________________
.
: ૧૭૦ :
નિહ્નવવાદ પ્રમાણે. ૫-૯-૨-૨૮-૪-૧૦૩-૨–ને છે. તેમાંથી ૧૨૦ ને બંધ પડે છે. ૧૨૨ ઉદય અને ઉદીરણામાં ઉપયોગી થાય છે ને સર્વ ભેદે સત્તામાં રહે છે.
મિથ્યાત્વ-અવિરતિ-કષાય ને ચોગ એ ચાર કારણથી કર્મને બંધ પડે છે. સ્થિતિને પરિપાક થવાથી, અબાધાકાળ પૂર્ણ થવાથી કર્મ ઉદયમાં આવે છે. આત્મા વિશિષ્ટ પ્રયત્નદ્વારા કર્મની ઉદીરણા કરીને પણ તેને ઉદયમાં લાવે છે, ને મુક્ત ન થાય ત્યાં સુધી સત્તામાં અખૂટ કર્મ રહ્યા જ કરે છે. પ્રકૃતિ, સ્થિતિ, રસ ને પ્રદેશ એમ બન્ધ ચાર પ્રકારે પડે છે. બંધાયેલ કર્મ આત્મા સાથે એકમેક થઈ જાય છે. લોઢાના ગોળામાં જેમ અગ્નિ મળી જાય છે, દૂધમાં જેમ પાણી ભળી જાય છે તેમ આત્મામાં કર્મ તદ્રુપ થઈને રહે છે. કર્મના બત્પાદિમાં ગુણસ્થાનક ભેદે ભેદ પડે છે. ઉદ્વર્તના-અપવર્તના વગેરે આડ કરણ પ્રગથી કમની સ્થિતિ વગેરેમાં ફેરફારો થાય છે. આ કર્મ-વિચારણું ગહન અને ગંભીર છે. તેની વિશદ વિચારણા નવતત્વ, કર્મગ્રન્થ. પંચસંગ્રહ, કર્મપ્રકૃતિ, વગેરે ગ્રન્થમાં સમજાવી છે. કર્મ વિષયક વિચારણા જૈન દર્શન સિવાય બીજો કોઈ પણ સ્થળે વ્યવસ્થિત અને સંગત નથી.
પૂ. વિધ્યમુનિએ ગેછા માહિલને કર્મપ્રવાદ પૂર્વની વાચનામાં ચાલેલ સર્વ વિષયે કહ્યા ત્યારે તેમણે નીચે પ્રમાણે વિપરીત વિચારણા રજૂ કરી.
ગાઝા મહિલ–આત્મા અને કર્મને સમ્બા તમે જે ક્ષીરનીર જેવું જણાવે છે તે યથાર્થ નથી. તેને સમ્બન્ધ સર્પ ને કંચુકના સમ્બન્ધ જેવો છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
