Vasudev Hindi Part 01

Author(s): Sanghdas Gani, Bhogilal J Sandesara
Publisher: Atmanand Jain Sabha

Page 9

अणुजाणंतु मं, गुरुपरंपरागयं वसुदेवचरियं णाम संगहं वनइस्सं ।
–વસુદેવ-હિંડી, પ્રથમ ખંડ, મૂલ, પૃ. ૧ तत्थ ताव सुहम्मसामिणा जंबुनामस्स पढमाणुओगे तित्थयर-चक्रवट्टि-दसारवंसपरंपरागयं वसुदेवचरियं कहियं ति तस्सेव पभवो कहेयन्वो।
-એજ, પૃ. ૨ ततो भगवया सेणियस्स रण्णो सधन्नुमग्गेण वसुदेवचरियं कहियं ।
–એજ, પૃ. ૨૬ ધમ્મિલ-હિંડી નું નામ પણ મૂળ ગ્રન્થમાં ધમ્મિલ્લચરિત” આપ્યું છે. જુઓ– સતો મા સેળિયા જળ સઘળુમો પgિવરિ મારો-એજ પૃ. ૨૭ આચાર્ય ધર્મસેનગણિ મહત્તરે મધ્યમ ખંડમાં પણ ગ્રંથનું નામ “વસુદેવચરિત' આપ્યું છે– (१) नमिऊण त विणएणं संघमहारयणमंदरगिरिस्स ।
वोच्छामि सुणह णिहुया खंडं वसुदेवचरियस्स ॥ - (२) तं सुणह इमं धम्मत्थकामकुसुमियमायाऽऽसाफलभरियणमितसारं सिंगारवत्थललितकिसलयाकुलं सुतणसोभावमुइयमधुकरविविहगुणविहितसेवियं वसुदेवचरितलताविताणं ।
(३) निसुव्वति य आयरितपरंपरगतं अवितहं दिट्टिवादणीसंदं अरहंत-चक्कि-बलवासुदेव-गणिताणुओगकमनिद्दिटुं वसुदेवचरितं ति ।
આચાર્ય જિનભદ્રગણિ ક્ષમાથમણે પણ, આપણે અગાઉ જોયું તેમ, ગ્રન્થને નામનિર્દેશ “વસુદેવચરિત' એ પ્રમાણે કર્યો છે.
આમ જે મૂળ ગ્રન્થકર્તાને પણ “વસુદેવચરિત' નામ જ ઉદ્દિષ્ટ છે તે પછી “વસુદેવ-હિંડી ” નામ શાથી પ્રચલિત બન્યું એ વિચારવાનું રહે છે. હિંદી શબ્દમાં પ્રાકૃત દિંર ધાતુ છે અને વરિયં માં સંસ્કૃત વર ધાતુ છે. એ બને ધાતુઓ સમાનાર્થ હોઇ “હિંડી” તેમજ “ ચરિત' બનેને
છંદ તેમજ શબ્દરચના એ બને બાબતમાં આ પદ્યનું સંસ્કૃત “નર્મદાસુન્દરીકથાના અંતિમ શ્લોક સાથેનું સામ્ય આપણને એમ અનુમાન કરવા પ્રેરે છે કે “મૂલશુદ્ધિ ટીક”—અંતર્ગત “નર્મદાસુદરીકથા” ઉપરથી એ સંસ્કૃત “નર્મદાસુન્દરીકથા”ની રચના કદાચ થઈ હોય. “મૂલશુદ્ધિટીકા’–અંતર્ગત કથાના અંતિમ પદ્યમાં “વસુદેવ-હિંડીના કર્તા તરીકે ભદ્રબાહુનો ઉલ્લેખ નથી, તે સંસ્કૃત કથામાં છે. પણ દેવચંદ્રસૂરિએ પિતાની બીજી એક કૃતિ–શાન્તિનાથચરિત્ર'-માં “વસુદેવ-હિંડી ”ના કર્તા ભદ્રબાહુસ્વામી હોવાનું જણાવ્યું છે, તેથી તેમની જ મૂલશુદ્ધિ ટીકા”માંની કથાનું સંસ્કૃત રૂપાન્તર કરનારે એ ઉલ્લેખનો પિતાની રચનાને અંતે વિનિયોગ કર્યા હોય એમ બને.
ગમે તેમ હોય, પણ “વસુદેવ-હિંડી” પ્રથમ ખંડને જે ભાગ પ્રાપ્ત થયું છે અને છપાયો છે તેમાં “નર્મદાસન્દરી કથા” નથી. અદ્યાપિ અમુદ્રિત મધ્યમ ખંડમાં પણ એ કથા ક્યાંય નથી. સંભવ છે કે પ્રથમ ખંડના જે બે લંભકો-૧૯ અને ૨૦–નષ્ટ થઈ ગયા છે એમાં એ કથા હોય.