________________
મળ્યો બોધ સુખસાજ
આવે છે. સ્મશાનની રાખનો ઢગલો દેખાય છે. કામ નીકળી જવાથી દષ્ટિ સ્ત્રીના અશરીરીતત્ત્વ ઉપર પડે છે અર્થાત્ આત્મદષ્ટિ થાય છે, હાડ-માંસમાં છુપાયેલ ચૈતન્યતત્ત્વ ઉપર દૃષ્ટિ જાય છે; પણ જો વાસના સહિત દષ્ટિ હોય તો શરીર પર જ અટકી જવાય છે.
એક વાર સમજાય તો છૂટી જાય.
આમ, જીવને જ્યારે પદાર્થનું દર્શન મિથ્યા માન્યતાપૂર્વક, અવળી ધારણાઓ સહિત થાય છે ત્યારે એમાં તેને સ્વાદ આવે છે, અર્થાત્ સુખ ભાસે છે; પરંતુ કોઈ પણ કારણસર જો તેની આ ધારણાઓમાં ફેર પડે છે તો તેનો રસ એમાંથી નીકળી જાય છે. અધ્યાત્મદષ્ટિના કારણે નહીં, પણ માત્ર એક પ્રસંગના કારણે ધારણાઓમાં ફેર પડતાં રસ કેવો નીકળી જાય છે તેનું એક દૃષ્ટાંત જોઈએ.
વિક્ટર ફ્રેન્ડેલને હિટલર દ્વારા પકડીને જેલમાં પૂરવામાં આવ્યા હતા. જેલવાસનાં પોતાનાં સંસ્મરણોમાં તેઓ લખે છે કે જેલમાં ખાવાનું ખૂબ જ ઓછું આપવામાં આવતું અને તે પણ દિવસમાં એક જ વાર. ભોજન માટે રોજ જ્યારે પાઉંના થોડા ટુકડા મૂકવામાં આવતા ત્યારે કેદીઓ તેના પર તૂટી પડતા, રીતસરની લૂંટ ચલાવતા. પછી પોતાને જે થોડા ટુકડા મળ્યા હોય એ તરત ખાઈ લેતા નહીં પણ એમાંથી થોડું થોડું ખાઈને આખો દિવસ ચલાવતા. વિક્ટર પણ આમાં સામેલ હતા. તે પણ પાઉં બચાવી રાખતા અને
૧૭૪.
