Mokshshastra

Author(s): Pannalal Bakliwal
Publisher: Mulchand Kisandas Kapadia

Page 9

ક
કહે છે. જેમકે પાર્શ્વનાથ ભગવાનની વીતરાગસ્વરૂપ જેવીને તેવી શાન્ત મુદ્રાયુક્ત ધાતુપાષાણુમય પ્રતિમાની (મૂર્તિની) પ્રતિષ્ઠા કરવી, તેને તવાારસ્થાપના કહે છે અને સેતર જની બાજીમાં હાથી, ઘેાડા, બાદશાહ વગેરે માનવા, તેને अतदाकारસ્થાપના કહે છે. નામનિક્ષેપમાં પૃયઅપૃય બુદ્ધિ મનાતી નથી અને સ્થાપનાનિક્ષેપમાં પ્યાપ્ય બુદ્ધિ મનાય છે. ભત ભવિષ્યની પયાયની મુખ્યતા લઇને વર્તમાનમાં કહેવું તેને પ્રસ્થાનક્ષેપ કહે છે. જેમકે ભવિષ્યમાં થવાવાળા રાજાના પુત્રને (યુવરાજને) વર્તમાનમાં રાજા કહેવા અથવા જે ભત કાળમાં ફોજદાર હતા તેના એદ્ધાની મુખ્યતા લઇને વર્તમાન કાળમાં તેને ફ્રાજદાર કહેવા, તે નિક્ષે છે. અને જે પદાર્થની વર્તમાન કાળમાં જે પર્યાય હાય તે પર્યાયને તેજ સ્વરૂપ કહેવુ, તેને માયનિક્ષેપકડે છે. જેમ કે લાકડાને લાકડાની અવસ્થામાં લાકડા કહેવા, કાલસા હોવાથી તેને કાલસા કહેવા અને રાખ હોવાથી રાખ કહેવી તે. પાર્થના આ ચાર ભેદા થાય છે. ૫.
प्रमाणनयैरधिगमः || ६ ||
અર્થ—ઉપર પ્રમાણે જીવાદિતત્વાના (અધિગમ:) જ્ઞાન અવા સ્વરૂપનું નવુ' તે (માળનયૈ:) પ્રત્યક્ષ, પરીક્ષ પ્રમાણાથી તથા દ્રવ્યાર્થિક પર્યાયાથિક નયાથી થાય છે. પદાર્થને સર્વ?શપ સ્પષ્ટ બતાવે તેને પ્રમાળ કહે છે, અને પદાર્થના એક દેશી કહીં ખતાવે (જણાવે), તેને નય કહે છે. આત્મા જે જ્ઞાનદ્વારા અન્ય પદાર્થની સહાયતાથી (ચક્ષુરાદિ ઇન્દ્રીએની સહાયતા વિના તથા શાસ્ત્રાદિકની સહાયતા વિન!,