Jain Sahitya

Author(s): Purushottam Jain, Ravindra Jain
Publisher: Purshottam Jain, Ravindra Jain

Page 4

ਨੂੰ ਮਹੱਤਵ ਪੂਰਨ ਦੇਨ ਹੈ । ਦਿਗੰਵਰ ਸਾਹਿਤ ਪ੍ਰਕਤ ਭਾਸ਼ਾ ਤੋਂ ਛੁੱਟ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ, · ਅਪਭਰੰਸ ਕਨੱਡ, ਗੁਜਰਾਤੀ ਤੇ ਤਾਮਿਲ ਵਿਚ ਆਮ ਮਿਲਦਾ ਹੈ । 12 ਅੰਗ ਆਚਾਰੰਗ
| ਇਸ ਦੇ ਦੇ ਸਰੂਤ ਸਕੰਧ ਹਨ । ਭਾਸ਼ਾ ਪਖੋਂ ਇਸ ਦੀ ਅਰਧ ਮਾਗਧੀ ਕਾਫੀ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਹੈ ਪਹਿਲੇ ਸਰੁਤ ਸਕੰਧ ਦੇ ਸੱਤ ਅਧਿਐਨ ਹਨ ਅਧਿਐਨ ਦੇ ਨਾਂ ਤੇ ਵਿਸੇ ਇਹ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹਨ। ਇਹ ਥਾਂ ਮੁਨੀ ਧਰਮ ਦਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਦਿਤਾ ਗਿਆ ਹੈ । 1 ਸਸਤਰ ਪਗਿਆ :- ਇਸ ਅਧਿਐਨ ' ਵਿਚ ਕਸਾਏ (ਕਰੋਧ, ਮਾਨ ਮਾਇਆ ਲੋਭ) ਰੂਪੀ ਸਸਤਰਾ (ਹਥਿਆਰਾ) ਦਾ ਗਿਆਨ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ ਬੇਲੋੜੀ ਇਕ ਇਦਰੀਆ ਵਾਲੇ ਮਿਟੀ ਪਾਣੀ ਅੱਗ, ਹਵਾ ਤੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਜੀਵਾਂ ਦੀ ਹਿੰਸਾ ਤੋਂ ਬਚਨ ਦਾ ਉਪਦੇਸ 6 ਉਦੇਸਕਾ ਵਿਚ ਦਿਤਾ ਗਿਆ ਹੈ । 2 ਲੋਕ ਵਿਜੈ :- ਇਸ ਅਧਿਐਨ ਵਿਚ ਕਸ਼ਾਏ ਚਿੱਤ, ਵੈਰਾਗ, ਸੰਜਮ ਵਿਚ ਰਹਿਨਾ, ਭੋਜਨ ਹਿੰਸਾ, ਭੋਗਾ ਤੇ ਦੂਰ ਰਹਿਨ ਦਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਦਿਤਾ ਗਿਆ ਹੈ । 3 ਸੀਤ ਉਸਨ :- ਇਸ ਅਧਿਐਨ ਦੇ 4 ਉਦੇਸਕਾ ਵਿਚ ਅਸੰਜਮੀ, ਸੌਣ ਵਾਲੇ ਜੀਵਾਂ ਦਾ ਹਸ਼ਰ ਚਿਤ ਸੁਧੀ, ਅਸੁਭ ਤਿਆਗ, ਪਾਪ ਕਰਮ ਤਿਆਗ ਤੇ ਸੰਜਮ ਦਾ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਵਰਨਣ ਹੈ । 4 ਸਮੱਕਤਵ - ਇਸ਼ ਅਧਿਐਨ ਦੇ ਚਾਰ ਉਦੇਸਕਾ ਵਿਚ ਅਹਿੰਸਾ ਦਾ ਉਪਦੇਸ ਅਨਾਰਿਆਂ ਸੰਬਧੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨੋਤਰ ਉਤਰ ਤੱਪ ਦੋਸ ਰਹਿਤ ਤੇ ਸਮਿਅਕ ਦਰਸਨ ਸਮੱਅਕ ਗਿਆਨ ਮਿੱਅਕ ਚਾਰਿਤਰ ਤੇ ਸਮਿਅਕ ਤੱਪ ਦਾ ਸਾਨਦਾਰ ਉਪਦੇਸ ਹੈ । 5 ਇਸ ਅਧਿਐਨ ਲੋਕ ਸਾਰ ਤੇ ਅਬਿਤ ਦੇ ਨਾਂ ਮਿਲਦੇ ਹਨ ਇਸ ਵਿਚ ਮੁਨੀ ਜੀਵਨ ਦੀ ਚਰਚਾ ਹੈ ! 6 ਧੂਤ :- ਇਸ ਅਧਿਐਨ ਵਿਚ ਨਾ ਛੱਡਨ ਦਾ ਉਪਦੇਸ ਹੈ । 7 ਮਹਾਂ ਪੁfਗਿਆ :- ਇਹ ਅਧਿਐਨ ਨਸ਼ਟ ਹੋ ਚੁਕਾ ਹੈ । 8 ਵਿਕਸ਼ ਤੇ ਵਹ :- ਇਸ ਅਧਿਐਨ ਦੇ 8 ਉਦੇਸ਼ਕ ਹਨ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਉਦੇਸਕਾ ਵਿਚ ਮਨ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਅਚਾਰ ਤੋਂ ਉਲਟ ਮੁਨੀਆ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਦੀ ਮਨਾਹੀ, ਵੱਸ ਵਾਲੇ ਭੋਜਨ ਪਾਣੀ ਦੇ ਤਿਆਗ ਦਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਕਾਮ ਭੋਰਾ ਸੰਬਧੀ ਸੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਕਾਮ ਭੋਗ ਨੂੰ ਤਿਆਗ ਕੇ ਸੰਜਮ ਵਿਚ ਰਹਿਨ ਦਾ ਉਪਦੇਸ ਹੈ । 9 ਉਪਧਾਨ ਸਰੂਤ :- ਇਸ ਅਧਿਐਨ ਵਿਚ ਭਗਵਾਨ ਮਹਾਵੀਰ ਦੇ ਤੱਪਸਵੀ ਜੀਵਨ ਦਾ ਇਤਹਾਸਕ ਅਧਿਆਤਮਕ ਉਪਦੇਸ ਹੈ ।
ਦੁਸਰਾਂ ਸਰੂਤ ਸਕੰਧ ਇਹ ਭਾਸਾ ਪਖੋਂ ਸਰਲ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ 5 ਚੁਕਾਵਾਂ ਮੰਨੀਆਂ ਜਾਦੀਆਂ ਹਨ । 4 ਚੁਕਾ
3