Jain_Satyaprakash 1956 08

Author(s): Jaindharm Satyaprakash Samiti - Ahmedabad
Publisher: Jaindharm Satyaprakash Samiti Ahmedabad

Page 15

ઉડિસાનાં મંદિરો
લેખક: પૂ. મુનિરાજ શ્રી. દર્શનવિજયજી ત્રિપુટી આજથી અઢી હજાર વર્ષ પહેલાં વૈશાલીમાં ગણતંત્ર રાજ્ય હતું, તેના અધ્યક્ષ ચેડામહારાજા હતો. તેને શોભન વગેરે અનેક પુત્રો હતા, ૭ પુત્રીઓ હતી. એ લિચ્છવી વંશના હતા અને જેન હતા. વૈશાલીના લિચ્છવીઓ ભગવાન પાર્શ્વનાથની શાસનપરંપરાને જૈન હતા. આ સમયે કલિંગમાં સુલોચન રાજા હતા, તે પણ જૈન હતું. તેના રાજ્યકાળમાં કુમારગિરિ અને કુમારગિરિ ઉપર ભ ષભદેવનું મંદિર બન્યું હતું તેમાં સુવર્ણની જિનપ્રતિમાની પ્રતિષ્ઠા કરવામાં આવી હતી અને દશ-અગિયાર જૈન ગુફાઓ બની હતી. એ રાજાને સંતાનમાં માત્ર એક પુત્રી હતી જે ચેડામહારાજાના પુત્ર શોભનરાજ સાથે પરણાવી હતી.
મગધરાજ અજાતશત્રુઓ ચેડામહારાજાને જીતી વૈશાલીને નાશ કર્યો એટલે શુંભનરાજ તે કલિંગ ચાલ્યો ગયો અને તેના બીજા ભાઈઓ નેપાળ તથા તિબેટ ચાલ્યા ગયા. લિચ્છવી શોભનરાજ રાજા સુલેચનના મરણ બાદ કલિંગનો રાજા બન્યો. તેના વંશજોએ ત્યારથી ૪૦૦ વર્ષ સુધી કલિંગનું રાજ્ય કર્યું છે, જેમાં ચંડરાજ, ક્ષેમરાજ, વૃદ્ધરાજ, ભીખુરાજખારવેલ, વક્રરાજ અને વિદુહરાજ વગેરે રાજાઓ વિશેષ ઉલ્લેખનીય છે.
કલિંગનું આધુનિક નામ ઉડિસા છે. કલિંગનું પાટનગર કનકપુર હતું, જેનાં બીજાં નામો ભેગપુર અને ભૂવનેશ્વર મળે છે. જગન્નાથપુરી પણ તેને ઉપવિભાગ છે. અહીં વિશાલ રાજવિહાર હતો જે તીર્થરૂપ હતે.
પાટલીપુરને રાજા આઠમે નંદ ચંડરાજના સમયમાં કલિંગ ઉપર ચડી આવ્ય, અને ભગવાન ઋષભદેવની સુવર્ણ પ્રતિમાને પાટલીપુર લઈ ગયો. સમ્રાટ અશોકે પણ વી. નિ. સં. ૨૩માં કલિંગ પર ચડાઈ કરી ક્ષેમરાજને હરાવી બહુ મે વિજય મેળવ્યો હતે. જુદ્ધરાજે કુમારગિરિ તથા કુમારીગિરિ ઉપર ૧૧ જૈન ગુફાઓ કેતરાવી હતી. ભીખુરાજ ખારવેલે પાટલીપુરના શૃંગરાજ પુષ્પમિત્રને નસાડી પિતાની ધાક બેસાડી હતી. અને આઠમો નંદરાજા ભગવાન ઋષભદેવની જે સુવર્ણપ્રતિમાને લઈ ગયો હતો તેને પાછી લાવી કુમારગિરિ પર વિરાજમાન કરી હતી.
એ પણ ઉલ્લેખ મળે છે કે, ચૌદ પૂર્વધર આ. ભદ્રબાહુવામી વી. નિ. સં. ૧૭૦માં કુમારગિરિ પર પ્રતિમા ધારણ કરી સ્વર્ગે ગયા છે. આ. સુસ્થિત, આ. સુપ્રતિબદ્ધ આ ગિરિ પર ધ્યાન જમાવી સુરિમંત્રને એક કોડવાર જાપ કર્યો છે. અને આ. વજીસ્વામીએ (બીજા ભદ્રબાહુસ્વામી) પણ પુરીમાં ચોમાસું રહી બૌદ્ધ રાજાને જૈન બનાવ્યો છે.
કલિંગમાં આ ૬૦૦ વર્ષના ગાળામાં સેંકડે જૈન મંદિર બન્યો છે, ઘણી ગુફાઓ બની છે, તીર્થ સ્થપાયાં છે. શિલ્પ તથા વિવિધ કળાને ઉત્કૃષ્ટ વિકાસ થયો છે. એકંદરે જૈન ધર્મ , કલિંગમાં વર્ષો સુધી ફૂલ્યોફાલ્યો છે.