________________
લબિ તણા ભંડાર છે. તેઓ મન દ્વારા વિષયને ગ્રહણ કરતા નથી, પણ શરીર દ્વારા ગ્રહણ કરે છે, અને શરીર પૌલિક હોવાથી તેમનો કામ અજીવ (અચિત) ગણાય છે. જોકે તે જીવ શરીર દ્વારા કામને સેવે છે, પણ તેમાં જીવનું સંશાબળ રહેલું છે તેથી સચિત્ અચિની મિશ્રતા પણ માનય છે. આ પ્રમાણે ભોગ માટે જાણી લેવું.
કામ ભોગ જીવ છે કે અજીવ ?
શરીર કે ઇન્દ્રિયો દ્વારા મનના માધ્યમથી થતી કામ ભોગની વૃત્તિ અશુધ્ધ આત્માની દશા હોવાથી જીવરૂપ છે. પરંતુ ઇન્દ્રિયાદિ અજીવ હોવાથી તેના નિમિત્તતી સ્પર્શદિની કામ ભોગની ઈચ્છા તે અજીવ મનાય છે. તે રીતે ભોગમાં ઘટાવવું.
કમ-ભોગ અજીવને હોય નહિ. જીવને જ હોય; કારણકે ઈચ્છાનું ઉદ્ભવવું જીવની વિકારી દશામાં હોય છે.
જીવ જેમ ભોગો ભોગવવા સમર્થ બને છે, તેમ આત્મભાવ વડે મળેલા ભોગોનો ત્યાગ કરવા સમર્થ બને છે ત્યારે સંવરભાવને સેવતો કર્મોની નિર્ભર કરે છે. શરીરની દુર્બળતાથી ભોગો ભોગવી ન શકે તે નિર્જરા નથી, પણ જ્ઞાન અને વૈરાગ્યપૂર્વક ભોગોનો ત્યાગ કરે છે ત્યારે નિર્જરા કરવા સામર્થ્ય બને છે.
ભોગની સામગ્રી ન મળે અને મનમાં તે ભોગો પ્રત્યે લાલસા રહ્યા કરે તો તે અભોગી જણાવા છતાં ભોગી જાણવો. કામભોગની વાસના શમી ન હોય અને વૃધ્ધાવસ્થા આવે તો પણ તે માનસિક વાસનાથી કે ઇન્દ્રિયના વિષયથી વિરક્ત થતો નથી. તેથી આર્ત કે રોદ્રધ્યાનથી મરણ પામી દુર્ગતિમાં પહોંચે છે.
જ્ઞાનીપરમાત્મા કહે છે વૃધ્ધાવસ્થા જેવી નિ:સહાય સ્થિતિમાં આત્મવીર્ય પ્રવર્તતું નથી, માટે જ્યારે દેહમાં શક્તિ છે, ત્યાં સુધી આત્મભાવના પુષ્ટ કરો, અને યુવાનીમાં ધર્મનું આરાધન કરો.
૧૪૩
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
