________________
• પૂર્ણતાની પળે :
વિ.સં. ૨૦૪૭ માં આ વ્યાકરણવિવરણનો પ્રથમભાગ પ્રકાશિત થયો. આજે વિ.સં. ૨૦૫૨માં એનો આઠમો અને છેલ્લો ભાગ પ્રકાશિત થઈ રહ્યો છે. આ વિવરણ લખતાં જે પરિશ્રમ પડ્યો છે, તેનો ખ્યાલ અભ્યાસીઓને આવી શકે એમ છે. આ વિવરણમાં અનુભવાયેલા પરિશ્રમને કારણે વ્યાકરણના રચયિતા મહાપુરુષની વિદ્વત્તા અને આપણા જેવા પામરો ઉપર એ મહાપુરુષે કરેલા ઉપકાર પ્રત્યે કૃતજ્ઞતા અને અહોભાવનો સતત અનુભવ થતો રહ્યો છે.
બિહારના સ્વ૦ પંડિતવર્ય શ્રી તૃપ્તિનારાયણ ઝા પાસે વર્ષો પહેલાં મેં વ્યાકરણનો અભ્યાસ શરૂ કરેલો. તેઓ ન્યાયવ્યાકરણસાહિત્યશાસ્ત્રના પ્રકાંડ પંડિત હતા. પણ કલિકાલસર્વજ્ઞ શ્રી હેમચંદ્રાચાર્ય મહારાજાના “સિદ્ધહેમશબ્દાનુશાસન' નો એમને કશો જ પરિચય હોય નહિ તે તો સ્વાભાવિક જ હતું. પરંતુ તેમના જેવા પ્રખરપ્રતિભાશાળીને આવા ગ્રન્થનો સંપૂર્ણ પરિચય મેળવી લેતાં જરાય સમય ન લાગ્યો, અને અમારા અભ્યાસની અનુકૂળતા માટે તેમણે “સિદ્ધહેમશબ્દાનુશાસન’ ના સાતેય અધ્યાયોનું હિંદીમાં સરળ વિવરણ લખી આપેલું. મુખ્યત્વે તે હિંદી વિવરણનો આધાર લઈને ઉપયોગી સુધારા-વધારા સાથે આ ગુજરાતી વિવરણ કરવામાં આવ્યું છે.
આ વિવરણના પ્રથમ ભાગની પ્રસ્તાવનામાં આપણે એક એવા વિવરણકારની વાત કરેલી કે જેણે પોતાના વિવરણમાં વ્યાકરણકાર મહાપુરુષનીય ‘ભૂલ' બતાવવાનો પ્રયત્ન કરેલો. એ જૈન વિદ્વાને પોતાનાં આગમસંબંધિત લખાણોમાં શ્રી તીર્થંકર પરમાત્મા, ગણધર ભગવંતો કે પૂર્વાચાર્યોની આશાતના કરવામાં કશો સંકોચ અનુભવ્યો નહિ હોવાથી તે આ વ્યાકરણકાર મહાપુરુષની ભૂલ કાઢવાનો પ્રયત્ન કરે તેમાં કશું આશ્ચર્ય નથી. પોતાને આખી દુનિયાથી વધુ પંડિત માનનારાને બીજાની ભૂલ સિવાય બીજું દેખાય પણ શું ? આવા વિદ્વાનોએ વિવરણ લખવાને બદલે નવું વ્યાકરણ જ રચી બતાવવું જોઈએ જેથી એમની વિદ્વત્તાનો એમને અને બીજાઓને સાચો ખ્યાલ આવી જાય.
