________________
વત્સલ-ક્ષમામૂતિ વીષ્ણુ
નાખવાની યોજના ઘડી. દક્ષ-વત્સલ શ્રીફણે તે નિષ્ફળ કરી રાષ્ટ્રના દમ્પની ને દુર્યોધન જેવા દુષ્ટ મનુષ્યને વશવર્તી–પરત ત્ર બનીને રહેવાની તેની જીવનચયની સમીક્ષા કરી, તેને ધર્મમાગ ઉપર સ્થિર થવા અને વૈરઝેર ત્યાગી પ્રેમભાવ સ્થાપવા સમાજનું દુર્યોધનની અનુપસ્થિતિમાં ધૃતરાષ્ટ્ર પ્રતિભાવ દાખવ્યો પણ ખરો.
અને પછી રૌદ રણભૂમિનું નિરીક્ષણ કરવા નીકળેલાં ગાન્ધારીની સાથે જ આ બં પ્રયાણ કર્યું એ ધર્મશીલા સાધવી નારીના આઘાત-પ્રત્યાઘાતને અનુકળ્યા અને સહાનુભૂતિથી નરમ પાડવા. એના અતરના દુઝતા ઘાને મલમ બન્યા એના પ્રપના વિધુત્ર હારમાથી સુકોમળ પાડાને બચાવી પોતે જ એનું નિશાન બન્યા. અને એમ પ્રિયજન અને સજજન પાંડવોને તે બચાવ્યા જ, સાથે એટલા જ પ્રિય અને સર્જન ગાન્ધારીને ખ કુળના રહ્યાહ્યા અ કુરાને ભસ્મીભૂત કરવાના પશ્ચાત્તાપના અગ્નિકડમાં શેકાવાસાથી પણ ઉગારી લીધા.
એમ સૌને ઉગારી લીધા પછી એ ક્ષમામૂર્તિએ ગાન્ધારીના શાપને સુબંધ થયા વિના સ્વાભાવિકપણે સ્વીકારી લીધું ભાવિ અપમૃત્યુ અને કુલનાથની આપત્તિઓની વેબાને સહેજ પણ લેખામાં લીધા સિવાય, પૂર્ણપણે સહન કરીને એ પુસોત્તમે શાપ દેનારને પણ વસ્તુ સ્થિતિને યથાતથ ખ્યાલ આપીને મા ૨ શા મન: કથા નું સાવન આપ્ય;
કર્મ માત્રથી અલિપ્ત એવા પૂર્ણ કર્મયોગી, મહાયોગેશ્વરમાં જ આ તાટસ, નાસભા અને ક્ષમા (ક્ષમાશીલતા અને સમર્થપણું) સંભવી શકે.
સતી ગાન્ધારી અહીં એવા પરમ ભક્ત જીવનું પ્રતીક છે, જેણે સમમ જીવન સત્યધર્મની ઉપાસનામાં ગાળ્યું સતત પરમાત્માનું અનુસ્મરણ કર્યું. એમ કર્તવ્ય-કર્મ કરતાં કરતા અનેક વિપત્તિઓ વેઠી, ભીષણ સર્વનાશની તીક્ષણતમ વેદના સહન કરી. સ્વયં ધર્મને જ જાણે કે ફેકાઈ જતો દીઠે અને એણે પરમાત્મા સાથેનું અનુસંધાન જાણે કે, પડી ક્ષણે માટે ગુમાવી દીધુ, ગાન્ધારીએ શ્રીકૃષ્ણને દીધે શાપ એ શાપ નથી , પરંતુ પરમાત્માના અણધાર્યા વિરહથી ઉદ્દભવેલી, કઈ પણ સ્થળ વેદનાને ટપી જાય એવી એ તીણતમતમ વેદનાનું પ્રકટીકરણ બન્યું. શાપના મિષે એ વત્સલ રાજ્યમાં પ્રવે ફરિયાદ છે “તમે મને કેમ છોડી દીધી છે
પર તુ અન્તર્યામી તો બાય પકડીને સાથે જ ઉભા છે. અન્તરય બાળ ગયેલ અલ્પ દેયને ય વેદનાની ભઠ્ઠીમાં ગાળી નાખીને વાત્સલ્ય અને શામીલાએ પરિ. વતિત કરે છે એને અહિંસક આચાર શીખવે છે. નવું જીવન બક્ષે છે.
અને એમ માનવજાતિ વાત્સલ્ય અને ક્ષમાના પરમહંસાના માર્ગે આગળ વધે છે. as સર સારૂઢ પરમ ભાગવત ઈસુ ખ્રિસ્તના અતિય શો: “હરી એહી હા શબની? અર્થાત્ મારા ભગવાન, મારા ભગવાન, તમે મને કેમ વળી ?'
(જુઓ શુભસ દેશ મા ૨૭-જ, મા ૫-૪)
