________________
લબ્ધિ તણા ભંડાર વિરાધના કરનાર કે સમ્યગદર્શનાદિ રહિત જીવો મનુષ્ય હોવા છતાં વિવેકશૂન્ય થઈને, મિથ્યાત્વના ગાઢ અંધકારમાં સત્યાસત્યનો વિવેક ચૂકી જાય છે. ત્યારે જીવન પર્યત કેવળ ભોગ વિલાસમાં રાચીને એવા કર્મો ઊપાર્જન કરે છે, કે તેઓ મૃત્યુ પામીને આવા સ્થાનોમાં ઉત્પન્ન થાય છે, અને તીવ્રવેદના બોગવે છે. - મનુષ્યને પૂર્વપુણ્યના યોગે સાંસારિક સુખના સાધનો મળે છે, ત્યારે મર્યાદા ચૂકીને હિંસા અહિંસાનો, સદાચાર કે દુરાચાકનો ભેદ સમજ્યા વગર ગમે તે રીતે ભોગ ભોગવવામાં હિંસાદિ આચરે છે, તેથી અત્યંત પાપકર્મનું બંધન કરી દુઃખ પામે છે.
પ્રશ્ન : અમનસ્ક જીવો અનિચ્છાએ વેદના ભોગવે છે તેમ શું સમનસ્ક જીવો જ્ઞાનશક્તિવાળા હોવા છતાં અનિચ્છાએ વેદના ભોગવે છે?
ઉત્તર : અમનસ્ક જીવોની જેમ સમનસ્ક જીવો પણ ઉપયોગના અભાવમાં કર્મોનું વેદન કરે છે.
ટૂંક નોંધ : ગર્ભજ તિર્યંચ પંચેન્દ્રિય તથા મનુષ્ય પણ ઉપયોગની શૂન્ય અવસ્થામાં અર્થાત જ્ઞાનની અભાન અવસ્થામાં અનિચ્છાએ કર્મને ભોગવે છે. ચક્ષુથી પદાર્થોને જોઈ શકવા શક્તિમાન હોવા છતાં પણ પ્રકાશના અભાવે અંધકારમાં વસ્તુનું દર્શન થતું નથી, તેમ જ્ઞાન ઉપયોગના અભાવમાં અસ્થિરતાને કારણે જીવ સુખદુ:ખનું વેદન કરે છે. તે અકામ નિર્જરા છે. તેથી જૂનું કર્મ દૂર થાય છે, પણ નવા કર્મ બંધાતા જાય છે.
જ્ઞાનના અભાવમાં વર્તતો ઉપયોગ અજ્ઞાનમૂલક હોય છે, તે સમયે માણસની ખાવા-પીવાની, ગમનગમનની સર્વ ક્રિયામાં આસક્તિ અને કામભોગની વિવશતાને કારણે, એ સર્વ ક્રિયા અસાતવેદનીય કર્મના બંધનું કારણ બને છે, અને કર્મનો વિપાક થતાં, ઈચ્છા ન હોવાં છતાં તે તે કર્મની તીવ્ર વેદના જીવને ભોગવવી પડે છે, ત્યારે વળી નવા કર્મનું બંધન પણ થતું રહે છે.
૧૪૫
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
