________________
સાધનાકાળની અનુભૂતિઓ
૨૫ વધી રહ્યો હતો. એક તો દિવ્ય શક્તિપાત, બીજું મહાસિદ્ધકૃપા અને ત્રીજું પરમાત્મા-પ્રાપ્તિની અદમ્ય અભિલાષા - બધું એકત્રિત થયું હતું. સ્વામીજીની સાધના મહા નદીના પ્રચંડ પૂરના ધસમસતા વેગની જેમ વધતી ગઈ. ત્રિબંધ સ્વામીજીને પોતાની મેળે જ લાગી જતા. આસનમાં બેઠા બેઠા તેમના પગની એડી ગુદામૂળમાં અડી જતી અને એને જોરથી દબાવીને સંકુચિત કરી દેતી. આ પ્રમાણે અપાન વાયુ ઉપર તરફ ખેંચાતો. આ ક્રિયાને મૂલબન્ધ કહે છે. એ પ્રાણ-અપાન વાયુઓને સમ કરે છે, અને વૃદ્ધત્વ, રોગ વગેરેનો નાશ કરે છે. સ્વામીજીને ત્રિબન્ય લાગે ત્યારે તેઓ પદ્માસન સહિત મંડૂકક્રિયા કરતા. સ્વામીજીને જે કંઈ ક્રિયા થતી તેમાં આનંદ થતો. ક્યારેક સ્વામીજી જમણો અથવા ડાબો પગ લંબાવીને લંબાવેલા પગના અંગૂઠા અને આંગળીઓને બંને હાથે મજબૂત રીતે પકડી લેતા અને માથું બે હાથની વચ્ચે રાખી દેતા. આ ક્રિયાને મહામુદ્રા કહેવાય છે. આ મુદ્રાથી કુંડલિની સંતૃપ્ત થઈને પ્રાણવાયુ સાથે સુષુસ્સામાં પ્રવેશ કરે છે. એનાથી શરીરની બધી નાડીઓ ક્રિયાશીલ થાય છે અને શરીરની જડતા ચાલી જાય છે. એનાથી વીર્યધારણા પણ થાય છે. શરીર શાંત, જઠરાગ્નિ પ્રબળ, દેહ કાંતિમાન અને ઇંદ્રિયો સંયત થાય છે. એ વૃદ્ધત્વને પણ દૂર હઠાવે છે.
ત્યાર પછી સ્વામીજીને અનેક જાતના પ્રાણાયામ થવા માંડયા અને સિંહભાવ પણ ખૂબ વધી ગયો. એટલા જોરથી સિંહગર્જના કરતા કે થોડે દૂર બાંધેલી ગાયો પણ દોરડું તોડીને ભાગી જતી. તેમને કુંડલિનીની મહાક્રિયાઓનાં દર્શન વારંવાર થતાં. સ્વામીજી તે વખતે રોજ દિવસમાં ત્રણ વખત ધ્યાનમાં બેસતા.
