Rushabh Panchashika

Author(s): Dhanpal Mahakavi, Hiralal R Kapadia
Publisher: Devchand Lalbhai Pustakoddhar Fund

Page 282

विरचिता]
श्रीवीरस्तुतिः મરણો (૧) શંખોના સમૂહ વિનાની; (૨) અસંખ્ય ના (ર)=ધ્વનિ, અવાજ,
તકથી યુક્ત; (૩) સંક્ષોભ વિનાની. વિદ (વિ)=સખી. સહયર (નક્ટર)=જળચર.
કથાવરી મેઘના ધ્વનિની સખી. વદિ (વસતિ)=નિવાસ, રહેઠાણ.
લિ (f)=પણ. ૩૮રવાહી=જળચરોનું રહેઠાણ, સમુદ્ર. તુઢ (તવ)-તારી. ૩૪ (ગઢ)=મેઘ.
| વાળા (વાળ)=વાણી.
પધાર્થ
વિ.--“(હે પ્રભુ!) તારી વાણી જલચરના નિવાસ (સમુદ્ર)રૂપ હોવા છતાં કેમ મગની શોભા વિનાની છે, મથી સમૃદ્ધ નથી, સારસ અને ચક્રવાથી રહિત છે તેમજ સર્વદા શખના સમુદાયથી (પણ) વિહીન છે?
પરિ–કહે પ્રભુ! તારી વાણી વળી મેઘના ધ્વનિની સખી છે, માટે જ તે સુધા–રસના સમૂહથી વ્યાપ્ત છે, મત્સરથી અદીપ્ત છે, ઉત્તમ સ્વરના ભંગથી રહિત [અથવા અસાર સ્વરને ભાંગનારી છે અને સર્વદા સંક્ષોભ વિનાની [અથવા અસંખ્ય તર્કોથી યુક્ત ] છે–૨૫
સ્પષ્ટીકરણ જિન-વાણુને સમુદ્રની ઉપમા
શ્રીહરિભદ્રસૂરિકૃત રસુતિ તરીકે ઓળખાતી સંસારદાવાનલની સ્તુતિના નિગ્ન-લિખિત તૃતીય પદ્યમાં જૈન સિદ્ધાન્ત કે જે જિનની વાણીરૂપ છે તેને સમુદ્રની આબેહુબ ઉપમા આપવામાં આવી છે
"बोधागाधं सुपदपदवीनीरपूराभिरामं
जीवाहिंसाविरललहरीसङ्गमागाहदेहम् । चूलावेलं गुरुगममणीसङ्कुलं दूरपारं
सारं वीगगमजलनिधि सादरं साधु सेवे ॥" અન્યત્ર પણ એવી ઉપમા અપાઈ છે. જેમકે શ્રી મુનિશેખરસૂરિકૃત ચતુર્વિશતિજિનસ્તવનું નિગ્ન-લિખિત ર૭ મું પદ્ય –
"गुरुगमावलिनीरसपूरितं, सुपरिपद्धतिवेलविराजितम् ।
सकलजीवदयामणिसङ्कुलं, जिनवरागमवारिनिधि स्तुवे ॥" નીચે મુજબનાં બે પદ્યમાં પણ આવી ઉપમા જોવાય છે –
"नयगमादिशिलोचयदुर्गमो, बहुविधार्थमहामणिमण्डितः ।
जिनवरागमसिन्धुपतिः स्फुरत्-समुदयो मुदयोदयदोऽस्तु नः ॥" ૧ ગુરૂના બોધની અથવા મોટા ગમની શ્રેણિરૂપ જળથી પૂર્ણ, સુંદર પદ્ધતિરૂપ વેલથી વિભૂષિત તથા સર્વ જીવોની દયારૂપ મણિઓથી વ્યાસ એવા જિનેશ્વરના સિદ્ધાન્તરૂપ સમુદ્રની હું સ્તુતિ કરું છું.
૨ નો, ગમ વગેરે રૂ૫ ખડકોથી દુર્ગમ, અનેક તરેહના પદાર્થરૂપ મહારતોથી વિભૂષિત તેમજ સ્કુરાયમાણ ઉદયવાળો એવો જિનેશ્વરના આગમરૂપ સમુદ્ર આપણા હર્ષની પ્રાપ્તિના ઉદય માટે થાઓ.
ઋષભ૦ ૩૨