Sagar Dharmamrutam

Author(s): Ashadhar, Manoharlal Shastri
Publisher: Manikchand Digambar Jain Granthamala Samiti

Page 226

अष्टमोध्यायः।
टीका-सन्ति भवंति । के, कषायाः । किंविशिष्टा, दुर्जयाः जेतुमशक्याः । कैरन्धोमदांधैः अन्धस आहारस्य मदः क्षीवता आहारकृतो मनोदर्प इत्यर्थः । अन्धोमदेन अन्धाः स्वपरतत्त्वज्ञानविकलाः अन्धोमदान्धास्तैः । केन, प्रायण बाहुल्येन । कदाचिदैवदुर्योगात्तैरपि कषाया जीयन्ते इत्येवमर्थमेतत् । ये तु ये पुरुषाः पुनस्तान् कषायान् जयन्ति । कस्मात्स्वानान्तरज्ञानात् स्व आत्मा अङ्गं देहः स स्वाङ्गं स्वाङ्गे स्वाङ्गयोरन्तरं भेदः स्वागान्तरं तस्य ज्ञानमहमन्यो देहोऽन्य इति बोधस्तस्मात् ते पुरुषा जयन्ति सर्वोत्कर्षण वर्तन्ते । जगदुपरि स्फुरन्तीत्यर्थः ॥ २३ ॥
एवं देहाहारत्यागं विधाप्येदानीमीहितत्यागेन स्वात्मसमाधये क्षपकं प्रेरयन्नाह
गहनं न तनोनिं पुंसः किन्त्वत्र संयमः ।
योगानुत्तेयावर्त्य तदात्माऽऽत्मनि युज्यताम् ॥२४॥ टीका--न भवति । किं तत्, हानं त्यजनं । कस्यास्तनोः शरीरस्य । किंविशिष्टं, गहनं कष्टं दुष्करमित्यर्थः । कस्य, पुंसः पुरुषस्य । काभिश्चि. स्त्रीभिरपि प्रियविप्रयोगादौ क्रियमाणस्य शरीरत्यजनस्य दृश्यमानत्वात् । किं तु भवति । कोऽसौ, संयमः । किंविशिष्टो, गहनः । क्व, अत्र तनुहाने क्रियमाणे । यत एवं तत्तस्माद्युज्यतां समाधीयतां क्षपकेण । कोऽसावात्मा कस्मिन्नात्मनि । किं कृत्वा, व्यावर्त्य निवर्त्य । कस्या, योगानुवृत्तेः मनोवाक्कायव्यापारानुगमात् । भावतो निजनिजव्यापारेषु मनोवाकायान प्रवत्र्येत्यर्थः ॥ २४ ॥ यतिद्वयस्य समाधिमरणफलविशेषमभिधत्तेश्रावकः श्रमणो वाऽन्ते कृत्वा योग्यां स्थिराशयः । शुद्धस्वात्मरतः प्राणान् मुक्त्वा स्यादुदितोदितः ॥ २५॥ टीका-श्रावकः श्रमणो वा स्यात् । किंविशिष्टः, उदितोदितः विविधाद्युताभ्युदयानुभवपूर्वकनिःश्रेयसभाग्भवेत् । किं कृत्वा, मुक्त्वा त्यक्त्वा । कान्, प्राणान् । कथम्भूतः सन्, शुद्धस्वात्मरत: निर्मलनिजाचद्रूपलीनः । कथम्भूतो भूत्वा, स्थिराशयः निश्चलचित्त: । क्व, अन्ते प्रत्यासन्ने मरणे ।