________________
અસરો છે. તે જ રીતે બે હાથ જોડીને માથું નમાવતાં જે નમ્રતાનો ભાવ પેદા થાય છે, તે શરીરની મન ઉપર થતી અસર છે.
મનને ભાવભરપૂર બનાવવા શરીરને જે જુદી જુદી અવસ્થામાં રાખવાનું છે, તે મુદ્રા તરીકે ઓળખાય છે.
(૧) યોગમુદ્રા : બે હાથની આંગળીઓ પરસ્પર એકબીજાના આંતરામાં રહે તે રીતે ચપ્પટ જોડવાની, જોડેલા તે બે હાથને કપાળે અડાડવા. બે હાથની કોણીઓ પેટને અડાડવી. ડાબો ઢીંચણ ઊભો રાખવો. જમણા પગની પાની ઉપર બેઠક સ્થાપવી. શરીરની આ અવસ્થાને યોગમુદ્રા કહેવામાં આવે છે. ચૈત્યવંદના દરમ્યાન મોટા ભાગના સૂત્રો બોલતી વખતે આ મુદ્રા રાખવાની હોય છે.
યોગમુદ્રામાં શરીરને રાખવામાં આવે તો આપોઆપ મનમાં નમ્રતાના, શરણાગતિના ભાવો પેદા થવા લાગે છે. તેથી નમ્રતાભાવ પેદા કરવાની જ્યારે જ્યારે જરૂર હોય ત્યારે ત્યારે યોગમુદ્રા ધારણ કરવામાં આવે છે.
(૨) મુક્તાસુક્તિ મુદ્રા મુક્તા = મોતી. સુક્તિ = છીપ, મોતીની છીપના આકાર જેવી હાથની અવસ્થા જે મુદ્રામાં હોય તે મુદ્રાને મુક્તાસુક્તિ મુદ્રા કહેવામાં આવે છે.
આ મુદ્રા કરવા બે હાથને - વચ્ચે પોલાણ રહે તે રીતે જોડવામાં આવે છે. બે હાથની આંગળીઓના ટેરવા પરસ્પર એકબીજાને અડીને રહે તે રીતે રાખવામાં આવે છે. જાડેલા બે હાથ મસ્તકે અડાડવામાં આવે છે. તે વખતે પણ કોણી પેટને અડેલી હોય છે. માથું હેજ નમાવવામાં આવે છે.
જયારે આ મુદ્રા કરવામાં આવે ત્યારે એલર્ટ બની જવાય છે. મન-વચનકાયા એકાગ્ર બની જાય છે. કાંઈક વિશિષ્ટ વાત રજૂ કરતાં હોઈએ, તેવા ભાવ પેદા થાય છે.
જાવંતિ ચેઈઆઈ, જાવંત કેવિ સાહૂ અને અડધા જયવીયરાય (સેવણા આભવમખેડા સુધી) બોલતી વખતે આ મુદ્રા કરવામાં આવે છે.
(૩) જિનમુદ્રા : જિનેશ્વર ભગવાનની મુદ્રા તે જિનમુદ્રા. પરમાત્મા કાયોત્સર્ગ ધ્યાનમાં લીન બનતી વખતે જે મુદ્રા ધારણ કરતાં હતાં, તેને જિનમુદ્રા કહેવાય છે. આ મુદ્રામાં ટટ્ટાર ઊભા રહેવાનું હોય છે. બે પગની બે પાની વચ્ચે ચાર આંગળનું અને પાછળ બે એડી વચ્ચે તેથી થોડું ઓછું અંતર રાખવાનું હોય છે. બે હાથ બે બાજુ સીધા લટકતાં છોડી દેવાના છે. દષ્ટિ પોતાની નાસિકા ઉપર
જ ૯૫ હજ રોનારહોભાગ-ર પર
