Prabuddha Jivan 1967 Year 28 Ank 17 to 24 and Year 29 Ank 01 to 16

Author(s): Parmanand Kunvarji Kapadia
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh

Page 9

તા. ૧-૧-૬૭
ભુજ જીવન
૧૭૭
< મહાપ્રસ્થાનના પથ પર–૧૮ બદરીનાથને ગામડા કરતાં નાનું શહેર કહેવું એ વધારે યોગ્ય આપીએ. દીક તે, આ ચમરી મેં લીધી, ખોટું ન લગાડતા. મારા છે. પથ્થરને બાંધેલે લગભગ બસે ગજ એક જ લાંબે રસ્તો છે. ઘરમાં નારાયણ છે તેને માટે.” આમ કહીને પછી તે પાછી દુકાનને એ રસ્તા પર બન્ને બાજુએ દુકાનની હાર છે. કપડાં, મરી- દારની જોડે શિલાજીતના ભાવતાલ કરવા લાગી. મસાલા, ઘઉં, ચોખા, કોડી,રંગરંગના પથ્થર, માળાઓ, પુરી - કચેરી મેં મારી હિન્દીને વાળી લીધી, આ બાઈની જોડે મારી હિન્દી એમ અનેક જાતની દુકાને છે. એક ઠેકાણે, ચિત્રો ને પુસ્તકોની
હાંસીપાત્ર બનશે એ વિચારે. કહેવા કાંઈ માગતા હોઉં ને બેલી કાંઈ દુકાન જોઈને મને આશ્ચર્ય થયું. એમાં પુસ્તકો પણ નાટક- નવલ
બેસું, પછી શા માટે બોલવું?
એણે મને પગથી માથા ચુધી ધારી ધારીને જે ને પૂછ્યું. “તમે કથાનાં નહિ પણ ધાર્મિક હતાં. એના કરતાં પણ મને વધુ આશ્ચર્ય
અહીં શું કરવા આવ્યા છે?” થયું બે ચા અને પાનની દુકાન જોઈને. મેં અત્યંત આનંદિત
“તીર્થ કરવા આવ્યો છું વળી, બધા જે માટે આવે છે તે માટે.” મને ચા પીધી. - ઠંડા પવનને લીધે શરીર પર કામળો વીંટીને, માબાપ વગરના
“તીર્થ કરવા ?” એણે હોઠ ચઢાવીને એવી અવજ્ઞાભરી રીતે મારી બાળકોની જેમ હું ભટકતો હતો. સાંજ પડવાને થોડી વાર હતી.
સામે હસીને બેલી, કે હું છોભીલે પડી ગયું. જાણે એક જ ક્ષણમાં રસ્તાની દક્ષિણ બાજુએ શિલાજિત અને ચામરની દુકાન જેતે જેતે
મારી છવ્વીશ દિનની બધી યાત્રા ફોગટ ગઈ હોય એમ લાગ્યું.
એણે કહ્યું, “આ કંઈ તમારી યાત્રા કરવાની ઉંમર છે? હે ભગવાન, હું જતો હતો. આ બન્ને વસ્તુ અત્યંત દુષ્યાપ્ય હોય છે. શિલા
તમારો બધો વેષ તો અડધા સંન્યાસી જેવો છે.” જિત પહાડમાં જ થાય છે. કોઈ ખાસ પર્વતના કોઈ અલક્ષ્ય
એના શબ્દ જાણે એ મારે તિરસ્કાર કરતી હોય એવા લાગ્યા. શિખર પર, મધની જેમ એક જગ્યાએ કુદરતી રીતે જ શિલાજિત
જરા સંકેચાઈને હું ગોપાલદાની પાસે એની સોડમાં બેઠો હોઉં તેમ ભેગું થાય છે. એકવાર માણસે આ વસનુને જીભ પર મૂકીને
બેસી ગયો. એની તેજસ્વી આંખે સામે એક ક્ષણમાં મને ક્ષેભને જોયું તો એને લાગ્યું કે એને સ્વાદ સારો છે. ચાખતાં ચાખતાં
અનુભવ થયો. જોતજોતામાં દિદિમા ને ચૌધરી સાહેબ આવી પહોંચ્યા. એ એને ગળી ગયો. એને ખબર પડી કે એ શરીરને માટે પુષ્ટિકારક
સહજ રીતે અમે વાતોએ વળગ્યા. જોઈતી ચીજવસ્તુ ખરીદીને છે, ને શકિતવક છે, એક પ્રકારનું વીટામીન છે. એ પ્રકારે પહાડે
અમે બહાર આવ્યાં. પંડાં સૂર્યપ્રસાદ અમારી જોડે હતા. સ્વર્ગદ્વાર પહાડે, હિમાલયનું ધામ શેષણ કરીને, ભારે દામથી લોક વેચવા લાગ્યા.
