Sthanang Sutram Part 01

Author(s): Vijayhemchandrasuri
Publisher: Jinshasan Aradhana Trust

Page 415

३९८
आत्मना संचेत्यन्ते क्रियन्त इत्यात्मसंचेतनीयाः, तत्र दिव्याः हास त्ति हासाद् भवन्ति, हाससम्भूतत्वाद्वा हासा उपसर्गा एवेत्येवमन्यत्रापि, यथा भिक्षार्थं ग्रामान्तरप्रस्थितक्षुल्लकैय॑न्तर्या उपयाचितं प्रतिपन्नं ‘यदीप्सितं लप्स्यामहे तदा तवोण्डेरकादि दास्यामः' इति, लब्धे च तत्र तवेदमिति भणित्वा तदुण्डेरकादि तैः स्वयमेव भक्षितम्, देवतया च हासेन तद्रूपमावृत्य क्रीडितम्, अनागच्छत्सु च क्षुल्लकेषु व्याकुले गच्छे निवेदितमाचार्याणां देवतया क्षुल्लकवृत्तम्, ततो वृषभैरुण्डेरकादि याचित्वा तस्यै दत्तम्, तया तु ते दर्शिता इति । प्रद्वेषाद्यथा सङ्गमको महावीरस्योपसर्गानकरोत्। विमर्षात् यथा क्वचिद्देवकुलिकायां वर्षासूषित्वा साधुषु गतेषु तदीय एवान्यः पश्चादागतस्तत्रोषित:, तं च देवता किंस्वरूपोऽयमिति विमर्षादुपसर्गितवतीति । पृथग् भिन्ना विविधा मात्रा [हासादिवस्तुरूपा येषु ते पृथग्विमात्रा], तया इत्येतल्लुप्ततृतीयैकवचनं पदं दृश्यम्, तथाहि-हासेन कृत्वा प्रद्वेषण करोतीत्येवं संयोगाः, यथा सङ्गमक एव विमर्षेण कृत्वा प्रद्वेषेण कृतवानिति ।
तथा मानुष्या हासात्, यथा गणिकादुहिता क्षुल्लकमुपसर्गितवती सा च तेन दण्डेन ताडिता, विवादे च राज्ञः श्रीगृहदृष्टान्तो निवेदितस्तेनेति । प्रद्वेषाद्यथा गजसुकुमारः सोमिलब्राह्मणेन व्यपरोपित: । विमर्षाद्यथा चाणक्योक्तचन्द्रगुप्तेन धर्मपरीक्षार्थं लिङ्गिनोऽन्त:पुरे धर्ममाख्यापिता: क्षोभिताश्च, साधवस्तु क्षोभितुं न शकिता इति । कुशीलम् अब्रह्म, तस्य प्रतिषेवणं कुशीलप्रतिषेवणम्, तद्भाव: कुशीलप्रतिषेवणता उपसर्गः, कुशीलस्य वा प्रतिषेवणं येषु ते कुशीलप्रतिषेवणकाः, अथवा कुशीलप्रतिषेवणयेति व्याख्येयम्, यथा सन्ध्यायां वसत्यर्थं प्रोषितस्येालोर्गृहे प्रविष्टः साधुश्चतसृभिरीालुजायाभिर्दत्तावास: प्रत्येकं चतुरोऽपि यामानुपसर्गितो न च क्षुभित:। __तथा तैरश्चा भयात् श्वादयो दशेयुः, प्रद्वेषाच्चण्डकौशिको भगवन्तं दष्टवान्, आहारहेतोः सिंहादयः, अपत्य-लयनसंरक्षणाय काक्यादय उपसर्गयेयुरिति ।
तथा आत्मसंचेतनीयाः घट्टनता घट्टनया वा यथाऽक्षणि रज: पतितं ततस्तदक्षि हस्तेन मलितं दुःखितुमारब्धमथवा स्वयमेवाक्षणि गले वा मांसाङ्कुरादि जातं घट्टयतीति १, प्रपतनता प्रपतनया वा यथा अप्रयत्नेन सञ्चरत: प्रपतनात् दु:खमुत्पद्यते, स्तम्भनता