Book Title: Tattvarthadhigam Sutram Part 10
Author(s): Rajshekharsuri, Dharmshekharvijay, Divyashekharvijay
Publisher: Arihant Aradhak Trust
View full book text
________________
૩૨ શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૧૦.
સૂત્ર-૭ અહીં ઉત્તર કહેવાય છે- ધર્માસ્તિકાયનો અભાવ હોવાથી ધર્માસ્તિકાયદ્રવ્ય લોકાંતથી આગળ જતા રોકે છે. ધર્માસ્તિકાયદ્રવ્ય ગતિનું અપેક્ષા (=નિમિત્ત) કારણ છે. સ્વયં જ ગતિના પરિણામવાળા થયેલા જીવપુદ્ગલદ્રવ્યને ધર્માસ્તિકાયદ્રવ્ય અનુગ્રહ કરનાર થાય છે. જેમ પાણીદ્રવ્ય માછલાને (ગતિ કરવામાં) ઉપગ્રહ કરે છે તેમ. (ન ચાલતા) માછલાને પાણી બળાત્કારે લઈ જતું નથી. એ પ્રમાણે જાતે જ ગતિના પરિણામવાળા થયેલા આત્માને કે પુદ્ગલદ્રવ્યને ધર્માસ્તિકાયદ્રવ્ય ગતિમાં ઉપગ્રહ કરનારો થાય છે. એ રીતે ધર્માસ્તિકાયદ્રવ્ય ગતિમાં કારણ થાય છે. ધર્માસ્તિકાયદ્રવ્ય લોકાંત પછી નથી. તેથી ઉપગ્રહ કરનારનો અભાવ હોવાથી લોકાંતથી આગળ ગતિ નથી. માટીનો લેપ દૂર થવાથી તુંબડ ઉપર જ જાય છે નીચે કે તિથ્થુ નહિ એમ પૂર્વે આ જ સૂત્રમાં) કહ્યું જ છે અને ત્યાં જ (અ.૨ સૂ.૨૭ માં) આકાશપ્રદેશની શ્રેણી પ્રમાણે ગતિવાળો તે લોકાંતે રહે છે. જે દેશમાં(=સ્થાનમાં) રહેલો સઘળા કર્મોથી મુકાય છે ત્યાં જ શરીરની ઉપર આકાશની જે ઋજુ શ્રેણી છે તે ઋજુ શ્રેણીથી જ જઈને લોકાંતે મુક્તાત્મા નિત્ય રહે છે.
આ પ્રમાણે મુક્ત જીવોની પૂર્વ પ્રયોગાદિ યુક્તિઓથી તદ્દગતિ એવા વચનથી મુક્તાત્માઓની ગતિ સિદ્ધ થઈ. (૧૦-૬)
टीकावतरणिका- त एते सिद्धाः क्षेत्रादिभि‘दशभिरनुयोगद्वारैरनुगन्तव्याः 'प्रमाणनयैरधिगम' इति वचनादित्याह
ટીકાવતરણિતાર્થ– આ સિદ્ધાં ક્ષેત્ર વગેરે બાર અનુયોગદ્વારોથી જાણવા જોઈએ. કેમકે પ્રમાણનધામ એવું (અ.૧ સૂ.૬ નું) વચન છે. આથી સૂત્રકાર કહે છે– ક્ષેત્રાદિ બાર અનુયોગદ્વારોથી સિદ્ધોની વિચારણાक्षेत्रकालगतिलिङ्गतीर्थचारित्रप्रत्येकबुद्धबोधितज्ञानाव
गाहनान्तरसङ्ख्याऽल्पबहुत्वतः साध्याः ॥१०-७॥
