Samipya 1991 Vol 08 Ank 01 02

Author(s): Pravinchandra C Parikh, Bhartiben Shelat
Publisher: Bholabhai Jeshingbhai Adhyayan Sanshodhan Vidyabhavan

Page 51

Anandabodh'a presentation and refutation of the Nyaya theory of moksa bear a clear evidence of his profound knowledge and scholarship regarding the Nyāya philosophy. A comparative study of his presentation and the original Nyāya sources shows that his presentation of the Nyaya view is very clear and correct. As his refutation throws light on some important aspects of the Nyāya theory, it is of great value and helpful for our understanding,
Footnotes
1. Dasgupta, S. N., A History of Indian Philosophy, Cambridge University Press,
1932, V. II, p.99 2. Balarama Udasina Mandalika, ed. Nyayamakaranda Pramānamala and Nyayadipa
vali of Anandabodha Bhajjārakācārya with Citsukha's Commentary, Chowkhamba
Sanskrit Series, Banaras, 1907 (NM; henceforth) 3. तदत्यन्तविमोक्षोऽपवग: Nyayasutra 1.1.22 4. तदेव' नत्रानामात्मगुणानां निर्मूलेोच्छदे।ऽपवर्ग इति यदुच्यते तदेवेदमुक्त भवति तदत्यन्तवियोगोऽपवग
sfà 1 Jayanta Bhatta, Nyāyamañjart, Chowkhamba Sanskrit Series, Banaras, 1934,
p.77 5. स्वरूपैकप्रतिष्ठान : परित्यक्तोऽचिलगुणै:। Ibid 6. सचेतनश्चिता योगात्रदभावादचेतन :| bid, p. 81 7. यद। परमाथदर्शन कृत्वा निवृत्तो धर्मः, तदा निबीजीस्यात्मन: शरीरादिबीजधर्माधर्मारहितस्यात्मन
उत्सन्नानां शरीरादीनां कम क्षयान्निवृत्तौ भतायाममा गतानां कारणाभावादनुत्पत्तो यथा दग्धन्धनस्यानल स्योपशमः पुनरनुत्पाद: ऐवं पुनः शरीरानुत्पादो मेक्षिः। Sridhara, Nyayakandali On Prasatapåda bhāsya with three sub-commentaries, ed Jetly, J. S. and parikh, V. G.
Oriental anstituate, Vadodara, 1991, p. 632. 8. Hiriyanna, M., Indian Conception of Values, Kavyalaya Publishers, Mysore,
1975, p.255. 9. Srtharsa, Naisadhacarita of Sriharsa, Trans. by K. K. Handiqui, Deccan College
Monograph Series, Poona, 1956, pp. 17-75. मुक्तये यः शिलात्वाय शास्त्रमूचे सचेतसाम् ।
गौतम तमवेलैव यथा वित्थ तथैव स ॥ 10. अपरे तु बोधादीनिखिलवे शेषिकगुणाच्छदेन क्षेत्रज्ञस्य स्वरूपावस्थानम। NM. p. 270 11. तृतीयापि मोक्षप्रकारो न पुरुषार्थ गन्धमनुभवेद, द:खोच्छेद परमपुरुषार्थ इति चेत् । कुत: पुननिखिल
सुखोव्छेदादपुरुषार्थापि न भवेत, तथाच समव्ययफलस्वान्न मोक्षाय प्रेक्षावतां प्रवृत्ति: NM. p. 275 12. व्यसनानि दुरन्तानि समब्ययफलानि च। अशकयानि च वस्तुनि नारभेत विचक्षण || NM. p. 276.. 13. Ibid.
____14. lbid, p. 276-277 15. दुःखाभावापि नावेद्यः पुरुषार्थ तयेष्यते, नहि मूर्छाद्यवस्था प्रवृत्तो दृश्यते सुधीर || NM. p. 277 16. lbid., p. 278 17. lbid., p. 278-279 18. lbid., p. 290 19. दुःखहानाय ने। युक्त सुख दु:खात्मक वर', नहि कश्चित्पदार्थको मोहसिद्ध प्रवत्सेत ॥ NM. p. 280
Anandabodha's Critism of Myāya View of Moksa ]