________________
३१८
नयविंशिका-१७
अत एव च तयोः समुदाये सम्यक्त्वं भवति । मिथो वैरिभावं त्यक्त्वा सहकारभावभजनेऽन्यनयविषयीभूतस्यानित्यत्वादेर्गर्भितरूपेण वस्त्वंशतया यः स्वीकारः स एव कारणम् । ततश्च समस्तवस्तुगमकत्वापादकः सम्यक्त्वापादकश्चायं गर्भितरूपोऽपि स्वीकारः कथं न प्रतिविशेषः?
अथ मलयगिरिचरणैरावश्यकसूत्रवृत्ताववधारणीभाषाया निषेधः, नयरूपत्वं, मिथ्यात्वञ्च कथितम् । तथा च तद्ग्रन्थः - अत एव स्याच्छब्दलाञ्छिततयैव सर्वत्र साधूनां भाषाविनयो विहितः, अवधारणीभाषा च निषिद्धा, तस्या नयरूपत्वात्, नयानां च सर्वेषां मिथ्यादृष्टित्वात्, तथा चानुस्मरन्ति 'सव्वे णया मिच्छावायिणो 'त्ति इति । कलिकालसर्वज्ञैरपि 'सदेव-सत्स्यात्सदिति त्रिधाऽर्थो मीयेत दुर्नीति-नय-प्रमाणैः' इति कथयद्भिः सावधारणस्य नयवाक्यस्य दुर्नयत्वमेव सूचितम् । भवता तु 'जीवो नित्य एव, न त्वनित्यः' इति सावधारणस्य वाक्यस्यापि द्रव्यार्थिकनयत्वममिथ्यात्वञ्च कथितमिति कथं न विरोध इति चेत् ? न, सम्यगभिप्रायापरिज्ञानात् । अयमत्र सम्यगभिप्रायः - 'सर्वं वाक्यं सावधारणं भवति' इति
ભજવામાં, અન્ય નયના વિષયભૂત અનિત્યતાદિનો ગર્ભિતરૂપે વસ્તુઅંશ તરીકે જે સ્વીકાર એ જ કારણરૂપ બને છે. તેથી સમસ્ત વસ્તુનું બોધકત્વ લાવી આપનાર તથા સમ્યકત્વ લાવી આપનાર આ ગર્ભિત રૂપવાળો એવો પણ સ્વીકાર નયની વિશેષતા કેમ ન કહેવાય ?
શંકા - પૂજ્યપાદ શ્રી મલયગિરિ મહારાજે આવશ્યકસૂત્રની વૃત્તિમાં અવધારણી ભાષાનો નિષેધ કર્યો છે, એને નયરૂપે કહી છે અને મિથ્યા કહી છે. તે ગ્રન્થ આ પ્રમાણે છે – માટે જ “ચા” શબ્દસહિત જ બોલવું એ રીતે જ સાધુઓનો ભાષાવિનય વિહિત છે, અને અવધારણી ભાષા (જકારવાળી ભાષા) નિષિદ્ધ છે, કારણ કે એ નારૂપ છે, અને નય તો બધા જ મિથ્યાષ્ટિ છે. શાસ્ત્રકારો જણાવે જ છે કે - “બધા નયો મિથ્યાવાદી છે. !
કલિકાલસર્વજ્ઞ શ્રી હેમચન્દ્રસૂરિ મહારાજે પણ - ‘દુર્નય-નય અને પ્રમાણ દ્વારા પદાર્થનો યથાક્રમ સદેવ-સત્-સ્વાત્સત્ એમ ત્રણ રીતે બોધ કરાય છે' આવું કહેવા દ્વારા સાવધારણ એવા નયવાક્યને દુર્નય તરીકે સૂચિત કરેલું જ છે. જ્યારે તમે તો “જીવ નિત્ય જ છે, નહીં કે અનિત્ય' એવા સાવધારણ વાક્યને પણ દ્રવ્યાર્થિકનયરૂપે અને અમિથ્થારૂપે કહો છો. તો વિરોધ કેમ નહીં ?
સમાધાન - આવી શંકા યોગ્ય નથી, કારણ કે તમે અભિપ્રાયને સમ્યગૂ રીતે જાણ્યો નથી. અહીં સમ્યગુઅભિપ્રાય આવો છે – ‘સર્વ વાક્ય સાધારણ હોય છે આવો
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
