Pathik 1991 Vol 31 Ank 07

Author(s): K K Shastri and Other
Publisher: Mansingji Barad Smarak Trust

Page 9

ઉપર્યુક્ત હજૂર આદેશ પ્રમાણે
૧-૧-૧૯૧૮ થી ગુંડળ રાજ્યમાં ચાર મ્યુનિસિપલ શહેર (ગોંડળ ધોરાજી ઉપલેટા અને ભાયાવદર) સિવાયના તમામ ગામની અસ્પૃશ્ય જ્ઞાતિ સિવાયની સાતથી અગિયાર વર્ષ સુધી ની બાળાઓને પ્રાથમિક શિક્ષણ ફરજિયાત કરાયું. કેઈ વાલી પિતાની યોગ્ય બાળાને શાળાએ ભણવા ન મેકલે તે દરરોજને બાળ દીઠ એક આને દંડની જોગવાઈ પણ કરાઈ. આમાં કમાવાને અશકત વાલીનું ભરણપોષણ કરતી અને અપંગ હેય તેવી બાળાને કેળવણી ખાતુ પૂરો ચકાસણીતરી કરી ફરજિયાત શિક્ષણમાંથી મુક્તિ આપશે એવી જોગવાઈ પણ કરાયેલી. આ આદેત્રમાં દંડની જોગવ ઈ છે. સંભવ છે કે આને પર અમલ ન થાય કે દુરુપયોગ થાય એવી સંભાવના-શક સામે વિચારી “ગાંડળ છે. ૫. અક ૨૬૪, ૧૩ જાન્યુઆરી, ૧૯૬૯થી ફરજિયાત કન્યા-કેળવણીને જે ધારો મંજૂર કરવામાં આવેલે તેની 119 મી કલમમાં આ પ્રમાણે જોગવાઇ કરાયેલ :
બદડ છે જોઈએ છતાં નથી થયે અથવા ન થ જોઈએ છતાં થપે છે એવી ખાતરી થતાં માસ્તરને સખ્ત નસિયત થશે.”
આ ધારાની જોગવાઈ પ્રમાણે એક મહિનામાં કોઈ પણ બાળાથી વગર રજાએ ત્રણ દિવસથી વધુ ગેરહાજર રહી શકાતું નહિ અને કલ મ ૧૮ મુજબ સમગ્ર વર્ષની ૬પ ટકા હાજરી હેવી જોઈએ એવો નિર્દેશ પણ મળે છે.
તા. ૧-૧-૧૮૧૮ થી જે ચાર મ્યુનિ. શહેરે સિવાયમાં ફરજિયાત પ્રા. શિ. અમલી બનાવાયેલ છે પછીથી ભાયાવદરમાં (હ. પ. ૧૦૬૬૫, ૧૪ ડિસેમ્બર, ૧૯૩૩) તા. ૧-૧-૧૯૩૪ થી અને ઉપલેટામાં (હ. પત્રક પર૧૫, ૨૧ જૂન ૧૯૩૫) તા. ૧-૭-૧૯૩૫થી કન્યા-કેળવણી ફરજિયાત દાખલ કરી.
કન્યા-કેળવણી ફરજિયાત બનાવ્યાના ૧-૧-૧૯૧૮ ના પત્રાંકમાં બાળા દીઠ દરરાજના એક અને દંડની પણ જોગવાઈ છે. કોઈ વાલી આ પ્રારા થયેલ દંડ એક વર્ષ સુધી કરે નહિ તે એવી વર્ષ આખરે લેણું રહેતી રકમ બીજા વર્ષના પ્રારંભે જાન્યુઆરીની ૧૫ મી સુધીમાં રેવન્યૂ ખાતે ઉધારો ઈ, જયારથી રેવન્યૂ તે લેણાની રકમ ચડે ત્યારથી, ધરણસર એનું વ્યાજ પણ વસુલ કરવાની જોગવાઈ કરાયેલ. (જુઓ-“ગુંડળ છે. પ. આદેશ, આંક ૨૪ ૬, ૩૧ મે, ૧૯૨૪)
ફરજિયાત પ્રાથમિક કા-કેળવણી ધારો અમલી બનાવવાનું જ માત્ર ગુંડળ રાજયે પૂરતું માનેલ નહિ, બાળાઓને ભણવામાં આર્થિક સહાય મળે, પ્રોત્સાહન મળે, એવી પણ જોગવાઇ કરાયેલ; જેમ
૧. રાજકુમારી લીલાબાએ આપેલ રૂ. ૪૦૦૦/-માંથી નીચેની શાળાઓમાં જે કન્યા લાગતાગટ બે વર્ષ અભ્યાસ કરી, પહેલે નંબરે પાસ થઈને સૌથી ઊંચા ધોરણમાં ૧ભ્યાસ કરતી હોય તેને માસિક રૂ. ૪-ની શિષ્યવૃત્તિ પણ અપાતી : ૧: મેઘીબા હાઈસ્કૂલ-ગોંડળ, ૨. ઘેરા કન્યાશાળા, ૩. ઉપલેટા કન્યાશાળા,
૪. ભાયાવદર કન્યાશાળા ૨. છે. ૪-૫-૬માં ભણતી કન્યાઓ પૈકી સૌથી સરસ નિબંધ લખનારને લીલાબા ઈનામ અપાતું. આ ઈનામ રાજકુમારી શ્રી લીલબાના ૯ગ્નની યાદગીરીમાં મીચંદ હેમરાજ અધ્યાએ આપેલ રૂા. રપ૦-ના વ્યાજમાંથી અપાતું, છે. હાઇરા, જામ કંડોરણા (જિ. રાજકોટ-૩૬૦૪૦૫ એપ્રિલ/૧૯૯૨
પથિક