________________
: ૨૮૬ :
નિહ્નવવાદ : અનુભવોને અ૫લાપ કરે પડે. એક આત્મામાં જ્ઞાનની માત્રા તદન અલ્પ છે છતાં સુખ અને બળ વિશે છે. બીજામાં જ્ઞાન ઘણું હોવા છતાં સુખ કે બળની અલ્પતા જણાય છે. જે ત્રણે એક જ હોય તે જ્ઞાનના પ્રમાણે સુખ, વીર્ય વગેરેની માત્રા રહેવી જોઈએ; એમ નથી બનતું માટે દરેકને જુદા માનવા જોઈએ. જ્ઞાન, સુખ અને બળને કારણે પણ જુદા છે. જુદા જુદા કારણથી નીપજતા કાર્યો એક કેમ હોઈ શકે !
આ સર્વ હકીકત નિશ્ચય રીતે કહી. વ્યવહાર દષ્ટિએ તો આત્મા તે તે ગુણોને આશ્રય છે. જો એમ ન હોય તે ગુણના નાશે ગુણીનો પણ નાશ થાય, પણ એમ બનતું નથી. આત્મા તે નિત્ય છે માટે તે તે ગુણોનો આશ્રય આત્માને માનો. એ પ્રમાણે આત્માનું કોઈ એક જ સ્વરૂપ નથી પણ ઘણા સ્વરૂપ છે.
–આત્માને ઘણું સ્વરૂપ માનતા દુઃખરૂપ પણ માનવો જોઈએ.
તમે આત્માને અનેક પ્રકારનો જણાવે છે તે રીતે તમારે આત્માને દુઃખરૂપ કે દુ:ખને આશ્રય પણ માનવે જોઈએ, કારણ કે જે પ્રમાણે આત્મા જ્ઞાની, સુખી, બલવાન વગેરે કહેવાય છે તે જ પ્રમાણે દુઃખી પણ કહેવાય છે. જ્ઞાનરૂપ જ આમાં માનીએ એટલે તેવા કેઇ પ્રકારે રહેતા જ નથી.
સ્થા૦-દુખ એ આત્માને ગુણ નથી. જે કઈ પદાથેનો કઈ ગુણ માનવામાં આવે છે તે તેમાં સ્વાભાવિક રહેતો હોય તો જ માનવામાં આવે છે. શુદ્ધ-ઉજવળ સ્ફટિકની પાછળ લાલ કે કાળી વસ્તુ મૂકવાથી તે લાલ કે કાળું દેખાય તેથી તેમાં લાલ રંગ કે શ્યામ રૂપ છે એમ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
