________________
કલ્યાણ ? મે ૧૯૬૨ ઃ ૧૭૫
વંકચૂલે કશે વિરોધ કર્યો નહિ.
તરત મહારાજાએ કહ્યું: “આ....તમને સમાન કોટવાળ યુવરાજને બંધનમસ્ત બનાવીને ચાલ્યા ચાર તો મળી ગયા હશે ! ' ગયો.'
, “હા....' શુક સ્વરે મહાદેવીએ કહ્યું. યુવરાજના ગયા પછી મહામંત્રીએ કહ્યું: “મહારાજ, ત્યાર પછી મહામંત્રી સામે જોઈને મહારાજા. આ કરતાં આપે જરા....”
બોલ્યા : ' કહો આપ શું કહેવા માગતા હતા ?' વચ્ચેજ મહારાજાએ કહ્યું : “મંત્રીશ્વર, ગુનેગાર મહામંત્રીએ મૃદુ સ્વરે કહ્યું : “મહારાજ, આપ પ્રત્યે મમતા રાખવાને કોઈ અર્થ નથી...આજ સુધી આજ ને આજ યુવરાજશ્રીને ન્યાયાસન સમક્ષ ઉભા મેં ધણી મમતા રાખી છે...આજ મમતાનું અંતિમ રાખવા માગે છે તે બરાબર નથી.' બંધન તૂટી ગયું છે.”
‘તે....' બને મંત્રણાગૃહમાંથી બહાર નીકળ્યા.
એમને એકવાર જીવનપરિવર્તનની તક આપવી મહારાજાએ નગરશેઠને બોલાવવા માટે એક સેવકને જાઇએ.' રવાના કર્યો અને મહામંત્રીને કહ્યું : “મંત્રીશ્વર,
• એટલે આ ભયકંર ગુને જતો કરીને મારે આપણું પાંચેય ન્યાય વિશારદને કહેવરાવી દેજો
યુવરાજને બીજી ચોરી માટે પ્રોત્સાહન આપવું કેમ ?' રાજસભામાં હાજર રહે. કુલાંગારને ન્યાય મારે
મહામંત્રીજી, યુવરાજને આજ સુધી મેં અનેક તક આપી આજને આજ કરવો છે.” -
છે...અને તેણે કોઈપણ સમયે તકનો સદ્દઉપયોગ મહારાજા ' જે આપ રોષે ન ભરાઓ તો હું કર્યો નથી. એ મારે પુત્ર છે... એકનો એક પુત્ર છે એક પ્રાર્થના કરવા માગું છું.'
એ વાત મારાથી કદી ભૂલાતી નથી. પણ એને “તમારો મનોભાવ હું સમજી ગયો છું. આપ અથ એવો નથી કે મારે આવા ગંભીર ગુનાઓ પર મારી સાથે અંદર આવ...મહાદેવીને પણ માહિતી ઢાંક પીછો કરીને એકના એક પુત્રને બચાવ્યા કરે. આપવી પડશે.” કહી મહારાજ અંત:પુર તરફ આગળ એ કેટલે દંભી અને અસત્યવાદી છે એ શું તમે નજરે વધ્યા, મહામંત્રી પણ પાછળ પાછળ ચાલવા માંડયા. નજર ન જોઈ શકયા ? જે કોટવાળને એની શોમાંથી
એકના એક પુત્રને મહારાજાએ કારાગારામાં મુદ્દામાલ ન મળ્યો હોત તે આપણે સહુ એના મોકલી દીધું છે એ સમાચાર અંતઃપુરમાં એક દંભમાં સપડાઈ જાત. પરંતુ પાપ પોતે જ એવું પરિચારિકાએ આપી દીધા હતા અને કમલારાણીના કદરૂપું હોય છે કે કદી છૂપાઈ શકતું નથી. મહામંત્રી, હૈયાને ભારે આંચકો લાગી ગયો હતો...તે લગભગ મને પિતાને એમજ લાગે છે કે આવા સંતાન કરતાં મૂર્ણિત જેવી બની ગઈ હતી..મહાદેવીના ચિત્તને વાંઝીયા રહેવું એ વધારે સુખદ છે. પણ ભારે આંચકો લાગ્યો હતો અને વંકચૂલ પ્રત્યે મહારાણી તરત બોલ્યાં : ' કમળા કહેતી હતી ખૂબજ મમતા રાખનારી બહેન તે રડી રહી હતી. કે રાતે તે કયાંય ગયે નહોતે.'
મહામંત્રીને લઈને મહારાજા એક બેઠક -ખંડમાં- “મહાદેવી, જે માણસ માતા-પિતાને અને ગયા અને ત્યાં ઉભેલી પરિચારિકાને કહ્યું: “મહાદેવીને આવા વયોવૃદ્ધ મહામંત્રીની આંખમાં ધૂડ નાખવાનો અહીં મોકલે.”
પ્રયત્ન કરી શકે છે તે શું એક પિતાની પત્નીને ન પરિચારિકા ચાલી ગઈ.
બનાવી શકે ? જો તે ચોરી કરવા ગયો જ ન હોત મહામંત્રીના મનમાં એક આશા જાગી. મહાદેવીની તો એના શયનખંડમાં મુદ્દામાલ આવે કયાંથી? : હાજરીમાં પોતે જે કંઇ વાત કરશે તે અવશ્ય રાજભવનમાં આઠેય પ્રહરને જાગતે ચોકી પહેરો. સ્વીકારાશે.
હોય છે...બહારને કોઈપણ માણસ આ રીતે અંદર થોડી જ વારમાં મહાદેવી આવી ગયાં. આવી શકે નહિ. એ સિવાય પ્રાપ્ત થયેલી મેજડી
