Book Title: Shantinath Mahakavyam Part 01
Author(s): Vijaydarshansuri
Publisher: Nemidarshan Gyanshala

View full book text
Previous | Next

Page 234
________________ [ 225 ] व्याख्या-प्रवर्त्तमान-विद्यमाने / असमाने-असाधारणे / अभ्युदये-सम्पदि उदये च, सति / ये, के, अपि. स्वामिना पुरस्क्रियन्ते-सत्क्रियन्ते, अग्रे क्रियन्ते च / ते-पुरस्कृताः / तं -स्वामिनम्। अनुगच्छन्ति-अनुसरन्ति, सुखदुःखयोः सहचारिणो भवन्ति, कृतज्ञतयेति भावः / तथाहि-अत एव / प्रभादिनौ-प्रभा सूर्यस्य कान्तिः दिनञ्च / भानुमता-सूर्येण / सह, अस्तं-पर्यवसानं / यात:-प्रामुतः, पालितानां तदेवोचितमिति भावः / अत्र प्रभादिनयो स्तमनं प्रसिद्धम् किन्तु सूर्यस्यैव, प्रभादिनयोश्च तद्वर्णनात् तदनुपाणिता सहोक्तिः, सहार्थबलाद्धि अत्रास्तशब्दः अन्तार्थस्य अदृष्टत्वार्थस्य च वाचकः, तल्लक्षणं. यथा-"सहार्थस्य बलादेकं यत्र स्याद्वाचकं द्वयोः, सा सहोक्तिर्मूलभूताऽतिशयोक्तिर्यदा भवेत्” इति // 87 / / जगति न किमपि स्थिरमित्याह - सुतो यदीय इतिसुतो यदीयः स यमः प्रसिद्धः, पद्मापतेर्यः स्वयमेव चक्षुः / प्रभुर्ग्रहाणामपि यः समेषां, हन्तास्तमेतीह स चेत्स्थिरं किम् // 88 // __ व्याख्या - यदीयः-यस्य / सुत:-पुत्रः “अर्कसूनुर्यमः” इति हैमः / सः लोकान्तकरत्वेन प्रसिद्धः / यमः-कृतान्तः, तथा / यः, स्वयमेव-स्वतोऽपि / पद्मापतेः-विष्णोः, जगत्स्रष्टुः / चक्षुः-नेत्रं, प्रसिद्धः / यः, समेषां-सर्वेषां / ग्रहाणामपि, प्रभुः-स्वामी / हन्तेति चित्रे / इह-संसारे / स चेद,अस्तम् एतियाति, तर्हि / स्थिरं-शाश्वतम् / किम् ?-न किमपि नित्यमित्यर्थः / तादृशस्य लोकाद्भुतगुणसम्पन्नस्य चेन्न स्थायिता तर्हि अन्येषाम् अल्पाल्पशक्तिमतां का चर्चेति भावः // 88 / अथ मङ्गरकुम्भस्य भिया वटे एवाऽवस्थानमाह-तमस्तताविति--- तमस्ततो विस्तृतिमाश्रिताया - मधःस्थितं श्वापदमेव किञ्चित् / . व्यापादयिष्यत्यचिरेण मामि - त्यवेत्य सोऽस्थास्तिमितस्तथैव // 89 // व्याख्या-तमस्ततो-तमिस्रायाम् 'तमिस्रा तु तमस्ततावि'त्यमरः / विस्तृतिम्-विस्तारम् / आश्रितायाम्-अवलम्बितायाम् सत्यां, गाढ़ान्धकारे जाते इत्यर्थः / अधः-वटमूले / स्थितं माम् किञ्चिद्व्याघ्राद्यऽन्यतमम् / श्वापदं-हिंस्रजन्तुः / अचिरेण-शीघ्रमेव / व्यापादयिष्यति-मारयिष्यति / इतिइत्थम् / अवेत्य-विचार्य / सः-मंगलकुम्भः / तथैव-यथास्थित एव / स्तिमितः-सङ्कुचितः / अस्थात्तस्थौ / / 8 / / अथ तमो वर्णयति-तथा कथश्चिदितितथा कथञ्चित् प्रसृतं तमोऽपि, दृश्यो न हंसोऽपि यथाजनिष्ट / भासामभावो हि तमोऽपि युक्त, प्रोक्तं कणादेन ततः कथञ्चित् // 90 //

Loading...

Page Navigation
1 ... 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282