________________
જો કે આજકાલ અનેક પ્રકારની–ઝીણી, જાડી, નાની, મોટી જેવી જોઈએ તેવી–પીંછીઓ મળી શકે છે, એટલે તેનો પરિચય આપવા જેવું કાંઈ રહેતું નથી. તથાપિ એટલું જાણવું જોઈએ કે, આપણા પુસ્તક-શોધનમાં ખિસકોલીના પૂંછડાના વાળને કબૂતરના પીંછાના આગલા ભાગમાં પરોવીને બનાવેલી પીંછી વધારે સહાયક થાય છે, કારણ કે આ વાળ કુદરતે જ એવા ગોઠવેલા હોય છે કે, તેને આપણે ગોઠવવાની જરૂર રહેતી નથી, તેમ જ એકાએક સડી કે તૂટી પણ જતા નથી. આ વાળને કબૂતરના પીંછામાં પરોવવાની વિધિ પ્રત્યક્ષ જોવાથી સહજમાં સમજી શકાય તેવો છે.
જબળ–કલમથી લીટીઓ દોરતાં થોડી વારમાં જ કલમ બુઠ્ઠી થઈ જાય, માટે લીટીઓ દોરવા આનો ઉપયોગ કરાતો. તેમ જ હજુ પણ મારવાડમાં કેટલેક ઠેકાણે તેનો ઉપયોગ કરાય છે. આ લોઢાનું હોય છે અને તેનો આકાર આગળથી ચીપિયા જેવો હોય છે.
બ્રહ્મદેશ, મદ્રાસ આદિ જે જે પ્રદેશમાં તાડપત્રને ખોતરીને લખવાનો રિવાજ છે, ત્યાં કલમને બદલે લોઢાના અણીદાર સોયાના સળિયાનો ઉપયોગ કરાય છે.
૧૧
Jain Education International 2010_03 For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
