________________
૨૪
બાબા મુકતાનંદ પરમહંસ એ બધું ક્યાં અલોપ થઈ ગયું ! એ જ ચિંતા અંતરમાં વધી રહી હતી અને મનને કોરી ખાતી હતી. અગાઉ જેવી રીતે મસ્તી ચડી હતી તેવી જ રીતે હવે ચિંતા, જાત જાતના તર્કવિતર્કમાં દિવસ વીત્યો. મારું આખું શરીર પીડા અનુભવી રહ્યું હતું. માથાની ગરમી એટલી વધી ગઈ કે ક્રોધ, ભય અને ચિંતાએ બરાબર તોફાન મચાવ્યું. આમ ને આમ સાડા અગિયાર વાગ્યા. જે સ્થળે મારી કુટિર હતી એ જગ્યાના માલિકે ભોજન લાવીને મારી આગળ મૂક્યું. તે વખતે હું ફક્ત બાજરાનો રોટલો ને શાક જ ખાતો, થોડુંક દૂધ પણ લેતો. હું ત્યારે જમવા તો બેઠો; પણ કંઈ ગળે ન ઊતર્યું. પરાણે પરાણે અડધો રોટલો ખાધો અને પાણી પીને ઊભો થઈ ગયો. બહાર આવીને મારા સાધનાસમયના મિત્ર આમ્રવૃક્ષ પર બાંધેલા હીંચકે બેઠો, તોય ચેન પડ્યું નહીં. નજર જ્યાં પડે ત્યાંથી ભયભીત થઈને પાછી વળે, ગુરુદેવથી તો હું બહુ દૂર હતો; આ બાબતમાં પૂછવા પણ હું કોની પાસે જાઉં ? હીંચકેથી ઊઠીને મારા મિત્ર સરખા એ આંબાના ઝાડ પર ચડીને જરા વાર શાંતિથી બેઠો. ઘડી બે ઘડીમાં ફરીથી એ માનસિક પીડા શરૂ થઈ. મનની ચંચળતા વધી ગઈ. મને કહેતાં શરમ આવે છે કે મન કેવી અપવિત્ર ભાવનાથી ભરાઈ ગયેલું ! ખરેખર, આ રીતે અત્યંત અશુચિ, દ્વેષચિંતન, પાપચિંતન કરતાં કરતાં બપોરના ત્રણ વાગ્યા. ફરી એ ખેતરનો માલિક ચા લાવ્યો. હું એ ગરમ ચા પી ગયો. પછી સાધનાકુટિની આસપાસ પૂર્વથી પશ્ચિમ અને પશ્ચિમથી પૂર્વ આંટા મારવા શરૂ કર્યા.
ત્યાર બાદ સ્વામીજીનો યોગનો અભ્યાસ તીવ્ર વેગે આગળ
