________________
૬) પંચાંગમાં જે પર્વતિથિ જે દિવસે ઔદયિકી હોય, તે પર્વતિથિની આરાધના તે
જ દિવસે કરવી જોઈએ, એવી જૈનશાસ્ત્રની આશા છે. એથી બીજી રીતે આચરણ
કરવું તે પાપ છે. ૭) ક્ષીણ પર્વતિથિના ક્ષયના દિવસે અને વૃદ્ધ પર્વતિથિને બીજે દિવસે આરાધના
કરવાનો જે શાસ્ત્રીય આદેશ છે, તેનું મૂલ તે તે દિવસે તે તે તિથિની સમાપ્તિ જ છે. એક જ દિવસમાં બે પર્વતિથિઓનો વ્યવહાર, બે પર્વતિથિનું અસ્તિત્વ અને બનેની આરાધના હોઈ શકે, એવું તત્ત્વતરંગિણી વગેરે જૈન ગ્રંથો વિવાદ વિના ફરમાવે છે. પૂનમ-અમાસ કરતાં ચૌદસની અને ભાદરવા સુદ પાંચમ કરતાં ચોથની મુખ્યતા છે. (મહત્ત્વ ઘણું જ અધિક છે.) માટે ટિપ્પણોત મુખ્ય કાળમાં જ તેની આરાધના થવી જોઈએ. એના બદલે આરાધના કાળ ફેરવવો,
અર્થાત્ તેરસ અને ત્રીજની ક્ષય-વૃદ્ધિ કરવી, એ અયોગ્ય અને અશાસ્ત્રીય છે. ૧૦) ક્ષીણ તિથિનો અત્યંત લોપ હોતો નથી. માટે ક્ષીણ તિથિની ગણના પણ એક
સ્વતંત્ર તિથિ તરીકે થાય જ છે. વૃદ્ધા તિથિયે બે નથી હોતી, પણ બે સૂર્યોદયને સ્પર્શનારી એક જ તિથિ હોય છે. માટે, પર્વતિથિઓના ક્ષય-વૃદ્ધિ વાસ્તવિક
માનનારને મતે પર્વતિથિઓ બાર જ રહે છે. પણ ૧૧ કે ૧૩ થતી નથી. ૧૧) “ઉદયંમિ જા તિહી સા’ અને ‘ક્ષયે પૂવ.” વાળાં વચનો ઉત્સર્ગ અપવાદ
તરીકે માનવાં એ, અને એથી ટિપ્પણાત પંચાંગમાં કહેલ મુખ્ય કાળમાંથી પર્વતિથિઓની આરાધના ઉડાડવી, એ શાસ્ત્ર અને યુક્તિથી વિરુદ્ધ છે. અ) પંચાંગમાં ક્ષીણ-વૃદ્ધ બતાવેલી પર્વતિથિ અને સાધારણ તિથિને એ જ પ્રમાણે ક્ષીણ-વૃદ્ધ તો માનવી જ જોઈએ. બ) ટિપ્પણે બતાવેલ પર્વતિથિના સમાપ્તિ દિવસમાં જ પર્વતિથિની આરાધના
કરવી જોઈએ. પૂનમ-અમાસના ક્ષયે, પંચાગે બતાવેલી ઔદયિક ચૌદસના એક જ દિવસમાં ચૌદશ અને પૂનમની (કે અમાસની) આરાધના સંભવે છે. એ પ્રકારે ભાદરવા સુદ-પાંચમના ક્ષયે, ચોથના ઔદયિક દિવસમાં જ ચોથ-પાંચમ બંનેની આરાધના શાસ્ત્રત: યુક્ત છે.
૭૫
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
