Book Title: Panch Sangraha
Author(s): Hiralal Devchand, Pukhraj Amichand Kothari
Publisher: Yashovijayji Jain Sanskrit Pathshala Mahesana
View full book text
________________
પચસ ગ્રહ-પાંચમું દ્વાર સારસ ગ્રહ
હાસ્યષટ્કનું એક સ્પંક આ પ્રમાણે થાય છે. અભન્ય પ્રાચેાગ્ય જઘન્ય દેશ સત્તાવાળા જે જીવ ત્રસના લવેામાં ઉત્પન્ન થઇ અનેકવાર સમ્યક્ત્વ અને દેવતિ પ્રાપ્ત કરી ચાર વાર માહનીયના સર્વોપશમ કરે, ત્યારબાદ નપુસકવેટ્ટ અને સ્રીવેદની વારવાર બંધથી તેમજ હાસ્યાદિના દલિકના સક્રમથી ઘણી પ્રદેશસત્તા કરી મનુષ્યમાં જઈ ચિરકાળ સયમનું પાલન કરી ક્ષપકશ્રેણિના આરંભ કરે, તે જીવને હાસ્યપર્કના ચરમસ ક્રમ વખતે જે જઘન્ય પ્રદેશસત્તા હોય છે તે પ્રથમ પ્રદેશસત્ક્રમ સ્થાન, તેમાં જ એક-એક પરમાણુની વૃદ્ધિએ યાવત્ સર્વોત્કૃષ્ટપ્રદેશસત્તાવાળા શિતકમાં ́શ જીવ સુધીના ભિન્ન-ભિન્ન જીવા આશ્રયી તે ચરમસમયે જે અન તપ્રદેશસસ્થાના થાય છે તેઓના સમૂહ તે એક સ્પ, આ રીતે હાસ્ય-ષટ્કનું આ એક સ્પંદ્ધક જણાવેલ છે, પરંતુ તેથી વધારે ખીજા પણ સ્પરૢ કા સભવી શકે છે. અને તે આ એક સ્પષ્ટ ના ઉપલક્ષણથી લેવાનાં હાય એમ મને લાગે છે.
૮૮૧
ત્રણ વેદોનાં એ-એ સ્પદ્ધકા આ પ્રમાણે છે—અભવ્ય પ્રાયેાગ્ય જધન્ય પ્રદેશસત્તાવાળા જે આત્મા ત્રસમાં ઉત્પન્ન થઇ અનેકવાર દેશવિરતિ અને સવવિરતિ પ્રાપ્ત કરી ચાર વાર માહનીયના ઉપશમ કરે અને એકસેા ખત્રીશ સાગરે પમ પ્રમાણુ સમ્યક્ર્મના કાળ પૂર્ણ કરી સમ્યક્ત્વથી પડ્યા વિના જ ક્ષેપકશ્રેણિ ઉપર આઢ થાય તે જીવને પાતપાતાના વેદના ઉદયના ચરમસમયે જે સ જઘન્ય પ્રદેશસત્તા હોય છે તે સર્વ જઘન્ય પ્રથમ પ્રદેશસત્કમ સ્થાન કહેવાય. તેમાં તેમાં એક-એક પરમાણુની વૃદ્ધિએ યાવત્ સર્વોત્કૃષ્ટ પ્રદેશસત્તાવાળા ગુણિતકમાંશ જીવ સુધીના ભિન્ન-ભિન્ન છવા માશ્રયી તે જ ચરમસમયે જે અનન્તપ્રદેશસત્ક્રમસ્થાના થાય છે. તેના સમૂહ તે પહેલું સ્પદ્ધ કે છે.
તે જ પ્રમાણે નપુસકવેદ અને સ્રીવેદની બીજી સ્થિતિના ચરમસમયે ચરમપ્રશ્નેપથી આરંભી પાતપાતાની ઉત્કૃષ્ટ પ્રદેશ સત્તા સુધીનુ ભિન્ન-ભિન્ન જીવેા આશ્રયી અનન્તપ્રદેશસત્યમ સ્થાનાના સમૂહરૂપ બીજી સ્પ થાય છે. અને પુરુષવેદમાં પ્રથમસ્થિતિના ચરમસમયે જે દ્વિતીયસ્થિતિ સખંધી ચરમપ્રક્ષેપ થાય છે તે દ્વિતીય સ્થિતિ સબંધી સવ` જઘન્ય પ્રદેશસદ્ધ સ્થાન કહેવાય છે. ત્યારબાદ પૂર્વોક્તરીતે ભિન્ન-ભિન્ન જીવા આશ્રયી ઉત્કૃષ્ટ પ્રદેશસત્તા સુધીનાં અનન્તપ્રદેશસત્ક્રમ સ્થાનાનું બીજી સ્પર્ધા ક
થાય છે.
અથવા પહેલી અને બીજી એમ અને સ્થિતિએની વિદ્યમાનતા વખતે સ જઘન્ય પ્રદેશસત્તાથી આરભી પાતપેાતાની સર્વોત્કૃષ્ટ પ્રદેશસત્તા સુધીનુ ભિન્ન-ભિન્ન જીવા આશ્રયી એક અને એમાંથી ગમે તે એક સ્થિતિના ક્ષય થયા બાદ એક સ્થિતિ શેષ રહે ત્યારે બીજી એમ પણુ એ સ્પદ્ધકા થાય છે. ત્યાં નપુંસકવેદ અને સ્ત્રીવેદના શ્રીજી સ્થિતિના ચરમસ્થિતિઘાતના ચરમપ્રક્ષેપ પછી પ્રથમસ્થિતિ માત્ર એક ઉદ્દયસમય
૧૧૩
