Jain_Satyaprakash 1956 08

Author(s): Jaindharm Satyaprakash Samiti - Ahmedabad
Publisher: Jaindharm Satyaprakash Samiti Ahmedabad

Page 4

૨૧૮] શ્રી. જેન સત્ય પ્રકાશ
[વર્ષ ૨૧ ચાર ચાર મહિને પણ આત્મજાગ્રતિ મેળવી શકતા ન હોય અને તેથી ચાર ચાર મહિને પણ કષાયથી ઉપશમવાની પ્રક્રિયાને અમલ બની શકતા ન હોય તેઓએ છેવટે શાસ્ત્રમર્યાદાના વર્ષ દિવસને અંતે તે સઘળાય પ્રકારના કષાયોથી ઉપશમવાની પ્રક્રિયાનો અમલ કરવો જ જોઈએ. જેઓ છેવટ આ રીતે પણ કષાયોથી ઉપશમવાની પ્રક્રિયાને અમલ કરતા જ નથી તેઓની માનવતા કાં તે મરી જાય છે અગર ખોવાઈ જાય છે.
વિષયોના વિરાગના અભાવના કારણે અને વિષય તરફના સદ્દભાવને કારણે આપણા જીવનમાં કષાયો કેટકેટલા અને કેવોક ભાગ ભજવે છે, તેને સૂક્ષ્મ રીતે અભ્યાસ કરવા જે. છે. કષાયો ઊભા થાય છે અને તેફાને ચઢે છે તે અમથા થતા નથી. એમને પણ ઊભા થવામાં અને તેફાને ચઢવામાં પૂરતા કારણો મળે છે. એ કારણે ક્યારેક પોતે પણ ખોળી લે છે તે ક્યારેક ખુદ આપણે જ તેમને પૂરા પાડીએ છીએ. કોઈ પણ રીતે પણ કારણેની હાજરી મળે અને એ ઊભા થાય તથા તેફાને ચઢે એમાં નવાઈ જેવું કાંઈ નથી. એ એવા તે ઉદાર નીતિવાળા નથી કે એમને ઊભો થવા અને તોફાને ચઢવા પૂરતા કારણો મળે અને એ ઊભા થવાનું અને તેફાને ચઢવાનું માંડી વાળે. એટલે કષાયો ઊભા થાય અને તોફાને ચઢે અને જે કાંઈ ખાનાખરાબી સરજાય તેમાં એમને જ જવાબદાર ગણવા કરતાં, એમને ઊભા થવામાં અને તેફાને ચઢવામાં જે કારણે છે એ કારણે એમને પૂરા પાડનારને જ જવાબદાર ગણવા જોઈએ, એ મને તે વ્યાજબી લાગે છે.
આમેય કષા પુગલ સ્વરૂપ અને જડ તે છે જ, આથી એ પોતાની મેળે સ્વતંત્ર તે પ્રયત્ન કરી શકવાના જ નથી. તેઓ આપણને વળગે તેવાં કારણે આપણે તેમને આપીએ અને તેઓ આપણને વળગી આત્માની પરિણતિ પોતાનામય બનાવે તેમાં એમનો ગુન્હો છે ? જે જેવા ગુણવાળો હોય તેવો ગુણ બતાવે તેથી એ કાંઈ ગુનેગાર ઠર નથી. કષાયો જેવા સ્વભાવના હોય, તેવું જ, તેને અનુસરતું જ ફળ તેઓ આપે આપણને કષાનું ફળ પસંદ ન હોય તે તેઓને આપણામાં પ્રવેશ થવા દેવો ન જોઈએ અને તેઓ જે કારણેના આધારે પ્રવેશ કરે, તેવા કારણે આપણે તેમને પૂરી પાડવા જોઈએ નહિ.
આપણી તે હાલત એ છે કે કષાયોને જોઈતા કારણોનો ખજાને આપણે ત્યાં ભર્યો પડ્યો છે, ખાલી કર્યો થાય એવું નથી. આ સંજોગોમાં કષાયને કારણે સહેજે મળી જાય અને તેજ રજ એ ઊભા થાય અને તેફાને ચઢે અને ખાનાખરાબી સરજાય એમાં નવાઈ જેવું શું છે?
આપણે તે આપણામાં કષાયે ઊભા થાય અને તોફાને ચઢે એવું જેમ કરીએ છીએ તેમ બીજાઓમાં પણ કષાયો ઊભા થાય અને તેફાને ચઢે, એવુંય કરીએ છીએ. આટલામાં આપણને જાણે કાંઈ બાકી રહી જતું તેમ બીજાઓની કષાયથી ભરી વૃત્તિઓ અને પ્રવૃત્તિઓને પ્રશંસાના શબ્દપુષ્પોની ફૂલગુંથણભરી માળાઓ આપણે કરવામાં આપણને ધનભાગી મનવીએ છીએ.
ભાગ્યવાન ! મહાપર્વના મહાન દિવસે નજીકમાં જ આવી રહ્યાં છે. એ દિવસે આવે એ પહેલા જ વિષયને સદભાવ દૂર કરી વિરાગ કેળવવા માંડજો. વિષયને સદ્દભાવ દૂર થઈ અને વિરાગ કેળવાઈ જશે તે કક્ષાએથી ઉપશમવાનું સુલભ બની જશે. સૌ કોઈ ભવ્યાત્માઓ શાસ્ત્રમર્યાદાના વર્ષ દિવસને અંતે પણ કષાયથી ઉપશમવાનું કરે અને એ રીતે ક્ષમાપનાના કર્તવ્યને જીવનમાં આચરવાનું બનાવે અને આ કર્તવ્યના આચરણનું મહાન ફળ જે મેક્ષ, તેને તેઓ પામે એ જ શુભાભિલાષા.