વિષે વાતે ચાલી. સ્વર્ગદ્વારા જઈએ તો બરફની અંદર બે દિવસ એક સારા શિલાજિતની પડીકીનું દામ આઠ આના. હવે ચામરની
સુધી ચાલવું પડે. માણસને માટે અગમ્ય એવો રસ્તો. સ્વર્ગદ્વારને. વાત. હિમાલયના બરવિસ્તારમાં એક પ્રકારની ‘સુરા” ગાય દષ્ટિએ
રસ્તો જઈને શતપથરને મળે છે. આ રસ્તાના આરંભમાં જ પડે છે. એને કેટલાક ચમરી ગાય કહે છે. કઠણ બરફમાં એ ગાય
પાંડવપત્ની દ્રૌપદી બરફમાં ઓગળી ગઈ હતી. મહાપુરુષ યા તો ભમે છે, એ ગાયનું શરીર બરા જેવું સફેદ હોય છે, ને એની
હઠીલા સંન્યાસી સિવાય સાધારણ માણસ ત્યાં પહોંચી જ શકે પૂછડી અંત્યત સુંદર હોય છે. એ લોકો એ ગાયની પૂંછડી કાપે છે. હિંદના છોકરાઓએ પૂછડું કાપીને એક હાથા સાથે એનું પૂંછડું
નહિ. અહીંથી છએક માઈલ બરફ રસ્તો વટાવીએ તો વસુધારાનું બાંધી ઘરમાં રાખેલા પશુપતિને પંખે નાંખવાનું શરૂ કર્યું.
દશ્ય નજરે પડે છે. વસુધારા એ બરફનો ધોધ છે. બરફના ઊંચા શિખર એક મોટી દુકાનમાં જઈને ચમરી અને શિલાજિત જોયાં. ગોપા
પરથી એક પવનથી હડસેલાતી જલધારા અસંખ્ય બિરૂપે ચેમેરા લદા પાસે જ હતા. આ બન્ને વસ્તુનો એમને ઘણે મેહ હતે.
વિખરાઈને પડે છે. અનેક નીચે જતા ફદુવારાની જેમ. એનું જ ભાવતાલ કરવા એણે મને જ આગળ ધર્યો. મે ગાંડાની જેમ ઉર્દુ
નામ વસુધારા. રસ્તે ઊભા ઊભા અમે વાત કરતા હતા, એવામાં હિન્દી મિશ્રિત ભાષામાં એની જોડે વાત કરવાનું શરૂ કર્યું. દુકાનમાં
જેની સાથે પહેલાં હરદ્વારમાં મુલાકાત થઈ હતી, તે જ્ઞાનાનંદ સ્વામી ઘણી ભીડ હતી. લોકોની ભીડને લીધે દુકાનદાર અકળાઈ ગયે હતે.
ત્યાં આવી પહોંચ્યા. એમણે પણ અમારી વાતચીતમાં ભાગ લીધે. એની બધી વસ્તુઓ આમ તેમ ઉથલાવી એક મનગમતી નાની
અહીંથી વળતાં જોશીમઠથી કૈલાસયાત્રાની એક વાસના મારા મનમાં રહી ચમરી મેં શોધી કાઢી.
