Jain_Satyaprakash 1956 08

Author(s): Jaindharm Satyaprakash Samiti - Ahmedabad
Publisher: Jaindharm Satyaprakash Samiti Ahmedabad

Page 9

અંક: ૧૧] અષ્ટાપદ તીર્થ-ઈતિહાસ
[૨૨૩ બહુ પુરાણો છે, જેમાં લંકાપતિ રાજા રાવણની પ્રતિમા છે. રાવણ આ સરોવરમાં સ્નાન કરતે હતે ૧૫
એવું કહેવાય છે કે સતલજ નદીનું મૂળ આ સરોવરમાંથી નીકળે છે.
ત્રિષણી શ. પુ. ચરિત્ર પર્વ-૭, સર્ગઃ ૧માં વર્ણન છે કે-રાવણ સરોવરનાં કમલનાં ફૂલે લાવી કૈલાસ ઉપર શ્રી તીર્થંકરની પૂજા કરતા હતા. અાપદ તીર્થ :
ઉપરના પ્રમાણેથી સ્પષ્ટ છે કે માનસરોવરની ઉત્તરે આવેલું કૈલાસ એજ અષ્ટાપદ પહાડ છે. જૈન સાહિત્યમાં વર્ણન છે કે-અષ્ટાપદ સ્ફટિક છે. તેને કેરી કરીને આઠ માળ જે બનાવ્યો છે. તેની ઉપર સુવર્ણ મંદિર છે, જેમાં વિવિધ રત્નની તીર્થકરની પ્રતિમાઓ છે, જેને દેખાવ આઠમી ભૂમિકા ઉપર મંદિર બનાવ્યું હોય એવો છે. ઉપરના વિદ્વાનેના વર્ણનમાં પણ આપણને એ જ વસ્તુનો આભાસ થાય છે.
રાજકુમાર કનુએ તેની ચારે બાજુ ખાઈ કરી તેમાં પાણી ભર્યું હતું. ત્યાંના બરફનો જમાવ અને ઊંડા સરોવરો પણ આ ઘટનાની સાક્ષી પૂરે છે.
જૈન સાહિત્યમાં ઇતિહાસ છે કેઃ-લંકાપતિ રાજા રાવણે અષ્ટાપદ તીર્થની યાત્રા કરી છે. માનસરોવર પાસેનું Rakhastal રાક્ષસ તલાવ અને જિયાન વિહારમાં રહેલી રાવણની પ્રતિમા વગેરે પ્રમાણે એ યાત્રાની નિર્ભેળ સાક્ષી આપે છે. સંભવ છે કે રાજા રાવણે ઉપર જતાં પહેલાં સ્નાન કરવા માટે આ તલાવ તથા વિહાર બનાવ્યા હશે. જિયાન તાંગ એ જિને ટૂંક કે જિન વિહારનું પણ વિકૃત શબ્દરૂપ સંભવે છે. તેને અષ્ટાપદની તળેટીનું મંદિર કહીએ તે. એ બંધબેસતી કલ્પના છે.
શિવપુરાણના લેકમાં ભગવાન શ્રીકૃષભદેવે અને મંગલમૂતિ’ રિવને એક બતાવ્યા છે, બૌદ્ધ સાહિત્ય અષ્ટાપદ કે કૈલાસ પર બુદ્ધ–નિર્વાણુ માનતું નથી એટલે વિના વિવાદે નક્કી છે કે આ Kangripoche યાને કૈલાસ એ ભગવાન શ્રેષભદેવની નિર્વાણભૂમિ અષ્ટાપદ છે. તિબેટી શિલાલેખમાં વપરાયેલ અડ્ડત-સ્થાન તરીકેનો શબ્દોલ્લેખ પણ આ જ વસ્તુને પુષ્ટ કરે છે.
અંતમાં સત્ય-પ્રેમીઓની ફરજ છે કે આ અંગે વિશેષ શોધખોળ કરવાને સક્રિય પ્રયત્નો કરે. કોઈ પ્રાચ્ચ વિદ્યાપ્રેમી કે તીર્થભક્ત ઉત્સાહી જેન આ માટે પિતાના સમય અને લક્ષ્મીનો સદુપયોગ કરે છે તે સાચી શાસનસેવા સાધી શકશે અને ધમ–પ્રધાન ભારતને આ અવસર્પિણી કાળના આદિ નિવણતીર્થનું દાન કરી શકશે.
બસ! આ તીર્થકર ભક્ત જાગે અને જગતને અષ્ટાપદ તીર્થની પુન : ભેટ કરાવે એ પવિત્ર કામના પૂર્વક આ લેખ સમાપ્ત કરું છું.
[સંપૂર્ણ] १५ काऊण जिणहराणं पूर्य, कुसुमेहिं जलय थलयेहि ॥ -(पउमचरिय)
ઉપર જિયાનતાંગમાં રાવણની પ્રતિમા બતાવી છે.
મધ્ય ભારતમાં પાવર પાસે બડવાણીમાં કુંભકરણ અને ઇંદ્રજીતની પ્રતિમાઓ હેવાને ઇતિહાસ મળે છે.
घडवाणी वरनयरे दक्षिणभायम्मि चूलगिरिसिहरे । इंदजीद कुंभयणो णिवाणगया णमो. तेसि ॥५॥
–(રિ નન નિર્વાન)