________________
મળ્યો બોધ સુખસાજ
તેને પ્રભાવની કોઈ ચિંતા નથી હોતી, તે પોતાની મસ્તીમાં રહે છે; જ્યારે મતાર્થીને માનની કામના હોય છે, તેને તેના પ્રભાવની ચિંતા હોય છે. તે આ શબ્દોનો દુરુપયોગ કરે છે અર્થાત્ તેને વેચીને માન ઉપાર્જન કરે છે, અહંકાર કરે છે.
મતાર્થી વિદ્વાન બને છે પણ જ્ઞાની થતો નથી. મતાર્થિતાના . કારણે તે તેની ઇચ્છા પ્રમાણે જ્ઞાનીના શબ્દની વ્યાખ્યા કરે છે અને તેનો આગ્રહ કરે છે. સત્ત્નું જાણપણું ન હોવાના કારણે અને મતનું પ્રધાનપણું હોવાના કારણે તેની વ્યાખ્યા તત્ત્વથી વિરુદ્ધ થતી જાય છે અને ધીમે ધીમે એ `શબ્દ અર્થહીન બનતો જાય છે. જેમ કે, પ્રતિક્રમણ. આ મહિમાવંત શબ્દનો અર્થ હતો પાછા ફરવું, બહિર્મુખ ચેતનાનું અંતર્મુખી થવું. આ શબ્દ અસદ્ગુરુઓના હાથમાં જવાથી તેનો અર્થ બદલાતો ગયો. ધીમે ધીમે તેનો અર્થ થતો ગયો અમુક પાઠ, અમુક સ્તોત્ર, અમુક થોઈ, અમુક ઉપકરણ, અમુક દિવસ વગેરે અને એ સઘળાનો આગ્રહ થતો ગયો. મૂળ વાત ચુકાઈ ગઈ. હવે એ શબ્દ સત્યને પ્રગટ કરનારો ન રહ્યો અને તેથી સત્યને નવીન અભિવ્યક્તિની આવશ્યકતા પડી. આ કાર્ય વિદ્યમાન પ્રત્યક્ષ સત્પુરુષ કરે છે. પ્રત્યક્ષ સત્પુરુષ દ્વારા જ્યારે સત્ય નવીન અભિવ્યક્તિ પામે છે ત્યારે અજ્ઞાની મતાગ્રહી એનો સ્વીકાર કરી શકતો નથી. તેથી તે વિદ્યમાન જ્ઞાનીપુરુષને ક્રાંતિકારી, વિરોધી, ઉત્સૂત્રપ્રરૂપણા કરનાર, પૂર્વે થયેલા જ્ઞાનીઓનો વિરોધ કરનાર ઇત્યાદિ માને છે પણ વાસ્તવમાં એમ નથી. વિદ્યમાન જ્ઞાનીપુરુષનો વિરોધ શબ્દ સામે કે શબ્દના ભાવ સામે નથી પણ એ શબ્દની થતી
૧૧૮
