Book Title: Tattvarthadhigam Sutram Part 10
Author(s): Rajshekharsuri, Dharmshekharvijay, Divyashekharvijay
Publisher: Arihant Aradhak Trust
View full book text
________________
સૂત્ર-૭
શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૧૦ પ્રતિષેધ અર્થમાં છે. નાસ્તિ વરિત્ર સામયિતિ ગતિ નોવત્રિી આને ચારિત્ર નથી. તથા નાતિ કવારિત્રે મણ્ય તિ નો વારિત્રી આ ચારિત્ર વિનાનો નથી. બંને સ્થળે પ્રતિષેધનો અર્થ કરવો. બે નગ્ન પ્રસ્તુત અર્થને જણાવે છે એમ પણ કહેવાનું શક્ય નથી. [નોઅચારિત્રી એમ બે વાર નોકનિષેધ કરવાથી બે નિષેધ પ્રસ્તુત અર્થને જણાવે છે એ ન્યાયથી નોઅચારિત્રી એ શબ્દનો અર્થ ચારિત્રી એવો થાય પણ ચારિત્રી એવો અર્થ ઈષ્ટ નથી માટે એ ન્યાય અહીં ન લગાડી શકાય.] તેથી વિરત નથી અને અવિરત નથી. પૂર્વભાવપ્રજ્ઞાપનીય અનંતર પશ્ચાતકૃતિક અને પરંપર પશ્ચાતકૃતિક એમ બે પ્રકારે છે. તેમાં અનંતર પશ્ચાતકૃતિક નયનો શબ્દાર્થ આ પ્રમાણે છે- જેમાં અનંતરને પાછળ કરવાનું થાય તે અનંતર પશ્ચાકૃતિક નય છે. આ નયના મતે યથાખ્યાત ચારિત્રી સિદ્ધ થાય છે. પરંપર પશ્ચાકૃતિક નયના મતે વ્યંજિત અને અત્યંજિતમાં કહેવું. વ્યંજિત એટલે સ્પષ્ટ કરાયેલ, અર્થાત્ વિશેષ કરાયેલ, અવ્યંજિત એટલે સામાન્ય માત્ર વિશેષ ન કરાયેલ. તેમાં અત્યંજિતમાં ત્રણ, ચાર કે પાંચ ચારિત્રમાં પશ્ચાકૃતિક સિદ્ધ થાય છે. આ અવિશેષિત છે એટલે કે સામાન્યમાત્ર છે.
તો એ ત્રણ, ચાર કે પાંચ ચારિત્ર કયા? આથી (કહે છે કે) વ્યંજિતમાં સામાયિક, સૂક્ષ્મસંપરાય અને યથાખ્યાત એ ત્રણ ચારિત્ર અથવા છેદોપસ્થાપ્ય, સૂક્ષ્મસંપરાય અને યથાખ્યાત ચારિત્ર એમ ત્રણ ચારિત્રના બે વિકલ્પો છે. ચાર ચારિત્રના પણ બે વિકલ્પો સહેલાઈથી જણાઈ જાય તેવા છે. પાંચ ચારિત્રનો તો એક જ વિકલ્પ છે.
(૭) પ્રત્યેકબુદ્ધબોધિતસિદ્ધ-પ્રત્યેકબુદ્ધસિદ્ધનું ચાર પ્રકારે વ્યાખ્યાન કરવામાં આવે છે. તીર્થકર, પ્રત્યેકબુદ્ધ, પરબોધક અને સ્વષ્ટકારી એમ ચાર પ્રકાર છે.
ભાષ્યકાર “તથા” ઇત્યાદિથી ચાર પ્રકારને બતાવે છે- સ્વયંબુદ્ધસિદ્ધ- સ્વયં જ બોધ પામેલા, જે બીજા વડે બોધ નહિ પમાડાયેલા તે
