Shravak Bhoomi

Author(s): Karunesha Shukla
Publisher: Kashi Prasad Jayaswal Research Institute

Page 553

447
चतुर्थं योगस्थानम्
यथा प्रथमध्यानसमापत्तिः सप्तभिर्मनस्कारैरेवं द्वितीयतृतीयचतुर्थध्यानसमापत्ति : ' । आकाशविज्ञानाकिंचन्यायतननैवसंज्ञानासं [3] ज्ञायतनसमापत्तिः सप्त
1. cp. D. N., I.175 : सो विविच्चेव कामेहि, विविच्च अकुसलेहि धम्मेहि, सवितक्कं सविचारं विवेकजं पीतिसुखं पठमं ज्ञानं उपसम्पज्ज विहरति । सो इमेव कार्य विवेकजेन पीतिसुखेन अभिसन्देति परिसन्देति परिपूरेति परिप्फरति, नास किञ्चि सब्बावतो कायस्स विवेकजेन पीतिसुखेन अप्फुटं होति । '
"पुन चपरं माणव, वितक्कविचारानं वूपसमा अज्झतं सम्पसादनं चेतसो एकोदिभावं अवितक्कं अविचारं समाधिजं पीतिसुखं दुतियं ज्ञानं उपसम्पज विहरति । सो इममेव कायं समाधिजेन पीतिसुखेन अभिसन्देति परिप्फरति, नास्स किञ्च सब्बावतो कायस्स समाधिजेन पीतिसुखेन अप्फुटं होति ।''
" पुन चपरं माणव, भिक्खु पीतिया च विरागा उपेक्खको च विहरति सतो सम्पजानो सुखं च कायेन पटिसंवेदेति, यं तं अरिया आचिक्खन्ति 'उपेक्खको सतिमा सुखविहारी' ति ततियं ज्ञानं उपसम्पज्ज विहरति । सो इममेव कार्य निप्पतिकेन सुखेन अभिसन्देति परिप्फरति, नास्स किञ्चि सब्बावतो atra निप्पी तिन सुखेन अप्फुटं होति ।
"पुन चपरं, मारणव, भिक्खु सुखस्स च पहाना, दुक्खस्स च पहाना, पुब्बेव सोमनस्सदोमनस्सानं अत्यङ्गमा, अदुक्खमसुखं उपेक्खांसतिपारिसुद्धि चतुत्थं ज्ञानं उपसम्पज्ज विहरति । सो इममेव कार्य परिसुद्ध ेन चेतसा परियोदातेन फरित्वा निसिनो होति, नास्स किञ्चि सब्बावतो कायस्स परिसुद्धेन चेतसा परियोदातेन अप्फुटं होति ।; for references, see PTSD, fas. IV, p. 120; also see, fas. VIII, pp. 144-5 (Samādhi ); PED, pp. 169-70; AK,VIII.6-10; the dhyānas are known in the Buddhist Sanskrit works as लौकिकमार्ग, see Asm., p. 68; AK, VIII. 6-b; Ada., p. 94 sq.; AVS, (MSS, I.317) ; cp. Mn., p. 23 : कतमो चित्तविवेको ? पठमं ज्ञानं समापन्नस्स नीवरणेहि चित्तं विवित्तं होति । ततियं ज्ञानं समापन्नस्सपीतिया चतुत्थं ज्ञानं समापन्नस्स सब्बदुक्खेहि चित्तं विवित्तं होति । ; see Vbh., pp. 295, 313-4, 318 sq.; SVA, 373-5; AS, p. 134 sq.