Book Title: Shantinath Mahakavyam Part 01
Author(s): Vijaydarshansuri
Publisher: Nemidarshan Gyanshala
View full book text
________________ [223 ] सत्यपि साधने परदुःसहरणे असमर्थस्य मनस्विनः खगोपनमेव श्रेय इति भावः / अत्र दुःख हर्तुमपारयतः सूर्वस्य जलधिमबनाऽसम्बन्धेऽपि तत्सम्बन्धोरतिशयोक्तिः, सा च करेग्विति श्लेषानुप्राणितामनस्विव्यवहारप्रतीतेः समासोळ्यनुप्राणितति द्वबोरगाणिभाषा अङ्करः / / 82 // न बन्धनं यस्य न कर्मपाशः, किचिन वा पञ्जरमस्ति यस्य / तनूपभोगत्यजनापरस्य, स्थिरः स हंसः प्रतिपद्यते किम् // 8 // व्याख्या-पस्य-ईसस्य / तनपभोगस्वजनापरस्य-तनोः शरीरसम्बन्धी य उपभोगः विषयसुखम् अब च वनः अल्पः व उपभोगः / बनित्यत्वाविषयलय, तस्य पवनापरस्य विरकस्य, अथ च देवत्वादनल्पसुखमाजः गया नमोः तरागादिशु स्वल्पमात्रस्य उपभोगस्य उपभोग्यत्व मृणासादेः त्यजनापरस्य, नहि मानसौकसः तागादिषु शिवमय इति उन्मा बडागाविम्भ्योपनोयत्यापरस्य प. / बननरन्यादिनियन्त्रणम्, कर्मभोगल्पबन्धनम् वा, प्रतिरोबो वा / ब, कपा-कार्यसमूह, कृत्यत्वा स्व. तन्त्रत्वाव, भोगयोनितिर्वक्योनिलाव पारित्रपानादिल्लाचारादिकर्मसमूहो पा न / यस्य वा-इंसस्य / किषित, परम्-शरीररूपम्, गेहादिनिर्मितपतिवासरूपं पा / नदि कसा हंस:-मात्मा परमात्मा सूर्यः पक्षिविशेष "हसचित्रभानुर्विवस्वाद" इति मः। "भानुहंसः सहस्रांशु, हंसास्तु श्वेतगतबकास मानसौकसा" इति चामरः / हंसमात्मा योगदाने प्रसिद्धः / 'हंसब परमात्मा' मेदिनीकोशे च / स्थिर:एकत्र स्थितः / प्रतिपयते किम् ?-प्राप्यते किम् ? अपि तु नैव / स्थिरत्वे यथाकथनित्पारतन्त्र्यस्य तन्त्रत्वादिति भावः / अत्र प्रकरणेन हंसशब्दस्य सूर्यार्थले निर्मिते शेषेण पक्षिविशेषात्मपरमात्मार्थानां त्रयाणामुपस्थितेः हंस इव हंस इव हंस इवेति मालोपमा ध्वनिः शब्दशक्तिमूलः नतु श्लेष इति समवधानीयम् / / 8 / / निमित्तमात्र पतने गुरुत्व, प्रोक्तं कणादेन मुनीश्वरेण / ग्रहेषु सर्वेष्वपि भास्करस्य, व्यक्तं न तत् किं पतनं विधत्ताम् // 84 // व्याख्या कणादेन-वैशेषिकन्यायका, मुनीश्वरेण / पतने-अधःपतने / निमित्तमात्रम्-निमित्तमेव न तु कदाचिदप्यनिमित्तम् / प्रोक्तं-कथितम् / गुरुत्वम्-गुरुत्वगुणः / सर्वेषु ग्रहेषु-प्रहषु मध्ये। भास्करस्य-सूर्यस्य / व्यक्तं-स्पष्टम् , सर्वापेक्षया भास्करोऽधिकगुरुरित्यर्थः / तत्-तस्माद्धेतोः / पतनंसूर्यस्य विच्युतिः समुद्रादौ पातम् / कि-कुतः / न, विधत्ताम्-कुरुताम् ? अपि त्ववश्यं कुरुताम्, गौरवाधिक्येन सूर्यस्य पतनमुचितमेवेति भावः / अत्र गौरवेण पतनस्य सूर्यपतनस्य च भेदेऽप्यभेदोक्तरतिशयोक्तिरलंकारः / / 84 //

Page Navigation
1 ... 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282