Jain Sahitya

Author(s): Purushottam Jain, Ravindra Jain
Publisher: Purshottam Jain, Ravindra Jain

Page 5

ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਦਾ ਭਾਗ ਹਨ । ਇਕ ਚੁਲੀਕਾ ਵਿਸਥਾਰ ਵਾਲੀ ਹੋਣ ਕਾਰਣ ਨਸਬ ਸੂਤਰ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਪ੍ਰਸਿਧ ਹੈ ।
ਆਚਾਰੰਗ ਦੀਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਚਲਿਕਾਵਾਂ ਵਿਚ ਪਹਿਲੀ ਚੁਲੀਕਾ ਵਿਚ 7 ਅਧਿਐਨ ਦੂਸਰੀ ਵਿਚ 7 ਅਧਿਐਨ ਤੀਸਰੀ ਤੇ ਚੌਥੀ ਚੁਲੀਕਾ ਵਿਚ ਇੱਕ ਇੱਕ ਅਧਿਐਨ ਹਨ ਪਹਿਲੀ ਚੁਲੀਕਾ ਦੇ ਅਧਿਐਨ ਦੇ ਨਾਂ ਤੇ ਵਿਸੇਂ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹਨ ।
1 ਪਿੰਡ ਏਸ਼ਨਾ (ਭੋਜਨ ਸੰਬਧੀ) 2 ਸੈਯਾ ਏਸ਼ਨਾ (ਤਖਤਪੋਸ ਸੰਬਧੀ) 3 ਈਰੀਆ ' ਏਸ਼ਨਾ (ਚਲਨ ਫਿਰਨ ਸਬੰਧੀ) 4 ਭਾਸਾ ਜਾਤ ਏਸ਼ਨਾ (ਭਾਸਾ ਸਬੰਧੀ) 6 ਪਾਤਰ ਏਸ਼ਨਾ (ਵਰਤਨਾ ਸਬੰਧੀ) 7 ਅਵਿਗ੍ਰਹਿ ਏਸ਼ਨਾ ਚਲਨ ਫਿਰਨ ਦੇ ਸਥਾਨ ਦੀ ਮਰਿਆਦਾ
ਦੂਸਰੀ ਲੀਕਾਂ ਦੇ ਅਧਿਐਨ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵਿਸੇਂ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹਨ 1 ਸਥਾਨ 2 ਨਿਸਿਧਿਕਾ (ਪੜਨ ਤੇ ਧਿਆਨ ਕਰਨ ਦੀ ਜਗਾਂ) 3 ਉਚਾਰ ਪ੍ਰਸ਼ਤਰਵਨ (ਟੱਟੀ ਪੇਸਾਬ ਸੰਬਧੀ) 4 ਸ਼ਬਦ 5 ਰੂਪ 6 ਪਰਚਿਆ ਦੂਸਰੋਆ ਰਾਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾਨਵਾਲੀ ਸੇਵਾ ਕ੍ਰਿਆ 7 ਅਨਿਉਅਨਿਆ ਕ੍ਰਿਆ ਆਪਸ ਵਿਚ ਕੀਤੀ ਜਾਨ ਵਾਲੀ ਗਲਤ ਕ੍ਰਿਆ, ਭਾਵਨਾ, ਚਿੰਤਨ, ਵੀਤਰਾਗਤਾ ਤੀਸਰੀ ਚੁਲੀਕਾ ਦੇ ਭਾਵਨਾ ਅਧਿਐਨ ਵਿਚ ਭਗਵਾਨ ਮਹਾਵੀਰ ਦੇ ਮਾਤਾ ਪਿਤਾ ਪਰਿਵਾਰ ਸੰਬਧੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਜੀਵਨ ਪੰਜ ਮਹਾਵਰਤਾ ਦੀਆਂ 28 ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਹਨ।
ਚੌਥੀ ਚੁਲੀਕਾ ਦਾ ਨਾਂ ਵਿਮੁਕਤੀ ਹੈ ਭਿੰਨ ਭਿੰਨ ਉਪਮਾਵਾਂ ਰਾਹੀ ਵੀਤਰਾਗਤਾ ਦਾ ਵਰਨਣ ਹੈ । ਇਸ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਦੇ ਕਈ ਸ਼ਬਦ ਪੁਰਾਤਨ ਬੁੱਧ ਪ੍ਰਪੰਰਾ ਵਿਚ ਵੀ ਮਿਲਦੇ ਹਨ ।
ਸੂਤਰ ਕ੍ਰਿਤਾਂਗ
ਇਹ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਚਰਚਾਵਾਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਗਰ੍ਥ ਹੈ ਇਸ ਵਿਚ ਦੇ ਦੋ ਸਰੂਤ ਸਬੰਧ ਹਨ । ਇਸ गूघ ਵਿਚ ਭਗਵਾਨ ਮਹਾਵੀਰ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੇ 363 (180 ਕਿਆਵਾਦੀਆਂ 84 ਅਕ੍ਰਿਆਵਾਦੀ 68 ਅਗਿਆਨ ਵਾਦੀਆ 32 ਵਿਨੈ ਵਾਦੀਆਂ) ਦਾ ਵਰਨਣ ਪ੍ਰਮੁਖ ਹੈ । ਪਹਿਲੇ ਸਰੋਤ ਸਕੰਧ ਦੇ 23 ਅਧਿਐਨਾ ਦੇ ਨਾਂ ਤੇ ਵਿਸ਼ੇ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹਨ।
1 ਸਮੇਂ :- ਇਸ ਅਧਿਐਨ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਸਿਧਾਂਤ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਤੇ ਦੂਸਰੇ ਏਕਾਂਤਵਾਦੀ ਫਿਰਕੇਆ ਦਾ ਖੰਡਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ । ਪਹਿਲੇ ਉਦੇਸਕ ਵਿਚ ਬੰਧਨ, ਦੂਸਰੇ ਉਦੇਸਕ ਵਿਚ ਮੰਥਲੀਪੁਤਰ ਕੌਮਾਲਰ ਦੇ ਨਿਅਤੀਵਾਦ ਅਗਿਨਵਾਦ ਕਰਮਵਾਦ ਵਰਨਣ ਹੈ । ਤੀਸਰੇ ਉਦੇਸ਼ਕ ਵਿਚ ਸਾਧੂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਲਈ ਤਿਆਰ ਭੋਜਨ, ਕਪੜਾ, ਪਾਤਰ ਤੇ ਜਗਾ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕਰਨ ਦੀ ਮਨਾਹੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ । ਅਵਤਾਰਵਾਦ ਦਾ ਖੰਡਨ ਹੈ । ਚੌਥੇ ਉਦੇਸ਼ਕ ਵਿਚ ਸਾਧੂ ਆਪਣੇ ਨਿਅਮ ਤੋਂ ਚਲਦੇ ਹੋਏ, ਹੋਰ ਦਾਰਸਨਿਕ ਤੋਂ ਸਾਵਧਾਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ।
2 ਵੰਤਾਲਿਕ :- ਇਹ ਅਧਿਐਨ ਦੇ ਛੰਦ ਦਾ ਨਾਂ ਹੈ ਪਹਿਲਾ ਉਦੇਸਕ ਵਿਚ ਮੋਤ ਦੀ, ਅਟੱਲਤਾ ਦੂਸਰੋ ਉਦੇਸਕ ਵਿਚ ਮੁਨੀ ਨੂੰ ਰਾਜ ਦੇ ਮੇਲ ਮਿਲਾਪ ਤੋਂ ਸਾਵਧਾਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ । ਤੀਸਰੇ
4