Kavi Kaustubh

Author(s): Rajasthan Puratan Granthmala
Publisher: Rajasthan Puratan Granthmala

Page 22

.११०-११६]
पददोषाः। अन्यच्च, रघुवंशे [ ३.५५]
हरेः कुमारोऽपि कुमारविक्रमः
सुरद्विपास्फालनकर्कशाङ्गुलौ । भुजे शचीपत्रलताक्रियोचिते
स्वनामचिह्न' निचखान सायकम् ॥ ११० ॥ अत्र कुमारोऽपि सुरद्विपास्फालनकर्कशाङ्गुलौ हरे जे खनामचिह्नसायकं निचखानेत्यन्वये सुरद्विपास्फालनकर्कशाङ्गुलावित्यत्र सुराणां द्विपस्तर्हि सर्वेषां वाहनं' सम्भवति, सुरस्य इन्द्रस्य द्विपस्तहि प्रकृते हरि-शब्दस्योपादानं वर्तते तर्हि यथाकथञ्चिदर्थगौरवहीनवादगौरवदोषः। ६५.) श्रुतिकटु यथा -
दुःसहं कर्णयोर्यच्च पदं श्रुतिकटु स्मृतम् ।
स्रष्ट्रा विनिर्मिता क्रोष्ट्री गर्हिताचरिता जनैः ॥ १११ ॥ अन्यच्च, लल्लमुहूर्तसारे -
मार्तण्डरश्मिवृन्दाभं वेतण्डकलवक्त्रकम् ।
भर्गडिम्भं तमीडेऽहं विष्टपत्रयभूषणम् ॥ ११२ ॥ अत्र कठोर-शब्दप्रयोगेण कर्णयोर्दुःसहत्वाच्छृतिकटुदोषः । [अन्यच्च ] -
अदभ्राभ्रमुसौहार्दनिगडेनं नियत्रितः ।
यत्रा द्राग्द्रावितो दन्ती बभूव प्रेमतत्परः ॥ ११३ ॥ अत्र कठोरशब्दप्रयोगेण कर्णयोर्दुःसहत्वाच्छुतिकटुदोषः । ६६.) पुनरुक्तिर्यथा
पुनरुक्तिः पदं यत्र चरितार्थ नियोजितम् ।
भाति प्राग्दिशि पूर्णोऽसौ रजनीशो निशापतिः ॥११४ ॥ अन्यच्च, रघुवंशे [ १.६४ ] -
त्वयेवं चिन्त्यमानस्य गुरुणा ब्रह्मयोनिना ।
सानुबन्धाः कथं न स्युः सम्पदो मे निरापदः ॥ ११५॥ अत्र सम्पद इत्युच्यमाने निरापद इति पुनरुक्तत्वहेतोः पुनरुक्तिदोषः । भवभूतेः साहित्यरत्नाकरे -
सुदति वद सुवाचं मुश्च वाचंयमत्वं
प्रणयिनि मयि कोपं किङ्करे किं करोषि । यदि बत तव चित्ते सापराधोऽस्मि बाले
निजभुजयुगवल्लया बन्धनं मे विधेहि ॥ ११६ ॥ चिन्हं. २ °चिन्ह. ३ वाहनं न संभवति. ४ प्रकृतो. ५ शृतिकटु. ६ सष्ट्रा. ७ चरिताजनिः. ८ तमिडे. ९ °च्छति'. १० निगडेम. १. तप्तर. १२ वाचायमस्वं.
कवि०३