________________
ચાર નવકારનો કાઉસ્સગ્ગ કરવો.
ગમનાગમનની ક્રિયા દરમ્યાન એકેન્દ્રિયથી પંચેન્દ્રિય સુધીના જીવોની સંઘટ્ટો થવા વગેરે રૂપ જે જે વિરાધના થઈ હોય તેની શુદ્ધિ ક૨વા ૨૫ શ્વાસોશ્વાસનો કાયોત્સર્ગ કરવાનો હોય છે. તે માટે ચંદેસુ નિમ્મલયા સુધીના લોગસ્સનો કાઉસ્સગ્ગ કરવો.
‘પાદ સમા ઉચ્છવાસા'' ન્યાયે એક પદ બરાબર એક શ્વાસોશ્વાસ ગણાય. કાઉસ્સગ્ગમાં શ્વાસોશ્વાસ ગણવાના નથી પણ તેટલા પદોનું ચિંતન કરવાનું છે.
લોગસ્સ સૂત્રની ૭ ગાથાના ૨૮ પદ થાય છે. તેથી ૨૫ શ્વાસોશ્વાસનો કાયોત્સર્ગ કરવા ચંદેસુ નિમ્મલયરા (૬ ગાથાના ૬ X ૪ = ૨૪ ૫૬ + ૭મી ગાથાનું ૧ પદ – ૨૫ ૫દ) સુધીનો લોગસ્સ ગણાય છે. જ્યારે ૨૭ શ્વાસોશ્વાસનો કાઉસ્સગ્ગ કરવાનો હોય ત્યારે ‘સાગ૨વર ગંભીરા' સુધીનો લોગસ્સ ગણવાનો હોય છે.
ખરેખર તો લોગસ્સનો જ કાઉસ્સગ્ગ ફરવો જોઈએ. જેમને લોગસ્સ ન આવડતો હોય તેમણે લોગસ્સ સૂત્ર શીખી લેવું જોઈએ. જ્યાં સુધી તે ગોખાઈ ન જાય ત્યાં સુધી બીજો ઉપાય ન હોવાથી ભલે લોગસ્સના બદલે ચાર નવકાર ગણે, પણ લોગસ્સ ગોખાઈ જતાં લોગસ્સનો જ કાઉસ્સગ્ગ શરૂ કરવો જોઈએ. આખી જિંદગી સુધી કાઉસ્સગ્ગમાં નવકાર જ ગણ્યા કરીએ ને લોગસ્સ શીખવાની મહેનત પણ ન કરીએ તો કેમ ચાલે ?
જિનમુદ્રામાં કરાતાં આ કાઉસ્સગ્ગમાં ચંદેસુ નિમ્મલય૨ા સુધી લોગસ્સ ગણાય એટલે ‘નમો અરિહંતાણં' કહીને કાઉસ્સગ્ગ પારવો એટલે કે, બે હાથને જિનમુદ્રામાંથી યોગમુદ્રાંમાં ફેરવવા. પછી પ્રગટપણે લોગસ્સ સૂત્ર બોલવું.
પછી ખેસ, ચરવળો કે રૂમાલ વડે પ્રમાર્જના કરવા પૂર્વક ત્રણ ખમાસમણ દેવા, પછી ડાબો ઢીંચણ ઊભો રાખવા રૂપ યોગમુદ્રામાં બેસવું.
ચૈત્યવંદના કરતી વખતે ઉપર-નીચે કે આજુબાજુ જોવું નહિ. જમણી-ડાબી કે પાછળની બાજુ પણ ન જોવું. માત્ર પરમાત્માની સામે જ જોવાનો ઉપયોગ રાખવો. વળી શુદ્ધ અને સ્પષ્ટ રીતે સૂત્રો બોલવા, તે વખતે તે તે સૂત્રોના અર્થનું મનમાં ચિંતન કરવું. કાયાને જુદી જુદી મુદ્રામાં રાખવી. નજર પરમાત્મા સન્મુખ રાખવી. આમ કરવાથી મન-વચન-કાયાની એકાગ્રતા સચવાય છે. ભાવોની વૃદ્ધિ થાય છે. “ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન્ ! ચૈત્યવંદન કરું ?' આદેશ માંગીને સૌપ્રથમ ‘સકલ-કુશલ-વલ્લી’ બોલવું. પછી, જે મૂળનાયક ભગવાન બિરાજમાન
૯૭
સૂત્રોનારહસ્યોભાગ-૨ લીટ
