Jain_Satyaprakash 1956 08

Author(s): Jaindharm Satyaprakash Samiti - Ahmedabad
Publisher: Jaindharm Satyaprakash Samiti Ahmedabad

Page 20

૨૩૪] શ્રી. જેને સત્ય પ્રકાશ
[વર્ષ : ૧૧ ગુ. સા. સં. ના પ્રથમ વિભાગ (પૃ. ૫૭૨) માં “શ્રી દિપટ રાશી બેલ” એવું નામ નજરે પડે છે, જ્યારે પૃ. ૨૯૭ની પુમ્બિકામાં “શ્રી દિકપટ ચોરાશી બેલ પ્રયુક્તિઃ” એ પ્રમાણે નામ નિર્દી શાયું છે. અહીં જે “પ્રયુક્તિ” શબ્દ છે તે મહત્વને હેવાથી મેં નામકરણમાં એને સ્થાન આપ્યું છે.
ભાષા–પ્રસ્તુત કૃતિની ભાષા “હિન્દી' છે. તેમ છતાં આ કૃતિ જાણે ગુજરાતીમાં ન હોય તેમ એને ગૂ. સા. સંમાં તેમજ બીજા પણ કેટલાંક પ્રકાશનોમાં ગુજરાતી કૃતિ તરીકે સ્થાન અપાયું છે.
- પદ્યસંખ્યા--આ કૃતિમાં ગુ. સા. સં. પ્રમાણે ૧૬૧ પદ્ય છે, જ્યારે કેઈક હાથપિથીમાં તેરમું પદ્ય નહિ હોવાનો ઉલ્લેખ છે એટલે એ હાથથીમાં ૧૬૦ પદ્યો હશે,
છંદ–આ કૃતિ જાતજાતના છંદમાં રચાયેલી છે. એનાં નામ અને એને લગતાં પઘોના અંક તેમજ તે તે પઘની કુલ સંખ્યા હું નીચે મુજબ દર્શાવું છું
અડલ્સ (અરિલ) ૫૫, ૭૭–૭૯. [૪] ચપાઈ૨૪-૩૨, ૯૩-૧૦૧. [ ૧૮ ] છપ્પય ૧, ૧૯. [૨]
દેહરો ૩-૧૧, ૧૩-૧૭, ૨૦-૨૩, ૩૪-૩૯, ૪૬-૫૪, ૫૬-૬૯, ૭ર- ૫, ૮૦-૮૭, ૧૦૩–૧૪૧, ૧૪૪–૧૫૧, ૧૫૩–૧૬ ૧. [૧૧૫]
સવૈયો ૨, ૧૨, ૧૮, ૩૩, ૪૫, ૭૦, ૭૧, ૭૬, ૧૪૨, ૧૫ર. [૧૦] સેરઠી દેહરે ૮૮-૮૯, ૧૦૨, ૧૪૩. [૪] સેર ૪૦, ૯૦-૯૨. [૪] હરિગીત (ગીતા) ૪૧-૪૪. [૪]
ઉદ્ભવ–પ્રસ્તુત કૃતિને ઉદ્દભવ હેમરાજ પાંડેએ વેતાંબર મતની સમીક્ષારૂપે કરેલી પ્રરૂપણાને આભારી છે એમ ૧૫૮મું પદ્ય જોતાં જણાય છે. એ દિગંબર પંડિતે “વેતાંબરેથી દિગંબર ૮૪ બાબતમાં જુદા પડે છે એમ જોરશોરથી પ્રતિપાદન કર્યું છે. આ જાતની એમની કૃતિ ઉપરથી એના પ્રત્યુત્તર રૂપે વેતાંબરેને ઉદ્દેશીને પ્રસ્તુત કૃતિ યોજાઈ છે. એ હેમરાજ પાંડે તે કોણ એ વિષે થોડુંક કહીશ. એમને વિષે હિરી નૈન સાહિત્ય / સંક્ષિપ્ત તિરાણ (પૃ. ૧૩૧ અને ૧૭૦–૧૭૧)માં નીચે મુજબની હકીકત અપાઈ છે. એમને સમય આશરે વિ. સં. ૧૬૭૫થી લગભગ વિ. સં. ૧૭૨૫ સુધીનો છે. એમની પત્નીનું નામ ઉપગીતા હતું. એણે એક કન્યાને જન્મ આપ્યો હતે. એનું નામ જેની રખાયું હતું. એને એના પિતા હેમરાજે ભણાવી ગણાવી વિદુષી બનાવી હતી. એનાં લગ્ન નંદલાલ સાથે કરાયાં હતાં. એ
૨. યશોવિજય ગણીની કેટલીક હિંદી કૃતિઓ પણ અહીં અપાઈ છે તે આ સંગ્રહનાં નામ જતાં સમુચિત ન ગણાય,
૩. આના લેખક શ્રી. કામતાપ્રસાદ જૈન છે અને આ પુસ્તક “ભારતીય જ્ઞાનપીઠ” કાશથી ઈ. સ. ૧૯૪૭માં પ્રસિદ્ધ થયું છે. એમાં “ન્યાયાચાર્ય” યશવિજય ગણી, વિનયવિજય ગણું અને અધ્યામ-કવિ આનંદઘન વિશે કેટલીક બાબત રજુ કરાઈ છે.