Jain Sahitya

Author(s): Purushottam Jain, Ravindra Jain
Publisher: Purshottam Jain, Ravindra Jain

Page 12

ਅਤੇ ਅਕਾਰ ਵਿਸਥਾਰ ਵਾਲਾ ਸੀ । ਪਰ ਇਹ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਵਿਸਾਲ ਸਾਹਿਤ : ਭਿਅੰਕਰ ਅਕਾਲ, ਰਾਜਨੇਤਿਕ ਉਥਲ ਪੁਥਲ ਕਾਰਣ ਸਮਾਪਤ ਹੋ ਗਿਆ ।
ਉਪਾਂਗ
ਵੈਦਿਕ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਪੁਰਾਣ, ਨਿਆਏ ਤੇ ਮੀਮਾਸਾਂ ਅਤੇ ਧਰਮ ਸ਼ਾਸਤਰ ਨੂੰ ਉਪਾਂਗ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ । ਜੋ ਸਿਖਿਆ, ਕਲਪ, ਵਿਆਕਰਨ, ਛੰਦ, ਨਿਰੁਕਤ ਤੇ ਜੋਤਿਸ਼ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਆਗਮ 12 ਅੰਗਾਂ ਦੇ 12 ਉਪਾਗ ਹਨ । ਉਪਾਂਗ
ਆਚਾਰੰਗ
ਸੂਤਰ ਤਾਗ
ਸਥਾਨੰਗ
ਸਵਯਾਗ
ਭਗਵਤੀ
ਗਿਆਤਾ ਧਰਮ
ਉਪਾਸਕ ਦਸਾਂਗ
ਅੰਤਕ੍ਰਿਤ ਦਸਾਂਗ
ਅਨੁਤਰੋ ਉਪਾਤਿਕ
ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਵਿਆਕਰਣ
ਵਿਪਾਕਸੂਤਰ
ਦਰਿਸਟੀਵਾਦ
ਅਪਪਾਂਤਿਕ
ਰਾਜਨਿਆ
ਜੀਵਾ ਅਭਿਗਮ
ਪ੍ਰਗਿਆਪਨਾ
11
ਸੂਰਜ ਪਰਿਗਿਅਪਤਿ
ਜੰਬੂ ਦੀਪ ਪਰਿਗਿਅਪਤਿ
ਚੰਦਰ ਪਰਿਗਿਅਪਤਿ
ਨਿਰਯਾਵਲਿਕਾ
ਕਲਪਬੱਡੀ ਸਿਆਓ
ਧੁਸਪਿਕਾ
ਪੁਸ਼ਪਚਲਿਕਾ
ਵ ਿਸ਼ਨੀਦਸਾ
ਔਪਪਾਤਿਕ
ਇਸ ਵਿੱਚ 43 ਸੂਤਰ ਹਨ । ਇਨਾਂ ਵਿੱਚ ਚੌਪਾਨਗਰੀ ਪ੍ਰਰਨ ਭਦਰ ਚੈਤਯ, ਬਾਗ ਕੌਣਿਕ ਰਾਜਾ ਭਗਵਾਨ ਮਹਾਵੀਰ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ ਜਾਨ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ, ਰਾਣੀ ਦਾ ਜਿਕਰ, ਹੋਰ ਸ਼ਮਣਾ ਦਾ ਜਿਕਰ ਅੰਬੜ ਸਨਿਆਸੀ ਦੀ ਭਗਵਾਨ ਮਹਾਵੀਰ ਨਾਲ ਧਰਮ ਚਰਚਾ ਸੱਤ ਨਿਨੰਹਵਾ (ਭਰਿਸਟ ਵਿਚਾਰਕ) ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ।
ਇਤਹਾਸਕ ਪਖੋਂ ਇਹ ਆਗਮ ਸਿੱਧ ਕਰਦਾ ਹੈ।ਕਿ ਰਾਜਾ ਸ੍ਰਣਿਕ ਬਿੰਬਕਾਰ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਕੋਣਿਕ ਬੁਧ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਸਗੋਂ ਜੈਨ ਧਰਮ ਦਾ ਧਰਮ ਉਪਾਂਸਕ ਸੀ । ਬੁੱਧ ਗ੍ਰੰਥ ਵਿਚ ਉਸ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਘੱਟ ਆਇਆ ਹੈ । ਮਹਾਤਮਾ ਬੁੱਧ ਦੇ ਨਿਰਵਾਨ ਸਮੇਂ ਕੌਣਿਕ ਅਜਾਤ ਸੰਤਰੂ ਉਨਾਂ ਦੇ ਸਰੀਰ ਦੀ ਭਸ਼ਮੀ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਖੱਤਰੀ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਕੋਣਿਕ ਅਜਾਤ ਸਭਰੂ ਦੀ ਮਹਾਤਮਾ ਬੁੱਧ ਨਾਲ ਭੇਟ ਦਾ ਸਪਸਟ ਵਰਨਣ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ। ਰਾਜਾ ਕੋਣਿਕ ਦੀਆਂ ਅਨੇਕਾਂ ਰਾਣੀਆ ਨੇ ਭਗਵਾਨ ਮਹਾਵੀਰ ਪਾਸੋਂ ਜੈਨ ਸਾਧਵੀ ਜੀਵਨ ਅੰਗੀਕਾਰ ਕੀਤਾ। ਜੈਨ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿਚ ਇਸ ਰਾਜੇਮਾ