Jain_Satyaprakash 1956 08

Author(s): Jaindharm Satyaprakash Samiti - Ahmedabad
Publisher: Jaindharm Satyaprakash Samiti Ahmedabad

Page 16

૨૩૦ ] શ્રી. જૈન સત્ય પ્રકાશ
[વર્ષ : ૨૧ બૌદ્ધ ધર્મ સમ્રાટ અશોકના સમયમાં કલિંગમાં આવ્યો. તેણે પણ અહીં બૌદ્ધ મંદિરે. બનાવ્યા, ગુફાઓ બનાવી.
વૈદિક ધર્મશાસ્ત્ર તે કલિંગમાં જવામાં પાપ માનતાં હતાં, કલિંગમાં જઈ આવનારને પ્રાયશ્ચિત્ત આપતા હતાં. કારણ? ત્યાં જનાર જૈન ધર્મથી પ્રભાવિત થઈ આવતું હતું. પરંતુ વૈદિક ધર્મો પણ ધીમેધીમે ત્યાં પ્રવેશ કર્યો, અને વિક્રમની આઠમી શતાબ્દીને છેડે તે એજ કલિંગ શંકરાચાર્યની જેહાદથી વૈદિક ધર્મનું બની ગયા. ત્યારથી અહીં શૈવધર્મ, વૈષ્ણવ*ધર્મ અને શક્તિધર્મનું પ્રાબલ્ય વધ્યું છે. ધર્મને સંઘર્ષ ઊઠતાં બોદ્ધો ભારત છોડી ભારતની બહાર ચાલ્યા ગયા. અને જેને પૂર્વભારત છોડી મધ્યભારત-પશ્ચિમ ભારતમાં ચાલ્યા ગયા. ૌએ તેઓના મંદિરને પિતાનાં ધર્મસ્થાન બનાવી દીધાં. ત્યારથી જગન્નાથનું મંદિર જૈનતીર્થ મટી શવધામ બન્યું છે, લિંગરાજનું મંદિર પણ જૈન મંદિર મટી શિવ, નંદી અને ગરુડના મિત્ર સંકેતવાળું બની ગયું છે.
જૈન, બૌદ્ધ, શૈવ અને વૈષણનાં હજારો મંદિર આજે કલિંગમાં વિદ્યમાન છે.
શ્રી. રાધેશ્યામ પુરોહિત જણાવે છે કે, ભારતીય સંસ્કૃતિના વિકાસમાં ધર્મોને મોટે હાથ છે. એથી અસંખ્ય મંદિરનું નિર્માણ થયું છે. આ મંદિરો દૂરદૂરના યાત્રિકાની ભક્તિને ભરપૂર બનાવે છે. એ જ રીતે શિલ્પકળા, સ્થાપત્યકળા અને ઇતિહાસના પ્રેમીઓને પિતાની તરફ આકર્ષ નવી નવી પ્રેરણા આપે છે. સરકારી આંકડા પ્રમાણે ભુવનેશ્વરમાં ૫૦૦ મંદિર વિદ્યમાન છે. ભારતમાં બીજા કોઈ સ્થાને આટલાં મંદિર નથી. આ મંદિરમાં કેરણી તથા નકશી વિશાળ પ્રમાણમાં મળે છે, જેને જોતાં ઉડિસાની પ્રાચીન કળા તથા સંસ્કૃતિને સુંદર પરિચય મળે છે. પુરાણું ભુવનેશ્વરની પાસે જ નવું ભુવનેશ્વર આધુનિક ઢંગથી વસી રહ્યું છે, જે આજે ઉડિસાની રાજધાની છે. અહીં બે હજાર વર્ષ પહેલાં જેનેએ મંદિર બનાવ્યાં છે, જેમાંના ઘણાં તે આજે પણ પોતાની પવિત્રતાની સાક્ષી આપી રહ્યાં છે. અત્રેની જનતા માને છે કે, બ્રાહ્મણોએ પણ જેનોની દેખાદેખી મંદિર બનાવી મંદિરોની સંખ્યામાં વધારો કર્યો છે. “ઉધ્યગિરિ અને ખંડગિરિ શ્વેતામ્બર જેનોનું તીર્થસ્થાન છે.” પેળી પહાડી પર અશોકનો બ્રાહ્મી લેખ છે. ભુવનેશ્વરના મંદિરો મુખ્યતયા પાંચ કાળવિભાગમાં વહેંચી શકાય છે. જેમાં શત્રુનેશ્વર, પરશુરામેશ્વર વગેરે મંદિર પ્રાચીન છે, પુષ્પગિરિ, ઉદયગિરિ, લલિતાગિરિ, અને રત્નગિરિ ઉપરનાં મંદિરે ભોમકાલીન છે. બ્રભેશ્વરનું મંદિર ભુવનેશ્વરથી ૧ માઈલ દૂર છે જે સોમવંશી રાજા ઉધતકેસરીની માતાએ બનાવેલ છે. આ મંદિર અને લિંગરાજનું મંદિર એક કાલીને છે કેમકે બન્નેની કરણી વગેરેમાં ઘણી સામ્યતા છે, ગંગવંશી રાજાઓના ૩૦૦ વર્ષના રાજ્યકાળમાં બન્યાં છે. અનન્તવાસુદેવ, પાર્વતી, રાજારાણી, મેઘેશ્વર, ભાસ્કરેશ્વર વગેરે મંદિર વાસ્તુકલાથી વધુ પરિચિત છે.
(ભુવનેશ્વર મંદિર' તા. ૧૭-૧૦-૧૮૫૫, નવભારત ટાઈમ્સ, દિલી.) વ્યાહાર રાજેન્દ્રસિંહ (જબલપુર) જણાવે છે કે, ઉડિસાની સ્થાપત્યકલા તથા ભૂતિ કળાના ઉત્કૃષ્ટ નમૂના પુરી, ભુવનેશ્વર, કોણાર્ક મંદિર અને ઉદયગિરિની ગુફાઓમાં મળે છે.
ઉદયગિરિ તથા ખંડગિરિની ગુફાઓ ઈ. સ. પૂર્વે ચોથી-પાંચમી સદીમાં બની છે, જેમાં પ્રસિદ્ધ સમ્રાટ ખારેલ શિલાલેખ પણ મળે છે. જે લેખ ઇતિહાસમાં બહુ કીમતી