________________
વધતી જતી ધારણા એટલે ચિત્તવૃત્તિઓના પ્રવાહને સતત ધ્યેયની તરફ વહેવા દેવો. તેમ કરવાથી ધ્યાનની સિદ્ધિ નજીક આવે છે.
(૧૨) વધતી જતી અનુપ્રેક્ષાથી (વઢમાણીએ અણુપ્રેહાએ) :
અનુપ્રેક્ષા એટલે ચિંતન. ધ્યેયનું સૂક્ષ્માતિસૂમપણે ચિંતન કરવું તે કાઉસ્સગ્ન સિદ્ધિનો પાંચમો અને અંતિમ ઉપાય છે.
કાઉસ્સગ્ગ દરમ્યાન ધ્યેયનું ચિંતન વિશેષ સૂક્ષ્મપણે કરતા કરતા ચિત્તને તેમાં જ લીન બનાવી દેવાનું છે. આવી અનુપ્રેક્ષા જયારે વધતી વધતી તેની સર્વોત્કૃષ્ટ કક્ષાને પામે છે ત્યારે ચિત્તની વૃત્તિઓ ધ્યેયમાં તદાકાર થઈ જાય છે. ધ્યાતા-ધ્યાન અને ધ્યેય આ ત્રણે ય અહીં એકરુપ બની જાય છે. આ કાઉસ્સગ્નની સફળતા છે.
ઠામિ કાઉસ્સગ્ગઃ પૂર્વે જણાવેલા છ પ્રયોજનની સિદ્ધિ કરવા, શ્રદ્ધા વગેરે પાંચ સાધનોનો ઉપયોગ કરવા દ્વારા હું કાઉસ્સગ્ન કરું છું એમ કહીને હવે કાઉસ્સગ્ગ શરુ કરવાનો છે. આ સૂત્રનો સમગ્ર અર્થ આપણને જણાવે છે કે હવે જયારે જયારે કાઉસ્સગ્ન કરીએ ત્યારે ત્યારે તેની પાછળના પ્રયોજનોને પણ સતત નજરમાં રાખવાના. તથા તે માટેની જરૂરી પાંચે ય સામગ્રીઓ આપણે આપણામાં પેદા કરવાની પાંચમાંથી એકાદ સામગ્રી પણ ન હોય તો ન ચાલે. માટે કાઉસ્સગ્ન કરતી વખતે તે પાંચે ય સામગ્રી વડે સહિત બનવાનું લક્ષ રાખવું જરૂરી છે.
પરમાત્માના વંદનાદિની અનુમોદના માટેનો આ કાયોત્સર્ગ આઠ શ્વાસોશ્વાસ પ્રમાણ કરવાનો હોય છે. એટલે કે આઠ વાર શ્વાસ લેવા -- મૂકવાના નથી પણ આઠ સંપદાનું ચિંતન કરવાનું છે.
એક પદ બરોબર એક શ્વાસોશ્વાસ, નવકારના નવ પદો હોવા છતાં સંપદા તો આઠ છે. તેથી આઠ શ્વાસોશ્વાસ પ્રમાણ કાઉસ્સગ્ન કરવા કાઉસ્સગ્નમાં નવકાર મંત્ર ગણવામાં આવે છે.
આવો એક નવકારનો કાઉસ્સગ્ન પૂર્ણ થતાં, એક પુણ્યાત્મા “નમો અરિહંતાણં' બોલીને કાઉસ્સગ્ન પારીને થોય (સ્તુતિ) બોલે છે. જે થોયને બીજા બધા કાઉસ્સગ્ગ મુદ્રામાં રહીને સાંભળે છે. આ થોય પણ પરમાત્માની ચૈત્યવંદનાનું એક અંગ છે. થોય પૂર્ણ થતાં બાકીના બધા લોકો પણ કાઉસ્સગ્ન પારે છે. પછી ખમાસમણ દઈને ભગવાનની સામે પચ્ચખાણ લેવાનું હોય છે.
હ
૯૩
બ્લેક સૂત્રોના રહસ્યોભાગ-૨
