Valmiki Ramayanam Part 05

Author(s): Amar Publication
Publisher: Amar Publication

Page 756

Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir
वा.रा.. ॥३७॥
अभिवाद्येति । यशस्विनी, रावणजयस्य तन्मूलत्वात् सर्वैः प्रशस्यमानामित्यर्थः । पुरोहितं वसिष्ठम्, अभिवाद्येत्यनुषज्यते । अभिवाद्योपागम टी.यु.का. दित्यन्वयः ॥५१-५॥ रामानु:-कैकेय्याः यशस्विनीमिति विशेषणं देवकार्यहेतुभूतत्वादृषिः प्रायुक्त ॥५१॥ एतत्त इत्यादिसार्घश्लोकद्वयमेकान्वयम् । हे राजन् ! मयास. १३०
अभिवाद्य सुमित्रांच कैकेयीं च यशस्विनीम् । स मातृश्चततः सर्वाः पुरोहितमुपागतम्॥५॥स्वागतं ते महाबाहो कौसल्यानन्दवर्धन । इति प्राञ्जलयः सर्वे नागरा राममब्रुवन् ॥ ५२ ॥ तान्यञ्जलिसहस्राणि प्रगृहीतानि नागरैः। व्याकोशानीव पद्मानि ददर्श भरताग्रजः ॥ ५३॥ पादुके ते तु रामस्य गृहीत्वा भरतःस्वयम् । चरणाभ्यां नरे न्द्रस्य योजयामास धर्मवित् । अब्रवीच्च तदा रामं भरतः स कृताञ्जलिः ॥५४॥ एतत्ते रक्षितं राजन राज्यं निर्यातितं मया। अद्य जन्म कृतार्थ मे संवृत्तश्च मनोरथः ॥५५॥ यस्त्वां पश्यामि राजानमयोध्यां पुनरागतम् ।
अवेक्षतां भवान कोशं कोष्ठागारं पुरं बलम् ।भवतस्तेजसा सवै कृतं दशगुणं मया ॥५६॥ तथा ब्रुवाणं भरतं दृष्ट्वा तं भ्रातृवत्सलम् । मुमुचुर्वानरा बाष्पं राक्षसश्च विभीषणः ॥ ५७ ॥ ततः प्रहर्षाद्भरतमङ्कमारोप्य राघवः । ययौ तेन विमानेन ससैन्यो भरताश्रमम् ॥५८॥ भरताश्रममासाद्य ससैन्यो राघवस्तदा । अवतीर्य विमानायादवतस्थे
महीतले ॥५९॥ अबवीच्च तदा रामस्तद्विमानमनुत्तमम् । वह वैश्रवणं देवमनुजानामि गम्यताम् ॥ ६॥ रिक्षितं न्यासत्वेन पालितम् एतद्राज्यं ते निर्यातितं तुभ्यं निवेदितम् । कोष्ठागारं धान्यशालाम् । दशगुणत्वं रामनिर्गमनकालिककोशापेक्षया ॥५५॥५६॥ तयेति । मुमुचुरिति । स्वकुलीनेष्वेतादृशभ्रातृवृत्त्यदर्शनादिति भावः ॥५७ ॥ तत इति भरताश्रमं नन्दिग्रामम् ॥५८॥ ५९॥ अब्रवीच्चेति । गम्यतामित्यनन्तरमितिकरणं बोध्यम् ॥६॥ कैकेयीं च यशस्विनीम, अस्पा मनोदाढन राजा नरकात्तारितः, देवा ब्रह्मर्षयश्च परमं सुखं प्राप्ताः, रामस्य च यशोऽजायत, अतः एषा यशस्विन्येव॥५१॥५२॥ व्याकोशानि विकसितानि ॥ ५५ ॥ ५४॥ ते निर्यातितं तुभ्यं निवेदितम् ॥ ५५ ॥ ५६ ॥ विभीषणच वाष्पं मुमोच ईशा अपि भ्रातरस्सन्तीत्यानन्देन स्वस्थ