Book Title: Shantinath Mahakavyam Part 01
Author(s): Vijaydarshansuri
Publisher: Nemidarshan Gyanshala
View full book text
________________ / 224 ] सरोजिनीनाथ-दिनाधिनाथ - प्रभाधिनाथ - ग्रहनाथमुख्यैः / / विवर्णना यस्य बभूव शब्दैः, स हाऽस्तमेति स्थिरमाः परं क्रिमः // 85 // . व्याख्या-सरोजिनीनाथदिनाधिनाथप्रभाविनायग्रहनाथमुख्यैः-सरोजिनी कमलिनी तस्याः नाथः विकाशकत्वादीशः, दिनस्य अधिनाथः तत्करत्वादीशः, प्रभाधिनाथः प्रभाकरत्वाद प्रभाधीशः, ग्रहाधिनाथः भौमादिमहेश्वरश्चेत्येते शब्दाः मुख्य येषु तैः तादृशैः / शब्दैः-इतरत्राव्यवहृतैः वचोभिः / यस्य, विवर्णनास्तुतिः / बभूव, स:-सूर्यः / हा-खेदे "हा शोके विषादे च", "अव्ययो हा स्मृतः शोके तथा दुःखविषादयोः" एकाक्षरनाममालायां / अस्तमेति, आ:-वाक्यपूरणे, "भा वाक्ये' इति एकाक्षरकोशे / परम्अन्यत् / किं, स्थिरम्-चिरस्थावि भवेत् ? न किमपि / मुचनामृतविशेषणयुक्तस्य चेन्न स्थिरत्वम् तर्हि अन्याय का वार्ता ? जगति सर्व विनाशशीलमेवेति भांकः / सूर्यस्यास्थिरत्वेनान्यस्य सामान्यस्यास्थिरत्ववर्णनाद्विशेषण सामान्यसमर्थनमोऽर्थान्तरन्यासनामालङ्कारः || अथ सूर्यस्यारुणत्वं वर्णयति- इदमिति- इदं कराणां स्फुरतां सहस्र, पुरस्कृतं यन्मयका, पुरैव / उपेक्षतेऽस्मिन्समयेऽपि तन्मामिति क्रुधाऽऽरुण्यमधत्त योऽर्कः // 86 // व्याख्या-मयका-मया सूर्येण / यत्, स्फुरखां, कराणां-किरणानां हस्तानाञ्च, केषाश्चित्पुरुषाणाञ्च / सहस्रं पुरा-प्रागेव / पुरस्कृतम्-अप्रेसरं कृतम् सूर्योदयात्यागेव तत्प्रभोदयो जायते, हस्ता अपि पूर्वत एव धृता भवन्ति / अथ च धनदानादिना सत्कृतम्, तदिदं करसहस्रं कश्चित्पुरुषश्चापि / अस्मिन्, समयेअस्तमनसमये, विपत्तिसमये च / मां-पुरस्कर्तारम् / उपेक्षते-त्यति, साहाय्यं नार्पयति / इति-हेतोः / क्रुधा-कोपेन / यः, अर्कः-सूर्यः / बारुण्यम्-रक्तत्वम् / अधत्त-धृतवान्, सूर्यः अस्तमनकाले रक्तो जायते, कराश्च तस्य संक्षयंतीतिभाव.-संक्षिपयन्ति इति भावः / अत्र पुरस्कृतम् उपेक्षते इत्यादिविशेषणगत्या * अकृतज्ञपुरुषव्यवहारस्य करेषु समारोपात् समासोक्तिः, स चाक्रोधकृतारुण्यस्याभावेऽपि सूर्ये तत्सम्बन्धोक्तिरूपातिशयोक्तरङ्गम् इति संकरः // 86 // अथ सन्ध्याऽभूदित्याह-प्रवर्त्तमान इतिप्रवर्त्तमानेऽभ्युदयेऽसमाने, ये स्वामिना केऽपि पुरस्क्रियन्ते / तं तेऽनुगच्छन्ति तथा हि यातः, प्रभादिनौ भानुमता सहास्तम् // 87 //

Page Navigation
1 ... 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282