________________
બાબા મુકતાનંદ પરમહંસ શ્વાસ લીધો અને તેઓ શાંત થઈ ગયા. બધા દોડી ગયા. પરંતુ દેહમાં ચેતના નહોતી. તરત ડૉકટરો દોડી આવ્યા. એકથી દોઢ કલાક એમણે કોશિશ કરી પરંતુ બધું વ્યર્થ હતું. બાબાએ મહાસમાધિ લીધી હતી.
બુદ્ધપૂર્ણિમાના દિને જન્મેલા બાબાએ ગાંધીજયંતીના દિને મહાસમાધિ લીધી. બાબાનો ચહેરો શાંત અને સ્વસ્થ હતો. તેઓ જીવંત હોય અને ગમે તે પળે બોલી ઊઠશે એમ લાગતું હતું. બાબાનું કર્તવ્ય સંપૂર્ણ થયું હતું. મનુષ્યને પોતાની જિંદગી સફળ અને સંપૂર્ણ-પરિપૂર્ણ થયેલી લાગે તેનો જે આનંદ અને સંતોષ હોય તે જ ભાવો આ મહામાનવના ચહેરા પર હતા. તેમનું કાર્ય હવે તેમના ઉત્તરાધિકારીઓએ ઉપાડી લેવાનું હતું.
૧૧. બાબાનો સંદેશ અને ઉપદેશ
ગુરુકૃપા કેવળ માનવસમાજનું શા માટે, ચરાચર જગતના બધા જીવોના જીવનનું ધ્યેય દુઃખની નિવૃત્તિ અને પરમાનંદની પૂર્ણ પ્રાપ્તિ છે. પશુપંખી સૌ તેને માટે પરિશ્રમ કરે છે. સુખની પ્રાપ્તિ માટે જ મનુષ્ય નૃત્ય, નાટક, ઈત્યાદિ કલાઓ પ્રાપ્ત કરે છે. નિત્ય આનંદની પ્રાપ્તિને જ મોક્ષ, પરમાત્માદર્શન અથવા ઈશ્વર સાક્ષાત્કાર કહે છે. એ જ ધર્મ છે. એ જ માનવજીવનનો અંતિમ ઉદ્દેશ છે. પરમાર્થ એટલે જીવનનો પરમ અર્થ - પરમ ઉદ્દેશ - જગતમાં અનેક પ્રકારના પંથ છે. તેમાં જ્ઞાન, ભક્તિ, યોગ તથા ગુરુકુપાયુક્ત સિદ્ધિમાર્ગ મુખ્ય છે. આ બધા માર્ગ પરસ્પર સંકળાયેલા છે. બધા જ માર્ગ પૂર્ણ છે. બધા ધમાં,
