prabhu pratye vAraMvAra prArthanA che. bAramuM kalaha pApasthAnaka : aprazasta vacana bolI phleza upajAvyA, te mane dhikkAra, dhikkAra vAraMvAra micchA mi dukkaDaM. bhAvArtha - kalaha eTale kajiyA kaMkAsa. aprazasta eTale azubha pApayukta vacana bolavA, jevA ke gALa ApavI ke kaThora vacana bolavuM. evA moTethI asabhya vacano bolI phleza upajAvyA tethI huM ApanI samakSa mane vAraMvAra dhikkAra ApuM chuM. te mArA sarva kRtyo niSphaLatAne pAmo. evI abhilASA gharAvuM chuM. teramuM abhyAkhyAna pApasthAnaka : achatAM Ala dIghAM, te mane dhikkAra, dhikkAra, vAraMvAra micchA mi bhAvArtha - abhyAkhAna eTale mithyA doSAropaNa. achatAM eTale jeNe kaMI karyuM nathI tenA upara Ava eTale kalaMka caDhAvyuM te mane vAraMvAra dhikkAra ho dhikkAra ho. evA mArA duSTa pApakAryo sarvathA mithyA thAo evI Apa prabhu pratye prArthanA che. caudamuM pazunya pApasthAnaka : paranI cugalI cADI karI, te mane dhikkAra, dhikkAra, vAraMvAra micchA mi dukkaDaM. bhAvArtha - paizunya eTale cADI cugalI karavI che. koIne halako dekhADavA athavA zikSA apAvavA mATe tenA doSonI bIjA pAse cADI cugalI karI te mane dhikkAra, dhikkAra. vAraMvAra te pAponI kSamA cAhuM chuM.