Prabuddha Jivan 2009 03

Author(s): Dhanvant Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh

Page 3

Regd. With Registrar of Newspaper for India No.RNI 6067/57 ( ૭ વર્ષ : (૫૦) + ૧૯૦૦ અંક: ૨ ૦ ૦ તા. ૧૬માર્ચ, ૨૦૦૯ ૦
૦ ૦ શ્રી મુંબઈ જૈન યુવક સંઘનું માસિક મુખપત્ર ૦.
પ્રભુઠ્ઠ QUC6l
૦૦ પ્રબુદ્ધ જીવન પાક્ષિક ૧૯૩૯થી ૧૯૮૯ : ૫૦ વર્ષ ૦ ૦ વાર્ષિક લવાજમ રૂ.૧૨૫/-૦૦ છુટક નકલ રૂા. ૧૦/-૦૦
માનદ્ મંત્રી : ધનવંત તિ. શાહ
કલાને નામે કરુણ વાસ્તવિકતા વેચવાની કળા
काव्यं यशसेऽर्थकृते व्यवहारविदे शिवतरक्षतये ।।
સઈ: નિવૃત તાસંમિતતયોપાયુને 12TI. કાવ્યશાસ્ત્રજ્ઞ પંડિત મમ્મટે પોતાના “કાવ્ય પ્રકાશ' ગ્રંથમાં કાવ્યની આ સિદ્ધ કરી છે. પરંતુ પોતાની કલાને ઉચ્ચ આસને બેસાડવા ફિલ્મકારે ભારતની વ્યાખ્યા આપી છેઃ “કવિઓ કાવ્યની રચના, યશ અને અર્થની પ્રાપ્તિ માટે આવી ગરીબી અને લાચારીઓની જ પસંદગી કરી? ધર્મને નામે જગતમાં તેમજ ભાવકને જગત વ્યવહારની સમજ આપવા માટે અને લોકોના કલ્યાણ થતી હિંસા અને એના થકી અનેકોના જીવન આ ધરતી ઉપર આજે પણ માટે, ઉપરાંત ભાવકને ત્વરિત અશુભમાંથી શુભના અન્ય જગતમાં લઈ વેરણ છેરણ થઈ રહ્યાં છે એવા ધર્મોને સ્પર્શ કરવાની હિંમત તેમજ મૂળ જવા માટે અને પ્રિયતમા જેવી રીતે વાતવાતમાં પ્રિયતમને ખબર પણ ન પડે કથા કૃતિમાં પાદરીઓની જે વિકૃત વિષય લીલા દેખાડી છે એ યથાતથ આ એ રીતે પ્રેમથી ઉપદેશ આપી દઈને આનંદ પ્રદાન કરાવી દે એ પ્રમાણે સર્જકોએ દેખાડી હોત તો આ સર્જકોએ સાચો કલાધર્મ બજાવ્યો લેખાત. કરવાની છે.”
ગરીબી અને લાચારીનું પ્રદર્શન કરવાથી એ ગરીબી નથી હટવાની. આવી આ કવિધર્મ છે. આ કવિ કર્મ છે.
ગરીબી વેચીને અંતે તો એના સર્જકો જ શ્રીમંત બનવાના છે. આ ફિલ્મ આ વ્યાખ્યા માત્ર કાવ્ય માટે જ નથી, પણ સમગ્ર કલા પ્રકાર માટે છે. અત્યાર સુધી ૧૧ અબજનો નફો કર્યો છે. આટલી રકમમાં તો અનેક ઓસ્કાર જગતમાં ભારતની
ધારાવીઓનો ઉદ્ધાર થઈ જાય. કરુણ વાસ્તવિકતાને પ્રસ્તુત આ અંકના સૌજન્યદાતા
હકીકતમાં તો ભારતની આવી કરતી બ્રિટીશ ફિલ્મ કલા કૃતિ | શ્રીમતી દીનાબેન જીતેન્દ્ર વોરા
ગરીબીના જવાબદાર આપણા ઉપર સ્લમડોગ મિલ્યનર'થી ભારતીય
બસો વરસ રાજ કરી ભારતીય કલાકારોને એમના પોતાના સ્મૃતિ : પિતાશ્રી સ્વ. રમણીકલાલ તારાચંદ વોરા પ્રજાનું એટલી હદે એ અંગ્રેજોએ પ્રદાન માટે, અનેક પુરસ્કારો
શોષણ કર્યું હતું કે આજે અને બહુમાન મળ્યા એથી ભારતીયજન છાતી ફૂલાવીને પોરસાઈ રહ્યો છે. આઝાદીના સાઠ વરસ પછી પણ આપણને કળ વળી નથી! અલબત્ત હજી અને ભારતીય કલા જગત હરખ હરખ થઈ ગયું છે.
આવી યથાતથ ગરીબી અને લાચારી માટે આપણા રાજકરણીઓ અને એક કલાકૃતિ તરીકે આ ફિલ્મ અતિ ઉત્તમ નહિ પણ ઉત્તમ તો ખરી જ. વહિવટકારો પણ એટલા જ જવાબદાર છે જ. ફિલ્મમાં રહેલી ગતિ એનું મોટું યશ પાસું છે. પણ કથાનકની એટલી બધી આ ફિલ્મના સર્જક અંગ્રેજો છે. આઝાદીના સાંઠ વર્ષ પછી ભારત હજી ગતિ એમાં છે—જાણે ભારતની ઘણી બધી ગરીબીઓ, ગુનાઓ અને લાચારી આવી ગરીબી ને લાચારીમાં જ છે, એવું કહી ભારતીય પાત્રોને ડોગ-કૂતરા દેખાડી દેવાની એના નિર્માતા-દિગ્દર્શકને ઉતાવળ હોય-કે પ્રેક્ષક સહેજ કહી ભારતીય પ્રજાનું નાક કાપી એના ઉપર મધ લગાડી એ વેપારીઓએ મટકું મારે તો એના રસ પ્રવાહમાં વિક્ષેપ પડી જાય. કથાનો તાંતણો પોતાની આપણને એ પાછું આપ્યું છે અને એ મધને ચાટવા કલા જગતના આપણા બુદ્ધિ સાથે ફરી જોડતા પ્રેક્ષક મુંઝવણમાં મૂકાઈ જાય.
માંધાતાઓ હોંશે હોંશે ઓસ્કારમાં દોડ્યા! આપણા કલાકારોને એની ભારતની ગરીબીનું અને એમાંથી પ્રગટતી અનેક લાચારીઓનું અને સર્જકતાનું બહુમાન મળ્યું એ ગૌરવની ઘટના છે. પણ એ ગૌરવની પાછળ એ લાચારીઓમાંથી જન્મતા અનેક દુષણોનું સચોટ અને યથાતથ પ્રદર્શન કેટલી બધી ભારતીય ગરિમાનું અપમાન થયું છે એ તો આ ઢોલ-નગારાના ફિલ્મકારે અહીં કર્યું છે અને દર્શનિય કલાની એક ઊંચાઈ અવશ્ય સર્જકોએ ઘોંઘાટમાં સાવ વિસરાઈ ગયું! આ ફિલ્મને આટલા બધાં માન-સન્માન