ગઈ હતી. એથી કૈલાસની વાતો ચાલી. બધી વાતમાં, બધી આલેચનામાં હાથ લંબાવીને મેં ચમરીને પકડી ત્યાં બીજી તરફથી બીજો ને દલીલમાં, બધી સમશ્યાઓમાં પેલી ભદ્ર મહિલા મુકત રીતે એક હાથ એની પર પડે, ને એણે ચમરીને જોરથી પકડી. જે પોતાનો મત વ્યકત કરતી હતી. તે દિદિમાની ભત્રીજી થતી હતી. હિંદુસ્તાની સ્ત્રી અત્યાર સુધી આખી દુકાનને પોતાની વાતચીતથી, એની રુચી ઉચ્ચ પ્રકારની હતી. એની વાતમાં બુદ્ધિના ચમકારા હાસ્યથી, વિચારેથી અને ભાવતાલની કચકચથી એની વિજળી જેવી હતા. એના વ્યવહારમાં કયાંય સંકેચ દેખાતો નહોતો. એણે સહેજમાં ઝડપથી આકર્ષી રહી હતી, તેની જ આ પકડ હતી. હું સાધારણ
બધાને પાછળ પાડીને પોતાના વ્યકિતસ્વાતંયને અમારી સમક્ષ રીતે કોઈને પણ એ સ્ત્રી હોવાથી ઝાઝી સગવડ આપતા નથી. મેં પ્રતિષ્ઠિત કરી દીધું. ચૌધરી સાહેબે કહ્યું કે, એ સરેરાશ રેજના ચમરી એના હાથમાંથી ખેંચી લીધી.
દશ માઈલથી વધારે ચાલી શકે નહિ, એમને તે થોડું થોડું ચાલવાથી આ તો મને બહુ ગમે છે. મને આપો.” એ બંગાળીમાં જ ઠીક રહેતું. આજે ત્રણ દિવસ થયા તેઓ અહીં આવ્યા હતા. બેલી ત્યારે મને સમજાયું, કે આ તે બંગાળી સ્ત્રી છે. મેં ચમરી ને કાલે સવારે દુર્ગાનું નામ લઈને પોતાના દેશને રસ્તો પકડશે. ઉપરથી હાથ ઉઠાવી લીધે. એની સરસ હિન્દી ભાષા સાંભળી મને મેં કહ્યું “અમે તો રોજ બાર ચૌદ માઈલ ચાલીએ છીએ.” આશ્ચર્ય થયું. એ પશ્ચિમ તરફની સ્ત્રી હોય એમ લાગતું હતું.
પેલી મહિલાએ કહ્યું, “જો એમ હોય તે, તમે રસ્તે અમને એ સ્ત્રીએ હસતાં હસતાં કહ્યું, “અરે દિદિમા કયાં ગયાં? ને પકડી પાડશે. ચાલો દિદિમા, તમારા માટે કાંઈ ખરીદી કરીને આપણે અમારા ચૌધરી સાહેબ? અરે ભગવાન એ બધાં પેલી તરફની દુકાને ઉતારે જઈએ. ચૌધરી સાહેબ ઠંડીથી હેરાન થાય છે. અમારા ચૌધરીખરીદીમાં રોકાયા લાગે છે. તમને આ ચમરી કેવી લાગી?” સાહેબ કેવા માણસ છે તે જાણો છો? શાંત, મીઠાં, ભલાળા,
મેં કહ, વસ્તુ તો સારી છે. નાની સરખી છે. પૈસા પણ થોડા રોગી ને ખખડી ગયેલા માણસ, પૂજાબૂજા કરીને ગાર્ડ નિભાવે છે. છે. ફકત દશ આના.”
થોડા શિષ્ય ને સેવકો પણ છે, બીજું શું કહું ચૌધરી સાહેબ?” એણે કહ્યું: “જો મનગમતી વસ્તુ હોય તે વધારે પૈસા પણ ચૌધરી સાહેબ સ્નેહભર્યું. હસીને બોલ્યા, “આમ જ તારી