________________
૧૬
બાબા મુકતાનંદ પરમહંસ ભેટો થયેલો. તેમની પાસેથી તેઓ યોગાસનો શીખેલા અને તેનાથી તેમને અભુત અનુભવો થયેલા. આ ઉપરાંત પણ સ્વામીજીને આખા દેશના અનેક સંતોનો સમાગમ થયેલો. આ બધા સાથે તેઓ થોડાક દિવસ રહેતા, તો કોઈને ફક્ત મળીને ચાલ્યા જતા. પરંતુ તેઓ દરેક પાસેથી કાંઈ ને કાંઈ શીખતા. આ પ્રમાણે તેઓ અનેક સંતોને મળ્યા. તેમનાથી પ્રભાવિત થયા પરંતુ તેઓ કોઈને પોતાના ગુરુ તરીકે સ્વીકારી શક્યા નહીં. તેઓ છેવટ સુધી આ બધાને યાદ કરતા પરંતુ તેઓ કોઈને શરણે ગયા નહીં.
આ પ્રમાણે દિનપ્રતિદિન, એક જગ્યાએથી બીજી જગ્યાએ, અને એક સંત પાસેથી બીજા સંત પાસે એમ એમની સત્યની શોધ સતત ચાલુ રહી.
સ્વામીજીની આ ખોજનું સારું પરિણામ એ આવ્યું કે એનાથી એમને જે અનુભવ મળ્યો અને સહન કરવાની શક્તિ આવી તેનાથી તેઓ સંપૂર્ણ બનતા ગયા. આ અનુભવો તેમનું દૃષ્ટિબિંદુ અને જીવન તરફનો અભિગમ ઘડવામાં ઘણા ઉપયોગી થઈ પડ્યા, અને એકંદરે આ તમામ અનુભવોથી તેમનામાં એક મજબૂત આધ્યાત્મિક પાયો રચાયો. ભગવાનનો અદશ્ય હાથ સ્વામીજીને હવે પછીનાં વરસોમાં ભગવાન નિત્યાનંદની કૃપાનું પાત્ર બનાવવામાં સતત કામ કરતો હોય તેમ લાગતું. ભગવાન નિત્યાનંદનું કામ તેમનું ઘડતર કરવાનું નહોતું. પરંતુ તેમને આખરી સ્વરૂપ આપવાનું હતું.
