________________
ઇન્દ્રિયગોચર ન હોવાથી non-sense (અતીન્દ્રિય) છે. તેમાં ખોટું પણ શું છે? આત્માના અસ્તિત્વનો ઇન્કાર કરનારો પોતે જ પોતાના મન્તવ્યનો છેદ ઉડાડે છે.
I am writing = હું લખું છું. I am reading = હું વાંચું છું. 1am talking = હું વાત કરું છું.
આવી દરેક પ્રતીતિઓમાં 'am" = "હું છું” નો સ્વીકાર તો સૌ પ્રથમ છે. યોગની દુનિયામાં “હું છું” એ જ મહત્ત્વનું છે પછી “શું કરું છું” તે ગૌણ બને છે. અસ્તિત્વની અનુભૂતિ થતા જ બધેથી 'Doing' ખરી પડે છે અને "Being" શેષ બચે છે. આત્માનુભૂતિની આવી કોક કક્ષા સુધી પહોંચતા પૂર્વે આત્મવાદિતા અને આત્મલક્ષિતાના બે તબક્કા પસાર કરવા પડે છે. પૂર્વના કો'ક પ્રબળ પુણ્યોદયે આર્યદેશ અને જૈનકુળ મળતા આત્મવાદિતા તો જાણે આપણી સાથે જ અવતરી છે. ખૂટતું અને જોઈતું તત્ત્વ છે આત્મલક્ષિતા.
ષોડશક પ્રકરણમાં શ્રી હરિભદ્રસુરિ મહારાજા ત્રણ પ્રકારના વિપ્નો જણાવે છે. કંટકવેધ, જ્વર અને દિભ્રમ. ઇષ્ટસ્થાને પહોંચવા નીકળેલા કો'ક પથિકને પગમાં કાંટો વાગે તે કંટકવેધ. આ જઘન્ય કક્ષાનું વિધ્યું છે. રસ્તામાં મુસાફરને વર-દાહ ઉપડે તે મધ્યમકક્ષાનું વિજ્ઞ છે. પણ, પથિક સાવ સાજો સારો હોવા છતાં પણ ઊંધી જ દિશામાં (સાચી દિશા છે એવી માન્યતા સાથે) ચાલવા લાગે તે દિભ્રમ છે અને આ ઉત્કૃષ્ટ વિઘ્ન છે. સાધનાક્ષેત્રે તેનો ઉપનય કંઈક આવો છે - મોક્ષમાર્ગના મુસાફરને સાધનાપથ પર નડતી બાહ્ય સાંયોગિક પ્રતિકૂળતા એ કંટકવેધ તુલ્ય છે. શરીરના રોગાદિથી સાધનામાર્ગે ઊભી થતી અડચણ વરદાસમ વિજ્ઞ છે. મિથ્યાત્વ મોહનીયના ઉદયથી સાધનામાર્ગથી અવળી દિશાએ ચાલવા પ્રેરતો દિશાભ્રમ એ સૌથી મોટું વિઘ્ન છે. શરીરમાં આત્મબુદ્ધિ, જડ પદાર્થમાં સુખબુદ્ધિ, સાધનામાં દુ:ખબુદ્ધિ (ટૂંકમાં ઉન્માર્ગમાં માર્ગબુદ્ધિ) એટલે દિશાભ્રમ. ખરું વિશ્ન જ આ છે. ભવભ્રમણની જડ અહીં જડે છે. દિશ્વમમાંથી બહાર નીકળવા માટે જરૂર પડે છે સમજણના ભોમિયાની. તે મળે તો એક અપૂર્વ ઉપલબ્ધિ ગણાય.
કિમ કાળનો પરિપાક થયો હોય,
મો. મોહનીય અને જ્ઞાનાવરણીયાદિ કર્મોનો અપૂર્વ ક્ષયોપશમ થવા સ્વરૂપે આત્માની યોગ્યતાનો આવિર્ભાવ થયો હોય,
સદ્ગુરુ વગેરેનો યોગ થવા સ્વરૂપે નિયતિ અનુકૂળ બની હોય, બી. પુરુષાર્થ પણ સ્વરૂપને અભિમુખ થતો હોય,
Jain Education International 2010_05
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
