________________
બાબાનો સંદેશ અને ઉપદેશ
૪૭ બધા પંથ અને બધા સંપ્રદાય એક જ પરમાત્માના છે.
જ્ઞાનમાર્ગ : તેનું સાધન છે જ્ઞાન - ગુરુ દ્વારા મનુષ્યનું પોતે પોતાને ઓળખવું તે જ્ઞાન - સામાન્ય રીતે ગીતા, બ્રહ્મસૂત્ર અને ઉપનિષદના મત પ્રમાણે ચૈતન્ય આત્મા જે સર્વવ્યાપક છે, જીવમાત્રમાં સમાન રીતે વ્યાપ્ત છે, દરેકનો પરમ આધાર છે, જે પરિપૂર્ણ છે, સ્વયંભૂ છે, સર્વ પ્રકારના શરીરમાં વાસ કરવા છતાં પણ જે શરીરાકાર બનતો નથી. પોતાના સ્વરૂપને બદલતો નથી, તે જ ચૈતન્ય આત્મારામ છે અને સૌનો આરાધ્ય પુરુષોત્તમ છે.
ચિત્ત પ્રકાશમય છે. તે જડથી નિરાળું પરમ ચૈતન્ય બધી જડ વસ્તુઓમાં પ્રવેશીને જડને ચૈતન્ય બનાવે છે. દરેકને ચેતનવંત કરીને પણ જે દરેકથી અલગ અને પરમ સ્વતંત્ર છે તે જ વિષ્ણુ, શિવ, અંબા, ગણપતિ અને સૂર્ય - અર્થાત્ પંચદેવ – છે, તે જ સૌનો પરમેશ્વર છે. આવા આત્મારામને શ્રી ગુરુ પાસેથી શ્રવણમનન કરીને નિદિધ્યાસન દ્વારા જાણવો અને તેમાં તદ્રુપ બની જવું એ જ જ્ઞાનીઓનો મત છે. ગુરુ દ્વારા ઉપદેશાયેલા જ્ઞાનમાર્ગે પોતાની સ્થિતિને ચૈતન્યમાં મેળવીને ચૈતન્યરૂપ બનાવી લે છે. ત્યાર બાદ સોહમ્ જપતાં જ હું સર્વ કોઈ, સર્વ કોઈ મારા અને હું તેમનો, અને સર્વ એક થઈ જાય છે – ત્યારે જ્ઞાની અંદરરહિત, બહારરહિત, એકરહિત, અનેકરહિત, સૌનો પોતે, સૌથી નિરાળો અને પૂર્ણ થઈ જાય છે યાને તે અહમ્ બ્રહ્મ છે. આ જ વેદાંત છે. શ્વેતાશ્વતર ઉપનિષદમાં કહ્યું છે: “ઈશ્વરનું જ્ઞાન થતાં જ સર્વ બંધનોમાંથી મુક્ત થવાય છે. આ જ જ્ઞાનમાર્ગ છે.'' યોગમાર્ગ બીજું સાધન છે યોગ. ચિત્તવૃત્તિના સંપૂર્ણ
